fiizofreni Tedavisinde Uzun Etkili Risperidon: Geriye Dönük Bir Çal

Araflt›rmalar/Researches
M. Yumru, H. A. Savafl, M. H. Kokaçya, O. V›r›t
fiizofreni Tedavisinde Uzun Etkili Risperidon:
Geriye Dönük Bir Çal›flma
Mehmet Yumru1, Haluk A. Savafl2, M. Hanifi Kokaçya1, Osman V›r›t3
ÖZET:
ABSTRACT:
fiizofreni tedavisinde uzun etkili risperidon: geriye dönük bir çal›flma
Long acting risperidone in treatment of schizophrenia:
a retrospective study
Amaç: Bu çal›flmada flizofreni tedavisinde uzun etkili risperidonun etkinli¤inin incelenmesi amaçlanm›flt›r.
Yöntem: Gaziantep Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Klini¤i Psikotik
Bozukluklar Birimi’nde uzun etkili risperidon ile tedavi edilmifl olan
DSM IV tan› ölçütlerine göre flizofreni tan›s› alm›fl hastalar›n dosyalar›
geriye dönük olarak incelenmifltir.
Bulgular: Çal›flma sonunda klinik iyileflme oran› %66.7 (20/30) olarak
saptanm›flt›r. 6 ayl›k izlem s›ras›nda 2 hastada (%6.6) kilo al›m›nda art›fl, 1 hastada geç diskinezi (%3.3), 1 hastada okulojürik kriz (%3.3), 1
hastada ise akatizi (%3.3) saptanm›flt›r.
Sonuç: Çal›flmam›z ülkemizde 24 haftal›k sürede uzun etkili risperidonun etkinli¤ini araflt›ran ilk çal›flmad›r ve uzun etkili risperidonun özellikle tedaviye uyum problemi olan flizofreni hastalar›nda %66.7 oran›nda klinik iyileflmeye yol açt›¤› görülmüfltür.
Objective: In this study it is aimed to investigate the efficacy of longacting risperidone in treatment of schizophrenia.
Method: The files of patients whom diagnosed schizophrenia
according to DSM IV and had been treated with long acting
risperidone in Gaziantep University School of Medicine Department of
Psychiatry, Pscyhotic Disorders Unit, was investigated retrospectively.
Results: End of the study clinical improvement was achieved by 66.7%
(20/30). In the course of 6 months follow up period, weight gain in 2
patients (6.6%), tardive dyskinesia in 1 patient (3.3%), oculogyric crisis
(3.3%), and akathisia in 1 patient (3.3%) was observed.
Conclusion: This is the first study in Turkey which evaluates the efficacy of
long-acting risperidone treatment for 24 weeks period and long-acting
risperidone was appeared lead to clinical improvement in proportion
%66.7 especially for schizophrenia patients with partial compliance.
Anahtar sözcükler: Uzun etkili risperidon, etkinlik, flizofreni
Key words: Long-acting risperidone, efficacy, schizophrenia
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2007;17:119-123
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2007;17:119-123
G‹R‹fi
fi
1
Arafl. Gör. Dr., 2Doç. Dr., 3Yard. Doç. Dr.,
Gaziantep Üniversitesi, Psikiyatri AD,
Gaziantep-Türkiye
Yaz›flma Adresi / Address reprint requests to:
Doç. Dr. Haluk A. Savafl, Gaziantep
Üniversitesi, Psikiyatri AD, Gaziantep-Türkiye
Telefon / Phone: +90-342-360-6060/76361
Faks / Fax: +90-342-360-3350
Elektronik posta adresi / E-mail address:
dr_haluksavas@yahoo.com.tr
Kabul tarihi / Date of acceptance:
15 A¤ustos 2007 / August 15, 2007
izofreni y›llarca sürebilen y›k›c› bir
hastal›kt›r. Günümüzde flizofreni
tedavisinde atipik antipsikotik ilaçlar›n etkinli¤i iyi bilinmektedir. Ancak
hastalar›n tedaviye uyumu bu etkinli¤i
belirleyen en önemli unsurlardan birisidir. Geriye dönük bir derlemede flizofreni hastalar›n›n yaklafl›k %40’›nda tedavi
uyumsuzlu¤u bildirilmifltir (1). Tedaviye
uyumsuzluk hastalarda hastaneye yat›fl
say›s›n› art›rmaktad›r. Uzun etkili geleneksel antipsikotikler uzunca bir süredir psikiyatri prati¤inde kullan›lmakla
birlikte bunlar›n nöroleptik malign sendrom dahil ciddi yan etkileri vard›r (2).
