pakistan ülke profili

PAKİSTAN ÜLKE PROFİLİ TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Resmi Adı Pakistan İslam Cumhuriyeti Yönetim Biçimi Federal Cumhuriyet Resmi Dili Urdu Dili ve İngilizce Din İslam Başkenti İslamabad Başlıca Şehirler Karaçi, Paşaver, Lahor Yüzölçümü 796,095 km² Nüfusu ( Milyon Kişi ) 156,4 Okur­Yazar Oranı % 52 Para Birimi Rupi İş Gücü 46,8 milyon İşsizlik Oranı % 7,7 Üyesi AsDB, C, CCC, CP, ECO, ESCAP, FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G­19, G­ Olduğu 24, G­77, IAEA, IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO Uluslararası (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICC, ICFTU (Uluslararası Serbest Kuruluşlar Ticaret Birlikleri Konfederasyonu),, ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IDB (İslam Kalkınma Bankası), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), IHO, ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü),, Inmarsat, Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM, ISO, ITU (Uluslararası Telekomünikasyon Birliği), MINURSO, MONUA, NAM, OAS (gözlemci), OIC (İslam Konferansı Örgütü), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu) PCA, SAARC, UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim­Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNHCR, UNIKOM, UNITAR, UNMIBH, UNMOB, UNOMIG, UNOMIL, UNOMSIL, UNPREDEP, UPU (Dünya Posta Birliği), WCL, WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO, WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 1 Temel Ekonomik Göstergeler 2001 a GSYİH (milyar $) Kişi GSYİH ($) GSYİH reel büyüme(%) Tüketici fiyat Enflasyonu (Ortalama; %) İhracat fob (milyon $) İthalat fob (milyon $) 2002 a 2003 a 2004 a 2005 b 71.2 492 2,6 71.5 484 2, 6 82.3 546 2, 8 96.2 625 5, 8 110.7 a 707 6, 2 3.1 3.3 2.9 7.4 9.1 9,131.0 9,832.0 11,869.0 13,297.0 16,071.9 ­9,741.0 ­10,428.0 ­11,978.0 ­16,693.0 ­20,425.8 Cari İşlemler Dengesi (milyon $) Toplam Dış Borçlar (milyar $) Ortalama Döviz Kuru(PR/$) 1,878.0 3,854.0 3,573.0 ­817.0 ­1,109.0 31.7 33.7 36.4 35.7 b 38.8 61.93 59.72 57.75 58.26 59.51 a a Cari rakam. b EIU tahmini. Kaynak: Country Report Pakistan June 2006, The Economist Intelligence Unit. GENEL EKONOMİK DURUM 1947 yılında bağımsızlığına kavuşarak İngiliz Hindistanı’nından (British India) ayrı bir devlet haline gelen ve 1972 yılına kadar Batı Pakistan ve Doğu Pakistan (bugünkü Bangladeş) olmak üzere aralarında 1700 km mesafe olan iki bölümden oluşan bir ülke olan Pakistan Güneydoğu Asya’da yer alan, doğusunda Hindistan, batısında Afganistan ve İran, kuzey doğusunda Çin, ve güneyinde Arap Denizi olan bir ülkedir. Pakistan’ın başkenti İslamabad’dır. Başlıca şehirleri; Karaçi, Faysalabad, Hiderabad, Gujranvala, Lahor ve Peşavar’dır. Pakistan, bölgesel ticaret serbestliğini amaçlayan iki anlaşmaya taraftır. Bunlardan biri Pakistan, Türkiye ve İran’ın birlikte kurdukları Ekonomik İşbirliği Organizasyonu (ECO)’dur. ECO üyeleri 1993 yılında Afganistan, Azerbaycan ve önceki 5 Müslüman Sovyet Cumhuriyet’in katılımıyla 10’a çıkmıştır. ECO kapsamında bazı ürünlerde %10 tarife kesintisine gidilmiştir. Pakistan’ın üye olduğu diğer topluluk, Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Sri Lanka, Nepal, Bhutan ve Maldiv adalarından oluşan Güney Asya Bölgesel İşbirliği Topluluğudur (SAARC). SAARC, Güney Asya Öncelikli Ticaret Anlaşmasını (SAPTA) oluşturmuştur, fakat bu anlaşma yeniden gözden geçirilecektir, çünkü SAPTA ürüne­ürün anlaşmasını öngörmektedir. SAARC’a üye olan ülkelerde genelde ürün yapısı aynıdır; bu da ürün tamamlamasını engellemektedir. Pakistan ayrıca Dünya Ticaret Örgütüne de (WTO) üyedir. Pakistan’ın başlıca bölgesel ticaret ortağı Bangladeş’tir ve bunu Hindistan ve Sri Lanka izlemektedir. Pakistan dünyanın en kalabalık ülkeleri arasında altıncı sırada yer almaktadır. Nüfus artış hızı yaklaşık %2 civarındadır. Pakistan’da çalışabilir işgücü nüfusun %29’ini oluşturmaktadır.Çalışan nüfusun %41’i tarımda, %13’ü imalat sektöründe bulunmakta ve
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2 %15’i de ticaretle uğraşmaktadır. İşsizlik oranı kentlerde %9, kırsal alanlarda %6 civarındadır. Pakistan’ın ekonomik gelişiminde tarım sektörünün büyük payı vardır. Ülkede gayri safi yurt içi hasılanın %21,6’sını tarım sektörü oluşturmaktadır. Sıcaklık farklarının çok yüksek olduğu, hem sellerin hem kuraklığın görüldüğü bölgede tarımsal üretim dalgalanmalara oldukça açıktır. Başlıca tarım ürünleri; pamuk, buğday, pirinç, şeker kamışı ve mısırdır. Pakistan’ın endüstriyel büyümesinde tekstil sektörü ağırlıklı rolü üstlenmektedir. Pakistan dünyanın en büyük ham pamuk üreticilerinden biridir. İplik ve kumaş üretiminde yoğunlaşma vardır. Pek çok tüketim malı açısından kendi kendine yeterli olan Pakistan’da pamuk ve yün dokumacılığı, hazır giyim sanayi, deri ve deri mamulleri, çimento, sağlık ürünleri ve şeker, meşrubat gibi işlem görmüş gıda maddeleri Pakistan’ın temel endüstri malları arasında yer almaktadır. Ayrıca kimyasal madde üretimi de ülkede önemli bir gelişme göstermiştir. Pakistan’da geleneksel olarak teşvik edilen endüstriler iplik örme ve şeker işlemedir. GSYİH’nin Temel Dağılımı GSYİH’nın Temel Kaynakları 2004/2005 a Tarım İmalat Sanayi Elektrik, gaz & Su arzı İnşaat Hizmet Sektörü % 21.6 20.2 2.5 2.3 53.4 GSYİH’nın Temel Bileşenleri 2004/2005 a Özel Tüketim Harcamaları Kamu Tüketim Harcamaları Sabit sermaye Yatırımları Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı a % 80.0 7.8 16.9 15.3 ­ 19.9 Mali yıl 30 haziranda sona eriyor. Kaynak: Country Report Pakistan June 2006, The Economist Intelligence Unit. Pakistan’da ekonomi politikaları 1950’li yıllardan bu yana beşer yıllık kalkınma planları çerçevesinde yürütülmektedir.İlk planda istikrarlı büyüme ve ekonominin yeniden yapılanması hedeflenmiştir. 1950’li yıllarda sanayileşmeye öncelik verilmiş, 1960’lı yıllarda ise tarım sektörü önem kazanmakla birlikte sanayi yatırımlarının ve yatırım teşviklerinin artırılmasına çalışılmıştır. Sözkonusu dönemde belirlenen hedeflere ulaşılmış ancak, büyümenin sağladığı avantajlardan nüfusun sadece küçük bir bölümü yararlanmıştır. 1970 yılında, Üçüncü Kalkınma Planının sonlarına doğru, yatırım teşviklerinin boşa harcandığı ve gelir dağılımının giderek bozulduğu gözlenmiştir. Bu nedenle sanayi sektöründe yeni yaptırımlar uygulamaya konmuş ve gelir dağılımında adalet sağlanması öncelik kazanmıştır. Petrol şoku ve dünya piyasalarında gözlenen durgunluk nedeniyle Pakistan ekonomisi bu dönemde beklenen büyüme hızına ulaşamamıştır. 1977 yılındaki rejim değişikliğinden sonra 1978/1979­1982/83 yıllarını kapsayan Beşinci Planın hedefleri yeniden belirlenmiştir. Bu planda ekonominin istikrar kazanması, dengeli büyüme, bölgesel farklılıkların giderilmesi, eğitim ve sağlık hizmetlerinde altyapı tesislerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. İkinci petrol krizi ve 1980’li yılların başlarında fiyatlarda gözlenen düşüşe rağmen, sözkonusu planda belirlenen hedefler gerçekleştirilmiştir. Reel GSYİH büyüme hızı %6,4 olarak gerçekleşmiştir. Altıncı Kalkınma Planında hedeflenen %6,5 GSYİH büyüme oranı kuraklığın meydana getirdiği tarımsal ürün kaybına rağmen gerçekleşmiştir. Bu dönemden itibaren özel sektörün Pakistan ekonomisindeki rolü giderek artmaya başlamıştır. Özelleştirme, ekonomi politikası olarak
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 3 uygulanmaya başlanmış, Pakistan Hükümeti devlet bankalarının ve sanayi girişimlerinin özelleştirilmesi yolunda önemli adımlar atmıştır. Ekonomideki gerileme ve buna eş olarak talepteki düşüş, enflasyonu 1996/97 mali yılı dönemindeki %11,8’lik orandan 1998/99 mali yılında %4 dolaylarına düşürmüştür. GSYİH’daki %5,8’lik büyümeye karşın enflasyon oranının 2003 yılı ortalaması olarak %2,9 gibi düşük bir oranda gerçekleşmiştir.Buna rağmen petrol fiyatlarındaki artış sonucunda enflasyon 2004’te %7,4 oranına yükselmiş, 2005’te de %9,1 olması beklenmektedir. Pakistan ekonomisinin büyüme performansına dönemler itibariyle bakıldığında, 1980’ler boyunca yıllık ortalama % 6 olan oranın 90’ların ilk yarısında %5, ikinci yarısında ise %4 olarak gerçekleştiği görülür. Ekonominin ve ihracatın sadece pamuk­tekstil ve buğday üçlüsü olarak son derece dar bir tabana sıkışmış olması, ülke ekonomisini doğal olarak dış şoklara ve dalgalanmaların etkilerine açık ve “kırılgan (fragile)” bir hale getirmektedir. Kamu açıkları ve dış açıklar gibi makroekonomik dengesizlikler de istikrarlı ve yüksek büyüme oranlarının önündeki en ciddi engeller olarak durmaktadır. Zor bir yıl olan 2001 yılında %2,6 gibi başarılı sayılabilecek bir büyüme oranı gerçekleştirmiş, 2002 yılında da bu oranı koruyarak %2,6 oranında, 2003 yılında %2,8 oranında büyüme gerçekleşmiştir. Ambargoların kalkmasının da verdiği etkiyle 2004 yılında %5,8 oranında büyüme gerçekleşmiş ve 2005 yılında da büyüme oranının %6,2 olduğu tahmin edilmektedir. Yüksek petrol fiyatları, yüksek enflasyon ve cari açık ekonomiyi tehdit eden en önemli sorunları oluşturmaktadır. Pakistan cari dengedeki açığı finanse etmek için ağırlıklı olarak resmi borçlanma yolunu kullanmıştır. ABD, İngiltere ve Japonya en çok sermaye getiren ülkeler; enerji, petrol ve doğal gaz araştırmaları yatırım yapılan başlıca alanlardır. Ucuz işgücü ve yerel ve bölgesel pazarlara rağmen, ülkedeki karışıklıklar, yetersiz hukuki düzenlemeler ve altyapıdaki sorunlar nedeniyle yabancı yatırım çekilememektedir. Portföy yatırımcılarının bakış açısı da doğrudan yatırımcılardan çok farklı değildir. Ekim 20005’te meydana gelen şiddetli depreme rağmen ekonomi büyümeye devam etmiştir.Bunda endüstri ve tarım alanlarının depremden zarar görmemesinin önemi büyüktür.Depremin sonucunda kamu harcamalarında artış gözlenmiştir. Bu harcamaların büyük bölümü gıda temini ve yeniden inşaat için yapılmıştır.