PDF ( 123 )

l hi';
·II;
.ri
'
_&RUPA ARA$TIRMALARI DERGiSi • Cilt: 9 • Sayt: 1 • 2001
43
.,.!.
AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN
HUKUK YARATMA YETKiSi
Fiisun ARSA VA*
Ozet**
ATAD, AT'yi bir hukuk toplulugu olarak nitelendirmekte ve bundan kimi
sonur;lar r;zkartmaktadzr. Bir hukuk toplulugunun aymcz ozelliklerine her §eyden
once temel haklann himayesi dahildir. Temel haklann himayesini ATAD, yargmm
hukuk yaratmasz yolu ile Topluluk hukuk diizenine katml§tlr. ATAD bunun dz§mda
Topluluk hukuk diizenine objektif hukuk prensipleri katml§tlr. Bu prensipler iiye
devletlerin hukuk diizenlerinde hukuk devleti kriterlerini olu§turmaktadzr. Bu tiirden
olarak kuvvetler aynhgz Topluluk hukuk diizenine oldukr;a esnek bir §ekilde
yanszmaktadzr. Zira sadece yargz yetkisi i§lev yapan giir;lerden ar;zk olarak
aynlml§tlr. Buna kar§zhk iiye devletler ve Topluluk arasmda oldukr;a ar;zk vertikal
(dikey) bir yetki aynlzgz bulunmaktadzr. Hukuk, AB'de birle§tirici bir unsur olarak
hizmet vermektedir. ATAD, Topluluk hukuk diizeninin tam etkinligini gostermesi ir;in
yardzm etmektedir. Bir hukuk toplulugunun aymcz unsuru olarak hukuk devleti
karakteri AB' de de gerr;ekle§tirilmeye r;alz§llmaktadzr. AB antla§masz anayasa
prensibi olarak iiye devletlerden anayasalanmn hukuk devleti karakterini muhafaza
etmelerini talep etmektedir.
Giri§
ATAD "Les Verts-Parti ecologiste" davasmda AT antla~masmm 230.maddesine gore a9Ilan iptal davasmda Avrupa Parlamentosunun bir tasarrufu ile
kar~I kar~tya kalmt~tlr. Davact, Avrupa Parlamentosu genel kurulunun, mali
aracm
tahsisi
konusundaki
karanmn
(1984
tarihinde
ger9ekle§tirilen ikinci dogrudan se9imlerde yapllan harcamalar i9in) ve
bunun i9in ihdas edilen diizenlemenin (siyasi gruplann harcamalanmn
tazmini) iptalini talep etmi§tir. AT antla§mast orijinal metninin 230. maddesi
Avrupa Parlamentosunu muhtem~ bir davah olarak zikretmemi§tir. ATAD
karannda, Avrupa Ekonomik Toplulugunun bir hukuk toplulugu oldugunu,
*
**
Prof. Dr. AU. S.B.F. Ogretim Uyesi
For the summary in English, see the end page of the article.
44
AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi
ne tiye devletlerin ne de Topluluk organlanmn denetimden muaf
olamayacaklanm vurgulamt§tlf. Topluluklann tasarruflanmn kurucu
antla§malar ile uyum i~inde olup olmadtgt konusunda, Topluluk kurucu
antla§malan kapsamh bir denetim sistemi ongormektedir. Bu sistem i~inde
organlann tasarruflanmn hukuka uygunluk denetimi yetkisi ATAD'a
btrakllmt§tlr.
Topluluk parlamentosunun tasarruflan iptal edilebilir
tasarruflar arasmdan ~tkanldtgt takdirde bu sisteme ve AT antla§masmm 220.
maddesinde dile gelen amaca ters dti§tiltir. AT antla§masmm 230. maddesi
hangi tasarruflara kar§I iptal davast a~tlabilecegini ttiketici bir §ekilde
saymamaktadtr. Parlamento baglaytct tasarruflar ihdas ettigi ol~tide, bu
tasarruftan etkilenenler ATAD ontinde dava a~abilirler.l Bu §ekilde
Toplulugun hukuk toplulugu ozelliginden kurucu antla§malann ge~erlilik
alanmda tam bir hukuki himaye hedeflendigi ortaya ~tkmt§tlf. AT antla§mast
bir Devletler Hukuku antla§mast §eklinde akdedilmi§ olsa da, bir hukuk
toplulugunun anayasa belgesini te§kil etmektedir. ATAD'm stirekli
i~tihatlanna gore, Topluluk antla§malan yeni bir hukuk dtizeni yaratmt§tlf.