Atipiklerden sadece risperidonun uzun
etkili formu gelifltirilmifltir. Atipiklerle,
tipiklere göre daha az yan etki görldü¤ünden tedaviye uyum problemi olan
hastalarda uzun etkili atipik antipsikotiklerin kullan›m› önemli bir tedavi seçene¤i olarak görülmektedir. Geleneksel veya tipik antipsikotik kullanan hastalar üzerinde yap›lm›fl bir çal›flmada
uzun etkili risperidona geçilmesi ile klinik aç›dan belirgin düzelme ve ekstrapiramidal belirtilerde anlaml› düzeyde
azalma oldu¤u saptanm›flt›r (3).
Atipik antipsikotik ilaçlar tüm dünyada ve farkl› endikasyonlarda giderek
artan oranda kullan›lmaya bafllanm›flt›r
(4). Ayn› zamanda atipik antipsikotik
ilaçlar›n yan etkilerinin ortaya konuldu¤u çal›flmalar da artm›flt›r (5-7). Uzun etkili risperidonun da oral risperidona
benzer oranda yan etkiye sahip oldu¤u
bildirilmifltir (8).
Ülkemizde atipik antipsikotik ilaçlar›n flizofreni tedavisindeki etkinli¤ine
iliflkin yap›lm›fl çal›flmalar bulunmakta-
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say›: 3, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 3, 2007 - www.psikofarmakoloji.org
119
fiizofreni tedavisinde uzun etkili risperidon: geriye dönük bir çal›flma
d›r (9,10). Ancak alan›nda ilk olan uzun etkili atipik antipsikotik risperidonun etkinli¤inin araflt›r›ld›¤› bir çal›flma bulunmamaktad›r. Çal›flmam›zda flizofreni hastalar›nda uzun etkili risperidonun etkinli¤ini araflt›rmak
amaçlanm›flt›r.
YÖNTEM
1 Ocak 2005 - 28 fiubat 2007 tarihleri aras›nda Gaziantep Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Klini¤i Psikotik Bozukluklar Birimi’nde uzun etkili risperidon ile
tedavi edilmifl olan DSM IV (11) tan› ölçütlerine göre flizofreni tan›s› alm›fl hastalar›n dosyalar› geriye dönük
olarak incelenmifltir.
Yukar›daki tarihler aras›nda Psikotik Bozukluklar Birimi’ne baflvuran kay›tl› 182 flizofreni hastas›ndan,
uzun etkili risperidon kullanmaya bafllam›fl 42 hastadan ek baflka bir antipsikotik ilaç al›m› olmayan ve 6
ay süre ile düzenli takipleri (0,1, 3 ve 6. ay ölçek de¤erlendirmeleri olan) yap›lm›fl olan 30 hasta çal›flmaya dâhil edilmifltir. Hastalar›n tamam› ilaç uyumunda bozukluk olmas› nedeni ile ilk kez uzun etkili risperidon tedavisine bafllanm›fl olgulard›. Bu hastalardan sadece
üçünde yan etki nedeniyle antikolinerjik ya da benzodiazepin kullan›lm›flt›. Çal›flmaya dâhil edilmeyen 12
hastadan 3’ü herhangi bir yan etki ya da ilaç etkisizli¤i
bildiriminde bulunmadan ikinci görüflmeye gelmeyen,
9’u ise 6 ayl›k izlemleri süresince ek antipsikotik kullan›m› nedeni ile çal›flmaya al›nmayan hastalardan olufluyordu.
Uzun etkili risperidona baflland›ktan sonraki ilk 3
haftal›k dönemde mevcut antipsikotik tedaviye devam edilmiflti. Enjeksiyonlar iki haftada bir yap›lm›fl
olup 25 mg ile 50 mg aras› dozlar kullan›lm›flt›.
Hastalardan geriye dönük bu bilgileri kullanmak
üzere bilgilendirilmifl onam formu ve yerel etik kurulundan bu çal›flman›n yap›lmas› için onay al›nm›flt›r.
