An Anatomic Investigation on the Heart and Coronary Arteries in the

Vel . UiI.Derg. (2002).18,1-2: 3J.4{j
EvciL KEOi VE BEYAZ YENi ZELANOA TAV~ANLARINOA KALP VE KALP
ARTERiA' LARI OZERiNOE ANATOMiK BiR ARA~TIRMA'
GOrsoy Aksoy@l
HOseyin KaradaQ2
An Anatomic Investigation on the Heart and Coronary Arteries in the Domestic Cat
and White New Zealand Rabbits
Ozet: au ~h~, evei! kedi ve 8eyaz Yeni Zelanda tav:?8mnda kalp ve kalp arteria'tannln makroanatomik OzeUiklerini belir1emek ~in yaplldl. 12'~r di~i, 18'er erkek oIma1< laere JO'ar adet ergin evciI kedi va Beyaz Yeoi Zelanda ta~nl kullal'llldi.
Materyallere latex enjeksiyon ve korozyon kast metotlan uygutancll. Kalbin, ta~ 2.-4., kedide Ise 4.-7. kaburgalar araSlnda bulund~ belir1endi. 2 ta~ kal)inde. ventriculus dexter'in bo~ugunun apex cordis'e kadar yeti~tigi tespit edildi. A.
coronaria sinistra'nm. a. coronaria dextra'dan g~IO oIdugu gOruldO. A. coronaria sinistra'nm ta~ r. septalis, r. marginis
ventriculi sinistri ve r. posterior ventriculi sinistri'ye; kedide, r. interventricularis paraconaJis ve r. circumflexus sinister'e aynldlgl; a. coronaria dextra'nm ise, her lki tOrde de sadece r. circumflexus dexter'den ~tuQu lespit edildi. 1 ta~ va 2 kedido a. coronaria dextra'nm verdigi r. coni arteriosl~nin aorta'dan orijin aldlgl saptancil. R. inlerventricutaris subsinuosus'un, 4
kedido r. circumfiexus dexter tarahndan oI~turulduQu QOz:lendi.
Anahtar Kellmeler: Kalp, KOfooer Arterier,
Ta~n,
Kedi, Anatomi
Summary: This study was perfonned to investigate the macroenatomy of the heart and coronary arteries in the domestic
cat and White New Zealand Rabbit. Adult twelve females and eighteen maJes of either species were used in this study.
Latex injection and corrosiorl cast methods were applied 10 the materials. It was found that the heart lied between the second and fourth ribs in the rabbit. and the fourth and seventh ribs in lho cal. The left coronary artery was stronger than the
right coronary artery in both rabbit and cat. The left coronary artery gave off the septal. left marginal ventricular and left posterior ventricular branches in the rabbit. It gave off the paraconal interventricular and left circumflex bt'anches in the cat. The
right coronary artery was found to be constituted only by the right circumflex branch in both species. The conal branch,
which arised from the right coronary artery, directly arised lrom the aorta in two cats and one rabbit. It was observed that
the subsinuosal interventricular branch was formed by the right circumflex branch in four cats.
Key Words: Heart, Corooary Arteries, Rabbit, Cat, Anatomy
Girl,
LiteratUrda, kedi ve tav~allln kalp va koroner
arterleri Ozerinde yapllan ara~lIrmalar YOk denecek
kadar azdlr. Bu nedenle bOyle bir yah~manlO yapllmaslna ihtiyay duyuldu.
Kalp, kedide 4.-7. (oyca ve ark., 1987; Nickel
ve ark., 1981), 2.-6. (McClure ve ark .• 1973) kaburgalar araslnda bulunur. Carnivorlarda IIg. phrenicopericardiacum Ue diaphragma'ya baQlanlr (Ackerknecht, 1985; oursun, 1995; Getty, 1975).
Oysa, McClura va ark. (1973) kedide, Boyd va Paterson (1991) ile Miller ve ark. (1964) kOpekte, lig.
sternopericardiacum vaSilasly1a stemum'a baQlandlQl1lI belirtmi~lerdir. V. pulmonalis'lerin saYISIOIO, kedide Crouch ve Lackay (1969) 4-5, Field
va Taylor (1969) 3, Ghoshal (1975) ile Miller ve
ark. (1964) kedi va kOpekte 5·6, Wingerd (1984)
tav~anda 4 ade! olduQunu belirtmj~lerdir. Valva at·
rioventricularis dextra'nln kedide, Nickel va ark.