Bu hukuk diizeninin lehine olarak iiye devletler geni§leyen bir §ekilde kimi
alanlarda kendi egemenlik yetkilerini stmrlamaktadtr. Bu hukuk dtizeninin
sujeleri sadece tiye devletler degildir; aym zamanda iiye devletlerin
vatanda§landtr. Bu §ekilde ozetlenen Topluluk hukuk dtizeninin en onemli
ozellikleri iiye devletlerin hukukuna nazaran onceligi olmast ve tiye
devletlerin vatanda§lan ve tiye devletler i~in dogrudan ge~erli dogrudan
etkili hiiktimler ihtiva etmesidir.
ATAD hukuk toplulugu kavramtm ilk Komisyon ba§kam Walter
Hallstein'a izafeten benimsemi§tir.2 Hallstein bu kavramt hukuk devleti
kavramma istinaden olu§turmu§tur. Bununla beraber hukuk toplulugu tek bir
iiye devletin anayasa hukuku tasavvurlanm yansttmamaktadtr.
Bir hukuk toplulugunun varhgt i~in tiye devletlerin anayasa
dtizenlemelerindeki ozellikler ol~tidiir.3 Bu ~er~evede Toplulugun kendi
bagtmstz katklSlm da, "Les Verts" karannda a~tk~a ortaya ~tktlgt iizere,
gozden ka~trmamak gerekmektedir.
Oye devletler Toplulugun anayasa koyucusu olarak Avrupa Tek Senedi'nin
diba~esinde4 daha ~ok tek sesle konu§mak, dayam§ma i~inde hareket etmek,
ortak ~tkarlan korumak ve bag'tmstzhgt daha etkin olarak savunmak i~in,
demokrasi prensibi ve insan haklannm korunmast i~in ~ah§acaklanm dile
getirmi§lerdir. AT antla§masmm 220. maddesine gore ATAD'a verilen
I
Si
tf
u
u
e
a
DERGiSi
45
hukukun korunmas1 sorumlulugu, bu ~er~evede hukuk topluluguna dti§en bir
yiikiimliiltikten ba§ka bir §ey degildir. Hukuk toplulugu kavramma ili§kin
olarak ATAD'm §imdiye dek i~tihatlan tam bir homojen tablo
. sergilememektedir. Bu nedenle diger boliimlerde hukuk toplulugu
kavram1mn geli§tirilmesi ve somutla§tmlmasma ~all§llacaktrr.
r
i~erik
1. Temel haklar
ilk Sirada temel haklann zikredilmesi gerekmektedir. Temel haklann
himayesi Topluluk ~er~evesinde ATAD tarafmdan tesis edilmi§ ve
geli§tirilmi§tir. Temel haklann bir hukuk topluluguna hukuk devleti
damgasm1 vurdugunu inkar etmek miimkiin degildir. Avrupa Toplulugunun
iiye devletleri Avrupa Tek Senedi diba~esinde kararhhklanm gostermi§lerdir.
Demokrasi i~in ortak olarak ~all§acaklanm, bu meyanda iiye devletlerin
anayasa ve kanunlannda, Avrupa insan haklan ve temel ozgiirliiklerin
korunmas1 sozle§mesinde, Avrupa sosyal §artmda tamnan temel haklara,
ozellikle ozgiirliik, e§itlik, sosyal adalete istinat edeceklerini ortaya
koymu§lardrr. Topluluk anayasa koyucusu, ATAD'mn §imdiye kadar
yaptlklanm bu §ekilde genel bir form i~inde teyit etmi§tir.
Ba§langwta ATAD §tiphesiz Topluluk hukukunda temel haklan tan1ma
egiliminde goziikmiiyordu. Ba§lang1~ ylllannda iiye devletlerin
anayasalannda yer alan temel haklan kararlanna esas almay1 red etmi§tir. s
Bu i~tihatlara yapllan tenkitlere ragmen ATAD ulusal anayasalarda yer alan
temel haklarla bagh olmama gorii§iinii muhafaza etmi§tir; ancak kendisi
yarg1cm hukuk yaratmas1 yoluyla temel haklara Topluluk hukuk diizeninde
yer vermi§tir.
