ce đşaretđ ve türkđye`dekđ kullanımına yönelđk yapılan ce đşaretđ

CE ĐŞARETĐ VE TÜRKĐYE’DEKĐ KULLANIMINA YÖNELĐK YAPILAN
UYUM ÇALIŞMALARI
Çağrı Doğan
AB Masası Uzman Yardımcısı
Şubat 2011
CE ĐŞARETĐ
CE uygunluk işareti, 1985 yılında benimsenen Yeni Yaklaşım politikası ile gündeme gelmiştir. Bu işaret
Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamında yer alan ürünlerin, ilgili direktiflere uygun olduğunu ve öngörülen
bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren AB mevzuatına uygunluk işaretidir. CE
işareti, bir ürünün Avrupa Topluluğu direktifleri ile belirlenen sağlık, güvenlik, çevrenin tüketicinin
korunması gereklerine uygun olduğunu gösteren bir birlik işaretidir.
CE işareti tüketiciye bir kalite güvencesi sağlamaz, yalnızca ürünün asgari güvenlik koşullarına sahip
olduğunu gösterir. CE işareti taşıyan bir ürün, Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında serbest dolaşıma
girmekte, böylece işaret bir nevi “ürün pasaportu” işlevi de görmektedir. CE işareti bulunan bir ürünün,
Avrupa Birliği ve EFTA ülkelerinden standartlarla ilgili yasal gerekçeler ortaya konarak geri çevrilmesi
mümkün değildir. CE işareti ürünün topluluk teknik mevzuatına uygunluğunu belirten bir semboldür.1
Önceleri CE işareti, “Conformité Europeenne”, yani Avrupa’ya uygunluk kelimelerinin bas harflerini teşkil
ediyordu, daha sonra ise “Community Europe” yani Avrupa Toplulukları kelimelerinin baş harflerinden
oluşması daha uygun görülmüştür. Ürüne iliştirilen CE işareti sorumlu kişinin, ürünün ilgili tüm topluluk
hükümlerine uyumlu olduğu ve gerekli uygunluk değerlendirme prosedürlerinin tamamlandığına dair
beyanıdır. Zorunlu bir işaret olan CE işareti, üretici tarafından ürün pazara sunulmadan veya hizmete
sokulmadan önce ürünün üzerine iliştirilmelidir. Đlgili teknik düzenlemede aksi belirtilmediği takdirde,
en az beş milimetre boyunda CE harflerinden oluşmakla birlikte ilgili direktiflerde izin verildiği hallerde
küçültülebilir. Ürüne veya bilgi levhasına iliştirilen bu işaret; görünür, okunabilir ve silinmeyecek
özellikte olmalıdır.2
CE işaretini veren bir kuruluş Avrupa Birliği’ndeki ülkelerde de, Avrupa Birliği dışındaki ülkelerde de
yoktur. Avrupa Birliği’nde onaylanmış kuruluşlar bulunmaktadır. Ancak, bu kuruluşlar direktiflerde
M. "Avrupa Topluluğu, Gümrük Birliği Kapsamında CE Kavramı" Yüksek Lisans Tezi, Đstanbul 1999
CE Đşareti ve Ülkemizdeki Uyum Çalışmaları”, C:9, S:1/2007; http://www.kamu-is.org.tr/pdf/917.pdf
1 Vaizoğlu,
2“
1
belirtilen durumlarda, yüksek risk taşıyan ürünler için uygunluk değerlendirmesi işlemlerini yürütürler.
Bunun dışında kalan ürünler için üreticiler uygunluk çalışmalarını yaptıktan sonra, CE işaretini ürünleri
üzerinde kullanırlar. Yani CE işareti yetkili bir kuruluş tarafından verilmez, üreticiler ürünleri üzerine CE
işaretini kendileri kullanırlar. 3
CE işaretine sahip bir ürünün tüketicinin can ve malına ya da çevreye zarar vermesi halinde, her bir ürün
için 7 bin Euro ile 70 milyon Euro arasında cezai yaptırım uygulanır. Ayrıca CE uygunluk işaretinin yer
aldığı ürünlerde başka bir kullanma kategorisini gösteren bir işaret de yer alabilir.
