Full Text - The Journal of Academic Social Science

_____________________________________________________________________________________
Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date
21.09.2016
Yayınlanma Tarihi / The Publication Date
10.11.2016
Ar. Gör. Eda DİNERİ
Gaziantep Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü
egursel@gantep.edu.tr
Ar. Gör. İsmail TAŞ
Tunceli Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü
ismailtas@tunceli.edu.tr
İKİZ AÇIK HİPOTEZİ: TÜRKİYE’DE TEORİK VE AMPİRİK İNCELEME
Öz
Bu çalışmada 1980 – 2015 dönemine ait yılık veriler kullanılarak Türkiye’de cari
işlemler açığı ile bütçe açığı arasındaki ilişki irdelenmektedir. Kişi başına gelir,
cari açık ve bütçe açığı arasındaki ilişkinin yönünü tespit etmek için Johansen Eş
Bütünleşme Testi, VECM Yaklaşımına dayalı Granger Nedensellik testi
kullanılmaktadır. Analiz sonuçlarında cari açık ile ekonomik büyüme arasında
karşılıklı etkileşimin olduğu tespit edilmektedir. Cari açık değişkeninden bütçe
açığı değişkenine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi mevcuttur.
Anahtar kelimeler: İkiz açık, Bütçe Dengesi, Cari İşlemler Dengesi,
Ekonomik Büyüme
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
THE TWIN DEFICIT HYPOTHESIS: THEORETICAL AND EMPIRICAL
EXAMINATION IN TURKEY
Abstarct
This study aims to investigate relationship between the budget balance and the
current account balance in Turkey for the period 1980 between 2015 by using
annual data. Johansen Cointegration Test and Granger Causality Test based on
VECM are used to determine the direction of the relationship between the current
account deficit, budget deficit and per capita income. Results of analysis show that
there is interaction between economic growth and current account deficit.
Unidirectional causality from current account deficit to budget deficit is found.
Keywords; Twin deficit, Budget Balance, Current account balance,
economic growth
1. GİRİŞ
Cari işlemler dengesizlikleri bir çok araştırmacı tarafından teorik ve ampirik olarak incelenmiş
ve bütçe açığı ile cari açık arasında çeşitli bağlantılar bulmuşlardır. İkiz açık kavramı
Amerika’da 1980’lerde Reagan’ın mali disiplin uygulamalarıyla dillendirilmeye başlamıştır.
İkiz açık hipotezi bütçe açığında meydana gelen artışın benzer şekilde cari açığa neden olması
olarak tanımlanmaktadır (Mukhtar vd.,2007:65).
Geleneksel yaklaşım, bütçe açığı ile cari açık arasında çok yakın bir ilişki olduğunu ve bütçe
açığından cari açığa doğru bir nedensellik ilişkisinin olduğunu ileri sürmektedir. Keynesyen
Yaklaşım olarak da adlandırılan bu hipotezde bütçe açığındaki artış yerel faiz oranlarını dünya
faiz oranlarının üzerine çıkarmaktadır Sermaye akışkanlığını ve yerel paranın değerlenmesine
neden olmaktadır. Yabancı paranın ucuzlaması sonucu ithalatın artması ve ihracatın azalması
ise ticaret açığına neden olmaktadır (Arize ve Malindetros, 2008:4). Diğer yandan kamu
harcamalarının artması ya da vergi oranlarının düşürülmesi harcanabilir geliri artırmaktadır.
Harcanabilir gelirin artması tüketim harcamalarının artırarak ithalatın ihracattan daha fazla
artmasına neden olmaktadır (Akbostancı ve Tunç, 2002:5). Ziets ve Pemberton (1990),
Rosensweing ve Talmann(1993) çalışmalarında Keynesyen Yaklaşımı destekleyen bulgular elde
etmişlerdir.
Baharumshah ve Lau(2006), Pahlavani ve Saleh(2009), Arize ve Malindetros(2008) bütçe açığı
ile cari açık arasında çift yönlü ilişkinin olduğu sonuçlar bulmuşlardır. Sadece cari açıktan bütçe
açığına doğru tek yönlü nedenselliğin olduğu Anoruo ve Ramchander(1998), Alkswani (2000)
çalışmaları da mevcuttur. Cari işlemlerdeki meydana gelen kötüleşme ekonomik büyüme
sürecini olumsuz etkilemektedir. Ekonomik büyüme hızının yavaşlaması iç ekonomik dengenin
kötüleşmesine bütçe açığının oluşmasına neden olmaktadır (Özdamar,2015:173).
Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezinde ise tüketiciler mali genişlemenin sürdürülemez olduğunun
farkına vardıkları için özel tüketimlerinin azaltacaklardır. Özel tüketim ile mali genişleme
arasında ters yönlü bir ilişki mevcut gösterecektir. Bunun nedeni bireyler mali genişlemenin
ileri de daha çok vergi artışlarını getireceğini düşünmeleridir (Nickel ve Vansteenkiste, 2008:
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
373
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
5). Bütçe açığındaki değişmelerden cari açık, faiz oranı, yatırım ve tüketim etkilenmemektedir.
Geleneksel Yaklaşıma göre vergilerin artması bütçe açığını doğrudan azaltacaktır ve özel sektör
harcamalarının azalmasına neden olacaktır. Ancak Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezine göre
hükümet harcamalarının değişmeden vergi artırımı yoluna gitmesi cari açığı etkilemeyecektir
(Enders ve Lee,1990:373). Dewald ve Ulan(1990), Haug(1990), Miller ve Russek(1990)
Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezini destekleyen sonuçlar bulmuşlardır. Sürekli olarak cari açığın
genişlemesi yabancılara zenginlik transferine ve muhtemelen gelecek kuşaklarının standart
yaşamlarını etkilemesi anlamına gelmektedir (Miller ve Russek,1989).
Bu çalışmada Türkiye’de 1980 ile 2015 yılları arasında ikiz açık hipotezinin geçerli olup
olmadığı hem teorik hem de uygulamalı olarak analiz edilmektedir. Çalışmanın ikinci
bölümünde teorik bir çerçeve çizilmektedir. Daha sonra ikiz açıklara dair geniş bir literatür
taramasına yer verilmektedir. Yöntem kısmında ise uygulamaya ait veriler ile bulgular yer
almaktadır. Çalışmanın sonuç kısmı ise genel bir değerlendirmeyi içermektedir.
2. TEORİK ÇERÇEVE
İkiz Açıklar Hipotezinin milli gelir üzerinden şu şekilde hesaplanmaktadır:
Gayri safi yurt içi hasıla bir yıl içerisinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin nihai değeridir.
Y= C+I+G+ X- M
C: Tüketim Harcamaları
I: Yatırım Harcamaları
G: Hükümet Harcamaları
X: İhracat
M: İthalat
Yukarıdaki denklik toplam yurt içi ve yurt dışı harcamaların toplamından oluşmaktadır.
Alternatif olarak Y=C+S+T olarak ifade edilebilir. C: Tüketim harcamalarını, S: Tasarrufları, T,
vergileri ifade etmektedir.
Bu iki eş anlı denklemin sonucunda bu denklik oluşmaktadır:
S=G-T+ I+NX
(S-I)+(T-G)= NX (Akbostancı ve Tunç, 2002:4).