(1981) cuspis septalis, cuspis parietalis ve cuspis
angularis olmak Ozere 3 cuspis'li bit kapaktan
meydana geldiQini bildirmalarina ka~llIk, McClure
ve ark. (1973), cuspis parietalis ve cuspis angularis'ten te~kil ettiQini ifade etmi~lerdir. Kalp, a.
coronaria sinistra ve a. coronaria dextra tarallndan
beslenir (Craigie, 1969; Crouch ve Lackey. 1969;
oursun va TOrkrnenoQlu, 1996; Field va Taylor,
1969; Getty, 1975; McClure ve ark., 1973; TIplfdamaz ve ark., 1996; Vallet. 1951). A. coronaria
sinislra, a. coronaria dextra'dan g~lOdOr (Hadziselimovic va ark., 1974; Koch va Berg, 1993; Vallet, 1951). KOpek (Christensen. 1962; Christensen
ve Campeti, 1959; oursun, 1979; Moore, 1930; TI plrdamaz ve ark., 1996) ve kedide (oyee ve ark.,
1987; Ghoshal, 1978; Nickel va ark., 1981) r. in·
lerventricularis subsinuosus. r. circumllexus sinister
larafmdan olu~turulur. Tav,anda ise, genellikle r.
circumflexus sinister bazen de a. coronaria dextra
larafmdan meydana getirilebilecegi ileri sOrOlmO,tUr
(Day ve Johnson. 1958). Crouch ve Lackey (1969)
ise kedide, a. coronaria dextra'llIn bir dah olduQunu
ifade elmi,lerdir. Moore (1930), kOpekte 63 kalbin
Geli, Tarihi : 29.Q4.2002@: gurso),lksoy32@hotmail.com
4' Bu ~ah,ma YUzOocU YII Oni\"ersltesi Ara~lIrma Fonu tarafmdan 96.VF.035 numsrnll proje oIarnk dcslckJcnmi, olup. Gtirsoy
AKSOY'un aynl balllkil doklora tczinden l)zctlenmi~t ir.
I. Kafkas Onivcl"!litcsi. Veleriner FakUltcsi. Anatoml Anabilim DaI1. KARS
2. YuzuncU YII Uni\·ersitesi. Veteriner FakUltcsi. Anatomi Anabilim Dall. VAN
AKSOY, KARADAC
phrenicopericardiacum (~ekil 11b, 2/b) ile diaphragma'ya baglandlgl tespit edildi. Kalbin, tav~anda 2.-4. (~ekil 1/a), kedide ise 4.-7. (~ekil 2Ia)
kaburgalar araslnda bulundugu tespit edildi. Atrium
sinislrum'a, hem tav~anda hem de kedide 4'er adet
w. pulmonales'in ac;aldlgl g6zlendi. Ventriculus dexter'de bulunan her bir m. papillaris'in serbest ucundan tav~anda 2-3, ked ide 4-6 adel chordae tendineae'nm C;:lktlgl belirlendi. Her iki tOrde, ventriculus
dexter'in bo~lugunun apex cordis'e kadar ula~­
madlgl, aneak 2 tav~an materyalinde, ventriculus
dexter'in bO!j>lugunun apex'e kadar yeti!j>tigi tespit
edildi. Ostium atriovenlriculare dextrum'a tutunan
cuspis angularis ite cuspis parietalis'in lav9anda birle~erek cuspis anguloparietalis'i olu~turdugu g6zlendi. Ventriculus sinister' de, m. papillaris'lerin serbest UI;;lanndan, tav~anda 3-4, kedide 6-7 adet
chordae lendineae'nln C;:lktlgl saplandl. Subepicardial Vag labakasl degi~ik miktarlarda tespit
edUdi. Ce~itli olc;:Om degerleri Tablo l 'de sunuldu.
Kalp, a. coronaria sinislra ve a. coronaria dextra tarafmdan vaskularize edilmektedir.