Ce Đşareti Gerektiren Direktifler
CE işaretinin iliştirilmesi gereken zorunlu ürün gruplarını AB şu şekilde sıralamıştır:4
ÜRÜN ADI
1. Alçak gerilim cihazları
2. Basit basınçlı kaplar
3. Gaz Yakan Aletler
4. Sıcak su kazanları
AB’NĐN ĐLGĐLĐ MEVZUATI
Low voltage equipment
Simple pressure vessels
Gas appliances
Hot water boilers
DĐREKTĐF
(73/23/EEC)
(87/404/EEC)
(90/396/EEC)
(92/42/EEC)
5. Elektromagnetik uygunluk
Electromagnetic compatibility
(89/336/EEC)
6. Makinalar
Machinery
(98/37/EC)
7. Sivil kullanım için patlayıcılar Civil explosives
(93/15/EEC)
8. Otomatik olmayan tartı
Non-automatic weighing instruments (90/384/EEC)
aletleri
9. Patlayıcı ortamlarda
Kullanılan Ekipmanlar
10. Asansörler
11. Basınçlı kaplar
12. Aktif emplante edilen tıbbi
cihazlar
13. Tıbbi cihazlar
14. In vitro diagnostik tıbbi
cihazlar
15. Oyuncaklar
16. Gezi Amaçlı Tekneler
17. Đnşaat malzemeleri
18. Kişisel korunma
donanımları
3 Eskişehir
Equipment and protective systems
intended for use in Potentially
explosive atmospheres
(94/9/EC)
Lifts
Pressure equipment
(95/16/EC)
(97/23/EC)
Active implantable medical devices (90/385/EEC)
Medical devices
(93/42/EEC)
In vitro diagnostic medical devices
(98/79/EC)
Toys
Recreational craft
Construction products
(88/378/EEC)
(94/25/EC)
(89/106/EEC)
Personal protective equipment
(89/686/EEC)
Sanayi Odası Bülteni, “15 Soruda CE Đşareti” s.10
"CE Đşareti" http://www.tse.org.tr/Turkish/urunbelgelendirme/ceisaretinedir.pdf
4 Türk Standartları Enstitüsü,
2
19. Radyo ve telekomunikasyon Radio and telecommunications
terminal cihazları
terminal equipment
(99/5/EC)
20. Yolcu taşıma amaçlı kablo Cableway installations designed
üzerinde heraket eden araçlar to carry persons
(2000/9/EC)
Ce Đşareti Uygulama Kriterleri
CE markasının uygulanması aşağıdaki kriterlerle belirlenmiştir.5
•
Marka, ürünün, üreticinin ya da üçüncü kişinin ürünü piyasaya engelsiz sunumu için uygunluk
değerlendirme işlemlerini yerine getirdiğini belirtir.
•
Marka, ürüne sabitleştirilir.
•
Marka, aynı zamanda kullanıldığı yılın son iki rakamını beraberinde taşımalıdır.
•
CE markası mevzuata uygunluğu beyan ettiğinden, Avrupa standartlarına ve milli standartlara
uygunluğu gösteren milli markalar, geçerliliklerini korurlar. Bununla beraber, bu milli
standartlara uygunluk markaları, tüm milli düzenlemelerin yerini alan Topluluk direktiflerine
uygunluğu gösteren tek markadır.
•
CE işareti resmi bir işarettir ve bütün AB ülkelerinde geçerlidir.
•
Đşaret, kontrol amacıyla uygunluğun gösterilmesi konusunda kullanılır.
•
Đşaretin ürün üzerinde taşınmasından sorumlu olan kişi, bütün direktiflere uygunluğu sağlar.
•
Đşaret ürünün hangi standartta ve direktife uygun imal edildiğini gösterir.
