29S-TBMMveIDRolu Sunuslari.pptx

TBMM’nin İklim Değişikliği
Politikasında Rolü
29 Şubat, Ankara
İklim Değişikliği
Politikasının Geliştirilmesi
için Türkiye’de
Parlamentonun Rolünün
Güçlendirilmesi Projesi Raporu Hazırlayanlar
Önder Algedik
Halil İbrahim Bayar
Bali Emrah Biçer
Ersin Çelik
Mustafa Keleş
Habip Kocaman
Nuran Talu
KONFERANS: İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI VE TBMM
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNDE MEVCUT DURUM
Önder Algedik
İklim ve Enerji Uzmanı -Tüvik-Der
İklim Değişikliğinde Mevcut Durum
şekil-1
402,52
ppm
* 2016 Ocak
Mauna Loa
2°C≈450 ppm
İklim Dengeleri?
Tetikleyen
Süreçler
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Karbon Bütçesi Açığı
Karbondioksit Salım Senaryoları ve Sıcaklık Artışları
tek çıkış RCP2.6
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
RCP2.6 ne diyor;
•  Kömür rezervinin en az %80’inin, petrolün
%30’unun, doğalgazın ise yarısının (% 50)
toprakta kalmalı..
•  Sıcaklık artışını:
–  1,5°C’de sınırlamak için 2015’den sonra,
–  2°C hedefi için ise 2020’den sonra salımları
azaltmak gerekiyor
Türkiye’nin Sera Gazlarında Durum
Türkiye’nin Toplam Sera Gazları Salımlarının Yıllara ve Sektörlere Göre Değişimi
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Türkiye’nin Sera Gazı Salımları Artışı
Şekil-8
Sektörel Artış 1990=100
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
1990-2013 Yılları Arasında Salınan ve Sera
Gazlarındaki Değişimi Yüksek Olan Alt Sektörler
Alt Sektör
Metal üretimi
Ulaştırma
Çevrim ve Enerji Sektörü
Çevrim ve Enerji Sektörü
Enerji Dışı Yakıt ve Solvent
Çevrim ve Enerji Sektörü
Mineral ürünler
Ulaştırma
Atık Depolama Sahaları
Gazlar
Artış
CH4
741%
CH4
282%
CH4
258%
CO2
236%
CO2
199%
N 2O
185%
CO2
179%
CO2
159%
CH4
122%
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Ulaşım Alt Sektörleri
70
Karayolu
Havayolu
Demiryolu
Denizyolu
60
50
40
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
20
1991
30
1990
Milyon Ton CO2
1990-2013 yılları arasında ulaşım kaynaklı karbondioksit miktarının sektörel gelişimi
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
70
Sıvı Yakıtlar
Katı Yakıtlar
Gaz Yakıtlar
60
50
40
30
20
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
0
1991
10
1990
Milyon Ton CO2
Binalarda fosil yakıt kullanımı kaynaklı
karbondioksit salımları
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
50
50%
45
45%
40
35
40%
30
25
35%
20
30%
15
10
25%
05
Mesken
Ticaret
Kamu
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
20%
1991
00
1990
1000 GWh
Binaların Elektrik Tüketimi ve Pay
Binaların Payı-%
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Gelecekte Sera Gazlarında
Durum
Türkiye’nin Geçmiş ve Öngördüğü Toplam Sera Gazları Miktarı
1200
Geçmiş
1100
1175
Projeksiyon
Azaltım
1000
Mevcut Eğilim
900
929
Milyon Ton CO2eş
800
700
600
500
411.7
400
300
218.2
200
100
1990
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Gelecekte Sera Gazlarında Durum
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Küresel İklim Değişikliğinin
Etkilerine Uyum Ve Türkiye
UYUMUN DOĞRU ANLAŞILMASI
•  Sera gazı salımlarına neden olan
faaliyetler durdurulsa bile iklim
değişikliği önümüzdeki yıllarda da
etkisini artırmaya devam edecektir.
