2120°. *g5h1h0 - Forecast Turkey

(.2120ø.*g5h1h0
7h5.ø<(&80+85ø<(70(5.(=%$1.$6,
(NLP
1
*HoPLú
%XJQ
*HOHFHN
Kronik
Enflasyon
'úHQ
(QIODV\RQ
)L\DWøVWLNUDUÕ
Sürdürülemez ?
Kamu Borcu
.DPX
%RUFXQXQ
$]DOWÕOPDVÕ
Sürdürülebilir
Kamu
)LQDQVPDQÕ
$UWÕ
%\PH
2UDQODUÕ
Sürdürülebilir
Büyüme
øQLúOL-dÕNÕúOÕ
Büyüme
Krizler
2
(1)/$6<21
'úHQ(QIODV\RQ
yüzde
100
)ø<$7(1'(.6/(5ø
(\OOøWLEDUL\OH<ÕOOÕN<]GH'H÷LúLP
90
TÜFE: 2001 - 2004
80
70
60
50
20
% 68.5
Eylül 2004
% 9.0
SXDQGúW
7()(
40
30
2001
7h)(
+HGHI
7h)(
10
7h)(¶QLQGúPHVLQL
VD÷OD\DQXQVXUODU
QHOHUGLU"
01
- 02
03
- 02
05
- 02
07
- 02
09
- 02
11
- 02
01
- 03
03
- 03
05
- 03
07
- 03
09
- 03
11
- 03
01
- 04
03
- 04
05
- 04
07
- 04
09
- 04
11
- 04
0
4
'úHQ(QIODV\RQ
LOLúNLYDUGÕU%D÷ÕPVÕ]OÕNDUWWÕNoD
HQIODV\RQGúPHNWHGLU
Meksika
Norveç
Venezuela
G. Afrika
Filipinler
Endonezya
Bu anlamda, Ülkemizde de
HQIODV\RQODPFDGHOHGH\ÕOÕ
G. Kore
Almanya
0.0
0.00
.$08<$$d,/$1.5('ø/(5UHHO9((1)/$6<21
0.05
0.10
0.15
0.20
0.25
(Eylül 2004 itibariyle)
0.30
0.35
0.40
.DVÕP
140
120
100
25
60
15
40
c def _ g
80
^ _ ` a b _
^ h i jkf i h l m n g i `
o p g a
q i if
Enflasyon
VD÷HNVHQ
0.45
35
-5
QRNWDODUÕGÕU
Endeks
55
5
0D\ÕVYH.DVÕPD\ODUÕELUHUG|QP
Fransa
.DPX\D$oÕODQ.UHGLOHU
(sol eksen)
-89 5 -90 5 -91 5 -92 5-93 5-94 5-95 5-96 5 -97 5 -98 5 -99 5 -00 5-01 5 -02 5 -03 5 -04
05
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
20
\][ @
Y ZJ
Y Q
X D
T W
V U
T S
R Q
P D
O N
I MKLLD
K J
I A
H A
F G
F E
> D
C A
B A
? @
? 3>=
< ;
: 9
8 7
6 5
u vw
^ _ t hk f b p g
HQIODV\RQDUDVÕQGDWHUV\|QOELU
Ekonomiler
Y. Zelanda
ABD
m i r i hf i h s
Uruguay
E
n 4.0
f
l
a 3.0
s
y
o
n 2.0
45
0HUNH]EDQNDODUÕED÷ÕPVÕ]OÕ÷ÕLOH
Arj antin
Brezilya
Peru
L
5.0
n
65
Latin Amerika
+
(#
)* ( #
'(
$#
%& "!
-. , *
&
01 /
%
/$ /
0
%, $#
%& '
, (#
(
32% # ( #
4 )* $
%
,
6.0
1.0
0HUNH]%DQNDVÕ%D÷ÕPVÕ]OÕ÷Õ
%$ö,06,=/,.9((1)/$6<21
7.0
0D\ÕV <HQL7&0%<DVDVÕIL\DW
LVWLNUDUÕWHNYH|QFHOLNOLKHGHI
- $PDoED÷ÕPVÕ]OÕ÷Õ\RNWXU(QIODV\RQ
hedefi; Hükümet + TCMB
- $UDoED÷ÕPVÕ]OÕ÷ÕYDUGÕU3ROLWLND\ÕYH
DUDoODUÕQÕ7&0%WHVSLWHGHU
.DVÕP Kamuya krediye son
0
5
'úHQ(QIODV\RQ
(QIODV\RQ'|YL].XUXøOLúNLVLQLQ=D\ÕIODPDVÕ
yüzde
5((/()(.7ø)'g9ø=.8589((1)/$6<21
endeks
(Eylül 2004 itibariyle)
105
Enflasyon
7h)(<ÕOOÕN<]GH'H÷LúLP6RO(NVHQ
*HoPLúWHGH7UNOLUDVÕQÕQ
155
EXJQNGH÷HULQH
\DNODúWÕ÷ÕKDWWDJHoWL÷L
85
135
65
G|QHPOHUROPXúWXU
Ancak, bu dönemlerin
115
45
Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi
7h)( 6D÷(NVHQ
25
01
-97
05
-97
09
-97
01
-98
05
-98
09
-98
01
-99
05
-99
09
-99
01
-00
05
-00
09
-00
01
-01
05
-01
09
-01
01
-02
05
-02
09
-02
01
-03
05
-03
09
-03
01
-04
05
-04
09
-04
5
hiçbirinde enflasyon
bugünkü kadar
95
GúPHPLúWLU
75
6
'úHQ(QIODV\RQ
(QIODV\RQ'|YL].XUXøOLúNLVLQLQ=D\ÕIODPDVÕ
9
Bugün itibariyle,
HNRQRPLPL]LQGH÷LúHQ
dinamikleri içinde döviz
kurunun fiyatlar
üzerindeki etkisi;
9
Dünya örnekleri de
J|VWHUPHNWHGLUNLJYHQLOLUOL÷L
\NVHNSDUDSROLWLNDODUÕ
QHWLFHVLQGHROXúDQGúN
HQIODV\RQRUWDPÕQGD
- Beklenenden daha az,
- <NVHNHQIODV\RQOXG|QHPOHUHJ|UHGDKDGúN
- Daha gecikmelidir.
- <HUHOSDUDFLQVLQGHQIL\DWODPDQÕQ\D\JÕQROPDVÕ
- 'úNYHLVWLNUDUOÕHQIODV\RQRUWDPÕQHGHQL\OHG|YL]
NXUXQGDNLGH÷HUND\EÕQÕQJHoLFLDOJÕODQPDVÕ
- )LUPDODUÕQGDKDD]VÕNOÕNODIL\DWD\DUODPDVÕ\DSPDVÕ
sonucu;
G|YL]NXUXQGDNLGH÷LúLNOLNOHULQIL\DWODUDJHoLúHWNLVL
]D\ÕIODPDNWDGÕU
7
'úHQ(QIODV\RQ
7NHWLFLYHhUHWLFL'DYUDQÕúODUÕQÕQ'H÷LúPHVL
*HoPLúWH
Kronik enflasyonist ortam
9
)L\DWODUGDYHFUHWOHUGHJHoPLú
HQIODV\RQDHQGHNVOHPHDOÕúNDQOÕNODUÕ
9
Tüketiciler fiyat ve kalite kontrolü, üreticiler
PDOL\HWNRQWURO\DSPDGÕODU
9
'úHQYH|QJ|UOHELOHQHQIODV\RQ
RUWDPÕQGD
9
Artan rekabet ve
'úNLoWDOHSLOHELUOLNWH
9HULPOLOLNDUWÕúÕ|QHPVHQPHGL
%|\OHELURUWDPGDKHUPDOYHKL]PHWLVWHQLOGL÷L
IL\DWDVDWÕODELOGL
9
Bugün
9
<DWÕUÕPYHWNHWLPNDUDUODUÕQGDIL\DWODUVLQ\DO
görevi göremedi.
9
Tüketiciler fiyat ve kalite kontrolü yapmaya
EDúODGÕODU
.kUPDUMODUÕGúWUHWLFLOHUPDOL\HW
NRQWUROQH\|QHOGL9HULPOLOLNDUWÕúÕUHNDEHWLQHQ
önemli unsuru haline geldi.
9
)L\DWODUVLQ\DOJ|UHYLJ|UPH\H\DWÕUÕPYH
WNHWLPNDUDUODUÕQGDHWNLOLROPD\DEDúODGÕ
6D÷OÕNOÕELUSL\DVDHNRQRPLVLQLQWHPHOXQVXUX
RODQIL\DWODUÕQELOJLDNWDUPDLúOHYLNXYYHWOHQGL
9
8
'úHQ(QIODV\RQ
(QIODV\RQGDNLDWDOHWLQD]DOPDVÕ
<,/6218(1)/$6<21%(./(<øù/(5ø
yüzde
75
0HUNH]%DQNDVÕEHNOH\LúOHULQ\|QHWLPL
(Ekim 2004 itibariyle)
oHUoHYHVLQGHROXúWXUGX÷XLOHWLúLP
VWUDWHMLVLQLSROLWLNDODUÕQÕQPHUNH]LQH
65
koydu. ùHIIDIOÕNGUVWON ve
KHVDSYHUHELOLUOLN ilkeleri çerçevesinde
55
EXSROLWLNDVÕQÕVUGUGELOJLYH
|QJ|UOHULQLNDPXR\XLOHSD\ODúWÕ
45
8\JXODQDQSROLWLNDODUÕQVRQXFXQXQ
DOÕQDFD÷ÕQDYHHQIODV\RQKHGHILQLQ
WXWWXUXODFD÷ÕQDJYHQJLGHUHNDUWWÕ
Hedef % 35
35
13.3 Puan
*YHQLOLUOLN)DUNÕ
25
4.9 Puan
*YHQLOLUOLN)DUNÕ
15
*YHQLOLUOLN)DUNÕ%HNOH\LúOHU– Hedef)
Hedef % 20
1.1 Puan
*YHQLOLUOLN)DUNÕ
TÜFE Hedef
% 12
„

y‚
 ƒ}
Haz.02-1 Eyl.02-2 Oca.03-1 Nis.03-2
{
yx
{|z
€}~
~
5
Kas.01-1
Kas.03-2 Mar.04-1 Haz.04-2 Eki.04-1
2002: 13.3 puan
2003:
4.9 puan
2004:
1.1 puan
Bugün, Ekim 2004: 3XDQ
(QIODV\RQGDNLDWDOHWD]DOGÕ
9
'úHQ(QIODV\RQ
yüzde
100
)ø<$7(1'(.6/(5ø
TÜFE: 2001 - 2004
(\OOLWLEDUL\OH\ÕOOÕN\]GHGH÷LúLP
- 0HUNH]%DQNDVÕED÷ÕPVÕ]OÕ÷Õ
- (QIODV\RQG|YL]NXUXLOLúNLVLQLQ]D\ÕIODPDVÕ
90
- hUHWLFLYHWNHWLFLGDYUDQÕúODUÕQÕQGH÷LúPHVL
80
- (QIODV\RQGDNLDWDOHWLQD]DOPDVÕ
6ÕNÕSDUDYHPDOL\HSROLWLNDODUÕ
70
+HGHIOHE\N|OoGHX\XPOX
JHOLUOHUSROLWLNDVÕ
60
50
5HHOFUHWOHULQVH\UL
7()(
TÜFE: Ocak – Eylül 2004
40
30
20
7h)(
øONGRNX]D\ELULNLPOL
+HGHI
7h)(
10
01
- 02
03
- 02
05
- 02
07
- 02
09
- 02
11
- 02
01
- 03
03
- 03
05
- 03
07
- 03
09
- 03
11
- 03
01
- 04
03
- 04
05
- 04
07
- 04
09
- 04
11
- 04
0
9
Talepteki canlanma ve tüketici
NUHGLOHULQGHNLDUWÕúÕQEHOLUOLVHNW|UOHUOH
VÕQÕUOÕROPDVÕIL\DWODU]HULQGHNLEDVNÕ\Õ
VÕQÕUODPÕúWÕU
9
7()(¶GHNLDUWÕúÕQHWNLVLVÕQÕUOÕROPXúWXU
10
'úHQ(QIODV\RQ
yüzde
90
7h)(0$/*58%89(+ø=0(7/(5*58%8)ø<$7/$5,
(\OOøWLEDUL\OH<ÕOOÕN<]GH'H÷LúLP
+L]PHWOHUJUXEXLOHPDOJUXEX
IL\DWDUWÕúODUÕDUDVÕQGDNL
80
IDUNOÕODúPDJLGHUHN
70
EHOLUJLQOHúPHNWHGLU
60
$\OÕN
<ÕOOÕN
Mal Grubu
0.4
5.6
Hizmetler Grubu
1.8
15.3
50
40
+L]PHWOHUJUXEXIL\DWODUÕ
30
TÜFE
20
10
0DOJUXEXIL\DWODUÕ
devam etmektedir.
01
-0
2
03
-0
2
05
-0
2
07
-0
2
09
-0
2
11
-0
2
01
-0
3
03
-0
3
05
-0
3
07
-0
3
09
-0
3
11
-0
3
01
-0
4
03
-0
4
05
-0
4
07
-0
4
09
-0
4
0
+L]PHWOHUJUXEXQGDIL\DWNDWÕOÕNODUÕ
11
'úHQ(QIODV\RQ
.LUDH÷LWLPYHKDVWDQHKL]PHWOHULIL\DWDUWÕúODUÕ
20
13.1
0.4
16.3
Has. Hiz.
*HoPLúHHQGHNVOLIL\DWODPDGDYUDQÕúODUÕV|]NRQXVXGXU.LUD
NRQWUDWODUÕ\ÕOOÕNVRQ7h)(¶\HHQGHNVOLG]HQOHQHELOPHNWHGLU
”
16.3
15
™
3.3
Ÿ
.LUD
19.7
˜—
™
–•
19.7

2.5
›
Kira
ž œ
25
˜—
(\OOøWLEDUL\OH<ÕOOÕN<]GH'H÷LúLP
yüzde
˜ š—
7h)(DUWÕúÕQÕQROGXNoD]HULQGHGLU
TÜFE VE ALT GRUPLARI
*HoPLúND\ÕSODUÕQWHODILVLGHHWNLOLROPDNWDGÕU
”
13.1
”
.LUDIL\DWODUÕQÕQ7h)(LoLQGHNLD÷ÕUOÕ÷Õ\NVHNWLU
'L÷HUONHHQIODV\RQVHSHWOHULQGHGH÷LúLNX\JXODPDODUPHYFXW
9.0
”
10
(÷LWLP
.kUPDUMODUÕQÕDUWÕUPD\D\|QHOLNIL\DWODPDGDYUDQÕúÕ
gözlenmekte: Kurs, özel okul ücretleri.
”
5
”
0LOOL(÷LWLP%DNDQOÕ÷Õ¶QÕQEXNRQXGDNLoDEDODUÕROXPOXGXU
ˆ‹
Š
ˆ