CE Uygunluk Belgesi için Teknik Dosya Hazırlanması6
CE belgesi alınması, Yeni Yaklaşım Direktiflerini7 kapsayan ve üreticinin, ürünün temel gereklere
uygunluğunu gösteren bilgileri içeren bir teknik dosya hazırlamasını gerektirmektedir. Bu dosya,
direktifin bir kalite sistemine dayalı bir uygunluk değerlendirmesi prosedürü öngördüğü durumlarda
kalite sistemi dokümantasyonunun bir parçası olabilir. Bu yükümlülük coğrafi orijini ne olursa olsun
ürünün piyasaya arz edilmesi anında başlar.
Teknik dosya, ilgili direktif açıkça başka bir süre öngörmedikçe, ürünün son üretim tarihinden itibaren
en az 10 yıl süreyle saklanmalıdır. Bu, üretici veya onun Topluluk içindeki yetkili temsilcisinin
sorumluluğudur. Bazı durumlarda bu sorumluluğu ithalatçı veya ürünü Topluluk piyasasına arz eden kişi
yüklenmek zorundadır.
“Avrupa Birliği ve Türkiye”, Đstanbul 2007, s.46
Merkezi Web Sitesi, “CE Belgesi için Teknik Dosya”; http://www.cebelgesi.net/index7.htm
7 Ayrıntılı bilgi için bkz; http://tr.szutest.com/default.asp?sf=icerik&makaleid=33&ktg=548
5 Karluk, R.
6 Yönetim Bilgilendirme
3
Teknik dosyanın içeriği ilgili ürüne uygun olarak her direktifte ayrı düzenlenir. Kural olarak, teknik dosya
ürünün tasarım, üretim ve işleme özelliklerini içermelidir. Dosya kapsamındaki ayrıntılar ürünün yapısına
ve teknik açıdan ürünün ilgili direktifin temel gereklerine uygunluğunu göstermek için gerekli olan her
şeye dayanmaktadır.
Birçok direktif, teknik dosyanın, prosedürlerin gerçekleştirileceği veya onaylanmış kuruluşun yerleşik
olduğu üye devletin resmi dilinde veya onaylanmış kuruluşun kabul edeceği herhangi bir dilde yazılı
olarak düzenlenmesini gerektirmektedir. Üçüncü bir tarafın doğrulamasını gerektiren uygunluk
değerlendirme işlemlerini gerçekleştirmek için teknik dosya, her ne kadar bütün Yeni Yaklaşım
Direktiflerinde açıkça belirtilmemişse de, her zaman için onaylanmış kuruluşun anlayacağı bir dilde
düzenlenmelidir.
CE Sertifikasyonu Uygulanması Zorunlu Ülkeler
Günümüzde, 32 Avrupa ülkesinde (27 AB üye ülkesinde, Avrupa Ekonomik Alanı'nda olmaları
dolayısıyla Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi 4 üye ülkesinde ve Gümrük Birliği bağı dolayısıyla tarım-dışı
ürünleri kapsayacak şekilde Türkiye'de) ürünlerin CE işareti ile sertifikalandırılması zorunludur.
Ayrıca yasal olarak zorunlu tutulmasa da, Monaco, Andora, San Marino, Vatikan gibi küçük Avrupa
ülkelerinde, coğrafi yakınlık ve sıkı ticari ilişkiler dolayısıyla, söz konusu sistem tümüyle
uygulanmaktadır. Diğer yandan, CE standartlarının uluslararası geçerliliği nedeniyle CE işareti birçok
4
ülke tarafından yaygın şekilde kullanılmaktadır. Özellikle, Avrupa ile yoğun ticari ilişkileri bulunan
ülkeler tarafından sıklıkla CE standardizasyonuna başvurulmaktadır.8
AB direktifleri ile belirlendiği halde, CE işareti bulunmayan ürünlerin üretici, ithalatçıları ya da
distribütörleri, ilgili direktifin belirleyeceği yaptırımlara tabi tutulmaktadırlar. Bununla birlikte, söz
konusu 32 ülkeden, bunların dışındaki ülkelere ihraç edilecek ürünlerde CE işaretinin bulunması zorunlu
değildir.