Bu tiirden ilk uyu§mazhklartn birinde, davac1 bir Topluluk direktifi
muvacehesinde sadece isme yaZ1h kupona istinaden verilebilen ucuzlatllml§
yag1 satm almak i~in §ahsiyet haklanna istinat etmi§tir. ATAD, ki§ilerin
temel haklanmn Topluluk hukuk diizeninde genel hukuk prensibi olarak
temin edildigini ifade etmi§tir. Topluluk direktifinin i~eriginin iiye
devletlerde fark11 ifade edildigine istinac;ien ATAD en az yiikiimliiliik getiren
yontemi benimsemi§tir. "Kuponun sadece ki§iye ait oldugunun kan1tlanmas1
yeterlidir" vurgulamas1yla6 davac1 onkarar prosediirii ile ulusal mahkemede
davay1 kazanmi§tlr.
46
AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi
Hakimin hukuk yaratmasmda gerekli ipu9lan hukuk diizeninin
kendisinde yahut onun dayanaklannda yer alan gene! hukuk prensiplerinde
bulunmaktadrr. Bu genel hukuk prensipleri sadece ulusal anayasalarda degil,
iiye devletlerin taraf oldugu, insan haklar1 konusunda yapllan Devletler
Hukuku antla§malarmda da yer almaktad1r. 7
ATAD i9tihatlannda kurucu antla§malarda yer alan ztmni ifadeleri de
kullanmaktadtr. Omegin AT antla§masmm 34.madde III/2 maddesinde ortak
pazar diizeni 9er9evesinde tanm alamnda iiretici ve tiiketici arasmda
aynmcthgt yasaklayan hiikiim, genel e§itlik kurah dayanag1 olarak
kullandmt§tlr. 8
l
I
I
ATAD Toplulugun siyasi bir orgam degildir ve bu sebeple re'sen bir temel
hak katalogu yaratamaz. ATAD oniinde cereyan eden prosediir yargtcm
hukuk yaratmast yoluyla temel haklart himaye olanagt vermektedir. Bu
§ekilde ekonomik ozgiirliik9, anla§ma ozgiirliigiiiO, meslek ozgiirliigiill ve
miilkiyet hakkl 12 Topluluk alanmda temin edilmi§tir. Bu temel haklar
ekonomik bir birlik i9in tipiktir. ATAD ancak ekonomik faaliyetle alakast
olmayan temel haklan da Topluluk hukukuna dahil etmi§tir. Omegin, aile
hayatma saygt13, konut dokunulmazhgt14 ve hatta din ozgiirliigii15, usul
hukukuna ili§kin olarak dinlenme hakkt16, savunma hakkt18 , adli yardtm
hakkl 18 konulannda karar vermi§tir. Topluluk hukukunda temel hak himayesi
bu saptanan omeklerle de smtrh degildir.
ATAD tarafmdan tanman temel haklar striiktiirleri itibariyle ulusal
hukuktaki temel haklarla uyum i9indedir. Temel haklar stmrstz olarak temin
edilemez. Topluluk ve iiye devletler kendi yetkileri 9er9evesinde temel
haklara stmrlar getirme yetkisine sahiptir. Bu 9er9evede yaptlan smulamalar
tabii yeniden bir taktm stmrlamalara tabidirler.19 Topluluk temel haklan
sadece Topluluk organ yetkilerini baglamaz, Topluluk hukukunun uygulanma
alamnda iiye devletlerin yetkilerini de baglar.20
2. Genel Hukuk Prensipleri
Temel hak himayesi bir hukuk toplulugunun tek aymct ozelligi degildir.
Temel haklar ki§ilere tahsis iedilmi§tir (subjektif karakterli); Topluluk
hukuku ATAD'm i9tihatlan I§'tgmda objektif tabiath, yani bir ki§iye bagh
bulunmayan bir dizi genel hukuk prensiplerine de sahiptir. Bu §ekilde
omegin Ol~iiliiliik prensibi sadece temel hak stmrlamalan i~in bir stmr te§kil
isi
in
le
1,
~r
e
k
a
k
1
1
DERGiSi
47
etrnemekte, yetki kullammmda bag1ms1z olarak uygulanabilir bir prensip
olarak kar§liDiza ~lkmaktadrr.21 ATAD ol~tiliiliik prensibinin uygulanmasm1
kolayla§tlriDl§tlr. ATAD prensibi alt kls1mlara ayrrml§trr. Ekonomiye
katllanlara yiikiimltiliik getiren onlemler, tereddiit konusu diizenleme ile
ongoriilen ama~lara eri§mek i~in uygun ve gerekli ise hukuka uygundur.
