Hazırlayan: Nesli ÖZTÜRK İzmir Ticaret Odası 1 İRAN İSLAM

Hazırlayan: Nesli ÖZTÜRK
İzmir Ticaret Odası
İRAN İSLAM CUMHURİYETİ İŞ VE İNCELEME GEZİSİ
Ülkemiz ve İran İslam Cumhuriyeti arasındaki ticari, ekonomik ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi
ve daha önce yapılan İran Gezisi kararlarını uygulamaya koymak amacıyla Odamız Yönetim
Kurulu ve Meclis Başkan ve üyelerinden oluşan heyet 25-29 Nisan 2014 tarihleri arasında,
Tahran, Asseluye ve Buchehr’e bir ziyaret gerçekleştirmiştir.
Geziye, Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş liderliğinde Meclis Başkanı Rebii Akdurak, ve
Meclis üyeleri katılmıştır. İran İzmir Fahri Müsteşarı Emir Ansari ve Ege İhracatçı Birlikleri temsilcisi
Fırat Bozkurt da heyete eşlik etmişlerdir.
Tahran Ticaret, Sanayi, Madenler Odası Ziyareti:
Görüşmede, Tahran Ticaret, Sanayi, Madenler Odası Başkanı Sayın Yahya Al Assad, Türkiye ile
dış ticaretin 30 Milyar Dolar hedeflendiğini bildirmiştir. Alım-satım dışında da ortak büyük
yatırımların olması gerektiği, gümrük oranlarının karşılıklı olarak uygun duruma getirip ticaretin
artması gerektiğini söylemiştir. İki ülke arasında tercihli ticaret antlaşması imzalandığını, yakın
zamanda yürürlüğe gireceğini belirtmiştir.
Daha önceki Odamız ziyaretinde bahsedilen barter kurma konusunda bir çalışmanın olmadığını,
bu konu üzerinde çalışmak gerektiğini söylemiştir.
Heyetimizin, ziyaret ettiği Asseluye ve Buchehr’de enerji ve deniz ürünleri konusunda çalışacak
olmasından büyük memnuniyet duyduğunu ifade etmiştir.
Sayın Al Es Hagh, Asseluye’de 500 milyar Dolarlık bir yatırımlarının olacağını ve bu yatırıma özel
sektörün girmesini istediklerini söylemiştir. Türkiye ile İran’ın beraber
hareket etmesi ile büyük bir pazar olacağını söylemiştir. Sayın Al Es Hagh, Mayıs ayı içerisinde
Ankara’ya ziyaret edeceğini, buradan İzmir’e geleceğini söylemiştir.
Türkiye’nin 22 bin çeşit ihraç ürünü olduğunu söyleyen Demirtaş, İran ile daha fazla alanda ticaret
yapabilmek için bunun ortamının hazırlanması gerektiğini söylemiştir. Aslında yapılması gerekenin
iki ülke arasındaki ticaretin serbest hale getirilmesi olduğunu söylemiştir. Ama gümrük
duvarlarının arkasına saklanarak hiçbir gelişme yakalanamayacağını belirtmiştir. Tahran’da Ege Dış
Ticaret Merkezi kurmak istediklerini, aynı şekilde İzmir’de de İran Dış Ticaret Merkezi
kurulabileceğini söylemiştir. Burada tüm ürünler depolanarak iç piyasaya gireceği zaman
vergilerinin ödenebileceğini de belirtmiştir.
Karşılıklı olarak bir yıl Tahran’da Türk İhraç Ürünleri Fuarı, diğer yıl İzmir’de İran İhraç Ürünleri
Fuarı düzenlemek istediğini söylemiştir.
Para transferi konusunda barter sistemi kurulması ve bu fuarların düzenlenmesi konularında
mesafe almak gerektiğini belirtmiştir.
Daha sonra İranlı işadamlarının yoğun ilgi gösterdiği Tahran Ticaret Odası’nda yaptığı açılış
konuşmasında, İran için yeni bir dönemin başladığına dikkat çekerek, “İran’ın yıllardır maruz kaldığı
haksız ambargonun sona erdiğini’ söylemiştir. Sayın Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin, tüm
dünyada takdir edilen, Türkiye’de sevilen bir lider olduğunu, onun yönetiminde 470 milyar $
GSYİH ve 77 milyon nüfusu ile İran’ın, sadece coğrafyamızın değil dünyanın da en güçlü ve
önemli ekonomileri arasına gireceğini söylemiştir. İki dost ve komşu ülkenin yan yana 150 milyon
kişilik dev bir pazara sahip olduğunu, karşılıklı ticaretimiz ve yatırımlarımızın çok daha fazla olması
gerektiğini söylemiştir.