CE Đşareti Uygulamasında Türkiye’deki Durum9
Türkiye ile Avrupa Birliği arasında Gümrük Birliği’ni tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın
8.maddesi kapsamında AB’nin ticarette teknik engellerin kaldırılmasına ilişkin mevzuatının da Türkiye
tarafından iç yasal düzenlemelere dahil edilmesi öngörülmüştür. Bu kapsamda, AB’nin ticarette teknik
engellerin kaldırılması konusundaki mevzuatının listesi ile bu mevzuatın Türkiye tarafından uygulanma
koşul ve kuralları 2/97 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı ile belirlenmiştir. Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın
koordinasyonunda yürütülen çalışmalar neticesinde ilgili kamu kuruluşları tarafından yürütülmekte olan
mevzuat uyum çalışmalarının bir kısmı sonuçlandırılmış, bir kısmının çalışmaları ise devam etmektedir.
Uyum çalışmaları devam eden bir kısım AB Direktifi, ürünlere CE Đşaretinin iliştirilmesini öngörmektedir.
Diğer taraftan, ülkemizin 1999 yılındaki AB'nin Helsinki Zirvesi'nde "AB Tam Üyeliğine Adaylık" statüsü
kazanmasından sonra AB ile ilişkilerimiz Gümrük Birliği'nin yanı sıra yeni bir temele oturmuştur. Teknik
mevzuat uyumu çalışmaları da böylece yeni boyut kazanmış olup, bundan sonraki süreçte hazırlanan
"ulusal program"la uyumu yapılacak AB teknik mevzuatının sayısı da artırılmıştır.
Uyumu yapılan teknik mevzuatın hukuki altyapısını oluşturmak üzere, ilgili kamu kuruluşlarının da
katkısıyla, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından hazırlanan “Ürünlere Đlişkin Teknik Mevzuatın
Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun”, 11 Temmuz 2001 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmış
olup; 11 Ocak 2002 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Sözü edilen Kanuna istinaden hazırlanan
"Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ile Onaylanmış Kuruluşlara Dair Yönetmelik", "CE Uygunluk
Đşaretinin Ürüne Đliştirilmesine ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik" ve "Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve
Denetimine Dair Yönetmelik" 17 Ocak 2002 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak, 11 Ocak 2002
tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir.
8 Keva Industries, “CE Marking”; http://emr.kevaind.com/pdf/The-CE-marking.pdf
Müsteşarlığı, “CE Uygunluk Đşareti ve Ülkemizde Uygulanmasına Dair Sorular- Cevaplar”
http://www.dtm.gov.tr/dtmweb/index.cfm?action=detay&yayinID=1234&icerikID=761&dil=TR
9 Dış Ticaret
5
Ülkemizde üretilerek iç piyasaya arz edilecek olan ürünlerin CE Đşareti taşımasının zorunlu olabilmesi
için, ilgili Bakanlıklar ve kamu kuruluşları tarafından hazırlanan ve ürünlere CE Đşareti iliştirilmesini
öngören teknik mevzuatın Türkiye’de yürürlüğe girmesi gerekmektedir. Teknik mevzuat uyumunun
pratikte uygulanabilir olması için sadece direktifleri uyumlaştıran yönetmeliklerin yürürlüğe girmesi
yeterli olmayıp, bu direktiflerin atıfta bulunduğu uyumlaştırılmış standartların da ülkemizde
Uyumlaştırılmış Türk Standardı haline getirilmesi ve iç mevzuatımıza aktarılması gerekmektedir. Bu ise,
kendi teşkilat yasası ve bu yasaya istinaden yapılan görevlendirmeye göre Türk Standartları Enstitüsü
tarafından yerine getirilmektedir. Uyumlaştırılmış Türk Standardı haline getirilmiş olan standartların ilgili
yetkili kuruluş tarafından ilgili olduğu yönetmelik ve referans numaralarıyla birlikte Resmi Gazete'de
duyurulması gerekmektedir. Bu durumda, ülkemizde CE Đşareti için tek bir uygulama tarihi söz konusu
olmayıp, uygulama ilgili ürün mevzuatının yürürlüğe girmesiyle paralel olarak başlamaktadır. Bu
çerçevede, Türkiye’deki üreticilerin ilgili mevzuatın uyumundan sorumlu olan, mevzuatı hazırlayarak
yürürlüğe koyacak olan kamu kuruluşları ile yakın ilişki içerisinde olmaları önem arz etmektedir.