Sayet bir ~ok onlem arasmda se~im yapmak miimkiinse, en az yiikiimltiliik
getiren onlemin se~ilmesi gerekir. Bunun dl§mda getirilen yiikiimliiliiklerin
hedeflenen ama~larla ili§kilerinde bir ol~iiltiliik olmas1 gerekir. 22
ATAD bunun dl§mda hukuka olan giiven23 ve iyi niyetin korunmas124
ilkelerini Topluluk hukukuna uyarlami§tlf. Bu prensiplerin tiim uygulama
durumlarmda tam bir etkinlik iddiasmda olmad1g1 a~lktrr. Daha ~ok diger
prensiplerle bir kar§lla§trrma yapllmas1 gereksinimi ortaya ~lkmaktadrr. Bu
meyanda hukuka olan giiven ve iyi niyetin korunmas1 prensipleri arada geri
~ekilmektedir.25 Toplulukta AT antla§masmm 230. maddesinden istihra~
edildigi iizere idarenin hukukiligi prensibi ge~erlidir. Topluluk hukuku
kanunlann getirdigi ~ekinceyi de tan1maktadrr. Uye devletlerin hukuk
diizeninden, kamu giiciiniin ki§ilerin ozel hayatma yapllan miidahalelerin
hukuki bir dayanaga gereksinimi oldugu sonucu ortaya ~lkmaktad1r ve bunun
kanunda ongoriilen sebepler l§Igmda hak11hgmm bulunmas1 gerekir. Bu
hukuk diizenleri keyfi veya ol~iisiiz miidahalelere kar§l bir himaye
ongormektedir. Boyle bir himaye gereksinimi Topluluk hukukunda genel
hukuk prensibi olarak tanmmaktadrr.
Ulusal hukukta idari prosediirde bir dizi garanti ongoriilmektedir. Bunlar
da ATAD tarafmdan Topluhik hukukuna uyarlanml§tlr. Subjektif bir hak
olarak formiile edilen dinlenme hakkl ve savunma hakkl aym zamanda
objektif prensipler olarak .kabul gormektedir. ATAD bu §ekilde ilgilinin
gtirii§iinii dile getirme hakklm Topluluk hukuku idari prosediiriinde yer alan
bir garanti olarak gormektedir. Bu konuda verilen kararda ATAD idari
prosediirdeki diger garantilere, yetkili organm ozenli ve tarafs1z olarak
miinferit konuda tiim onemli noktai nazarlan inceleme ve kararm1 yeterli
olarak gerek~elendirme miikellefiyetini dile getirmektedir. Bu tiir
garantilerin onemi, yetkili organlann takdir hakkma sahip oldugu
durumlarda ortaya ~lkmaktadu.26 Para cezas1 baklmmdan ~ifte cezalandrrma
yasag1 vard1r.2? Merci, miinferit du11.Jmlann ko§ullanm kapsamh olarak
a~tkltga kavu§turmak ve degerlendirinekle yiikiimliidiir.28 Ancak merci
yapttg1 incelemelerde yetkilerinin stmrlanna dikkat etmek zorundadu.29
Cebri icra onlemleri keyfi olmamah, davanm mahiyetine uygun olmah ve
48
AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi
Ol9iilti olmahdtr.30 Avukat ve miivekkili arasmdaki yazt§malann gizliligi,
§ayet yazt§ma miivekkilin haklarmm savunulmas1 9er9evesinde cereyan
etmi§ ve bir hizmet akti ile miivekkile bagh olmayan bagtmstz bir avukat
tarafmdan yapilmt§sa Topluluk hukukunda himaye g6rmektedir.31
3. Hukuki himaye
Bir yargt himayesi olmakstzm hukuk toplulugundan soz edilmesi
miimkiin degildir. Topluluk hukukundaATAD'a ve ilk derece mahkemelerine
haklan himaye yetkisi verilmi§tir. AT antla§masmm 220. maddesinin lafzma
gore ATAD yorum ve uygulamada hukukun korunmasmr temin etmektedir.