Œ‘
Œ
…
…“
ˆ

Ž
’Š

ŽŠ
Š
…
ˆ
Œ
‹Š
‰
ˆ
…
‡†

0
+L]PHWOHUJUXEXQGDNLIL\DWNDWÕOÕNODUÕ
JLGHULOPHOLGLU.
%XDPDoOD,
- %XVHNW|UGHUHNDEHWLYHDU]ÕDUWÕUÕFÕ|QOHPOHULQ
]HULQGHGúQOPHVLJHUHNLU
12
'úHQ(QIODV\RQ
TEFE, TEFE-KAMU, TEFE-g=(/)ø<$7/$5,
yüzde
45
(\OOøWLEDUL\OH<ÕOOÕN<]GH'H÷LúLP
40
TEFE: Ocak - Eylül 2004
35
9
30
25
TEFE - ÖZEL
20
TEFE - KAMU
15
øONGRNX]D\ELULNLPOL
<ÕOOÕN
7DUÕP
$\OÕN
<ÕOOÕN
5.5
11.8
1.1
18.1
0.6
11.2
10
5
.DPXøPDODW
TEFE
04
04
09
-
04
08
-
04
.$089(g=(/ø0$/$76$1$<ø)ø<$7/$5,
07
-
04
06
-
04
05
-
04
04
-
04
03
-
02
-
04
03
01
-
03
12
-
03
11
-
03
10
-
03
09
-
03
08
-
03
07
-
03
06
-
03
yüzde
05
-
03
04
-
03
03
-
02
-
01
-
03
0
(\OOøWLEDUL\OH<ÕOOÕN<]GH'H÷LúLP
60
.DPXøPDODW
6DQD\L)L\DWODUÕ
g]HOøPDODW
6DQD\L)L\DWODUÕ
30
20
.DPXøPDODW6DQD\L
-0
4
-0
4
-0
4
-0
4
-0
4
-0
4
-0
4
-0
4
-0
4
09
08
07
06
05
04
03
02
01
-0
3
-0
3
12
11
-0
3
-0
3
10
09
-0
3
-0
3
08
07
-0
3
-0
3
-0
3
-0
3
06
05
04
03
-0
3
02
-0
3
01
9
$QDPHWDOYHSHWUROIL\DWODUÕQGDNL
JHOLúPHOHUEDVNÕ\DSPÕúWÕU
gQP]GHNLG|QHPGHYHULPOLOLNDUWÕúÕ
olabilecektir.
3HWUROhUQOHUL)L\DWODUÕ
-10
$OWÕQFÕD\GDQLWLEDUHQNDPXIL\DWODUÕ
YHUHHOFUHWOHULQVH\ULQLQNDWNÕVÕVÕQÕUOÕ
10
0
9
EHOLUOH\LFLROPXúWXU
50
40
g]HOøPDODW
7()(KHGHIGH÷LOGLU
13
'úHQ(QIODV\RQ- Görünüm
TÜFE
yüzde
$\OÕN\]GHGH÷LúLP 4.0
3.5
9
\ÕOÕQGDNL\ÕOOÕNHQIODV\RQ
RUDQODUÕQÕQ\ÕOLoLQGHNLVH\ULJHoHQ\ÕOÕQ
3.0
D\QÕG|QHPLQGHNLHQIODV\RQ
2.5
UDNDPODUÕQGDQHWNLOHQPHNWHGLU
2003
2.0
1.5
1.0
9
0.5
QHGHQLLOHHQIODV\RQGD\ÕOÕQÕQLON
2004
0.0
\DUÕVÕQGDKÕ]OÕELUGúúJ|UOPúLNLQFL
-0.5
-1.0
Ocak
ùXEDW
Mart
Nisan
0D\ÕV
Haziran Temmuz $÷XVWRV
Eylül
Ekim
.DVÕP
$UDOÕN
TÜFE
yüzde
\DUÕVÕQÕQLOND\ODUÕQGDELUPLNWDU
\NVHOPHJHUoHNOHúPLúEXJQLVHED]
HWNLVLQLQRUWDGDQNDONPDVÕ\ODWHNUDU
$\OÕNED]GD\ÕOOÕN\]GHGH÷LúLP 35
GúúVUHFLQHJLULOPLúWLU
30
2003
25
9
+HGHI
15
2004
ùXEDW
Mart
Nisan
VRQX7h)(KHGHILWXWDFDNWÕU
\ÕOÕQÕQLOND\ODUÕQGDED]HWNLVL
QHGHQLLOHWHNUDUELU\NVHOLú
10
Ocak
(QIODV\RQXQ\ÕOLoLQGHNLEXVH\UL
KHGHIHQIODV\RQODX\XPOXROXS\ÕO
%D](WNLVL
20
5
%D]HWNLVLRODUDNDGODQGÕUÕODQEXHWNL
0D\ÕV
Haziran Temmuz $÷XVWRV
Eylül
Ekim
.DVÕP
$UDOÕN
J|UOPHVLPPNQGU
14
'úHQ(QIODV\RQ– Görünüm
(</h/ø7ø%$5ø</(<,//,.(1)/$6<217h)(25$1/$5,\]GH
øVUDLO
*QH\$IULND
ùLOL
0DOH]\D
6LQJDSXU
dHN&XP
6ORYHQ\D
7D\ODQG
.RUH
3HUX
3RORQ\D
+LQGLVWDQ
0HNVLND
dLQ
$UMDQWLQ
.RORPEL\D
(QGRQH]\D
%XOJDULVWDQ
0DFDULVWDQ
6ORYDN&XP
%UH]LO\D
)LOLSLQOHU
8NUD\QD
7h5.ø<(
8UXJXD\
5RPDQ\D
5XV\D
%HODUXV
9HQH]XHOD
9
Bugün gelinen noktada son 30
\ÕOÕQHQGúNHQIODV\RQ
UDNDPÕQDXODúÕOPÕúWÕU
9
9
Ancak, IL\DWLVWLNUDUÕ henüz
VD÷ODQPÕúGH÷LOGLU
Halen dünyadaki benzer ülkeler
DUDVÕQGDHQ\NVHNHQIODV\RQD
sahip ülkelerden biriyiz.
$÷XVWRVùXEDWLWLEDUL\OH
15
'úHQ(QIODV\RQ– Görünüm
$</,.(1)/$6<21%(./(<øù/(5ø
yüzde
54
\ÕOÕ hedefimiz
$\OÕN(QIODV\RQ%HNOH\LúOHUL
49
(QIODV\RQ*HUoHNOHúPHVL
44
9
39
9
34
¶LQLON\DUÕVÕQGDED]HWNLVL
ELUPLNWDU\NVHOLú
øNLQFL\DUÕVÕQGDYHVRQUDNL\ÕOODUGD
NDOÕFÕWHNKDQH
*HOHFHND\OÕNHQIODV\RQEHNOH\LúOHUL
29
SROLWLNDODUÕPÕ]GR÷UXOWXVXQGDGúHQ
24
enflasyon süreci ile bugün için uyumlu
19
7h)(
+HGHIL
14
9
Ara.03-1
Nis.04-1
Ara.04-1
Nis.05-1
¡
¤¥£ ¢
€¨­¦
ª
Nis.03-1
¡
¤¥£ ¢
€¨¬¦
ª
Ara.02-1
¡
¤¥£ ¢
©¨¦«
ª
4
¡
¤¥£ ¢
©¨¦§
ª
TÜFE Ara.05-1
seyretmektedir.
(QIODV\RQKHGHILJYHQLOLUELU
QRPLQDOoDSDKDOLQHJHOPHNWHGLU
16
)L\DWøVWLNUDUÕQÕQ6D÷ODQPDVÕøoLQ'LNNDW(GLOPHVL
Gereken Unsurlar
723/$01ø+$ø<857ødø7$/(39(*6<ø+
\ÕOOÕNODQGÕUÕOPÕú
milyar TL
135, 000
øoWDOHSDUWÕúÕQDGLNNDW
HGLOPHOLWNHWLPGHNL
Toplam Nihai Yurtiçi Talep
125, 000
FDQODQPDNRQWUROOROPDOÕGÕU
115, 000
%XJQNGXUXPGD
105, 000
*6<ø+IL\DWODUÕ\OD
9
7RSODPQLKDL\XUWLoLWDOHSDUWÕúÕ*6<ø+
DUWÕúÕQÕQDOWÕQGDGÕU
95, 000
²±
À²
Q2
Q3
ND\QDNOÕGÕU
04
03
02
02
Q4
Q1
Q2
01
00
Q3
Q4
99
VÕQÕUOÕGÕU&DQODQPDHUWHOHQPLúWDOHS
²
Á²³
98
à 99
ÄÅ
Q1
Å
ÅÆ
Q2
Q3
97
®¾ 9 6 Q
4
¼¿
³ ºµ
Q3
94
´µ
²³ ±
²¶
µ· 9
5Q
2
¸¹
» ºµ
µ
9
² ® 6Q
1
¼° ±
Q4
93
¹Â
¹
%(<$=(ù<$ød6$7,ù9(27202%ø/6$7,ù,
½
° ®¯
7NHWLPGHNLDUWÕúEHOLUOLVHNW|UOHUOH
9
85, 000
bin adet
600
bin adet
60
(Eylül 2004 itibariyle)
7RSODPEH\D]Hú\DLoVDWÕúÕ
500
50
2WRPRELOVDWÕúÕVD÷HNVHQ
400
40
300
30
200
20
100
10
J|UOHQDUWÕúH÷LOLPLYHULPOLOLNDUWÕúÕ
QHGHQL\OHKHQ]HQIODV\RQLVWEDVNÕ
\DUDWPDPDNWDGÕU
9
'D\DQÕNOÕYH\DUÕGD\DQÕNOÕWNHWLP
PDOODUÕQDRODQWDOHSGH\DNÕQGDQ
izlenmektedir.
04
07
-
04
05
-
04
04
03
-
03
01
-
11
-
03
03
09
-
03
07
-
05
-
03
03
03
-
02
01
-
11
-
02
09
-
02
02
07
-
02
05
-
02
03
-
01
01
-
01
11
-
01
09
-
07
-
01
05
-
03
-
%H\D]Hú\DYHRWRPRELOVDWÕúÕQGD
0
01
0
9
17
)L\DWøVWLNUDUÕQÕQ6D÷ODQPDVÕøoLQ'LNNDW(GLOPHVL
Gereken Unsurlar
5((/7h.(7ø&ø.5('ø/(5ø9(.5('ø.$57/$5,(1'(.6ø
( <ÕOOÕNODQGÕUÕOPÕú\]GHGH÷LúLPTÜFE, 1994= 100)
yüzde
300
250
%XJQNGXUXPGD
7NHWLFL.UHGLOHUL
200
150
9
100
0
\DYDúODGÕ÷ÕJ|UOPHNWHGLU
.UHGL.DUWODUÕ
-100
trilyon TL
1RPLQDO+DIWDOÕN(NLPWDULKLLWLEDUL\OH
60
98
7RSODP.UHGLOHUVD÷HNVHQ
50
90
86
45
40
82
'|YL]&LQVLQGHQ.UHGLOHU
LVHVRQoD\GÕU\DYDúODPD
gözlenmektedir.
Para talebinde nispi
\DYDúODPDYHSL\DVDODUGD
ID]ODOLNLGLWHQLQD]DOGÕ÷Õ
gözlenmektedir.
0.0
4
4
9
15
.1
0.
0
.1
01
.0
9.0
4
4
17
03
.0
9.
0
4
4
8.0
.0
20
06
.0
8.0
4
4
7.0
7.0
.0
.0
23
09
25
.0
6.0
4
4
6.0
4
.0
5.0
.0
28
11
5.0
4
14
.0
4.0
.0
30
16
.0
4.0
4
4
4.0
02
.0
3.0
.0
19
05
.0
3.
0
4
2.0
20
.0
2.
0
4
.0
1.0
06
23
.0
00
4
70
4
25
4
30
74
4
78
4
35
1.2
.0
09
7RSODPNUHGLOHULQDUWÕúÕQGD
94
7/.UHGLOHUL
55
9
09
-0
4
06
-0
4
03
-0
4
.5('ø/(5
12
-0
3
09
-0
3
06
-0
3
03
-0
3
12
-0
2
09
-0
2
06
-0
2
03
-0
2
12
-0
1
09
-0
1
06
-0
1
trilyon TL
65
NDUWODUÕQÕQUHHODUWÕú
RUDQODUÕQÕQVRQG|QHPGH
50
-50
Tüketici kredileri ve kredi
18
)L\DWøVWLNUDUÕQÕQ6D÷ODQPDVÕøoLQ'LNNDW(GLOPHVL
Gereken Unsurlar
%XJQNGXUXPGD
7h.(7ø&ø*h9(1(1'(.6ø
endeks
135
*LGLúDWLOHLOJLOLEHNOH\LúOHU
125
LVWLNUDUOÕYHROXPOXGXU
115
105
9
85
gQF*|VWHUJHOHU(QGHNVL
75
9
04
VHYL\HOHUGHLVWLNUDUND]DQPÕúWÕU
Kaynak: CNBC-E
(MBÖNCÜ-SÜE)
Ü
5HHO.HVLP*YHQ(QGHNVL
Ó
×Ø
110
Û
U
Ý ÊÜ
115
ÚÙ
(.2120ø.)$$/ø<(7(ø/øù.ø1g1&h*g67(5*('(95(/(5ø
9(5((/6(.7g5*h9(1(1'(.6ø
endeks
105
100
9
95
Ö
9
ÕË
Ó
Ò
ÈÔ
ÑÐ
ÈÒ
Ï
ÎÍ
È
È
ÇÈ
ÊÉ
80
ÌË
85
75
70
*HoPLúHJ|UHEXJQGDKDLVWLNUDUOÕ
VH\UHWWL÷LQLJ|UPHNWH\L]
*|UQPDúÕUÕELUWDOHSDUWÕúÕQDLúDUHW
65
ý
ç óî
ðç ó
çï
ç
ã åô
åæ
í åï
ì
ì
ìæ ë
é
ò
íã
æ
ç
óó
çñ
å
íã
çî
ð
ã
ìé
óå 05
-0
ùå ãè
3
ý ñå ãé
|
ó
3öìç
ç
é
0
í ó î 9 -0
3
å
֔
íç
ó
åð 0
ö å 1 -0
4
í åè
ãø
ã
ó
ç 05
-0
ò
4
çî
é
ùå
ö ñå
09
-0
4
03
ã
íã
01
æ
ê åû 3öì
ã
íõ
êã
ñ
åé
å
æ åî
÷
ùã
å
û
åü
ç åé
ù
çó
íç é
î
ã
å
ãô
î
õð
õæ
ç
ê ó÷
÷
æ
ùå
ö ñå
é
ò
ç
çî
è
ð
êó
å
ãï
ã
ð
å
ãé
3öì
÷
ï
ç
æ
à
ê åð
ê åî
í
õû
ó
êå
é
å
çã è
01
-
ìí ë
02
ìé
ã îé
æ
ìí ï 0
ìð é 5 02
ì
ñ
ãò
ê óå
09
-0
äã ô
2
å
01
09
ä âã
ðî
å
ã óî
õ
êó
é
ã
ðé
ç ÿé
ã
úð
MBÖNCÜ-
ç åæ
01
-
Þ 05 01
á àß
01
60
ð
Nisan 2003’den itibaren yüksek
seviyelerdedir.
90
çþ
\ÕOÕ0DUWD\ÕQGDQLWLEDUHQ
\NVHOLúH÷LOLPLQHJLUPLúYHEX
09
-
04
07
-
04
05
-
04
03
-
01
-
03
11
-
03
09
-
03
07
-
03
05
-
03
03
-
03
01
-
02
11
-
02
09
-
02
07
-
02
05
-
02
03
-
02
01
-
04
65
ç
$QNHWVRQXoODUÕQDJ|UHWNHWLFL
JYHQLLVWLNUDUOÕVH\UHWPHNWHGLU.
95
HWPHPHNWHGLU<DNÕQGDQL]OHQPH\H
devam edilmektedir.
19
)L\DWøVWLNUDUÕQÕQ6D÷ODQPDVÕøoLQ'LNNDW(GLOPHVL
Gereken Unsurlar
5HIRUP\RUJXQOX÷XROXúPDVÕQDIÕUVDWYHULOPHPHOLGLU
<DSÕVDOUHIRUPODUNDUDUOÕOÕNODVUGUOPHOLGLU
Latin Amerika’da reformlaUÕn baúlangÕcÕndan
yaklaúÕk on yÕlÕn üzerinde bir süre geçtikten sonra
görülen
5()250<25*81/8ö8
- ReformlarÕ sürdürme iste÷LQLQ kaybedilmesi ve
#
- Reformlarda geriye dönüú sinyallerinin verilmesi,
"
!
5HIRUP<RUJXQOX÷X,
5.5
5HIRUP<RUJXQOX÷X%DúODQJÕFÕ
yüzde
- Reform sürecinin duraklama dönemine girmesi
úHNOLQGHJ|]OHQPLúWLU
4.5
5HIRUP\RUJXQOX÷X/DWLQ$PHULND¶GDE\PH
RUDQÕQGDYHULPOLOLNWHYHWRSODPIDNW|UYHULPOLOL÷LQGH
ND\ÕSODUD\RODoPÕúWÕU
3.5
2.5
Geçiú ekonomilerinde* de, bir defalÕk dahi olsa ve
sonrasÕnda reformlara devam edilse bile,
reformlarda geriye dönüúün enflasyonda elde edilen
kazanÕmlarÕn kaybÕna ve neticesinde ekonominin
sürdürülebilir yüksek büyüme patikasÕna
ulaúmasÕnda 4-5 yÕllÕk gecikmeye neden oldu÷u
tespit edilmiútir.
1.5
0.5
-0.5
-1.5
1961-70
1971-80
1981-90
1991-99
2000-02
Kaynak: Lora, E., Panizza, U. ve Quispe-Agnoli, M.,“Reform Fatigue: Symptoms,
ìí ï
ý
ã óî
ã
ðé
ã
ùí
ìé
ðñ
ã
ãï
ç
ì ïé
ü
ã
ã
$
Economics of Transition, Volume 11 (4) 2003, 649-
$%
Reasons, and Implications”, FRBA, Economic Review, Second Quarter 2004, 1-28.
* Merlevede, B., “Reform Reversals and Output Growth in Transition Economies”,
<DSÕODQUHIRUPODUÕQVRQXoODUÕQÕQDOÕQPDVÕ
VDGHFHPHYFXWUHIRUPODUÕQNRUXQPDVÕQD
GH÷LOVUHFLQGHYDPÕQDYHGDKDLOHUL\H
J|WUOPHVLQHED÷OÕGÕU
20
)L\DWøVWLNUDUÕQÕQ6D÷ODQPDVÕøoLQ'LNNDW(GLOPHVL
Gereken Unsurlar
'ÕúùRNODU
%XúRNODUDNDUúÕ\DSÕOPDVÕJHUHNHQHNRQRPLNSURJUDPÕNDUDUOÕOÕNODX\JXODPDNWÕU(NRQRPLN
LVWLNUDUGDPHVDIHDOÕQGÕNoDúRNODUÕQHWNLVLD]DODFDNWÕU
'Õú úRNODUÕQHNRQRPL\HHWNLVLo NDQDO]HULQGHQROXU
<XUWLoLILQDQVDODUDoODUÕQIL\DWODUÕQÕ HWNLOHU sermaye çÕkÕúÕna neden olur.
<XUWGÕúÕ NUHGLLPNDQODUÕQÕ HWNLOHU yeni faiz oranlarÕ ve miktarlar üzerinden iúlem yapÕlmak
zorunda kalÕnÕr.
'R÷UXGDQUHHOHNRQRPL\LHWNLOHU ihracatÕ, dolayÕsÕyla döviz kazanma kapasitesini;
neticesinde de ithalatÕ ve dÕú yükümlülükleri yerine getirebilme gücünü etkiler.
%XoHWNLQLQúLGGHWLHNRQRPLQLQLoLQGHEXOXQGX÷XGXUXPODLOJLOLGLU
(VNLGHQGR÷UXGDQNUL]OHVRQXoODQDELOHFHNGÕúúRNODUÕQHWNLVLEXJQDUWÕNVÕQÕUOÕROPDNWDYHGDKD
NÕVDVUPHNWHGLUùRNODUhONHPL]LSURJUDPGDDOÕQDQPHVDIH\HED÷OÕRODUDNGQ\D\Õ
HWNLOHGL÷L|OoGH etkilemektedir.
%XJQNJ|UHOLHNRQRPLNLVWLNUDU\HWHUOLGH÷LOGLU'DKDID]ODPHVDIHDOÕQPDOÕGÕU%|\OHFH
JoOHQHQHNRQRPLNWHPHOOHUúRNODUÕQHWNLVLQLGDKDGDD]DOWDFDNYHJHoLFLNÕODFDNWÕU
21
)L\DWøVWLNUDUÕQÕQ6D÷ODQPDVÕøoLQ'LNNDW(GLOPHVL
Gereken Unsurlar
øoWDOHSDUWÕúÕQDGLNNDWHGLOPHVLWNHWLPGHNLFDQODQPDQÕQNRQWUROOROPDVÕ
5HIRUP\RUJXQOX÷XROXúPDVÕQDIÕUVDWYHULOPHPHVL
'ÕúùRNODU
%HNOH\LúOHULQL\L\|QHWLOPHVL
%XJQHNDGDUNLX\JXODPDODULOH|QHPOLELUJYHQLOLUOLNND]DQÕOPÕúWÕU$QFDNhONHPL]GHEHNOH\LúOHUoRNoDEXN
GH÷LúHELOPHNWH|]HOOLNOHPDOLSL\DVDODUGDELUDQGDDúÕUÕL\LPVHrlik veya kötümserlik hakim olabilmektedir.
'ROD\ÕVÕLOHX\JXODQDQSURJUDPGDHQNoNELUKDWD\DSÕOPDPDOÕGÕU
.DPXIL\DWD\DUODPDODUÕQÕQKHGHIHQIODV\RQLOHX\XPX
(NRQRPLGHNLL\LOHúPHVRQXFXRUWD\DoÕNDFDNFDQODQPDQÕQNkUPDUMODUÕQÕDUWÕUPDIÕUVDWÕ
RODUDNJ|UOPHPHVL
(QIODV\RQODPFDGHOHGHWDUÕPYHHQHUMLIL\DWODUÕWPGQ\DGDROGX÷XJLELEL]GHGHKHU
]DPDQGLNNDWHGLOPHVLJHUHNHQ|QHPOLULVNXQVXUODUÕGÕU
KHGHILQLJ|]GHQJHoLUPH\HJHUHNYDUPÕGÕU"+D\ÕU
22
)$ø=25$1/$5,
øPNDQVÕ]hoO
Se r m a y e
.ÕVÕWOÕ
1- +HPIDL]RUDQODUÕKHPGHG|YL]
NXUODUÕNRQWUROHGLOHELOLU
Hareket leri
Serbest
2- '|YL]NXUODUÕNRQWUROHGLOLUNHQIDL]RUDQODUÕ
VHUEHVWEÕUDNÕOÕU3DVLISDUDSROLWLNDVÕ
3- )DL]RUDQODUÕNRQWUROHGLOLUNHQG|YL]NXUODUÕ
VHUEHVWEÕUDNÕOÕU$NWLISDUDSROLWLNDVÕ
6RQXo6HUPD\HKDUHNHWOHULVHUEHVWLNHQKHPIDL]RUDQODUÕ
KHPGHG|YL]NXUXNRQWUROHGLOHPH]
24
)DL]2UDQODUÕ
.ÕVD9DGHOL)DL]2UDQODUÕ
%$6ø7/(ù7ø5ø/0øù%ø5$.7$5,00(.$1ø=0$6,
9
IDL]RUDQODUÕGÕUYHVDGHFHHQIODV\RQ
)DL]OHU
)DL]OHU
*HQHO
*HQHO
KHGHILLOHHQIODV\RQWDKPLQLQLQL]OHGL÷L
']H\L
']H\L
2.
2. Kredi
Kredi
3L\DVDVÕ
3L\DVDVÕ
VH\UH\|QHOLNRODUDNNXOODQÕOPDNWDGÕU
Yurtiçi
Yurtiçi
Talep
Talep
Toplam
Toplam
Talep
Talep
7&0%.9
7&0%.9
)DL]2UDQÕ
)DL]2UDQÕ
9DUOÕN
9DUOÕN
)L\DWODUÕ
)L\DWODUÕ
%HNOH\LúOHU
%HNOH\LúOHU
7HPHOSROLWLNDDUDFÕPÕ]NÕVDYDGHOL
Yurtiçi
Yurtiçi
Enflasyonist
Enflasyonist
%DVNÕ
%DVNÕ
øWKDO
øWKDO
Mallara
Mallara
Olan
Olan Talep
Talep
øWKDODW
øWKDODW
)L\DWODUÕ
)L\DWODUÕ
((
1
1
9
kullanarak DNWDUÕPPHNDQL]PDVÕ
\ROX\ODoHúLWOLNDQDOODUGDQ