Yukarıdaki denkliğe göre net ihracat, özel tasarruf- yatırım dengesi ve bütçe dengesi toplamına
eşittir. Vergiler, kamu harcamalarından büyük ise bütçe açığı oluşmaktadır. (S-I) denkliği
tasarruf açığı oluşmaktadır.
İkiz açıklar hipotezi şu şekilde de ifade edilebilir:
Y= C+I+G+ X- M
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
374
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
(X-M)=Y-(C+I+G)
Tasarruflar kamu tasarruf ve özel tasarruftan oluşmaktadır. Milli gelirin özel ve kamu kesimi
tarafından üretilmeyen kısmını oluşturmaktadır.
S=Y- C-G+CA
I=Y-C-G
Tasarrufların yatırımlara eşit olduğunu varsayarak S=I+CA olarak ifade edilmektedir.
S= Spri + Sgov
Kamu kesimi tasarrufları vergilerden kamu harcamalarının çıkarılmasıdır. Özel kesim
tasarrufları, harcanabilir gelirde, vergilerin ve tüketim harcamalarının çıkarılmasından
oluşmaktadır.
Spri= Y- T-C
Sg= T- G
Spri = I+CA- Sgov
Spri= I+CA-(T-G)
Denklemi düzenlediğimizde; cari işlemler dengesi ile bütçe açığı arasındaki ilişki yatırım ve
tasarrufların istikrarlı olduğu varsayımıyla aşağıdaki şekilde formüle edilmektedir.
(Spri –I )+(T-G)=(X-M) (Şahin, 2015:51; Erdinç, 2008:211;).
3. TÜRKİYE EKONOMİSİ
1980 yılında başta ABD olmak üzere ortaya çıkan bütçe açıkları ve cari açıklar sorunu aynı
dönemde dışa açık büyüme modelini benimseyen Türkiye’de de önemli bir sorun haline
gelmiştir. Yüksek dış ticaret açıkları ile karşı karşıya kalan Türkiye’de yaşanan finansal
krizlerde makroekonomik sorunları daha da derinleştirmiştir. Türkiye’de alt yapı yatırımları
harcamalarındaki, genel ve yerel seçimlerin popülist harcamaları gibi harcamaları kamu
harcamalarını artırmış ve eş anlı olarak yüksek bütçe açıklarına neden olmuştur (Başar ve Aksu,
2009:2). 1989 yılında sermaye hareketlerinin serbestleşmesi ile dışa açılma süreci daha da
hızlanmıştır. Sermaye hareketlerinin serbestleşmesi ile birlikte büyüyen ve genişleyen mali ve
dış dengesizlikler artmıştır. Kamu harcamalarının borçlanma ile finanse edilmesi faiz
oranlarının yükselmesine, sermayenin pahalılaşmasına ve özel sektörün dışlanmasına neden
olmaktadır (Gürsoy ve Ceylan, 2011:636). 1994 ve 2001 yıllarındaki krizlerin en büyük
nedenlerinden biri cari işlemler açığı ve bütçe açıkları olarak görülmektedir (Bolat vd.,
2011:348). Aşağıdaki tabloda 1980 yılından itibaren Türkiye’de cari işlemler açığı ile bütçe
açığı arasındaki ilişki gösterilmektedir.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
375
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
Tablo 1: Türkiye’de Cari İşlemler Açığı ve Bütçe Açığı Oranları
4
2
0
-2
-4
cari işlem açığı
-6
bütçe açığı
-8
-10
-12
-14
Kaynak: tradingeconomics.com
Yukarıdaki tabloya göre cari işlemler açığı ile bütçe açığı arasındaki ilişki yıllar itibari ile eş
anlı şekilde seyir izlemektedir. 1989 yılında sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi ile 1990
yılından itibaren bütçe açıkları artış göstermektedir. 2002 yılından itibaren cari işlemler açığı
sürekli negatif yönde seyir izlerken bütçe açığı 2002 yılından itibaren azalmaya başlamıştır.
Rakamsal değerlerle incelendiğinde bütçe açığı artışı ile cari işlem açığının eş anlı bir süreç
izlemediği görülmektedir. Cari işlemler açığındaki artışın en önemli nedenlerinden biri
enflasyon hedeflemesi çerçevesinde yurt içi faiz oranlarının yükselmesi sermaye girişlerini
artırarak TL’nin değerlenmesine neden olmaktadır (Üzümcü ve Kanca, 2013:26). TL’nin
değerlenmesi ithalatı artırarak, ihracatı azaltmaktadır. Bu da cari işlemler açığını artırmaktadır.
Geleneksel yaklaşımda bütçe açıkları cari açıklara neden oluyorsa politika yapıcılar bütçe
açığını azaltmaya yönelik mali politikalar izlemektedirler (Özdamar,2015:165). Yukarıdaki
tabloda görüldüğü gibi cari açıkları azaltmada bütçe politikalarının pek etkili olmayacağı
aşikardır.
4. LİTERATÜR İNCELEMESİ
4.1. Türkiye Üzerine Yapılmış Çalışmalar
Şahin(2015),1995-2013 yılları arasında çeyrek veriler kullanarak ikiz açık hipotezini VAR
yöntemi ile analiz etmiştir. Analizde bütçe açıklarından cari açığa doğru ilişkinin olmadığını,
ikiz açık hipotezinin geçerli olmadığı sonucuna varmıştır.
Azapoğlu ve Direkçi(2015), Türkiye’de 1998- 2013 çeyrek verileri kullanarak cari işlemler
açığı ile bütçe açığı arasındaki ilişkiyi irdelemişlerdir. Johansen eşbütünleşme Analizi, Hata
Düzeltme Modeli ve Granger Nedensellik Testinin yapıldığı analizde bütçe açığının cari
işlemler açığını etkilemediği sonucuna ulaşmışlardır.
Altunöz(2014), 2000-2012 yılları arasında bütçe açığı ile ikiz açık arasındaki ilişkiyi Sınır Testi
Yaklaşımı ile incelemektedir. Çalışmada bütçe açığı, devlet iç borçlanma senetleri ve reel döviz
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
376
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
kuru değişkenleri kullanılmıştır. Uzun dönemde bütçe açığı ile cari açık arasında ilişkinin
olmadığı kısa dönemde bütçe açığı ile cari açık arasında pozitif ve güçlü bir ilişkinin olduğu
tespit edilmiştir.
İyidoğan ve Erkam(2013), Türkiye’de ikiz açık hipotezini 1987- 2005 dönemi arasında
incelemişlerdir. Üçer aylık verilerin kullanıldığı Granger nedensellik Analiz sonucunda cari
açıktaki gelişmelerin bütçe açığı üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İkiz açık
hipotezinin geçerli olmadığını tespit etmişlerdir.
Üzümcü ve Kanca (2012), 1980-2012 yılları arasında Türkiye’de ikiz açık hipotezinin
geçerliliğini EKK yöntemi, Johansen eşbütünleşme ve Granger Nedensellik Analiz ile test
etmişlerdir. Analizde değişkenler arasında uzun dönemde eş bütünleşme ilişkisi görülürken iki
değişken arasında nedensellik ilişkisi tespit edilememiştir.