Türkiye’de CE Belgesi Veren Kuruluşlar
CE işaretinin verilmesi ürünün riskine göre değişmektedir. Düşük riskli ürünlerde kendi imkânlarıyla veya
başka bir kuruluşa, ürünün gerekli şartları sağladığını test ettikten sonra “CE” işareti verilmekte yerleşik
olan fakat diğer ülkelerde de şube veya temsilcilikleri bulunan onaylanmış kuruluşlara başvurması
gerekmektedir. Üçüncü bir tarafa test yapma zorunluluğundan sonra gerekli kriterleri sağlaması ile “CE”
işareti verilmektedir.10 Türkiye’nin de AB mevzuatını kabul etmesiyle, ilgili mevzuatın yürürlüğe
girmesiyle ülkemizden arz edilecek ürünlerin bu işareti taşıması gerekmektedir.
Avrupa Komisyonu, Türkiye'de bazı ürünlerin CE sertifikalarının onaylama yetkisini belirli kurumlara
vermiştir. Aşağıda bu kurumların bir listesi yer almaktadır:11
Sitesi, “Türkiye'de CE Sertifikası Onaylamaya Yetkili Kuruluşlar”;
http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=country.notifiedbody&cou_id=792
11 Đzmir Ticaret Odası, “Avrupa Ülkelerinde ve Türkiye'de "CE" Sertifikasyonu Uygulamaları”
http://www.izmir.org.tr/NR/rdonlyres/1643CC7B-6769-4591-A67F-87F7276E2F4B/13679/4.pdf
10 Avrupa Komisyonu Web
6
KURULUŞ
TĐPĐ
FĐRMA ĐSMĐ
ÜLKE
AB
Board Of Technıcal And Scıentıfıc Research On
Constructıon
Türkiye
NB 1783
Turkısh Standards Instıtutıon (TSE)
NB 1784
Turkish Cement Manufacturers Association-Council for
Quality and Environment (TCMA-CQE)
NB 1785
Türk Loydu Vakfı Đktisadi Đsletmesi
Türkiye
Türkiye
Türkiye
Meyer Uluslararası Uygunluk Değerlendirme Hizmetleri
Limited Şirketi
TMMOB Makine Mühendisleri Odası Asansör Kontrol
Merkezi
Türkiye
NB 2055
Turkish Ready-mixed Concrete Manufacturers Association
Türkiye
NB 2138
Alberk QA Uluslararası Teknik Kontrol ve Belgelendirme
Limited Şirketi
Türkiye
NB 2159
S & Q MART Kalite Güvenlik Sanayi ve Ticaret A. Ş.
Türkiye
Universal Certification and Surveillance Service Trade Ltd.
Co.
TEBAR Test Belgelendirme Araştırma ve Geliştirme Tic.
A.S.
Türkiye
NB 1984
NB 2022
NB 2163
NB 2164
Türkiye
Türkiye
Türkiye
NB 2179
Kalitest Belgelendirme ve Eğitim Hızmetleri Limited Şirketi
NB 2184
ERA LABORATUARLARI A.Ş.
Türkiye
NB 2195
Szutest Teknik Kontrol ve Belgelendirme Hizmetleri Ticaret
Limited Şirketi
Türkiye
NB 2218
SGS Supervise Gözetme Etüd Kontrol Servisleri A.Ş.