A. coronaria sinislra: Tav~an (~ekil 312, 4/2) ve
kedide (~ekil 5/2, 6/2) valvula semilunaris sinistra'nm hemen Ost klsmmdan ba~langlC;: aldlgl tespit edildi. A. coronaria dextra'dan guc;:IO oldugu g6zlendi. Kedide subepicardial, tav~anda klsmen kalp
kaslna gomOhi durumda intramyocardial seyreuigi
belirlendi. Tav~anda r. septalis, r. marginis ventriculi sinislri. r. posterior ventriculi sinislri'ye; kedide
ise, r. interventricularis paraconalis ve r. cir-
%20'sinde ve TOrkmenoglu (1996) da, 10 adel
Kangal kopegi kalbinin 2'sinde, a, coronaria dextra'dan aynlan r. coni arteriosi'nin aorta'dan C;:lktlglnl
belirlemi~lerdir. Tav~an kalbi uzerinde yapllan c;:aII~malarda, insan kalbi ile aralarlnda bir benzerligin
olup olmadlgl dO~OnUlmeden lnsan kalbi bir model
olarak ele allnmaktadlr (Podesser ve ark., 1997).
Materyal ve Metot
Her iki tUrden 12 '~er di~i, 18'er erkek ol mak
Ozere loplam 30'ar adel ergin evcil kedi ve 8eyaz
Yeni Zelanda tav~anl kullanlldl. Makrometrik degerler, mezOr ve kompas kullamlarak lespil edildi.
20'~er hayvan lalex enjeksiyonu (Aycan ve Bilge,
1984) ve 10'ar hayvan korozyon kast (Aycan ve
Bilge, 1984; Nerantslz ve ark., 1978) y6ntemlerini
uygulamak ic;:in kullanlldl. Genel anestezi saglandlktan sonra kamn plhtlla~maslm onlemek ic;:in v.
saphena parva'mn r. cranialis'inden NaHeparin
(5000 IU-M) 0.1 mg/kg verildi. Aorta abdominalis'e
yerle~tirilen kateter ile damarlara fizyolojik tuzlu su
verildi. Enjeksiyon j~lemlerine ba~lamadan, kalplerin aglrllgl ve makrometrik 61c;:umleri allndl. Materyallere diseksiyon !yin latex ve korozyon kast iryin
takilon enjekte edildi. Nomina Anatomica Veterinaria (1994)'da kullamlan terimler esas ahndl.
Bulgular
Perieardium'u aynJml~ ve atrium ile ventriculus'lan bo~alillml~ kalbin aglrl.gl tav~anda
6,6±1.5 gr, kedide 12.6±1.5 gr'dl. Kalp aglrllgmlO,
vOcut aglrhgmln tav~anda %0.31'ini, kedide ise
%0.52'sini te~kiJ eUigi belirlendi. Apex cordis'in, lig.
Tablo 1. Kedi ve Tav~anda Saptanan
Ce~it1i
Olyum Degerleri
OlyOmler
Tav~an'
Kedi'
VOcut aglrllgl
Kalp ag](h91
Craniocaudal yap
Dexter-sinister yap
Sulcus coronarius'un yevre uzunlugu
Sulcus interventricularis subsinuosuS'un uzunlugu
Sulcus interventricularis paraeonalis'in uzunlugu
Sulcus eoronarius-apex cordis uzakhgl (Mar90 caudafis'te)
Sulcus eoronarius-apex cordis uzakhgl (Mar90 eranialis'te)
Tr. pulmonalis'in ba~langly noktasl-apex cordis arasl uzunluk
Septum interatriale'nin duvar kalmllgl
Septum interventriculare'nin duvar kallnllgl
Ventriculus dexter'in duvar kallnhgl
Ventriculus sinister'in duvar kallnhgl
Tr. pulmonalis'in duvar kahnhgl
Tr. pulmonalis'in yapi
Aorta'mn duvar kahnhgl
Aorta'",n yapi
2100±200gr
6.6±t.S gr
2.4±O.2 em
2.2±O.2 em
7.3±O.S em
2.2±O.1 em
3.S±O.2 em
3.2±O.2 em
3.4±O.2 em
3.4±O.1 em
0.07 em
O.4±O.l em
0.1±O.Ot em
0.S±O.1 em
0.02±O.01 em
O.S±O.1 em
0.03±O.Ot em
0.4±O.1 em
2600±250 gr
12.6±1.S gr
2.7±O.3em
2.S±O.1 em
1.8±O.1 em
2.9±0.2 em
2.S±O.3 em
3.1±O.2 em
3.S±O.1 em
3.S±O.2 em
0.1 em
O.StO.1 em
0.2-+0.01 em
0.4±O.1 em
O.06±O.OI em
0.6tO.t em
0.08±O.01 em
0.StO.1 em
"Materyal olarak 3O'ar adel tav~an ve kedi
kul1amlml~llr.