Yargr himayesi sadece Topluluk organlanna kar§I degil, iiye devletlerin
egemenlik tasarruflanna kar§I da kabul edilmi§tir. Dye devletler Topluluk
hukukunun uygulama alanmda32 ulusal mercilerinin (bu merci bir merkezi,
eyalet merci yahut bir yerel yonetim mercii olabilir) kendi yetkileri
9er9evesinde Topluluk hukuku kurallarma uymayr temin etmekle
miikelleftir. 33 Hukuki himaye bu nedenle iiye devletlerin bu tiir mercilerinin
kararlanna kar§I da 6ng6riilmii§tiir. ATAD boyle bir hukuki himayenin
verilmesini bir iiye devletten diger bir iiye devlete ithal edilecek iiriiniin
niteliginin bir izne bagh oldugu durumlarda da istemektedir. Ekonomiye
katrlanlar o halde adli bir yontem 9er9evesinde iznin hakstz bir §ekilde
verilmedigini ileri siirebilmelidir. 34
4. Kuvvetler aynhgi prensibi
Uye devletlerdeki hukuk devleti tasavvurlanna kuvvetler aynhgt prensibi
dahildir. ATAD bu tiir tasavvurlara istinat etmeyi reddetmi§tir. Topluluk,
yetkilerin tek elde toplanmasrm engellemek i9in yasamanm bir parlamento
goriiniimiinde yiiriitmeden ayn olmasrm gerektiren bir devlet karakterine
sahip degildir. Esasen iiye devletlerde bir takim zaaflar gosteren bu modelin,
ulusal devletlerin entegrasyonuna matuf olan Topluluk konstriiksiyonuna
uygun dii§ecegini soylemek zordur.
Ulusal devletler Topluluk i9inde Konsey iizerinden biiyiik bir etkinlige
sahiptir. Konseye kar§I Toplulukta meydana gelen geli§me siireci i9inde
zamanla gii9 kazanan parlamento Konseyle e§it agtrhga sahip degildir.
ATAD'm Topluluk organlanntn kurumsal e§it aguhgmdan soz etmesi
durumunda35 bu kavramm ifade ettigi kuvvetler aynhgt modeli olmaytp,
Topluluk antla§malan muvacehesinde organlar arasmda yetki taksiminden
J
3i
49
i,
n
bir §ey degildif.36 ~liphesiz kuvvetler aynhgt modelini benimseyen
organlan ile bir baktma uyum bulunmaktadrr. Yargt yetkisi siyasi
ayn olarak bagtmstzhktan istifade edecektir. Bu gereklilik
. kurucu antla§malarda ac;tk olarak yer almamt§tlr. Ancak antla§mamn
biitlinlinden bu sonuc; c;tkmaktadtr. ATAD vermi§ oldugu bir dam§ma
• gorli§linde Topluluk yargtc;lanmn bagtmstzhgmm gerekliligini
vurgulamt§ttr. 37
tt
5. Birlikteligin Garantisi Olarak Ortak Hukuk
Federal Almanya'da, yegane geleneksel Federal yapth devlet olarak
horizontal ve vertikal yetki taksimi birbirinden aynlmaktadtr. Horizontal
yetki taksimi devlet organlanmn birbiri ile ili§kisine ili§kin iken, vertikal
yetki taksimi Birlik ile eyaletler arasmdaki ili§kiyi ilgilendirir. Geleneksel
horizontal yetki taksimi modeli Toplulukta sadece tam olmayan bir §ekilde
kar§tnttza c;tkarken, Topluluk ve liye devletler arasmda ac;tk bir vertikal yetki
taksimi bulunmaktadrr. Bu tlir bir Topluluk mode linin c;okli§iinli onlemek ic;in
birle§tirici glic;lere ihtiyac; vardtr. Gerek Toplulukta gerekse liye devletlerde
hukuk birlikteligin garantisidir. Bu durum her §eyden once federal
devletlerde gec;erlidir. Ulusal devletlerde ba§ka faktorler de kar§tmtza
c;tkmaktadtr. Ortak tarih ve aidiyet duygusu siyasi olarak devletin dagtlmasmt
onlemektedir. ~liphesiz hukuk devletlerinde de glinlimlizde parc;alanmaya
yonelik tandanslar ortaya c;tkmaktadu. Mamafih ulusal devletlerde bu tlir
dalgalanmalar tipik degildir. Birlige ili§kin siyasi iradeyi dile getirebilecek
bir "Avrupa halkt", "Topluluk halkt" olarak glinlimiizde mevcut degildir.
Bir devlet gerektiginde dagtlmaytonlemek ic;in glic; kullanabilir. Boyle bir
olanak Topluluk baktmmdan yoktur. Toplulugun birliginin korunmasmda liye
devletlerin yardtmt gereklidir. Bireyleri Topluluk hukukuna tabi ktlmak ic;in
kuvvet kullamlmast gerektigi takdirde liye devletler kendi zorlama
yetkilerini kullanmak zorundadtr. Topluluk hukukunun mlieyyide ongormesi
durumunda Topluluk bu mlieyyidelerin icrast ic;in liye devletlerin i§birligine
ihtiyact vardtr. Hukukun birle§tirici rolli Toplulukta c;ok daha onemlidir.