Kullan›lan Ölçekler
Pozitif ve Negatif Belirti Ölçe¤i (Positive and Negative Syndrome Scale, PANSS): Kay ve arkadafllar› (12) taraf›ndan gelifltirilen bu ölçek 30 maddelik ve yedi puanl› fliddet de¤erlendirmesi içeren yar› yap›land›r›lm›fl
bir görüflme ölçe¤idir. Ölçe¤in Türkçe geçerlilik ve güvenirlilik çal›flmas› Kostako¤lu ve arkadafllar› (13) taraf›ndan yap›lm›flt›r.
120
Klinik Global ‹zlenim Ölçe¤i (Clinical Global Impression Scale, KG‹): Klinik çal›flmalar s›ras›nda hastan›n tedaviye verdi¤i yan›t› de¤erlendirmek amac›yla gelifltirilen
bu ölçek, hastal›¤›n fliddeti ve ilaç tedavisi ile sa¤lanan
genel düzelme olarak iki ana kategoriye ayr›l›r (14).
Gaziantep Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dal› Psikotik Bozukluklar Birimi 2000 y›l›ndan itibaren haftan›n
bir gününde psikotik bozuklu¤u olan hastalar›n takip
ve tedavilerinin yap›ld›¤› bir birimdir. Bir ö¤retim üyesi
sorumlulu¤unda yürütülen bu birimde her hastaya ölçekler hakk›nda e¤itim alm›fl bir araflt›rma görevlisi taraf›ndan rutin olarak izlem ve yan etki ölçekleri, boy,
kilo ve laboratuar verileri ile sosyodemografik verilerinin kaydedildi¤i Psikotik Bozukluklar ‹zlem Formu uygulanmaktad›r.
Çal›flmam›zda, hastalara uzun etkili risperidon kullanmaya bafllad›klar› bafllang›ç döneminde ve takip
eden 1., 3. ve 6. aylar›nda uygulanm›fl olan PANSS, KG‹
ölçekleri geriye dönük olarak incelenmifltir.
‹statistiksel analiz
Veriler SPSS 10.0 program› ile analiz edilmifltir. Sosyodemografik veriler basit da¤›l›m fleklinde, bafllang›ç
ve izlem aylar›ndaki ölçek puan ortalamalar›n›n k›yaslanmas›nda “General Linear Model Repeated Measures” ve cinsiyetler aras› tedaviye yan›t oranlar›n›n k›yaslanmas›nda ise ki-kare (χ2) testleri uygulanm›flt›r.
BULGULAR
Çal›flmaya kat›lan hastalar›n sosyodemografik özellikleri Tablo 1’de verilmifltir. Hastalar›n yafl ortalamas›
32.9±6.7, ortalama hastal›k süresi ise 8.27±4.8 y›l olarak
hesaplanm›flt›r. Çal›flma sonunda 16 hasta 50 mg, 14
Tablo 1: Çal›flmaya kat›lan hastalar›n sosyodemografik özellikleri
N
%
Cinsiyet
Erkek
Kad›n
17
13
56.7
43.3
Medeni Durum
Evli
Bekâr
12
18
40
60
E¤itim Düzeyi
Okur yazar de¤il
‹lkö¤retim
Lise
Yüksekokul
4
14
8
4
13.3
46.7
26.7
13.3
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say›: 3, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 3, 2007 - www.psikofarmakoloji.org
M. Yumru, H. A. Savafl, M. H. Kokaçya, O. V›r›t
hasta 37.5 mg uzun etkili risperidon kullan›yor olup ortalama doz 44.16±6.3 mg olarak hesaplanm›flt›r. fiizofreninin alt tiplerine bak›ld›¤›nda %76.6 hastaya (n=23)
paranoid tip, %16.7 hastaya (n=5) dezorganize tip, %6.7
(n=2) hastaya ise farkl›laflmam›fl tip tan›lar› konulmufltur. Alt› hastada (%20) ailede flizofreni öyküsü oldu¤u
görülmüfltür.