))
//
$
$
66
<<
2
2
1
1
7&0%NÕVDYDGHOLIDL]RUDQODUÕQÕ
HQIODV\RQXQJLGLúDWÕQÕHWNLOHPH\L
hedeflemektedir.
1 - TCMB Faizleri – Faizler Genel
Düzeyi
9
$NWDUÕPPHNDQL]PDVÕNDQDOODUÕQGDQ
birisi faizler genel düzeyidir. TCMB
NHQGLIDL]OHULQLGH÷LúWLUHUHNIDL]OHU
JHQHOG]H\LQLD\QÕ\|QGHKDUHNHW
ettirmeyi amaçlar.
25
)DL]2UDQODUÕ
yüzde
85
7&0%.ÕVD9DGHOL)DL]2UDQÕYH*|VWHUJH1LWHOL÷LQGHNL'ø%6)DL]L
*g67(5*('ø%6%ø/(ùø.)$ø=25$1,
75
1 - TCMB Faizleri – Faizler Genel Düzeyi
9
%XGR÷UXOWXGD7&0%HQIODV\RQKHGHILYH
WDKPLQOHULQHX\JXQRODUDNIDL]RUDQODUÕQÕ
GúUHELOLU, \NVHOWHELOLU veya
GH÷LúWLUPH\HELOLU
TCMB O/N ALT KOTASYONU
9
$QFDN bugün için TCMB faizleri ile faizler
JHQHOG]H\LDUDVÕQGDROPDVÕJHUHNHQD\QÕ
65
\|QOLOLúNLJLGHUHNJoOHQPHVLQHUD÷PHQ
KHQ]DU]XHGLOHQELoLPGHWHVLVHGLOHELOPLú
55
GH÷LOGLU%XQHGHQOH7&0%IDL]RUDQODUÕQÕ
GúUUNHQIDL]OHUJHQHOG]H\LQLQ
45
\NVHOGL÷LYH\DGH÷LúPHGL÷LG|QHPOHU
ROPXú\LQHED]ÕG|QHPOHUGHIDL]OHUJHQHO
G]H\L7&0%IDL]RUDQODUÕQÕQDOWÕQGD
35
VH\UHWPLúWLU
25
9
'ROD\ÕVÕ\ODPHYFXWNRQMRQNWUGHNÕVD
YDGHOLIDL]RUDQODUÕQÕGúUHUHNIDL]OHUJHQHO
G]H\LQLYHUHHOIDL]RUDQODUÕQÕKHQ]NDOÕFÕ
09
-0
4
07
-0
4
04
-0
4
01
-0
4
10
-0
3
07
-0
3
03
-0
3
01
-0
3
10
-0
2
08
-0
2
05
-0
2
02
-0
2
15
RODUDN GúUPHNPPNQGH÷LOGLU
26
)DL]2UDQODUÕ
yüzde
%(./(1(15((/)$ø=9(6$1$<ø1ø1*(1(/*ø'øù$7,
)DL]OHU*HQHO']H\LYH5HHO)DL]
2UDQODUÕ
fark
&
34
30
6$1$<ø1ø1*(1(/
*ø'øù$7,.218681'$
*g5hù/(56$ö(.6(1
26
35
25
22
1RPLQDOIDL]RUDQODUÕLNLGH÷LúNHQLQ
WRSODPÕQGDQROXúPDNWDGÕU%XQODUÕQ
ELULQFLVL PHYFXWNRúXOODUDOWÕQGDE\N
ölçüde ULVNSULPLQLQEHOLUOHGL÷LUHHOIDL]
RUDQÕ, ikincisi ise HQIODV\RQ
EHNOH\LúOHULGLU(QIODV\RQEHNOH\LúOHULQLQ
D]DOPDVÕYHULVNSULPLQLQGúPHVLUHHO
IDL]OHULQGROD\ÕVÕLOHQRPLQDOIDL]OHULQ
15
GúPHVLQLVD÷ODU
18
14
45
5
BEKLENEN
5((/)$ø=
7&0%øNWLVDGL<|QHOLP$QNHWLVDQD\LQLQJHQHOJLGLúDWH÷LOLPLkonusunda
J|UúOHUø\LPVHU- Kötümser
6RQLNL\ÕOLoLQGHJHQHOJLGLúDWWDNLL\LOHúPH
sonucunda risk priminde ve enflasyon
-5
-15
01
-0
2
03
-0
2
05
-0
2
07
-0
2
09
-0
2
11
-0
2
01
-0
3
03
-0
3
05
-0
3
07
-0
3
09
-0
3
11
-0
3
01
-0
4
03
-0
4
05
-0
4
07
-0
4
09
-0
4
10
9
EHNOH\LúOHULQGHDOÕQDQPHVDIHQLQ
J|VWHUJHOHULUHHOIDL]OHUGHSXDQÕQ
]HULQGHNLQRPLQDOIDL]OHUGHLVHSXDQOÕN
GúúOHUGLU
9
)DNDWIDL]RUDQODUÕKDOHQ\NVHN
seviyelerdedir.
27
)DL]2UDQODUÕ
%XNDSVDPGDHQIODV\RQEHNOH\LúOHULYHULVN
%25d672.8*6<ø+9(
*(5d(./(ù(15((/)$ø=25$1,
SULPLQGHNLJHOLúPHOHULGH÷HUOHQGLUGL÷LPL]GH
9
86
12
0
/- .
*
,+
10
8
Brezilya
9
$QFDN kamunun yüksek borç stoku, ULVN
9
'Q\DJHQHOLQGHJHOLúPHNWHRODQONHOHUH
EDNÕOGÕ÷ÕQGDGD
.DPXQXQLoERUoVWRNXLOHULVNSULPLQHED÷OÕ
RODUDNUHHOIDL]RUDQODUÕDUDVÕQGD
Macarist an
:6
- $\QÕ\|QONXYYHWOLELULOLúNLROGX÷X
Arjant in
7
1
9
46
5
14
3
12
6
- .DPXERUoVWRNX\NVHOGL÷LQGHUHHOIDL]
RUDQODUÕQÕQGD\NVHOGL÷L
4
Endonezya
- 'úW÷QGHLVHUHHOIDL]RUDQODUÕQÕQGDGúW÷
Meksika
görülmektedir.
()
2
('
5HHO)DL]2UDQÕ<]GH
HNRQRPLNJQFHOWDUWÕúPDODUDUD÷PHQER]XOPD
SULPLQLQ GDKDGDGúPHVLQLHQJHOOHPHNWHGLU
Güney Af rika
Romanya
6RQELU\ÕOGÕUHQIODV\RQEHNOH\LúOHUL, siyasi ve
J|VWHUPHPLúKHGHIOHX\XPOXVH\UHWPLúWLU
7
46
5
14
3
12
12
Çek Cumh.
9
0
0
20
40
60
80
100
120
0HUNH]L+NPHW%RUFX*6<ø+<]GH
140
160
6RQXoRODUDN UHHOIDL]RUDQODUÕQÕQGúPHVL
NDPXERUoVWRNXQXQD]DOWÕOPDVÕQDNDPX
ILQDQVPDQÕQÕQVUGUOHELOLUELU\DSÕ\D
NDYXúPDVÕQDYHHNRQRPLGHNLNÕUÕOJDQOÕNODUÕ
D]DOWDFDNRODQUHIRUPODUÕQKD\DWDJHoLULOPHVLQH
ED÷OÕGÕU
28
)DL]2UDQODUÕ
7&0%)DL]OHUL± '|YL].XUX
$NWDUÕPPHNDQL]PDVÕQÕQELUGL÷HUNDQDOÕYDUOÕNIL\DWODUÕ- döviz kurudur.
$QFDNPHYFXWNRQMRQNWUGHNÕVDYDGHOLIDL]RUDQODUÕGúUOG÷Qde,
oWUJHOLúPHRODELOLU
7UNOLUDVÕFLQVLQGHQ
YDUOÕNODUÕQJHWLULVLGúHU
Döviz talebi artar.
TL üzerinde GH÷HU
ND\EHWPH EDVNÕVÕROXúXU
*LGLúDWODLOJLOLROXPOXVLQ\DO
Döviz kuru,
Güven artar.
WHPHOOHUGHQNRSXN
Ters para ikamesi güçlenir.
hareket edebilir: Döviz
TL üzerinde GH÷HUND]DQPD
EDVNÕVÕROXúXU
HNRQRPLN
OLNLGLWHVL\DWÕUÕPFÕ
GDYUDQÕúODUÕIDUNOÕ
EHNOH\LúOHU
29
.XU3ROLWLNDVÕ
Kur Rejimi – .XU3ROLWLNDVÕ
'|YL]NXUXUHMLPLnin seçimi
'|YL]NXUXSROLWLNDVÕnÕn
Hükümet ile birlikte
yapÕlmaktadÕr.
uygulanmasÕ ise Merkez
'DOJDOÕ.XU5HMLPL
BankasÕ’na aittir.
0HUNH]%DQNDVÕ.XU3ROLWLNDVÕQÕ1DVÕO8\JXOX\RU"
I - $úÕUÕ2\QDNOÕ÷D
.DUúÕ0GDKDOHOHU
II - Rezerv Biriktirme
$PDoOÕ0GDKDOHOHU
9
9
+HULNL\|QGHNLDúÕUÕR\QDNOÕ÷Õ|QOHPHNLoLQ
2\QDNOÕ÷ÕQQHGHQOHULQHEDNÕODUDN
9
'X\XUXYHX\DUÕODUODGDRODELOLU
9
'|YL]DU]ID]ODVÕQÕQVWHULOL]HHGLOPHVLDPDFÕLOH
9
9
6HYL\H\LHWNLOHPHGHQGDOJDOÕNXUUHMLPLLOHWXWDUOÕ
ùHIIDI\|QWHPOHUOH
31
0HUNH]%DQNDVÕ.XU3ROLWLNDVÕQÕ1DVÕO8\JXOX\RU"
'DOJDOÕNXUDJHoLú7HOHNRPNUL]L(\OOROD\ODUÕ
\D]ÕVL\DVLJHUJLQOLN,UDN.UL]L(NLP
Nisan-0D\ÕV
GHID7/¶GHDQLGH÷HUND\EÕ\DúDQPÕúWÕU.
0HUNH]%DQNDVÕ¶QÕQ
7UNOLUDVÕQÕGH÷HUOL
WXWPDNJLELELU
SROLWLNDVÕ\RNWXU
\ÕOÕEDúÕQGDQ0D\ÕVWDULKLQHNDGDU
\DNODúÕND\ER\XQFDSL\DVDODUDKLoG|YL]VDWÕúÕ
\DSÕOPDPÕúWÕU.
0HUNH]%DQNDVÕG|YL]DU]ID]ODVÕROXúWX÷XQGDG|YL]
DOÕPLKDOHOHULG]HQOHPLúWLU
YH¶GHPLO\DU$%'GRODUÕQÕQ]HULQGH
G|YL]DOÕQPÕúWÕU
32
'DOJDOÕ.XU5HMLPLQGH'|YL].XUXQXQ
Seviyesini Ne Belirliyor?
.ÕVDYDGHGH
8]XQYDGHGH
9
østikrar ProgramÕndaki geliúmeler
9
Kamu borç stoku ve risk primi
9
Bekleyiúler; özellikle |GHPHOHUGHQJHVL
9
DÕú geliúmeler
9
Piyasadaki oyuncularÕn davranÕúlarÕ
EHNOH\LúOHUL
9
YapÕsal reformlar ve verimlilik üzerine etkileri
9
Ekonomideki devresel hareketler
9
Ekonomik temeller; enflasyon, büyüme
33
7UN/LUDVÕ$úÕUÕ'H÷HUOLPL'H÷LOPL"
'|YL]NXUODUÕQÕQVHYL\HVLLOHLOJLOL|QHPOLELUQRNWDUHHONXUendeksi ve
NXOODQÕPELoLPLGLU
G
>F
E
>D
C
AB
?@
FJ
BJ
B
>I
H
120
5((/()(.7ø)'g9ø=.858(1'(.6/(5ø4 KJ
endeks
115
9
Reel kur endeksi, yabancÕ ülkelerde üretilen
mallarÕn yurtiçinde üretilen mallar cinsinden
göreli durumunu yansÕtan ve uluslararasÕ
rekabeti ölçmek için yaygÕn úekilde kullanÕlan
göstergelerden birisidir.
$QFDN
110
105
1. FarklÕ Endeksler
>F
E
>D
C
AB
?@
>
>=
;
G
100
Reel kur endeksi genel olarak tüketici ya da
toptan eúya fiyat endeksleri kullanÕlarak
95
hesaplanmaktadÕr. Ancak endeks, verimlilik
90
>F
G
kullanÕlarak hesaplandÕ÷Õnda farklÕ sonuçlar
E
>D
C
AB
?@
>
;
=<
ya da birim iúgücü maliyeti gibi endeksler
85
verebilmekte, fiyat de÷iúimlerine göre elde
20
04
Q2
20
04
Q1
20
03
Q4
20
03
Q3
20
03
Q2
20
03
Q1
20
02
Q4
20
02
Q3
20
02
Q2
20
02
Q1
80
edilenlerin tam tersi sonuçlar çÕkabilmektedir.
34
7UN/LUDVÕ$úÕUÕ'H÷HUOLPL'H÷LOPL"
endeks
155
5((/()(.7ø)'g9ø=.858(1'(.6/(5ø 145
135
TÜFE BAZLI
ENDEKS
125
2. Baz YÕlÕ
Reel kur endeksi, ancak ve ancak ED]\ÕOÕ
GR÷UXVHoLOGL÷L]DPDQ ekonomik olarak
do÷ru yorumlanabilmekte, seçilen baz yÕlÕna
115
ba÷lÕ olarak endeks de÷erleri büyük farklÕlÕklar
105
gösterebilmektedir. Bu kapsamda seçilecek baz
95
yÕlÕnda hem iç hem de dÕú dengenin sa÷lanmÕú
TEFE BAZLI
ENDEKS
olmasÕ koúulu aranmaktadÕr. Ülkemiz ekonomik
01
-9
05 5
-9
09 5
-9
01 5
-9
05 6
-9
09 6
-9
01 6
-9
05 7
-9
09 7
-9
01 7
-9
05 8
-9
09 8
-9
01 8
-9
05 9
-9
09 9
-9
01 9
-0
05 0
-0
09 0
-0
01 0
-0
05 1
-0
09 1
-0
01 1
-0
05 2
-0
09 2
-0
01 2
-0
05 3
-0
09 3
-0
01 3
-0
05 4
-0
09 4
-0
4
85
endeks
120
5((/()(.7ø)'g9ø=.858(1'(.6/(5ø2&$. böyle bir dönemin tespitinin çok zor oldu÷u
açÕkça görülmektedir.
TEFE BAZLI ENDEKS
110
3. Uzun Vade
HesaplanmasÕnda ülkelerarasÕ göreli de÷iúimler
100
90
koúullarÕ bu çerçevede de÷erlendirildi÷inde ise
TÜFE BAZLI
ENDEKS
80
70
01
-0
1
03
-0
1
05
-0
1
07
-0
1
09
-0
1
11
-0
1
01
-0
2
03
-0
2
05
-0
2
07
-0
2
09
-0
2
11
-0
2
01
-0
3
03
-0
3
05
-0
3
07
-0
3
09
-0
3
11
-0
3
01
-0
4
03
-0
4
05
-0
4
07
-0
4
09
-0
4
60
esas alÕndÕ÷Õndan ve ancak uzun dönemde söz
konusu göreli de÷iúimler kura yansÕyaca÷Õndan,
NÕVDG|QHPGHJ|UOHQKDUHNHWOHULQkurun
seviyesi ile ilgili olarak gösterge amaçlÕ
NXOODQÕPÕQÕQGR÷UXROPDGÕ÷Õ
GúQOPHNWHGLU
35
7/¶QLQ'H÷HU.D]DQPDVÕ\DGD.D\EHWPHVL%LU6RQXoWXU
2OXPOX6UHo
9
(NRQRPLGHL\LOHúPH
9
9
9
9
9
.DPXERUoVWRNXQXQD]DOWÕOPDVÕ
(QIODV\RQGDGúú
%\PHGHDUWÕú
9HULPOLOLNDUWÕúÕ
<DWÕUÕPRUWDPÕQGDL\LOHúPHYE
2OXPOXGÕúVDOúRNODU
9
$%¶GHQWDULKDOÕQPDVÕ
,0)LOHDQODúPD\DSÕOPDVÕ
v.b.
9
2OXPOXEHNOH\LúOHU
9
Programa ve uygulanan
SROLWLNDODUDJYHQLQDUWPDVÕYE
9
Portföy tercihleri
GH÷LúLU7/¶\H
JHoLú\DúDQÕU
5LVNSULPLGúHU
)DL]OHUGúHU
9
<DWÕUÕPODUDUWDU
9
Büyüme artar.
9
øVWLKGDPDUWDU
'|YL]DU]ID]ODVÕ
6HUPD\HJLULúL
7/]HULQGHGH÷HUOHQPHEDVNÕVÕ
EHNOH\LúLDUWDU
0HUNH]%DQNDVÕ1H<DSDELOLU"
\DGDJLULú
- .ÕVDYDGHOLIDL]RUDQODUÕVDGHFH
enflasyona yönelik.
- '|YL]DU]ID]ODVÕGDOJDOÕNXUUHMLPL
LOHWXWDUOÕúHIIDISROLWLNDODUOD
VWHULOL]HHGLOLU'|YL]$OÕPøKDOHOHUL
- $úÕUÕR\QDNOÕNKDOLQGHGR÷UXGDQ
DOÕPPGDKDOHVL\DSÕOÕU
36
7/¶QLQ'H÷HU.D]DQPDVÕ\DGD.D\EHWPHVL%LU6RQXoWXU
2OXPVX]6UHo
(NRQRPLGHN|WOHúPH
9
9
9
9
9
.DPXERUoVWRNXQXQDUWPDVÕ
(QIODV\RQGD\NVHOLú
%\PHGHGúú
9HULPOLOLND]DOÕúÕ
<DWÕUÕPRUWDPÕQGDN|WOHúPHYE
2OXPVX]GÕúVDOúRNODU
9
$%¶GHQWDULKDOÕQDPDPDVÕ
,0)LOHDQODúPD
\DSÕODPDPDVÕYE
9
2OXPVX]EHNOH\LúOHU
9
Programa ve uygulanan
SROLWLNDODUDJYHQLQD]DOPDVÕYE
Portföy tercihleri
GH÷LúLU\DEDQFÕ
SDUD\DJHoLú
\DúDQÕU
6HUPD\HoÕNÕúÕ
\DGDoÕNÕú
EHNOH\LúLDUWDU
9
Risk primi artar.
9
Faizler artar.
9
9
9
<DWÕUÕPODUD]DOÕU
%\PHGúHU
øúVL]OLNDUWDU
'|YL]WDOHSID]ODVÕ
7/]HULQGHGH÷HUND\EHWPHEDVNÕVÕ
0HUNH]%DQNDVÕ1H<DSDELOLU"
- .ÕVDYDGHOLIDL]RUDQODUÕVDGHFH
enflasyona yönelik.
- 'X\XUXYHDoÕNODPDODUODHNRQRPLN
ELULPOHULQX\DUÕOPDVÕ
- $úÕUÕR\QDNOÕNKDOLQGHGR÷UXGDQ
VDWÕPPGDKDOHVL\DSÕOÕU
%XoHUoHYHGHEL]GHNLVRQo\ÕODEDNWÕ÷ÕPÕ]GD<DQVÕ.XU*UDIL÷L
37
7/¶QLQ'H÷HU.D]DQPDVÕ\DGD.D\EHWPHVL%LU6RQXoWXU
'g9ø=.85/$5,
*|VWHUJHQLWHOL÷LQGHNL7&0%JQONG|YL]NXUODUÕ86'VDWÕú
L
LNWLGDUÕ
L
9 7HOHNRPNUL]L
L
9 'DOJDOÕNXUDJHoLú
&DULDoÕN
,0)
%HNOH\LúOHULQ
ER]XOPDVÕ
øo GÕúVL\DVL
NRQMRQNWU
L
9 (\OOROD\ODUÕ
$%
%HNOH\LúOHULQ
ER]XOPDVÕ
L
1,700,000
'ÕúJHOLúPHOHU
$%'IDL]RUDQODUÕ
9 7HNSDUWL
L
1,800,000
1,600,000
7UN/LUDVÕ
9 3URJUDPÕQ
VUGUOHELOLUOL÷LQH
GDLUHQGLúHOHU
1,500,000
9 ,UDN6DYDúÕ
9 %R]XODQ
EHNOH\LúOHU
1,400,000
9 %R]XODQEHNOH\LúOHU
9 0DOLVHNW|UQ\ÕOVRQX
ELODQoRG]HQOHPHOHUL
-04
10
-04
-04
09
-04
08
-04
07
-04
06
-04
05
-04
04
-04
03
-04
02
01
-03
-03
12
-03
11
-03
10
-03
09
-03
-03
05
-03
04
-03
03
02
-02
-03
01
-02
12
-02
11
-02
10
-02
09
-02
08
-02
07
06
-02
-02
05
-02
04
-02
03
-02
02
-01
01
-01
12
11
-01
-01
10
-01
09
-01
08
-01
07
06
05
-01
1,100,000
08
ROXPOX\DG|QPHVL
9 øVWDQEXO¶GDWHU|ULVWVDOGÕUÕODU
9 6HoLPDWPRVIHUL
-03
9 %HNOH\LúOHULQ
9 2OXPOXEHNOH\LúOHU
07
9 6L\DVLNDUDUOÕOÕN
1,200,000
9 ,UDN6DYDúÕ¶QÕQVRQDHUPHVL
9 6L\DVLYHHNRQRPLN
EHOLUVL]OLN
-03
J|VWHUJHOHUGH
L\LOHúPH
9 <DSÕVDOUHIRUPODUGDDOÕQDQ
PHVDIH
9 6D\ÕQ(FHYLW¶LQ
UDKDWVÕ]OÕ÷Õ
06
9 7HPHOHNRQRPLN
1,300,000
9 7HPHOHNRQRPLN
J|VWHUJHOHUGHL\LOHúPH
38
3DUDøNDPHVL7HUV3DUDøNDPHVL
<(5/(ùø./(5ø13257)g<7(5&ø+/(5ø%$1.$&,/,.',ù,
<ÕOÕ6RQXQD*|UH5HHO<]GH'H÷LúLP
100
N
ZY
N
[
VW
O
S
_
OS
V
XY
Z
[
VW
NO
øVUDLOùLOL0HNVLND3HUX1 - EDNÕOGÕ÷ÕQGD
U
S^
S
\
]
60
O
O
U ST
X
RQ P
M
Ters para ikamesi NHQGLOL÷LQGHQROXúDQ
ELUVUHoGH÷LOGLU. Dünya örneklerine-
80
40
WHUVSDUDLNDPHVLQLQHQIODV\RQOD
20
PFDGHOH ve bu kapsamda elde edilen
0
ekonomik LVWLNUDUÕQELU\DQHWNLVLolarak
-20
RUWD\DoÕNWÕ÷ÕJ|UOPHNWHGLU
01
-0
3
02
-0
3
03
-0
3
04
-0
3
05
-0
3
06
-0
3
07
-0
3
08
-0
3
09
-0
3
10
-0
3
11
-0
3
12
-0
3
01
-0
4
02
-0
4
03
-0
4
04
-0
4
05
-0
4
06
-0
4
07
-0
4
08
-0
4
09
-0
4
-40
†‡
ac
ga
z
ar
ie
sr
a
gi
a
a}
ec‚
‚p
q
gp „
zc
p
pc r
lz
p„
‚p
uz
gp {
a }
k
pr
i
n m l kj
nm
op
q op
sr
a q
it sa r
it
uw v
u
xt w v
xt
€
y s
y
f g
t h
hc b
`a
g ie t r
e
‚ uz
c ƒh gp {
ga „
et
l i kj
g |m
g fh
`a
~ } ca b
gz
a ed
e g fa
g fh a
e
ac
g‚a
w
…
v
örülmektedir.
‘