•  Paris Anlaşması
–  Uyum maddeleri: 2/1b, 4/7, 7/1
–  Kayıp ve Zararlar: Md.8/4
UYUMUN DOĞRU ANLAŞILMASI
Uyum
Kapasitesi
Duyarlılık
Maruz
Kalma
Etkilenebilirlik
(Kırılganlık)
Uyumsuzlaşma : İklim değişikliği ile ilgili tehlikelerden
etkilenebilirliği artıran bir eylem veya süreç
Azaltım ve Uyum faaliyetleri ne kadar yetersiz ise,
Kayıp ve zararlar o kadar büyük olur!
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
TÜRKİYE’DE DURUM
Türkiye’nin “Etkilenebilirlik Alanları” ve
Sorun Alanları da belli
1.  Su Kaynakları ve Su Kaynakları Yönetimi (kıyı alanları nehir
yatakları…)
2.  Tarım (iklime bağlı en kritik sektör) ve Gıda Güvenliği (bitki
üretimi, hayvancılık, balıkçılık…)
3.  Doğal Afet/İklim Değişikliği Risk Yönetimi (Kent ağırlıklı)
4.  Ekosistem Servislerine Baskı (ormanlar, biyolojik çeşitlilik,
diğer karasal ekosistemler vb)
5.  Halk Sağlığı: Aşırı Hava Olaylarının İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri,
Bulaşıcı Hastalıklar, Tropikal Hastalıklar
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Ekonomiyi
karbonsuzlaştırmak ve iklimin
etkilerine uyum sağlamak
bir kalkınma meselesidir.
Yasalarda İklim Değişikliği
Denetim Yollarında İklim Değişikliği
TBMM Kalkınma Planları Görüşmeleri Ve İklim Değişikliği
TBMM Merkezi Yönetim Bütçesi Görüşmeleri Ve İklim Değişikliği
Ersin Çelik - Mustafa Keleş
Bali Emrah BİÇER- Halil İbrahim BAYAR
Yasama Uzmanları -TBMM Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı
İklim Değişikliği ile İlgili Yasama ve Denetim Faaliyetleri
Habip Kocaman
Yasama Derneği Başkanı
Enerji Sektörü Kapsamı
Enerji Alt Sektörleri
Enerji
Sanayii
Ulaşım
elektrik ve ısı
üretimi
amacıyla
yakıt
yakılması
araçların
hareket
edebilmesi
için yakıt
tüketilmesi
İmalat
ve
Sanayii
Binalar
ısıtılması,
soğutulması
elektrikli alet
çalıştırılması
amacıyla
enerji
kullanılması
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Enerji Sanayisi
Enerji Verimliliği Kanunu
Yenilenebilir Enerji
Kaynaklarının Elektrik Enerjisi
Üretimi Amaçlı
Kullanılmasına İlişkin Kanun
İklim değişikliğine doğrudan
atıf
Seragazı azaltımına doğrudan
atıf
TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Enerji
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı
Kullanılmasına İlişkin Kanun
• 
Amaç Madde 1- Bu Kanunun amacı; yenilenebilir enerji kaynaklarının
elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımının yaygınlaştırılması, bu
kaynakların güvenilir, ekonomik ve kaliteli biçimde ekonomiye
kazandırılması, kaynak çeşitliliğinin artırılması, sera gazı emisyonlarının
azaltılması, atıkların değerlendirilmesi, çevrenin korunması
Enerji Verimliliği Kanunu
• 
• 
“Eğitim ve Bilinçlendirme” 6’ncı md: enerji verimliliği ile ilgili temel
kavramlar, günlük hayatta enerjinin verimli kullanımı ile iklim değişikliği
ve çevrenin korunmasında enerji verimliliğinin önemi konularında
eğitim programları yürütülmesi
Md. 7/f Ulaşımda enerji verimliliğinin artırılması ile ilgili olarak; yurt
içinde üretilen araçların birim yakıt tüketimlerinin düşürülmesine,
araçlarda verimlilik standartlarının yükseltilmesine, toplu taşımacılığın
yaygınlaştırılmasına, gelişmiş trafik sinyalizasyon sistemlerinin
kurulmasına ilişkin usûl ve esaslar, …yönetmelikle düzenlenir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun
•  Enerji İşleri Genel Müdürlüğü
Md 10: Enerji kaynaklarının yol açtığı çevresel kirlenmenin azaltılması ve enerji
tasarrufu konusunda çalışmalar
•  Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü
Madde 10/B: Yenilenebilir enerji kaynakları öncelikli olmak üzere tüm enerji
kaynaklarının tespiti ve değerlendirilmesi ile enerji verimliliğine yönelik
çalışmalar
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) Teşkilat ve Görevleri
Hakkındaki Kanun
• 
Elektriğin, doğalgazın, petrolün ve LPG’nin … ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin
kullanımına sunulması için gerekli enerji piyasasının oluşturulması ve bu piyasanın
düzenlenmesi ve denetlenmesi ...