Tedavi bafllang›c›n› takip eden 1. ayda PANSS toplam ve KG‹ hastal›k fliddeti puan ortalamalar›nda istatistiksel olarak anlaml› düzeyde azalma saptanm›flt›r
(her ikisi için de p <0.01). Takip eden 3. ve 6. aylarda da
bafllang›ç de¤erlerine göre ölçek puanlar›ndaki anlaml› düflüfl devam etmekte idi (PANSS, 6. ay, p <0.01; KG‹
6.ay, p <0.01) (fiekil 1, 2).
fiekil 1: Hastalar›n aylara göre PANSS toplam puan ortalamalar›n›n
da¤›l›m›
fiekil 2: Hastalar›n aylara göre Klinik Global ‹zlenim Hastal›k
fiiddeti (KG‹-S) puan ortalamalar›n›n da¤›l›m›
Çal›flma sonunda klinik iyileflme (PANSS toplam
ortalama puan›nda %20’den fazla azalma olmas›) oran›
%66.7 (n=20) olarak saptanm›flt›r. Cinsiyetler aras›nda
tedaviye yan›t aç›s›ndan farkl›l›k olup olmad›¤›na bak›ld›¤›nda her iki grup aras›nda anlaml› farkl›l›k olmad›¤› görülmüfltür (χ2= 0.06, p=1.00).
Alt› ayl›k izlem s›ras›nda 2 hastada kilo al›m› (%6.6)
görülmüfltür. Ayn› zamanda 1 hastada geç diskinezi
(%3.3), 1 hastada okulojürik kriz (%3.3), 1 hastada ise
akatizi (%3.3) olmak üzere toplam 3 hastada (%10) ekstrapramidal yan etki saptanm›flt›r. Alt› hastada (%20)
ailede flizofreni öyküsü oldu¤u görülmüfltür.
TARTIfiMA
Çal›flmam›zda uzun etkili risperidonun 24 haftal›k
izlemde flizofreni hastalar›nda etkili ve güvenilir bir tedavi seçene¤i oldu¤u bulunmufltur. Yak›n zamanda literatürde uzun etkili risperidonun flizofreni tedavisinde
etkinli¤ine iliflkin uzun dönem çal›flma say›s›nda art›fl
görülmektedir (15,16). Bir y›ll›k, uzun dönemli bir çal›flmada ilac›n etkin ve güvenilir oldu¤u görülmüfltür. fiizofrenide remisyonun tart›fl›ld›¤› bu çal›flmada uzun
etkili risperidon ile %31.8 hastada remisyon ölçütlerinin karfl›land›¤› saptanm›flt›r. Bu çal›flmada kullan›lan
remisyon ölçütü; 6 ayl›k takip sonunda PANNS’›n 8
maddesinde 3 ve daha az puan almak olarak tan›mlanm›flt›r (17). Bununla birlikte çok say›da çal›flmada klinik
iyileflme PANSS toplam puan›nda bafllang›ca göre %20
veya daha fazla oranda azalma olarak tan›mlanm›flt›r
(18, 19, 20). Bu tan›mlamaya göre yap›lm›fl 12 haftal›k
çal›flmalarda klinik yan›t oran› %37–50 aras›nda bulunmufltur (20, 21). Onbefl haftal›k bir di¤er çal›flmada ilac›n 3 formu için klinik iyileflme oranlar›n›n %44–57 aras›nda oldu¤u bulunmufltur (22). Elli haftal›k bir izlem
çal›flmas›nda ise klinik iyileflme oran› ise %52 olarak
bulunmufltur (3). Çal›flmam›zda ise klinik iyileflme oran› literatüre oranla nispeten daha yüksek oranda,
%66.7 olarak bulunmufltur. Bunun nedeni, çal›flmam›z›n geriye dönük oluflu ile iliflkili olabilir.