NB 2271
Standart Belgelendirme Denetim Deney Muayene ve
Teknik Kontrol Ltd. Şti.
Türkiye
Türkiye
CE Đşaretinin Kötüye Kullanımı12
Özünde teknik ürünlerin Avrupa içinde serbest dolaşımı için adeta bir vize belgesi işlevi gören CE
Đşareti'nin, ürünlere yasadışı şekilde konulduğu da gözlenmektedir. Buradaki amaç Avrupa dışında
üretilen ve standartlara uymayan ürünleri gümrük birliği sahasına sokmaktır, Türkiye de bu durumdan
12
Wikipedia, “Confusing CE Marks”; http://en.wikipedia.org/wiki/CE_mark#Misuse
7
zarar görmektedir. Bilinen bir vaka Fransızca "Conformité Européenne" kelimelerinin kısaltması olan
CE'nin "China Export" (Türkçe: Çin ihraç malı) ibaresinin kısaltılması şeklinde ve orijinalinden ayırt
edilemeyecek boyut ve şekilde ürünün üzerine markalanmasıdır.
Avrupa Birliği CE Đşareti
China Export/Electronics CE Đşareti
Đşareti
Bir diğer durumda ise ürün, teknik doküman hazırlanmadan CE-Đşareti ile markalanmaktadır. Güvenlik
ile ilgili yönetmelik ve standartlara uygunsuzluğu tespit edilen ürünlerin önce üreticiden teknik
dokümanı istenmekte, 15 gün içerisinde teknik doküman Avrupa mahkemelerine ulaştırılmazsa ürünün
satışı durdurulabilmekte, gerektiğinde kullanıcılardan geri çağrılmaktadır. Bu durumda üretici veya
onun Avrupa'daki temsilcisi tazminat talepleri ve Avrupa'da bir daha ürün pazarlayamamak gibi
yaptırımlarla karşılaşabilir.
Sonuç olarak, Avrupa Birliği’nde malların serbest dolaşımı ve bu çerçevede teknik engellerin
kaldırılması konusunda mevzuat uyumu çalışmaları ile CE işaretinin ürünlere iliştirilmesi zorunlu hale
gelmektedir. CE işareti, Avrupa Birliği’nin uyulması zorunlu olan Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamında
yer alan ürünlere iliştirilen bir güvenlik işareti olup, mevzuat kapsamına giren üye ülkelere arz edilecek
ürünlerin bu işareti taşıması gerekmektedir. CE işaretinin uygulamaya geçmesi ile ülkemiz ekonomisi
açısından orta ve uzun vadede;
•
Sanayimizin kalite altyapısının yükselmesi,
•
Đç ve dış piyasalarda ürünlerimizin rekabet gücünün artması,
•
Piyasaya sadece teknik düzenlemesine uygun ürünlerin arzı sağlanarak tüketicilerin hakları ve
çıkarlarının korunması,
•
Ülkemizin dünya pazarları ve AB ile bütünleşmesinde önemli adımlar atılması,
8
•
Ürünlerimizin AB’ne girişinde karşılaşılan teknik engellerin ortadan kaldırılması gibi olumlu
katkılar sağlanması beklenmektedir.
Ancak üzerinde durulması gereken bir konuda, AB bugüne kadar Türkiye tarafından atanan ve bildirimi
yapılan onaylanmış kuruluşları gerekli AB prosedürünü tamamlayarak AB Resmi Gazetesinde ilan
etmemiştir. Avrupa Birliği’nde, bugün itibariyle CE işaretine yönelik uygunluk değerlendirme hizmetleri
verebilecek toplam 1488 Yetkilendirilmiş Kuruluş bulunmaktadır. Bu durum, Türk sanayicisini AB Resmi
Gazetesinde ilan edilen onaylanmış kuruluşların belgelerine uymaya zorunlu bırakmaktadır. Üreticimiz
için bu uygunluk değerlendirme işlemleri çok büyük bir maddi yük getirmekte, ayrıca işlemlerin
tamamlanması büyük zaman kayıplarına neden olmaktadır. Bununla birlikte, 1995’te imzalanan
Gümrük Birliği Anlaşması gereğince, Avrupa Birliği içerisinden gelen CE işaretli ürünler ülkemiz
gümrüklerinde engelle karşılaşmamakta ve piyasaya arz edilebilmektedir.