ŠŒ ‹
˜
‰ˆ

SURJUDPÕQVRQXoODUÕQÕQDOÕQPD\DEDúODQPDVÕ
LOHWHUVSDUDLNDPHVLVUHFLEDúODPÕú
”
‘
WHUFLKOHULQGH7/DUDoODUÕQSD\ÕDUWPÕúWÕU
‘

Son dönemde gözlenen duraklamada ise;
˜
ŒŠ ‹

‰ˆ
ˆŽ
–
› š•

9
”
—
Œ
™’
‰ˆ
1.5
ŠŒ ‹
Ÿ
Š
”Œ
žŒ
˜

ŠŒ ‹

‰ˆ
Œ
”œ
—
™
› š•

ˆŽ
ŒŠ ‹
–
Œ
› š•
™’
‰ˆ
1.9
1.7
%L]GHGHVRQo\ÕOGÕUX\JXODQPDNWDRODQ
\ÕOÕQGDQLWLEDUHQ\DWÕUÕPFÕODUÕQSRUWI|\
—
ˆŽ
Œ
” •–
“’

‰ˆ
ŒŠ ‹
7h5./ø5$6,<$7,5,0$5$d/$5,<$%$1&,3$5$<$7,5,0$5$d/$5,
2.1
9
IMF-IDL]GÕúÕID]ODYH$%VUHFLQHLOLúNLQ
WDUWÕúPDODUHWNLOLROPXúWXU
1.3
op
†‡
ga
z
ac
ar
ie
sr
a
gi
a
a}
ec‚
‚p
q
q
sr
a
it
q
op
wu v
wu v x
‡£
‡ x£ gp¢
gp¢ p
p
}
} z}
z} †t z¤
†z
¤t
`a
g ie
sg y e
h ‚
hc b c ƒh
ga „
‡ r£ e t
gp¢
p p¥ €
} h
z}
†z
¤
ga „
«
Conference on Financial Dedollarization: Policy Options, IADB, Washington, D.C.,
§¦
ª¨ ©
1
)L\DWLVWLNUDUÕEDúWDROPDN]HUHmakro
HNRQRPLNLVWLNUDUWHVLVLYHJYHQDUWÕúÕWHUV
SDUDLNDPHVLVUHFLQLKÕ]ODQGÕUDFDNWÕU
örülmektedir.
n
ga „
a¢ ¡
g
pc r