Çimentoya olan talep %18,2 artmıştır.Deprem sonucunda büyük oranda işçi sıkıntısı yaşanmıştır. İmalat sanayi ise, 11 Eylül 2001 saldırısından sonra geniş çaplı bir bunalıma girmekle birlikte, hemen ertesinde lağvedilen Amerikan yaptırımları ve sektöre açılan yeni krediler sayesinde toparlanma yoluna girmiştir.Bu alandaki en büyük handikap, Hindistan ile girilen siyasi ve askeri gerginlik olmaktadır. Gerginlik, bu bölgede (Afganistan sorununun ön plana çıkması nedeniyle) ikinci plana düşmüş gibi görünmesine karşın, sürekli bir “potansiyel rahatsızlık kaynağı” olarak ortada durmakta ve ekonomik performansın üzerinde olumsuz etki yaratmaktadır.Buna rağmen son yıllarda artan barış rüzgarlarıyla Hindistan ile iyi ekonomik ilişkiler kurulmaya başlanmıştır. Pakistan truzim gelirine de önem göstermeye başlamıştır.Hindistan’la iyiye giden ilşkileri sonucunda, ipek yolu üzerinden seyahatleri cazip hale getirmeye çalışmaktadır. Dış ekonomik ilişkilerdeki iyileşmelerin etkileri gözardı edilemezse de, göstergelerin 11 Eylül olaylarından önce de iyiye doğru bir trend yakaladığı bir gerçektir. Önceden var olan bu iyileşme trendi 11 Eylül olaylarından sonra ivme kazanmıştır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 4 Pakistan’ın kalkınma programlarının uygulanmasında, uluslararası finans kuruluşları önemli rol oynamaktadır. IMF ile Ekim 1997’de yapılan anlaşma ile Pakistan vergi reformlarını, ticaretin liberalleştirilmesini ve sübvansiyonların kaldırılmasını içeren orta vadeli makroekonomik reformlar uygulamaya başlamış ve bunun için 1,56 milyar dolarlık yapısal düzenleme kredisi elde etmiştir. Hükümet 1997’nin sonlarına doğru başgösteren istikrarsızlık ve anayasal bunalımları öne sürerek 1997/98 döneminin ilk yarısında bu hedeflere ulaşmada başarısız olunduğunu belirtmiştir.Kasım 2000’de ise, IMF ile Eylül 2001’e değin süren 600 milyon dolarlık bir stand­by düzenlemesi üzerinde mutabık kalındığı duyurulmuş ve Pakistan Hükümetinin bu çerçevede pek çok IMF koşulunu kabul ederek kamu maliyesi üzerinde giderleri kısıcı, gelirleri ise artırıcı yönde düzenlemelere gideceği ifade edilmiştir. IMF’in Pakistana sağladığı “standby” kredisi, gittikçe sıkışan likiditeye önemli bir rahatlama getirmiş olmasının yanı sıra, Paris Klubü çerçevesinde borç erteleme anlaşmaları imzalama sürecine devam edilmesini sağlamıştır. Paris Klubü borç erteleme anlaşmalarında, IMF ile gerekli anlaşmaların imzalanmaması durumunda, anlaşmaların yürürlükten kalkacağı maddesi bulunmaktadır. Bu noktada IMF’nin Pakistan’ın yeniden kredilendirilmesine ilişkin olarak aldığı karar, hukuksal anlamda eski borç erteleme anlaşmalarının devamını sağlamış ve yeni borç erteleme anlaşmaları müzakerelerine başlamak için hukuksal ve psikolojik bir platform oluşturmuştur. IMF kredisinin açılmış olmasının Pakistan ekonomisine sağladığı diğer önemli dolaylı katkı ise, Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası gibi uluslararası finansal kuruluşlar ile diğer uluslararası ve ulusal kredi kuruluşlarının ve uluslararası yatırımcıların Pakistan’ın mali güvenilirliği konusundaki tereddütlerini bir ölçüde gidermiş olmasıdır. Bu çerçevede, sözkonusu uluslararası finans kuruluşları Pakistan’a yönelik kredi hatlarını yeniden hayata geçirmeye başlamışlardır. Pakistan’da elektrik enerjisinin üç ana kaynağı bulunmaktadır. Temel üretim hidro (%53) ve termik (%45) enerji alanlarında iken, nükleer enerji üretimi sadece %2 oranında kalmaktadır. Pakistan’ın hidroelektrik enerji potansiyelinin sadece küçük bir bölümü kullanılmıştır. Üretimin tüm kaynakları kullanılarak elde edilen 13.000 mv enerjinin 5.000 mv’lik kısmı hidroenerji ile üretilmiştir. Pakistan Hükümeti Synergics Energy Development ve Norconsult International tarafından Azad Jammu ve Kaşmir’de yapılacak 500 mv olarak önerilen Kohala hidroelektrik projesinin tamamlanmasını uygun bulmuştur.Hükümet hızla artan petrol fiyatlarının yıkıcı etkisine karşı hidroelektrik sektörünü geliştirmeyi amaçlamıştır. Pakistan, bağımsız enerji projeleriyle enerji üretimini artırmayı amaçlamaktadır. Toplam kapasitesi 8.430mv olan 34 bağımsız enerji projesinden 15 tanesi finansal düzenlemelerdeki başarısızlıklardan dolayı iptal edilmiştir. Butto hükümetinin enerji politikalarıyla çatışan çok sayıdaki uluslararası acenta hazinenin mali kayıplarının önlenmesi için yeni enerji kuruluşlarına tarifeler konulmasını, tüm teşvik ve vergi muafiyetlerinin kaldırılarak rekabetçi bir mekanizma kurulmasını önermişlerdir. Doğal gaz Pakistan’da, ülkenin enerji ihtiyacının %36’sına cevap veren ikinci önemli enerji kaynağıdır. Pakistan’da doğal gazın bulunması endüstriyel gelişme için büyük imkanlar sağlamıştır. Doğal gazın %48’i sanayi sektörü tarafından kullanılmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 5 Pakistan petrol açısından fakir bir ülkedir ve bu yüzden ana ithal maddelerin biri petroldür. Ham petrolün ancak %37’si Pakistan’da çıkarılmaktadır.Petrol fiyatlarındaki hızlı yükseliş sonucunda petrol ithalatı azalmış bununla beraber kömür ithalatı artmıştır.Pakistan Hükümeti kıyılarda petrol araştırması yapılabilmesi için yeni bir paket düzenlemiştir. Bu paket düşük vergi oranları, deniz araştırma ücretleri ve kira bedellerinin ödenmesi, araştırma şirketlerine üretim ikramiyeleri verilmesi gibi olanaklar önermektedir. Pakistan’ın kıyı tortul havzası Birleşik Krallığın Kuzey Denizine eşit olan 200.000 km2’lik bir alanı kaplamaktadır. Yakın zamanda sadece yedi araştırma kuyusu açılmıştır. Yabancı şirketlere petrol arama lisansları verilme işlemleri hızlandırılmaktadır. Bu bağlamda ABD kaynaklı United Meridien yardımcılığında UMC Pakistan firmasına 8 milyon dolar maliyeti olan iki araştırma kuyusu için iki lisans verilmiştir. Aynı şekilde İngiltere ve Polonya kaynaklı şirketlere de petrol arama lisanslarından verilmiştir. 1990’lardan bu yana artan elektrik üretimine rapmen Pakistan zaman zaman ciddi enerji sıkıntısı çekmiştir.Tasarruf amacıyla enerji kesintileri yaygındır. Pakistan metalik mineraller ve enerji kaynakları açısından fakir bir ülkedir, fakat metalik olmayan mineraller açısından zengin kaynaklara sahiptir. Doğalgaz rezervleri, petrol, kömür (düşük kalite), demir cevheri, bakır, tuz, kireçtaşı,kayatuzu, mermer, alçıtaşı, dolomit, silis, ateş kili, seramik kili, demir cevheri, boksit, barit, kromit, magnesit başlıca doğal kaynaklar arasındadır. Ayrıca, altın ve gümüş çıkarmak için de yatırımları gündemdedir. Kromit, antimon, fosfat, porselen ve bazı değerli taş rezervleri henüz işlenmemiş doğal kaynaklar arasındadır. Pakistan Ekonomisinde Mali Yılı sonu itibariyle 2004 gerçekleşen verileri, 2005 yılı tahmini ve 2006­2007 Yılı sonu beklentileri aşağıda yer almaktadır. Pakistan Ekonomik Tahminler (Aksi belirtilmedikçe yıllık % değişim) Reel GSYİH Büyümesi Sanayi Üretim Artışı Brüt Tarım Üretim Artışı İşsizlik Oranı Tüketici Fiyatları Enflasyonu (ortalama) Tüketici Fiyatları Enflasyonu (ortalama; Yıl sonu) Kısa vadeli Bankalararası faiz Oranı İhracat­fob (milyar $) İthalat­fob (milyar $) Cari­hesap dengesi (milyar $ ) Dış Borç (milyar $ ) Döviz kuru (ortalama) PRs:ABD $ Döviz kuru (ortalama) PRs:¥100 Döviz kuru (ortalama) PRs:€ Döviz kuru (ortalama) PRs:SDR a 2004 a 6.4 14.1 2.2 6.5 b 7.4 7.4 2.7 13.3 ­16.7 ­0.8 35.7 b 58.3 53.9 72.5 86.3 2005 b 2006 c 2007 c 7.8 a 5.4 6.1 10.7 7.1 7.0 a 7.5 4.0 2.3 6.6 6.3 6.2 9.1 10.1 6.7 8.5 10.6 6.1 a 6.8 6.9 6.9 16.1 19.4 22.2 ­20.4 ­24.7 ­27.7 ­1.1 ­3.1 ­3.6 38.8 42.1 46.3 59.5 a 60.5 62.8 54.1 a 55.4 63.8 74.1 a 78.4 87.3 87.9 a 91.0 98.9 Gerçekleşen. b EIU tahmini. c EIU Projeksiyonu. Kaynak: Country Report Pakistan June 2006, The Economist Intelligence Unit.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 6 Döviz kurlarının istikrarlı seyretmesi ve ihracatın finansmanında bir sorun olmaması, dünya ekonimisinde herhangi bir büyük degişim olmadığı taktirde 2006 ve 2007 yıllarında hem ihracat hemde ithalatın istikrarlı bir şekilde artacağı tahmin edilmektedir. DIŞ TİCARET Dış Ticaret Politikası Pakistanin ticaret politikası özel sektöründe geniş katılımı ve katkılarıyla oluşturulmuştur. Bu politika Dünya Ticaret Örgütünün 1 Ocak 2005 yılında tekstil kotalarını kaldırması halinde toplam ihracatının % 67’si tekstil olan Pakistanı dış rekabetten korumayı amaçlamaktadir. 2003 yılında tekstilin her kategorisinde ihracatin % 23 artması Pakistanın bu sektörde rekabet gücü oldugunu göstermektedir. 2003 yılında önce polyester elyaf fiyatlarında meydana gelen artış nedeni ile tekstil sektörü zorlanmaya başlamış, ardından Uzakdoğu kökenli SARS hastalığı nedeni ile Çin ve bölge ülkelerinden kendisine kayan siparişler nedeni ile tekrar büyüme eğilimine girmiştir. Baslangıçta tekstil sektörü korunsa da son 10 yıldır yavaş yavaş gümrük duvarlarının indirilmesi ile Tekstil sektörü rekabete açılmış ve daha verimli calışmaya baslamıştır. Bunun yanında tekstil sektörünün haksız rekabetten korunması için de anti­dumping gibi gerekli önlemler alınmuştır. Öte yandan yüksek üretim maliyetleri, brokrasi ve düzenleme sorunları ve iş gücünün Bangladeş ve Sri Lanka’da daha ucuz olması tekstil sektörünün bu ülkelere kaymaya başlamasına yol açmaktadır. Pakistan, ihracatı temel alan bir büyüme modeli seçmiş olması ve bu çerçevede bugüne kadar çeşitli teşvik, fiyat ve döviz kuru politikaları uygulamasına rağmen, ihracat rakamları ödemeler dengesini rahatlatacak ve ülke kalkınmasında lokomotif etkisi yapacak seviyelere çıkarılamamıştır. Pakistan’ın ihraç kalemleri ve ihraç pazarlarının sayısının düşük olması ihracatın önündeki en büyük risk olarak durmaktadır. Pakistan toplam ihracatının %60’dan fazlasını tekstil ürünleri oluşturuken, İhracatın yaklaşık yarısı 6­ 7 ülkeye gerçekleştirilmektedir. İhracat Stratejisinin temel ögeleri:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
İs yapmanın maliyetinin azaltılması,”
Pazara girişinin hızlandırılması,
Teknoloji ve emeğin niteliğinin artırılması,
Sosyal, çevresel ve güvenlik esaslarına göre hareket etmek,
İhracata yönelik yabancı yatırımları teşvik etmek,
Bölgelere özel stratejiler geliştirmek,
Ülke ve iş imaji geliştirmek,
İhracatçıların kapasitelerini genişletmelerine yardım etmek,
İhracatcıları teşvik etmek,
Katma değer üretmek