34
":"cll krdi "r btyaz Yrni Zelanda ta'1anlarmda kalp, ..
riculus sinisterin orta 1/3'Onde sonlandlgl belirlendi .
M. papil1aris subauricularis'i de besledigi gOrOldO. I
materyalde, son dallanndan biri ile r. marginis vent·
riculi sinislri'nin bir dall arasmda anastomoz tespit
edildi (~ekil 61b).
R. collateralls sinister distalis (~ekil sn, 617):
Bir Onceki kollateral daldan yakla~lk 1 cm sonra ori·
jin aldlgl saptandL zaYlf oldugu ve apex cordis Va·
klOlOda sona erdigi gorOldO.
A. posterior ventriculi sinistri: Tav~anda (~ekil
3/6, 4/6) bulunan bu damann, a. corona ria 51nistra'nln ba~langlclndan yakla~lk 2 mm soma Clk·
tl91 ve a. coronaria sinistra'dan aynlan dallann en
kuwetlisi oldugu gOrOldO. M. papillaris suo
bauricularis ve m. papiliaris subatrialis'i de vas·
kularize etti{ji tespit edildi.
R. atriatis: Tav~anda (~ekU 3/7, 4n) r. posterior
ventriculi sinislri'nin ba~langlcmdan 2 mm soma ori·
jin aldlgl belirlendi. Kedide (~ekil 5/10) r. cir·
cumftexus sinisterden r. proximalis alrii sinistri ola·
rak ~lktl{j1 lespit edildi. Kedide r. circumflexus
sinister'in bu damardan ba~ka , r. intermedius atrii
sinistri ve r. distalis atrii sinistri'yi verdlgi tespit edil·
di:
A. intermedius atrii sinistri (~ekil 5111): Margo
ventricularis sinister seviyesine varmadan hemen
Once ya da bu kenar seviyesinde r. circumftexus si·
nisterden Clktlgl gOzlendi. Atrium sinistrum'un me·
dial ve laleral'lnde sonlandlgl tespit edildi.
R. distalis atrii sinistri (~ekil 7/4) : Margo vent·
riculus sinisteri getylikten sonra r. circumftexus si·
nisterden orijinlendigi gOrilldO. Atrium sinistrum'un
medial ve lateral yOzO Ue septum interatriale'de da·
{jl1dl{j1 belirlendi.
R. circumftexus sinister: Tav~anda (~ekil 4/8)
margo ventricularis sinister seviyesinde r. posterior
ventriculi sinistri'den Clktl{jl gozlendl. Kedide (~ekil
5/12,7/1, 8n) a. coronaria sinistra'dan ba~langlC al·
dl{jl ve r. interventricularis paraconalis'ten gO~IO 01du{ju tespit edildi. Sulcus interventricularis subsinuosus ic;erisinde r. interventricularis subsinuosus
olarak uzandlQI tespit edildi.
A. intervenlricularis subsinuosus: Kedide (~ekit
7/5, 10/10) bulunan bu damann, r. circumflexus si·
nisterin sulcus interventricularis subsinuosus ice'
risine girdikten sonraki devaml oldugu gOzlendi.
Fakat 4 kedide, r. circumflexus dexter tarafmdan
meydana getiririldigi gOrOJdO (~ekil 8/6). Klsmen fa·
cies auricularis'e g~ti9i betirlendi. M. papillaris suo
batrialis'j de besledi{ji tespit edildi. A~ai)ldaki dallan
verdig; belirlendi:
A. collateralis dexter proximalis (~ekil 7/6, 101
1 1): A. circumflexus sinister ile r. interventricularis
subsinuosus'un birle~im Verine yaklO olarak ClkllQI
cumflexus sinistere aynldl{jl tespit edildi. Bununla
birlikte, 10 tav~an materyalinde, r. septalis'in, r.
marginis ventriculi sinistri'den ba~langl~ aldl{jl las·
pit edildi.