Risperidon bir benzisoksazol türevi olup potent bir
serotonin 2A (5-HT2A) ve dopamin 2 (D2) reseptör antagonistidir. ‹laveten adrenerjik (alfa-1 ve 2) ve histaminerjik (H1) reseptörleri antagonize eder. Serotonin/dopamin blokaj› oran›na dayanan hayvan testlerinde, risperidon düflük dozlarda atipik bir antipsikotik ilaç ola-
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say›: 3, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 3, 2007 - www.psikofarmakoloji.org
121
fiizofreni tedavisinde uzun etkili risperidon: geriye dönük bir çal›flma
rak s›n›fland›r›l›rken; ekstrapiramidal sistem yan etkileri ç›kartacak kadar yüksek dozlarda ise tipik bir
antipsikotik olarak s›n›fland›r›l›r (23). Uzun etkili risperidonda da dozla iliflkili olarak ekstrapiramidal belirti görülme s›kl›¤›n›n artt›¤› çeflitli çal›flmalarda da belirtilmektedir. Kane ve arkadafllar›n›n (19) yapm›fl oldu¤u
çal›flmada 25 mg kullanan hasta grubunda %3, 50 mg
grupta ise %14 oran›nda ekstrapiramidal yan etki görülmüfltür. Di¤er bir çal›flmada iki ayr› hasta grubunda
%11 ve %10 oranlar›nda ekstrapiramidal yan etki görülmüfltür (16). Çal›flmam›zda da literatürle uyumlu olarak %10 (3/30) hastada ekstrapiramidal yan etki görülmüfltür. 50 mg kullanan hastalar aras›nda bu oran
%18.75 (3/16) olarak bulunmufltur. Ekstrapiramidal yan
etki saptanan 3 hastam›z da 50 mg uzun etkili risperidon kullan›yordu.
fiizofreni gibi uzun süreli hastal›klarda ilaç uyumu
hastal›¤›n gidiflini etkileyen en önemli unsurlardan birisidir. fiizofreni hastalar›nda yap›lm›fl bir çal›flmada ilaç
uyumsuzlu¤unun hastal›¤›n›n alevlenmesini 5 kat artt›rd›¤› saptanm›flt›r (24). Uzun etkili risperidonun bu tür
hastalarda önemli bir tedavi seçene¤i olaca¤› aç›kt›r.
Çal›flmam›z›n geriye dönük olmas›, hasta say›s›n›n az
olmas›, kontrol grubunun olmamas› k›s›tl›l›¤›d›r. Bununla birlikte çal›flmam›z ülkemizde ilk kez uzun etkili risperidonun etkinli¤i ve güvenli¤ini araflt›ran çal›flma
olmas› aç›s›ndan önemlidir.
Geriye dönük olarak 24 haftal›k sürede uzun etkili
risperidonun etkinli¤i inceledi¤imiz çal›flmam›z sonucunda uzun etkili risperidonun özellikle tedaviye uyum
problemi olan flizofreni hastalar›nda önemli bir tedavi
seçene¤i olabilece¤i görülmüfltür.
Kaynaklar:
Valenstein M, Ganoczy D, McCarthy JF, Myra Kim H, Lee TA, Blow
FC. Antipsychotic adherence over time among patients receiving
treatment for schizophrenia: a retrospective review. J Clin
Psychiatry 2006; 67: 1542–1550
10. Yaz›c› AE, Yaz›c› K, Taneli B, Tot fi, Kan›k A. fiizofreni tan›s› alm›fl
hastalar›n tedavisinde olanzapin ve risperidonun etkilili¤inin
karfl›laflt›r›lmas›: Bir aç›k klinik çal›flma. Klinik Psikofarmakoloji
Bülteni 2002; 12: 115-120
2. Yumru M, Savafl HA, Cansel N, Özen ME, Kandemir H. Nöroleptik
malign sendrom ve nöropsikiyatrik sekelleri: Geriye dönük bir
araflt›rma. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2006; 16: 31–34
11. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical
Manual of Mental Disorders. 4.bask›, Washington DC, American
Psychiatric Association 1994: 739-742
3. Lasser RA, Bossie CA, Gharabawi GM, Turner M. Patient with
schizophrenia previously stabilized on conventional depot
antipsychotics experience significant clinical improvements
following treatment with long acting risperidone. Eur Psychiatry
2004; 19: 219-225
12. Kay SR, Fiszbein A, Opler LA. The Positive and Negative Syndrome
Scale (PANSS) for schizophrenia. Schizophr Bull 1987; 13: 261-276
1.
