Slayt 1

İŞLETME
RİSK YÖNETİMİ
Yrd. Doç. Dr. Tülay Korkusuz Polat
1/34
Değişimin ortaya çıkardığı sonuçlara göre, farklı risk
tanımlamaları üretmek mümkündür;
2/34
Ortalama Sonuç Olarak Risk
• Sigorta uzmanları olayların riskini, söz konusu
olaylardan beklenen sonuç olarak ifade
etmektedirler. Faaliyetler için genellikle söz konusu
sonuç; “zarar” olmaktadır. Ortalama sonuç kavramı
potansiyel sonuçların nerelere kadar uzanabileceği
konusunda oldukça sınırlı bir bilgi vermektedir.
Başka bir ifade ile bu anlamda risk sadece beklenen
sonuçların gerçekleşip gerçekleşmemesi ile ilgilidir.
3/34
Sonuçlar Arasındaki Farklılık Olarak Risk
(1/2)
Risk ile ilgili genel tanımlama, riskin, olaylarla ilgili
sonuçların istatistiksel değişimini veya standart
sapmasını ifade ettiğidir. Bu tanım çerçevesinde
risk yönetiminin amacı; beklentiler ile potansiyel
sonuçlar arasındaki farklılığı mümkün olduğu
derecede aza indirgemektir.
4/34
Sonuçlar Arasındaki Farklılık Olarak Risk
(2/2)
• Bölüm yönetimleri ve risk yönetimi, genellikle
planlama ve büyüme için önem taşıdığından zarar
farklılıkları üzerinde durmaktadır. Birçok
istatistiksel kontrol ve Toplam Kalite Yönetimi
(TKY) yaklaşımlarında da sonuçların analiz edilmesi
tekniği iş süreçleri, işlem kalitesi ve güvenilirlik
konularında temel yöntem olarak kullanılmaktadır.
5/34
Kayıp Olarak Risk (1/2)
Belki de riskin en dar kapsamlı tanımlamalarından biri
olarak kayıp olarak riski kabul edebiliriz. Bu
tanımlamaya göre risk; müşterilerin neden olduğu
zararlar, yolsuzluk veya doğal sebeplerden veya
insan hatalarından meydana gelen problemler gibi
büyük olumsuz etkiye sahip olayların meydana
gelmesidir.
6/34
Kayıp Olarak Risk (2/2)
• Bu anlamda risk yönetim sistemi ise; söz konusu
olumsuzlukların meydana gelme olasılıklarını en az
düzeye indirecek süreçlerin geliştirilmesi olarak
tanımlanabilir. Sigorta, işletme devamlılık planları,
iç kontroller, uygunluk kontrolleri ve iç denetim
uygulamaları riskin bu tanımı çerçevesinde genel
olarak potansiyel en kötü kayıp senaryoları ile
ilgilenmektedir.
7/34
Potansiyel Kazanç Faktörü Olarak Risk
(1/2)
Genellikle üzerinde çok fazla durulmayan bir nokta,
riskin kazanç sağlamak için bir araç olarak
kullanılıyor olmasıdır. İş dünyası risk alma işidir.
“Risk” ve “Kazanç” birbirlerini tamamlayan
kavramlardır. İş dünyasında başarının anlamı; doğru
zamanda doğru risklerin alınması ve bu risklerin
kazanca dönüştürülmesidir.
8/34
Potansiyel Kazanç Faktörü Olarak Risk
(2/2)
• İşletme yönetimleri, riskleri bir kayıp olarak
gördüklerinden, enerjilerinin çok büyük bir
bölümünü bunlara çare arayarak harcamaktadırlar.
Bu da kazanç haline dönüşebilecek risklerin
zamanında ve doğru olarak tespit edilmesini
zorlaştırmaktadır.
9/34
İlgili Oldukları Alanlara Göre Risk
(1/2)
Riskleri çok genel olarak dahi belli bir sınıflandırmaya
tabii tuttuğumuzda birbirinden farklı onlarca riski
ortaya koymak mümkündür: Piyasa riskleri, kredi
riskleri, faaliyet riskleri, yasal riskler, bilgi riski,
çevresel riskler, ülke riski, temel iş ile ilgili riskler,
fiyat riskleri, doğal riskler, finansal raporlama
riskleri, kontrol riski vb.
