24.12.2007 GELĐŞĐM GENETĐĞĐ, KANSER GENETĐĞĐ Doç. Dr. Hilâl Özdağ KLON 1 24.12.2007 KLON GELĐŞĐM 2 24.12.2007 GELĐŞĐM GELĐŞĐM 3 24.12.2007 GELĐŞĐM GELĐŞĐM 4 24.12.2007 GELĐŞĐM GELĐŞĐM 5 24.12.2007 GELĐŞĐM • Erken sirke sineği embriyosunda ana eksenlerin gelişimi dişi ebeveyn tarafından kodlanan özgül mRNA ve proteinlerin başlangıç dağılımındaki farklılığı sonucunda gerçekleşir. • Dağılımdaki bu farklılıklar morfogenlerin konsantrasyonunda bir gradient oluşturur ki bu gradient de embriyonun farklı bölgelerinde farklı genlerin aktive olması ile sonuçlanır. GELĐŞĐM 6 24.12.2007 HOMEOTĐK GENLER HOMEOTĐK GENLER 7 24.12.2007 HOMEOTĐK GENLER HOMEOTĐK GENLER • Drosophila embriyolarında homeotik genler her bir segmentin ne olduğunu diğer genleri aktive eden DNA’ya bağlanan proteinler üretmek suretiyle sağlar. • Her bir homeotik gen homeokutusu adı verilen ve DNA’ya bağlanan bölgeyi (domain) kodlayan bir ortak (consensus) dizilim içerir. 8 24.12.2007 GELĐŞĐMDE GEN REGÜLASYONU PROGRAMLI HÜCRE ÖLÜMÜ 9 24.12.2007 PROGRAMLI HÜCRE ÖLÜMÜ • Hücreler kaspaz adı verilen enzimler aracılığı ile son derece kontrollü bir süreç olan apoptozis’e (programlı hücre ölümü) girebilme özelliğine sahiptirler. • Apoptozis hayvan gelişiminde önemli rol oynar ve birçok hastalıkla ilişkilendirilmemiştir. KANSER GENETĐĞĐ 10 24.12.2007 KANSER GENETĐĞĐ KANSER GENETĐĞĐ 11 24.12.2007 KANSER GENETĐĞĐ KANSER GENETĐK BĐR HASTALIK • Kanser temel olarak genetik bir hastalıktır. • Kanserin ortaya çıkması için birçok gende mutasyon olması gerekir. Bu mutasyonlar sonucu hücre kontrolsüz çoğalma ve ölümsüzleşme özelliklerini edinir. • Eğer bu mutasyonlardan biri kalıtlandı ise (ailesel/kalıtımsal kanser) kanserin ortaya çıkması için daha az sayıda ek mutasyona gerek olur. Böyle bir mutasyonu taşıyan birey kansere yatkın bir bireydir. • Klonal evrim bir hücre klonunda mutasyonların birikimi sonucunda gerçekleşir. 12 24.12.2007 KANSER GENETĐK BĐR HASTALIK ONKOGENLER TÜMÖR BASKILAYICI GENLER 13 24.12.2007 ONKOGENLER TÜMÖR BASKILAYICI GENLER 14 24.12.2007 KANSER Onkogenler dominant karakterdedir ve hücre çoğalmasını arttırırlar. Tümör baskılayıcı genler resesif karakterdedir ve hücre çoğalmasını engellerler. DNA tamir genlerindeki mutasyonlar onkogen ve tümör baskılayıcı genlerdeki mutasyon oranını arttırırlar. Kromozom ayrılmasını kontrol eden genlerdeki mutasyonlar kromozom düzeyindeki mutasyon oranını arttırır. Somatik hücrelerde telomerazın ifadesine imkan veren mutasyonlar ile damarlanma (vaskülarizasyon) ve metastazda etkin olan genlerdeki mutasyonlar kanser gelişiminde etkindir. ÇOK BASAMAKLI BĐR SÜREÇ 15