gana ülke profili
advertisement
GÜRCİSTAN ÜLKE PROFİLİ TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER, 2004 Yüzölçümü Dil Nüfus Başkent Başlıca Şehirleri Başlıca Limanları Sınır komşuları GSYİH (milyar $) Kişi Başına Düşen Milli Gelir Büyüme Oranı (%) İthalat (milyon $) İhracat (milyon $) Enflasyon Oranı (%) Cari İşlemler Dengesi Para birimi Doğal Kaynaklar Sanayi Ürünleri Tarım Ürünleri Başlıca İhraç Ürünleri Başlıca İthal Ürünleri KDV Oranı 69 700 km² Gürcüce %71 (resmi), Azeri %6 , Ermenice %7 , Rusça %9 , diğer %7 4,32 milyon (tahmini) Tiflis Tiflis, Kutaisi, Batum, Sokhumi, Rustavi, Poti Batum, Poti, Soçi. Ermenistan, Azerbaycan, Türkiye, Rusya. 5,7 (tahmini) 941 $ (2003, tahmini) 8,4 1 828,8 (tahmini) 999,9 (tahmini) 5,6 -407,3 milyon $ (tahmini) Lari; 1$= 1,92 Lari Demir cevheri, manganez, bakır, az miktarda kömür ve petrol rezervi, turunçgil ve çay üretimine elverişli topraklar, ormanlık araziler, su gücü Çelik, uçak, makineler, elektrikli eşyalar, madencilik (manganez ve bakır), kimyasallar, ağaç ürünleri, şarap Turunçgil, üzüm, çay, fındık, sebze; hayvancılık Hurda metaller, makineler, kimyasallar; petrol (reeksport); turunçgiller, çay, şarap Petrol, makine ve yedek parça, nakliye ekipmanı, hububat, ilaç %20 Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Georgia Country Report May 2005 CIA The World Fact Book Nüfus 2003 yılı mayıs ayında Devlet İstatistik Dairesi tarafından yayımlanan ve bağımsızlık sonrasında gerçekleştirilen ilk nüfus sayımının sonuçlarına göre ülke çok önemli bir nüfus sorunu ile karşı karşıyadır. 1989 yılında gerçekleştirilen nüfus sayımından bugüne kadar, 5,5 milyon olan ülke nüfusu yaklaşık %20 oranında düşüş göstermiştir. 2003 yılı mayıs ayında açıklanan son sayıma göre ülke nüfusu 4,4 milyondur. Nüfustaki bu ciddi düşüş; düşen doğum oranı, büyük çaptaki göç ve ülkeden kopan bölgelerdeki (Abhazya ve Güney Osetya) nüfusun sayılamamasından kaynaklanmaktadır. Doğum oranının düşmesine ve büyük çaplı göçe, sivil savaş nedeni ile yaşanan sıkıntılar ve ülke ekonomisindeki kötüye gidiş neden olmuştur. İstatistiki göstergelere göre göç eden nüfusun büyük çoğunluğu çalışma yaşında olup, bu kişilerin çok büyük bölümü meslek sahibi ya da yüksek eğitim görmüş kişilerdir. Çalışma © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 yaşındaki nüfusun ülkeden göçü doğum oranlarının düşmesine de neden olmuştur. Ancak Rusya’da yaşamakta olan yaklaşık 750 000 Gürcü, Rusya’nın 2001 yılında uygulamaya başladığı ve ülkede kalmayı zorlaştıran yeni vize rejimi nedeni ile ülkeye geri dönmeye başlamıştır. Uluslararası Çalışma Örgütü-(ILO) metodolojisine uyularak yapılan hesaplamalara göre 2003 yılı sonu itibarı ile işsizlik oranı %10,7’dir. İşsizlik oranında 2002 yılına göre düşüş gözlenmektedir. 2002 yılında işsizlik %12 olmuştur. Gerçek işsizlik oranının resmi oranının çok daha üzerinde olduğu düşünülmektedir. Bunun nedeni; kırsal kesimdeki nüfusun neredeyse tamamının mevsimlik işlerde çalışması ya da sadece kendi geçimlerini sağlamak üzere çiftçilik yapması nedeni ile belirli bir düzeyde istihdam yaratmasıdır. Bu, kentsel kesimlerdeki işsizlik oranının kırsal kesimden hatırı sayılır ölçüde yüksek olduğu anlamına gelmektedir. 2002 yılında kentlerdeki işsizlik oranı %23 iken, kırsal kesim işsizlik oranı toplam işgücünün yalnızca %3’ü kadar olmuştur. Ortalama aylık ücretler son yıllarda artış göstermiştir. 2003 yılı son üç aylık dönemi itibarı ile ortalama aylık ücret 119 Lari olmuştur. Özel sektör çalışanları kamu sektörüne oranla çok daha yüksek ücretler almaktadır. Doğal Kaynaklar ve Çevre Ülke topraklarının %11’i tarıma elverişli araziden, %25’i ise meralardan oluşmaktadır. Ülkenin %34’ü ise ormanlık araziden oluşmaktadır. Gürcistan, dünyadaki en zengin manganez yataklarından birine sahiptir. Toplam rezervlerin 200 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Ancak yine de talebin azalması ve enerji maliyetlerindeki yüksek artışlar gibi sorunlarla yüzyüzedir. Gürcistan ayrıca bakır gibi demir kaynaklarına, obsidian, arsenik ve akik taşı gibi çok metalli cevherlere de sahiptir. Ülkede yaklaşık 450 milyon ton kömür rezervi vardır. Ancak Gürcistan kömürü yüksek kalitede değildir ve genellikle rekabetçi bir özellik taşımamaktadır. Gürcistan enerji kaynakları açısından yetersiz olduğundan bu açığını ithalatla gidermeye çalışmaktadır. Gürcistan’ın doğusunda bazı petrol yatakları bulunmaktadır. Bilinen petrol rezervi 12 milyon ton civarındadır. Petrol ihtiyacının bir kısmı İran’dan ithal edilerek karşılanmaktadır. Ayrıca doğalgazın da yeterli miktarlarda olmayışı Gürcistan’ı, Rusya ve Türkmenistan’dan ithalata bağımlı kılmaktadır. Gürcistan önemli maden suyu kaynaklarına sahiptir. Ülkede günde 120 Litre su üreten 2300 adet memba bulunmaktadır. En bilinen kaynaklar ülkenin ortasındaki Borjomi’de bulunmaktadır. Bu bölgede bir Gürcü-Hollanda ortak yatırım şirketinin hem iç tüketim hem de ihracata yönelik üretim gerçekleştiren iki şişeleme fabrikası bulunmaktadır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 GENEL EKONOMİK DURUM Ekonomik Yapı Komünizm döneminde SSCB ülkeleri içinde en güçlü ekonomiye sahip olan Gürcistan, birliğin dağılmasının ardından ekonomisinde ciddi sorunlar ve istikrarsızlıkla karşı karşıya kalmıştır. Bağımsızlığa geçişle birlikte ülkenin sanayi sektörünün GSYİH’daki payı azalırken, hizmetler sektörünün payı artış göstermiştir. Tarım ekonomideki en büyük sektördür. Ülkenin sanayi sektörürünün büyük çoğunluğu teknolojisi eskidiği için atıl kapasitededir. Sanayi sektöürü üretimi çok az sayıdaki işletmenin faaliyetlerine dayanmaktadır. Ülkedeki mevcut 2 800 sınai işletmeden yalnızca 50’si toplam üretimin %75’ten fazlasını üretmektedir. Son dönemde sanayi sektörüne doğrudan yabancı yatırım girişinde artış gözlenmektedir. Kayıt dışı ekonomi ülkenin büyüme performansı ile ilgili sağlıklı verilere ulaşılmasını engellemektedir. Ülkenin İstatistik Kurumu tarafından Gürcistan’ın GSYİH’sının yaklaşık %30’una tekabül eden bir miktarda kayıt dışı ekonomisi olduğu belirtilmektedir. Ancak IMF göstergelrine göre kayıt dışı ekonominin büyüklüğü GSYİH’nın %60’ı kadardır. Bu denli büyük miktardaki kayıt dışı ekonomi, ülkenin geniş kapsamlı bir ekonmik büyüme gerçekleştirmesi önündeki en önemli engeldir. Yaklaşık 5 milyon nüfusa sahip ülkede kişi başına düşen milli gelir 2003 yılı itibarı ile 941 ABD Dolarıdır. Ekonomi Politikaları Ülkede bağımsızlığın ardından, 1993 yılında ekonomide yapısal değişim süreci başlatılmıştır. Yapısal değişim süreci ilk aşamada bir program üzerinde anlaşılamamsı nedeni ile küçük ölçekte kalmış, 1995 yılında Şevardnadze’nin iktidara gelmesi ile birlikte ciddiyet kazanmıştır. 1995 yılında IMF desteğinde bir reform programı uygulanmaya başlanmıştır. Gürcistan, bağımsızlık sonrasında bir hiperenflasyon dönemi ile karşı karşıya kalmıştır. Enflasyon oranı 1994 yılında %15 000 iken, uygulanan politikalar neticesinde %163’e gerilemiştir. 1997-98 dönemine gelindiğinde enflasyon tek haneli rakamlara ulaşmıştır. 1998 yılı Aralık ayında ulusal para Lari’nin devalüe edilmesinden sonra 1999 yılında enflasyon %19’a yükselmiştir. Ancak izlenen sıkı para politikaları sayesinde yıllık enflasyon %5’in altına çekilmiştir. Kasım 2003’te Şevardnadze yönetimine son veren halk hareketinin ardından, Ocak 2004’te Saakaşvili Cumhurbaşkanı olmuştur. Uluslararası çevrelerde, yeni yönetim ile birlikte ülkede siyasi istikrarın sağlandığı, yatırım ve ticaret ortamının geliştirilmesine yönelik önlemler alınacağı yönünde bir güven oluşmuştur. Haziran 2004’te yosulluğun azaltıması ve büyümenin sağlanması yönünde IMF ile 144 milyon $’lık üç yıllıkbir program üzerinde anlaşma sağlanmıştır. Hükümet bu çerçevede enerji sektöründe ve mali sektörde reform taahhüt etmektedir. 2004 yılında devletin elde ettiği vergi gelirlerinde artış gözlenmekle birlikte vergi toplamada karşılaşılan zorluklar Gürcistan’ın kontrol altına alınması en zor sorunlarından biridir. Vergi gelirlerinin GSYİH’daki payı hala %20’nin altındadır. Bu oran, bölge ülkeleri içinde en düşük orandır. Kayı dışı ekonominin kayıt altına alınmasını ve daha fazla vergi toplanabilmesini teminen vergi oranlarının düşürülmesi kararlaştırılmıştır. İşletmelerin ödemekle mükellef oldukları vergi türlerinin de azaltılması planlanmıştır. 2005 yılında © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Ekonomik Performans Yıllar İtibarı ile GSYİH ve GSYİH Artış Hızları 2000 2001 2002 2003 2004 GSYİH (milyar $) 3,0 3,2 3,4 4,1 5,7* GSYİH Artış Hızı (%) 1,8 4,7 5,6 11,1 8,4 Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Georgia Country Report, May 2005 *: Tahmini Yıllar İtibarı ile Enflasyon Oranları (%) Tüketici Fiyatları Enflasyonu 2000 4,1 2001 4,6 2002 5,6 2003 4,8 2004 5,6 Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Georgia Country Report, May 2005 GSYİH’nın Sektörlere Göre Dağılımı (2004, %) Tarım Sanayi Taşımacılık ve Haberleşme Ticaret 16,2 13,2 14,0 13,4 Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Georgia Country Report, May 2005 Sovyetler Birliği’ne dahil olan diğer ülkelerin bağımsızlıklarını kazandıktan sonra yaşadıkları ekonomik sorunların benzerlerini yaşayan Gürcistan, bunlara ilave olarak ticaret yollarını bozan bir iç savaş yaşamış ve bu nedenle de bazı ilave sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Bağımsızlık sonrasında ekonomide yaşanan çöküş çok hızlı ve şiddetli olmuştur. Ekonomide yaşanan hızlı çöküşün nedenleri tarım ve sanayi sektörlerinde önemli miktarda üretim düşüleri, Abazya’da yaşanan savaş nedeni ile Rusya’ya ulaşan ticari yolların kapanması olmuştur. Netice olarak, 1994 yılında aylık enflasyon oranları ortalama %50 olmuştur. Yaşanan ekonomik sorunlar pekçok firmanın kapanmasına neden olmuştur. Ülke, batıdan gelen insani yardımlarla ayakta kalabilmiştir. Ekonomik faaliyetlerin yaklaşık yarısı kayıt dışı hale gelmiştir. Yatırımlar ve artan ticaretin hizmet, telekomünikasyon, yol ve boru hattı inşaatı sektörlerinde hızlı büyüme sağladığı 1995 yılında gerçekleşen makroekonomik istikrar, 1990’lı yılların ikinci yarısında yaşanan ekonomik canlanmanın temelini oluşturmuştur. 1996 yılı ve ekim 1998 arasında yıllık büyüme oranı %10 olmuştur. 1998 yılında Rusya’da yaşanan ekonomik ve finansal kriz Rusya ile yoğun ticari ve ekonomik ilişkiler içindeki Gürcistan’ın ekonomisini de olumsuz yönde etkilemiştir. Rusya krizininin etkilerini göstermesi ile birlikte 1998 yılında ülkenin ekonomik büyüme hızı yavaşlamış ve %2,9 olmuştur. Rusya krizi ülkede yaşanan mali krizi daha da derinleştirmiştir. Netice olarak, IMF’nin talepleri doğrultusunda hükümet Lari’yi desteklemeyi bırakmış ve Lari, 1998 yılının son çeyreğinde ABD doları karşısında %50 değer kaybına uğramıştır. 