Havva DEMİRELLt Fıtnat KÖSEOĞLU, Nusret KAVAK Gazi

XIV. Ulusal Kimya Kongresi, Diyarbakır, 2000
AK-S9
SULU ORTAM DA İKÎDİŞLİ a~AMİNO ASİTLER VE SALİSİLALDEHİT İÇEREN
SCHİFF BAZI İLE Zn(H) DENGELERİNİN POTANSİYOM ETRİK METOTLA
İNCELENM ESİ
Havva DEMİRELLt Fıtnat KÖSEOĞLU, Nusret KAVAK
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Orta Öğrt Fen ve Mat. Alanları Eğt.Böl.
Kimya Eğt. Anabilimdalı-Ankara
Potansiyometrik çalışmalar, çözeltilerde schiff bazlarının, onların metal komplekslerinin ve
karışık ligand komplekslerinin oluşum mekanizmalarını açıklamak için bir araç olarak
kullanılmaktadır. Transaminasyon, rasemizasyon ve dekarboksilasyon gibi biyolojik
reaksiyonların anlaşılmasında schiff bazı komplekslerinin denge sabitlerinin bilinmesi
önemlidir. Ancak, sulu ortamda schiff bazı komplekslerinin kararlılıkları ile ilgili yeterli
kantitatif bilgiler literatürde mevcut değildir. Bu yüzden, çalışmamızda salisilaldehit ile
glisin, L-alanin ve L-fenilalaninin oluşturduğu schiff bazlarının oluşum sabitleri ve bu
schiff bazlarının Zn(II) metal iyonu ile yapmış olduğu komplekslerin kararlılık sabitleri
sulu ortamda tayin edilmiştir. Ayrıca, glisin, L-alanin ve L-fenilalanin’in Zn(II) ile vermiş
olduğu komplekslerin kararlılık sabitleri de belirlenmiştir.
Deneysel çalışmalar, potansiyometrik titrasyon hücresinde, 25 ± 0,0 i °C’da inert azot
atmosferinde kombine cam elektrot kullanılarak yapılmış ve deney çözeltilerinin iyonik
şiddeti KC1 ile 0,1 M olacak şekilde sabit tutulmuştur. Orion model 720 A iyonmetre, 0,1
M KC1 içeren seyreltik HCl çözeltisi ile 0,1 M KC1 içeren seyreltik KOH çözeltisinin
titrasyonu ile kalibre edilmiştir.
Potansiyometrik ölçümler aşağıda bileşimi verilen çözeltiler kullanılarak yapılmıştır:
A Çözeltİsi:Her bir ligand;
B Çözeltileri: 1:1 ve 2:1 molar oranlarında ligand / Zn(ÎI) metal iyonu;
C Çözeltileri: 1:1 molar oranlarında salisilaldehit / amino asit
D Çözeltileri: 1:1:1 ve 1:1:0,5 molar oranlarında amino asit, salisilaldehit ve Zn(II) metal
iyonu
Elde edilen potansiyometrik verilerden protonasyon, oluşum Ve kararlılık sabitleri ve
bunlarla ilgili dağılım eğrileri Motekaİtİs ve Martell tarafından geliştirilen PKAS, BEST ve
SPE Fortran bilgisayar programları kullanılarak hesaplanmıştır. Sulu çözeltilerde, amino
asitler ile salisilaldehitin kondensasyonundan meydana gelen schiff bazmın(SB) oluşumu
çok az olduğu halde, monoprotonlanmış schiff bazı(SBH) oluşumu daha baskın ve
kararlıdır. Bu durumu, denge verileri kullanılarak çizilen dağılım diyagramları da
desteklemektedir. Bu diyagramlar incelendiğinde, schiff bazının bağıl miktarının % 5’i
geçmediği, oluşan monoprotonlanmış schiff bazının bağıl miktarının ise % 90’ın üzerinde
olduğu görülmüştür. Oluşan schiff bazlarının Zn(II) ile oluşturduğu komplekslerin
kararlılık sabitlerinin , ligandların (salisilaldehit ve amino asit) tek tek metal iyonu ile
oluşturduğu komplekslerin kararlılık sabitlerinden daha büyük, dolayısıyla kompleksin de
daha kararlı olduğu bulunmuştur. Schiff bazı~Zn sistemi İçin çizilen dağılım diyagramaları
incelendiğinde, pH 8’e kadar protonlanmış türlerin, pH 8-11 aralığında ZnSB ve Zn(SB)2'2
türlerinin baskın olduğu gözlenmiştir.
9