ATAD Topluluk hukuk dlizeninin etkinlik kazanmasmda yetkilidir. Bu
gorevi c;erc;evesinde ilk derece mahkemesi tarafmdan desteklenmektedir.
ATAD 'a iki onemli enstrliman mahfuz.' tutulmu§tur. ATAD bir taraftan liye
devletlerin Topluluk hukukundan dogan yliklimllilliklerini yerine getirip
getirmedigini denetler. Bu amac;la bir liye devlet diger bir liye devlete kar§t,
50
AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi
oncelikle Komisyon Topluluk hukukunu ihlal eden bir liye devlete kar~I dava
a9abilir. Dava hakl1 ise ATAD Topluluk hukukunun ihlalini saptar. ilgili liye
devlet antla~madan dogan yliklimlliltiklerini yerine getirmek i9in gerekli
onlemi almak zorundadtr (AT antl.l71. md.; AAET antl. 200. md.). Avrupa
Birligi antla~mas1 ile mlieyyideler ongorlilmli~tlir. Dye devletlerin bir ihlalin
saptamas1 lizerine Topluluk hukukunun geregini yerine getirme konusunda
istekli olmalar1 on ko~ul olarak ortaya 91kmaktad1r. AK<;T hukuk dlizeninde
Komisyon antla~ma ihlali hakkmda baglaytci karar almaktadtr. ilgili devletin
bu karara kar~I, ~ayet hakh gormliyorsa ATAD nezdinde iptal dava a9mas1
gerekmektedir (AT antl. 88. md.). AK<;T'de bu sistem genel olarak ge9erlidir
(AK<;T antl. md. 84). ATAD yeni olarak liye devletlere kar~I bir mlieyyide
uygulamaktadtr. Bu mlieyyide bireylerin devletin Topluluk hukukunu ihlal
etmesi nedeniyle zarara ugramas1 durumunda ortaya 91kmaktad1r. Devletlerin
ortaya 91kan zarardan sorumlulugu kabul edilmektedir.38
Topluluk hukukunun birligine onkarar prosedlirli de yardtm etmektedir.
Bu 9er9evede ulusal mahkemeler ATAD ile birlikte 9ah~maktad1r. Topluluk
yarg1 organ1 ulusal mahkemenin arz etmesi lizerine Topluluk hukukunun
yorumu ve Topluluk organ tasarruflannm ge9erliligi konusunda karar verir.
Hukuki uyu~mazhk hakkmda nihai karar yetkisi ulusal mahkemeye aittir.
Topluluk hukuku ulusal egemenlik alanmda onem kazand1g1 takdirde,
Topluluk liye devletlerin siyasi gli9lerini ve onlann zorlama ara9lanm
kullanmak zorunda kalmaz. Bu durum olduk9a stk gorlilen bir durum oldugu
i9in onkarar prosedlirli onemli bir entegrasyon faktOrli olarak kendisini
kamtlamt~tlr.