1999 yılı başlarında kur istikrarı sağlanmıştır. Rusya krizinin ekonomideki kötü etkilerini sürdürdüğü 1999 yılında yıllık ortalama büyüme oranı yalnızca %3 olmuş; para arzındaki önemli miktarda büyüme ve fiyat kontrolü nedeni ile enflasyon %19,2’ye ulaşmıştır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2000 yılında ekonominin hemen hemen tüm sektörlerinde üretim artış göstermiştir. Ancak ülke ekonomisinin önemli bir kısmını oluşturan tarım sektörü üretimi yaşanan kuraklık nedeni ile şiddetli düşüş göstermiştir. Bu nedenle, GSYİH 1995 yılından bu yana gözlenen en düşük artışı göstermiştir. 2000 yılı reel GSYİH artışı %1,9 olmuştur. Öte yandan, 2000 yılında izelenen sıkı para politikalarının gıda fiyatları artışını dizginlemesi neticesinde yıllık ortalamam enflasyon oranı %4,1’e düşürülmüştür. Reel GSYİH artışı 2001 yılında %4,5’e yükselmiştir. 2001 yılında GSYİH’da gözlenen artış, 1998 Rusya krizinden sonra gözlenen en yüksek artış olup, tarım ve ulaştırma-komünikasyon sektörlerindeki sıçrayıştan kaynaklanmıştır. Diğer taraftan 2001 yılında sanayi üretimi, enerji üretiminde yaşanan sorunlar ve ülkenin en önemli ihraç pazarı olan Türkiye’nin ithalat talebindeki düşüş nedeni ile daralmıştır. 2004 yılında ülke ekonomisi bir önceki yıla göre %8,4 büyümüştür. Gürcistan ekonomisine en önemli katkıyı tarım sektörü sağlamaktadır. Diğer önemli sektörler; ticaret, hizmet, sanayi ve taşımacılık sektörleridir. İnşaat, haberleşme gibi sektörlerin GSYİH'ye katkısı düşük seviyelerde kalmaktadır. Gürcistan, 2002 yılında Türk pazarındaki varlığını, Türkiye’nin Gürcü mallarına yönelik yeniden artan talebi sayesinde tekrar elde etmiştir. Gürcistan’ın başlıca ihraç malları olan metallerin fiyatlarında 2003 ve 2004 yıllarında sırası ile %4,6 ve %2,6 artış beklenmektedir. Metal fiyatları 2001 ve 2002 yıllarında sırası ile %11,4 ve %4,6 oranında düşüş göstermiştir. Fiyatlarda beklenen artışla birlikte Gürcistan’ın 2002 ve 2003 yıllarında ihracat gelirlerinde artış beklenmektedir. 2003 yılının ilk yarısında gözlenen %8,6 oranındaki güçlü büyüme, Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattında devam eden inşaat faaliyetlerinin ülke ekonomisine olumlu etkilerini yansıtmaktadır. 2003 yılında reel GSYİH’da %8 oranında büyüme beklenmektedir. GSYİH artışının 2004 yılında Güney Kafkasya Gaz Boru Hattı projesinin başlaması ile birlikte hızlanarak %10’a ulaşması beklenmektedir. Petrol ve gaz sektörlerinde yürütülen faaliyetler istihdam ve ücret arışına ve sonuç olarak iç talepte yeniden güçlenme sağlayacaktır. Boru hattı inşaatları faaliyetleri aynı zamanda telekomünikasyon ve ulaştırma sektörleri gibi ilgili sektörlerde de olumlu gelişmeler olmasını sağlayacaktır. Boru hattı projelerinin ekonomik büyümeye olumlu etkilerine rağmen, metalurji ve madencilik sektörleri dışındaki sanayi sektörlerinde büyüme sınırlı düzeyde kalmaya devam edecektir. Sınırlı düzeydeki yatırımlar ve yeniden yapılandırma faaliyetlerinin yetersiz olması imalat sanayi sektörünün gelişimini engellemeye 2002 ve 2003 yıllarında da devam edecektir. Üretimin sürekliliğini sağlayan bir imalat sanayiinin bulunmaması ülkenin ihracatının gelişimini de olumsuz yönde etkilemektedir. Ülkenin ürettiği ham madde ve ara malları işleyememesi nedeni ile Gürcistan ihracatta ürün çeşitliliğini sağlayamamakta ve düşük katma değerli ürünler ihraç etmeye devam etmektedir. Bu nedenle ülkenin ihracat gelirleri düşük düzeyde kalmakta; düşük katma değerli ürünlerin fiyatlarında sıklıkla meydana gelen değişimler nedeni ile dış ticaret dengesi dışsal şoklardan kolayca etkilenmektedir. Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler Uygulanan sıkı para politikaları ve göreceli olarak iyi bir hasat gerçekleşmesi sayesinde 2003 yılında tüketici fiyatları enflasyonunun düşüş eğilimi göstermesi beklenmektedir. Ülkenin tüketim harcamalarının büyük bir kısmını gıda ürünleri oluşturmaktadır. Tarımsal © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 üretim artışlarının gıda fiyatlarında düşüşlere neden olması enflasyon oranlarına olumlu yansıyacaktır. Bu nedenle, enflasyon artışlarının enerji fiyatlarındaki artışlardan ve boru hattı projeleri sayesinde artan istihdam ve ücretlere bağlı olarak meydana gelen özel tüketim harcamalarındaki artışlardan kaynaklanması beklenmektedir. İç talepteki hızlı büyümenin, petrol fiyatlarındaki düşüş beklentisine rağmen enflasyonu 2004 yılında artıracağı tahmin edilmektedir. Türketici fiyatları enflasyonunun 2003 yılında %5, 2004 yılında %5,5 olması beklenmektedir. 2003-2004 yıllarında ülkenin cari işlemler açığının, boru hattı projelerinden kaynaklanan ithalat artışı nedeni ile büyümesi beklenmektedir. 2003-2004 yıllarında ülkenin ihracatında önemli yere sahip olan metaller ürün grubunun artan fiyatlarına bağlı olarak ihracat gelirlerinde de bir artış beklenmektedir. Artan cari işlemler açığının boru hattı inşaatları için ülkeye giren doğrudan yabancı yatırımlar ile kapatılması mümkündür.Cari işlemler açığının GSYİH’ya oranının 2003 ve 2004 yıllarında sırasıyla %12 ve %17 olması beklenmektedir. Projeksiyon Özeti 2003a 2004b 2005c 2006c Reel GSYİH Artışı (%) 11.1 8.4 10.0 10.0 a Tüketici Fiyatları Enflasyonu (%) 4.8 5.6 7.0 6.7 İhracat (milyon $) 831 999 1,139 1,225 İthalat (milyon $) 1 467 1 829 2 263 2 600 Cari İşlemler Dengesi -379 -407 -633 -759 Döviz Kuru Lari:ABD $ (ortalama) 2,15 1,92a 1,83 1,80 a Döviz Kuru Lari:Euro (ortalama) 2,43 2,38 2,47 2,52 a: Gerçek b: Economist Intelligence Unit tahmini c: Economist Intelligence Unit öngörüsü Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Georgia Country Report May 2005 SEKTÖRLER Tarım Gürcistan, Sovyet döneminde turunçgil ve diğer meyveler, şarap, çay ve sebze ihracatında uzmanlaşmıştır. Buna karşılık, ülke, hububat ihtiyacının %50’sini, süt ürünlerinin %60’ını ve et ihtiyacının %33’ünü ithalat yolu ile karşılamıştır. Bağımsızlık sonrasında yaşanan sorunlar ülkenin gıda üretiminin önemli miktarda düşmesine neden olmuştur. 1995 yılı itibarı ile Gürcistan’ın tarımsal üretimi 1990 seviyesinin yarısına inmiştir. Ülke bu nedenle hububat ihtiyacının %80’ini ithalatla karşılamış; ithalatın büyük bir kısmı ayrıcalıklı şartlarda ve insani yardım çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Tarım sektörü Gürcistan’daki en önemli ekonomik aktivitelerden biri olma özelliğini sürdürmektedir. Bağımsız olma sürecinden sonra başlayan ekonomik kriz, ekonominin pek çok kolunu yok etmiş ve tarımı, tekrar ekonominin belkemiği durumuna getirmiştir. Tarım sektörü hem GSYİH’ya hem de istihdama katkısı ile en önemli sektördür. 2002 yılında tarımın GSYİH’ya katkısı, 2000 ve 2002 yıllarında yaşanan kuraklığa bağlı olarak kararsız seyreden üretim nedeni ile yaklaşık %20 düzeyinde kalmıştır. Gıda üretimindeki düşüş, sözkonusu ürünlerin tüketimde en fazla yere sahip olması nedeni ile dış ticaret dengesini olumsuz yönde etkilemiştir. 2003 yılının ilk yarısında tarımsal üretim, hava koşullarının düzelmesi ile birlikte artış göstermiştir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Günümüzde tarımsal üretimin büyük çoğunluğu özel sektör tarafından gerçekleştirilmekte olup, devlet sadece çay ve tohum üretiminde aktif bir role sahiptir. Sanayi Sovyet dönemi boyunca Gürcistan, tamamen farklı ancak verimsiz bir imalat sanayi geliştirmiştir. Ülke uçak parçaları üretimi ve montajı, kamyon, traktör, çelik, makine teçhizatı, dökümhane malzemesi, gıda sektörü ve et paketlemesi için makine, elektrikli lokomotif, elektrik kaynak malzemesi, demiryolu cihazları, tekstil, ayakkabı, kimyasallar, ağaç işleri ve şarap üretimi yapmıştır. Sovyet döneminde ülkenin üretimi Birlik içindeki diğer ülkelerde bulunan fabrikalarda üretilmekte olan parçaların teminine bağlıydı. Bağımsızlığın ardından ülkenin sınai üretimi Sovyet sisteminin parçalanmasından, enerji fiyatlarının pazar ekonomisi koşullarına göre belirlenmesinden ve yatırımlara erişimdeki yetersizlikten şiddetli biçimde etkilenmiştir. SSCB’nin dağılmasından sonra imalat sanayi üretimi sürekli düşüş göstermiştir. 1996 yılı sonu itibarı ile sınai üretim 1989’daki seviyesinin sadece %14’ünü yakalayabilmiştir. İmalat sanayiindeki pekçok sektör verimsiz faaliyet göstermeye devam etmektedir. Ancak başta bağcılık ve şarapçılık olmak üzere gıda işleme ve uçak üretim teknolojileri gibi bazı alanlarda düzelme işaretleri gözlenmektedir. Özelleştirme, etkisini en fazla küçük ölçekli işletmeler üzerinde göstermiştir. 1993 yılından bu yana 17 000 adet küçük şirket ortaya çıkmıştır. Bu şirketlerin büyük çoğunluğu ticaret ve hizmet sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Küçük işletmelerin yaklaşık %5’i imalat sanayiinde faaliyet göstermektedir. Orta ve büyük ölçekli işletmelerin özelleştirmesinde daha yavaş bir ilerleme kaydedilmiştir. Bu şirketlerin yalnızca 1 426 tanesi özelleştirilmiş bulunmaktadır. Yatırımcıları yatırım yapmaktan caydırıcı sebepler şöyledir: Tekliflerin ağır, zahmetli koşulları; iş ilişkilerinin kurulmasında bireysel ilişkilerin önemli rol oynaması; ülke sanayiinin ağır bir borç yükü altında bulunması; endüstriyel varlıkların zayıf ve bakımsız durumda olması; enerji ile ilgili sorunlar. Sonuç olarak, ülkeye giren yatırımların büyük çoğunluğu Dünya Bankası, IFC-International Finance Corporation ve EBRD (Avrupa Kalkınma ve Yatırım Bankası) tarafından sağlanan borçlanma sayesinde gelmektedir. Madencilik Gürcistan, Tiflis’in 130 km. batısında yer alan, dünyanın en zengin manganez yataklarından birine sahiptir. Toplam manganez rezervinin 220 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Ülke ayrıca bakır (tahmini olarak 341 700 ton) ve altın (37 609 kg) rezervine sahiptir. Tiflis’in güneybatısındaki Marneuli’de bir Avustralya-Gürcü ortak yatırım şirketi terk edilmiş Sovyet dönemi bakır madenlerinin cüruf yığınlarından altın çıkartmaktadır. Ayrıca arsenik, obsiyadian agat ile birlikte demir dışı metaller ve polimetalik cevher yatakları da bulunmaktadır. Doğal kaynakların ihraç edildiği başlıca pazarlar Rusya ve Türkiye’dir. Ülkenin doğusunda bazı petrol yatakları bulunmaktadır. 