9
KAYNAKÇA
Avrupa Komisyonu Web Sitesi “CE Belgesi Vermeye Yetkilendirilmiş Kuruluşlar”
http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=country.notifiedbody&co
u_id=792
Avrupa Komisyonu Web Sitesi, “What is CE Marking?”
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/single-market
goods/cemarking/downloads/further_information_en.pdf
Botsalı, F. “CE Đşareti”
http://www.unigirisim.com/download/CE-ISARETLEME.pdf
Dotto, S. “Avrupa Birliği’nin Gümrük Birliği, Malların Serbest Dolaşımı, Ortak Dış Ticaret Politikaları ve
Türkiye’nin Uyumu”. Đktisadi Kalkınma Vakfı, Đstanbul, 2002.
Eskişehir Sanayi Odası Bülteni, “15 Soruda CE Đşareti” Mart 1996
Đstanbul Tekstil ve Konfeksiyon Đhracatçı Birlikleri(ĐTKĐB), ”CE Đşareti, Kullanım Alanları ve Türkiye'deki
Durum Konusunda Kısa Bilgiler”, Ar-Ge ve Mevzuat Şubesi, Ekim 2004
http://www.alomaliye.com/ce_isareti_kullanim.htm
Đzmir Ticaret Odası, “Avrupa Ülkelerinde ve Türkiye'de "CE" Sertifikasyonu Uygulamaları”
http://www.izmir.org.tr/NR/rdonlyres/1643CC7B-6769-4591-A67F-87F7276E2F4B/13679/4.pdf
Đzmir Ekonomi Üniversitesi, Đşletme Yönetimi Bölümü “CE Belgesi”
http://dba.ieu.edu.tr/uploads/CE%20BELGESI.ppt
Kamu-Đş Sendikası, “CE Đşareti ve Ülkemizdeki Uyum Çalışmaları”, C:9, S:1/2007
http://www.kamu-is.org.tr/pdf/917.pdf
Karluk, R. “Avrupa Birliği ve Türkiye”. Beta Yayıncılık, Đstanbul, 2007.
10
Kobifinans Web Sitesi, “AB'nin CE Belgesi”
http://www.kobifinans.com.tr/tr/ArticlePrinter.aspx?id=5675
QA Technic Uluslararası Teknik Kontrol ve Belgelendirme “CE Başvuru Belgesi”
http://www.qatechnic.com/ce-marking-application.asp
Şahbaz O. “CE Đşareti ve ISO-14000; Çimento Sektörü Açısından Önemi”, Dumlupınar Üniversitesi,
Kütahya
http://www.maden.org.tr/resimler/ekler/2f54963fc39a9d8_ek.pdf
TÜV Naviga Uluslararası Belgelendirme “CE Belgesi”
http://www.tuvkalite.com/hizmetler/cebelgesi
Türk Standartları Enstitüsü, "CE Đşareti"
http://www.tse.org.tr/Turkish/urunbelgelendirme/ceisaretinedir.pdf
Underwriters Laboratories, “CE Marking”
http://www.ul.com/common-eu/documents/CE_Marking-eng.pdf
Vaizoğlu M. "Avrupa Topluluğu, Gümrük Birliği Kapsamında CE Kavramı”,
Yüksek Lisans Tezi, Đstanbul 1999
Vikipedi, “CE Đşareti”
http://tr.wikipedia.org/wiki/CE_i%C5%9Fareti
Vaizoğlu, M. "Avrupa Topluluğu, Gümrük Birliği Kapsamında CE Kavramı" Yüksek Lisans Tezi, Đstanbul
1999
11