1
Hazırlayan: Nesli ÖZTÜRK
İzmir Ticaret Odası
Ege Dış Ticaret Merkezi’ni kurarak, İran ürünlerinin ticaretine hız kazandırmak gerektiğini
söylemiştir.
Türkiye ile İran arasındaki ticarette sorunlar olduğunu ancak bu sorunların iki ülke işadamlarının
girişimleriyle çözülebileceğini söyleyen Tahran Ticaret, Sanayi ve Madenler Odası Başkanı Yahya
Al Assad, İran’da yatırımın tam zamanı olduğunu, devletin petrol ve doğalgaz alanlarında
yatırımlara özel sektörün girmesini istediği için, bu konularda yapılacak temasların çok önemli
olduğunu söylemiştir. Sayın Al Assad İran’a daha fazla Türk turistin gelmesini istediklerini, güçleri
birleştirerek hedeflenen 30 milyar dolara ulaşabileceklerini söylemiştir.
Sayın Demirtaş, turizmin gelişmesi için İzmir’den turizm yazarlarını İran’a getirerek, İran
konusunda programlar yapılıp, tanıtımının yapılabileceğini bildirmiştir. Türklerin İran’da dil zorluğu
çekmemesi nedeniyle komşu ülkeyi Türk turistin tercih edeceğini belirtmiştir.
T.C. Tahran Büyükelçisi Sayın Ümit Yardım yaptığı konuşmada, dört yıldır Tahran’daki
izleniminde, İran’da turizm ve ticaretin birinci öncelikli alan olduğunu söylemiştir. Ambargoda
Türkiye’nin İran’ın yanında olan birkaç ülkeden biri olduğunu söylemiştir. Zorluklar olmasına
rağmen ticaretin olması gerekenden çok düşük olduğunu, petrol ve doğal gaz dışında iki ülke
arasında ticaretin olmadığını belirtmiştir. Geçmiş dönemde, İran’da toplantı yapmanın, ticaret
konuşmanın bile çok zor olduğunu, bu gelişmede Türk işadamları ve yatırımlarının etkisinin çok
büyük olduğunu da ifade etmiştir. Son dönemde yapılan antlaşmalarla, özel sektörün de devreye
girmesiyle ilerleme olacağını bildirmiştir. Uluslararası sistemden kaynaklı sorunların da olduğunu,
ticaretin önemli bir boyutunun turizm odaklı olması gerektiğini söylemiştir. İzmir’in Türk turizmin
can damarı olduğunu söyleyerek, Türkiye’nin turizm alanında İran’ı tanımadığını bildirmiştir. İran’ın
bu konuda daha çok çalışması gerektiğini bildirmiştir.
2
Hazırlayan: Nesli ÖZTÜRK
İzmir Ticaret Odası
Tahran Ticaret Odası’nda İkili Görüşmeler
Tahran Ticaret Odası üyeleri ile, Odamız üyeleri arasında yapılan ikili görüşmelerle ziyaret son
bulmuştur.
İran Uluslararası Fuarcılık Genel Müdürü Ziyareti
Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş, Meclis
Başkanı Rebii Akdurak, İran İzmir Fahri Ticaret
Müsteşarı Emir Ensari’nin katılımıyla 26 Nisan
2014 tarihinde Tahran’daki İran Uluslararası Fuar
İdaresi ziyaret edilmiştir.
İran Fuar İdaresi’nde toplantıya Genel Müdür
Dr. Hossein Esfahbodi, Genel Müdür Yardımcısı
Mohammed Javad Ghanbari, Fuarlar Müdürü
Abbas Ehsani ve Pazarlama Müdürü Mahmoud
Haghverdi katılmıştır.
Ege İhracatçı Birlikleri Fuarlar & Tanıtım Şubesi Uzman Yardımcısı Fırat Bozkurt da toplantıda yer
almıştır.
Toplantıda, Sayın Demirtaş, Odamız ve Ege İhracatçı Birlikleri organizasyonunda Aralık sonu ya
da 2015 Ocak ayında İran’da “Ege İhraç Ürünleri Fuarı” düzenlenmesi konusunda görüşmelerde
bulunulmuştur. Söz konusu fuar için 15.000 – 20.000 m²’lik net sergi alanının İran Fuar
İdaresi’nden talep edildiğini söylemiştir.
Sayın Demirtaş, İran’ın da İzmir’de 2015 yılının ilk yarısı içerisinde bir İhraç Ürünleri Fuarı
düzenlemesini istemiştir.