A. margin is ventriculi sinistri: Tav~nda (~ekil
3/4, 413) a. corona ria sinistra'nm ba~langlclndan 2
mm sonra ~lktl{jl belirlendi. Ventriculus sinisterin
orta 113'Onde sona erdi{ji gOzlendi. Kedide (~ekil 6/
9, 712) margo ventricularis sinister seviyesinde r.
circumflexus sinisterin ventral yOzOnden ~lktl{jl ve
r. circumflexus sinister'in verdii)i dallann en kuvvellisJ oldu{ju gOrilldO. Kedide r. circumflexus sinisterin, bu damardan ba~ka, r. proximalis ventriculi sinistri ve r. distalis ventriculi sinistri'yi verdi{ji
gOzlendi:
A. proximalis ventriculi sinistri (~ekil 5/9, 618):
R. circumflexus slnisterin ba~langlcmdan yakla~lk
2 mm sonra ventral yOzOnden tylktl{jl tespit edildi.
Ventriculus sinisterin orta 1/3'Onde sonlandl{jl sap·
tandl .
A. distalis ventriculi sinistri (~ekil 713): Ana da·
mann margo ventricularis slnisteri g~tjkten sonra
ventral yOzOnden tylktlgl tespit edildi. Ventriculus sinisterin orta 113'Onde sonlandl{jl gOzlendi. M. pa·
pillaris subalrialis'j de besJedi{ji belirlendi.
R. coni arteriosi : Tav~anda (~ekil 315, 4/5) r.
mm sonra tylktlQI
marginis ventriculi sinistri'den
belirlendi. Kedide (~ekil 5/8, 6/5) r. in·
tervenlricularis paraconalis'in orijininden yakla~lk 3
mm sonra tylktlQI gOrilldO. Conus areteriosus bOl·
gesine da{jlldlgl tespit edildi.
R. septalis: Tav~anda (~ekil 3/3) a. coronaria
sinistra'mn ba~langlcmdan yakla~lk 2 mm sonra
tylktl{jl saptandl. Ancak, 10 tav~an kalbinde r. mar·
ginis ventriculi sinistri'den ba~langlty akh{jl tespit
edildi (~ekil 4/4). Kedide (~ekil 5/4) r. in·
terventricularis paraconalis'in ba~langlcmdan 2
mm sonra aynldl{jl belirlendi. Her iki hayvanda
septum interventriculare'yi besleyen ana damar 01dugu saptandl. Kedide, r. interventricularis pa·
raconalis'in r. septalis ve r. coni arteriosi'den
ba~ka , r. angularis, r. collateralis sinister pro·
ximalis ve r. collateralis sinister distalis'i verdi{ji
tesplt edildi:
R. angularis (~eki l 515, 614): A. in·
terventricularis paraconalis'in ba~langlclndan yak·
la~lk 6-7 mm sonra Clktl{jl belirlendi. Ventriculus si·
nister'in ortaslna Kadar ilerledigi tespit edildi. 1
materyalde, son dallanndan birinin. r. In·
terventricularis paraconatis'ten Clkan bir dal ile
anastomoz yaphi)1 tespit edildi (~ekil6/a).
R. collateralis sinister proximalis (~ekil 5/6, 61
6): R. interventricularis paraconalis'in ba~­
langlclndan yakla~lk 2 cm soma ~Ikhgl ve vent·
'-2
35
AKSOY. KARADAG
."'.
c. 2. kaburga
c.4.kabu~
II .. kaborOl
d. 7, kaburga
$ekil 3. Tavljanda a. coronana sinislra va a. coronaria
daxtra
$ekiI4. Tavljanda a. coronaria sinislra
1. aorta
2. a. corot\iIria siroist,.
$ekil 1. Tavljanda kalbin konumu
$akiI2. Kedida kalbln konumu
a. kalp
b. 1Ig. plvenloopericardiaeum
b. Ilg. pruenlooperleard,-cum
1. tolUl
3. r. marglnll vantrlcuH slnlstll
4 . r. .epUifis
S. r. coni anlriOs.i
2. a coronarta s1nlstra
3. r. HPtaIIt
4 . r. tTIIIrginis ventriculi sinisUi
5. r. oooi arleriosi
6. t. posterior ventslculi sristrl
6. r. posteriOr ventrlcuM ilnlstrl
7. r. alrialiS
8 . r. cin;:umfleXVI alRst.,.