• 
Piyasalara ilişkin kanunlarda çevreyi korumaya yönelik hükümler: LPG piyasasını
düzenleyen 5307 Sayılı Kanun ile petrol piyasasını düzenleyen 5012 Kanuna göre; piyasada
faaliyet gösterenler, çevreye zarar vermemek için gerekli tedbirleri almak, çevreye
verilebilecek zarar ve ziyanları tazmin etmekle yükümlü. Çevrenin kirlenmesine sebep olan
veya olabilecek tehlikeli eylem durumunda EPDK’nın yaptırım yetkisi var. Elektrik piyasasını
düzenleyen 6446 Sayılı kanun ile 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanununa göre elektrik ve
doğalgaz çevreye zarar vermeyecek şekilde tüketicilerin kullanımına sunulmalı (Amaç
maddesi).
Binalar Sektörü
•  Yapı Denetimi Hakkındaki Kanun
•  binalarda kullanılacak malzemelerin teknik ve standart
özelliklerine kapsamlı denetim.
•  Enerji Verimliliği Kanunu ve Binalarda Enerji Verimliliği
Yönetmeliği
•  Elektrikli Ev Aletlerinde Enerji Verimliliği
•  Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve
Uygulanmasına Dair Kanun
•  Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre de
ürünlerin, enerji tüketimlerinin etiketlenmesi
Çevre ve Şehircilik
•  Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun
–  1999 yılında çıkarılan Deprem Yönetmeliğinden önce inşa
edilmiş 13 milyon konuttan 6.5 milyonunun 2023 yılında kadar
yenilenmesi hedeflenmektedir.
•  Çevre Kanunu
•  2006 Yılındaki kapsamlı değişiklikte, iklim değişikliği ile
mücadele çalışmaları için Bakanlık bütçesinden ödenek
öngörülmesi hükme bağlanmıştır.
•  Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun
•  Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun Hükmünde Kararname:
–  Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü
–  İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı
•  645 Sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname
Tarım ve Gıda Güvenliği
–  Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu
Nisan 2014’de TBMM’de değişiklik yapılmıştır. Ancak bu yeni
düzenlemede toprak koruma ve arazi kullanımı iklim değişikliğinin
etkileri açısından ele alınmamıştır.
–  Tarım Kanunu
Genel Gerekçede; Su gibi doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve
sürdürülebilir tarım politikalarının uygulanabilmesi yer alıyor.
–  Tohumculuk Kanunu
Tarımsal faaliyetlerin iklim değişikliğine karşı esnekliği azalması (Yerel tohum)
–  Tarım Sigortaları Kanunu
İklim değişikliğine değinmemekte ancak aşırı hava olaylarındaki sıklığa
değinmektedir.
Arazi Kullanımı ve Ormancılık
Uyum açısından önemli kanunlarda istisna hükümleri
–  Mera Kanunu
İstisna: Meraların tahsis amacının değiştirileceği (Toplu konut, santral, yapılaşma…)
–  Orman Kanunu
Maden Kanunu, Turizmi Teşvik Kanunu gibi kanunlarla olumsuz müdahale olanağı
–  Turizmi Teşvik Kanunu
İstisna: Orman alanlarının turizm yatırımlarına tahsisi… (Anayasa mahkemesi iptal)
–  6292 sayılı Kanun (2B Kanunu)
MV’leri tarafından iklim değişikliği tartışmaları yaşandı.