Bolat vd.,(2011), çalışmalarında bütçe açığı ile cari işlemler açığı arasındaki ilişkiyi sınır testi
yaklaşımı ile incelemişlerdir. 1998:1 – 2010:4 döneminin verileri kullanılarak yapılan analiz
sonucunda uzun dönemde bütçe açığı ile cari işlemler açığı arasında bir ilişki tespit edilmemiş
iken, kısa dönemde kuvvetli pozitif bir ilişki tespit edilmiştir.
Esen ve Bayrak(2012), Türkiye’de ikiz açıklar hipotezini 1975-2010 yılları arasındaki verileri
kullanarak analiz etmişlerdir. Analiz sonucu Keynesyen yaklaşımı destekleyen bulgular elde
edilmiştir. Johansen eşbütünleşme ve hata düzeltme modelinin uygulandığı analizde kısa ve
uzun dönemde bütçe açığı ile cari açık arasında ilişkinin olduğu tespit edilmiştir.
Bahtiyar ve Bakır (2011), çalışmalarında Türkiye’de 1980- 2010 yılları arasındaki bütçe açığı
ile cari açık arasındaki ilişkiyi regresyon analiz ile incelemişlerdir. Analiz sonucunda bütçe
açığında meydana gelen %1’lik artış, cari açıkta %0.14 artışa neden olduğu tespit edilmiştir.
Ceylan ve Gürsoy (2011), çalışmalarında 1989-2008 yılları arasında Türkiye için bütçe açığı ile
cari açık arasındaki ko-entegrayon ve hata düzeltme modeli ile bütçe açığı ile cari açık
arasındaki ilişkiyi incelemiştir. İki açık arasında uzun dönemde ilişki olduğu ve bütçe
açıklarının önemli derecede dış ticarette bozulmaya neden olduğu tespit edilmiştir.
Yılmaz ve Akıncı(2011) çalışmalarında 1980- 2010 yılları arasında iktisadi büyüme ile cari
işlemler dengesi arasındaki ilişkiyi Johansen eş bütünleşme ve Granger nedensellik testi
uygulayarak analiz edilmiştir. Analizde gayri safi yurt içi hasıla ve cari işlemler dengesi verileri
kullanılmıştır. Büyümeden cari açığa doğru nedensellik ilişkisi bulunmuştur.
Kılavuz ve Dumrul (2012), çalışmalarında 2006:1 -2012:12 dönemleri arasında Türkiye’de cari
işlem açığı ile bütçe açığı arasındaki ilişkiyi VAR analizi ile test etmişlerdir. Sınır Testi analizi
sonucunda uzun dönemde iki açık arasında bir ilişkinin olmadığı, Var Analizi sonucunda ise
kısa dönemde iki değişken arasında ilişkinin olduğu tespit edilmiştir.
Yapraklı (2010), Türkiye’nin esnek döviz kuru yaklaşımını kabul ettiği yıldan çalışmasını
başlatarak 2001:3 ve 2007:5 aylık zaman serilerinin kullanıldığı dönemlerine ait reel efektif
döviz kuru, reel bütçe açığı ve reel para arzının reel dış ticaret açığı üzerindeki etkisini sınır testi
yaklaşımı ile analiz etmişlerdir. Analiz sonuçlarında dış ticaret açığının, bütçe açığından ve
para arzından pozitif ve istatistikî olarak anlamlı, reel döviz kurunun ise pozitif ve istatistiki
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
377
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
açıdan anlamsız olduğu tespit edilmiştir. Kısa dönemli analiz sonuçları uzun dönem analiz
sonuçları ile paralellik arz etmektedir.
Barışık ve Kesikoğlu (2010), çalışmalarında bütçe açıkları ile cari açıklar arasındaki ilişkiyi
yükselen piyasa ekonomileri için 1991-2007 dönemi, yıllık veriler kullanarak panel nedensellik
testi ile analiz etmişlerdir. Analiz sonucunda Keynesyen hipotez yaklaşımını destekler
bulgulara ulaşmışlardır. Bütçe açığı ile cari açık arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi
bulunmaktadır.
Telatar ve Terzi (2009) çalışmalarında 1991:4- 2005:4 dönemi için üç aylık verilerle ekonomik
büyüme ile cari işlemler dengesi arasındaki ilişki VAR analizi ile Granger nedensellik analizi ile
test edilmiştir. Büyüme oranından cari işlemler dengesine doğru tek yönlü bir ilişki
bulunmuştur.
Başar ve Aksu(2009), çalışmalarında bütçe açıklarının dış ticaret açıkları üzerindeki etkilerini
sınır testli yaklaşımı ile açıklamaktadır. Çalışmada 1994-2008 dönemi çeyrek yıllık verileri
kullanılmıştır. Analiz sonucunda hem uzun dönemde hem de kısa dönemde bütçe açıkları ile dış
ticaret açıklarının aynı yönlü olduğu, uzun dönemde ise istatistiki olarak düşük olduğu tespit
edilmektedir. Bunun yanında faiz oranlarının ve döviz kurunun kısa dönemde dış ticaret
açıklarını uzun dönemde istatistikî olarak anlamlı ve negatif yönlü olarak etkilemektedir. Kısa
dönemde, döviz kurunun ise dış ticaret açıkları üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı
belirtilmiştir. Sonuç olarak bütçe açıklarının dış ticaret açıklarını artırmada gerek uzun dönemde
gerekse kısa dönemde kayda değer bir rolü olmadığı gözlemlenmiştir.
Erdoğan ve Bozkurt (2009), çalışmalarında cari açığının belirleyicilerini GARCH modeli ile
analiz etmişlerdir. 1980 ile 2010 yılları arasındaki aylık veriler kullanarak cari açığın en büyük
belirleyicisi olarak ihracatın ithalatı karşılama oranı ve petrol fiyatlarının olduğu tespit
edilmiştir.
Erdinç (2008), çalışmasında bütçe açığı ile cari işlemler açığı arasındaki ilişkiyi 1950-2005
arasındaki dönemi yıllık veriler kullanarak Granger nedensellik testi ve eşbütünleşme analizi ile
incelemiştir. Analiz sonucunda Keynesyen yaklaşımı destekleyen sonuç bulmuşlardır. Bütçe
açığından cari işlemler açığına doğru bir ilişkinin yönü olduğu tespit edilmiştir.
Ümit ve Yıldırım (2008), çalışmalarında 1987-2005 yılları arasındaki dönemi üçer aylık veriler
kullanılarak ikiz açık hipotezinin geçerli olup olmadığın Var analizi ile test etmişlerdir. Yapılan
analiz sonucunda ikiz açık hipotezinin geçerli olduğunun bütçe açıklarının faiz oranları ve döviz
kuru aracılığı ile cari oranlara neden olduğunu bulmuşlardır.
Uysal ve Topallı (2007), bütçe açığı ile cari açık arasındaki ilişkiyi 1974-2007 dönemi için
incelemişlerdir. Johansen eş bütünleşeme testi ve Granger Nedensellik Testinin yapıldığı
analizde bütçe açığında cari açığa doğru tek yönlü bir nedenselliğin olduğu tespit edilmiştir.