2002 itibarı ile ülkenin kesin olarak 35 milyon varil petrol rezervi bulunmaktadır. Ayrıca ülkenin 300 milyar fit küp kanıtlanmış gaz rezervi bulunmaktadır. Gürcistan’ın 300 milyon tonluk kömür rezervinin bulunmasına karşın, sözkonusu kömür yüksek kalitede değildir. Taşımacılık Hizmetleri ve Haberleşme Avrupa ile Asya arasında bir geçiş konumunda olan Gürcistan, Orta Asya ülkeleri için denize çıkış noktası durumunda olması, tarihi ipek yolu üzerinde bulunması ve bölge ülkelerine ulaşımı sağlayan bir demiryolu ağına sahip olması açısından önemlidir. Ancak © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 gerçekte ülkenin taşımacılık ve haberleşme altyapısı, güvenliği ve ülkeden geçen ticaret hacmi yeterli olmadığından bu avantajı ekonomik olarak kullanamamaktadır. Ülkenin havayolu ulaşımı, başkent Tiflis hariç çok yetersiz bir durumdadır. Karayolları ulaşımı ise ciddi onarımlara dolayısıyla yatırımlara ihtiyaç duymaktadır. Deniz taşımacılığında Karadenizin doğu kıyılarında bulunan Poti ve Batum limanları önem taşımaktadır. Ülke, 1 612 km uzunluğunda iyi bir demiryolu ağına sahiptir; ancak karayolunda olduğu gibi demiryollarında da ciddi bir onarım ihtiyacı söz konusudur. Ülkenin Azerbaycan ve Ermenistan ile faal demiryolu bağlantısı mevcuttur. Ancak Bakü ve Yerevan’dan İran ve Türkiye’ye olan bağlantıların yavaş ve yetersiz kaldığı söylenebilir. Türkiye ile Gürcistan arasında demiryolu bağlantısı kurmak üzere hazırlanan Kars-Tiflis demiryolu projesi sürmektedir. Avrupa Kalkınma ve Yatırım Bankası-EBRD; Tiflis Havaalanı, karayolları, demiryolları ve sivil havayollarının iyileştirilmesine yönelik altyapı yatırımlarını finanse etmektedir. Karayolları, demiryolları ve limanların iyileştirilmesi için Dünya Bankası da kredi sağlamıştır. Gürcistan, petrol ve gaz boru hatlarının Hazar Denizinden batıya uzandığı yol üzerinde önemli role oynamaktadır. Nisan 1999’da Azerbaycan’ın başkenti Bakü, Gürcü limanı Supsa arasında bir petrol boru hattı açılmıştır. Sözkonusu boru hattının kapasitesi 145 000 varil/gün olup, Azerbaijan International Operating Company-AIOC tarafından çıkarılan petrolün taşınmasını sağlamaktadır. 2003 yılı mart ayında ise Azerbaycan Şah Deniz gazının geliştirilmesi ve Şah Deniz gazının Gürcistan üzerinden Erzurum’a ulaştırılmasını sağlayacak ortak bir boru hattının inşaası için alınan izin onaylanmıştır. Güney Kafkasya Boru Hattı projesi olarak bilinen sözkonusu projenin maliyeti, 3,2 milyar ABD Doları turaında olup, gazın Türkiye’ye ulaştırılması 2006’da gerçekleştirilecektir. Bakü’den başlayıp Gürcistan üzerinden Türkiye-Ceyhan’a uzanan Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının Gürcistan inşaası nisan 2003’te başlamıştır. Sözkonusu boru hattı, inşaat maliyetlerinin düşürülmesi amacıyla Güney Kafkasya boru hattı projesi ile yan yana inşaa edilecektir. Gürcistan, Sovyetler Birliği’nden zayıf bir telekomünikasyon sistemi devralmıştır. Kentlerde 100 kişiye 20 hat düşerken, kırsal kesimde bu sayı 1000 kişiye 4 hattır. Çoğu hat iyi çalışmasa da, yapılan acil yatırımlar sonucu uluslararası telefon bağlantılarında iyi sonuçlar elde edilmiştir. Ancak Gürcistan ile uzun mesafe görüşmeleri yapmak hala güçtür. Yatırımların ülkeye çekilmesinde güçlükler yaşanmasına rağmen hükümet, telekom altyapısının özelleştirilmesini amaçlamaktadır. Ülkede üç adet hücresel telefon sistemi bulunmaktadır. 2000 yılı sonu itibarı ile ülkede 185 000 cep telefonu kullanıcısı bulunmaktadır. Gürcistan’ın çok sayıda internet servis sağlayıcısı bulunmaktadır. Bunlardan en büyük ikisi SaNet ve Caucasus Net olup, çoğunluğu Tiflis’te olmak üzere, sırası ile 5 000 ve 2 000 üyeye sahiptir. Enerji Gürcistan enerji kaynaklarının çoğunu ithalat yoluyla sağlamaktadır. Enerji alanındaki dışa bağımlılığı ülkenin ekonomik sorunlarının temel nedenidir. Yaz aylarında elektrik üretiminin artmasına bağlı olarak başta Türkiye olmak üzere çeşitli ülkelere elektrik ihracatı gerçekleştirilmektedir. Buna rağmen, ülkenin enerji üretimi kendi ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalmaktadır. Ülke, hidroelektrik enerjisi üretiminde önemli potansiyele sahip olmasına rağmen, 100-160 milyar kw.saatlik kapasitesinin yalnızca %10’unu kullanmaktadır. Bu nedenle başta doğal gaz olmak üzere enerji ihtiyaçlarının çoğunluğunu Rusya, Türkmenistan ve Azerbaycan’dan ithalat yolu ile karşılamaktadır. Gürcistan, diğer © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 eski Sovyet Cumhuriyetlerine benzer biçimde enerjinin verimsiz ve savurgan tüketimi nedeni ile sorunlar yaşamaktadır. Ekonomideki en önemli sorunlardan biri, enerji ithalatına bağlı borç problemidir. Tiflis’teki elektrik dağıtım şirketinin %75 hissesi, 1998 yılında Amerikan AES şirketine (ülkedeki en büyük batılı yatırımcı) satılmış; ancak operasyon imkanlarının yetersizliği nedeni ile 2003 yılı temmuz ayında Rus UES şirketine yeniden satışı gerçekleştirilmiştir. Ayrıca 2002 yılında devlet elindeki doğal gaz şirketi Tbilgas’ın çoğunluk hisseleri Rus enerji devi Itera’ya satılmıştır. Geri kalan dağıtım şirketlerinin çoğunluk hisselerinin satışı, yatırımcıların ilgisizliği nedeni ile sürekli olarak ertelenmektedir. Enerji sektöründe kamu kesiminin varlığının devam etmesi, enerji tüketiminin devlet tarafından sübvanse edilmeye devam edeceği anlamına gelmektedir. Ülkede uygulanmakta olan düşük enerji fiyatları ve borç geciktirme enerji kaynaklarının düzgün yönetimini engellemektedir. Enerji sektöründe yapılması gereken reformların gecikmesi, yatırımcıların sektöre olan ilgisizliği, özelleştirmede yaşanan sıkıntılar, enerji tüketimi bedellerinin ödenmesinde yaşanan sorunlar, elektrik hatlarına yapılan sabotajlar Gürcistan enerji sektörünün karşı karşıya olduğu başlıca problemlerdir. Müteahhitlik İnşaat sektörü bağımsızlığı müteakip yaşanan çöküş sonrasında hızla yeniden büyümektedir. Gürcü hükümeti çok az taahhüt işini üstlenmektedir. Taahüt işlerinin büyük çoğunluğu özel sektör tarafından ve daha ziyade küçük ölçekli şirketler tarafından yürütülmektedir. Ülkedeki inşaat faaliyetlerinin gerçek değerinin hesaplanması, faaliyetlerin en önemli kısmının kayıt dışı ekonomide gerçekleştirilmesi nedeni ile mümkün olamamaktadır. Yalnızca büyük projelerin resmi değerleri temin edilebilmektedir. İşadamları genelde vergiden kaçınmak amacı ile inşaat projelerinin gerçek maliyetlerini gizlemektedir. Hükümete göre inşaat faaliyetlerinin yaklaşık %60’ı kaydedilmemektedir. AB’nin Transkafkasya projesi ile birlikte gelecek birkaç yılda daha büyük ölçekli inşaat projelerinin hayata geçirilmesi beklenmektedir. 1998 yılında Azerbaycan ve Gürcistan arasında TRACECA köprüsü açılmış; 1999 yılı başında Bakü’den Gürcistan’ın batı limanı Supsa’ya uzanan petrol boru hattı tamamlanmıştır. 1997-98 yıllarında yaşanan güçlü GSYİH artışının başlıca sebebi Bakü-Supsa boru hattı inşaası olmuştur. Bakü-Supsa boru hattının kapasitesinin artırılması ve Poti limanında bir petrol yükleme terminalinin inşaası müteahhitlik sektörünün 1999-2001 yıllarında yaşanan durgunluğun ardından 2002 yılında %28,2 oranında büyümesini sağlamıştır. 2002 yılında yaşanan hızlı büyüme müteahhitlik sektörünün 2001 yılında %3,9 olan GSYİH’daki payının 2002’de %4,5’e yükselmesi sonucunu doğurmuştur. Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattının 2003 yılı nisan ayında başlayan inşaası, 2003 yılının ilk yarısında sektörün %45 oranında büyümesini sağlamıştır. Öte yandan Güney Kafkasya Boru Hattı projesinin Gürcistan bölümünün de 2003 yılı sonlarında veya 2004’te başlaması beklenmektedir. Sözkonusu iki projenin başlatılması Gürcistan’ın transit gelirlerini daha da artıracak ve aynı zamanda ülkenin Rusya’dan enerji ithalatına bağımlılığının azaltılmasına yardımcı olacaktır. Bankacılık ve Finans Bankacılık sektörü reformu Gürcistan Merkez Bankası denetiminde 1995 yılı ortalarında başlamıştır. Merkez Bankası’nın bankacılık sektörünün konsolidasyonu amacı ile koyduğu yeni kurallar ve uyguladığı sıkı politikalar neticesinde banka sayısı 1995 yılında 247 iken, © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2002 yılında 27’ye düşmüştür. Asgari sermaye yükümlülüğü zaman içinde giderek artırılmış olup, 2001 yılı ocak ayında 2,4 milyon ABD Dolarına ulaşmıştır. 2002 yılı sonu itibarı ile bankacılık sektörü aktif toplamı yaklaşık 1 milyar Lari olmuştur. Sektördeki en büyük sekiz banka aktif toplamının ve brüt kredilerin %90’ını oluşturmaktadır. Güçlendirilmesi yönünde alınan önlemlere rağmen sektör hala zayıf durumdadır. Bankaların büyük çoğunluğu finansal işlemler için aracılık yapmakta güçlük çekmektedir. Krediler genellikle ticaretin finansmanı için kullandırılmakta olup, sanayi ve tarım sektörleriin kredilere ulaşma oranı sınırlı kalmaktadır. Bankacılık sektörünün zayıf kalmasının en önemli sebebi kayıt dışı ekonominin yüksek düzeydeki varlığıdır. Kayıt dışı ekonominin işlemlerinin nakit olarak yürütülmesi bankacılığın gelişimini engellemektedir. Gürcistan Menkul Kıymetler Borsası, 2000 yılında faaliyete başlamıştır. Son derece küçük ve likit olmayan bir borsadır. Turizm Gürcistan dağları, nehirleri, sahilleri ve sahip olduğu tarihsel geçmiş ile önemli bir turizm potansiyeline sahiptir. Ancak ülke, sahip olduğu turizm potansiyelini kullanamamaktadır. 1980’li yıllarda yılda 2 milyon turist çeken ülke, 1990’lı yıllarda ülkede yaşanan sorunlar nedeni ile ziyaretçilerinin büyük çoğunluğunu kaybetmiştir. Günümüzde ülkenin sorunlarının çözülmesi ile birlikte turizm sektörünün yeniden canlanması beklenmekle birlikte 1980’li yıllarda olduğu kadar canlanma beklenmemektedir. Bunun başlıca sebebi; BDT ülkelerinde yaşam satandardının düşümesi ve BDT vatandaşlarının çok çeşitli ülkelere seyahat etmeye başlamaları gelmektedir. Tüm bu faktörlere rağmen ülke 2001 yılında 667 milyon Lari (GSYİH’nın %10’u) turizm geliri elde etmiştir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 EKONOMİDE LİBERALİZASYON ÇALIŞMALARI ve ÖZELLEŞTİRME Bağımsızlığın ilk yıllarında ülkedeki büyük politik değişim nedeni ile önemli ekonomik reformların gerçekleştirilmesi mümkün olmamıştır. Ekonomik reformlar, 1993 yılında devlet elindeki küçük ölçekli tarımsal arazilerin ve binaların satılması ile başlamıştır. Ancak, hükümetin tutarlı bir rform programı üzerinde anlaşamaması, tüm alanlarda reformların uygulanmasında gecikmeye neden olmuştur. Yapısal reformlar, 1995 yılı kasım ayında Eduard Şevardnadze’nin başkanlık seçimlerini kazanmasından sonra gerçek anlamda uygulamaya konulmuştur. 1995 yılında ülkenin IMF destekli bir reform programını uygulamaya koyması ile birlikte başarılı bir istikrar politikası girişimi başlatılmıştır. Hükümetin göreceli olarak esnek mali politika yaklaşımı makro ekonomik istikrara erişildiği anlamına gelmiş ve istikrar, sıkı para politikaları sayesinde sağlanmıştır. Enflasyon oranı 1994 yılında %15 000 iken, 1995 yılında %163’e düşmüştür. 2001 yılı ocak ayında IMF fakirliğin azaltılması programı çerçevesinde 141 milyon ABD Doları tutarında 3 yıllık bir krediyi onaylamıştır. Sözkonusu kredi Gürcistan’ın hayat standartlarını yükseltmesini sağlayacak sosyal programların uygulanması ve hükümetin gelir toplamasını iyileştirme ve makroekonomik istikrarı sağlamasını garantiye alma amacına yönelik olarak tahsis edilmiştir. Ülke artan bütçe açıkları nedeni ile 2003 yılında IMF tarafından harcamaların kısılması ve vergi gelirlerinin artırılması yönünde uyarılmıştır. 