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 7 Endüstri Bölgeleri (Industrial Clusters) Pakistan geleneksel olarak, kendiliğinden yoğunlaşmış endüstri (Industrial Clusters) üretim bölgelerini korumaya ve geliştirmeye önem vermektedir. UNIDO ile işbirliği içerisinde bu bölgelerin geliştirilmesine önem verilmektedir. Gujrat Elektrikli Fan üretiminde, Vezirabad mutfak esyaları­catal­kaşık takımları üretiminde, Lahor dokuma kumaş üretiminde, Karaçi’nin Korangi bölgesi deri üretiminde ve Karaçi değerli taş ve mücevher üretiminde cluster oluşturmuşlardır. Bunlara ilave olarak beş yeni cluster oluşturulması planlanmaktadır. Bu clusterların alt yapısı ilgili şehir ve sektörler tarafından yaptırılacaktır. Bunlara eğitim faaliyetleri, laboratuvarlar, test etme faaliyetleri, girdiler icin ortak depolama faaliyetleri, aksesuarları ve tamamlayıcı ürünler ve verimli oldugu yerlerde ortak marketing yapma faaliyetleri de dahil olacaktir. Bu amacla genel müdürlük düzeyinde bir Cluster Gelistirme Direktörlüğü kurulacaktır. Bu Direktörlüğün şubeleri clusterların içerisinde, Küçük ve Orta Ölcekli İşletmelerin temsilcileri, uluslararası geçerliliği olan test sirketleri ve ilgili banka subeleri, elektrik, gaz, su hizmetleri veren kuruluşların büroları vs. bulunacaktır. Dış Ticarette Genel Durum İhracat (FOB; milyon $) İthalat (FOB;milyon $) Dış Ticaret Hacmi Dış Ticaret Dengesi 2001 a 2002 a 9,131.0 9,832.0 2003 a 2004 a 2005 b 11,869.0 13,297.0 16,071.9 ­9,741.0 ­10,428.0 ­11,978.0 ­16,693.0 ­20,425.8 18,872 20,260 23,847 29,990 36,469 ­610 ­596 ­109 ­3396 ­4354 a Cari rakam. b EIU tahmini. Kaynak: Country Report Pakistan June 2006, The Economist Intelligence Unit. Pakistan dış ticaret dengesi sürekli olarak açık veren ülkelerden biridir. Dış ticaret açıkları 2.5­3 milyar dolar arasında değişmektedir. 1996 yılında bu rakam 3.6 milyar dolara ulaşmış, 1998 yılında 0.8 milyar dolara gerilemiş ve 1999 yılında ise 1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaret açığı 2003 yılında hemen hemen kapanmış, 2004 yılında 3 milyar $’a çıkmış, 2005 yılında ise yaklaşık 4 milyar $’a çıktığı tahmin edilmektedir. 2001 yılı ihracatı 9,1 milyar dolar iken, ihracat sürekli ve istikrarlı bir şekilde artarak 2005 yılında 16 milyar dolara ulasmıştır. İhracatta ki artışın muhtemel nedenleri AB’nin büyük ve kolay bir pazar olanakları sunması, tekstil sektöründeki yatırımların artması, genel olarak Pakistanın ihraç ettiği ürünlerin genel ihraç fiyatlarının artması, etkili bir Tekstil Kotası Yönetimi ve Pamuk Politikası uygulanması, istikrarlı bir döviz kuru ve düşük kar marjları, tutarlı ekonomi politikaları, tarifelerin azaltilmasi, etkin pazarlama, ticaretin kolaylaştırılması, ürün ve Pazar ceşitlendirmesine gidilmesi, üretim faktörlerinin bol olması ve finansman maliyetlerinin azaltılmış olması ihracatın artmasında belirleyici ve etkin bir rol oynamıştır.Avrupa Birliği’nin uyguladığı %13 anti­dumpinge rağmen ihracat %48 artmıştır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 8 11 Eylül 2001 saldırılarını müteakiben ABD’nin Pakistan’a uyguladığı yaptırımları lağvetmesi ve Pakistan’dan yapacağı konfeksiyon ürünleri ithalatını sırasıyla %11 ve %13 oranlarında artıracağını açıklaması dış ticaret ve cari işlemler konusundaki beklentileri olumlulaştırmıştır. İlaveten Avrupa Birliği’nin bu ülkeden yapacağı ithalatta giyim ürünlerini kapsayacak şekilde %7 oranında tarife indirimine gittiğini ve sözkonusu üründe toplam kotaları %15 oranında artırmış olduğunu da göz önüne almakta yarar vardır. İhracatında ve İthalatında Başlıca Ülkeler (2004/2005 a )fmf İhracatında Başlıca Ülkeler ABD Birleşik Arab Emirlikleri İngiltere Afganistan Almanya % 24,0 7,6 6,2 5,2 4,8 a İthalatında Başlıca Ülkeler Suudi Arabistan Çin Halk Cumhuriyeti Birleşik Arab Emirlikleri ABD Japonya Mali yıl 30 Haziranda sonbulmaktadır. b Gümrük Bazında. Kaynak: Country Report Pakistan June 2006, The Economist Intelligence Unit. % 12,3 8,9 8,3 7,6 7,0 İhracatındaki başlıca ülkeler ABD, BAE, İngiltere, Afganistan ve Almanya’dır. İthalatındaki başlıca ülkeler Suudi Arabistan, Çin, BAE, ABD ve Japonya’dır. Milli paradaki reel değerlenme (ki bunun kaynakları arasında yurt dışında yerleşik Pakistan vatandaşlarının gönderdikleri meblağlar ve 11 Eylül sonrası gelen Amerikan yardımlarının yarattığı döviz ferahlığı yatmaktadır) 2004 yılında kısmî bir devalüasyona yolaçmıştır Pakistan dışında yerleşik durumda bulanan Pakistan vatandaşlarının bu ülkeye yaptıkları para transferlerinde de artış gözlemlenmektedir. Bu para transferlerinde resmi kanalların kullanılması halinde (“hawala” adı verilen gayrı­resmi bir havale yöntemi de mevcuttur) cari fazlanın tahmin edilenden daha fazla gerçekleşeceği ifade edilmektedir. Gayrı resmi transfer yönteminin [hawala] kullanılamamasının en başta gelen nedeni, 11 Eylül 2001 saldırılarının ertesinde terörist grupların finansman kaynaklarını takip etmek ve bunları kurutmak isteyen ABD’nin bu konuda daha titiz davranarak ilgili ülkeler nezdindeki girişimlerini yoğunlaştırmasıdır.) Pakistan’ın Başlıca İhraç ve İthal Ürünleri ( Milyon $) Başlıca İhraç Malları 200 4 /2005 ab Pamuklu Kumaş Örme Giysi 1,632 Gecelik 1,450 Pamuk İplik 1,058 Pirinç a 1,863 b 933 Başlıca İthal Malları 200 4 /2005 ab Makina ve Nakliye Ekipmanları Mineral Yakıt vb Kimyasallar Mamulat Gıda ve Canlı Hayvan 5,956 4,295 3,604 2,258 1,087 Mali yıl 30 Haziranda sonbulmaktadır. Gümrük Bazında. Kaynak: Country Report Pakistan June 2006, The Economist Intelligence Unit. İhracatın yapısına baktığımızda. %14’ünü temel mallar, %24’ünü ara mallar ve % 62’sini nihai mallar oluşturmaktadır. Başlıca ihracat kalemleri pamuklu kumaş, örme giysi, gecelik, Pamuk iplik ve pirinç şeklindedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 9 İthalatın %25’ini sermaye malları, %18’ini tüketim malları, %57’isini aramalları ve hammadde oluşturmaktadır. Başlıca ithalat kalemleri makina ve nakliye araçları, mineral yakıtlar, kimyasal ürünler, mamulatlar ve gıda ve canlı hayvan şeklindedir. Ürün Grupları İtibariyle Pakistan İhracatı ( 2004 yılı için ) H S 2004 yılı değeri 1000ABD $ ÜRÜN ADI Yıllık büyüm e (%) 2000­ 2004 Ülke ihracatında ki sırası Dünya ihracatında ki % payı Dünya ihracatında ki Sırası 01 CANLI HAYVANLAR 7 507 02 ETLER VE YENİLEN SAKATAT 15,87 5 9 67 47 0.1 0.0 54 54 03 BALIKLAR,KABUKLU HAYVANLAR,YUMUŞAKÇALAR,DİĞER OMURGASIZ SÜT VE SÜT MAMULLERİ,KUŞ VE KÜMES HAY.YUMURTALARI,BAL VB. TARİFENİN BAŞKA YERİNDE YER ALMAYAN HAYVANSAL MÜSTAHSAL CANLI BİTKİLER VE ÇİÇEKÇİLİK MÜSTAHSALLARI YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN KABUĞU 113,689 6 17 0.2 57 11,294 11 54 0.0 70 18,164 8 45 0.4 36 560 12 83 0.0 92 40,418 11 33 0.1 54 106,933 16,118 683,074 11 1 7 20 46 5 0.2 0.1 1.6 48 69 11 53,343 11 28 0.7 28 35,847 12 35 0.1 51 25,512 11 41 0.8 23 1,558 1 78 0.4 39 55,502 19 26 0.2 52 28,776 107,239 1,056 11 8 17 40 19 80 0.1 0.5 0.0 62 37 105 5,588 14 69 0.0 84 11,552 9,856 29,448 11 14 13 52 56 38 0.0 0.0 0.1 81 78 72 5,112 10 70 0.0 91 12,476 2 50 0.1 85 44,461 21,452 9 15 29 43 0.2 0.0 64 74 362,284 11 7 0.0 88 6,27 32,681 57,316 8 13 25 68 36 25 0.0 0.0 0.0 92 66 59
04 05 06 07 08 09 KAHVE,ÇAY,PARAGUAY ÇAYI VE BAHARAT 10 HUBUBAT 11 DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,İNÜLİN,BUĞDAY GLUTENİ YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİ BİTKİLERİ,SAMAN,HAYVAN YEMİ LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL ÖZSU VE HÜLASALAR ÖRÜLMEYE ELVERİŞLİ BİTKİSEL MADDELER,BİTKİSEL MÜSTAHSALLAR HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI ET,BALIK,KABUKLU HAYVAN,YUMUŞAKÇA VB HAYVANSAL MÜSTAHZAR 12 13 14 15 16 17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ 18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 19 ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT TEŞKİL EDEN MÜSTAHZARLAR SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ KONSERVELERİ 20 21 YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI 22 MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE 23 GIDA SANAYİİ KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN GIDALARI TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO 24 25 26 METAL CEVHERLERİ,CÜRUF VE KÜL 27 28 MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI,MUMLAR İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİKLER 29 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 10 31 GÜBRELER 32 DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASA,BOYA,MACUN,SAKIZLAR UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİK LER VB SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA­YAĞLAMA MAD. ALBÜMİNOİD MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER VB BARUT,PATLAYICI MADDELER,PİROTEKNİ MAMULLERİ,KİBRİT VB FOTOĞRAFÇILIKTA,SİNEMACILIKTA KULLANILAN EŞYA 33 34 35 36 37 38 MUHTELİF KİMYASAL MADDELER 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 41 HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA 42 44 AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ 45 MANTAR VE MANTARDAN EŞYA 46 HASIR;SAZ VE BENZERİ ÖRÜLEBİLEN MADDELERDEN MAMULLER ODUN HAMURU;LİFLİ SELÜLOZİK MADDELERİN HAMURLARI,HURDALAR KAĞIT VE KARTON;KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI 47 48 49 50 İPEK 51 YÜN,KIL,AT KILI;BUNLARIN İPLİK VE DOKUMALARI 52 PAMUK 53 DOKUMAYA ELVERİŞLİ BİTKİSEL LİFLER,KAĞIT İPEĞİ VE DOKUMALARI DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER 54 55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 56 VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM VE MAMULLERİ HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN YER KAPLAMA ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI,İŞLEMELER EMDİRİLMİŞ,SIVANMIŞ,KAPLANMIŞ MENSUCAT,BUNLARDAN TEKNİK EŞYA 57 58 59 60 ÖRME EŞYA 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 63 MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,KULLANILMIŞ EŞYA,PAÇAVRALAR AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI 64 65 BAŞLIKLAR VE AKSAMI 66 ŞEMSİYE,BASTON,KAMÇI,KIRBAÇ VE BUNLARIN AKSAMI HAZIR KUŞ TÜYÜ VE İNSAN SAÇI MAMULLERİ,YAPMA ÇİÇEKLER TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA 67 68 8,784 11 57 0.0 73 9,87 8 55 0.0 69 7,723 15 64 0.0 79 8,293 13 62 0.0 80 3,33 10 74 0.0 60 18,608 10 44 0.8 24 2,042 7,172 164,89 8,334 4 11 11 12 76 65 15 61 0.0 0.0 0.1 0.0 56 84 61 84 285,84 5 10 1.1 20 496,701 7 6 1.5 0.0 11 12,93 9 48 11 7 97 1.1 76 250 12 87 1.5 62 491 3 84 0.0 94 11,767 7 51 0.0 87 4,851 1,191 8 2 72 79 0.0 82 37 4,884 2,978,801 2 7 71 1 0.0 0.0 62 5 6,919 6 66 0.0 42 306,122 111,309 3 3 8 18 0.0 6.1 21 29 42,237 9 32 0.2 35 252,352 6 12 0.8 11 74,794 9 23 8,66 178,825 1,665,387 933,034 5 6 8 6 58 14 3 4 0.3 2.4 0.7 0.1 49 15 18 29 2,352,558 12 2 0.9 2 105,418 7 21 1.4 41 860 8 82 0.7 71 65 1 91 8.2 68 37 3 94 0.2 77 21,521 11 42 0.0 59
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 95 0.0 0.4 23 11 69 SERAMİK MAMULLERİ 70 CAM VE CAM EŞYA 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ,MADENİ PARALAR 72 DEMİR VE ÇELİK 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 74 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA 75 NİKEL VE NİKELDEN EŞYA 76 ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA 78 KURŞUN VE KURŞUNDAN EŞYA 79 81 82 ÇİNKO VE ÇİNKODAN EŞYA DİĞER ADİ METALLER,SERMETLER,BUNLARDAN EŞYA ADİ METALLERDEN ALETLER,BIÇAKÇI EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI 83 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA 84 MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI DEMİRYOLU ULAŞIM ARAÇLARI VB,AKSAM VE PARÇALARI MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET VE DİĞER HAVA TAŞITLARI,UZAY ARAÇLARI,AKSAM VE PARÇALARI 86 87 88 89 GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR 90 OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,KONTROL,AY AR CİHAZLARI,TIBBİ ALET. SAATLER VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI MÜZİK ALETLERİ;BUNLARIN AKSAM,PARÇA VE AKSESUARI SİLAHLAR VE MÜHİMMAT,BUNLARIN AKSAM,PARÇA VE AKSESUARLARI MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBALARI,PREFABRİK YAPILAR OYUNCAKLAR,OYUN VE SPOR MALZEMELERİ,AKSAM VE PARÇALARI 91 92 93 94 95 96 ÇEŞİTLİ EŞYA 97 SANAT ESERLERİ,KOLEKSİYON EŞYASI,ANTİKALAR HERHANGi BIR YERDE BELIRTILMEMIŞ ÜRÜNLER 99 BÜTÜN ÜRÜNLER 12,895 8,583 9 10 49 59 0.0 0.0 67 75 29,041 7,855 54,728 11,368 39 8,425 161 11 19 13 10 16 9 10 39 63 27 53 93 60 90 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 90 126 69 81 90 97 90 15 3 96 0.0 121 64 10 92 0.0 86 44,171 889 81,835 8 11 8 30 81 22 0.1 0.0 0.0 41 96 76 65,728 7 24 0.0 76 184 17 89 0.0 94 37,443 11 34 0.0 75 42,901 297,777 1 12 31 9 0.0 0.4 46 30 163,328 10 16 0.1 45 457 5 85 0.0 80 2,71 5 75 0.1 39 1,868 ­1 77 0.0 45 185,5 10 13 0.2 46 268,349 30,818 5 6 11 37 0.5 0.2 23 35 225 4 88 0.0 113 4,341 13,379,01 5 9 73 0.0 95 0.1 63 10 Kaynak : ITC Trademap Statistics ­2006