İran Fuar İdaresi Genel Müdürü Esfahbodi, olumlu karşılık vermiş ve karşılıklı olarak söz konusu
alanların bedelsiz tahsis edilebileceği düşüncesini paylaşmıştır.
3
Hazırlayan: Nesli ÖZTÜRK
İzmir Ticaret Odası
İmza töreninde
İran Uluslararası Fuarcılık Genel Müdürü Hossein Esfahbadi ile ihraç ürünleri fuarı protokolünü
imzalayan Demirtaş, İran’ın önümüzdeki 10 yılda büyük bir ekonomik gelişme yaşayacağını
belirtmiştir. İki dost ülkenin 150 milyonluk dev bir pazara sahip olduğunu, bu yüzden 30 milyar
dolar dış ticaret hedefinin zor bir hedef olmadığını söylemiştir. 2015 yılında Tahran’da Türk ihraç
ürünleri fuarı, İzmir’de de İran İhraç ürünleri fuarı gerçekleştirileceğini söylemiştir.
İran Uluslararası Fuarcılık Genel Müdürlüğü ile İzmir ve Tahran’da İhraç ürünleri fuarı
düzenlenmesi için protokol imzalamıştır.
Sayın Esfahbadi, ellerinden gelen desteği vermeye hazır olduklarını, bu düşünceyi geliştirmek ve
hayata geçirmek istediklerini söylemiştir.
Assaluyeh Bölgesi Ziyareti
Odamız
heyeti
Assaluyeh’te petrol ve
doğalgaz tesislerini ziyaret
etmiştir. Assaluyeh Valisi
Hacetullah
Ferudini
tarafından bölge hakkında
bilgi verilmiştir.
Assaluyeh Valisi aşağıdaki
gibi bilgi vermiştir.
Assaluyeh, İran'ın Buşehr
Eyaleti'nde şehirdir. 2006
yılı resmi nüfusu 4.746 kişi
ve 875 hanedir.
4
Hazırlayan: Nesli ÖZTÜRK
İzmir Ticaret Odası
Buchehr'in 270 km güneydoğusunda, Fars Körfezi kıyısında bir liman şehri olan Asaluye, PSEEZ
(Pars Special Economic Energy Zone) adlı büyük sanayi bölgesinin bulunduğu yer olarak bilinir.
Bu bölge 46.000 dönümdür. Dünya petrolüne hizmet eden ana petrol bölgesidir. 60.000 eğitim
görmüş mühendis çalışmaktadır. Özellikle Güney İran'ın doğalgaz kaynaklarına yakın olması ve
dışa ulaşımının kolay olması nedeniyle büyük bir öneme sahip olan şehirde bir liman ve havaalanı
bulunur. Assaluyeh’de çıkan gaz petrole çevrilmektedir. 500 bin varil rafineriye girmektedir. Sıvı
gaz denizden alınıp, kuru gaza çevrilmektedir. İşlemlerden sonra doğal gaza dönmektedir. Her şey
bölgede üretilip sevk edilmektedir. Yaklaşık 14.3 milyar Dolar enerji ihracatı vardır. 2 milyar 80
bin Dolar ithalat bulunmaktadır.
Odamız heyeti, Assaluyeh Pars Özel Economic Energy Bölgesinde bulunan Gaz, Petrol,
Petrokimya üretimi yapan rafinerileri ve bölge adına büyük önem taşıyan Assaluyeh Limanı’nı
ziyaret etmişlerdir. Heyet öncelikle Gaz rafinerisini gezmiştir. Bölgede üretilen gazın İran’da
tüketilen gazın %70’ini karşıladığı bildirilmiştir. Bölgede üretilen gazın iki öncelikli kullanım amacı
bulunmaktadır. Bunlardan biri İran halkının ihtiyaçlarını karşılamak ve bu gazı ihraç ederek ülke
ekonomisine katkıda bulunmak, ikinci amaç ise bu gazı petrol kuyularına enjekte ederek kaliteli ve
daha fazla petrol üretimi sağlamaktır.
Odamız heyeti daha sonra bölgenin en büyük, Dünya’nın ise en büyük petrokimya üretim
şirketlerinden bir tanesinin tesislerini gezmiş ve şirketin Genel Müdürü tarafından
bilgilendirilmiştir. Birçok alanda kullanılmak üzere çeşitli Petro kimyasal ürünler ürettiklerini ifade
eden, Genel Müdür tesislerin 2000 yılında kurulduğunu, ancak tam olarak 2005 yılında faaliyete
geçtiğini söylemiştir. Kurulurken ana amaçlarının üretilen ürünlerin tümünü ihraç etmek olduğunu
söylemiştir. İran’da uygulanan kotalardan ötürü üretimin büyük bir bölümünün İran içerisinde
kullanılmak zorunda olduğunu sözlerine eklemiştir.