–  Milli Parklar Kanunu
İstisna: Md. 5: kamu yararı açısından vazgeçilmez ve kesin bir zorunluluk arz eden
tesislerin milli park alanlarına yapılabileceği
–  Kadastro Kanunu
Orman kadastro yetkisinin orman kadastro komisyonlarından alınıp arazi kadastro
ekiplerine devredildi.
Denetim Yollarında İklim DeğişikliğiTarihsel Arka Plan
•  18. Yasama Dönemi; Ülkemizin Sahip Olduğu Çevre Değerlerini
Korumak ve Mevcut Çevre Sorunlarını Gidermek İçin Gerekli
Tedbirleri Tespit Etmek ve Bir Çevre Politikası Oluşturmak Amacıyla
Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu
•  19. Yasama Dönemi; 1992 Rio Zirvesinde (BM Çevre ve Kalkınma
Konferansı) tartışılan konuları, kabul edilen belgeleri ve alınan
kararları görüşmek; bu konuda yapılması gereken çalışmalar ve
alınması gerekli önlemlere açıklık getirmek amacıyla yapılan genel
görüşme
•  19. Yasama Dönemi; Ülkemizin Halen Sahip Olduğu Çevre
Değerlerini Korumak, Çevre Sorunlarının Sebep ve Sonuçları ile Bu
Konuda Alınması Gerekli Tedbirleri Tespit Etmek Amacıyla Kurulan
Meclis Araştırması Komisyonu
•  20. Yasama Dönemi; yeşil alan olarak belirlenmesinin ardından milli
park olarak ilan edilen ormanlık bir alanı bir şahsa tahsis ettiği
iddiasıyla, dönemin Bayındırlık ve İskân Bakanı hakkında gensoru
önergesi
Denetim Yollarında İklim
Değişikliği- Tarihsel Arka Plan
•  21. Yasama Dönemi; termik santral yapılması konusundaki tutumu
nedeniyle ve biyolojik varlığa ve çevre kirliliğine karşı kayıtsızlığını
sürdürdüğü iddiasıyla dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı
hakkında gensoru önergesi
•  22. Yasama Dönemi; Küresel Isınmanın Neden Olduğu Sorunların ve
Oluşturduğu Riskin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin
Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu
•  23. Yasama Dönemi; Ülkemizde Yaşanan Çevre Sorunlarının
Araştırılarak Sürdürülebilir Çevre Politikası İçin Alınması Gereken
Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması
Komisyonu
•  23. Yasama Dönemi; Küresel Isınmanın Etkileri ve Su Kaynaklarının
Sürdürülebilir Yönetimi Konusunda Kurulan Meclis Araştırması
Komisyonu
24. Yasama Dönemi
• 
• 
• 
• 
• 
Gündem dışı konuşmalar: %0,17’si (2) doğrudan iklim değişikliği, %10,5’i (119)
diğer çevre konuları, toplam 1156 gündem dışı konuşma
Soru önergeleri: doğrudan küresel ısınma ve küresel iklim değişikliği ile ilgili %0,03
(20) iken diğer çevre konularına ilişkin %4,93 (3.559),toplam 72.230 soru önergesi
Meclis araştırması önergeleri: doğrudan küresel ısınma ve iklim değişikliği
konuları ile ilgili %0,24 (8), diğer çevre konularına ilişkin %17,96 (594). Toplam
3.308 araştırma önergesi. küresel ısınma ve iklim değişikliği konuları ile doğrudan
ilgili 8 önergenin 6’sı ile iklim değişikliğinin etkilerinin, 1’i ile Kyoto Protokolü’nün
Türkiye tarafından uygulanabilirliğinin ve 1’i ile de iklim değişikliğinin özel olarak
tarım sektörüne etkisinin araştırılmasının talep edilmekte.