4. Savas HA, Yumru M, Selek S, Kaya MC. Atypical antipsychotics as
“mood stabilizers”: a retrospective chart review. Prog
Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2007; 31: 1064-1067
5. Yumru M, Savas HA, Selek S, Savas E. Acute Dystonia After An
Initial Dose of Ziprasidone: A Case Report. Prog
Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2006; 30: 745-747
6. Yumru M, Savas HA, Kurt E, Kaya MC, Selek S, Savafl E, Oral ET,
Atagün ‹. Atypical Antipsychotics Related Metabolic Syndrome In
Bipolar Patients. J Affect Disord 2007; 98: 247-252
7.
Ozen ME, Yumru M, Savas HA, Cansel N, Herken H. Neuroleptic
Malignant Syndrome Induced By Z›prasidone On The Second Day
of Treatment: A Case Report. World J Biol Psychiatry 2007; 8: 4244
8. Love RC, Conley RJ. Long acting risperidone injection. Am J HealthSyst Pharm 2004; 61: 1792-1800
9. Ebrinç S, Baflo¤lu C, Çetin M, Filiz M, fiendo¤an N. fiizofrenili
hastalarda haloperidol ve risperidonun klinik etki ve yan etkileri.
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2002; 12: 6-13
122
13. Kostako¤lu AE, Batur S, Tiryaki A. Pozitif ve Negatif Sendrom
Ölçe¤inin (PANSS) Türkçe Uyarlamas›n›n Geçerlik ve Güvenilirli¤i.
Türk Psikoloji Dergisi 1999; 14: 23-32
14. Guy W (Ed.) ECDEU Assessment Manual for Psychopharmacology.
Publication 0ADM 76–338. US Department of Health, Education,
and Welfare, Washington, DC 1976; s. 218-222
15. Schmauss M, Sacchetti E, Kahn JP, Medori R. Efficacy and safety of
risperidone long-acting injectable in stable psychotic patients
previously treated with oral risperidone. Int Clin Psychopharmacol
2007; 22: 85-92
16. Lindenmayer JP, Khan A, Eerdekens M, Van Hove I, Kushner S.
Long-term safety and tolerability of long-acting injectable
risperidone in patients with schizophrenia or schizoaffective
disorder. Eur Neuropsychopharmacol 2007; 17: 138-144
17. Lasser RA, Bossie CA, Gharabawi GM, Kane JM. Remission in
schizophrenia: Results from a 1-year study of long-acting
risperidone injection. Schizophr Res 2005; 77: 215-227
18. Fleischhacker WW, Eerdekens M, Karcher K, Remington G, Llorca
PM, Chrzanowski W, Martin S, Gefvert O. Treatment of
schizophrenia with long-acting injectable risperidone: a 12-month
open-label trial of the first long-acting secondgeneration
antipsychotic. J Clin Psychiatry 2003; 64: 1250-1257
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say›: 3, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 3, 2007 - www.psikofarmakoloji.org
M. Yumru, H. A. Savafl, M. H. Kokaçya, O. V›r›t
19. Kane JM, Eerdekens M, Lindenmayer JP, Keith SJ, Lesem M,
Karcher K. Long-acting injectable risperidone: efficacy and safety
of the first long-acting atypical antipsychotic. Am J Psychiatry 2003;
160: 1125-1132
22. Eerdekens M, Hove IV, Remmerie B, Mannaert E. Pharmacokinetic
and tolerability of long acting risperidone in schizophrenia.
Schizophr Res 2004; 70: 91-100
23. Cohen LJ. Risperidone. Pharmacotherapy 1994; 14: 253-265
20. Lindenmayer JP, Eerdekens E, Berry SA, Eerdekens M. Safety and
efficacy of long-acting risperidone in schizophrenia: a 12-week,
multicenter, open-label study in stable patients switched from
typical and atypical oral antipsychotics. J Clin Psychiatry 2004; 65:
1084-1089
24. Robinson D, Woerner MG, Alvir JM, Geisler S, Koreen A, Sheitman
B, Chakos M, Mayerhoff D, Bilder R, Goldman R, Lieberman JA.
Predictors of relapse following response from a first episode of
schizophrenia or schizoaffective disorder. Arch Gen Psychiatry
1999; 56: 241-247
21. Lauriello J, McEvoy JP, Rodriguez S, Bossie CA, Lasser RA. Longacting risperidone vs. placebo in the treatment of hospital
inpatients with schizophrenia. Schizophr Res 2005; 72: 249-258
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say›: 3, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 3, 2007 - www.psikofarmakoloji.org
123