cz
c z a
g fa
ed
`a
ac b
n
g
sr
a
it
gp „
zc
p
pc r
lz
p„
‚p
pc r
¢a ¡
pr
k
a }

cz
c z e
ac
e
gz
a
g |m
~}
g‚a
w
…
v
28
.0
2.
03
28
.0
3.
03
28
.0
4.
03
28
.0
5.
03
28
.0
6.
03
28
.0
7.
03
28
.0
8.
03
28
.0
9.
03
28
.1
0.
03
28
.1
1.
03
28
.1
2.
03
28
.0
1.
04
28
.0
2.
04
28
.0
3.
04
28
.0
4.
04
28
.0
5.
04
28
.0
6.
04
28
.0
7.
04
28
.0
8.
04
28
.0
9.
04
1.1
1-2, 2003.
39
Döviz Kuru ve Rekabet Gücü
.h5(6(/5(.$%(7ødø1'(7h5.ø<(1(5('("
endeks
7()(%D]OÕ5HHO.XU(QGHNVL
Türkiye'nin yeri
.DWÕODQONHVD\ÕVÕ
120
'|YL]NXUXUHNDEHWLQWHNYHHQ|QHPOL
XQVXUXGH÷LOGLU
104
102
100
Enflasyon
(TÜFE)
80
60
49
48
42
40
40
53
44
40
36
65
59
59
53
- Fiyat Rekabeti: Reel kurlar, nispi pozisyon, birim
ücretler
80
75
Sürdürülebilir rekabet gücünü belirleyen unsurlar:
66
65
54
- 1LWHOLNVHO8QVXUODU6DWÕúVRQUDVÕKL]PHWUQGH
VWDQGDUWODúPD
- <DSÕVDO8QVXUODU0DNURHNRQRPLNSHUIRUPDQV
HNRQRPLNYHVRV\DOJHOLúPLúOLNG]H\LYHULPOLOLN
QLWHOLNOLLúJFDU–JHoDOÕúPDODUÕ
40
20
'L÷HUELULIDGH\OHELUONH
GHYDODV\RQODULOHUHNDEHWJF
ND]DQDPD]
0
ÊÉ»À ȱ
µ
²
2004*
±º
»°·
Ç
³
³½
³
³Å
·´
2003
Ä
¾
Å
°·
µ´
2002
» ƽ
ºµ
µ²
µ
»±
·¸
Å
½¼Ä
2001
¸
³
·
²¾
2000
·´
1999
±²
±º
ÁÂÀ
·
¾
·²
³·
³
ý
1998
±¿ ¾
»µ
·
³
¼½
²¾
1997
µ´
µ²
µ¹
ºµ
»µ ²
1996
·¸ ¶
®
¯®
°± ²
±
³
µ´
­¬
1995
5((/h&5(79(9(5ø0/ø/ø.
endeks
160
Bu çerçevede Ülkemizde son dönemde
VUGUOHELOLUUHNDEHWHNDWNÕGDEXOXQDQXQVXUODUÕQ
EDúÕQGD
9HULPOLOLN
150
140
*LGHUHNNXYYHWOHQHQHNRQRPLNLVWLNUDU
9HULPOLOLNDUWÕúÕ
5HHOFUHWOHULQVH\ULJHOPHNWHGLU.
130
120
5HHOhFUHW
110
90
20
04
Q1
20
03
Q3
20
03
Q1
20
02
Q3
20
02
Q1
20
01
Q3
20
01
Q1
20
00
Q3
20
00
Q1
19
99
Q3
19
99
Q1
19
98
Q3
19
98
Q1
19
97
Q3
80
19
97
Q1
7/¶QLQUHHORODUDNGH÷HUND]DQPDVÕQÕQWLFDUHWH
NRQXRODQVHNW|UOHUGHNLYHULPOLOLNDUWÕúÕQGDQ
ND\QDNODQPDVÕGDOLWHUDWUGHGH\HUDOGÕ÷Ձ]HUH
LKUDFDWD\|QHOLNE\PH\LD\UÕFDGHVWHNOHPLúWLU
9
100
40
'|YL].XUXYH'Õú7LFDUHW
©
§ª¨
Ì
ÎÍ
',ù7ø&$5(7'(1*(6ø&$5øøù/(0/(5'(1*(6ø9('g9ø=.85/$5,
¦Ë
milyon
-4,000
FDULLúOHPOHUGHQJHVL
GÕúWLFDUHWGHQJHVL
G|YL]NXUXVD÷HNVHQ
milyon TL
-3,500
1.7
-3,000
1.7
-2,500
1.5
-1,000
1.5
-500
12,000
10,000
§ª¨
©
14,000
Ì
ÎÍ
¦Ë
16,000
$UDPDOODUÕ
9
'ÕúWLFDUHWWHXQXWXOPDPDVÕJHUHNHQ
|QHPOLQRNWDLKUDFDWYHLWKDODWÕQG|YL]
NXUXQGDQ]L\DGH\XUWGÕúÕYH\XUWLoL
WDOHEHGX\DUOÕROGX÷XGXU
07
-0
4
ø7+$/$7,1%ø/(ù(1/(5øoD\OÕNNPODWLI
04
-0
4
01
-0
4
10
-0
3
07
-0
3
04
-0
3
1.3
01
-0
3
1,000
10
-0
2
1.4
07
-0
2
500
04
-0
2
1.4
01
-0
2
0
YHUHFH÷LWHNGH÷LúNHQGH÷LOGLU
'|YL]NXUX VDGHFHGÕúWLFDUHWH
GH÷LO|GHPHOHUGHQJHVLQLQ
EWQQHGL÷HUHNRQRPLN
JHOLúPHOHUHX\JXODQDQSURJUDPDYH
EHNOH\LúOHUHWHSNLYHUPHNWHGLU
1.6
-1,500
'ÕúWLFDUHWG|YL]NXUXQXQWHSNL
9
1.6
-2,000
milyon
9
1.8
9
øWKDODWLoLQGHG|YL]NXUXQDHQGX\DUOÕ
NDOHPWNHWLPPDOODUÕLWKDODWÕGÕUNLEX
6HUPD\HPDOODUÕ
NDOHPLQWRSODPLWKDODWLoLQGHNLSD\Õ
7NHWLPPDOODUÕ
RWRPRELOLWKDODWÕKDULo
2WRPRELO+DULo7NHWLP0DOODUÕøWKDODWÕ
KHVDSODQGÕ÷ÕQGDLVH
FLYDUÕQGDGÕU
8,000
6,000
9
4,000
'ROD\ÕVÕLOHSROLWLNDX\JXODPDODUÕQÕQ
EXGR÷UXOWXGDGúQOPHVLJHUHNLU
2,000
06
-0
4
03
-0
4
12
-0
3
09
-0
3
06
-0
3
03
-0
3
12
-0
2
09
-0
2
06
-0
2
03
-0
2
12
-0
1
09
-0
1
06
-0
1
03
-0
1
0
41
3$5$352*5$0,9(
3ø<$6$/$5
3DUD3URJUDPÕ*HUoHNOHúPHOHUL
1(7ød9$5/,./$5
*|VWHUJH1LWHOL÷LQGH+HGHI
trilyon TL
*HUoHNOHúPH
45000
40000
32,800
35000
34,100
30000
28,400
33,800
hVW6ÕQÕU
34,600
31,600
35,000
9
X\JXODPDVÕSURJUDPGD
25000
20000
15000
|QJ|UOG÷úHNLOGH
10000
5000
0
Haziran-03
$UDOÕN
Eylül-03
Nisan-04
$÷XVWRV
$UDOÕN
devam etmektedir.
NET ULUSLARARASI REZERVLER
Ú
×
×
ÓÙØ Ñ
ÕÖ
Nisan-03
Ï
Ò ÐÑ
ÓÔ
6ÕNÕSDUDSROLWLNDVÕ
Performans Kriteri
4000
*HUoHNOHúPH
2000
$OW6ÕQÕU
9
1HWøo9DUOÕNODUYH1HW
8OXVODUDUDVÕ5H]HUYOHUH
0
-2000
-2,000
-2,000
-2,000
-2,000
-4000
XODúÕOPÕúWÕU
-7,000
-6000
-6,000
-6,500
-8000
Nisan-03
Haziran-03
Eylül-03
LOLúNLQKHGHIOHUH
$UDOÕN
Nisan-04
$÷XVWRV
$UDOÕN
43
3DUD3URJUDPÕ*HUoHNOHúPHOHUL
PARA TABANI
trilyon TL
25000
Performans Kriteri
*HUoHNOHúPH
20000
15000
hVW6ÕQÕU
19,301
20,900
9
17,500
\NVHNJHUoHNOHúPHVLSDUD
WDOHELQGHNLDUWÕúWDQ
14,900
14,100
13,200
12,800
3DUDWDEDQÕQÕQKHGHIWHQELUPLNWDU
ND\QDNODQPDNWDGÕU
10000
9
5000
3DUDWDEDQÕQGDNLDUWÕúHQIODV\RQLVW
GH÷LOGLU
ÜÛ
ßÝ Þ
á à
â
êã
êã
Nisan-04
(0ø6<213$5$7$%$1,9(5(=(593$5$
ULVNSULPLQLQGúPHVL\OH
emisyon
SDUDWDEDQÕ
rezerv para
19
17
15
Para talebi, özellikle nakit talebi
DUWPDNWDGÕU
13
11
%XQDSDUDOHORODUDNHPLV\RQGD
9
DUWÕúJ|UOPHNWHGLU
7
09
-0
4
01
-0
4
05
-0
3
09
-0
2
01
-0
2
05
-0
1
09
-0
0
01
-0
0
05
-9
9
09
-9
8
01
-9
8
05
-9
7
09
-9
6
5
01
-9
6
(QIODV\RQGDNLGúúYHJYHQDUWÕúÕ
LOHELUOLNWHHQIODV\RQEHNOH\LúOHULYH
'g1(062185((/'(ö(5/(5.$75ø/<217/
katrilyon TL
21
Eylül-03
áç
Haziran-03
Û
æå
çé è
Nisan-03
ÜÛ
ßÝ Þ
á à
â
ãä
0
44
Piyasalar
trilyon TL
16000
$d,.3ø<$6$øù/(0/(5ø
7RSODP5(327HUV5(32YH%DQNDODUDUDVÕ3DUD3L\DVDVÕøúOHPOHUL)
9
13500
7HUV5HSR%DQNDODUDUDVÕ3DUD3L\DVDVÕøúOHPOHUL
11000
8500
Repo
1HW$oÕN3L\DVDøúOHPOHUL
6000
3500
'|YL]DOÕPLKDOHOHULQLQ
DVNÕ\DDOÕQPDVÕ
REPO
1000
-1500
9
Artan nakit talebi
7(565(32%$1.$/$5$5$6,3$5$3ø<$6$6,øù/(0/(5ø
-4000
-6500
-9000
-11500
03
-0
1
05
-0
1
07
-0
1
09
-0
1
11
-0
1
01
-0
2
03
-0
2
05
-0
2
07
-0
2
09
-0
2
11
-0
2
01
-0
3
03
-0
3
05
-0
3
07
-0
3
09
-0
3
11
-0
3
01
-0
4
03
-0
4
05
-0
4
07
-0
4
09
-0
4
-14000
Piyasadaki fazla
OLNLGLWHPLNWDUÕ
D]DOPDNWDGÕU
7&0%ERUoYHUPHIDL]RUDQÕ
J|UHOLRODUDNGDKDKÕ]OÕELU
úHNLOGHGúUOPúWU
45
Piyasalar – TCMB Bilançosu
þ
ý
úü ÷
þ
0.48
ý
üû
úù
ó
úü ÷
ü
ÿ
ó öõ
0.50
ø÷
úù
ø÷
óò
ôñ
ôñ
óò
ó öõ
íì
ë
ï
ñ ð
Â
ë
ì
0.95
î
ï
ñÂð
M2 ve M2YR¶QLQød%25d672.81$25$1,
1.00
0.45
0.85
0.43
0.80
0.40
0.75
0.38
0.70
0.35
07
-0
1
09
-0
1
11
-0
1
01
-0
2
03
-0
2
05
-0
2
07
-0
2
09
-0
2
11
-0
2
01
-0
3
03
-0
3
05
-0
3
07
-0
3
09
-0
3
11
-0
3
01
-0
4
03
-0
4
05
-0
4
07
-0
4
09
-0
4
0.90
NET ød9$5/,./$5YH NET ',ù9$5/,./$5
katrilyon TL
1HWøo9DUOÕNODU
]HULQGHNLEDVNÕVÕD]DOPDNWDGÕU
9
GR÷UXOWXVXQGDNRQWURO
DOWÕQGDGÕU
33
6
27
0
21
-6
-12
15
-18
9
-24
3
-30
-3
3
-0
09
-0
05
9
1HW'Õú9DUOÕNODUNDOHPL
NDGHPHOLRODUDNDUWPDNWDGÕU
4
03
01
#
2
-0
05
"
1
-0
09
!
01
01
00
–
05
9
-9
09
9
-9
01
98
05
7
-9
09
97
01
6
-
-9
05
5
-9
09
95
01
94
05
3
-9
09
3
-9
01
1HWøo9DUOÕNODUNDOHPL
program hedefleri
39
12
øoERUoVWRNXQXQSL\DVDODU
45
1HW'Õú9DUOÕNODUVD÷HNVHQ
18
9
katrilyon TL
(dönem sonu, reel rakamlar)
24
0DOLSL\DVDODUGHULQOHúPHNWHGLU
46
%h<h0(
$UWÕ%\PH2UDQODUÕ
GSMH BÜYÜME ORANI
Yüzde
Türkiye ekonomisi mevcut
SURJUDPLOH\ÕOÕQGDDUWÕ
E\PHUDNDPÕQDJHoPLúYHVRQ
\ÕOGÕU\NVHNKÕ]GDE\PHNWHGLU
20
15
9
10
5
9
0
\ÕOÕLOHNDUúÕODúWÕUÕOGÕ÷ÕQGDEXJQ
ekonomimiz reel olarak E\PúWU
*oOE\PHSHUIRUPDQVÕQÕQ
\ÕOÕQGDGDGHYDPHGHFH÷L
öngörülmektedir.
9
-5
*60+
*6<ø+
-10
04
Q1
20
03
Q3
20
03
Q1
20
02
Q3
20
02
Q1
20
01
Q3
20
01
Q1
20
00
Q3
20
00
Q1
20
99
Q3
19
99
Q1
19
98
Q3
19
98
Q1
<,/,
II. Çeyrek øON$OWÕ$\
\ÕOÕLNLQFLoH\UHNE\PHVLVRQ
\ÕOGÕU XODúÕODQHQ\NVHNE\PH
RUDQÕGÕU
9
-15
19
\ÕOÕE\PHWDKPLQL
ise % 5’dir.
48
$UWÕ%\PH2UDQODUÕ– 'H÷LúHQ'LQDPLNOHU
%XJQE\PHQLQGLQDPLNOHUL
ENFLASYON VE BÜYÜME
yüzde
C
(QIODV\RQDUWDUNHQRUWDODPDE\PH
7
(QIODV\RQGúHUNHQ\NVHN
E\PHKÕ]ODUÕQDXODúÕOPÕúWÕU
BA@
C
6
JHoPLúWHQIDUNOÕGÕU
HAG
(QIODV\RQD]DOÕUNHQRUWDODPDE\PH
8
4
L
A L
A L
K
3
A D
F
E
A D
5
E
9
A M
2
(QIODV\RQLOHE\PHDUDVÕQGDters yönlü
YHJoOELULOLúNLYDUGÕU
1
- øVWHUJHOLúPLúLVWHUJHOLúPHNWHROVXQWP
0
I
A J
K
-1
*HOLúPHNWHRODQ
ülkeler
*HOLúPLúONHOHU
AB ülkeleri
ONHOHUGHHQIODV\RQGúWNoHRUWDODPD
Türkiye
Kaynak: I FS, WEO, TCMB
7h5.ø<(¶'((1)/$6<219(%h<h0((öø/ø0/(5ø
yüzde
(1985-2004)
90
%\PH6D÷(NVHQ
80
70
60
yüzde
8
7
6
50
5
40
30
4
20
&*
20
03
20
04
H1
20
02
20
01
20
00
19
99
19
98
19
96
19
95
19
94
19
93
19
92
19
91
19
89
19
88
19
87
19
90
2
+ &',
./- &
10
2
3 45
56 3
,
- &', %
-&
&7
89-5
1
0: '
'
. -2
10
;4
0;
(,
02
2, 7
< ='
2>
0?
8<
19
86
()
$& %
&'
19
85
0
19
97
(QIODV\RQ6RO(NVHQ
10
3
2
büyüme artmakta, enflasyon yükseldikçe
RUWDODPDE\PHGúPHNWHGLU.
- <NVHNYHVUGUOHELOLUE\PHRUDQODUÕQD
YHLVWLKGDPDUWÕúÕQDXODúPDNDQFDNIL\DW
LVWLNUDUÕQÕQVD÷ODQPDVÕLOHPPNQGU
%XQHGHQOH7&0%¶QLQ|QFHOL÷LIL\DW
LVWLNUDUÕQÕVD÷ODPDNWÕUNLE\PH\HYH
LVWLKGDPDUWÕúÕQDHQE\NGHVWHNGH
buradan gelmektedir.
49
$UWÕ%\PH2UDQODUÕ– 'H÷LúHQ'LQDPLNOHU
.2162/ø'(%h7d('(1*(6ø9()$ø=',ù,)$=/$
yüzde
.RQEWoHIDL]GÕúÕID]OD
10
(% GSMH)
8\JXODQDQVÕNÕPDOL\H
HEDEFLER
SROLWLNDVÕE\PH\L
5
DUWÕUPÕúWÕU
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
-5
9
-10
D]DOPDVÕQÕVD÷OD\DUDNNDPXND\QDNOÕ
Kon. bütçe dengesi
E\PHVUHFLQLQGH÷LúPHVLQGHURO
-15
.D\QDN0DOL\H%DNDQOÕ÷Õ
-20
R\QDPÕúWÕU
NET KAMU BORÇ STOKU (% GSMH) 9(%(./(1(15((/)$ø=25$1/$5,
Yüzde
26
Z
^ \]
VW
X] _
X
Z[Y
yüzde
`a
X] _
Z
d bc
^ \]
X
100
VW
`a
T
RS
P
U
30
W `p
fq
_i m
on
c
hi jk
18
ROPXúWXU
20
16
Q
40
neticesinde büyümeye destek
9
%XoHUoHYHGHIDL]GÕúÕID]ODVÕNÕ
PDOL\HSROLWLNDVÕQÕQHQ|QHPOL
P
%HNOH\LúOHU]HULQGHNLROXPOXHWNLVL
22
NO
50
N
P U
60
^l
i
^if e
e
fW
\W
70
WW g
9
24
Toplam Net Borç St oku
W `e
80
f
90
(NRQRPLGHNDPXQXQD÷ÕUOÕ÷ÕQÕQ
14
20
12
10
0
GH÷LúNHQLGLU
10
vw
2002
2003
2004
€s
‚ƒ
9…ƒ „
†
|‡
 ˆ}
v
t{ z
‰s
Š‹
Œ
Ž