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 12 Ürün Grupları İtibariyle Pakistan İthalatı ( 2004 yılı için ) H S ÜRÜN ADI 01 CANLI HAYVANLAR 02 ETLER VE YENİLEN SAKATAT 03 BALIKLAR,KABUKLU HAYVANLAR,YUMUŞAKÇALAR,DİĞER OMURGASIZ SÜT VE SÜT MAMULLERİ,KUŞ VE KÜMES HAY.YUMURTALARI,BAL VB. TARİFENİN BAŞKA YERİNDE YER ALMAYAN HAYVANSAL MÜSTAHSALLAR 04 05 06 CANLI BİTKİLER VE ÇİÇEKÇİLİK MÜSTAHSALLARI 07 YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR 08 YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN KAB 09 KAHVE,ÇAY,PARAGUAY ÇAYI VE BAHARAT 10 HUBUBAT 11 DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,İNÜLİN,BUĞDAY GLUTENİ YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİ BİTKİLERİ,SAMAN,HAYVAN YEMİ LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL ÖZSU VE HÜLASALAR ÖRÜLMEYE ELVERİŞLİ BİTKİSEL MADDELER,BİTKİSEL MÜSTAHSALLAR HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI ET,BALIK,KABUKLU HAYVAN,YUMUŞAKÇA VB HAYVANSAL MÜSTAHZAR 12 13 14 15 16 17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ 18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 19 ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT TEŞKİL EDEN MÜSTAHZARLAR SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ KONSERVELERİ 20 21 YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI 22 MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE 23 GIDA SANAYİİ KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN GIDALARI TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO 24 25 26 METAL CEVHERLERİ,CÜRUF VE KÜL 27 MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI,MUMLAR İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİK. 28 29 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 31 GÜBRELER 32 DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASA, BOYA, MACUN, SAKIZ. UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİKLE R VB SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA­YAĞLAMA MAD. 33 34 Yıllık büyüm e (%) 2000­ 2004 Ülke ithalatındak i sırası Dünya ithalatındak i % payı Dünya ithalatındak i Sırası 711 440 4 9 86 90 0.0 0.0 116 187 717 5 85 0.0 161 16,564 11 55 0.0 117 538 189 106,238 5 11 10 88 94 28 0.0 0.0 0.3 105 142 38 50,188 250,502 253,717 12 1 8 37 17 16 0.1 1.6 0.5 62 12 43 14,1 10 61 0.2 87 269,267 13 15 0.8 22 4,044 9 79 0.1 60 12,409 ­1 64 2.3 12 797,703 19 5 2.1 11 2,014 10,863 6,828 10 8 18 82 67 71 0.0 0.1 0.0 147 124 100 26,301 15 49 0.1 86 7,512 14,509 5,567 10 14 12 70 58 74 0.0 0.1 0.0 122 121 161 27,12 11 47 0.1 84 1,206 5 83 0.0 178 56,613 55,039 8 17 33 34 0.2 0.1 69 48 3,903,220 13 1 0.4 38 181,289 1,294,615 171,437 355,835 8 11 26 13 21 3 23 11 0.3 0.5 0.1 1.3 47 30 77 22 178,493 8 22 0.4 50 46,102 15 41 0.1 85 93,538 13 29 0.3 53
2004 yılı değeri 1000ABD $ © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 13 35 36 37 ALBÜMİNOİD MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER VB BARUT,PATLAYICI MADDELER,PİROTEKNİ MAMULLERİ,KİBRİT VB FOTOĞRAFÇILIKTA,SİNEMACILIKTA KULLANILAN EŞYA 38 MUHTELİF KİMYASAL MADDELER 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 41 HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA POSTLAR,KÜRKLER,TAKLİT KÜRKLER VE MAMULLERİ AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ 42 43 44 45 MANTAR VE MANTARDAN EŞYA 46 HASIR;SAZ VE BENZERİ ÖRÜLEBİLEN MADDELERDEN MAMULLER ODUN HAMURU;LİFLİ SELÜLOZİK MADDELERİN HAMURLARI,HURDALAR KAĞIT VE KARTON;KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI 47 48 49 50 İPEK 51 YÜN,KIL,AT KILI;BUNLARIN İPLİK VE DOKUMALARI 52 PAMUK 53 DOKUMAYA ELVERİŞLİ BİTKİSEL LİFLER,KAĞIT İPEĞİ VE DOKUMALARI DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER 54 55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 56 VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM VE MAMULLERİ HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN YER KAPLAMALARI ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI,İŞLEMELER EMDİRİLMİŞ,SIVANMIŞ,KAPLANMIŞ MENSUCAT,BUNLARDAN TEKNİK EŞYA 57 58 59 60 ÖRME EŞYA 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 63 MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,KULLANILMIŞ EŞYA,PAÇAVRALAR AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI 64 65 BAŞLIKLAR VE AKSAMI 66 ŞEMSİYE,BASTON,KAMÇI,KIRBAÇ VE BUNLARIN AKSAMI HAZIR KUŞ TÜYÜ VE İNSAN SAÇI MAMULLERİ,YAPMA ÇİÇEKLER TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA 67 68 69 SERAMİK MAMULLERİ 70 CAM VE CAM EŞYA 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ,MADENİ PARALAR 72 DEMİR VE ÇELİK 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 15,556 10 57 0.1 68 1,18 10 84 0.0 126 29,191 340,492 713,917 218,442 2 11 11 46 13 7 0.1 0.4 0.2 58 46 53 12 19 0.2 56 51,229 5 36 0.2 49 5,258 6 75 0.0 101 336 11 91 0.0 80 53,639 283 8 6 35 92 0.1 0.0 75 89 81 8 95 0.0 117 46,203 2 40 0.2 42 225,411 7 18 0.2 67 11,843 5,858 8 2 66 73 0.0 0.2 107 37 16,112 641,425 2 7 56 9 0.1 1.4 64 20 31,551 7 44 0.9 23 156,368 149,076 2 3 24 26 0.5 0.5 47 49 14,455 10 59 0.1 73 10,005 6 68 0.1 60 12,676 8 63 0.1 77 30,98 6,276 4,603 4,716 7 5 7 6 45 72 78 76 0.2 0.0 0.0 0.0 61 94 145 153 41,935 12 43 0.1 54 19,745 687 7 8 52 87 0.0 0.0 95 111 272 2 93 0.0 113 494 4 89 0.0 101 13,968 62,06 49,388 11 9 10 62 31 39 0.1 0.2 0.1 90 62 69 351,836 698,529 154,805 7 19 12 12 8 25 0.2 0.3 0.1 29 50 81
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 14 74 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA 75 NİKEL VE NİKELDEN EŞYA 76 ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA 78 KURŞUN VE KURŞUNDAN EŞYA 79 ÇİNKO VE ÇİNKODAN EŞYA 80 KALAY VE KALAY MAMULLERİ 81 DİĞER ADİ METALLER,SERMETLER,BUNLARDAN EŞYA ADİ METALLERDEN ALETLER,BIÇAKÇI EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI 82 83 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA 84 MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI DEMİRYOLU ULAŞIM ARAÇLARI VB,AKSAM VE PARÇALARI MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET VE DİĞER HAVA TAŞITLARI,UZAY ARAÇLARI,AKSAM VE PARÇALARI 86 87 88 89 GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR 90 OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,KONTROL,AYA R CİHAZLARI,TIBBİ ALET. 91 SAATLER VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 92 MÜZİK ALETLERİ;BUNLARIN AKSAM,PARÇA VE AKSESUARI SİLAHLAR VE MÜHİMMAT,BUNLARIN AKSAM,PARÇA VE AKSESUARLARI MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBALARI,PREFABRİK YAPILAR OYUNCAKLAR,OYUN VE SPOR MALZEMELERİ,AKSAM VE PARÇALARI 93 94 95 96 ÇEŞİTLİ EŞYA 97 SANAT ESERLERİ,KOLEKSİYON EŞYASI,ANTİKALAR 98 HARP SİLAHLARI BÜTÜN ÜRÜNLER 81,937 14,168 138,813 12,107 21,197 2,849 9 13 9 11 2 12 30 60 27 65 51 80 0.1 0.1 0.1 0.4 0.3 0.1 59 44 56 34 44 51 4,716 10 77 0.0 56 26,585 18,007 2,271,970 8 10 8 48 53 2 0.1 0.1 0.2 75 92 55 1,027,749 7 4 0.1 65 44,312 13 42 0.3 51 768,552 11 6 0.1 71 441,819 292,545 1 13 10 14 0.4 0.5 37 39 214,41 8,053 11 5 20 69 0.1 0.0 65 85 80 5 96 0.0 154 2,455 6 81 0.0 76 26,123 11 50 0.0 109 17,471 49,465 6 6 54 38 0.0 0.3 81 53 63 56,83 17,948,58 4 1 4 97 32 0.0 0.0 141 72 0,2 53 10 Kaynak : Kaynak : ITC Trademap Statistics ­ 2006 Pakistan’ın ithalatını büyük oranda sanayi ürünleri oluşturmaktadır. İthalatın dönemler itibariyle yapısına bakıldığında, 1990/91 ila 1998/99 dönemini kapsayan yıllık ortalama %4,3’lük genişlemeden sonra 1996/97 ve 1998/99 dönemlerinde ortalama %7’lik daralma meydana gelmiştir. 1999/2000 mali yılı ile birlikte ithalat hacminde %9,3’lük yeni bir genişleme dalgası başlamıştır. İthalat artışı 2005 yılında devam ederek tahminen 20 milyar $’a yükselmiştir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 15 TÜRKİYE İLE TİCARETİ Ülkemiz ile Pakistan arasında Ekonomik ve Ticari ilişkilerin temelini oluşturan Ticaret, Ekonomik ve Teknik İşbirliği, Çifte Vergilendirmeyi Önleme, Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmaları imzalanmış ve yürürlüğe girmiştir. Ticaret Anlaşması çerçevesinde sonuncusu 2002 Haziran ayında olmak üzere bugüne kadar 12 adet Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı gerçekleştirilmiştir. 1986 yılında kurulmuş olan Türk­Pakistan İş Konseyi kapsamında, sonuncusu 2004 yılında olmak üzere bugüne kadar dört ortak toplantı düzenlemiş, pek çok üst düzey ve ticari heyet ziyaretine iştirak edilmiştir.Ekim 2006’da bir ortak toplantı düznlenmesi planlanmaktadır. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) Ticaret Anlaşması, 16­17 Temmuz 2003'da, Pakistan'ın Başkenti İslamabad'da gerçekleştirilen Bakanlar Toplantısı'nda imzalandı. Üye ülkeler, birbirlerine yönelik gümrük vergilerini, 8 yıl içinde kademeli olarak yüzde 15 seviyesine indirme ve fonları kaldırma kararı verdi. Ayrıca sözkonusu anlaşmada, ülkelerin birbirlerine karşı tarife dışı engelleri kaldırmayı taahhüt etmişlerdir. İmzalanan anlaşma, üye ülkelerin parlamentolarında onaylandıktan sonra yürürlüğe girecektir. Anlaşma, İran, Pakistan, Türkiye, Azerbaycan, Tacikistan, Kırgızistan, Kazakistan, Afganistan, Türkmenistan ve Özbekistan'ı kapsıyor. Bu ülkelerin bazıları, teşkilata üyeliğe ilişkin anlaşmanın onay sürecini tamamlayamadığı için EİT toplantılarına gözlemci statüsünde katılıyor. EİT Genel Sekreterliği'nin araştırmasına göre, anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra EİT ülkelerinin birbirleri ile yaptığı ticaret 4 katına çıkacak, birbirleriyle yaptıkları ticaretin payı yüzde 16'ya yükselecek. İki Ülke Arasında Ticaretin Altyapısını Oluşturan Anlaşma ve Protokoller: ANLAŞMANIN ADI Ticaret Ekonomik ve Teknik işbirliği Turizm Bilimsel ve Teknik İşbirliği Tarımsal İşbirliği Çifte Vergilendirmeyi Önleme Denizcilik Alanında İşbirliği Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Gümrük Anlaşması Türkiye­Pakistan KEK 12. Dönem Protokolu Karayolu Taşımacılığı Anlaşması Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Çerçeve Anlaşması Tercihli Ticaret Düzenlemesi Çerçeve Anlaşması İMZA TARİHİ 18.12.1964 20.11.1975 13.01.1981 12.11.1981 17.03.1983 14.11.1985 18.02.1989 16.03.1995 Mayıs 2002 21.06.2002 15 .06.2003 20.01.2004 20.01.2004 © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 İMZA YERİ İslamabad İslamabad Ankara İslamabad Karaçi İslamabad İslamabad İslamabad İslamabad Ankara İslamabad Ankara Ankara