Petrokimya üretim tesislerinin ardından, heyet, İran ekonomisi ve bölge adına büyük önem
taşıyan Limanı gezmiştir. Gezi sırasında limanın sağ kısmının ihracat, sol kısmının ise ithalat için
ayrıldığı, limanın toplamda 25 büyük yük gemisi ağırlama kapasitesine sahip olduğu ifade
edilmiştir. Derinliği 15-20 metre olan Limandan öncelikle Dubai, Japonya ve Güney Kore’ye gaz,
petrol, petrokimyasal ürün ihracatı yapıldığı ve aynı şekilde ilk sırada bu ülkelerden ithalat yapıldığı
belirtilmiştir.
Liman ziyaretinin ardından Odamız heyeti Pars Özel Ekonomik Enerji Bölgesinde düzenlenen
toplantıya katılmıştır. Toplantıda konuşan Pars Özel Ekonomik Enerji Bölgesi Genel Müdürü
Hojjatollah Feraydouni, bölgenin ana petrol üretim başkenti olduğunu, bölgede yeni projeler
üretilmiş durumda olduğunu ve çok iyi bir altyapı hazırladıklarını anlatmıştır. Çalışanlara sürekli
özel eğitimler verildiğini, Odamız heyetini ağırlamaktan büyük memnuniyet duyduklarını
söylemiştir.
İzmirli Petrokimya şirketlerimizi bu yerde görmek istediklerini söyleyerek, en kısa zamanda İzmir’e
beklediğini bildirmiştir.
Buchehr Eyaleti ve Buchehr Ticaret Odası Ziyaretleri:
Buchehr Ticaret Odası’ndaki Odamız heyetinin ziyaretinde Sayın Demirtaş, öncelikle güzel
karşılamadan dolayı çok teşekkür ederek, İzmir hakkında bilgi vermiştir. İzmir’in son beş yıllık
ihracat ortalaması 18.6 milyar dolar, ithalat ise 21 milyar dolar, 13 organize sanayi bölgesi, 2
serbest bölgesi, 3 teknoloji geliştirme bölgesi ve 4 ana ticaret limanı ile yerli ve yabancı
yatırımcılar için cazibe merkezi konumunda olduğunu bildirmiştir. 1900 yabancı sermayeli şirketin
faaliyet gösterdiğini, son yıllarda İranlı firmaların da İzmir’e olan ilgisinin arttığını söylemiştir. İranlı
5
Hazırlayan: Nesli ÖZTÜRK
İzmir Ticaret Odası
işadamlarının İzmir’e gelmesini, potansiyeli ve iş imkanlarını yerinde görmesini istediklerini
söylemiştir. Sayın Demirtaş, İran’dan gelecek öğrencilere İzmir Ekonomi Üniversitesi’nde yüzde
15 burs vereceklerini de belirtmiştir.
Bushehr’den Dış Ticaret alanında İzmir Ekonomi Üniversitesi’nde eğitim alacak bir öğrenciye de
tam burs vereceklerini söylemiştir.
İran’ın dünyanın en
önemli petrol ve
doğalgaz rezervlerine
sahip olduğuna da
söylemiştir.
İran’ın
gelecekte çok daha
ileri gideceğini, Sayın
Hasan Ruhani ile
birlikte İran’ın önünde
yeni bir sayfa açıldığını
söylemiştir.
Ülkelerimiz arasındaki
ilişkiler son yıllarda
yoğunluk kazansa da,
geçmişe
dayanan
dostluğumuzun
olduğunu, İran’ın batı dünyası tarafından haksız bir ambargoyla karşılaştığında, Türkiye’nin elinden
geleni vermeye çalıştığını söylemiştir. Artık Cenevre görüşmelerinden sonra ambargonun etkisini
yitirmeye başladığını, bu dönemde, iş ilişkilerinin arttırılması ve karşılıklı bağların güçlendirilmesi
için İran’a ziyaret ettiklerini söylemiştir. Tercihli Ticaret Anlaşması’nın onay sürecinin de
tamamlanmasının ardından iki ülke arasındaki ticaret hacminin katlanarak artacağını da bildirmiştir.
Aralık 2013 tarihinde Odalarımız arasında kardeş Oda antlaşması imzalandığını hatırlatarak, bu
kısa sürede karşılıklı ziyaretin ilk defa gerçekleştiğini bildirmiştir.