Gök ve Atay (2007), çalışmalarında bütçe açıklarının cari açıklara neden olup olmadığı 19892005 yılları arasındaki dönemi Var yöntemini kullanarak analiz etmişlerdir. Bulgulara göre reel
bütçe açığındaki artış, kısa dönemde reel milli geliri ve reel cari açığı artırırken, uzun dönemde
reel bütçe açığı ile reel cari açık arasında ilişki bulunmamaktadır.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
378
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
Yay ve Taştan (2007), çalışmalarında A.B.D., Arjantin, Brezilya, Meksika, G. Kore,
Filipinler,Tayland ve Türkiye ekonomileri için Granger nedensellik testinin yanı sıra frekans
alanında nedensellik testleri ve spektral varyans ayrıştırma teknikleri kullanılmıştır. Analiz
sonucunda Tayland ve Brezilya’da uzun dönemde bütçe açıklarımdan dış açıklara doğru güçlü
ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Meksika, Filipinler ve Türkiye’de ise her frekans düzeyinde
ilişki anlamsızdır. Kore, Arjantin ve A.B.D.’de ise kısa dönemlerde anlamlı bir ilişki
bulunmuştur. Türkiye ve Arjantin’de uzun dönemde dış açıklardan bütçe açıklarına doğru
anlamlı bir nedensellik ilişkisi vardır. A.B.D. ekonomisi için zayıf ancak aynı yönde ilişki
bulunmuştur. Kore, Meksika, Filipinler, Brezilya ve Tayland’da dış açıklardan bütçe açıklarına
doğru ilişki daha çok mevsimsel/kısa dönemlerde anlamlı bulunmuştur.
Sever ve Demir (2007), Türkiye için ikiz açık hipotezini 1987- 2006 dönemi içerisinde test
etmişlerdir. Var ve Granger Nedensellik Testi sonucunda bütçe açığından cari açığa doğru
nedensellik tespit edilmiştir.
Aksu ve Başar (2005) çalışmalarında ikiz açıklar hipotezinin geçerli olup olmadığını 19892003 yılları arasında aylık verileri kullanılarak analiz edilmiştir. Var modeli sonucunda bütçe
açıklarının dış ticaret açıklarını etkilediğini öne süren İkiz açık hipotezinin geçerli olmadığını
ileri sürmüştür. Dış ticaret açıklarının bütçe açıkların üzerinde etkisi gecikmeli olarak etkili
olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Granger nedensellik testi sonuçları bütçe açıkları faiz oranlarını
anlamlı olarak etkilemektedir.
Günaydın (2004), çalışmasında 1987:1-2003:2 dönemine ait üçer aylık veriler kullanarak bütçe
açığı ile dış ticaret açığı arasındaki ilişki Toda-Yamamoto nedensellik analizi uygulanarak
incelenmiştir. Bütçe açığından, cari açığa doğru tek yönlü nedenselliğin varlığı öne sürülmüştür.
Nedensellik testi geçmiş bütçe açıklarının dış ticaret açığına neden olduğunu göstermektedir.
4.2.
Diğer Çalışmalar
Sulikova vd, (2014), çalışmalarında 1999-2011 yılları arasındaki verileri kullanarak bütçe açığı
ile cari açığın eş anlı olarak meydan gelip gelmediğini Estonya, Litvanya, Letonya ülkeleri için
hata düzeltme modeli, Granger Nedensellik Testi ve Varyans Ayrıştırması ile analiz etmişlerdir.
Bulgular Estonya ve Litvanya için ikiz açığı destekler iken, Letonya ülkesinde aynı güçlü etkiyi
tespit etmemişlerdir. Estonya ve Litvanya için Granger Nedensellik testi sonuçlarında gecikmeli
bütçe değişkeni ve yatırım değişkeninin cari açığı açıkladığını, Letonya için cari açığın bütçe
açığından ve yatırımdan bağımsız olduğunu tespit etmişlerdir.
Eldemerdash vd.(2014), çalışmalarında sabit döviz kuru sistemine sahip olan küçük petrol
ülkelerinde Ricardocu Hipotezi panel veri yöntemi ile analiz etmişlerdir. Analiz sonunda petrol
ülkelerinde Geleneksel teorinin geçerli olduğunu mali ve dış ticaret dengesi arasında pozitif
yönlü bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir.
Asrafuzzaman vd. (2013), çalışmalarında 1975- 2012 yılları arasında yıllık verileri kullanarak
Bangladeş için ikiz açık hipotezinin geçerli olup olmadığını VAR ve Granger Nedensellik testi
ile analiz etmişlerdir. Analiz sonucunda bütçe açığı ile dış ticaret açığı arasında iki yönlü bir
nedensellik ilişkisi tespit etmişlerdir. Ancak uzun dönemde bu ilişkinin olmadığı sonucuna
varmışlardır.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
379
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
Magazino ve Forte (2013) yılı çalışmalarında 1970 ve 20110 yılları arasında 33 Avrupa
Ülkesinde bütçe açığı ile ticaret açığı arasındaki ilişkiyi GMM yöntemi ile analiz etmiştir. Yıllık
verilerin kullanıldığı analizde sağlam ve kronik bir bütçe açığının ticaret açığını oluşturduğunu
tespit etmişlerdir.
Afzal (2012), çalışmasında Pakistan’da 1960-2009 yılları arasında Ricardocu Denklik
Teoremini analiz etmişlerdir. Analizde reel tüketim reel hükümet harcamaları, reel hükümet
gelirleri arasında uzun dönemde tespit edilmiştir.
Kim ve Roubini (2008), Amerika’da 1973- 2004 yılları arasında çeyrek dönemlik verileri
kullanarak ikiz açığı analiz etmiştir. Genişletici maliye politikalarının cari açık ve döviz kuru
oranı üzerindeki etkisini VAR analizi ile test etmiştir. Analizde bütçe açığının cari açığı
artırdığını ve kısa dönemde reel döviz kuru oranı düşürdüğünü tespit etmişlerdir.
Arize ve Malindetros(2008),1973-2005 çeyrek veriler ile on Afrika ülkesinde bütçe açığı ile dış
ticaret açığı arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Çalışmalarında uzun dönemde bütçe açığı ile dış
ticaret açığı arasında iki yönlü pozitif ilişki bulmuşlardır.
Wissem (2007), çalışmasında Tunus için bütçe açığı ile ikiz açık arasındaki ilişkiyi hata
düzeltme modeli ile incelemiştir. Analiz sonucunda Ricardocu denklik hipotezini destekler
yöndedir.
Szakolczai (2006), çalışmasında bütçe açığı ile cari işlem açığı arasındaki ilişkinin ikiz açık
hipotezi için yetersiz olduğunu vurgulayarak Macaristan ekonomisi için yurt içi tasarruf
yetersizliğini de ekleyerek incelemiştir.
Kim ve Kim (2006), çalışmalarında Kore’de yüksek bütçe açıklarının daha büyük cari işlemler
açığına neden olup olmadığını ve gelecek dış ticaret dengesini tahmin etmek için analiz
etmişlerdir. Analizde bütçe açığının gayri safi yurt içi hasıladaki oranı, cari açığın gayri safi
yurt içi hasıladaki oranı ve döviz kuru oranları verilmektedir. Wald Testi sonuçlarında bütçe
açığından cari açığa doğru tek yönlü bir ilişkinsin olduğu tespit edilmiştir.