2003 yılı ağustos sonu itibarı ile çeşitli finans kuruluşlarından finansal destek alınabilmesi halinde bazı yapısal reformların uygulanması kararı alınmıştır. Vergi toplama sorunu ülkenin kontrol edilmesi en zor problemlerinden biridir. Sağlıklı vergi toplanmasını engelleyen başlıca sebepler zayıf vergi yönetimi ve bağımsızlık sonrası ülkedeki ortamdır. Vergi gelirlerinin GSYİH’daki payı %15’tir. Bu oran, bölgedeki en düşük orandır. 1996 yılında yeni bir vergi kanununun yürürlüğe girmesine rağmen önemli sorunlar, özellikle uygulamadan kaynaklanan problemler nedeni ile devam etmektedir. Hükümet, Dünya Bankası ve IMF’ye 2003 yılı ekim ayında sunmak üzere bir ekonomik kalkınma ve fakirliği azaltma programı sunmuştur. Sözkonusu program, 2003’ten 2015’e kadar sürdürülecek olup, finansmanı uluslararası finasal kuruluşların ve bazı ülkelerin desteği ile ve devlet bütçesinden ayrılan fonlarla sağlanacaktır. Programın ilk üç yılında ülkeye 460 milyon ABD Dolarında destek gireceği tahmin edilmektedir. Program, fakirliğin azaltılması; kamu yönetiminin geliştirilmesi, makro ekonomik istikrarın ve özellikle sanayi, enerji ve tarım sektörlerinde yapısal reformların gerçekleştirilmesi gibi çok çeşitli konuları kapsamaktadır. Program çerçevesindeki hedefler; GSYİH’nın yılda en az %5 oranında büyümesi, vergi gelirlerinin artırılarak her yıl GSYİH’daki payının %0,5-0,8 oranında artmasının sağlanması ve fakirliğin azaltılarak, fakirlik sınırında yaşayan hanehalklarının nüfusa oranının %20-25’ten fazla olmamasının sağlanması gibidir. Günümüzde fakirlik sınırında yaşamakta olan hanehalklarının oranı %50’dir. 1995 yılında işletmelerin yeniden yapılandırmasının başlamasından bu yana küçük işletmelerin özelleştirilmesinde orta ve büyük ölçekli işletmelere kıyasla daha fazla başarı sağlanmıştır. Günümüzde küçük ölçekli işletmelerin büyük çoğunluğu özel sektörün elindedir. Büyük işletmelerin satışında önemli miktarda sermaye yatırımı ihtiyacı ve bu işletmelerin aşırı büyük ölçekte olmaları nedeni ile sorunlar yaşanmaktadır. Özelleştirme sürecinde yeterince şeffalık olmaması, satış sırasında kapsamlı koşulların öne sürülmesi olası alıcıları caydırıcı etkenler olarak öne çıkmaktadır. Ancak zayıf yönetim ve keyfi vergi uygulamaları özelleştirmenin önündeki en önemli engeldir. Ülkedeki zayıf yatırım ortamının © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 en önemli göstergesi; Telasi isimli elektrik dağıtım şirketinin %75 hissesine sahip olan ve Gürcistan’daki en büyük batılı yatırımcı olan Amerikan enerji şirketi AES’in elindeki hisselerin tamamını 2003 yılında Rus elektrik şirketi UES’e satmış olmasıdır. AES’in ülkeden çekilmesinin başlıca sebebi politik baskı, ülkedeki yatırım ortamının elverişsiz olması ve şirketin müşterilerinin faturaları ödemede isteksiz davranması olmuştur. YABANCI YATIRIM Ülkeye giren doğrudan yabancı yatırım miktarı düşük düzeydedir. Ancak zaman zaman boru hattı inşaatları nedeni ile doğrudan yabancı yatırımlarda artışlar gözlenmektedir. 1998 yılında ülkeye giren doğrudan yabancı yatırım miktarı, Bakü-Supsa boru hattı projesi sayesinde en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Önümüzdeki birkaç yılda Gürcistan’dan geçecek iki büyük boru hatının inşaası nedeni ile doğrudan yabancı yatırımlarda artış beklenmektedir. Ancak ülkede yatırımlar için elverişli bir ortamın bulunmaması ve güvenlik sorunları nedeni ile diğer sektörlere yatırımların düşük düzeyde kalması beklenmektedir. Ülkeye yabancı yatırımların girişi fazla vergi yükü, yeterli düzeyde yasal korunma bulunmayışı, kural ve düzenlemelerin keyfi uygulanması gibi nedenlerle engellenmektedir. Ülkede özel sektörün gelişiminin önündeki diğer bir engel de enerji sektörünün özellikle elektrik üretiminin zayıf durumda olmasıdır. Yabancı yatırımların yöneldiği başlıca sektörler enerji, tarım, ticaret, turizm ve ulaştırma sektörleridir. İmalat ve telekomünikasyon sektörlerinde de hatırı sayılır ölçüde yabancı yatırım bulunmaktadır. Özellikle petrol ve doğal gaz alanlarındaki büyük projelerin finansmanında ülkenin finans sektörü altyapısı yeterli olamamakta, böyle projelerin finansmanı için uluslararası finans kuruluşlarına ve yabancı yatırımcılara ihtiyaç duyulmaktadır. Dünya Bankası, Avrupa Kalkınma ve Yatırım Bankası ve OPIC ülkeye kaynak sağlayan belli başlı kuruluşlardır. Büyük projelerin finansmanını sağlayacak yabancı yatırımların ülkeye çekilebilmesi amacı ile 2002 yılı eylül ayında Ulusal Yatırım Ajansı faaliyete başlatılmıştır. Yıllar İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Yabancı Yatırım Miktarı (milyon $) 33,25 68,46 138,6 288,04 83,65 60,14 61,8 Kaynak: DEİK Rusya Federasyonu ülkedeki en önemli yabancı yatırımcıdır. Ancak Rus yatırımcılar da enerji ve madencilik sektörü gibi yalnızca stratejik önem taşıyan sektörlerle ilgilenmektedir. Ülkeye daha fazla yabancı sermaye çekilmesini sağlamak üzere yatırım ortamının iyileştirilmesi amacı ile 1996 yılından bu yana çalışmalar yürütülmektedir. Vergi yükünün hafifletilmesi ve korumacı uygulamaların kaldırılması bu çalışmalardan başlıcalarıdır. Vergi yükünün hafifletilmesi amacına yönelik olarak %20’lik standart vergi oranı, zarardaki işletmeler için beş yıla kadar vergi muafiyeti, hammadde ithalatına vergi muafiyeti gibi önlemler alınmıştır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 DIŞ TİCARET Yıllar İtibarı ile Dış Ticaret (milyon $) Yıllar İhracat İthalat Hacim Denge 1998 300 884 1 184 -584 1999 330 602 932 -272 2000 459 651 1 110 -192 2001 496 684 1 180 -188 2002 579 740 1 319 -161 2003 831 1 467 2 298 -636 2004* 999 1 829 2 828 -830 Kaynak: The Economist Intelligence Unit Georgia Country Report, May 2005 *: Tahmini Gürcistan 2000 yılının Temmuz ayında DTÖ’ye 137. üye olarak katılmıştır. Eski Sovyet Cumhuriyetleri içinde Kırgızistan, Letonya ve Estonya’nın ardından DTÖ’ye katılan dördüncü ülkedir. Gürcistan üyeliğinin DTÖ’ye henüz üye olmayan BDT ülkeleri ile ticaretini etkilemeyeceği hususunu taahhüt etmiştir. DTÖ’ye üyelik Gürcistan’ın global pazarlara tercihli tarife oranlarından girebilmesini sağlarken, ihracatını artıracak ve böylece gelecekte ekonomik büyümeyi kışkırtıcı etki yaratacaktır. Öte yandan ülkenin DTÖ’ye girmesi Gürcistan’ın BDT dışı ülkelerle ticaretiningelişmesini sağlayacak ve dış ticaretinde ülke çeşitliliği sağlayarak, ekonomik krizlerden daha az etkilenmesini sağlayacaktır. Ülkenin dış ticaretine ilişkin istatistiki veriler; ticaretin, özellikle ithalatın büyük bir kısmının küçük ölçekli sınır ticareti ile kısıtlı olması nedeniyle kayıt altına alınamaması gibi nedenlerle yeterli bilgi vermemektedir. Ülkenin iç pazarının küçük ölçekli olması ve ekonomik problemler nedeniyle daha açık ve liberal bir dış ticaret rejimine yönelinmiştir. Bu çerçevede pek çok üründe %12 olan ithalat vergileri, 1997 yılı Ocak ayında bir kısım üründe %5’e düşürülmüştür. 2004 Yılı İtibarı ile Dış Ticarette Başlıca Ürünler İhracat % İthalat % Demir Alaşımları, bakır ve altın 14,8 Petrol, gaz ve elektrik 16,0 Hurda metaller, demir ve çelik 14,4 Otomotiv 6,3 Şarap ve maden suyu 12,6 Tüpler ve borular 3,0 Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Georgia Country Report, May 2005 Ülkenin başlıca ihraç ürünleri hurda metaller ve şarap gibi düşük katma değerli ürünlerdir. Baz metallerin ihracatı (hurda mettaler dahil) 2001 yılı itibarıyla 80 milyon ABD Dolarına ulaşmıştır. Baz metaller toplam ihracat gelirinin %24’ünü, baz metaller içindeki hurda metaller grubu ise %16’sını oluşturmaktadır. İthalatının ürün yapısı ise ülkenin eneji sektörü ürünleri bakımından dışa bağımlılığını yansıtmaktadır. Petrol ve petrol ürünleri ithalatının toplam ithalattaki payı %19,7’dir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2004 Yılı İtibarı ile Dış Ticarette Başlıca Partnerleri İhracat % İthalat % Türkiye 18,3 Rusya Federasyonu 14,0 Rusya Federasyonu 16,1 Türkiye 11,0 Ermenistan 8,4 İngiltere 9,3 İngiltere 4,9 Azerbaycan 8,5 Azerbaycan 3,9 Almanya 8,2 Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Georgia Country Report, May 2005 SSCB döneminde Gürcistan’ın dış ticareti birlik ülkelerine veya COMECON ülkelerine yönelmiştir. Bağımsızlıktan sonra ise ülkenin dış ticaretinde Türkiye, Almanya ve ABD gibi ülkeler de pay almaya başlamıştır. Ülkenin ihracatının yöneldiği bölgeleri, taşımacılık maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle coğrafi yakınlık belirlemektedir. Türkiye, Gürcistan’ın en önemli ticari partneri olan Rusya ile rekabet etmektedir. Diğer önemli partnerler ise Azerbaycan ve Ermenistan gibi Kafkas ülkeleridir. Almanya ve Fransa, Gürcü mallarının en önemli ithalatçıları olan Avrupa ülkeleridir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam, parçaları 1201 Soya fasulyesi (kırılmış olsun, olmasın) 8544 İzole edilmiş (emaye kaplanmış veya anodize edilmiş olanlar dahil) teller , kablolar ve diğer izole edilmiş elektrik iletkenler. Gürcistan İthalatının Ürün Bazında Değerlendirmesi Ülkenin İthalatında Başlıca Ürünler (2003) Ürün Kodu ve Ürün Tüm Ürünler (DTÖ) 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar (hamyağlar hariç) 7305 Demir ve çelikten diğer tüp ve borular -kaynaklı vb-çapı >406,4mm 2711 Petrol gazı ve diğer gazlı hidrokarbonlar 3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere karışık olan veya karışık olmayan ürünlerden oluşan ilaçlar 1701 Kamış veya pancar şekeri ve kimyaca saf sakkoroz (katı halde) 8703 Binek otomobilleri 1 126 105 Net İthalat (2003, milyon $) 614 102 94 93 66 İthalat (2003, milyon $) İthalat Artış Hızı 99-2003 (%) 15 12 Başlıca İhracatçılar 1. 