ˆ‹
Šs ‚
‘
’{

 “‹
”
‹ •
Œv
ˆs
–
‘z
uz
—˜
Ž

ƒ ™‚ƒ
“{
{ v‚
u{
u
{{ ‰
‡‚
s
yz
š
s
ƒu
t ›}‚
‚
tƒ œ
us
s
 zz

|}
~ {
yz
u{
rs
sx
tus
2001
50
$UWÕ%\PH2UDQODUÕ– 'H÷LúHQ'LQDPLNOHU
7h.(7ø0+$5&$0$/$5,
\ÕOOÕN\]GHGH÷LúLP
yüzde
20
15
g]HONHVLPHGD\DOÕELU
özel
E\PHVUHFLV|]
10
NRQXVXGXU
5
0
9
-5
-10
devlet
-15
20
04
Q1
20
04
Q2
20
03
Q3
20
03
Q4
20
03
Q1
20
03
Q2
20
02
Q3
20
02
Q4
20
02
Q1
20
02
Q2
20
01
Q3
20
01
Q4
20
01
Q1
20
01
Q2
20
00
Q3
20
00
Q4
20
00
Q1
20
00
Q2
-20
YATIRIM HARCAMALARI
\ÕOOÕN\]GHGH÷LúLP
yüzde
80
'HYOHWLQQLKDLWNHWLPLQLQYH\DWÕUÕP
KDUFDPDODUÕQÕQ*6<ø+E\PHVLQH
NDWNÕVÕ\ÕOÕVRQoH\UH÷LQGHQ
LWLEDUHQD]DOÕUNHQ|]HOVHNW|UQNDWNÕVÕ
JLGHUHNDUWPDNWDGÕU
9
60
\ÕOÕ,,oH\UH÷LQGH|]HONHVLP
\DWÕUÕPODUÕRUDQÕQGDDUWPÕúWÕU
özel
40
9
%XVUHoWHNDPXQXQ\DSDFDNODUÕ
\DWÕUÕPFÕYHG]HQOH\LFLRODUDNL\L
20
0
\|QHWLúLPLONHOHULoHUoHYHVLQGH,
-20
-40
devlet
20
03
Q1
20
03
Q2
20
03
Q3
20
03
Q4
20
02
Q3
20
02
Q4
20
02
Q1
20
02
Q2
20
01
Q3
20
01
Q4
20
01
Q1
20
01
Q2
20
00
Q3
20
00
Q4
20
00
Q1
20
00
Q2
DODQODUD\|QHOLNROPDOÕGÕU
20
04
Q1
20
04
Q2
-60
hONHQLQE\PHSRWDQVL\HOLQLDUWÕUDFDN
51
$UWÕ%\PH2UDQODUÕ– 'H÷LúHQ'LQDPLNOHU
yüzde
25
+$5&$0$*583/$5,1,1*6<ø+%h<h0(6ø1(.$7.,6,
øKUDFDWE\PH\H
øKUDFDW
20
JLGHUHNDUWDQRUDQODUGD
NDWNÕGDEXOXQPDNWDGÕU
15
10
9
5
7RSODPGÕúWLFDUHWKDFPLPL]LQ
\ÕOÕQGDPLO\DU$%'GRODUÕ
0
FLYDUÕQGDJHUoHNOHúPHVL
-5
ihracat
VWRNGH÷LúLPL
GHYOHWLQVDELWVHUPD\H\DWÕUÕPODUÕ
|]HOVDELWVHUPD\H\DWÕUÕPODUÕ
devletin nihai tüketimi
özel nihai tüketim
-10
-15
-20
-25
2000
2001
2002
2003
2004Q1
2004Q2
beklenmektedir.
9
'Q\DLOHEWQOHúPHDUWPDNWD
daha rekabetçi bir ekonomi
ROXúPDNWDGÕU
52
$UWÕ%\PH2UDQODUÕ– 'H÷LúHQ'LQDPLNOHU
%h<h0(9(9(5ø0/ø/ø.
endeks
º¨ §¦
º» ¨©
¨©
¼½ ­®ª«¬
©
¯
©
°
ª
±°
¾©
º» ³ ¯²
¼©
­
¯
´
¯
´µ
°
±°
²
³¯
¯
´
´µ
9HULPOLOLN± <DWÕUÕP øVWLKGDP
¦
¡ ¢£
Ÿ ¤¥
160
9
¤¹
140
E\PH\HHQoRNNDWNÕYHULPOLOLNDUWÕúÕQGDQ
JHOPHNWHGLU6RQo\ÕOGDNLYHULPOLOLNDUWÕúÕ
130
120
kümülatif olarak yüzde 26 seviyesindedir.
ž
110
'L÷HUELUGH\LúOHLONDúDPDGDE\PH
\DWÕUÕPODUÕGH÷LO\DWÕUÕPODUE\PH\L takip
Q1
(4-oH\UHN+DUHNHWOL2UWDODPD<]GH'H÷LúLP
30
ž
Q3
*6<ø+<$7,5,09(.$3$6ø7(.8//$1,025$1,
yüzde
etmektedir.
20
04
Q1
20
03
Q1
Q3
Q1
Q3
Q1
Q3
20
03
20
02
20
02
20
01
20
01
20
00
20
00
Q3
19
99
Q1
19
99
Q1
Q3
19
98
19
97
19
98
Q3
90
Q1
<DWÕUÕPDUWÕúÕLVHGDKDVRQUD EDúODPDNWDGÕU
ž
100
19
97
hONHPL]JLELNUL]VRQUDVÕQGDJoOE\PH
SHUIRUPDQVÕ\DNDOD\DQSHNoRNONHGHLONDúDPDGD
©
¶·
¸«
§ «¨
«¥¨
150
%X\DSÕQÕQWHPHOQHGHQL\DWÕUÕPFÕODUÕQYHUHHO
sektörün;
- (NRQRPLGHHOGHHGLOHQND]DQÕPODUÕQ
- (QIODV\RQGDNLGúúQ
20
NDOÕFÕROXSROPDGÕ÷ÕQÕJ|UPHNLVWHPHOHULGLU
ž
10
Bu süreçte artan verimlilik, bir yandan da
VHUPD\HQLQJHWLULVLQL\NVHOWPHNWH\DWÕUÕPODUÕ
0
-10
WHúYLNHWPHNWHGLU
<DWÕUÕP
-20
ž
*6<ø+
G|QHPOHUGHJYHQDUWÕúÕGHYDPHWWLULOHELOGL÷L
PHYFXWND]DQÕPODUNRUXQDELOGL÷LVUHFH\DWÕUÕPODU
.DSDVLWH.XOODQÕP2UDQÕ
-30
YHLVWLKGDPDUWDFDNWÕU
20
01
Q2
20
02
Q2
19
99
Q2
20
00
Q2
19
97
Q2
19
98
Q2
19
95
Q2
19
96
Q2
19
93
Q2
19
94
Q2
19
91
Q2
19
92
Q2
20
03
Q2
20
04
Q2
-40
19
89
Q2
19
90
Q2
Bizde de gözlenen budur. Önümüzdeki
53
<,//,.257$/$0$øù6ø=6$<,6,
à ÀÂ
À
Á ¿À
$UWÕ%\PH2UDQODUÕ– 6UGUOHELOLUøVWLKGDP
2600
.UL]LQ\RODoWÕ÷ÕHNRQRPLNGDUDOPDYHVRQUDVÕQGD
9
\DúDQDQL\LOHúPHQLQYHULPOLOLNDUWÕúÕQDGD\DOÕROPDVÕ
¶GHQLWLEDUHQLúVL]NLúLVD\ÕVÕQGDFLGGLDUWÕúODUD
2400
\RODoPÕúWÕU
2600
Ä
2200
2550
Bu DUWÕúH÷LOLPL ,,oH\UH÷LQGHQ itibaren
GXUPXúLúVL]NLúLVD\ÕVÕQGDD]DOPDH÷LOLPL
2000
J|UOPH\HEDúODQPÕúYHLúVL]OLNRUDQÕ,,
2500
oH\UH÷L itibariyle ¶HGúPúWU.
1800
.$089(g=(/6(.7g5'($d,.øù6$<,6,
20
04
Q2
20
04
Q1
20
03
Q4
20
03
Q3
20
03
Q2
20
03
Q1
20
02
Q4
20
02
Q3
20
02
Q2
20
02
Q1
20
01
Q4
20
01
Q3
20
01
Q2
20
01
Q1
à ÀÂ
À
Á ¿À
20
00
Q4
1400
%XVUHoWH7UNL\HHNRQRPLVLQGHNLGH÷LúHQ
dinamiklere paralel olarak NDPX VHNW|UQQ \HQL
Lú\DUDWPDSRWDQVL\HOLD]DOPÕú, |]HO VHNW|UQ
ise, özellikle son dönemde, |QHPOL|OoGHDUWPÕú
ve LONGHID |]HO VHNW|UGHNLDoÕNLúVD\ÕVÕNDPX
<ÕOOÕN.PODWLI
150
Ä
20
04
Q2
20
04
Q1
20
03
Q4
20
03
Q3
1600
20
03
Q2
20
03
Q1
2450
sektörünün ]HULQGHVH\UHWPH\HEDúODPÕúWÕU.
140
Ä
130
Kamu
120
'LQDPLNOHUGHNLWPGH÷LúLPVUHFLYH
\DWÕUÕPODUGDNLDUWÕú\HQLLúRODQDNODUÕQÕQ
DUWÕúÕQÕKÕ]ODQGÕUDFDNYHLVWLKGDPGDNLDUWÕúÕ
110
100
NDOÕFÕNÕODFDNWÕU
90
Ä
80
øVWLKGDPDUWÕúÕPDNURHNRQRPLNSROLWLNDODUÕQ
\DQÕQGDVRV\DOSROLWLNDODUYHLVWLKGDPSROLWLNDODUÕ
70
60
Özel
50
ile de desteklenmelidir.
Ä
40
06
-0
4
04
-0
4
02
-0
4
12
-0
3
10
-0
3
08
-0
3
06
-0
3
04
-0
3
02
-0
3
12
-0
2
10
-0
2
08
-0
2
06
-0
2
04
-0
2
02
-0
2
.D\QDN'ø(øúNXU
12
-0
1
10
-0
1
08
-0
1
06
-0
1
04
-0
1
02
-0
1
12
-0
0
30
%XVUHFHGR÷UXGDQ\DEDQFÕ\DWÕUÕPODUÕQ\DSÕVDO
UHIRUPODUÕQYHHPHNSL\DVDVÕQD\|QHOLNPLNUR
G]HQOHPHOHULQNDWNÕVÕRODFDNWÕU
54
$UWÕ%\PH2UDQODUÕ– Sürdürülebilir Büyüme
7PEX\DSÕE\PHQLQVD÷ODPWHPHOOHU]HULQGHúHNLOOHQGL÷LQLJ|VWHUPHNWHGLU
$QFDNVUGUOHELOLUE\PHGL\HELOLUPL\L]"
9
7DQÕPRODUDNVUGUOHELOLUE\PHIL\DWLVWLNUDUÕQÕQER]XOPDGÕ÷ÕFDULDoÕN*60+WRSODPWDOHSJibi
HNRQRPLNJ|VWHUJHOHULQPDNURHNRQRPLNGHQJHOHULOHX\XPXQXQ NRUXQGX÷XELURUWDPGDLVWLNUDUOÕ
ELUúHNLOGHSRWDQVL\HOE\PH VHYL\HVLQH\DNÕQRUDQODUGDVD÷ODQDQ\ÕOYH]HUL büyüme dönemleri
RODUDNDGODQGÕUÕOPDNWDGÕU
Büyümeyi EDúODWDQstratejiler
ile büyümeyi VUGUOHELOLU
NÕODFDNVWUDWHMLOHULQELUELULQGHQ
IDUNOÕROGX÷XNÕVDYDGHGHNL
büyümenin X]XQYDGHOL
E\PHQLQJDUDQWLVL
ROPDGÕ÷Õ XQXWXOPDPDOÕGÕU
9
Sürdürülebilir büyümeyi
VD÷ODPDNE\PH\L
EDúODWDQUHIRUPODUGDQoRN
GDKDJHQLúNDSVDPOÕYH]RU
UHIRUPODUÕJHUHNWLUPHNWHGLU
%DQNDFÕOÕNYHUJLUHIRUPX
ND\ÕWGÕúÕQÕQ|QOHQPHVLL\L
\|QHWLúLP%N](N<DQVÕODU
%XUHIRUPODUÕQWHPHOLQGH
ise YHULPOLOLNLOH
LoYHGÕúúRNODUDNDUúÕ
HVQHNOL÷LDUWÕUDFDN bir
\DSÕQÕQROXúWXUXOPDVÕ
NRUXQPDVÕYH
JHOLúWLULOPHVLYDUGÕU
hONHPL]LQLKWL\DFÕQÕQ da, \NVHNKÕ]ODUGDGHQJHVL]ELUE\PHGH÷LO, makro
ekononomik hedefler ile uyumlu, VUGUOHELOLUELUE\PHGLQDPL÷LROGX÷X
XQXWXOPDPDOÕGÕU.
55
Büyüme – &DUL$oÕN
%h<h0(9(&$5øøù/(0/(5'(1*(6ø3-2004 Q2)
Ñ
ÈÅ Æ Ç
ÉÊ
ËÌ
Í
Î
ÐÉ ÇÏ
yüzde
-13,000
-11,000
*6<ø+%\PHVL6D÷(NVHQ
13
9
-9,000
-7,000
5
-5,000
9
&DULDoÕNE\PH|QJ|UV
oHUoHYHVLQGHWHVSLWHGLOHQRUDQÕQ
üzerindedir. ¶LQ]HULQGH
JHUoHNOHúHQELUE\PHQLQFDUL
DoÕ÷ÕDUWÕUPDVÕGR÷DOELU
VRQXoWXU.
1
-3,000
9
-1,000
-3
1,000
-7
3,000
19
93
Q
19 1
93
Q
19 4
94
Q
19 3
95
Q
19 2
96
Q
19 1
96
Q
19 4
97
Q
19 3
98
Q
19 2
99
Q
19 1
99
Q
20 4
00
Q
20 3
01
Q
20 2
02
Q
20 1
02
Q
20 4
03
Q
20 3
04
Q2
5,000
&DUL$oÕN6RO(NVHQ
-11
$QFDNDUWDQDoÕNODELUOLNWH
WDUWÕúPDODUPHYFXWSURJUDP
oHUoHYHVLQGHDOÕQPDVÕJHUHNHQ
WHGELUOHU\HULQHJHoPLúDOÕúNDQOÕNODU
oHUoHYHVLQGH\DSÕOPDNWDGÕU
56
Büyüme – &DUL$oÕN
2<6$%8*h1
'DOJDOÕNXUUHMLPL
.ÕUÕOJDQOÕNODUÕQ
D]DOPDNOD
ELUOLNWHKDOD
PHYFXW
ROPDVÕQD
\DSÕODFDNYH
DWÕODFDNSHNoRN
DGÕPROPDVÕQD
UD÷PHQ\DSÕVDO
RODUDN7UNL\H
HNRQRPLVL
JHoPLúWHNL
J|UQWVQGHQ
X]DNWÕU.RúXOODU
IDUNOÕGÕU
- *HoPLúHEDNWÕ÷ÕPÕ]GD³|GHPHOHUGHQJHVLNUL]L´LOHNDUúÕODúDQWüm makro ekonomik
GHQJHOHULER]XODQYHE\NUHWLPND\ÕSODUÕLOHNDUúÕODúDQKHPHQ hemen bütün ülkelerde
VDELWYH\D|QJ|UOHELOLUNXUUHMLPOHULX\JXODQGÕ÷ÕQÕJ|UPHNWH\L].
<DQVÕgGHPHOHUGHQJHVLNUL]OHULYHG|YL]NXUXUHMLPOHUL
57
÷
ø ö÷
ôõ
Yönetilen kur rejimi
åæç
îð
åæç
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
åæç
îð
Yönetilen kur rejimi 2
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
åæ
ó ñò
í îï
ìí
÷
ôõ
ø ö÷
ìí
èùù
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
åæ
ó ñò
í îï
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
ÝÞ
æù
ÔØ
æ
é
ú
å
ù
èùù
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
ôõ
ó ñò
í îï
ìí
îð
Ô
3HUX
7D\ODQG
(QGRQH]\D
0DOH]\D
'DQLPDUND
)LQODQGL\D
1RUYHo
åæ
Yönetilen kur rejimi
åæ
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
ôõ
îð
øVYHo
òóó õ
ø ö÷
÷
õ
ïõ
ø
÷
ó ÷
Yönetilen kur rejimi
ôõ
ó ñò
í îï
ìí
îð
÷
ÿ
ø ö÷
ú
ÝÞ
Ô
è
Ý
ÜÓ× Ü
Þ
ûã Ø
åæç
Yönetilen kur rejimi
÷
Yönetilen kur rejimi
ø ö÷
Yönetilen kur rejimi
è
åæç
Yönetilen kur rejimi
åæç
îí
øVSDQ\D
í îï
í
í
óõ
õ
õ ú
ÿ
ÝÞ Ô
ãá
ã ÒØ
åæç
åæç
Yönetilen kur rejimi
òóó õ
ø ö÷
÷
õ
ïõ
ø
÷
ó ÷
îí
Yönetilen kur rejimi
í îï
í
í
õ
óõ
õ ýæ
ÿæ
Ö ØÞ
ÖÛ þ
ÕÜÖ
Yönetilen kur rejimi
ó ñò
í îï
ìí
é
æ
Yönetilen kur rejimi