Salvatore (2006), açık ekonomilerde bütçe açığından dış ticaret açığına doğru bir ilişkinin
olduğunu tespit etmişlerdir. Keynesyen Yaklaşımı destekleyen çalışmasında genişleyen bütçe
açıklarının reel faiz oranları yükselttiğini reel faizlerin yurt dışı sermayeleri ülke içerisine
girdiğini yerli sermayenin değerini arttırdığını ifade etmiştir. Yerli paranın değerinin artmasının
ihracatı azaltmaktadır ve cari açık artırmaktadır.
Onafowora ve Owoye(2006), 1970-2001 yılları arasında Nijerya’da ikiz açık hipotezini Granger
Nedensellik testi, Hata düzeltme Modeli ile tahmin etmiştir. Analiz sonucunda cari açıktan
bütçe açığında doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit etmiştir.
Baharumshah vd.(2006), Asya ülkelerinde ikiz açık hipotezini test etmişlerdir. Endonezya
ülkesinde cari açıktan bütçe açığına doğru nedensellik olduğunu, Tayland’da Keynesyen
Yaklaşımı destekleyen bulgulara ve Malezya ve Filipin’de çift yönlü nedensellik bulmuşlardır.
Kaufmann vd. (2002), ikiz açık hipotezini Avustralya ülkesi için reddetmiştir. 1976-1998
yılları arasında çeyrek yıllık veriler kullanılarak vektör hata düzeltme modeli ile analiz
etmişlerdir. Analizde reel GDP, cari hesap, bütçe fazlası, emek verimliliği, ticaret hadleri, uzun
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
380
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
dönem reel faiz oranları ve Almanya endüstriyel üretim indeksi kullanılmıştır. Bütçe açığı ile
cari açık arasında nedensellik ilişkisine rastlanmamıştır.
Alkswani (2000), yılı çalışmasında 1970-1999 yıllık verilerini kullanarak Suudi Arabistan için
ikiz açık hipotezini test etmiştir. Eş bütünleşme, hata düzeltme modeli ve Granger Nedensellik
testi analizleri sonucunda uzun dönemde bütçe açığı ile dış ticaret açığı arasında iki yönlü ilişki
tespit etmiştir. Nedensellik yönünün dış ticaret açığından bütçe açığına doğru olduğunu tespit
etmiştir.
Anoruo ve Ramchander(1998), Hindistan, Endonezya, Kore, Malezya ve Filipinden oluşan beş
Asya ülkesinde ikiz açık hipotezinin geçerliliğini incelemişlerdir. Granger Nedensellik testi ve
VAR analizi sonucunda cari işlemler açığından bütçe açığına doğru nedensellik ilişkisi tespit
edilmiştir.
5. Veri ve Yöntem
5.1.
Veri
Çalışmada kullanılan veriler 1980 -2015 yılları arasını içermektedir. Çalışmada kullanılan cari
işlemler açığı ve bütçe açığı verileri Trading Economics veri tabanından elde edilmiştir. Yıllık
kişi başına gayri safi yurt içi hasıla verileri Dünya Bankası (World Development İndicators) veri
tabanından ulaşılmıştır. Gayri safi yurt içi hasıla verileri 2010 yılı sabit fiyatlarına göre elde
edilmiştir. Analizde bütün serilerin logaritmaları alınmıştır.
lncat=α1 + α2lngdpt+ α3lnbdt+ µt
lngdp= Türkiye’nin yıllık kişi başına gayrisafi yurt içi hasıla (2010 sabit dolar)
lncurrent= Cari işlemler açığı /gayrisafi yurt içi hasıla
lnbudget =Bütçe açığı/ gayrisafi yurt içi hasıla
5.2. Yöntem
Bu çalışmada cari açık ve bütçe açığı arasındaki ilişki birim kök testi, eş bütünleşme testi ve
nedensellik testi ile analiz edilmektedir. Birinci aşamada birim kök analizi ile durağanlığı
sınanmaktadır. Daha sonra değişkenlerin aynı dereceden durağan olduğu tespit edilerek uzun
dönemde eş bütünleşme ilişkisi tahmin edilmektedir. Uzun dönem katsayıları tahmin edildikten
sonraki aşamada değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi belirlenmektedir.
Eş bütünleşme testini sınayabilmemiz için değişkenlerin durağanlık derecelerinin aynı düzeyde
olması gerekmektedir. İlk önce Augmented Dickey Fuller (ADF) ve Phillips-Perron(PP) birim
kök testlerini inceledik. Aşağıdaki Tablo 1 ve Tablo 2’de ADF ve PP test sonuçları
gösterilmektedir. Newbold ve Granger (1974) zaman serilerinde değişkenlerin durağan
olmaması durumunda sahte regresyon sorunu ile karşılaşılmaktadır. Gujarati (2010)durağanlık
kavramını, ortalamasıyla varyansı zaman içinde değişim göstermeyen ve iki dönem arasındaki
ortak varyansı bu ortak varyansın hesaplandığı döneme değil de iki dönem arasındaki uzaklığa
bağlı olarak olasılıklı süreç olarak tanımlamaktadır. Özellikle durağan serilerin ortalaması,
varyansı ve kovaryansı değişiklik göstermemektedir.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
381
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
Phillips ve Perron testi Dickey – Fuller testinin hata terimleri ile ilgili olan varsayımlarının
genişletilmesidir. Hata terimleri arasında içsel bağlantının olmadığı veya homojenlik varsayımı
gerekli değildir. Dickey-Fuller testinin bağımsızlık ve homojenite varsayımları Phillips-Perron
testinde terk edilmiş hata terimlerinin zayıf bağımlılığı ve heterojen dağılımı kabul edilmiştir
(Enders, 1995:239)).
Ho: Serilerin seviyelerinde durağan olmadığını, birim kök olduğunu,
H1: Serilerin seviyelerinde durağan olduğunu, birim kök olmadığını göstermektedir.
Seriler arasında eş bütünleşme ilişkinin olup olmadığını analiz etmek için Johansen ve Juselis
tarafından geliştirilen Johansen Eşbütünleşme Testi Kullanılmıştır. Eş bütünleşme testinde iz ve
maksimum değerlerinde analizde değişkenlerin eş bütünleşik olup olmadığına ve kaç tane eş
bütünleşik değişkenin olduğuna bakılmaktadır (Bagheri vd., 2012:81). Eş bütünleşme ilişkisi
tespit edildikten sonra değişkenler arasındaki ilişkinin yönünü incelemek için VECM
Yaklaşımına Dayalı Granger Nedensellik Testi yapılmıştır. Analizin son aşamasında etki tepki
analizlerine yer verilmektedir.