10/34
İlgili Oldukları Alanlara Göre Risk
(2/2)
Hepsi birbirinden farklı olan bu riskler farklı risk
tanımlamalarına sahiptir, çünkü beklenen sonuç her
bir faaliyet için farklıdır.
11/34
Kurum ile İlgili Taraflar Açısından
(1/2)
Farklı menfaat grupları, kurum ile ilgili riskleri
tanımlama, anlama ve yorumlama açısından farklı
bakış açılarına sahip olabilmektedir. Üst yöneticiler,
orta sınıf yöneticiler, yönetim kurulları, büyük
hissedarlar, küçük yatırımcılar, kredi sağlayan
kuruluşlar, yatırımcı danışmanlık ve aracılık
kuruluşları gibi şirket ile ilgili farklı hedefleri,
planları ve beklentileri olan gruplar riskleri de
farklı şekilde tanımlamaktadırlar.
12/34
Kurum ile İlgili Taraflar Açısından
(2/2)
Bu nedenle kurum içerisinde şirket geneli risk
yönetimi sistemlerinin ve genel risk terminolojisinin
oluşturulması son derece önem taşımaktadır.
Sistemler, her risk kategorisi için tüm menfaat
grupları için aynı şekilde anlaşılacak açık ve kesin
tanımlamalar üretmelidir.
13/34
Özetle mevcut hiçbir risk tanımı mükemmel olmayıp,
her biri riskin belli bir bölümünü yansıtmaktadır.
Kabul görmüş kurallar ve kavramlar mevcut olmasına
rağmen, bugün itibari ile tüm dünya üzerinde kabul
görmüş risk ve risk yönetimi tanımlaması
bulunmamaktadır.
14/34
Ancak başarılı bir risk yönetimi sistemi kurabilmek ve
bu sistemi başarı ile uygulayabilmek için şirketler
mutlaka karşı karşıya kaldıkları riskleri daha önce
ifade edildiği gibi farklı yönleri itibari ile analiz
edecek yeterliliğe sahip olmalıdır. Sadece belli bir
bölümü dikkate alınarak yapılacak analizler, risk
yönetim sistemini çok büyük bir olasılıkla
başarısızlığa götürecektir.
15/34
Risklerin sınıflandırılması
• Riskleri düşünmenin ve değerlendirmenin
zorluklarından biri: kolaylıkla karşılaştırılamayan risk
sebeplerini sınıflandırmaktır. Bununla birlikte; riskleri
değerlendirmek için herhangi bir girişimde bulunma
sırasındaki kritik aşama, riskin içinde bulunduğu farklı
tipleri tanımlamaktır. Bu, ya risklerin öncelikle hangi
kaynaklardan meydana geldiklerini ya da nasıl bir
etkiye yol açtığını belirleme de yararlı olacaktır.
16/34
Meulbroek (2002), riskleri genel olarak 7 kategoriye
ayırmaktadır. Şekil 1, bu risk sınıflarını
göstermektedir.
Ürün Pazar Riski
•Müşteri Kaybı
•Ürünün modasının geçmesi
•Rekabet artışı
•Ürün talep artışları
Finansal Risk
•Sermaye maliyeti değişimleri
•Döviz oranı değişimleri
•Enflasyon
•Anlaşmaların bozulması
•Borçların ödenmemesi
Yasal Risk
•Ürün sorumluluğu
•Ticari işlerin sınırlandırılması
•Paydaşların davaları
•Çalışan farkı gözetme davaları
Operasyonel Risk
•Makine arızalanmaları
•Ürün kusurlarındaki artış
•Havanın fabrika alanlarını tahrip
etmesi
•Envanter eskimeleri (modasının
geçmesi)
Girdi Risk
•Girdi fiyatlarının artması
•Çalışan grevleri
•Anahtar personelin işten ayrılması
•Tedarikçi başarısızlıkları
Vergi Risk
•Gelir vergisindeki artışlar
•Endüstriyel gelir antlaşmasının
sona ermesi
•Satış vergisindeki artışlar
Düzenleyici Risk
•Çevresel yasaların değişmesi
•Ücret desteklerinin bitmesi
•Önemli korumaların durdurulması
17/34
Başka bir risk sınıfı da tablo 1’ de gösterildiği gibi
olmaktadır.