16 Türkiye’nin Pakistan ile dış ticareti yıllara göre farklılık göstermektedir. Son yıllarda Pakistan ile ticarette sürekli artan oranda Türkiye’nin aleyhine bir dış ticaret açığı sözkonusudur. İki ülke arasında en yüksek ticaret hacmine 2005 yılında 503 milyon dolar ile ulaşılmıştır. Özellikle ithalatımızdan kaynaklanan artışlar nedeniyle 2001 yılında 132,3 milyon dolar ve 2002 yılında 173,8 milyon dolar, 2003 yılında ise 262 milyon dolarlık bir ticaret hacmi gerçekleşmiştir. Ticaret hacmimiz 2004 yılında ise 326 milyon dolara ulaşmıştır. Türkiye ile Pakistan arasındaki mevcut dış ticaret hacmi her iki ülkenin potansiyelini yansıtmaktan çok uzaktır.Pakistan’nın toplam ihracatının sadce %1,8lik diklimini Türkiye ile ticaret oluşturur. Pakistan ile Yıllar İtibariyle Dış Ticaretimiz (milyon dolar) Yıllar İhracat İthalat Hacim Denge 1993 43,4 115,6 159 ­72,3 1994 56,5 36,8 93,3 19,8 1995 90,9 153,6 244,5 ­62,8 1996 77,7 82,4 160,1 ­4,7 1997 58,2 57,0 115,2 1,1 1998 63,5 57,0 120,5 6,5 1999 128,5 25,4 153,9 81,7 2000 52,8 82,2 135,0 ­29,4 2001 31,1 101,2 132,3 ­70,1 2002 57,4 116,4 173,8 ­59,0 2003 70,3 192,0 262,3 ­121,7 2004 86,2 239,8 326,0 ­153,6 2005 187,5 315,3 502,8 ­127,8 2006* 46,5 110,1 156,6 ­63,6 *Ocak­Nisan dönemi Kaynak: DTM­EBİM 2000 yılına kadar zaman zaman lehimize seyreden ikili ticaret bu yıldan sonra aleyhimize dönmüş ve 2004 yılında bu ülke ile olan ticaretimiz yaklaşık 153 milyon $ lık açık vermiştir. Dış ticaret açığı 2005 yılında da devam etmiş ve yaklaşık 128 milyon $ olarak tahakkuk etmiştir. 2005 yılı ihracatımız (bir önceki yıla oranla) ciddi bir sıçrama kaydetmiştir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 17 Ürün Grupları İtibariyle İhraç Ürünlerimiz ($) Ü R Ü N ADI 2001 NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA 84 VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 72 DEMİR VE ÇELİK ELEKTRİKLİ MAKİNA VE 85 CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,İNÜLİN,BUĞDA 11 Y GLUTENİ 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA KAĞIT VE KARTON;KAĞIT HAMURUNDAN 48 KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA MENSUCATTAN MAMUL DİĞER 63 EŞYA,KULLANILMIŞ EŞYA,PAÇAVRALAR MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİK 87 LET VE DİĞER 76 ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA 40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 70 CAM VE CAM EŞYA İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORGANİK 28 BİLEŞİKLER SÜT VE SÜT MAMULLERİ,KUŞ VE KÜMES 04 HAY.YUMURTALARI,BAL VB. 52 PAMUK 38 MUHTELİF KİMYASAL MADDELER DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN 32 HÜLASA,BOYA,MACUN,SAKIZLAR HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE 15 BUNLARIN MÜSTAHSALLARI DEMİRYOLU ULAŞIM ARAÇLARI 86 VB,AKSAM VE PARÇALARI ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT 19 TEŞKİL EDEN MÜSTAHZARLAR 10 HUBUBAT 74 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN YER 57 KAPLAMALARI OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,KONTR 90 OL,AYAR CİHAZLARI,TIBBİ ALET. SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK 34 MADDELER,YIKAMA­YAĞLAMA MADDE. UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZ 33 METİKLER VB 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 29 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 58 ÖZEL DOKUNMUŞ 5124974 429661 6018670 2002 5433418 1174164 1431230 6 2003 2004 2005 8466956 3011662 15243270 2779394 27693774 23828652 9554431 19297250 23247719 1179257 1911089 6469884 5197233 20705237 16324351 641599 1004283 413953 1002140 2730654 1851571 1082083 4685468 13950104 6243220 441 182 4135 27017 6152744 1189331 1017465 3527416 413116 721792 2489741 930884 4122845 850644 1256763 3267330 1042896 4835407 2494704 1532290 5024778 1398116 4796546 2367320 1899931 5067986 3614635 3322116 3314888 2441436 915449 2350980 2017728 2290019 2401266 20040 20 331468 27662 153884 389661 36847 3253997 400304 406039 851630 667315 2032756 1770062 1644264 1232019 747311 548213 1258080 1477416 72903 79768 128591 158073 1406869 457 1351306 184690 242897 363887 409809 136515 152221 183434 99710 1335204 1200870 1183908 25820 215811 258791 836797 1100787 2004551 420381 358851 1907579 1080554 1970872 1504290 1581436 926950 1044560 27077 5948 46846 3236 39500 5434042 87990 280722 17037 53928 7146986 91445 645005 11330 559251 1642236 280364 1019615 1006139 873132 808809 801373
169369 35063 © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 18 69 21 54 96 62 94 25 27 07 MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI,İŞLEMELER SERAMİK MAMULLERİ YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER ÇEŞİTLİ EŞYA ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBALARI,PREFABRİK YAPILAR TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI,MUMLAR YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR 17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB 64 EŞYA VE AKSAMI ODUN HAMURU;LİFLİ SELÜLOZİK 47 MADDELERİN HAMURLARI,HURDALAR 83 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA 98 HARP SİLAHLARI SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT 20 KABUKLU YEMİŞ KONSERVELERİ ADİ METALLERDEN ALETLER,BIÇAKÇI 82 EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI YÜN,KIL,AT KILI;BUNLARIN İPLİK VE 51 DOKUMALARI POSTLAR,KÜRKLER,TAKLİT KÜRKLER VE 43 MAMULLERİ HAVA TAŞITLARI,UZAY ARAÇLARI,AKSAM 88 VE PARÇALARI TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB 68 MADDELERDEN EŞYA 18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT 42 EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM VE 56 MAMULLERİ 22 MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE ALBÜMİNOİD 35 MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER VB AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN 44 KÖMÜRÜ SİLAHLAR VE MÜHİMMAT,BUNLARIN 93 AKSAM,PARÇA VE AKSESUARLARI YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN 08 KABUĞU YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİ 12 BİTKİLERİ,SAMAN,HAYVAN YEMİ SAATLER VE BUNLARIN AKSAM VE 91 PARÇALARI 167459 173799 663382 355303 963541 349092 923393 298823 766803 701958 430505 34448 434815 6137 508616 113472 610887 147296 675860 623834 20 23070 1530 551372 13970 108792 334497 463747 537009 131354 123293 214053 357102 494837 179620 181572 49251 182066 470444 275884 1839429 2819812 888514 414453 22741 49170 130260 60885 397701 37183 617 2390 9558 24461 6806 48694 104402 261461 10791 391978 107040 15038 314736 244902 237506 90320 71900 65285 136010 191283 44172 71520 100242 255865 186351 41888 9916 20681 144104 31917 2790 59362 41891 114293 702758 1035139 16133 112007 96124 19630 40484 59130 161294 182267 102559 88979 6638 2539 63767 99751 15287 4615 334363 51648 130727 965 184099 8038 148833 23879 57370 56953 75 114 17619 29547 53058 903127 356573 55329 50093 240 1059 127529 31049 2145 15469 146 21000 72075 7690 4610 14960 8489 410 3311 11294
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 19 HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER 41 HARİÇ) VE KÖSELELER 65 BAŞLIKLAR VE AKSAMI EMDİRİLMİŞ,SIVANMIŞ,KAPLANMIŞ 59 MENSUCAT,BUNLARDAN TEKNİK EŞYA BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI 49 SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI GIDA SANAYİİ KALINTI VE 23 DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN GIDALARI OYUNCAKLAR,OYUN VE SPOR 95 MALZEMELERİ,AKSAM VE PARÇALARI TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN 24 İŞLENMİŞ MADDELER KAHVE,ÇAY,PARAGUAY ÇAYI VE 09 BAHARAT SANAT ESERLERİ,KOLEKSİYON 97 EŞYASI,ANTİKALAR LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL ÖZSU VE 13 HÜLASALAR 31 GÜBRELER FOTOĞRAFÇILIKTA,SİNEMACILIKTA 37 KULLANILAN EŞYA 45 MANTAR VE MANTARDAN EŞYA 60 ÖRME EŞYA HAZIR KUŞ TÜYÜ VE İNSAN SAÇI 67 MAMULLERİ,YAPMA ÇİÇEKLER İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL 71 MAMULLERİ,MADENİ PARALAR 75 NİKEL VE NİKELDEN EŞYA GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE 89 ARAÇLAR 66773 1290 62492 36799 211 12481 200 9951 9703 388146 31971 286987 490152 9300 376888 30919 24462 16321 4754 909 265 232 22306 51339 17378 4650 1974 4670 940 2206 20744 1600 2320 1000 400 53667 13180 5232150 9191 333682 187671 1770 2802 26655 400 719 1188 8022 1226 2081 625 3354220 31.186.426 57.457.227 70.353.952 86.273.376 187.554.234 Türkiye’nin Pakistan’a 1995’ten bu yana en çok ihraç ettiği ürün grubunu elektrikli makine ve cihazlar oluşturmaktadır. Son yıllarda bu ülkeye yapılan demir ve çelik ile motorlu kara taşıtları başta olmak üzere plastik ve plastikten mamul eşya ürünlerin ihracatında artış kaydedilirken organik kimyasal müstahsalların ihracatında ciddi düşüşler meydana gelmiştir.2005 yılı itibariyle değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday ve gluteni ihracatına başlanmıştır. 2005 yılında ise Pakistan’a ihraç ettiğimiz önemli ürünler arasında; nükleer reaktörler, kazan, makina ve cihazlar, elektrikli makina ve cihazlar,değirmencilik ürünleri,malt, nişasta, inülin, buğday ve gluteni demir veya çelikten eşya, kağıt ve karton ve plastik ve plastikten mamul eşya yeralmaktadir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 20 Ürün Grupları İtibariyle İthalatımız ($) Ü R Ü N ADI 84 72 85 11 73 48 39 63 87 76 40 55 70 28 04 52 38 32 15 86 19 10 74 57 90 34 33 61 30 29 2001 NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI DEMİR VE ÇELİK ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,İNÜLİN,BUĞD AY GLUTENİ DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA KAĞIT VE KARTON;KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,KULLANILMIŞ EŞYA,PAÇAVRALAR MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİ KLET VE DİĞER ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER CAM VE CAM EŞYA İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİKLER SÜT VE SÜT MAMULLERİ,KUŞ VE KÜMES HAY.YUMURTALARI,BAL VB. PAMUK MUHTELİF KİMYASAL MADDELER DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASA,BOYA,MACUN,SAKIZLAR HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI DEMİRYOLU ULAŞIM ARAÇLARI VB,AKSAM VE PARÇALARI ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT TEŞKİL EDEN MÜSTAHZARLAR HUBUBAT BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN YER KAPLAMALARI OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,KONT ROL,AYAR CİHAZLARI,TIBBİ ALET. SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA­YAĞLAMA MADDE. UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZ METİKLER VB ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI ECZACILIK ÜRÜNLERİ ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 2002 2003 2004 2005 5124974 429661 5433418 1174164 8466956 3011662 15243270 2779394 27693774 23828652 6018670 14312306 9554431 19297250 23247719 1179257 1911089 6469884 5197233 20705237 16324351 641599 1004283 413953 1002140 2730654 1851571 1082083 4685468 13950104 6243220 441 182 4135 27017 6152744 1189331 1017465 3527416 413116 721792 2489741 930884 4122845 850644 1256763 3267330 1042896 4835407 2494704 1532290 5024778 1398116 4796546 2367320 1899931 5067986 3614635 3322116 3314888 2441436 915449 2350980 2017728 2290019 2401266 20040 27662 36847 406039 2032756 20 331468 153884 389661 3253997 400304 851630 667315 1770062 1644264 1232019 747311 548213 1258080 1477416 72903 79768 128591 158073 1406869 457 1351306 184690 242897 363887 409809 136515 152221 183434 99710 1335204 1200870 1183908 25820 215811 258791 836797 1100787 2004551 420381 358851 1907579 1080554 1970872 1504290 1581436 926950 1044560 27077 5948 46846 3236 39500 5434042 280722 17037 53928 7146986 645005 11330 559251 1642236 1019615 1006139 873132 808809