İzmirli işadamları ile ortak yatırım yapmak istediklerini söyleyen Buchehr Ticaret ve Sanayi Odası
Başkanı Ali Akbar Sharif Pour, petrokimya, petrol, doğalgaz alanlarında her zaman potansiyel
olduğunu, ancak biraz da deniz ürünleri ve hurma konusuna da yönelmek istediklerini söylemiştir.
Buchehr’de 1 milyon ton hurma üretildiğini ve 190 bin tonunun ihraç edildiğini söylemiştir.
Buchehr’in bir deniz kenti olduğunu söyleyerek, deniz ürünleri sektöründe de işbirliği
yapılabileceğini söylemiştir. Sayın Pour, 720 km’lik limanlarının olduğunu ve balıkçılık, deniz
ürünleri konularında birlikte çalışabileceğimizi bildirmiştir.
Sayın Demirtaş, kültür balıkçığı konusunun İzmir’de çok geliştiğini, bu konuda iş yapmak
isteyenlerin İzmir’deki tüm organizasyonunu yapabileceğini söylemiştir.
İzmir Ekonomi Üniversitesi’nde İran’dan çok fazla öğrenci okutmak istediklerini ve uluslar arası
ticaret konusunda eğitim vermek üzere Buchehrli bir öğrenciye ful burs vereceğini bildirmiştir.
Odamız heyeti hurma ve liman bölgesinde incelemelerde bulunmuştur.
6
Hazırlayan: Nesli ÖZTÜRK
İzmir Ticaret Odası
Buchehr Belediye Başkanı Ziyareti
Odamız Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş, Meclis Başkanı Rebii Akdurak ve
beraberindeki Meclis üyelerinden oluşan heyet Bushehr Belediye Başkanı Saeld Azad Shahraki’yi
makamında ziyaret etmişlerdir. Gerçekleşen toplantıya İranlı yetkililer de katılmışlardır.
Bushehr Belediye Başkanı Sayın Shahraki Bushehr’in ticaret ve şehircilik anlamında önemli fırsatlar
barındırdığını ifade etmiştir. Bushehr’in Basra Körfezi’ne olan yakınlığıyla bütün Dünya’ya
bağlandığını söyleyen Shahraki beş bin yıldan eski bir tarihe sahip şehrin yatırım için doğru adres
olduğunu söylemiştir.
İki şehir arasında ilişkilerin ilerlemesi adına atılacak ilk adım olarak Bushehr Belediye Başkanı ve
İranlı yetkilileri bu yıl içersinde düzenlenecek olan İzmir Turizm Fuarına davet eden Ekrem
Demirtaş, sözkonusu fuarda Bushehr için bir yer tahsis edileceğini söylemiştir. Fuarda Buchehr’i,
ve hurmayı tanıtabileceklerini söylemiştir.
Sayın Demirtaş, Assaluyeh
havaalanından itibaren çok
modern tesisleri görme fırsatı
yakaladıklarını ve Buchehr’in
komşusu olan bu şehirdeki
tesisleri görmekten duydukları
mutluluğu dile getirmiştir. Sayın
Demirtaş
Türkiye
olarak
Batı’nın
İran’a
uyguladığı
anlamsız ve haksız ambargo
karşısında her türlü desteği
verdiklerini, vermeye de devam
edeceklerini bildirmiştir.
Cumhurbaşkanı Ruhani’yle birlikte İran adına önemli bir değişimin başladığını vurgulayan Ekrem
Demirtaş, Cenevre Anlaşması ile köprülerinin atıldığını, 10 yıl içerisinde daha da ilerleyeceklerini
söylemiştir. Siyasetçilerin anlaşmaları imzaladıklarını, hedefe ulaşmanın işadamlarına düştüğünü
söylemiştir.
Toplantıda daha sonra Bushehr’de gerçekleşecek projeleri anlatan bir sunum gerçekleşmiştir.
Karşılıklı ziyaretlerin işbirliklerinin temelini oluşturmasını istediklerini söyleyen Buchehr Belediye
Başkanı Saeid Azad Shehreky bir yatırımcı gözüyle Assuluyeh’ten Buchehr’e gelirken bölgenin iyi
etüt edildiğine inandığını söylemiştir. Assaluyeh Özel Bölgeler Genel Müdürü Ohioan Rıza
Mohtari ise, “Assaluyeh’in dünya enerjisinin başkenti olduğunu, Petrol üretim merkezi ve
suyundan elektriğine tüm yer altı kaynaklarına kadar her şeyin buradan sevkedildiğini’ söylemiştir.
7