7. t. lttiIIis
8. a. coronal'la deltlra
9. r. cirtull'llexvs dexter
to r. proximalls atll doeldrl
36
["cil kC'dl , 'C' bC'YIiZ Ytni Ztlllnda
$ekll 5. Kedlde a. corooaria
la\'~anlartnda
kalp ...
,-6. Ktdlde e. coronana SIOISlra
SlnlSlra va a. coronaria de)(lrt.
$ektl
1. ton.
2. .. COfOI'IIM SiniSIrJo
3. t , ~ ~1IIIXIOdS
4 f
2. • • ~~ .......
3. t . .... ~ ~raC::OrIIiIiI
MCIt*
• • I. • ~
5, f corV .n.-lGlj
5. t , anguIIriI
6. t , 001II1.,.. . . . .1. plOJ(I'IIIiIiI
7 t cdIIleralil "'1. . . . .
a. t . cotII.l1eAo11
9 t. proldmllil venubA sinislri
6. t 00II1...111 ....181' proldmllil
1. I, 00II .... 111 tlnisler di5UI"
10. t. prolllmllit .1I1I 1IrQIr1
11 . t. Im.rmedlus .trli sinislri
12 t. ClreumnellUIllnlslet
8. I. pIOidmltlil ventriculi stnistrl
9 f mlf'QInIS ytn\JlclAl sinisi!!
10 I . cotII.~
I . I. Inguliltl W. t. Inlerventrlc:ullria ~fllQOfll" 1/Ulf'ldIkilOIStcmol
b. '- coIIIleratis slnisler proxm.1II lie I. 1NI'VIf'II$ Yef'IIriCuIi _Iii ....
13 . • . cotOI'\IM eM....
'''1OI1d '''lI5tomoZ
14 , cotII .nerioli
~ekU 7. Keotde r. CltCUmneKUS SIl'Iisler va r. Clfcumllexus De)(ter.
1, t, dro.Imlllxul sInIaIet
1 t. ooIIteralil 0I1d. cistllis
2. t. lNlrgIrtII....ntr1cuI1inisui
t , ~I oeld«
3 t , cia.... venI~ Ihsut
t. "*VriI ~ 0Iild1l
• t , cktIk.UII WistrI
10. 1 distIlS venuIcuI oem
$akit8. KItdide t . clfcumfle)(us De)(ter.
t . f . dn:umHe)(\lS oeld"
2. f . tnlrgIrtII VIt'IIrk:uI dextri
3. t . distllllltri 0Ptri
a
e.
5 t ..........rbMrk ~
6. t. ooIiIl"'" 0I1d« proximab
• . r. dislaliS ventrioA del<lri
1 t. lnlermediul.tsI oelrtrl
12. I. Oistalll.tsI dIIlrtrI
S. t. InIIn'nICIkISltrl OIJrtrI
t
6. r. int.,..,.,...rIt\IIIl!s ~
7. r ciro.IrnI'-- .....
37
AKSOY. KARADAC
..
Sakll 9.
Tav~anda
,',.
2. •. C(I!(QoIIII o.xu.
•
a. coronana daxtra
sekll 10. Kedide a. coronana dex(ra
.. "'"
2. I COIOI'IIIII CIeJI:~
3 t. conIl"1rioII
4 . t . prOJdmIIiI ver'IIAcuIi dalttri
5. t ITIIrgf'IiS YWltricul deidrl
8. r. dlllIII YenlrkuI delrtJi
3. r, ~lI\III~
4. r. prollirna... _III <Mxtrt
5. , ~1I.1lII delttri
$.1. ooni M .nc.J
7.f.pro...... ~cMx\rt
8 r. ~rgfts -*IcuIi deidrl
iii. I . (li$qll YIflI~ deldrl
7. r prolCIrneIIlIlII oextri
8
r_~ltttdextri
t . f . ell_ lUll OlKtri
10. f . Wervenub...rtr; ~
, 1. t. coli' ..... (!elder prollirneoliS
12. r. coIIl..-1iS <Selder CllSIaIii
t 3 t dreurT'tIe_ dlilder
tespit edildi. Ventriculus dexter'ln orta 113'Onde
sonlandlQI gOrGldO .