169369 © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 21 58 69 21 54 96 62 94 25 27 07 17 64 47 83 98 20 82 51 43 88 68 18 42 56 22 35 44 93 08 12 ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI,İŞLEMELER SERAMİK MAMULLERİ YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER ÇEŞİTLİ EŞYA ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBALARI,PREFABRİK YAPILAR TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI,MUMLAR YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI ODUN HAMURU;LİFLİ SELÜLOZİK MADDELERİN HAMURLARI,HURDALAR ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA HARP SİLAHLARI SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ KONSERVELERİ ADİ METALLERDEN ALETLER,BIÇAKÇI EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI YÜN,KIL,AT KILI;BUNLARIN İPLİK VE DOKUMALARI POSTLAR,KÜRKLER,TAKLİT KÜRKLER VE MAMULLERİ HAVA TAŞITLARI,UZAY ARAÇLARI,AKSAM VE PARÇALARI TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM VE MAMULLERİ MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE ALBÜMİNOİD MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER VB AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ SİLAHLAR VE MÜHİMMAT,BUNLARIN AKSAM,PARÇA VE AKSESUARLARI YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN KABUĞU YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİ BİTKİLERİ,SAMAN,HAYVAN YEMİ 35063 167459 87990 663382 91445 963541 280364 923393 801373 766803 173799 355303 349092 298823 701958 430505 34448 434815 6137 508616 113472 610887 147296 675860 623834 20 23070 1530 551372 13970 108792 334497 463747 537009 131354 123293 214053 357102 494837 179620 181572 49251 182066 470444 275884 22741 1839429 49170 2819812 130260 888514 60885 414453 397701 37183 617 2390 9558 24461 6806 48694 104402 261461 10791 391978 107040 15038 314736 244902 237506 90320 71900 65285 136010 191283 44172 71520 100242 255865 186351 41888 9916 20681 144104 31917 2790 59362 41891 114293 702758 1035139 16133 112007 96124 19630 40484 59130 161294 182267 102559 88979 6638 2539 63767 99751 15287 4615 334363 51648 130727 965 184099 8038 148833 23879 57370 56953 75 114 17619 29547 53058 903127 356573 55329 50093 240 1059 127529 31049 2145 15469 72075 © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 7690 21000 4610 14960
22 91 41 65 59 49 23 95 24 09 97 13 31 37 45 60 67 71 75 89 13 31 SAATLER VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER BAŞLIKLAR VE AKSAMI EMDİRİLMİŞ,SIVANMIŞ,KAPLANMIŞ MENSUCAT,BUNLARDAN TEKNİK EŞYA BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI GIDA SANAYİİ KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN GIDALARI OYUNCAKLAR,OYUN VE SPOR MALZEMELERİ,AKSAM VE PARÇALARI TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER KAHVE,ÇAY,PARAGUAY ÇAYI VE BAHARAT SANAT ESERLERİ,KOLEKSİYON EŞYASI,ANTİKALAR LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL ÖZSU VE HÜLASALAR GÜBRELER FOTOĞRAFÇILIKTA,SİNEMACILIKTA KULLANILAN EŞYA MANTAR VE MANTARDAN EŞYA ÖRME EŞYA HAZIR KUŞ TÜYÜ VE İNSAN SAÇI MAMULLERİ,YAPMA ÇİÇEKLER İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ,MADENİ PARALAR NİKEL VE NİKELDEN EŞYA GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL ÖZSU VE HÜLASALAR GÜBRELER 146 8489 410 3311 11294 66773 1290 62492 36799 211 12481 200 9951 9703 388146 31971 286987 490152 9300 376888 30919 24462 16321 4754 909 265 232 22306 51339 17378 4650 1974 4670 940 2206 20744 1600 2320 1000 400 53667 13180 5232150 9191 333682 187671 1770 2802 26655 400 719 1188 8022 1226 2081 625 3354220 53667 13180 5232150 101.280.249 117.654.683 192.027.79 8 240.720.072 315.320.026 Türkiye’nin 2000 yılından sonraki Pakistan’dan yaptığı ithalat, önceki yıllara nazaran önemli miktarda artış göstermiştir. 2005 yılında ithalatımız 315 milyon dolara çıkmıştır. Türkiye’ye Pakistan’dan yapılan ithalatın çok büyük bir bölümünü pamuk ve pamuk ipliği oluşturmaktadır. İthalatı yapılan belli başlı diğer ürünler; sentetik ve suni devamsiz lifler, halılar ve diğer yer kaplamaları, plastik ve plastikten mamul eşya, ham postlar, deriler ve köseler, dokumaya elverişli suni ve sentetik lifler, oyuncaklar ve spor malzemeleridir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 23 2006 OCAK­NİSAN DÖNEMİNDE PAKİSTAN'a İHRACAT $ 29 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 5.952.914 84 NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 5.221.741 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 3.299.375 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI 2.982.061 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 2.747.291 94 MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBALARI,PREFABRİK YAPILAR 2.387.217 52 PAMUK 2.127.832 87 MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET VE DİĞER 1.579.151 63 MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,KULLANILMIŞ EŞYA,PAÇAVRALAR 1.344.224 72 DEMİR VE ÇELİK 1.284.076 40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 1.237.652 32 DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASA,BOYA,MACUN,SAKIZLAR 1.217.164 98 HARP SİLAHLARI 1.150.385 30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 1.086.742 28 İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİKLER 1.062.182 48 KAĞIT VE KARTON;KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA 998.546 74 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA 886.387 57 HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN YER KAPLAMALARI 867.175 38 MUHTELİF KİMYASAL MADDELER 865.511 86 DEMİRYOLU ULAŞIM ARAÇLARI VB,AKSAM VE PARÇALARI 864.566 04 SÜT VE SÜT MAMULLERİ,KUŞ VE KÜMES HAY.YUMURTALARI,BAL VB. 861.419 70 CAM VE CAM EŞYA 818.848 55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 556.557 76 ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA 518.231 90 OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,KONTROL,AYAR CİHAZLARI,TIBBİ ALET. 496.500 17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ 422.510 96 ÇEŞİTLİ EŞYA 388.157 58 ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI,İŞLEMELER 337.696 33 UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB 316.420 19 ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT TEŞKİL EDEN MÜSTAHZARLAR 262.264 15 HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI 230.426 27 MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI,MUMLAR 224.310 34 SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA­YAĞLAMA MADDE. 195.534 69 SERAMİK MAMULLERİ 192.660 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 189.993 21 YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI 173.873 54 DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER 159.709 83 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA 121.721 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 111.422 25 TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO 95.096 18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 86.132 07 YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR 75.220 47 ODUN HAMURU;LİFLİ SELÜLOZİK MADDELERİN HAMURLARI,HURDALAR 67.757 68 TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA 64.691 20 SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ KONSERVELERİ 60.942 42 DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA 57.288 64 AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI 53.110 82 ADİ METALLERDEN ALETLER,BIÇAKÇI EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI 50.496 11 DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,İNÜLİN,BUĞDAY GLUTENİ 48.757 08 YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN KABUĞU 45.294 93 SİLAHLAR VE MÜHİMMAT,BUNLARIN AKSAM,PARÇA VE AKSESUARLARI 26.289 35 ALBÜMİNOİD MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER VB 23.533 43 POSTLAR,KÜRKLER,TAKLİT KÜRKLER VE MAMULLERİ 23.518
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 24 51 YÜN,KIL,AT KILI;BUNLARIN İPLİK VE DOKUMALARI 21.879 41 HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER 10.169 88 HAVA TAŞITLARI,UZAY ARAÇLARI,AKSAM VE PARÇALARI 9.750 49 BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI 6.609 22 MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE 6.542 23 GIDA SANAYİİ KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN GIDALARI 5.500 59 EMDİRİLMİŞ,SIVANMIŞ,KAPLANMIŞ MENSUCAT,BUNLARDAN TEKNİK EŞYA 2.799 60 ÖRME EŞYA 1.108 66 ŞEMSİYE,BASTON,KAMÇI,KIRBAÇ VE BUNLARIN AKSAMI 407 44 AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ 291 24 TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER 284 10 HUBUBAT 166 46.584.069 2006 yılının ilk dört ayında Pakistan’a yapılan ihracat 46 milyon dolar seviyesini aşmıştır. İhracatı yapılan belli başlı ürünler; organik kimyasal müstahsalar, kazan, makina ve cihazlar,demir ve ya çelikten eşya, elektrikli makina ve cihazlar, plastik ve plastikten mamul eşya, mobilyalar,aydınlatma,reklam lambaları,prefabrik yapılardır. 