6. BULGULAR VE TARTIŞMA
Eş bütünleşme testinin yapılabilmesi için öncelikle analize dâhil olan değişkenlerin durağan
olup olmadığının test edilmesi gerekmektedir. Değişkenlerin düzeylerine ve birinci derece
farklarına ilişkin Augmented Dickey- Fuller (ADF) ve Phillips-Perron (PP) birim kök analizi
sonuçları Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 2. Augmented Dickey- Fuller (ADF) Birim Kök Testi Sonuçları
Değişkenler
Düzey
Sabit
Birinci Farklar
Sabit+Trend
Sabit
Sabit+Trend
lncurrent
-2.641112 (0.0946)
-3.790137 (0.0291)
-6.907059 (0.0000)
-6.801736 (0.0000)
lnbudget
-2.374626 (0.1559)
-2.407093 (0.3698)
-6.611786 (0.0000)
-6.684159 (0.0000)
lngdp
-0.577037 (0.8632)
-3.287644 (0.0850)
-6.584925(0.0000)
-6.485189(0.0000)
Tablo 3. Phillips-Perron (PP) Birim Kök Testi Sonuçları
Değişkenler
Düzey
Sabit
Birinci Farklar
Sabit+Trend
Sabit
Sabit+Trend
lncurrent
-2.594532 (0.1036)
-3.797067 (0.0287)
-8.247153 (0.0000)
-8.908921 (0.0000)
lnbudget
-2.374626 (0.1559)
-2.420239 (0.3634)
-7.481317(0.0000)
-10.11864 (0.0000)
lngdp
-0.473411 (0.8847)
-3.356865 (0.0739)
-7.997069(0.0000)
-7.851782(0.0000)
Tablo 2 ve Tablo 3’de verilerin düzey değerinde %1’de durağan olmadıkları görülmektedir.
Bundan dolayı her değişkenin birinci dereceden farkları alınmaktadır. Tüm seriler I(I)
düzeyinden durağan hale getirilmiştir. Eş bütünleşme testi için durağanlık şartı sağlandıktan
sonra gecikme uzunluğunun belirlenmesi gerekmektedir. Tablo 3 gecikme uzunluğu testi
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
382
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
sonuçlarını vermektedir. En düşük gecikme değeri veren uygun gecikme sayısını
göstermektedir.
Tablo 4. Gecikme Uzunluğu Testi Sonuçları
Gecikme
Uzunluğu
0
LogL
-60.42264
1
10.33351
124.3593
2
21.24762
17.19799*
3
24.30952
4.268093
0.000301
LR
NA
FPE
0.009374
AIC
3.843796
SIC
3.979842
HQ
3.889572
0.000223
0.100999
0.645184*
0.284101*
0.000202*
-0.015008*
0.937315
0.30542
0.344878
1.705339
0.802632
*İlgili Kritere göre belirlenen gecikme uzunluğunu göstermektedir.
LR: LR Test İstatistiği
FPE: Son Öngörü Hatası
AIC: Akaike Bilgi Kriteri
SIC: Schwarz Bilgi Kriteri
HQ: Hannan-Quinn Bilgi Kriteri
Gecikme uzunluğunun belirlenmesi için minimum değeri veren en uygun gecikme sayısı 2
olarak belirlenmiştir. Gecikme sayısı belirlendikten sonra Oto korelasyon sorununa LM testi ile
Tablo 5’de bakılmaktadır.
Tablo 5. LM Testi Sonuçları
Gecikmler
LM- İstatistiği
Olasılık
1
4.933348
0.8401
3
11.23158
0.2602
4
12.72303
0.1755
5
5.936477
0.7463
6
19.62548
0.0204
7
4.571863
0.8699
8
8.645693
0.4706
9
12.60636
0.1812
10
8.898765
0.4467
11
7.962864
0.5379
12
12.68014
0.1776
LM testi, normallik dağılımı gibi ters hipotez testidir. Olasılık dağılımı 0.05’de büyük ise oto
korelasyon sorunu yoktur. 6. Gecikme uzunluğuna kadar oto korelasyon sorununun olmadığı
görülmektedir. Modelde değişen varyans sorunu olup olmadığına White Testi ile
incelenmektedir. Tablo 6’de White Değişen Varyans Testini göstermektedir.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
383
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
Tablo 6’de White Değişen Varyans Testi Sonucu
Ki kare
Olasılık
Serbestlik Derecesi
176.428
162
0.2065
Modelin tüm durağanlığını incelemek amacıyla ters AR kökleri incelenmiştir. Şekil 1’de ters
AR kökleri birim çemberin içerisinde yer aldığı için modelin bütün olarak durağanlığını
göstermektedir.
Şekil 1. VAR Sisteminin Karakteristik Kökleri
Inverse Roots of AR Characteristic Polynomial
1.5
1.0
0.5
384
0.0
-0.5
-1.0
-1.5
-1.5
-1.0
-0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
Oto korelasyon ve Değişen Varyans Testi sonuçlarından sonra Tablo 7’da eş bütünleşme testleri
sonuçlarını verilmektedir.
Tablo 7. Johansen Eş Bütünleşme Testi Sonuçları
Hipotez
İz İstatistiği
Maksimum Testi
Kritik değer
İstatistik
Kritik değer
İstatistik
35.50499
35.19275**
20.34334
22.29962**
At most 1
15.16165
20.26184
11.56233
15.8921
At most 2
3.599311
9.164546
3.599311
9.164546
None*
*Kritik değerler MacKinnon- Michelis(1999) kritik değerleridir.
En çok bir eş bütünleşme vektörünün olduğu boş hipotez (Ho) % 5 düzeyinde red edilmektedir.
Cari açık, kişi başına büyüme ve bütçe açığı arasında uzun dönemli bir ilişki vardır. Hata
düzeltme modeli ile değişkenlerin kısa dönemde denge durumundan sapmalarını göstermektedir
(Enders,1995:367). Hata düzeltme modelinde değişkenlerin negatif ve istatiksel açıdan anlamlı
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
olması beklenmektedir. Hata düzeltme modeli ile değişkenlerin uzun dönem denge değerine ne
kadar yakınlaşacağı tahmin edilmektedir.
Tablo 8. Hata Düzeltme Modeli
Hata Düzeltme
d(lngdp)
d(lncurrent)
d(lnbudget)
-0.091822
-0.699022
-0.478488
-0.04011
(0.36573)
(0.30082)
[-2.28916]
[-1.91129]]
[-1.59061]
(Parantez içerisindeki değerler t istatistik değerlerini göstermektedir)
Yukarıdaki tabloda kısa dönemde meydana gelen dengesizliklerin uzun dönemde dengeye
geleceğini göstermektedir. Kişi Başına gayri safi yurt içi hasıla onuncu dönemin sonunda uzun
dönem dengeye yaklaşmaktadır. Değişkenler arasında eş bütünleşme ilişkisi olduğundan VECM
Granger Nedensellik analizi yapılmaktadır. Nedensellik analizi ile değişkenler arasında
ilişkinin yönü tespit edilmektedir. Tablo 9 Nedensellik Analizi sonuçlarını göstermektedir.
Tablo 9.VEC Yaklaşımına Dayalı Granger Nedensellik Testi
Bağımlı Değişken: GDP
Değişkenler
χ2 İstatistiği
Olasılık
df
lnbudget
1.590768
2
0.4514
lncurrent
5.123473
2
0.0772
Bağımlı Değişken: LNBUDGET
Değişkenler
χ2 İstatistiği
Olasılık
df
lngdp
3.299964
2
0.1921
lncurrent
10.51691
2
0.0052
Bağımlı Değişken: LNCURRENT
Değişkenler
χ2 İstatistiği
Olasılık
df
lngdp
6.297399
2
0.0429
lnbudget
4.180350
2
0.1237
Yukarıdaki tabloda cari açık değişkeni ile kişi başına gayri safi yurt içi hasıla arasında
çift yönlü nedensellik ilişkisi vardır. Yılmaz ve Akıncı(2011), Şahin(2015), çalışmaları
ile aynı doğrultuda sonuç vermektedir. Cari açık değişkeninden bütçe açığına doğru da
tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir Anoruo ve Ramchander(1988),
Alkswani(2000), Onafowora ve Owoy(2006) çalışmaları ile aynı doğrultuda sonuç
vermektedir.. Keynesyen Yaklaşımı destekleyen bütçe açığından cari açığa doğru
nedensellik ilişkisi tespit edilmemiştir. Tablo 10’da etki tepki analizi sonuçlarını
göstermektedir.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
385
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
Tablo 10. Etki- Tepki Analiz Testi Sonuçları
Response to Cholesky One S.D. Innovations ± 2 S.E.