R. collaleralis dexler dislalis h.ekil7l7, 10/12):
R.
inlervenlricularis
subsinuosus'un
ba~­
langlclndan yakla~lk 8 mm sonra C;lkUQI ve zaylf 01duOu saplandt.
A. inlervenlricularis paraconaUs: Kedide (~ekil
513, 613) bulunan bu damarln. a. coronaria sinistra'mn ba~langlclndan yakla~lk 2-3 mm sonra
C;lktlQI belirlendi. Facies atrialis'e gec;meden sonlandlQI gOzlendi. Son dallarlnln r. inlervenlricularis
subsinuosus'un son dallan ile anaslomoz yapuQI
belirlendi.
A. coronaria dextra: Tav~n (~ekil 318. 912) ve
kedkte (~ekjl 5113, 1012) valvula semilunaris dextra 'mn hemen Os! klsmlOdan orijinlendiQi !espit edil~
di. Ta~an (~ekil 319. 913) ve kedide (~ekil 718, 811,
10/13) sadece r. circumflexus dexter'den ibarel 01duQu belirlendi. Tav~anda klsmen myocardium ic;e~
risine balml~, kedide ise subepicardial seyreltiQi
gOrOldO. R. clrcumflexus dexter'in her Iki tarde de
a~aQldaki dallan verdiQi belirlendi:
A. proximaUs atrii dextri: Ta~an (~ekjI3l10, 91
4) ve kedide (~ekil1017) r. circumflexus dexter'den
yakJa~lk 2 mm sonra C;lkllQI g6zlendi.
A. intermedius alrii dextri: Kedide (~ekil 7/1"
815, 10/8) bulunan bu damarln margo ventricularis
dexter seviyesinde r. circumflexus dexter'den C;lkIIQl tespil edildi.
R. dislalis atrii dextri: Tav~an (~ekil 9/5) ve kedide (~kil 7/12, 8/3, 10/9) r. clrcumflexus dexter'den margo ventricularis dexter'i gec;tikten sonra
C;lktlgl saptand1.
R. coni arteriesi: Ta~an (~ekil 9/6) ve kedide
(~ekil 5/14, 6110, 1013) r. circumflexus dexter'den
ba~langly aldlOI tespit edildi. 2 kedl ve 1 tav~an kalbinde aorta'dan orijin aldlQI tespit edildi.
R. proximalis ventriculi dextri: Tav~an (~ekil 91
7) ve kedide (~ekil 10/4) r. clrcumflexus dexter'den
ba~langlC; aldtOI beJir1endi.
A. marginis ventriculi dextri: Tav~an (~ekil 9/8)
ve kedide (~ekil 7/9, 6/2, lOIS) margo ventricularis
dexter sevtyesinde r. circumllexus dexter'den c;rk1101 ve tav~anda ventriculus dexter'i besleyen dallarlO en kuwellisi olduOu belirlendi.
R. dlstalis ventriculi dexui: Tav~an (~ekil 9/9)
materyallerinde ventrikular dallann en zaYlh olduOu
g6rGldO. Kedide (~ekil 7/10, 8/4, 10/6) r. circumllexus dexter'den margo ventricularis dexter'i
gec;likten sonra C;lktlOI g6zlendi.
Tartl~ma ve Sonuc;
Kalp aOrrhOInJn, vOcut aO,rhOlnln ta~nda
38
t:"cil ktdi ,·t btyaz Ytni Ztlanda la"pnlarmda kalp ...
nistra'nm . tavli'anda r. septalis, r. marginis ventriculi
sinistri, r. posterior ventriculi sinistri'ye aynldlQI gozlenmi$tir. Bununla birlikle 10 tav$an kalbinde r. seplalis'ln, r. marginis ventriculi slnlstri'den bali'langly
aldl~1 belir1enmi~tir. Barone ve ark. (1973) , Day ve
Johnson (1958), Hadziselimovic ve ark. (1974) tav$anda a. coronaria sinislra'nlO r. circumflexus sinister ve r. intervenlricularis paraconalis'e ayrlldl~lnl
biidirmili'lerdir. Bu bildirime kar$lllk, Podesser ve
ark. (1997) , lav$anda ifade edilen damann bifurkasyon modelinde r. coni arteriosi, r. marginaris
sinistra; trifurkasyon tipinde ise, r. coni arteriosi, r.
marginalis slnlstra ve r. posterior ventriculi sinlslri'ye aynldlalOl belirtmi$ierdir. Barone ve ark.