2006 OCAK­NİSAN DÖNEMİNDE PAKİSTAN'dan İTHALAT $ 52 PAMUK 69.546.740 55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 12.067.569 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 9.271.460 41 HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER 3.346.357 57 HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN YER KAPLAMALARI 2.730.928 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 2.107.290 22 MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE 2.056.890 63 MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,KULLANILMIŞ EŞYA,PAÇAVRALAR 1.657.196 95 OYUNCAKLAR,OYUN VE SPOR MALZEMELERİ,AKSAM VE PARÇALARI 1.274.489 35 ALBÜMİNOİD MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER VB 1.036.860 54 DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER 970.630 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 929.277 12 YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİ BİTKİLERİ,SAMAN,HAYVAN YEMİ 594.470 42 DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA 385.516 05 TARİFENİN BAŞKA YERİNDE YER ALMAYAN HAYVANSAL MÜSTAHSALLAR 338.599 90 OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,KONTROL,AYAR CİHAZLARI,TIBBİ ALET. 309.528 84 NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 249.536 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ,MADENİ PARALAR 243.574 82 ADİ METALLERDEN ALETLER,BIÇAKÇI EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI 167.137 37 FOTOĞRAFÇILIKTA,SİNEMACILIKTA KULLANILAN EŞYA 144.497 70 CAM VE CAM EŞYA 136.597 68 TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA 116.143 56 VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM VE MAMULLERİ 73.113 94 MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBALARI,PREFABRİK YAPILAR 70.303 25 TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO 57.303 64 AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI 46.397 13 LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL ÖZSU VE HÜLASALAR 30.600 44 AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ 25.982 91 SAATLER VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 17.375 96 ÇEŞİTLİ EŞYA 17.030 58 ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI,İŞLEMELER 16.432 29 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 16.250 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI 14.169
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 25 03 BALIKLAR,KABUKLU HAYVANLAR,YUMUŞAKÇALAR,DİĞER OMURGASIZLAR 13.685 87 MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET VE DİĞER 12.758 65 BAŞLIKLAR VE AKSAMI 4.271 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 3.813 60 ÖRME EŞYA 3.411 74 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA 2.921 51 YÜN,KIL,AT KILI;BUNLARIN İPLİK VE DOKUMALARI 2.835 32 DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASA,BOYA,MACUN,SAKIZLAR 2.025 33 UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB 1.720 66 ŞEMSİYE,BASTON,KAMÇI,KIRBAÇ VE BUNLARIN AKSAMI 1.030 30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 577 83 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA 556 49 BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI 340 43 POSTLAR,KÜRKLER,TAKLİT KÜRKLER VE MAMULLERİ 180 28 İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİKLER 177 110.116.536 2006 yılının ilk dört ayında Pakistan’dan yapılan ithalat 110 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır.İthalatı yapılan belli başlı ürünler; pamuk, sentetik ve suni devamsiz lifler, plastik ve plastikten mamul eşya, ham postlar, deriler, halılar ve diğer yer kaplamaları, örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarlarıdır. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Bankacılık Sistemi Pakistan’da bankacılık sistemi önemli problemlerle karşı karşıyadır. Ana sanayi kollarında yaşanan sıkıntılar ve düzensiz krediler son yedi yılda dört katına çıkmış ve sistemin toplam portfolyosunun % 30’una ulaşmıştır. Buna ek olarak bankacılık sistemi daha yavaş bir mevduat büyümesini denemektedir. Mevduatlarda yüksek faiz oranları ve devlet tahvillerinde pazar dışı karlar özel sektörün dışlanması sonucunu getirmiştir. Pakistan 1991 yılından itibaren kamu bankalarını özelleştirmeye yönelik politikalar uygulamaya başlamıştır. Pakistan Ulusal Bankası, Habib Bank ve United Bank Limited Pakistan’daki kamu bankalarıdır. Muslim Commercial Bank ve Allied Bank Limited 1992 yılında özelleştirilmiştir. Bu beş büyük banka toplam mevduat ve avansların yaklaşık %78’ine sahip bulunmaktadır. Buna rağmen özel ve yabancı bankalardan daha az karlıdırlar. Özel bankalar kamu bankalarına göre yeni olup toplam mevduatta daha düşük profil göstermektedirler. Toplam karın %22’sini özel bankalar almaktadır. Pakistan’da 16 tane yabancı banka bulunmaktadır. Bunlar mevduatların %15’ine sahip olabildikleri halde toplam sektör karının %34’ünü almaları nedeniyle oldukça başarılı sayılmaktadırlar. Pakistan Merkez Bankası Şubat 1994’deki düzenlemelerle bağımsız bir yapıya kavuşmuştur ve 1997’den bu yana da ülkenin para politikasını yönetmeye yetkilidir. Pakistan kaynaklı Habib Bank 1983 yılından itibaren Türkiye’de faaliyet göstermektedir. İthalat Lisansları: Pakistan Hükümeti İsrail dışındaki bütün ülkelerden ithalata izin vermektedir. Tüm ithalatçı firmaların Pakistan Hükümeti İhracatı Geliştirme Bürosuna kayıt yaptırmaları ve ithalat zamanında geçerli kayıt formuna sahip olmaları gerekmektedir. İthalatçılar aşağıda sıralanan şartları yerine getirmek zorundadırlar:
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 26 ­ Ticaret Bakanlığı’ndan ithalat maddeleri negatif/kısıtlamalı listesinden onay alınmalıdır. ­ İthalat belgelerinde her ithal edilen mal için doğru armonize kod numarasının kayıtlı olması sağlanmalıdır. ­ Sigara ve puro paketlerinin üzerinde hem Urduca hem de İngilizce “Sigara sağlığa zararlıdır” yazısı olmalıdır. İthalat Yasakları Pakistan’a bazı malların ithali yasaklanmıştır. İthal yasaklarının nedenleri arasında; malların dini açıdan ya da güvenlik nedeniyle sakıncalı olması, lüks tüketim maddeleri arasına girmesi, iç sanayiyi korumak için yasaklanan mallar ve koruma kapsamındaki malların üretiminde kullanılan ara mallar olması bulunmaktadır. Pakistan bu tür malların kontrolünü yasaklı listeden yapmaktadır. Yasaklı liste şu maddeleri içermektedir: Arapça yazılımı olmayan Kur’an çevirileri, üzerinde Kur’an ile ilgili kelime ve yazı olan ürünler, korku magazinleri, müstehcen ve gayrı­islami yayınlar, domuz ve domuz yan ürünleri, fişekler, tank ve silah araçları, kumar gereçleri, heykeller ve 100 yıldan eski antikalar. İsrail’den her türlü ithalat yasaktır. Pakistan Hükümeti ithalat kanunları, ithalatı yasak olmayan malların geçici ithalatına bir banka garantisi olması kaydı ile izin vermektedir. Ödenmesi gereken ithalat giderleri ödenmelidir, ancak tekrar ihraç edildiğinde bu giderler geri alınmaktadır. İhracat Kontrolleri Pakistan’da bazı malların ihracatı, arz kısıntısından dolayı ve o malın ülkede varlığını sürdürmesi amacıyla kısıtlanmaktadır. Pakistan Hükümeti bu tür mallar için bazı yasaklamalar ve lisans şartları koymuştur. İhracatı yasaklanan veya kısıtlanan ürünler şunlardır: Silah, yenilebilir yağ, post ve deri, kereste, madenler, süt ve süt ürünleri, antikalar ve insan iskeletleri. Canlı hayvan ve et ihracatı bazı dönemlerde İhracatı Geliştirme Bürosunun iznine bağlı olmaktadır. Yasak malların yurt dışına çıkışının engellenmesi için gümrük görevlileri tarafından bagaj kontrolleri yapılmaktadır. Pakistan’da bazı ürünler sadece kamu sektörü tarafından ihraç edilebilmektedir. Bu ürünler arasında; petrol ürünleri, kok kömürü, soda ve kaya tuzu bulunmaktadır. Bunlara ek olarak, ihracattan kazanılan tüm döviz Pakistan Merkez Bankası’na teslim edilmelidir. İthalat ve ihracat için şu belgeler gerekmektedir: yükleme faturası, faturalar, koli listesi, menşe şehadetnamesi, akreditif kopyası, ithalat ve ihracat lisansları ve sigorta sertifikaları. İsrail’e her türlü ihracat yasaktır. İthalat / İhracat Belgeleri: İthalat ve İhracat için şu belgeler gerekmektedir: yükleme faturası, faturalar, paketleme listesi, orijindeki sertifikalar, kredi mektuplarının kopyası, ithalat ve ihracat lisansları ve sigorta sertifikaları. Standartlar: Pakistan Standartlar Enstitüsü (PSI); standartların hazırlanması ve uygulanması, tanıtımı, sistemin kontrolü, uluslararası standartlar organizasyonu ile işbirliği ve standardizasyonla ilgili bilgilerin yayınlanması konularında görevlidir. PSI şu ana kadar tarım, gıda, kimyasallar, inşaat ve makine mühendisliği, elektronik, ağırlık ve uzunluk ve tekstil ürünleri için 3500 milli standart koymuştur.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 27 Alıcıların Pakistan’dan ithalat yaparken ISO belgelerini talep etmeye başlayacak olmaları, Pakistan Hükümetini bu konuda çalışmalar yapmaya zorlamıştır. İhracatı Geliştirme Bürosu gazete ilanları ile ISO’nun önemini vurgulamakta ve firmaları konuyla ilgili seminerlere, konferanslara davet etmektedir. Hükümet ISO 9000 standardizasyonu için ücretsiz danışmanlık hizmeti vermeye başlamıştır. Danışmanlık hizmeti planlama, belgeleme, yorum ve sertifikasyonu kapsamaktadır. Serbest Bölgeler / Antrepolar: Yabancı yatırımı ve ihracatı artırmak için Pakistan Hükümeti 1980 yılında Karachi’de bir serbest ticaret bölgesi oluşturmuştur. Karachi İhracat Bölgesi (KEPZ) şu ana kadar 140’ın üzerinde sanayi birimini onaylamıştır. Fakat bunlardan 50 tanesi üretim halinde geri kalanı ise geliştirilmektedir. KEPZ tam olarak bitmiş bir alt yapıya sahiptir ve yatırımcılara aşağıdaki teşvikleri sağlamaktadır. ­ 2000 yılına kadar gelir vergisinden muafiyet ve daha sonra da uygulanan verginin %25’i, ­ Yabancı personelin Pakistan’a geldiği tarihten itibaren 5 yıl boyunca maaşlarının gelir vergisinden düşülmesi, ­ Makine, yedek parça ve hammadde ithalatı federal vergiden muaftır. ­ KEPZ’den Pakistan’a ihracat hakkı, ­ Sermayenin ve karın ülkelere geri gönderilmesi hakkı, ­ Bazı Pakistan işçi çalıştırma kanunlarından muafiyet. KEPZ’ye ek olarak Pakistan Hükümeti ülkenin farklı bölgelerinde özel sanayi bölgeleri (SIZ) planlamıştır. Planlanan 12 bölgeden 3 tanesi Punjab ve Sindh bölgelerinde, 2 tanesi NWFP ve Baluchistan’da ve 1 tanesi de Kuzey bölgesinde Azod Kashmir’de olacaktır. Bir SIZ kurabilmenin şartı üretim kapasitesinin en az %60’ı oranında ihracat yapılmasıdır. SIZ birimindeki en az yabancı ortaklık %40 oranında olmalıdır. Yabancı yatırımcılar döviz ihtiyaçlarını karşılamak için kendi dövizlerini getirmelidirler. Fakat yerli para gereksinimi yerli bankalardan sağlanabilir. SIZ teşvikleri şunlardır: ­ Gümrük vergisinden ve yerli üretilmeyen makine ithalatındaki satış vergisinden muafiyet, ­ Projenin başlangıcından itibaren 5 yıl boyunca yabancı sermayenin karından vergi muafiyeti, ­ Pakistan çalışma kanunları SIZ’lerde uygulanmayacaktır. Gümrük Tarifeleri Pakistan’da Maliye Bakanı Sartaj Aziz’in ekonomide iyileştirme paketini açmasından sonra vergi oranlarında indirimlere gidildiği gözlenmiştir. Haziran 1994 yılında gerçekleştirilen ilk ayarlama ile azami gümrük tarifesi oranı %92’den %70’e çekilmiş bunu Haziran 1995’te oranların %70’ten %65’e getirilmesi ve 1997 yılında da %65’ten %45’e çekilmesi izlemiştir. “İthalat Rejimi Düzenlemesi” çerçevesinde ithalat