RİSK KATEGORİSİ
RİSK KONULARI
DIŞ
1. Altyapı
Personel taşıma sistemleri, tedarik sistemleri, ortaklarla ilişkiler, internet ve e-posta gibi
altyapı sistemleri ile ilgili
2. Ekonomik
Vergi oranları, döviz kurları, enflasyon gibi ekonomik faktörlerle ilgili
3. Yasa ve düzenlemeler
4. Çevresel
Tehlikeleri (iş faaliyetlerindeki sağlık ve güvenlik gibi) azaltmaya uyan yasalar ve
düzenlemelerle ilgili
Yakıt tüketimi, kirlilik gibi konularla ilgili
5. Politik
Hükümetin değişmesi gibi olası politik kısıtlarla ilgili
6. Pazar
Rekabet ve malların tedariki gibi konularla ilgili
7. Doğal felaketler
Yangın, sel, deprem, kasırga ve diğer mülk zararları gibi konularla ilgili
FİNANSAL
8. Bütçe
Kaynakların ödeneği veya kaynakların elde edilebilirliği ile ilgili (nakit akışı, kredi,
enflasyon, satınalma gücü vb)
9. Dolandırıcılık ve hırsızlık
Kaynakların verimsiz kaybı ile ilgili
10. Sigortalama
Potansiyel alanlardaki kayıpların sigortalanması ile ilgili
11. Sermaye yatırımları
Uygun yatırım kararlarının verilmesi ile ilgili (yatırım kararları, sermaye elde edilebilirliği
vb)
Belirli periyotlarda kullanılan veya dava edilen haklarla ilgili
12. Sorumluluk
18/34
RİSK KATEGORİSİ
RİSK KONULARI
FAALİYET
13. Politika
Politik kararların uygunluğu ve kalitesi ile ilgili
14. Stratejik
Rekabet, müşteri istekleri, demografik ve sosyal/kültürel eğilimler, vb ile ilgili
15. Operasyonel
Özel hedefleri elde etmek için çalıştırılan prosedürlerle ilgili (ürün geliştirme, kapasite
verimliliği, ürün/hizmet yetersizliği, tedarik zinciri vb)
Karar vermede kullanılan enformasyonun yeterliliği ile ilgili
16.Enformasyon
17. Şöhret
18. Transfer Edilebilir
Organizasyonun halk üzerindeki şöhreti ve sonuçlarının etkisi ile ilgili (marka erozyonu,
sahtekârlık, uygun olmayan-kötü reklâm, )
Transfer edilebilir risklerle veya uygun olmayan maliyetteki riskleri transfer etme ile ilgili
20. Proje
Hedefleri elde etmek için teknolojinin kullanımı ile ilgili (bilişim teknolojisi, teknolojik
yenilik vb)
Proje planlama ve yönetim prosedürleri ile ilgili
21. Yenilik
Kazançları elde etmek için fırsatların işletilmesi ile ilgili
19. Teknolojik
İNSAN KAYNAKLARI
22. Personel
Uygun personelin elde edilebilirliği ve devamlılığının sağlanabilirliği ile ilgili
23. Sağlık ve Güvenlik
Çalışanların iyi olması ile ilgili (hastalık ve işle ilgili sakatlanmalar vb)
19/34
Görüldüğü gibi bir şirketin karşılaşabileceği riskler
çok farklı şekillerde sınıflandırılabilir. İşletmenin
yapısal ve sektörsel özellikleri bu sınıflandırmayı
önemli ölçüde etkileyecektir. Riskleri
sınıflandırmanın birçok yolu olmasına rağmen en
kabul görmüş sınıflandırma metodu ise riskleri dört
ana başlık altında toplamaktadır: finansal riskler,
operasyonel riskler, stratejik ve dış çevre riskleri
20/34
• Bu risk kategorilerini kesin çizgiler ile
birbirlerinden ayırmak doğru değildir. Örneğin bir
kredi riski, sonuçları itibari ile finansal risk,
nedenleri itibari ile operasyonel bir risk olarak
algılanabilir.