Genel görüşme önergesi: Toplamda 85 genel görüşme önergesinden 3’ü diğer
çevre konularına ilişkin. Orman politikası; Hazine taşınmazları üzerindeki
tasarruflar, taşınmazların yönetimi ve denetimi ile tarım arazilerinin imara
açılması konularına ilişkin
Gensoru önergesi: 1 gensoru diğer çevre konularına ilişkin. Stratejilerinin
oluşturulması sürecindeki görevini yerine getirmeyerek ve KOBİ’leri yeterince
desteklemeyerek çevresel, ekonomik ve sosyal sorunlara zemin hazırladığı
iddiasıyla Kalkınma Bakanı hakkında
TBMM Merkezi Yönetim Bütçesi Görüşmelerinde
İklim Değişikliği
• 
• 
• 
• 
• 
2015 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ve 2013 Yılı Merkezi Yönetim Kesin
Hesap Kanunu görüşmeleri (2014 Kasım Plan ve Bütçe Komisyonu, Aralık Genel
Kurul)
Maliye Bakanı sunumu: az elektrik tüketen beyaz eşya kullanımının
yaygınlaştırılması ve bunlara enerji verimlilik sınıfına göre farklı ÖTV uygulaması
getirilmesi, binalarda ısı yalıtımının teşvik edilerek enerji tasarrufunun
sağlanması, karbondioksit salımı düşük olan araçların vergi muafiyeti
açısından teşvik edilmesi,
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı: yerli kaynakların enerji üretimindeki payının
artırılması, karbondioksit salım miktarının bir vergileme ölçütü olarak trafiğe
yeni çıkacak araçlar için kullanılabileceği, enerji ve madencilik faaliyetlerinin
çevreye duyarlı hâle getirilmesi, termik santrallerin çevre ve insan sağlığına
etkileri, zeytinlik alanlarda kurulmak istenen termik santraller, EPDK’nın petrol
istasyonu denetimleri
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı: Karayoluna dayalı ulaşım
stratejisinin olumsuzlukları, bölünmüş yolların yakıt tasarrufuna katkı sağlaması
Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı: Doğal değerlerin
kaybı, ormanlara müdahale, erozyon, verimli toprakların kaybı, kuraklıkla
mücadele, su kaynaklarının yönetimi, kentsel yapılaşmalar, motorlu taşıt
TBMM Kalkınma Planları Görüşmelerinde İklim Değişikliği
•  8. Kalkınma Planı (2001-2005) hazırlığında İklim Değişikliği Özel
İhtisas Komisyonu
•  İklim değişikliği ile mücadelede küresel sorumluluklar farklılaştırılmış
yükümlülükler ilkesine bağlı
•  Ulaştırma, enerji, sanayi ve konutlardan kaynaklanan sera gazı
emisyonlarını kontrol etmek ve azaltmak amacıyla enerji
verimliliğinin artırılması ve tasarruf sağlanması
•  9. Kalkınma Planı (2007-2013) “Çevrenin Korunması ve Kentsel
Altyapının Geliştirilmesi” başlığı altında
•  BM İklim Değişikliği Sözleşmesi yükümlülüklerinin yerine getirileceği,
sera gazı salımlarının azaltılmasına dair politika ve tedbirleri ortaya
koyan bir Ulusal Eylem Planının hazırlanacağı
TBMM Kalkınma Planları Görüşmelerinde İklim Değişikliği
•  10. Kalkınma Planı (2014-2018) “İklim Değişikliği ve Çevre” ile
“Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre» bölümlerinde iklim
değişikliğine değinmektedir.
•  Gıda, su ve doğal Kaynakların etkin kullanımı politikaları çerçevesinde
Planda yapılan tespitler önemlidir.
•  İklim değişikliği ile mücadele ülke gerçekleri gözetilerek “ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluklar” ile “göreceli kabiliyetler” ilkeleri
doğrultusunda sürdürülecektir.
•  Başta iklim değişikliği olmak üzere, çevre sorunlarına duyarlı
politikaların sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde yürütüldüğü;
doğal kaynakların ekonomik değerlerinin belirlenmesi, üretim ve
tüketimde çevre standartlarının rekabetçilik ve yeşil büyüme
anlayışıyla geliştirilmesi ifade edilmiştir.
•  «Yerli Kaynaklara Dayalı Enerji Üretim Programı” ana başlığının
altında, “Kömür aramalarına hız verilerek rezervlerin artırılması”
hedeflerden biri olarak belirtilmiştir.
TBMM’nin İklim Değişikliği
Politikasında Rolü
29 Şubat, Ankara