÷
åæç
Yönetilen kur rejimi
åæç
Yönetilen kur rejimi
ø ö÷
åæç
Yönetilen kur rejimi
ý
åæç
Yönetilen kur rejimi
îí
òóó õ
ø ö÷
÷
õ
ïõ
ø
÷
ó ÷
í îï
í
í
óõ
õ
õ è
ý
Ô
÷
Yönetilen kur rejimi
ø ö÷
Yönetilen kur rejimi
åæç
åæ
åæç
Yönetilen kur rejimi
ææ
åæ
Yönetilen kur rejimi
0HNVLND
ôõ
îð
å
è
é
æ
æù
ó ñò
í îï
ìí
÷
Yönetilen kur rejimi
ø ö÷
Yönetilen kur rejimi
ûÓ
Ö àÔá
Ó
ÒÓ ÔÕ
Yönetilen kur rejimi
ÕÖ
üÔØ
.5ø=/(5
Ó
Üß
äâ
âãÛ
ÓÞ
Ô
Ö àÔá
Ó
Yönetilen kur rejimi
åæç
Ó
ØÞ
åæç
Yönetilen kur rejimi
åæ
ÓÞ ê à
Û
Û ëÔ
Û
Üß
ÛÞ
ÝÜ×
ÜÖ
ÔÛ Ù
ÔÚ
Ö×
Ó ÔÔØÙ
Yönetilen kur rejimi
åæç
Yönetilen kur rejimi 1
åæç
ÒÓ ÔÕ
Ò
Ödemeler Dengesi Krizleri ve Döviz Kuru Rejimleri
7UNL\H
5XV\D
ìí
ôõ
ó ñò
í îï
1 Sabit Kur, Sabit Parite ve Öngörülebilir Kur Rejimleri, <|QHWLOHQ.XU5HMLPLRODUDNDGODQGÕUÕOPÕúWÕr.
2 .UL]VRQUDVÕQGD\|QHWLOHQNXUUHMLPLLOHGHYDPHGLOPHVLQHUD÷PHQ GDKDVHUEHVWELUUHMLPX\JXODQPÕúWÕU.
3 ERM NUL]LVRQUDVÕQGDGDOJDODQDQNXUDJHoPLúOHUGLU.
4 (XUR\DJHoLúOHEHUDEHUGDOJDOÕNXUUHMLPLX\JXODQPD\DEDúODQPÕúWÕU.
îð
.UL]HJLULOGL÷LQGHX\JXODQDQNXUUHMLPL
Yönetilen kur rejimi
.UL]VRQUDVÕNXUUHMLPL
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
'DOJDOÕ.XU5HMLPL
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
'DOJDOÕ.XU5HMLPL
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi 2
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
'DOJDOÕ.XU5HMLPL
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
'DOJDOÕ.XU5HMLPL
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
'DOJDOÕ.XU5HMLPL
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
'DOJDOÕ.XU5HMLPL
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi 2
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi
'DOJDOÕ.XU5HMLPL
Yönetilen kur rejimi
Yönetilen kur rejimi 2
Kaynak: Kaminsky G. and C. Reinhart (1999), “The Twin Crises: The Causes of Banking and Balance of Payments Problems”, The American Economic Review, Vol.89(3), pg.473-500.
IMF, Annual Report on Exchange Arrangements and Exchange Restrictions, 1980-2002.
58
7DEORGDNLYHULOHUGH÷HUOHQGLULOGL÷LQGH
<|QHWLOHQNXUUHMLPLQGHJHUoHNOHúHQ
1980-\ÕOODUÕDUDVÕQGDEL]GDKLOONHGH
ROPXúWXU
krizlerden WDQHVLQGHNXUUHMLPL
GH÷LúPLúWLU
%XNUL]OHUGHQ
'DOJDOÕNXU UHMLPLQHJHoLOPLúWLU
'DOJDOÕNXUUHMLPLQHJHoLOGLNWHQVRQUD
9
WHNUDU|GHPHOHUGHQJHVLNUL]L
ROPDPÕúWÕU'DOJDOÕNXUXQLVHúRNHPLFL
|]HOOL÷LYDUGÕU
9
$UMDQWLQ\ÕOÕQGD\|QHWLOHQNXUUHMLPL
X\JXODUNHQELUNUL]OHGDOJDOÕG|YL]NXUXUHMLPLQH
JHoPLúDQFDNNUL]VUHFLGHYDPHWWL÷LLoLQ
\ÕOÕQGDGDOJDOÕNXUUHMLPLDOWÕQGDWHNUDUNUL]\DúDPÕú
VRQUDVÕQGDLVH\|QHWLOHQNXUVLVWHPLQHJHULG|QPú
YHLNLNUL]GDKD\DúDPÕúWÕU
5HMLPGH÷LúLNOL÷L|QJ|UPH\LS
\DSPD\ÕS\|QHWLOHQNXUUHMLPLQH
GHYDPHGHQOHUGH ise muhtelif
nedenlerle HNRQRPLNNÕUÕOJDQOÕN
&
ÑÅ
%Ï
ÐÑ% &
ÐÑ% Ï
ÑÊ Ç
ÑÅ
Î
Ð $
Ê Ç
Ð ÆÎ
ÈÅ
Æ
È Æ"
.Ï
%Ï
ÅÆ
-
,
Æ
Å ÆÊ
Ê
ÈÏ
Ð
Ð) "
ÎÏ
ÑÇ
Ï
,Ç
*
+
"
#Æ
Ç
Ð+
Ð
ÇÏ
)
#
Ð Æ*
'
Ê
(
'
Ð!
Ê Æ
ÏÊ * Kaminsky ve Reinhart (1999:492-494) makalesinde yer alan krizler ve ek olarak Brezilya 1999, Ar
k tekrar yönetilen kur rejimine geçtikten sonra yeniden krizler
"
DUWPÕú ve SHúSHúHNUL]OHU \DúDQPÕúWÕU
#Æ
Ð Ç
=
1
9
NUL]VD\ÕVÕ$UMDQWLQ
51
Ð
'DOJDOÕNXUUHMLPLQGHRODQ
=
NUL]VD\ÕVÕ
Yönetilen kur rejiminde olan
52 adet ödemeler dengesi
krizi*
59
Büyüme – &DUL$oÕN
'DKDJoOEDQNDFÕOÕNVLVWHPL
Ñ
ÈÅ Æ Ç
ÉÊ
ËÌ
Í
Î
ÐÉ ÇÏ
TOPLAM BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN YABANCI PARA NET
1000
32=ø6<218181*(/øùø0ø
9
Gerçekleútirilen bankacÕlÕk reformu ve
uygulanan politikalar sonucunda
bankacÕlÕk sektörünün açÕk pozisyonu
0
azalmÕútÕr.
-1000
9
Ancak, reel sektörün açÕk pozisyonlarÕna
dikkat edilmelidir.
-2000
9
-3000
9
Geçmiú e÷ilimlere dönmek risktir.
%DQNDFÕOÕNVHNW|UQGHPRGHUQDQODPGD
-4000
ULVN\|QHWLPLQLQJHOLúPHVLúLUNHWOHULQPDOL
-5000
VD÷OD\DFDNWÕU
\DSÕODUÕQÕQGDGDKDVD÷OÕNOÕROPDVÕQÕ
9
02
-0
1
04
-0
1
06
-0
1
08
-0
1
10
-0
1
12
-0
1
02
-0
2
04
-0
2
06
-0
2
08
-0
2
10
-0
2
12
-0
2
02
-0
3
04
-0
3
06
-0
3
08
-0
3
10
-0
3
12
-0
3
02
-0
4
04
-0
4
06
-0
4
08
-0
4
-6000
'ROD\ÕVÕ\ODoözüm, bankacÕlÕk
sektörünün denetiminden geçmektedir.
9
Bu çerçevede kurumlar gerekli uyarÕyÕ
ve denetimi yapmalÕdÕr.
60
Büyüme – &DUL$oÕN
2<6$%8*h1
'DOJDOÕNXUUHMLPL
.ÕUÕOJDQOÕNODUÕQ
VUPHVLQH
\DSÕODFDNYH
DWÕODFDNSHNoRN
DGÕPROPDVÕQD
UD÷PHQ\DSÕVDO
RODUDN7UNL\H
HNRQRPLVL
JHoPLúWHNL
J|UQWVQGHQ
X]DNWÕU
.RúXOODU
IDUNOÕGÕU
- *HoPLúHEDNWÕ÷ÕPÕ]GD³|GHPHOHUGHQJHVLNUL]L´LOHNDUúÕODúDQWüm makro ekonomik
GHQJHOHULER]XODQYHE\NUHWLPND\ÕSODUÕLOHNDUúÕODúDQKHPHQ hemen bütün ülkelerde
VDELWYH\D|QJ|UOHELOLUNXUUHMLPOHULX\JXODQGÕ÷ÕQÕJ|UPHNWH\L]'DOJDOÕNXUXQLVHúRNHPLFL
|]HOOL÷LYDUGÕU
'DKDJoOEDQNDFÕOÕNVLVWHPL
7/VXQLRODUDNGH÷HUOLWXWXOPDPDNWDGÕU
- 0HUNH]%DQNDVÕ¶QÕQPLO\DU$%'GRODUOÕNG|YL]DOÕPÕ
- Döviz rezervi yüksek seviyelerde
.ÕVDYDGHOLVHUPD\HWHúYLNHGLOPHPHNWHGLU
- '|YL]NXUXULVNLQLQSL\DVDGDROGX÷XXQXWXOPDPDOÕGÕU
6ÕNÕSDUDYHPDOL\HSROLWLNDODUÕX\JXODQPDNWDGÕU
'úNHQIODV\RQ
- <LUPL\ÕOGÕULONGHIDELUSURJUDPWDPDPODQPDNWDGÕU\HQLELUSUogram uygulanmaya
EDúODQDFDNWÕU(NRQRPLNELULPOHUGDKDX]XQYDGH\LJ|UPHRODQD÷Õbuldukça ve politikalara
JYHQDUWWÕNoDHQIODV\RQKHGHILJHOHFHNLoLQJYHQLOLUELUoDSDhaline gelmektedir.
6RQXoRODUDNPHYFXWNRúXOODUDOWÕQGDJHUHNWL÷LQGHFDULDoÕ÷ÕQD]DOPDVÕ
\|QQGHVHOHNWLIHNPDOL|QOHPOHULQ DOÕQPDVÕDoÕ÷ÕQVDGHFHIDL]RUDQODUÕYH
G|YL]NXUXQGDNLGH÷LúLNOLNOHUOHG]HOPHVLQGHQGDKDD]PDOL\HWOLRODFDNWÕU
61
Büyüme – &DUL$oÕN
&$5ø$d,.*6<ø+
(2003)
Yüzde
5
%XJQ$\UÕFD
0D\ÕVWDULKLQGH$%
\H\HRODQONHOHU
JHUoHNOHúWLULOHQOHULQJHUHNHQIODV\RQJHUHN
0.1
0
-2.0
-5
7UNL\HHNRQRPLVLQGHVRQ\ÕOGD
aday ülkeler
-5.0
-10
G]H\HWDúÕGÕ÷ÕJ|]OHQPHNWHGLU
-4.0
-4.3
-5.5
-6.5
büyüme olsun, ekonomik dengeleri bir üst
-0.9
-5.9
-6.5
-6.0
-8.6
-9.1
Türkiye
9
2004H1
'Q\DGDGHULQOHúHQWLFDULYHILQDQVDO
entegrasyon, eskisine oranla daha yüksek cari
DoÕNODUÕQVUGUOHELOLUOL÷LQLVD÷ODPDNWDGÕU
Es
to
Po
lo
n
M
al
ta
ny
a
M
ac
ar
ist
an
Le
to
ny
a
Li
tv
an
ya
ya
Sl
ov
ak
ya
Sl
ov
en
ya
Bu
lg
ar
ist
Ro an
m
an
ya
-13.7
-15
$%
<(h<(/ø.6h5(&ø1'('2ö58'$1<$%$1&,<$7,5,0'$'(öøùø0
45.1
yüzde
Müzakere Öncesi
0]DNHUH6RQUDVÕ
24
19.2
4
'R÷UXGDQ<DEDQFÕ<DWÕUÕP*6<ø+
ek Cumhuriyeti, Slovenya,
.
4 BC4
8
BC9
DE
ON E3
P3 4
8
29 6@ B 9
A @F
9
AE
BC4
> 84
9 3 CB9
A
9
G
9
M0
L
AE
A
M6
9
29 6@
4
8
BC9
8
BC9
9<
2=
9?
A
>
:9 3
4
9
4
; 3<
0
03
L
80
JE
E K3
70
4
9
8
BC9
7
2
/0
01
20 3
4
65
-6
B
daha üst seviyelerdedir.
<DSÕOPDVÕJHUHNHQOHU\DSÕOGÕ÷ÕND]DQÕPODU
NRUXQGX÷XYHLOHUL\HWDúÕQDELOGL÷LVUHFH
RUWD\DoÕNDQVRUXQODUELUNUL]RUWDPÕLOH
NDUúÕODúPDGDQYHHNRQRPLNGHQJHOHUL
sarsmadan çözülebilecektir.
øOHUL\HGR÷UXDWÕODQYHDWÕODFDNROXPOX
DGÕPODU,0)GHVWHNOLXOXVDOSURJUDP$%
üyelik perspektifi gibi hususlar ve bunlarla
EHUDEHUDUWDFDNRODQGR÷UXGDQ\DEDQFÕ
VHUPD\HJLULúLEXGHQJHOHULNDOÕFÕNÕODELOHFHNWLU
9
14
:H
2:@ I
%XNDSVDPGD7UNL\HEHQ]HULJHOLúPHNWH
RODQELUoRNONHGH&DUL$oÕN*6<ø+RUDQÕoRN
9
44
34
9
62
<(1ø7h5./ø5$6,
<HQL7UN/LUDVÕ<7/
7UNOLUDVÕQGDQDOWÕVÕIÕU
DWPDVUHFLEDúODPÕúWÕU
2FDN¶GHQLWLEDUHQ
SDUDPÕ]GDQDOWÕVÕIÕUDWÕODUDN<HQL
7UN/LUDVÕQDJHoLOHFHNWLU
Türk lirasÕndan 6 sÕfÕr atÕlmasÕ a÷ÕrlÕklÕ olarak teknik nitelikli bir iúlem olup bu özelli÷i nedeniyle G|YL]
NXUODUÕIDL] RUDQODUÕ JLELGH÷LúNHQOHU ile ekonomik büyüklüklerGROD\ÕVÕ\ODTürk lirasÕnÕn de÷eri üzerinde
bir etki yaratmasÕ V|]NRQXVXGH÷LOGLU
9
(1)/$6<21ø67(7.ø6ø 2/$&$.0,',5"
Türk lirasÕndan 6 sÕfÕr atÕlmasÕyla oluúabilecek IL\DW\XYDUODPDODUÕQÕQ, enflasyon üzerinde NDOÕFÕ ELUHWNL
\DSPDVÕ EHNOHQPHPHNWHGLU
9
9
Ülkemizde hem geçmiúteki yüksek enflasyon hem de bunun sonucu olarak madeni para kullanma
alÕúkanlÕ÷ÕnÕn yitirilmesi nedeniyle yaygÕn bir úekilde küsuratlÕ fiyatlama yapÕlmadÕ÷Õ, dolayÕsÕ ile fiyatlarÕn
]DWHQ\XYDUODQPÕú oldu÷u unutulmamalÕdÕr.
9
Yine de düúük düzeyde de olsa belirli sektörlerde yuvarlama etkisi olmasÕ halinde bu etki süreklilik
göstermeyecek, dolayÕsÕ ile enflasyon üzerinde kalÕcÕ bir etkisi olmayacaktÕr.
9
%DQNQRWODUÕQYH.XUXúODUÕQEDVÕPÕQDEDúODQPÕúWÕU
9
.DSVDPOÕELUWDQÕWÕPNDPSDQ\DVÕ\DSÕOPDNWDGÕU
7UNOLUDVÕQGDQDOWÕVÕIÕUDWÕOPDVÕHQIODV\RQXQWHNKDQHOL