ATAD i9tihatlan ortak hukuk enstrlimammn etkinligini bliylik Ol9lide
subjektif haklarla gli9lendirrni~tir. Topluluk antla~malan yeni bir hukuk
dlizeni yaratm1~tlr. Bu hukuk dtizeni lehine liye devletler geni~leyen bir
~ekilde degi~ik alanlarda egemenlik yetkilerini stmrlami§tlr. Bu hukuk
dlizeninin siijeleri sadece devletler olmaytp, aym zamanda onlann
yurtta~landir.39 Topluluk hukukunun verdigi haklara istinat eden bireyler
ulusal mahkemelerin yard1m1 ile ulusal kanunlarm yahut ulusal ylirlitme
mercilerinin kar~I koymasma ragmen Topluluk hukukuna gerekli sayg1y1
saglarlar.40 Bunun i9in ulusal mahkemelerin kendi yetkileri 9er9evesinde
Topluluk hukukunun hlikiimlerini uygulamalan, bu hiikiimlerin tam
etkinligini saglamalan gerekmektedir. Topluluk hukukunun bireylere verdigi
haklar bu ~ekilde ulusal mahkemeler lizerinden korunmaktadtr.4I
I
L
51
Avrupa hukuk diizeninin teminine ATAD'm Topluluga sadakat prensibine
·ili§kin i'ttihadt da hizmet etmektedir. Topluluga sadakat kurah AK<;T
. antla§masmm 86. madde; AT antla§masmm 10. madde, AAET antla§masmm
256. maddelerinde yer almaktadrr.42. Bu i'ttihatta iiye devletlerin ve Topluluk
organlarmm kar§thkh olarak sadakat i'tinde i§birligi miikellefiyeti kabul
edilmi§tir. Dye devletler bu §ekilde federal bir yap1 i'tinde federasyona
sadakat prensibi iizerinden baglanmt§lardtr. Bu yap1 aym zamanda Toplulugu
Uye devletlere kar§l yiikiimlii kllmakta43 ve iiye devletlerin birbirleri ile olan
ili§kilerini diizenlemektedir. 44 Topluluk hukuku, iiye devletlerin sadece
. ekonomik alanda degil, hukuki alanda da birbirleriyle kenetlenmesine istinat
etmektedir. 45
Sonu~
Biitiin bu a'ttklamalardan soma, ATAD'm i9tihatlarmdan once de
Topluluk antla§malan muvacehesinde bir hukuk toplulugu tablosunun
olu§tugu, bu hukuk toplulugunun birtaklm ozelliklere sahip oldugu
stiylenebilir. Bu hukuk toplulugunun ulusal anayasa prensipleri paralelinde
prensiplerinden soz edilmektedir. Anayasa prensibi olarak demokrasiden46 ve
Toplulugun sosyal yiikiimliiliiklerinden soz edilebilir.47 Dye devletler
Toplulugu kendi anayasa hukuku ol9iileri l§tgmda ol'terek ona onemli ol9iide
egemenlik yetkileri devretmi§tir.
Topluluga iiye olan devletlerin de zikredilen prensiplere srrtlm donmesi
tasavvur edilemez. Bir hukuk toplulugu sadece hukuk devleti niteligi olan
devletlerden olu§abilir. Aksi halde Toplulugun kendisinin hukuk toplulugu
karakterini kaybetmesi tehlikesi dogar.
***
Summary
The ECJ (European Court of Justice) is the Institution which maintains
observance of law in the interpretation and implementation of Community
law. The EU law, as the law of a structure aiming at integration, is a law with
a dynamic character which is being completed constantly. This dynamism
and completion are related to fundamental rights and rule of law in the
process of gaining democratic legitimacy. The European Communities, as
Communities based on law, fill the gaps in the original texts of the founding
"t
52
AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi
Treaties by means of the Interpretations made by the ECJ. The ECJ
basically realizes the aim of integration and meets the need of gaining democratic legitimacy of the European Communities.
The candidate states which want to accede to the European Union are also
required to adopt the values which gained the character of unwritten Union
law by means of the judgments of the ECJ.
Notlar
1
EuGH, Slg. 1986, 1339 (1365 vd.)- Le Verts/Europaisches Parlament
2
Hallstein, Die Europiiische Gemeinschaft, 5.Auflage 1979, s.51-57
3
Bu ozellikler ttim anayasalarda uyum i<;:inde ortaya <;:llanasalar da ...
4
Her ii<;: kurucu antla§manm degi§ikligine ili§kin antla§mada.
EuGH, Slg.1959,43 (64); EuGH, Slg.1964, 1251 (1270)
2371 Costa (ENEL)
5
6
EuGH, Slg.1969, 419 (424 vd.)
= NJW
1964,
= NJW 1970, 1016L Stauder/Stadt Ulm
EuGH, Slg. 1974, 491(5071) = NJW 1975, 518 - Nold/Komission;
EuGH, Slg.1979, 3727 (3745) = NJW 1980, 505- Hauer/Rheinland Pfalz
7
\<..
'
;i
:ii
8 EuGH Slg. 1986, 3477 (3507) Klensch/Staatssekretar fiir Landwirtschaft
und Weinbau
t[!
:i:
EuGH, Slg.l970, 1125 (1134,1137)
10
EuGH, Slg.I 1991,3617 (3637 vd.)
11
EuGH, Slg.I 1979, 3727 (3750) = NJW 1980,505
12
EuGH, Slg.I 1979, 3727 (3745-3749) = NJW 1980,505
!I
!I;
= NJW 1976,343
9
'i'
,j
!I'
!It
ti
l
:;
:!
!
:!