21/34
Finansal Riskler: Finansal riskler kurumun finansal
pozisyonunun ve tercihlerinin sonucunda ortaya
çıkan riskleri ifade eder. Finansal riskler içerisinde
kredi, faiz, nakit, finansal piyasalar, emtia fiyatları
gibi riskler ilk akla gelenleridir
22/34
Operasyonel Riskler: Operasyonel riskler bir kurumun
temel iş faaliyetlerini yerine getirmesini
engelleyebilecek riskleri ifade eder. Tedarik, satış,
ürün geliştirme, bilgi yönetimi, hukuk ve marka
yönetimi gibi risk başlıkları bu kategori içerisinde
yer alan risklerden bazılarıdır.
23/34
Stratejik Riskler: Bir kurumun kısa, orta veya uzun
vadelerde belirlemiş olduğu hedeflerine ulaşmasını
engelleyebilecek yapısal riskler bu başlık altında
sınıflandırılabilir. Planlama, iş modeli, iş portföyü,
kurumsal yönetim, Pazar analizi gibi riskler
stratejik risklere tipik örneklerdir.
24/34
Dış Çevre Riskleri: Bu kategoride yer alan riskler
kurumun faaliyetlerinden bağımsız olarak ortaya
çıkan, ancak kurumun tercihlerine bağlı olarak
şirketi etkileyen risklerdir. Yasal düzenlemeler,
müşteri trendleri, ekonomik ve politik değişiklikler,
rakipler ve sektördeki değişiklikler bu kategorideki
risklere örnek olarak sayılabilir.
25/34
26/34
Risk Yönetim Yaklaşımı ve ortak
disiplinler (1/2)
• Risk yönetimi; işi başında ve ilk seferde doğru
yapmak ilkesinin yaşama geçirilmesini sağlayan
kritik bir disiplindir.
• Risklerin problem olarak karşımıza çıkmasını
önlemenin maliyeti, problem haline dönüştükten
sonraki düzeltme maliyetinden çok daha düşük
olacaktır.
27/34
Risk Yönetim Yaklaşımı ve ortak
disiplinler (2/2)
• Riski önlemenin maliyeti performans, maliyet ve
zaman olarak çok daha fazlasıyla geri dönecektir.
Risk yönetim disiplini, işin başında sürekli olarak
uygulandığında program kaynaklarının etkin bir
şekilde kullanılması için uygun bir ortam
sağlayacaktır.
28/34
• Günümüz rekabet ortamı, tüm yönetim
disiplinlerinin birbirini tamamlayıcı, etkileşim
içerisinde ve bütünsel olarak ele alınmasını
gerektirir.
29/34
• Bütünsel yada entegre yönetim yaklaşımları ile
aşağıdaki gereklerin yerine getirilmesi
hedeflenmektedir:
– Teknolojideki ilerleme yönünü kestirmek ve
gelecek Pazar fırsatlarını keşfetmek,
– Değişim ve belirsizlik ortamında karar verme
mekanizmalarını etkili hale getirmek,
30/34
– Stratejik hedefleri belirlemek ve stratejik
hedefleri kuruluş faaliyetlerine entegre etmek,
– Kısıtlı kaynakları verimli bir şekilde kullanmak,
– Kuruluştaki tüm süreçleri etkin bir şekilde
işleterek daha kısa çevrim sürelerine ulaşmak.
31/34
• Risk yönetiminin, kuruluşun işleyen yönetim sistemi
içine enjekte edilmesi zor bir faaliyettir. Çünkü
çoğu zaman kültür ve çalışma şeklinin
değiştirilmesini gerektirmektedir. Risk yönetim
yaklaşımları, kuruluş yönetim yaklaşımına ileri, geniş
ve proaktif bir yaklaşım enjekte edecektir.
32/34
• Performans mükemmelliği yolunda, kaçınılmaz bir
disiplin olan risk yönetimi, yalnızca müşteriye
sunulan ürünle ilgili risklerin en aza indirgenmesi
yaklaşımı ile değil, kuruluşun performans
göstergelerinin de olumlu yönde gelişmesini
sağlayacak şekilde uygulanmalıdır.
33/34
• Bu da risk yönetiminin kuruluş yada projedeki tüm
yönetim disiplinleri ile entegre olarak ele alınması
gerekliliğini açığa çıkarmaktadır.
34/34