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 28 üzerindeki ortalama tarifelerin zaman içinde daha da azalacağı beklenmektedir. Hammadde ve endüstriyel üretimde kullanılmak üzere ithal edilecek makinelerde bu oranın %10 olması planlanmaktadır. Daha spesifik mal ve/veya mal grupları üzerindeki tarife oranları ile ilgili bilgi edinmek isteyen ihracatçılarımız aşağıda verilen Pakistan Gümrükleri’nin adresine başvurabilirler. Pakistan Customs Custom House – Karachi Tel:+92 21 9214202 Faks:+92 21 921 4192 Pakistan Hükümeti, yukarıda kronolojisi verilen tarife azalışlarından kaynaklanan ithalat vergilerindeki gelir düşüşünü, şu anda muaf olan ürünleri de tarife kapsamına alarak kapatmayı tasarlamaktadır. Pakistan Hükümeti ticaret rejimini serbestleştirdiğinden beri tarifeleri düşürmüş, ithalat ve ihracat işlemlerini kolaylaştırmıştır. Pakistan artan ithalatına karşı ihracattan gelir elde etmeyi beklerken 2004 yılının sonundan itibaren tekstil ticaretinde kota sınırlamalarının kalkması ihracata yönelik bir tehdit olarak algılanmaktadır. Pakistan ürünleri tanımlamak ve sınıflandırmak için Armonize Sistemi kullanmaktadır. 1994­95 yıllarında önceden var olan tarifeler (%6 ithalat lisansı, bütün ithalatta %5 eğitim vergisi) gümrük vergisiyle birleştirilmiş, maksimum tarife oranı %92’den %65’e düşürülmüştür. Gümrük vergisi ve diğer kesintiler Pakistan parası ile ödenebilmektedir. Yolcu beraberindeki şahsi eşya vergiden muaftır. Ancak bu ülkeyi ziyaret edenlerin ülke dahiline alkol ve alkollü içkiler sokmaları yasaktır. Üç aylık bir süreye kadar giriş yapan motorlu araçlardan da vergi alınmamaktadır. Antika hüviyetini haiz eşyanın Pakistan’dan ihracı özel izne tabidir. Dağıtım Kanalları Pakistan’da ürünlerini pazarlamak isteyen yabancı şirketler yerel dağıtım servislerini kullanabilecekleri gibi kendi dağıtım zincirlerini de kurabilirler. Karaçi, ülkenin ana dağıtım merkezidir ve toptancılar burada bulunur. Pakistan’da toptan satış piyasası oldukça gelişmiştir. Dağıtım ağını oluşturan 1000­1500 toptancı bulunmaktadır. Endüstri veya sermaye malları satan yabancı şirketler doğrudan tüketiciye ulaşabilirler. Pazarın büyük olduğu durumlarda bir tane ana dağıtımcı tayin edilebilir. Ana dağıtımcı ya yan dağıtımcılara ulaşarak, ya da doğrudan tüketiciyle irtibat kurarak mal satışını gerçekleştirir. Ambalaj ve Paketleme: Pakistan’da ambalaj sanayinde en çok kullanılan madde plastiktir. Özellikle şeker, çimento ve gübre gibi endüstriler ambalaj malzemesi olarak plastik kaplayıcıları kullanırlar. Polietilen ve poliprolen ambalaj sanayinde kullanılan iki temel plastik hammaddesidir. Pakistan’da alışveriş çantaları, alüminyum folyo ve ambalaj kağıdı üreten yirminin üzerinde firma vardır. Yılda 20,000 metrik ton ambalaj kağıdı, 20,000 metrik ton karton ve 39,000 metrik ton kontrplak üretilmektedir. Ulaştırma Deniz Ulaşımı: Pakistan’da başlıca iki tane liman bulunmaktadır: Karaçi Limanı ve Quasim Limanı. D.B. Deniz Nakliyatı T.A.Ş.'ye ait gemiler 1983 yılından bu yana Pakistan'a hat taşımacılığı yapmakta ve özellikle Karaçi Limanı’na uğramaktadırlar.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 29 Hava Ulaşımı: Pakistan’da 34 adet havaalanı bulunmaktadır. Bunlardan beş tanesi uluslararası niteliktedir. Uluslararası nitelikte olanlar; Karaçi, Lahor, İslamabad, Peşavar ve Quetta havaalanlarıdır. Türkiye ile Pakistan arasındaki havayolu ulaştırması ilişkileri 13 Temmuz 1973 tarihinde imzalanan “İkili Hava Ulaştırma Anlaşması” ile 24 Ekim 1986 tarihinde trafik haklarını yenileyen “Agreed Minutes” çerçevesinde yürütülmektedir. Pakistan Havayolları da Karaçi’den İstanbul’a haftada iki kez sefer düzenlemektedir. Türk Hava Yollarının İstanbul’dan Karaçi’ye sefer sayısı 27 mart 2005 tarihinden itibaren haftada 4 güne çıkarılmıştır. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Diller: Urduca Pakistan’ın ulusal ve uluslararası ticari dilidir. Resmi diller İngilizce ve Urduca’dır. İş adamları yazışmalarında iki dili de kullanabilirler. Çalışma Saatleri Kamu Kurumları : (Cumartesi­Perşembe) 09.00­16.00 Özel Sektör : ( Cumartesi­Perşembe) 09.00­14.00 Bankalar : (Pazar­Perşembe) 09.00­13.30 (Cumartesi) 09.00­12.00 Mağazalar : (Cumartesi­Perşembe) 10.00­19.00 Hükümet :(Pazar­Perşembe) 08.30­14.00 Pakistan’da Cuma günü haftalık tatildir. Pakistan ile Türkiye arasında; Pakistan’da ileride olmak üzere, 2 saat zaman farkı vardır.(GMT+5) Resmi Tatiller Sabit Günler 23 Mart (Pakistan Günü) 1 Mayıs (İşçi Bayramı) 14 Ağustos (Bağımsızlık Günü) 6 Eylül (Savunma Günü) 11 Eylül (Quaid­e­Azam’ın Ölüm Yıldönümü) 9 Kasım (İkbal Günü) 25 Aralık (Quaid­e­Azam’ın Doğum Günü) 1 Ocak (yılın ilk günü) Değişken Günler : Pakistan’da dini bayramlar, kandiller ve Aşure günü de resmi tatiller arasındadır. Posta Hizmeti:Mektuplar Pakistan’dan 4 ila 5 gün içinde Batı Avrupa’ya ulaşmaktadır.Büyük şehirlerde posta ofisleri 24 saat hizmet vermektedir.Önemli mektuplara kayıt ya da sigorta yaptırılmalıdır. Barınma Maliyeti: Yemek ve konaklama bedeli en hesaplı günlük 10­15 dolara mal olmaktadır. masası, balkonu, temiz bir banyosu ve uydu bağlantılı televizyonlu bir odanın maliyeti ortalama 30­40 dolar civarındadır. İklim: Pakistan iklim açısından çeşitlilik gösteren bir ülkedir. Kuzey ve kuzeybatı Pakistan’da kış mevsimi oldukça soğuk geçerken, bu bölgede Nisan’dan başlamak üzere yaz ayları çok sıcak geçmektedir. En sıcak aylar Haziran ve Temmuz aylarıdır. Bu aylarda Aşağı Indus Ovasında sıcaklık 50 derecenin üstüne çıkmaktadır. Karaçi Ovasında yer alan Sibi dünyanın en sıcak bölgesi olarak bilinmektedir. Pakistan az yağmur alan ülkelerden
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 30 biridir. En fazla yağış yaz mevsiminin sonlarında görülür. Kıyı kesimi dışında nem oranı da Pakistan’da oldukça düşüktür. Tartı ve Ölçü: Pakistan’da tartı ve ölçülerde metrik sistem kullanılmaktadır. Ülke Kodu: Pakistan’ın ülke kodu 92’dir. Alan kodu; İslamabad için 51, Karaçi için 21 ve Lahor için 42’dir. Din:%97 Müslüman, %3 Hristiyan ve Hindu Vize Uygulamaları: Pakistan’a gitmek isteyen herkesin geçerli bir pasaportu ve bazı BM görevlileri ve denizciler dışında herkesin giriş vizesi olması gerekmektedir. DEĞERLENDİRME Türkiye ile Pakistan siyasi açıdan birbirleriyle dost iki ülke olmalarına rağmen, ticari açıdan ilişkileri henüz istenen düzeye gelememiştir. Özellikle 1997 yılından itibaren ticari ilişkiler daha da zayıflamış, ihracat ve ithalat oranlarında düşüşler meydana gelmiştir. İki ülke arasında 1996 yılında 160 milyon dolar olan ticaret hacmi 1997 yılında 115 milyon dolara düşmüştür. 2002 yılında 168 milyon dolara kadar çıkması ise ümit verici olmakla beraber yeterli değildir. Kaldı ki ülkemiz bu düşük ticareten de açık vermektedir. Ticaret hacminin yeterli olmaması tam kapasite ile taşımayı engellemekte, bu yüzden ürün başına taşıma giderleri yüksek olmaktadır. İki ülke arasında iş ilişkilerinin geliştirilmesi ile Pakistan'ın da Türkiye üzerinden Avrupa'ya daha kolay ulaşabilecektir. Belli başlı sorunlar olarak ; Standartların hazırlanması ve uygulanması, tanıtımı, sistemin kontrolü, uluslararası standartlar organizasyonu ile işbirliği ve standardizasyonla ilgili bilgilerin yayınlanması konularında görevli kuruluş Pakistan Standartlar Enstitüsü’nün (PSI) şu ana kadar tarım, gıda, kimyasallar, inşaat ve makine mühendisliği, elektronik, ağırlık ve uzunluk ve tekstil ürünleri için 3500 ulusal standart koymuş olması ve bu durumun tarife dışı bir teknik engel olarak ortaya çıkması, Seramik sektörü gibi uluslararası rekabete açık sektörde bu ülke hükümetince uygulanan ve ithalat yapılan ülkeye göre değişiklik gösteren yüksek oranlı gümrük vergilerinin mevcudiyeti, Pakistan’a ihraç edilen ilaç hammaddelerinin yurtiçi üretiminin mevcudiyeti halinde ayrımcı satış vergilerinin (discriminatory sales tax) uygulanıyor olması gibi sorunların ön plana çıktığı görülmektedir. Pakistan ile iş ilişkilerinin gelişmesinin önündeki en önemli engellerden biri taşımacılıkta yeterli imkan olmamasıdır. Deniz taşımacılığı doğrudan seferler olmadığından pahalı ve uzun sürelidir. Bazı iş kontratlarında Pakistan Denizyolları ile taşıma şartı getirilmekte, bu ise durumu daha da zorlaştırmaktadır. Karayolu taşımacılığı en olası yoldur. Ancak Türkiye ile Pakistan arasında bir karayolu taşımacılık anlaşması bulunmamakta olup, Türk tırları Pakistan’a girememektedir. Bu da Türk Müteahhitlerinin ve Türk ticaret adamlarının bu ülkedeki faaliyetlerini kısıtlamaktadır. Bu ülkeye ihraç potansiyeli yüksek mal grupları olarak ;
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 31 ­Bakliyat ve çay, ­Tekstil makinaları ve kimyasalları, ­Ziraĭ mücadele ilaçları ve gübreler, ­Plastik ve plastik mamulleri ile diğer petrokimya ürünleri, ­Demir ve çelik, ­Kağıt, karton, oluklu mukavva ve diğer kağıt ürünleri görülmektedir. Ülkede Türk ürünleri ciddi bir ihracat potansiyeli taşıyor olmasına karşın mevcut ticaret gerçek potansiyeli temsil ediyor olmaktan uzaktır. Bu çerçevede, özellikle fuar ve sergiler gibi tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesi ve Pakistanlı büyük kamu iktisadi teşekkülleri ile doğrudan temas kurulması gibi hususlar ihracatımızı artırabilmede faydalı olacaktır. İthalat artışı hızlanan Pakistan’ın bu ithalatından daha fazla pay alabilmek ve son beş yıldır kronikleşme eğilimi gösteren ticaret açığımızı kapatıp 2000 yılı öncesi dönemde olduğu gibi artıya geçebilmek için bu ülkede düzenlenen fuarlara daha fazla katılımın sağlanması ve Türk ihraç ürünleri sergileri gibi uygulamalara daha fazla yer verilmesi hususları olumlu değerlendirilmektedir. Pakistan, ekonomisi büyük ölçüde tarım sektörüne dayanan bir ülke olmakla birlikte son yıllarda sanayi sektöründe de hızlı bir gelişme göstermiştir. Gelişmekte olan bir ülke olarak Pakistan’ın, altyapı ile ilgili çeşitli sorunları bulunmaktadır. Bu açıdan Türk firmaları altyapı, enerji ve iletişim sektörlerinde Pakistan’da etkin rol oynayabilirler. Türkiye’nin Pakistan’a ihraç ettiği ürünler arasında sanayi malları ilk sıralarda yer almaktadır. Türkiye sanayi ürünlerini Pakistan’da daha iyi tanıtabilirse Pakistan’a olan ihracatında önemli artışlar meydana gelebilir, çünkü Türk sanayi ürünleri Pakistan’da yeterince tanınmamaktadır. Her iki ülkede de tekstil sektörü gelişme göstermiştir; bu bağlamda çeşitli ortaklıklar kurularak yatırımlar yapılabilir. Türkiye ve Pakistan arasında tarım ürünleri ticaretinin de artırılması mümkündür. Bu ülkeden özellikle pirinç, pamuk ve su ürünleri ithalatımız artırılabileceği gibi, unlu mamuller, çay, bakliyat, buğday ve meyve ihracatımızın artırılması mümkün bulunmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 32