2. (%) (%) Azerbaycan (74) Romanya (10) 767 İngiltere (99) İtalya (1) 62 0 Rusya (92) Kazakis. (6) 63 60 10 53 19 47 1001 Buğday ve mahlut (14) Almany (10) 30 İngiltere (41) Ukrayna (21) 46 11 28 17 11 Almanya (53) Rusya (57) 2716 Elektrik enerjisi 21 17 7 Rusya (71) 2402 Tütün ve tütün benzerlerinden purolar, sigarillolar, sigaralar 8406 Buhar türbinleri 21 20 -14 Ukrayna (62) Danimar. (10) ABD (35) Ermenis. (29) İsviçre (14) 18 18 433 ABD (100) 8525 Telsiz telefon, telsiz telgraf, radyo ve televizyon yayınlarına mahsus verici cihazlar 8517 Telli telefon ve telli telgrafa mahsus elektrikli cihazlar; görüntülü telefon cihazları 8802 Diğer hava taşıtları (helikopterler, uçaklar gibi); uzay araçları (uydular dahil), uzay araçlarını fırlatıcı araçlar ve yörünge altı araçları 8479 Kendine özgü fonksiyonlu makina ve cihazlar 1806 Çikolata ve kakao ihtiva eden 15 15 17 İsveç (28) 15 14 14 Çin (44) Almanya (28) 15 -6 -5 Fransa (54) Türkmen. (19) 11 11 25 (39) İngiltere (24) 10 9 86 Rusya (50) Ukrayna (31) © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 ABD ABD Rusya (0) İngiltere (26) diğer gıda müstahzarları 9406 Prefabrik yapılar 1101 Buğday unu, çavdarla karışık buğday unu 0207 Kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatı 8431 Ağır iş makina ve cihazlarının (84.25-84.30) aksamı, parçaları 7214 Demir-çelik çubuklar-sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş 9018 Tıp, cerrahi, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları 8481 Muslukçu, borucu esyasıbasınç düşürücü, termostatik valf dahil 7010 Cam damacana, şişe, kavanoz, çanak, ilaç tüpleri, cam kaplar 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 4818 Tuvalet kağıtları, kağıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü vb 10 10 105 10 10 -14 10 10 0 10 8 9 Türkiye (91) Türkiye (79) ABD Azerbay. (4) İtalya (16) (64) Brezilya (25) 38 Fransa (31) Türkiye. (20) 9 52 Ukrayna (80) Azerbay. (16) 8 8 5 8 8 108 7 7 21 7 7 7 7 ABD (50) Almanya (19) Italya (39) İngiltere (26) (39) Bulgaris. (23) 55 Almanya (31) Ermenis. (19) 19 Türkiye (52) Yunanis. (18) İtalya Kaynak: International Trade Center, http://www.intracen.org 1999-2003 döneminde Gürcistan’ın toplam ithalatı ABD Doları bazında %15 oranında genişlemiştir. Aynı dönemde Gürcistan’ın da içinde bulunduğu Merkezi Asya ülkeleri grubu ithalatı ise %19 oranında artış göstermiştir. Gürcistan’ın başlıca ihraç mallları şarap ve hurda metaller gibi düşük katma değerli ürünler olup, ihracatının bu özelliği ülkenin ithalat kompozisyonuna da yansımaktadır. Gürcistan’ın dış enerji kaynaklarına bağımlı bir ülke olması nedeniyle ithalatında enerji sektörü ürünleri en önemli yere sahiptir. TÜRKİYE İLE TİCARET Türkiye-Gürcistan Dış Ticareti (1000$ ) Yıllar İhracat 2000 131 769 2001 144 049 2002 103 221 2003 155 070 2004 199 699 2004 (Ocak-Nisan) 49 148 2005 (Ocak-Nisan) 68 499 İthalat Denge Hacim 155 314 -23 545 287 083 127 231 -16 818 271 281 137 873 34 652 241 093 273 917 118 847 428 986 306 669 -106 970 506 368 106 791 -57 643 155 939 100 185 -31 686 168 684 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 İki ülke arasında 1990’lı yıllarda bavul ticareti olarak başlayan ticari ilişkiler zamanla normal şeklini almış ve ülkemiz lehine gelişmiştir. Türkiye’den Gürcistan’a çoğunlukla sanayi mamülü mallar giderken, Gürcistan’dan daha çok hammaddeler ve kereste gelmektedir. Türkiye’nin Gürcistan’a ihracatı 2002 yılında bir önceki yıla göre %28 oranında düşüş göstermiştir. İhracattaki bu düşüş ülkeye şeker ihracatındaki azalmadan kaynaklanmıştır. Ülkenin 2002 yılına kadar Türkiye’den karşıladığı şeker ihtiyacı, 2002 yılında kurulan şeker fabrikası tarafından karşılanmaya başlamıştır. Türkiye’nin Gürcistan’a şeker ihracatında 2002 yılında %85 oranında gerileme gözlenmektedir. 2003 yılı Ocak-Ağustos döneminde ülkeye ihracatta %45 artış sözkonusudur. Ülkeden ithalatımız 2000 yılında genel ithalatta gözlenen artış trendinin paralelinde %66,4 büyümüştür. 2001 yılında ise uygulanan para politikaları neticesinde genel ithalat bir önceki yıla göre %24 oranında daralırken, Türkiye’nin Gürcistan’dan ithalatı %18 oranında düşüş göstermiştir. 2002 yılında ülkeden ithalatımız yeniden artış eğilimi göstererek, %8 oranında büyümüştür. 2003 yılı Ocak-Ağustos döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre ülkeden ithalatta %124 oranında bir artış gözlenmektedir. Gürcistan’a yapılan ihracatlardaki ilk sırayı toplam ihracattaki %60 payı ile temel gıda maddeleri oluşturmaktadır. 1998 yıllarının sonlarına kadar Gürcistan’ın un tedarikçisi durumunda olan Türkiye için bu durum Rusya kriziyle değişmiştir. Ülkeye Rusya’dan çok miktarlarda ve çok ucuz fiyatlarla unun gelmesi Türkiye’nin ihracatını düşürmüştür. Gürcistan’la, tarım ürünlerinin işlenmesi, paketlenmesi ve ihracatı alanlarında işbirliği olanakları bulunmaktadır. Meyve suyu üretimi, et ve süt ürünlerinin işlenmesi alanlarında işbirliği gereksinimi bulunmaktadır. Ayrıca ülkenin tekstil ve deri sanayii yenilenme ve geliştirilme ihtiyacı içindedir. Minibüs-midibüs ve kamyonet tipi motorlu araçların üretiminde de işbirliği potansiyeli bulunmaktadır. Sınır Ticaret Merkezleri Kurulmasına İlişkin 2003/5408 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı 10 Nisan 2003 tarihli 25075 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Adı geçen Karar çerçevesinde Artvin, Ardahan, Ağrı, Kars, Iğdır, Van, Hakkari, Şırnak, Mardin, Şanlıurfa, Gaziantep, Kilis ve Hatay illerinde Sınır Ticaret Merkezleri kurulması, ayrıca bu illere komşu Erzurum, Muş, Bitlis, Siirt, Diyarbakır, Batman ve Adıyaman İlleri de “mücavir il” kapsamında uygulamadan yararlanması öngörülmüştür. Gürcistan tarafından uygulanan gümrük vergilerinin yüksek olması nedeniyle sınır ticareti kapsamında vergi muafiyeti içeren bir ticari mekanizma kurulmasının iki ülke arasındaki ticareti arttıracağı öngörülmektedir. Konuya Gürcü makamları da olumlu yaklaşmaktadır. Türkiye’nin Gürcistan’a İhracatında Önem Arz Eden Ürünler: Türkiye’nin Gürcistan’a ihracatında; değirmencilik ürünleri; plastikten mamul eşyalar; elektrikli-elektriksiz makina ve cihazlar; demir-çelik eşyalar; kağıt ve kağıt ürünleri; inorganik kimyasal müstahsallar; boyalar; mobilyalar gibi ürün grupları önemli yer tutmaktadır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 İhracatta Önem Arz Eden Ürün Grupları (ABD $) GTİP No. 11 39 84 73 85 48 28 32 94 69 44 72 17 76 60 19 34 18 20 98 08 04 87 83 ÜRÜN ADI 2003 Değişim (%) 20.469.194 545,4 2004 Değirmencilik Ürünleri, Malt, Nişasta, 3.171.345 İnülin, Buğday Gluteni Plastik ve Plastikten Mamul Eşya 12.712.958 19.849.227 Kazanlar; Makina ve Cihazlar, Aletler, 13.874.204 17.228.651 Parçaları Demir veya Çelikten Eşya 8.047.950 11.285.004 Elektrikli Makina ve Cihazlar, Aksam ve 9.536.853 10.444.931 Parçaları Kağıt ve Karton; Kağıt Hamurundan Kağıt 8.091.793 9.472.704 ve Kartondan Eşya İnorganik Kimyasal Müstahsallar, Organik, 382.240 8.284.935 İnorganik Bileşikler Debagat ve Boyacılıkta Kullanılan Hülasa, 6.290.990 7.426.787 Boya, Macun, Sakızlar Mobilyalar, Aydınlatma, Reklam 11.675.275 7.114.396 Lambaları, Prefabrik Yapilar Seramik Mamulleri 6.731.401 6.845.978 Ağaç ve Ağaçtan Mamul Eşya; Odun 4.282.843 6.778.492 Kömürü Demir ve Çelik 3.849.382 5.766.556 Şeker ve Şeker Mamulleri 17.592.679 5.452.078 Aluminyum ve Aluminyum Eşya 2.855.498 4.102.085 Örme Eşya 1.512.170 4.035.746 Esasını Hububat, Un, Nişasta, Süt Teşkil 2.673.680 3.702.615 Eden Müstahzarlar Sabunlar, Yüzey Aktif Organik Maddeler, 3.171.745 3.537.900 Yikama-Yağlama Madde. Kakao ve Kakao Müstahzarları 4.002.187 3.452.958 Sebze, Meyva, Bitki Parçaları, Sert 3.181.744 3.407.516 Kabuklu Yemiş Konserveleri Harp Silahları 1.500.038 2.962.556 Yenilen Meyvalar, Kabuklu Yemişler, 2.179.152 2.856.794 Turunçgil ve Kavun Kabuğu Süt ve Süt Mamulleri, Kuş ve Kümes 2.046.854 2.790.592 Hay.Yumurtaları, Bal vb. Motorlu Kara Taşıtları, Traktör, Bisiklet, 1.991.804 2.466.348 Motosiklet ve Diğer Adi Metallerden Çeşitli Eşya 2.179.016 2.457.515 Genel Toplam 155.069.890 199.699.417 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 56,1 24,2 40,2 9,5 17,1 2067,5 18,1 -39,1 1,7 58,3 49,8 -69,0 43,7 166,9 38,5 11,5 -13,7 7,1 97,5 31,1 36,3 23,8 12,8 28,8 Türkiye’nin Gürcistan’dan İthalatında Önem Arz Eden Ürünler: Türkiye’nin Gürcistan’dan ithalatında demir ve çelik; mineral yakıtlar, mineral yağlar; aluminyum ve aluminyum eşyalar; bakır ve bakırdan eşyalar; ağaç ve ağaçtan mamul eşyalar; gübreler metal cevherleri gibi hammadde ve ara malları niteliğindeki mallar önemli yer tutmaktadır. Türkiye’nin Gürcistan’dan ithalatında en önemli paya sahip olan ürün grubu demir-çeliktir. 2004 yılında demir-çeliğin toplam ithalatımızdaki payı yaklaşık %62 olmuştur. İthalatta Önem Arz Eden Ürün Grupları (ABD $) GTİP No. 72 27 76 74 44 31 26 89 84 94 03 60 78 41 23 06 39 62 38 15 ÜRÜN Değişim (%) 168.032.951 190.057.729 13,1 54.448.220 45.936.066 -15,6 2003 2004 Demir ve Çelik Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar ve Müstahsalları, Mumlar Aluminyum ve Aluminyum Eşya 25.731.324 35.822.157 Bakır ve Bakırdan Eşya 2.085.882 11.245.487 Ağaç ve Ağaçtan Mamul Eşya; Odun 11.417.064 8.684.530 Kömürü Gübreler 680.139 5.943.567 Metal Cevherleri, Cüruf ve Kül 9.255.679 4.463.907 Gemiler, Suda Yüzen Taşıt ve Araçlar 100.163 2.112.168 Kazanlar; Makina ve Cihazlar, Aletler, 725.491 757.249 Parçaları Mobilyalar, Aydınlatma, Reklam 161.011 434.228 Lambaları, Prefabrik Yapılar Balıklar, Kabuklu Hayvanlar, 452.656 266.859 Yumuşakçalar, Diğer Omurgasızlar Örme Eşya 70.936 219.762 Kurşun ve Kurşundan Eşya 116.979 169.373 Ham Postlar, Deriler (Kürkler Hariç) ve 153.312 Köseleler Gida Sanayii Kalıntı ve Döküntüleri, 93.459 Hazır Hayvan Gıdaları Canlı Bitkiler ve Çiçekçilik Müstahsalları 90.535 92.660 Plastik ve Plastikten Mamul Eşya 214.270 76.511 Örülmemiş Giyim Eşyası ve 1.566 59.729 Aksesuarları Muhtelif Kimyasal Maddeler 12.720 Hayvansal ve Bitkisel Yağlar ve Bunların 12.430 Müstahsalları Genel Toplam 273.916.537 306.668.814 39,2 439,1 -23,9 773,9 -51,8 2008,7 4,4 169,7 -41,0 209,8 44,8 2,3 -64,3 3714,1 12,0 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı İki ülke arasında yükselen ticaret hacmine ve yakınlık avantajına rağmen ticari ilişkiler istenilen boyutta değildir. Ticaretin geliştirilememesi iki ülkeyi birbirine bağlayan altyapıdaki eksiklikler, Gürcistan’da bankacılık sisteminin yeterince gelişmemiş olması ve mevzuat © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 boşluklarından kaynaklanmaktadır. Türkiye ile Gürcistan arasındaki ticarette kargo ve bavul ticaretinin önemli bir payı olduğu dikkate alındığında; Türkiye’nin gerçek ihracat miktarının resmi rakamların çok üzerinde olduğu açıktır. Anlaşma ve Protokoller Anlaşma Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Antlaşması Ekonomik Konularda Yapılan Görüşmelere İlişkin Mutabakat Zaptı Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması İmza Tarihi 30.07.1992 30.07.1992 13.01.1994 Müzakere aşamasında Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı İki Ülke Arasında Ticarette Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Türkiye-Gürcistan arasındaki ticaret sürekli bir artış eğilimi gösterse de iki ülke arasındaki dış ticaret rakamları ve Türkiye’nin Gürcistan’daki yatırımlarının miktarı potansiyelin altındadır. Türk firmalarının Gürcistan faaliyetlerindeki temel sıkıntısı finansman sorunudur. Ayrıca Gürcistan’da modern bankacılık sisteminin yerleşmemiş olması nedeniyle nakit hareketlerinde ve akreditif işlemlerinde sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bunun yanında kambiyo mevzuatının yetersizliği para transferlerinde zorluklara neden olmaktadır. Gürcistan ithalatta oldukça yüksek gümrük vergileri uygulamaktadır. Pazardaki önemli rakiplerimiz olan Rusya Federasyonu, Azerbaycan ve Ukrayna gibi BDT ülkeleri Gürcistan ile aralarında uygulanan serbest ticaret anlaşması kapsamında gümrük vergisi ödemeden ihracat yapmakta ve pazarda Türk menşeli ürünlere kıyasla önemli bir fiyat avantajı