Response of GDP to LNCURRENT
Response of GDP to GDP
Response of GDP to LNBUDGET
.06
.06
.06
.04
.04
.04
.02
.02
.02
.00
.00
.00
-.02
-.02
-.02
-.04
-.04
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
-.04
1
Response of LNBUDGET to LNCURRENT
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
Response of LNBUDGET to GDP
.6
.6
.4
.4
.4
.2
.2
.2
.0
.0
.0
-.2
-.2
-.2
-.4
-.4
-.4
-.6
-.6
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Response of LNCURRENT to LNCURRENT
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
Response of LNCURRENT to GDP
.8
.4
.4
.4
.0
.0
.0
-.4
-.4
-.4
-.8
2
3
4
5
6
7
8
9
10
5
6
7
8
9
10
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Response of LNCURRENT to LNBUDGET
.8
1
4
-.6
1
.8
-.8
3
Response of LNBUDGET to LNBUDGET
.6
1
2
386
-.8
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Cari açık değişkeninde meydana gelen bir birimlik şokun etkisi negatif yönde ekonomik
büyümede üçüncü döneme kadar bir şok etkisi göstermektedir. Cari açık değişkeninde bir
birimlik şokun etkisi üçüncü dönemden itibaren bütçe açığında etkisini göstermektedir. Etki
tepki analizlerindeki sonuçlar Nedensellik Testi analizi ile tutarlılık göstermektedir. Nedensellik
analizlerinden farklı olarak bütçe açığında meydana gelen bir birimlik negatif şokun etkisi cari
açıkta etkisi üçüncü döneme kadar sürmektedir.
7. SONUÇ
Çalışmada Türkiye’de 1980-2015 yılları arasında ikiz açık hipotezinin geçerli olup olmadığı Eş
bütünleşme analizi, hata düzeltme modeli ve Nedensellik Testi ile analiz edilmektedir. Eş
bütünleşme testi sonucunda değişkenler arasında uzun dönemli ilişki tespit edilmiştir.
Nedensellik analizi sonucunda cari açık ile kişi başına gayri saf yurt içi hasıla arasında çift
yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Cari açıktan bütçe açığına doğru da tek yönlü
nedensellik ilişki olduğu ortaya konulmuştur.
Cari işlemler açığı ve bütçe açığı sorunları makroekonomik istikrarın sağlanması için çok
önemlidir. 2002 yılından itibaren bütçe açığında düzelmeler olsa da cari açık yapısal bir sorun
olarak devam etmektedir. Türkiye’nin ithalata bağlı ihracat yapısının olması ve enerji
bağımlığının yüksek düzeylerde olması, tasarrufların yeterli düzeyde olmaması, ülkenin cari
açığının en azından bir süre daha ciddi bir problem olacağını göstermektedir.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
KAYNAKLAR
Afzal, M. (2012). Ricardian equivalence hypothesis: Evidence from Pakistan. E3
Journal of
Business Management and Economics., E3 Journals, vol. 3(6), sf: 258-265
Akbostancı, E. ve Tunç, G.İ. (2002). Turkish Twin Deficits: An Error Correction Model of
Trade Balance. ERC Working Papers in Economics, 1(6), 1-18.
Aksu, H. ve Başar, S. (2005). İkiz Açıklar Hipotezinin Türkiye Açısından Araştırılması. İktisat
İşletme ve Finans, 20 (234): 109-114
Aksu, H. ve Başar, S. (2009). Türkiye İçin İkiz Açıklar Hipotezi’nin Tahmini: Bir Sınır Testi
Yaklaşımı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64 (4): 1-14.
Alkswani, M. A. (2000). The Twin Deficits Phenomenon in Petroleum Economy: Evidence
from Saudi Arabia. 7. Economic Research Forum, 26-29 Ekim.
Altunöz, U. (2014). İkiz Açık Hipotezinin Geçerliliği Sınır Yöntemiyle Sınanması: Türkiye
Örneği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(17), 426-446.
Anoruo, E. ve Ramchander, S. (1998). Current Account and Fiscal Deficits: Evidence From
Five Developing Economies of Asia. Journal of Asian Economics, 9(3), 487-501.
Arize, A.C. ve Malindretos, J. (2008). Dynamic Linkages and Granger Causality Between Trade
and Budget Deficits: Evidence from Africa. African Journal of Accounting, Economics,
Finance and Banking Research, 2(2), 1-19.
Asrafuzzaman, A. Roy, A. ve Gupta, S. D. (2013). An Empirical Investigation of Budget and
Trade Deficits: The Case of Bangladesh. International Journal of Economics and
Financial Issues, 3 (3), 570–579.
Azapoğlu, M. ve Direkçi, T.B. (2015). İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye Uygulaması 1998-2013.
Journal of Academic Researches and Studies, Volume 7 - Number 12 – May 2015.
Bagheri, F. Piraee, K. Keshtkaran, S. (2012). Testing for Twin Deficits and Ricardian
Equivalence Hypotheses: Evidence from Iran.
Journal of Social and Development
Sciences, Vol. 3, No. 3, 77-84.
Baharumşah, A. Evan L. ve Ahmad M. K. (2006). Testing Twin Deficits Hypothesis Using
VARs and Variance Decomposition. Journal of The Asia Pacific Economy, 11(3), 331354
Bahtiyar, G. ve Bakır, H. (2011). Türkiye’de İkiz Açık Hipotezi. Ekonomi Bilimleri Dergisi,
Cilt 3, No 2, 2011 Issn: 1309-8020 (Online) 79.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
387
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
Barışık, S. ve Kesikoğlu, F., (2006). Türkiye'de Bütçe Açıklarının Temel Makroekonomik
Değişkenler Üzerine Etkisi (1987-2003 VAR, Etki Tepki Analizi, Varyans Ayrıştırması)”.
Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61 (4): 59-82.
Bayrak, M. ve Esen Ö. (2012). Bütçe Açıklarının Cari İşlemler Dengesi Üzerine Etkileri: İkiz
Açıklar Hipotezinin Türkiye Açısından Değerlendirilmesi.
Ekonomik Yaklasim 2012;
23(82): 23-49 doi: 10.5455/ey.20001.
Bolat, S. Belke, M. ve Aras, O. (2011). Türkiye’de İkiz Açık Hipotezinin Geçerliliği: Sınır Testi
Yaklaşımı. Maliye Dergisi, Sayı 161, Temmuz -Aralık 2011.