13 EuGH, Slg.1989,1263 (p90)
2195L-Kommission I Deutschland
=
NVwZ
1989
=
NJW
1989,
;j
-
53
DERGiSi
EuGH, Slg.I 1989, 2859 (2924) =NJW1980-3080 Hoechst/Kommission
15
EuGH, Slg.I 1976, 1589(1598 vd.) Prais/Rat
;16
EuGH, Slg. 1989, 2859(2923) = NJW 1989,3080-Hoechst/Kommission
17
EuGH, Slg. 1982, 1575(1611) = NJW 1983,503
18
EuGH, Slg.1986, 16511682
19 Ozellikle
Ol~iiliiliik
prensibine
(EuGH,
(3745-3750= NJW 1980, 505-Hauer/Rheinland Pfalz)
20
Slg.1979,3727
EuGH, Slg.1989,2609 (2639 vd
EuGH, Slg.1977,1211 (1220vd.) = NJW 1977,1581 - Bela-Miihle/
Grows-Farm
21
22
EuGH, Slg.1989,2237(2269)- SchrOder/Hauptzollamt Gronau
23
EuGH, Slg.1980,1237(1261)
24
EuGH, Slg. 1975,533 (549) = NJW 1975,2165
EuGH, Slg.1971,97 (109) - Riva/Komission; EuGH, Slg.1981,1095
(1120 vd)- Diirbeck /Hauptzollamt Frankfurt/Main- Flughafen
25
EuGH, Slg.I 1991,5469 (5499) = EuZW 1992,90- Technische
UniversiHit Miinchen/ Hauptzollamt Miinchen-Mitte
26
27
EuGH, Slg.1969,I (15) = NJW 1969,1000- Wilhelm/Bundeskartellamt
28
EuGH, Slg.1966,321 (395 vd.)- Lonsten und Grundig/Kommission
EuGH, Slg.1981,3211 (3245) = NJW ~982,2722; EuGH, Slg. 1983,1825
(1885).
29
30
EuGH, Slg.1989,2859 (2924)=NJW 1989, 3080- Hoechst/Kommission
3l
EuGH,Slg.1982, 1575( 1611 )=NJW t983 ,503-AM&Europe/Kommission
(
54
AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DiVANI'NIN HUKUK YARATMA YETKiSi
32
EuGH, Slg.1986, 1651 (1682)
33
EuGH, Slg.I.1990,2351 (2359)-Bundesrepublik Deutschland/Kommission
I
34 EuGH, Slg.1987, 1193 (1223)- Kommission/Griechenland; EuGH,
Slg.1987, 1227 (1274) = NJW 1987,1133- Kommission/Deutschland
'f
t
1:
35
I',I
li
36 EuGH, Slg. 1990, 2041 (2072 vd.) = NJW 1990,1899 = EuZW 1990,
221-Parlament/Rat
1i
I,
II
if
-·-
EuGH, Slg.1980, 3333(3360)-Roquette Freres/Rat
il
II;I
:I
37
,,
If
EuGH, Gutachten 1/91, Slg.I. 1991, 6079 (6108)
38 EuGH, Slg.I 1991, 5357 (5414) = NJW 1992, 165 = EuZW1991,
758-Francovich/Italien
I;,'i
::"
ll
39
i'
EuGH, Gutachten l/91, Slg.I 1991, 6097 (6102)
I
I!
40 EuGH, Slg. 1963, 1(26) = NJW 1963, 974-Van Gend&Loos/
NiederHindische Finanzverwaltung
I
I
I
EuGH, Slg.l978, 629 (643vd.) = NJW 1978, 1741- Staatliche Finanzverwaltung/Simmenthal; EuGH, Slg.I 1990, 2433 (2473) = EuZW 1990,578
41
42
EuGH, Slg.1983, 255(287)- Luxemburg/Parlament
43
EuGH, Slg.1986, 29(81)- Hurd/Jones
44
EuGH, Slg.1983, 1013 (1044)- Kommission/Frankreich
45 EuGH, Slg.1982,1575 (1610) = NJW 1983,503
AM&Europe/Kommission
l
46
it!
4
,,
EuGH, Slg.1980, 3333 (3360) - Raquette Frenes/Rat; EuGH,Slgi
1991,2867 (2900) =EuZW 1991, 473-Kommission/ Rat
'I'
:;
j!
'I(,
!j
,.
!
I
l
7 EuGH, Slg.1976, 455 (473) = NJW 1976, 2068- Defrenne/Sabena;
EuGH, Slg.1978,1365 (1376) =:NJW 1978, 2445 Defrenne III