elde etmektedir. Türkiye-Gürcistan ticari ilişkilerinin gelişimini engelleyen bir diğer sorun ise Sarp ve Kars sınır kapılarındaki altyapı eksiklikleridir. Hukuki altyapı ve kurumsallaşmadaki aksamalar ve fiziki altyapı yetersizlikleri de dış ticaret ilişkilerinde sorunlara yol açmaktadır. Bir diğer önemli sorun da bavul ticareti ile ülkeye giren Türk mallarına karşı ülkede oluşan önyargıdır. Gelir düzeyinin düşük olması sonucunda yasal olmayan kazanımların cazip hale gelmesi ve dükkan kiralarının yüksekliği ülkeden kaynaklanan diğer sorunlar olarak sıralanabilir. Ulaştırma sektöründe yaşanan sorunlar da iki ülke ticaretini olumsuz yönde etkilemektedir. Sözkonusu sorunlar; güvenlik, kara ulaşımı ücretsiz geçiş belgelerinde hala dağıtımın tam olarak yapılamamış olması, yapılan mevzuat değişikliklerinden haberdar olunamaması, ülkenin farklı bölgelerinde farklı ödemelerin gerekmesidir. Ulaşım altyapısının yetersiz olması da ulaşımla ilgili sorunlara neden olmaktadır. Kar-Tiflis demiryolunun tamamlanması ile birlikte ulaşımdan kaynaklanan sorunların aşılması beklenmektedir. Rusya krizi neticesinde Rus Rublesinin devalüasyonu Rus mallarının Türk ürünlerine karşı rekabet üstünlüğü kazanmasına neden olmuştur. Ayrıca Rus mallarının ülkeye daha avantajlı gümrük tarifeleri ile girebiliyor olması haksız rekabet yaratmaktadır. İthalatta talep edilen yüksek vergiler ve gümrüklerdeki keyfi uygulamalar da ticareti engelleyici etki yaratmaktadır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Ülkedeki siyasi ve ekonomik istikrarsızlık, mevzuat altyapısının ve vergi sisteminin batı normlarına göre olmaması yabancı yatırımların ülkeye girişini engellemekte ya da mevcut yatırımları kaçırmaktadır. Gürcü devlet görevlilerince makbuzsuz ceza kesilmesi, keyfi uygulamalar ile şirketlerin banka hesaplarına el konulabilmesi ülkede iş yapmayı güçleştiren diğer uygulamalardır. Gürcistan’la ticari ilişkilerin geliştirilmesi bakımından ülkedeki fuarlara katılım büyük önem taşımaktadır. Ülkeye ürün bazında ihracatımız ve ülkenin ithalat kompozisyonu dikkate alındığında otomotiv, inşaat malzemeleri, mobilya, gıda ürünleri ve gıda işleme ve tarım makinaları konulu fuarlara katılım önem arz etmektedir. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Georgia Country Commercial Guide FY 2003: Trade Regs Country Commercial Guide [CCG] ID: 110673 Regions: EUR;Europe;Eastern Europe;EBRD;Newly Independent States Country: Georgia by: Hayden Wetzel (HQ) Report Date: 12/19/2002 approver: Valerie Evans (HQ) Expires: 09/01/2004 INTERNATIONAL COPYRIGHT, U.S. & FOREIGN COMMERCIAL SERVICE AND U.S. DEPARTMENT OF STATE, 2004. ALL RIGHTS RESERVED OUTSIDE OF THE UNITED STATES. This single chapter from the FY 2003 Country Commercial Guide for Georgia, describing trade regulations, customs and standards in the country. The full text of the report is also available on this website. Chapter 6: Trade Regulations and Standards Customs Regulations Georgia uses the Harmonized Code System (HS92) for tariff classification, but will eventually convert to HS96 at the eight-digit level. The on-going customs reform implemented with assistance of western consultants is expected to bring customs operation in compliance with the Customs Code of 1997 and Law on Customs Tariffs of 1998. Pre-import certification was introduced in mid-1999 by the British firm contracted to perform this function, but their contract was not renewed in 2002. The Law on Customs Tariff and Duty of 1998 provides for customs valuation of goods based on 'internationally recognized practices,' as defined by the WTO. Implementation, however, has been slow, and a report commissioned by the World Bank in 2001 named customs as the largest single administrative barrier to foreign direct investment. Tariff Rates, Import Taxes, and Value Added Tax The 1998 Law on Customs Tariff and Duty sets an open trade regime with relatively low average tariffs. According to this law, the customs value of goods is determined on the basis of an invoice, with the exception of vehicle imports. The import of passenger cars is taxed at a fixed rate under a specific section of the Tax Code. Customs duty and VAT are not paid on the import of a passenger car. Imports of other goods attract 5 or 12 percent tariffs. The following goods and products are exempt from the customs tariff*: - Natural gas for electricity companies; - Cigarettes* - Wheat, baby-food and diabetic food products; - Import of raw materials intended for manufacturing export goods; - Sixteen pharmaceutical goods according to the list approved by the Ministry of Health © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 and Ministry of Agriculture and Food; - Goods the value of which does not exceed 300 Lari; - Import of goods financed by grants or concession credit by a foreign government or international organization which includes at least 25 percent of the grant share; - Humanitarian assistance; - Goods for diplomatic missions; - Aviation fuel, lubricants, and other technical goods for international flights; - Literature and scientific works by Georgian citizens and classicists published abroad. * A more complete and updated list can be found in Article 18 of the Law on Customs Tariff and Duty. Cigarette importation is subject to a number of additional regulations. Imported goods are also subject to a VAT rate of 20 percent, and excise tax from 5-100 percent for certain goods including alcoholic drinks, ethyl alcohol, ethyl petrol for cars, tires for cars, and caviar. (Imported cigarettes are subject to a fixed tax in lieu of VAT and excise.) The customs service fee is 0.2 percent. Imports from the CIS are no longer exempted from customs tariffs. The Parliament can authorize the Customs Department to impose special and seasonal taxes on certain imports for a period not to exceed six months. Import/Export License Requirements There are no prohibited imports/exports. However, import and export permits and licenses are required for importing certain goods. Permits and licenses can be issued to any locally registered enterprise, firm, or individual. According to a new law on licenses and permits passed in June 2002, and to be enacted between July 1, 2002 and January 1, 2004, the import/export and transit of certain goods require permits from appropriate government agencies. The Ministry of Environment and Natural Resources issues permits for the import and transit of substances that may have environmental impact. Also, it issues permits for the export/import of wild animals, birds, fish, certain kinds of plants and seeds. Permits for importing pharmaceuticals are issued by the Georgian Ministry of Health. The Ministry of Agriculture and Food issues licenses for importing food products, agricultural chemicals, animal food and veterinary drugs. Permits for the commercial import of weapons and ammunition must be obtained from the Ministry of Justice and Ministry of Internal Affairs. As there are a substantial number of regulations regarding weapons import, including a near ban on importation of personal weapons, it is recommended that you contact the two Ministries for clarification prior to any commercial transaction. The Georgian Forest Department issues permits for export and re-export of timber. The Ministry of Economy, Industry and Trade issues permits for the export/import and transit of some potentially dangerous goods and for the export and reexport of scrap metal. The Georgian Energy Regulatory Commission issues licenses for the export/import of electricity and natural gas. Import/Export Documentation Documents for shipments to Georgia include an invoice and certificate of origin. The certificate needs confirmation by the exporting country authority. Shipments of equipment to Georgia must be accompanied by documentation proving that the product meets Georgian quality, safety, and technical norms for that particular category of equipment being imported. Temporary Entry Goods may be stored up to a one-month period under customs control at designated warehouses. Temporary entry of goods into Georgia up to one year is free of import tariffs. Importers may apply to the Customs Department for permission to extend temporary entry of goods for longer than the one-year period. The raw materials and packaging supplies for the processing and manufacture of goods for export purposes are exempt from VAT and excise taxes. Individuals engaged in re-export of goods are required to submit a bank guarantee, pay all applicable taxes or leave the equivalent in © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 goods at the customs check point. According to the Georgian Customs Code, the Customs Department must reimburse the payment, return the goods left as a guarantee, or pay their equivalent in cash after the re-exported product leaves Georgia. Georgia has a poor record in enforcing this "drawback" arrangement, whereby the importer pays and is theoretically reimbursed. In practice, receiving reimbursement is problematic. There is a customs service fee for inspection and clearance of goods in transit, and temporary entry, including goods intended for exhibition. Goods transported through the territory of Georgia are exempt from customs duty, VAT and excise taxes. On April 16, 1999, Georgia acceded to the Convention and Statute on Freedom of Transit of April 1921, the Convention on Transit Trade of Land-Locked States (New York, July 1965), and the International Convention on the Harmonization of Frontier Control of Goods (Geneva 1982). Labeling Requirements. As with the case of product standards, Georgia inherited labeling requirements from the Soviet system, which are still in place, but are now largely ignored. In practice, labeling which conforms to American requirements is likely to be acceptable in Georgia. Excise stamps were introduced for alcoholic drinks and tobacco products in April 1999. Stamps must be affixed at the point of production. Special Import/Export Requirements, Certification The issuance of Sanitation Certificates has been suspended since 2000. A new draft Sanitation Certification Code has been submitted to the Parliament and will likely be passed by the end of 2002. In the meantime, certain food products and goods suspected of being dangerous to human health are subject to conformity certification. Presidential Decree 313, issued June 27, 2002, to be enforced in August 2002, has decreased by 56% the number of goods and products subject to certification. Also, a liberal certification procedure, based on the declaration presented by the importer, applies to 9% of goods subject to certification. A new draft Conformity Certification Law that is supposed to