Dewald, W. G. ve Ulan, M.(1990). The Twin Deficit Illusion. Cato Journal, Vol:9, No:3,
689-707.
Eldemerdash, H. Metcalf, H. ve Maioli, S. (2014). Twin deficits: new evidence from a
developing (oil vs. non-oil) countries’ perspective. Empir Econ, 47:825–851 DOI
10.1007/s00181-013-0771-9.
Enders, W. ve Lee, B. S. (1990). Current Account and Budget Deficits: Twins or Distant
Cousins. The Review of Economics and Statistics, 72, 373-381.
Enders, W. (1995). Applied Econometrics Time Series, John Wiley Sons, Inc.
Erdinç, Z. (2008). İkiz Açıklar Hipotezinin Türkiye’de 1950-2005 Yılları Arasında
Eşbütünleşme Analizi ve Granger Nedensellik Testi ile İncelenmesi. Anadolu Üniversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 209-222.
Erdoğan, S. ve Bozkurt, H. (2009). Türkiye’de Cari Açığın Belirleyicileri: MGARCH Modelleri
ile Bir İnceleme. Maliye Finans Yazıları, 23(84), 156- 198.
Forte, F. ve Magazzino, C. (2013). Twin Deficits in the European Countries. Int Adv Econ Res,
19:289–310 DOI 10.1007/s11294-013-9406-3.
Granger, C.W.J. ve Newbold, P. (1974). Spurious Regressions in Econometrics, Journal of
Econometrics, 2, 111-120.
Günaydın, İ. (2004). Bütçe ve Ticaret Açıkları Arasındaki İlişki: Türkiye Uygulaması.
Ekonomik Yaklaşım, 15 (52- 53): 143-159.
Gürsoy, B. ve Ceylani, C. (2011). The Twin Deficits Phenomenon: Evidence from Turkey.
China-USA Business Review, 10 (8): 636-642.
Haug, A. (1990). Ricardian Equivalence, Rational Expectations, and the Permanent Income
Hypothesis. J. of Money, Credit and Banking, 305-326.
Kaufmann, S. Scharler, J. ve Winckler, G. (2002). The Austrian Current Account: Driven by
Twin Deficits or by Intertemporal Expenditure Allocation. Empirical Economics 27, 52942.
Kılavuz, E. ve Dumrul, Y. (2012). İkiz Açıklar Hipotezinin Geçerliliği: Teori ve Uygulama.
Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26 (3-4): 239-258.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
388
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
Kim, C.H. ve Kim, D. (2006). Does Korea have twin deficits. Applied Economics Letters, 13,
675–680
Kim, S. ve Roubini N. (2008). Twin deficit or twin divergence? Fiscal policy, current account,
and real exchange rate in the U.S. Journal of International Economics, 74(2), 362–383.
Miller, S.M. ve Russek, F.S. (1989). Are the Twin Deficits Really Related? Contemporary
Policy Issues, 8, 91-114.
Mukhtar, T. Zakaria, M. ve Ahmed, M. (2007). An Empirical Investigation for the Twin Deficit
Hypothesis in Pakistan. Journal of Economic Cooperation, 28(4), pp. 63-80.
Nickel, C. ve Tudyka A. (2013). Fiscal Stimulus in Times of High Debt Reconsidering
Multipliers and Twin deficits. European Central Bank Working Paper Series, NO 1513.
Onafowora, O.A. ve Owoye, O. (2006). An Empirical Investigation of Budget and Trade
Deficits: The Case of Nigeria. The Journal Of Develoing Areas, Vol:39, No:2, 153-174.
Özdamar, G. (2015). İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Yaklaşımlar ve Türkiye Üzerine Ampirik
İncelemeler, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, Vol:7, No:2, 165-186.
Pahlavani, M. ve Ali S. S. (2009). Budget Deficits and Current Account Deficits in The
Philippines: A Causal Relationship. American Journal of Applied Sciences, 6(8), 1515-1521.
Rosenweing, J.A. ve Tallman, E.W. (1993). Fiscal Policy and Trade Adjustment: Are the
Deficits Really Twins. Economic Inquiry, 31, 580-594.
Salvatore, D. (2006). Twin Deficits in the G-7 Countries and Global Structural Imbalances.
Journal of Policy Modeling, 28 (6), 701-712.
Sever, E. ve Demir, M. (2007). Türkiye’de Bütçe Açığı ile Cari Açık Arasındaki İlişkilerin Var
Analizi ile İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2 (1): 47-63.
Sever, E. ve Demir, M. (2007). Türkiye’de Bütçe Açığı ile Cari Açık Arasındaki İlişkilerin Var
Analizi ile İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2 (1): 47-63.
Sulikova, V. Sinicokva, M. ve Horvath, D. (2014). Twin Deficits in Small Open Baltic
Economies, Panoeconomicus, , 2, pp. 227-239 Received: 15 June 2012; Accepted: 27
August 2013.
Szakolczai, G. (2006), The Triple Deficit of Hungary. Hungarian Statistical Review, 10, 40-62
Şahin, D. (2015). Açık Hipotezinin Geçerliliği: Türkiye Örneği (1995-2013). Yönetim Ve
Ekonomi, Yıl:2015 Cilt:22 Sayı:1.
Telatar, O. M. ve Terzi, H. (2009). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi.
Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, sayı:2
Tunçsiper, B. ve Sürekçi,
D. (2011). Türkiye’de İkiz Açıklar Hipotezinin Geçerliliğinin
Zaman Serisi Analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (3): 103-120.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
389
İkiz Açık Hipotezi: Türkiye’de Teorik Ve Ampirik İnceleme
Uysal, D. ve Topallı, N. (2007). İkiz Açık Hipotezi: Türkiye. S.Ü. Sosyal Bilimler Meslek
Yüksek Okulu Dergisi, 10 (12): 201-213.
Ümit, A. Ö. ve Yıldırım, K. (2008). İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye Analizi. İktisat İşletme ve
Finans, 23(267), 116-132.
Üzümcü, A. ve Kanca O. C. (2012). İkiz Açık Hipotezi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama (19802012). İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi İdari Bilimler, ISSN: 21470936 Cilt. 2, Say. 1, 2013, 17-42.
Varol İyidoğan, P. ve Erkam, S. (2013). İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye İçin Ampirik Bir
İnceleme (1987-2005). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15: 3948.
Wissem, A. (2007). Twin Deficits; Are They Really Twins? An Empirical Investigation of the
Case of a Small Developing Economy, The IUP Journal of Applied Economics, Vol.6,
No.1, 42-73.
Yapraklı, S. (2010). Türkiye’de Esnek Döviz Kuru Rejimi Altında Dış Açıkların Belirleyicileri:
Sınır Testi Yaklaşımı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65 (4): 141-163.
Yay, G. ve Taştan, H. (2007). İkiz Açıklar Olgusu: Frekans Alanında Nedensellik Yaklaşımı.
İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 37: 87-111.
Yılmaz, Ö. ve Akıncı, M. (2011). İktisadi Büyüme ile Cari İşlemler Bilançosu Arasındaki İlişki:
Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2). 363-377
Zietz, J. ve Pemberton, K. (1990). The U.S. Budget and Trade Deficits: A Simultaneous
Equation Model. Southern Economic Journal, 57, 23-34.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 372-390
390