UDNDPODUDLQGLULOPHVLQGHNLNDUDUOÕOÕ÷ÕQELUJ|VWHUJHVLGLU
64
,0)9($%ø/(ø/øù.ø/(5
gQP]GHNL'|QHPGH,0)LOHøOLúNLOHU
Ülkemizde uygulanmakta olan, mevcut program XOXVDOELUSURJUDPGÕU
9
%XSURJUDPÕQ\ÕOÕEDúÕQGDVRQDHUPHVLLOH\LQHXOXVDOQLWHlikte bir
SURJUDPX\JXODQPD\DEDúODQDFDNWÕU
9
9
,0)LOHøOLúNLOHU
%XSURJUDPODUNDSVDPÕQGDX\JXODQDQSROLWLNDODUX]XQYDGHOLGLU
%XX]XQYDGHOLSURJUDPODUÕQNDUDUOÕOÕNODVUGUOPHVLYHEXNDUDUOÕOÕ÷D
HNRQRPLNELULPOHULQLQDQPDVÕJHUHNPHNWHGLU
Çünkü:
3ROLWLNDODUGDNDUDUOÕOÕNYHJYHQVD÷ODQPDVÕULVNSULPLQLQGúmesi için
øoYHGÕúSL\DVDODUÕQNDEXOHWWL÷LJoOYHLQDQGÕUÕFÕELUGHVWH÷HJHUHN
GX\XOPDNWDGÕU
3URJUDPX\JXODPDODUÕPÕ]GD,0)¶LQUROLúWHEXGXU
,0)LOHDQODúPD\DSÕOPDVÕX\JXODQDFDNRODQSROLWLNDODUÕQPDOL\HWini
GúUHFHNWLU
'L÷HUONH|UQHNOHULQHGHEDNWÕ÷ÕPÕ]GDDGD\ONH$%¶\H\HOLNsüreci ile
ELUOLNWH,0)SURJUDPODUÕQÕVUGUPHNWHGLUOHU
5RPDQ\D%XOJDULVWDQ+ÕUYDWLVWDQ.
<DQVÕ7DEOR
66
gQP]GHNL'|QHPGH,0)LOHøOLúNLOHU
<,/,ø7ø%$5ø</(7(0(/0$.52(.2120ø.
$YUXSD%LUOL÷L¶QHDGD\ONHOHU
GÖSTERGELER* (yüzde)
%\PH
(QIODV\RQ
.DPX%RUFX*6<ø+
%XOJDULVWDQ
5RPDQ\D
+ÕUYDWLVWDQ
7h5.ø<(
5.8
18.4
70.5 1
%\PH*6<ø+E\PHKÕ]Õ(QIODV\RQ7NHWLFLIL\DWODUÕ\ÕOsonu
1
7UNL\H¶QLQNDPXERUFX*60+¶\HRUDQÕGÕU
DUDVÕQGD\HUDODQ
9
%XOJDULVWDQ$÷XVWRVWDULKLQGH
D\OÕNELUVWDQG-E\DQODúPDVÕ
\DSPÕúWÕU
9
Romanya, Temmuz 2006 itibariyle
ELWPHVL|QJ|UOHQSURJUDPÕELUVWDQG-by
DQODúPDVÕLOHELUOLNWH7HPPX]
WDULKLQGHX\JXODPD\DEDúODPÕúWÕU
9
+ÕUYDWLVWDQLVH$÷XVWRV
tarihinde onaylanan bir stand-by
DQODúPDVÕoHUoHYHVLQGH,0)LOHELUOLNWH
D\OÕNELUSURJUDPX\JXODPDNWDGÕU
67
$%LOHøOLúNLOHU
$%
<(h<(/ø.6h5(&ø1'(
0$.52(.2120ø.*g67(5*(/(5'(.ø'(öøùø0
yüzde
45.1
44
6RQo\ÕOGÕUX\JXODQPDNWDRODQHNRQRPLN
program ile birlikte Türkiye AB ile üyelik
VUHFLQGHHNRQRPLNNULWHUOHULVD÷ODPDGDROGXNoD
|QHPOLELUQRNWD\DJHOPLúWLU
9
müzakere öncesi
34
P]DNHUHVRQUDVÕ
9
24
19.2
14
4.1
4
-6
$%\HOL÷LXOXVDOELUSROLWLNDDPDFÕGÕU
YHEXVUHoWPWRSOXPWDUDIÕQGDQJHQLú
bir destekle sürdürülmektedir.
-5.3
&DUL'HQJH*6<ø+
Büyüme
$\UÕFD$%LOH\HOLNVUHFLQGH|QHPOLELU
LOHUOHPHVD÷ODQPDVÕQÕQhONHPL]HNRQRPLVLQHNDWNÕ
VD÷OD\DFD÷ÕEHQ]HUVUHFLL]OHPLúONH
örneklerinden de gözlenmektedir.
9
0.8
-3.2
hONHPL]HNRQRPLVLQLQVRQG|QHPGHJ|VWHUGL÷L
LOHUOHPHQLQ\DQÕVÕUD$%LOH\HOLNVUHFLQGH
JHUHN\DSÕVDOUHIRUPODUJHUHNVHX\JXODQDFDN
SROLWLNDODU7UNL\HHNRQRPLVLQLQXOXVODUDUDVÕ
JYHQLOLUOL÷LQLQDUWPDVÕQDYHPDNURHNRQRPLN
RUWDPÕQJoOHQPHVLQHGHVWHNRODFDNWÕU
'R÷UXGDQ<DEDQFÕ
<DWÕUÕP*6<ø+
8QXWXOPDPDOÕGÕUNL$%\HOL÷LJHUoHNOHúVLQ
\DGDJHUoHNOHúPHVLQEXVUHoLoLQGH7UNL\H¶QLQ
DWDFD÷ÕDGÕPODUEL]LPJHOLúPLúONHOHUVHYL\HVLQH
XODúPDPÕ]LoLQJHUHNOLDGÕPODUGÕU
9
68
(.
6h5'h5h/(%ø/ø5%h<h0(
69
Sürdürülebilir Büyüme
<NVHNYHVUGUOHELOLUE\PH\L VD÷OD\DFDN
VD÷OÕNOÕELUPDNURHNRQRPLNRUWDPÕQROXúPDVÕLoLQQH
yapmak gerekmektedir?
1- %DQNDFÕOÕN6HNW|U5HIRUPX
2- Vergi Reformu
- 9HUJLWDEDQÕQÕQJHQLúOHWLOPHVL
- .D\ÕWGÕúÕHNRQRPL.D\ÕWOÕ(NRQRPL
3- ø\L\|QHWLúLPLONHOHULQLQKD\DWDJHoLULOPHVL
70
%DQNDFÕOÕN6HNW|U5HIRUPX
%DQNDFÕOÕN6HNW|U 1HGHQgQHPOL"
9
9
Özel sektörün sermaye birikim sürecini destekler,
5HHOVHNW|UHND\QDN\DUDWÕUUHNDEHWRUWDPÕQÕL\LOHúWLULU
9
7DVDUUXIODUÕQ\DWÕUÕPODUDG|QúPQKÕ]ODQGÕUÕU
9
9
<DWÕUÕPODUÕQNDOLWHVLQL\NVHOWLU
$NWDUÕPPHNDQL]PDVÕQÕQHWNLQoDOÕúPDVÕQÕVD÷OD\DUDNILQDQVDOLVWLNUDUÕGHVWHNOHU
71
%DQNDFÕOÕN6HNW|U5HIRUPX
$QFDN7UNEDQNDFÕOÕNVHNW|UJHoPLúWHDUDFÕOÕNLúOHYLQLHWNLQ
ELUúHNLOGHJHUoHNOHúWLUHPHPLúWLU1HGHQ"
dQNJHOLúPHVLJHUHNHQ
Reel Sektör
Kamu Sektörü
LOLúNLVLLNHQJHOLúHQ
LOLúNLVLROPXúWXU
%DQNDFÕOÕN6HNW|U
%DQNDFÕOÕN6HNW|U
Reel Sektör – %DQNDFÕOÕN6HNW|ULOLúNLVLQDVÕOJoOHQGLULOLU?
- .DPXERUoVWRNXQXQD]DOWÕOPDVÕ
- )L\DWLVWLNUDUÕQÕQVD÷ODQPDVÕ
- %DQNDFÕOÕNVHNW|UUHIRUPX
72
%DQNDFÕOÕN6HNW|U5HIRUPX
%XJQLOHUOHPHOHUND\GHGLOPLúWLU
9
.DPXERUoVWRNX*60+RUDQÕGúPHNWHGLU=DPDQODGDKDGDGúUlerek,
Maastricht kriterine uygun olarak % 60 seviyesine inmesi beklenmektedir.
g]HOVHNW|ULoLQPDOLSL\DVDODUGDNDPXQXQD÷ÕUOÕ÷ÕQÕQD]DOPDVÕLOHFLGGLELUND\QDNDoÕ÷DoÕNDFDNWÕU
9
(QIODV\RQXQ\DUDWWÕ÷ÕEHOLUVL]OL÷LQD]DOPDVÕYHRUWDGDQNDONPDVÕ uzun vadeli kredi ve
WUHYSL\DVDODUÕQÕQJHOLúPHVLQHX\JXQELURUWDPKD]ÕUOD\DFDNWÕU
5HIRUPODUÕQWDPDPODQPDVÕ\ODVHNW|UGDKDVD÷OÕNOÕELU\DSÕ\DNDYXúDFDN
UHNDEHWDUWDFDNWÕU
%DQNDFÕOÕN6HNW|U- 5HHO6HNW|ULOLúNLVLJHOLúHFHNWLU
73
%DQNDFÕOÕN6HNW|U5HIRUPX
%DQNDODU.DQXQX¶QXQNDSVDPOÕJ|]GHQJHoLULOPHVL\HQL.UHGL
.XUXOXúODUÕ.DQXQ7DVOD÷Õ<DVDOoHUoHYHQLQ$%VWDQGDUWODUÕLOH
daha uyumlu hale getirilmesi,
.DPXEDQNDODUÕQÕQ\HQLGHQ\DSÕODQGÕUPDLúOHPLQLQWDPDPODQPDVÕYH
SL\DVDNRúXOODUÕHOYHUGL÷LQGH|]HOOHúWLULOPHVL
6HNW|UHLOLúNLQ
UHIRUPODUÕQDQD
XQVXUODUÕ
Banka-GÕúÕPDOLNXUXOXúODUÕQG]HQOHPHYHGHQHWLPVRUXPOXOX÷XQXQ
+D]LQH¶GHQ%''.¶\DDNWDUÕOPDVÕ
.UHGLOHQGLUPHGHPRGHUQDQODPGDULVN\|QHWLPLQLQ\DSÕOPDVÕ
%DQNDFÕOÕN-UHHOVHNW|ULOLúNLVLQLQVDGHFHNUHGLNXOODQÕPÕQDGH÷LOULVN
\|QHWLPLQHGH\|QHOLNROPDVÕ
ùLUNHWOHULQPDOL\DSÕODUÕQÕQGDKDVD÷OÕNOÕROPDVÕQÕJHWLUHFHNWLU.
ùLUNHWOHULQGHPRGHUQ\|QHWLPWDU]ODUÕQÕEHQLPVHPHOHULGDKD
úHIIDIPDOLWDEORODUROXúWXUPDODUÕEXVUHFH\DUGÕPFÕRODFDNWÕU
74
2. Vergi Reformu- .D\ÕWGÕúÕQÕQ.D\ÕW$OWÕQD$OÕQPDVÕ
9(5*ø5()2508
Yüzde
60
7UNL\H¶GHJHUHNGROD\OÕJHUHNVH
GR÷UXGDQHIHNWLIYHUJLRUDQODUÕVRQ
GHUHFHGúNWU
R
S
(IHNWLIGR÷UXGDQYHUJLRUDQÕ
(IHNWLIGROD\OÕYHUJLRUDQÕ
T
9
T
50
T
S
$QFDNEXJHOLUHWNLQELUúHNLOGH
vergilendirilememektedir.
T
V
TU
9
R
W
WZ
XW
40
%X\DSÕQHGHQL\OHND\ÕWOÕ
HNRQRPLQLQYHUJL\NoRN
D÷ÕUGÕU
Y
U
X
U
V
U
V
U
U
U
U
U S
U
W
T
U
R
U
R
U
U
U
Y
US
US
W
S
W
S
T
T
S
S
SZ
S[
30
20
'úNHIHNWLIYHUJLRUDQODUÕQÕQ
nedenleri;
Q
10
Kaynak: IMF World Economic Outlook, TCMB
(IHNWLI'R÷UXGDQ9HUJL2UDQÕ
DOÕQDQYHUJLRUDQÕGÕU
(IHNWLI'ROD\OÕ9HUJL2UDQÕ
DOÕQDQYHUJLRUDQÕGÕU
9HUJLVLVWHPLQGHNLDNVDNOÕNODU
9
9HUJLWDEDQÕQÕQVÕQÕUOÕROPDVÕ
9
%\NER\XWWDNLND\ÕWGÕúÕHNRQRPLGLU
d
Ta
yl a
n
M
ek
sik
a
Kb o
re
_a `
^]
Tu
nu
s
\
Fin
lan
di
ya
Po
lo
ny
a
Fr
an
sa
0
Ka
na
da
%HOLUOLELUJHOLU\DUDWÕOPDNWDGÕU
%LUONHGH\DUDWÕODQELUELULPJHOLUGHQ
%LUONHGH\DSÕODQELUELULPKDUFDPDGDQ
75
2. Vergi Reformu- .D\ÕWGÕúÕQÕQ.D\ÕW$OWÕQD$OÕQPDVÕ
9
9
.D\ÕWGÕúÕHNRQRPLQLQE\NO÷YDUVD\ÕPODUDED÷OÕRODUDNLOH
DUDVÕQGDGH÷LúPHNWHGLU
7RSODPLVWLKGDPÕQ¶VLWDUÕP-GÕúÕ|]HOVHNW|ULVWLKGDPÕQÕQLVH¶VLQLQND\ÕWGÕúÕ
ROGX÷XLIDGHHGLOPHNWHGLU
8]XQYDGHGHND\ÕWGÕúÕHNRQRPL
9
9
9
Devlet gelirlerinde azalmaya,
hONHQLQND\QDNODUÕQÕQYHULPVL]NXOODQÕOPDVÕQD
hONHQLQVUGUOHELOLUE\PHVHYL\HVLQLQGúNNDOPDVÕQDQHGHQ olur.
9
øVWLKGDPÕQNDOÕFÕELUúHNLOGHDUWÕúÕQÕHQJHOOHU
%XVHEHSOHYHUJLUHIRUPX PXWODND\DSÕOPDOÕ
ND\ÕWGÕúÕND\ÕWDOWÕQDDOÕQPDOÕGÕU
* Kaynak: OECD
76
ø\L<|QHWLúLP
<g1(7øùø0*g67(5*(/(5ø
(2002)
2,0
1,5
9
1,0
Piyasa ekonomisinin hakim
ROGX÷XGHPRNUDWLNONH
HNRQRPLOHULQGHNLúLEDúÕQD
0,5
PLOOLJHOLULOH\|QHWLúLP
Ö
Ú ÉÏ
ÉÌ
ÉÝ
Ñ
ÚÉ
ÑÌ
ÈÉ
Ñ
Ù
Ì
ÑÚ
Úß
ÔÑ
Ù
Ñ
ÑÚ
×Ü
Ñ
Ú
Û
ÔÎË
ÏÌ
Ì
Ø
Ë
ÐÖ
Ñ
Û
Ø
È
ÞÌ
ÛØ
Ì
ÔÏ
ÔË
Å Ã
½ ° µ ¸ °
Æ Ç ± »² ¸ ¶
ELULOLúNL YDUGÕU
Büyümeyi destekleyecek
(.2120ø.3(5)250$169(<g1(7øùø0
(2002)
35000
\DWÕUÕPRUWDPÕQÕQL\LOHúPHVLYH
Norveç
JHUHN\HUOLJHUHNVH\DEDQFÕ
kj c
d lm
n
40000
DUDVÕQGDD\QÕ\|QOJoO
ÊÈ É
Ë
È
ËÌ
É
È
ÖÉ
ÐÙ
ÈÉ
Ñ
ÜÝ
Ê
-2,0
Ä Ã® à µ ¸ °
¿ ¶ » ³² » °
 à ± ¶
Á¾
¿ ° À ° ±² ³ ´ ° µ
½¾
Ï
Ñ
ÉÕ
Ô ÉÌ
ÉÌ
º ¶ »
¼ ­
º² µ
Ï
ÚÉ
ÚÉ
ÔÑ
Ú
ÜÌ
ËÌ
É
Ö
ÔÑ
Ò
ÐËÓ
È
Ñ
Ñ
Ì
ÐÏ
ÖÌ
ÎÏ
Ñ
Ù
Ü
ÖÜ
Ø ÉÒ
Ì
Ö
Ñ
Ï
ÛÚ
Û
Ï
Û
Ò
ÐÑ ×
ÊÈ É
Ë
È
ËÌ
ÎËÍ
-1,5
È
-1,0
¬ ± ¶ ·²® ¸ °
¬ ­® ¯ ° ±² ³ ´ ° µ
-0,5
¹²®²
0,0
Japonya
ABD
\DWÕUÕPODUÕQDUWÕUÕOPDVÕQGD
Danimarka
DQDKWDUXQVXU\|QHWLúLP
† ‡ …ˆ ‰ ‡
fo c
pf e
Singapur
Y. Zelanda
Yunanistan
Kore
10000
Meksika
Venezuela
5000
Rusya
Belarus
0
2
4
hayati bir unsurdur.
6
8
10
12
14
~|
-2
SHUIRUPDQVDXODúPDNLoLQ
}|
-4
Macar.
z{
yx
wv
-6
Çek C.
Malezya Polonya
Romanya
Bulgar.
Endonezya Çin
0
-8
Türkiye
YHNDOÕFÕELUHNRQRPLN
Portekiz
Slovenya
llqe
15000
'ROD\ÕVÕ\ODL\L\|QHWLúLPJoO
9
djf c
le
ƒ„ … „
J|VWHUJHOHULQGHL\LOHúPHGLU
Hollanda
Almanya
Fransa
20000
kj c
nm
Š„‹‹„
Hong Kong
25000
dc
fg e
fh
ic
fg e
fh
Œ ‹ „ Ž
30000
rs
~|
}|
•¨ —
«ª©
—
– ”•
§

‘¦

¥
¢ ¡
¤£

Ÿ ž
‘
˜—
š ™’
›˜
•œ

– ”•
‘ 
’“
z{
yx

€
‚
w€
tu
Kaynak: Kaufmann, A.K. ve Mastruzzi, M., 2003, “Governance Matters III: Governance Indicators for 1996-2002”,
77
(.2120ø.*g5h1h0
7h5.ø<(&80+85ø<(70(5.(=%$1.$6,
(NLP
78