replace a law of 1996 on Certification is being prepared. The final draft will likely be completed by 2003. The law aims at moving to more liberal procedure of certification according to the WTO and World Bank's requirements. Conformity certificates are issued by private certification agencies approved and coordinated by the State Department for Standardization, Metrology and Certification of Georgia (Sakstandarti). Sakstandarti is responsible for testing goods that require a special testing procedure. To expedite the shipment of cargo, importers can apply for a temporary registration document at a port of entry and obtain a conformity certificate within 10 days. The time required for testing goods subject to certification may vary depending on the type of these goods. The law prohibits selling goods before the certificate is issued. For a multiple entry permit, good for up to 3 years for certain type of cargo, companies are advised to contact Sakstandarti: Department for Standardization, Metrology and Certification of Georgia (Sakstandarti) Ms. Tamar Mchedlishvili, Vice Chairman 67 Chargali Street, Tbilisi, Georgia Tel/Fax: (995 32) 616604, 940913 Prohibited Imports With the exception of items prohibited by international conventions, or that pose a threat to the health and safety of Georgia or Georgia's citizens, including for example, narcotics, pornography or nuclear materials, there are no prohibited imports in Georgia. However, weapons and ammunition have complex licensing requirements, and interested parties should contact the Ministries of Justice and Internal Affairs prior to any importation. Export Controls Export from Georgia is free of customs duties. The customs service fee of 0.2 percent © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 applies to all exports from Georgia. The Ministry of Economy, Industry and Trade issues licenses for export of the following goods: historical and cultural valuables, certain medicines, and pine seed. Trade in gold is subject to licensing. Standards The issue of standards has the potential to cause administrative problems for importers to Georgia, should they be enforced - which is rare. At time of writing, the old Soviet system of product standards, which lists some 26,000 standards, still applies in theory. In practice, any product which meets an acceptable American or EU standard should have little difficulty in the Georgian marketplace. While the issue is being resolved, any problems encountered by American exporters relating to standards should be reported to the Commercial Section of the U.S. Embassy. There is every indication that the Georgian authorities will be keen to resolve standards-related problems. Free Trade Zones/Warehouses There are no free trade zones in Georgia. Proposals to establish foreign trade zones/free ports are under discussion but are controversial. Membership in Free Trade Agreements At present, Georgia has signed agreements on a free trade regime with 8 CIS countries: Moldova, Uzbekistan, Kazakhstan, Turkmenistan, Russia, Armenia, Azerbaijan and Ukraine. Georgia became a member of the World Trade Organization in June 2000. Customs Contacts Georgian Customs Department Mr. Alexandre Aslanikashvili, Head of Department 24, Akhvlediani Street Tbilisi 380103, Georgia Tel: (995-32) 71-54-45 Fax: (995-32) 96-96-21 Tarifeler Ve Diğer Vergiler Gümrük vergisi oranları %5 ila %12 arasında değişmektedir. İthal edilen ürünler %20 oranında KDV’ye tabidir. Gelir vergisi, kurumlar vergisi, KDV, gümrük vergisi gibi başlıca vergilere ilave olarak tüketim, mülkiyet, toprak kullanım vergisi gibi vergi türleri de uygulanmaktadır. Alkollü içecekler, etil alkol, otomobiller için etil petrol, otomobiller için lastikler ve havyar gibi bazı ürünlerin ithalatı %5 ila %100 oranında değişen oranlarda tüketim vergisine tabidir. Gümrük hizmetleri için %0,2 oranında bir harç alınmaktadır. Parlamento, Devlet Gümrük İdaresini gerektiğinde 6 ayı geçmeyecek şekilde özel ve mevsimsel vergiler uygulatmakla yetkilendirmiştir. BDT ülkelerinden ithalatta gümrük vegisi muafiyeti artık bulunmamaktadır. Yatırım malları, yedek parça ve girdilere uygulanan ithalat vergisi %5’tir. Buğday, bebek maması, diyabetik yiyecekler ve insani yardımlar ithalat vergisinden muaftır. Ayrıca yabancı yatırımcıların şahsi malları ve üretimde kullanılacak ekipmanlar da vergiden muaftır. Yolcu otomobillerinin ithalatı sabit bir orandan vergilendirilmektedir. Yolcu otomobillerinin ithalinde gümrük vergisi ve KDV uygulaması bulunmamaktadır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Gümrük Tarifelerinden Muaf Olan Mallar • • • • • • • • • • • Elektrik üretim şirketleri için doğal gaz Sigaralar Buğday, bebek mamaları ve diyabetik gıda ürünleri İhracata yönelik üretim için ham madde ihracatı Sağlık Bakanlığı ve Tarım ve Gıda Bakanlığı tarafından onaylanan listede belirlenen 16 eczacılık ürünü 300 Lariyi geçmeyen değerdeki ürünler İnsani yardımlar Bağışlarla finanse edilerek ithal edilen ürünler ya da %25’i bağışlardan oluşup yabancı devletler ya da uluslararası örgütler tarafından tahsis edilen ayrıcalıklı krediler yardımıyla ithal edilen ürünler Diplomatik misyonların malları Havacılık yakıtları, yağlayıcı maddeler ve uluslararası uçuşlarla ilgili diğer teknik ürünler Gürcü vatandaşlarının yurtdışında yayımlanan bilimsel ve edebi nitelikteki eserleri Ülkede bir takvim yılı içerisinde 182 günden daha fazla kalan yabancılar da dahil olmak üzere herkes vergi mükellefi olarak kabul edilmektedir. Gelir vergisi oranı çeşitli gelir dilimlerine göre % 12 ile % 20 arasında değişmektedir. 600 Lariyi aşan kısım için oran % 20’dir. Kurumlar vergisi mükellefleri yerli ve yabancı şirketlerdir. Bir şirketin bir takvim yılı içerisindeki faaliyetleri sonucunda oluşan karın % 20’si vergi olarak ödenmektedir. Kar payı olarak ortaklara dağıtılan kısım için % 10 vergi kesintisi yapılmaktadır. İşverenler çalışanları için maaşlarının % 27’si oranında vergiyi sosyal güvenlik vergisi olarak vermekle yükümlüdür. Öte yandan çalışanların maaşlarından da % 1 oranında sosyal güvenlik vergisi kesintisi yapılmaktadır. Gelir üzerinden yol kullanım vergisi uygulaması bulunmaktadır. Buna göre yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar %2, bankalar %0,5, ticaret yapanlar %0,1 oranında yol kullanım vergisi ödemekle mükelleftir. Diğer alanlarda faaliyet gösterenler için bu oran, ciro üzerinden %1’dir. TARİFE DIŞI ENGELLER Gürcistan’ın DTÖ’ye üyeliği, ülkenin dış ticarette uluslararası ortamda kabul görmüş kuralları uygulamasını sağlamıştır. Ancak pratikte uluslararası ticaret normlarının uygulanması yavaş olmaktadır. Dünya Bankası tarafından 2001 yılında yayımlanan bir rapora göre gümrük uygulamalarındaki bazı sorunların ülkeye doğrudan yabancı yatırımların gelmesinde en önemli engeli teşkil ettiği belirtilmektedir. İthalat-İhracat Lisansları İthalat ve ihracatta herhangi bir yasak bulunmamaktadır. Öte yandan, bazı malların ihracatı ve ithalatında izin ve lisans talep edilmektedir. 2002 yılının haziran ayında çıkarılan yeni bir kanun uyarınca bazı malların ithalat/ihracat ve transit ticareti ilgili bakanlıkların iznini gerektirmektedir. Çevresel olarak etkileme riski olan maddelerin ithalatı ve transit ticareti Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığının izinine tabidir. Söz konusu bakanlık vahşi hayvanların, kuşların, balıkların ve bazı bitki ve tohumların ihracat/ithalat © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 izinlerini de vermektedir. Eczacılık ürünlerinin ithalatı Gürcü Sağlık Bakanlığının iznine tabidir. Tarım ve Gıda Bakanlığı gıda ürünleri, tarımsal kimyasallar, hayvan yemleri ve veterinerlikle ilgili ilaçların ithalatında izin veren yetkili kuruluştur. Silah ve mühimmat ithalatı için Adalet ve İçişleri Bakanlıklarının izni gerekmektedir. Silah ithalatında önemli sayıda düzenleme bulunmaktadır. Kereste ihracatı ve reeksportu Gürcü Orman Müdürlüğü tarafından çıkarılan izinle gerçekleştirilebilmektedir. Ekonomi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tehlikeli ürünlerin ihracat/ithalat ve transit ticareti ve hurda metallerin ihracat ve reeksportu için gerekli izinlerin çıkarılmasından sorumludur. Gürcü Enerji Düzenleme Kurumu elektrik ve doğal gaz ithalat/ihracat izinlerinin çıkarılmasında yetkili kurumdur. İthalat-İhracat Belgeleri Gürcistan’a gönderilen ürünlerin beraberinde fatura ve menşe şehadetnamesi bulunması gerekmektedir. Gürcistan’a teçhizat ihracatında gönderilen ürünlerin beraberinde ürünün gerekli kalite, güvenlik şartlarını ve teknik koşulları taşıdığına dair bir belge bulunması zorunluluğu vardır. Geçici Girişler Ürünler depolarda gümrük kontrolü altında bir aya kadar bekletilebilmektedir. Ülkeye ürünlerin bir yıla kadar geçici girişi gümrük vergisinden muaftır. Sözkonusu bir yıllık sürenin Gümrük Müdürlüğüne başvurularak izin almak suretiyle uzatılması mümkündür. İhracat amaçlı üretime yönelik ham madde ve ambalajlama materyallerinin ülkeye girişinde KDV ve üretim-tüketim vergileri alınmamaktadır. Ürünlerin transit geçişlerinde ve sergi amacıyla dahil olmak üzere geçici girişlerinde gümrük muayeneleri, gümrükten geçişleri için bir gümrük hizmet ücreti alınmaktadır. Taşımacılık sırasında Gürcistan sınırlarından geçen ürünler gümrük vergisi, KDV ve tüketim vergisinden muaftır. Özel İthalat/İhracat Koşulları, Belgelendirme Sağlık Koruma sertifikalarının çıkartılması 2000 yılından beri askıdadır. Bu husustaki bir kararname taslağı parlamentoya gönderilmiş olup, taslağın 2002 yılı sonunda onaylanması beklenmektedir. Aynı zamanda bazı gıda ürünlerinin insan sağlığı için tehlikeli olmadığına dair uygunluk belgesi taşımaları gerekmektedir. 27 Haziran 2002 tarihinde çıkarılan ve ağustos ayında yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi belgelendirmeye tabi ürünlerin sayısını %56 oranında azaltmıştır. Ayrıca ithalatçının beyanına dayalı liberal bir belgelendirme prosedürü de belgelendirmeye tabi ürünlerin %9’una uygulanmaya başlamıştır. 2003 yılında belgelendirmede DTÖ kurallarına ve Dünya Bankası koşullarına uyum sağlanmasını gerçekleştirecek bir kararname taslağının tamamlanması beklenmektedir. Uygunluk belgeleri Devlet Standardizasyon, Metroloji ve Belgelendirme Müdürlüğü (Sakstandarti) tarafından onaylanan ve koordine edilen özel belgelendirme acentaları tarafından verilmektedir. Özel test etme prosedürü gerektiren ürünlerin test edilmesinden Sakstandarti sorumludur. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 İthali Yasak Mallar Narkotik, pornografik ve nükleer malzemeler dışında ithalatı yasak ürünler bulunmamaktadır. Ancak silah ve mühimmat ithalatında karmaşık lisans koşulları bulunmaktadır. İhracat Kontrolleri İhracatta gümrük vergisi bulunmamaktadır. Ülkeden ihracatta %0,2 oranında gümrük hizmet ücreti alınmaktadır. Tarihsel ve kültürel değer taşıyan eşyalar, bazı ilaçlar ve çam fidelerinin ihracatı Ticaret ve Ekonomi Bakanlığının lisansına bağlıdır. Altın ticaretinde de lisans uygulaması bulunmaktadır. Etiketleme Koşulları Ürün standartları itibarıyla Gürcistan hala Sovyet sisteminden kalma koşulları uygulamaktadır. Ancak bu koşullar uygulamada büyük ölçüde dikkate alınmamaktadır. 1999 yılının nisan ayından bu yana alkollü içecekler ve tütün ürünleri ithalatında üretim damgası uygulaması başlatılmıştır. Damganın ürünler üzerine üretim noktasında basılması gerekmektedir. Sağlık, Güvenlik ve Çevre Standartları Standartlarla ilgili hususlar ülkeye ihracatta bulunan firmalar için sorun oluşturabilecek hususlardır. Sovyet sisteminden kalma yaklaşık 26 000 standart hala kağıt üzerinde uygulanmaktadır. Ancak uygulamada AB standartlarına uyan ürünlerin ülkeye girişinde sorun yaşanmamaktadır. Ulaşım THY’nın İstanbul- Tiflis hattında kış dönemi haftanın 1, 3, 4 ve 5. günleri yapılan 4 seferi vardır. Uçuş süresi yaklaşık 2 saat 45 dakikadır. Türk- Gürcistan Ulaştırma Karma Komisyonu Toplantısı Protokolüne göre Trabzon- Tiflis arasına uçak seferi konulması konusunda antlaşmaya varılmıştır. Karayolu ulaşımı ise İstanbul- Tiflis arası sefer yapan pek çok otobüs işletmesi ile sağlanmaktadır ve yaklaşık 36 saat sürmektedir. Tiflis şehiriçi ulaşım açısından iyi bir durumdadır. Havaalanı şehre yaklaşık 20-25 km uzaklıktadır. Halk genellikle metroyu tercih eder ancak geceleri güvenlik açısından sakıncalı olabilir. Taksi ile ulaşım ucuzdur ve çok sayıda taksi mevcuttur. Taksimetre ile çalışması ve diğerlerine göre daha modern olması açısından kırmızı Mitsibushi taksiler tercih edilmelidir. Eski sistemin yapılandırılması halinde demiryolu kullanımı avantajlı olabilir. Ayrıca araba kiralama da ucuz oluşu açısından iyi bir alternatif olabilir. BANKACILIK Gürcistan Milli Bankası (Merkez Bankası) 1991 yılında kurulmuştur. Milli bankaya para basımı, değişim oranlarının belirlenmesi, para ve kredi hareketlerinin kontrolü ve bankacılık faaliyetlerinin düzenlenmesi görevleri verilmiştir. Gürcistan’ın finansal servislerinin henüz başlangıç aşamasında olduğunu söylemek mümkün. Finansal sektörün reformu ciddi anlamda, Gürcistan Ulusal Bankası’nın süpervizör rolünü üstlenmesiyle 1995 yılının ortalarında başlamıştır. Bankalar için gerekli olan minimum kapital miktarını arttırmak gibi bankalarla ilgili sıkı prosedürler getirilmiştir ve bunun sonucu olarak da 1995’te 247 olan banka sayısı 1998’de 70’in altına düşmüştür. Bankacılık sisteminde kayda değer gelişmeler elde edilse de, borçlanmayla ilgili sorunlar sürmektedir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Tüketici Tercihleri Gürcü halkı batı mallarına çok açıktır ve markaya düşkünlük söz konusudur. Ayrıca bir mala olan tercihlerini değiştirme eğilimine sahip değildirler. Reklam Gürcistan pazarı için önemli bir faktördür. Gürcü halkının tutuculuğuna göre pazara en önce girenin daha avantajlı olma durumu göz önüne alınmalıdır. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Yabancı Yatırım Mevzuatı 12 Kasım 1996 tarihinde onaylanan “Yatırımların Teşviki ve Korunması Kanunu” ile yabancı yatırımlar garanti altına alınmıştır. Sözkonusu Kanun uyarınca Gürcü vatandaşların yatırımlarına tanınan hak ve kolayların aynılarının yabancı yatırımlara da tanınması öngörülmektedir. Yabancı yatırımcılar vergi mükellefiyetlerini yerine getirdikten sonra faaliyet karını iflas veya mahkeme kararı gibi durumlar hariç, sınırlama olmaksızın yurtdışına transfer etme hakkına sahiptir. Parlamentoda yatırımcı aleyhine bir kanun değişikliği yapılması halinde önceden kazanılmış hakların 10 yıl süre ile devam edecek olması önemli bir husustur. Yatırımların Gürcistan hükümeti tarafından kamulaştırılması durumunda yatırımın reel piyasa değerinin ödenme zorunluluğu, anlaşmazlık hallerinde ise yatırımcının Gürcistan mahkemelerine veya uluslararası tahkim kuruluna başvurma hakkı bulunmaktadır. Yatırımcı tazminat bedelini serbestçe transfer hakkına sahiptir. Yabancı yatırımcıların tarım arazisi satın alması yasaklanmış, 49 yıllığına kiralanmasına olanak tanınmıştır. Gürcistan kanunlarına göre nükleer, biyolojik ve kimyasal silah üretimi, kenevir ve haşhaş ve diğer narkotik malzemelerin üretimi gibi sınırlı alanlarda yatırım yapılmasına izin verilmemektedir. Yatırımcılara yönelik bir teşvik sistemi bulunmamaktadır. Ortaklığa Katılma ya da Firma Kurma Şartları: Firmaların ticari ortaklıklar kurmaları önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Yatırımcılar şahıs, kollektif, limited veya anonim şirket kurabilecekleri gibi ülkelerindeki firmalarının bir şubesini de Gürcistan’da açabilirler. Ülkede firma kurmak ya da bir ortaklık ilişkisi kurmak isteyan yatırımcıların şirket merkezinin bağlı bulunduğu bölge mahkemelerine başvuruda bulunmaları gerekmektedir. Mahkeme, beşvuru evrakını 7 işgünü içerisinde inceleyerek başvuruyu sonuçlandırmak zorundadır. Ayrıca kurulacak şirketin faaliyet konusuna göre Ulaştırma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Merkez Bankası gibi çeşitli Gürcü makamlarından lisans (izin) alınması gerekmektedir. Yatırımcılar mahkemeye başvurmadan önce başvuru için gerekli evrakı önce Notere daha sonra Adalet Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı Konsolosluk Şubesine tasdik ettirmek zorundaır. Bu işlemler için makbuz karşılığında yaklaşık 150 $ tahsil edilmektedir. Gerekli Belgeler • • • • • • Başvuru Formu Şirket unvanı, adresi, faaliyet konusu, ortaklara ait kimlik bilgileri Sermayesi ve ortakların payları Yöneticilerin kimlik belgeleri İlgilinin sabıkası olup olmadığına dair Türk makamlarından alınacak yazı Gerçek ve/veya tüzel kişilerin Gürcistan’da kuracakları ortak firmaya ait kuruluş tüzüğü ve şirket ana sözleşmesi (Türkçe ve Gürcüce tercüme) © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 • Yıllık mali rapor Şube Açmak İçin Gerekli Belgeler Yukarıdaki evrakın gerekmektedir. temin edilmesinin yanı sıra aşağıdaki işlemlerin yapılması Türkiye’de faaliyette bulunan firmanın kuruluş tüzüğünün, Gürcüce tercümesi Şube açma kararının yayımlandığı Ticaret Sicil Gazetesinin Gürcüce tercümesi 1 000 $ veya eşiti döviz karşılığının Lari’ye çevrilerek, Gürcistan’daki bir bankaya yatırılması. (Sözkonusu meblağ kurulacak firmanın gelecekte doğacak vergi borcu için talep edilmektedir.) Pasaport ve Vize İşlemleri Ülkeye giriş Türk vatandaşlarına vize zorunluluğunu getirmektedir. Vize formunun doldurularak 1 fotograf ve vize harcı yatırılması suretiyle İstanbul’ daki başkonsolosluğa başvurmak yeterlidir. Diğer bir yerden Sarp sınır kapısından (Artvin-Hopa) yapılacak çıkışlarda da sınırlarda bekletilmeksizin vize verilmektedir. Buradaki vize harcı diğerlerine göre daha ucuzdur. Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler: İklim: Kışları sert ve soğuk, yazları çok sıcaktır. Gürcistan halkı sosyalist alışkanlıkları dolayısıyla tatillerine özellikle Temmuz-Ağustos dönemi yaz tatiline çok önem verirler. Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri Gürcistan’da bankalar haftaiçi 10.00-17.00 saatleri arasında, işyerleri ve alışveriş merkezleri ise haftaiçi 09.00-18.00, haftasonu 09.00-20.00 saatleri arasında çalışmaktadır. Resmi tatiller: 1 Ocak - Yeni Yıl 7 Ocak - Noel Bayramı 19 Ocak – Vaftiz Günü 3 Mart – Anneler Günü 23 Nisan – Paskalya Yortusu 24 Nisan – Ölüleri Anma Günü 26 Mayıs – Cumhuriyet Bayramı 10 Ağustos – Polis Günü 28 Ağustos – Kutsal Meryem Günü 14 Ekim – Mtsheta Günü 23 Kasım – Aziz Giorgi Günü 24-25 Aralık - Christmas Saat Farkı: GMT’den 3 saat öndedir. Türkiye’den de yaklaşık 1 saaat öndedir. Döviz Bozdurma Gürcistan’da yeterli sayıda bağımsız döviz bürosu hizmet vermektedir. Ayrıca büyük marketlerin içinde ve büyük otellerdeki daha düşük bir kur üzerinden işlem yapan döviz büroları bulunmaktadır. Alış ve satış arasında çok düşük bir komisyon alınmakta ve karaborsa uygulamasına rastlanmamaktadır. Ancak yine de otel önlerinde ve sokaklarda döviz bozan kişilere itibar edilmemelidir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Yemek Bir tarım ve hayvancılık ülkesi olan Gürcistan’da gübre kullanımı olmadığı için lezzetler çok doğaldır. Et üretiminin fazla olması nedeniyle et fiyatları düşüktür. Ayrıca Türk yatırımcılarınca işletilen yerler Türk yemeklerini arayanlar için idealdir. Konaklama Turizme kapalı bir ülke olması ve turizmin belli sınırlar dahilinde kalması, mevcut tesislerin bakımlarının ve hizmet anlayışının gözardı edilmesi sonucu Tiflis, konaklama yönünden yetersiz kalmıştır. Türk-Gürcü ortaklığı olan otel Morkinali bazı eksiklerine karşın iyi bir alternatif olma özelliğini taşır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 DEĞERLENDİRME Gürcistan ekonomisinde temel dengeler yerine oturmuştur. Para piyasaları eksikliklerine rağmen istikrarlıdır. Ticari açıdan Doğu Bloku ülkelerine göre daha canlıdır. Halkı serbest ekonomiye daha çok uyum sağlamıştır. Genelde yabancılara ayrım yoktur. Başta Azerbaycan ve Ermenistan olmak üzere Rusya ve tüm bölge ülkelerinin ticaret için buluştukları bir kavşak ülkedir.Mütevazi ücret düzeyi, eğitilmiş ve çalışma disiplinine sahip bir nüfus avatajına sahiptir.Serbest piyasa ekonomisine geçme çabası içerisinde olan bu ülkenin gerekli üretim tesislerine sahip olabilmesi için sermaya ve yatırım yapacak girişimcilere ihtiyaçları bulunmaktadır. Ülkemiz ile komşu olması ve iyi ilişkiler içerisinde bulunması açısından Türkiye için yeni fırsatlar taşımaktadır. Gerek tüketici nüfusu ve geliri gerekse talep açısından oldukça mütevazi bir pazar olan Gürcistan Türkiye için önemli bir pazardır. Gürcistan Türkiye için Kafkasya ve Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine açılan kapı durumundadır. Girişimcilerimizin kısa vade yerine uzun vadeli düşünerek hareket etmeleri, karı uzun vadede elde edebileceklerini bilmeleri gerekmektedir. %100 kendilerine ait firma ile çalışmayı tercih etmeleri, Gürcistan’a gümrük vergisi ödeyerek dışarıdan mal getirip satmak yerine, Gürcistan içerisinde yatırım yaparak ucuz işgücü ve düşük girdi maliyetlerinden istifade etmeleri, peşin para ile çalışmaları, büyükelçiliğimiz ile temas halinde olmaları somut öneriler olarak sunulabilir. Gürcistan ve Türkiye arasında ticarette karşılaşılan sorunlardan yola çıkılarak Batumi ve Poti limanlarının yenilenmesi ve genişletilmesi, Poti-Bakü ulaşım ve haberleşme bağlantılarının sağlanması, Sarp-Batum-Poti karayolunun yenilenmesi, Kars-Tiflis demiryolunun inşası, Tiflis havaalanının yenilenmesi gibi gelişmelerin iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik işbirliğinin geliştirilmesine önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