(1973), Cay ve Johnson (1958) , Hadziselimovic ve
ark. (1974),nlO, tav$8nda a. coronaria sinislra'nln r.
interventricularis paraconalis ve r. circumflexus si·
nister'a aynldlOml bitdirmeleri, elde editen ar~lmna
bulgulan ile benze$memektedir. Ci~er yandan, Podesser ve ark. (1997),nlO, tavpnda trifurkasyon
tiple adl geyen damann r. coni aneriosi, r. marginalis sinislra ve r. posterior ventriculi sinistri'ye aynldlOlO1 ifade etmaleri. ara~tlrma bulgularlnl desteklemektedir.
lileralOrDn
(1997)
tav;;anda
bifurkasyon tipinde ifade elllQI gibi, 10 lavli'an kalbinde a. corona ria sinislra'mn, r. marginis ventriculi
sinistri ve r. posterior ventriculi sinistri'ye aynldlOI
tespit edilmi;;tir. Vallet (1951), 5 kedi kalbi kullanarak yaphOI ~hli'mada , 3 kalpte r. intervenlricularis paraconalis'in, r. circumflexus sinister'den kesln olarak kahn olduQunu ifade etmi;;tir.
Call1i'mada. kedide r. circumflexus slnister'in r. inlervenlricularis paraconalis'ten kahn olduOu tespit
ediimi$tir. Bulgu, Ghoshal (1975)'10 kedi ve kOpek,
Cursun (1979) ite Moore (1930)'un kOpek bUdirimlerine benzemesine kar;;lhk, Vallet (1951)'in, r.
interventricularis paraconalis'in r. circumflexus si·
nister'den kesin olarak kahn olduQu ifadesine benzememektedir. Kopek (Cursun, 1979; Christensen,
1962; Christensen va Campetl, 1959; Moore , 1930;
Tlplfdamaz ve ark., 1996) va kedlde (Oyce ve ark. ,
1987; Ghoshai, 1978; Nickel ve ark., 1981) ifade
edildiOi gibl, kedlde, r. circumflexus sinisler'in r. interventricularis subsinuosus'u oluli'lurduQu beIIrlenmi;;tir. Crouch ve lackey (1969) ise, r. Interventricularis
subsinuosus'un
a. coronaria
dextra'nm bir dall olduOunu iler! sQrmO$lerdir. Ara;;tlrmada; Dursun (1979). Tlplrdamaz va ark.
(1996)'nln kOpekte bildirdikleri gibi, yapllan yah$mada t. interventricularis subsinuosus lie r. interventricularis paraconalis'in son dallan araslnda
anaslomoz tespit edilmi$tir. A. coronaria dextra'mn
verd i ~ i r. coni arteriosi'nin, 2 kedi ve 1 tav$an materyalinde aorta'dan ba;;langly aldl~IOIn tespit edil-
%O.31 'ini, kedide %O.52'sini leli'kil etli~i gOzlenmi;;lir. Kalp aQH11~lnln vOcul a~"1Ialna orammn,
Craigie (1969) tav~anda %0.3, Nickel ark. (1001)
kedide %0.51-0.55 olduaunu ifade elml~lerdir. Ackerknechl (1985) , Cursun (1995), Ghoshal (1975)
ve Nickel ve ark. (1981)'nln kalbin apex'inin kedi
ve kOpeklerde Jig. phrenicopericardiacum vasilaslyla diaphragma'ya ba~landl~lnl bildirmeleri
bu ~1Ili'ma bulgulanm desleldemektedir. CiOer
yandan, McClure ve ark. (1973) kedide , Boyd ve
Palerson (1991) ite Miller ve ark. (1964) kOpekte
apex cordis'in lig. sternopericardiacum ile sternum'a lulunduOunu ifade etmili"erdir. Kedide, Oyce
va' ark. (1987) ile Nickel ve ark. (1981)'nm ifade eltikleri gibi, kalbin 4.-7. kaburgalar araslOda yerle$tiQI gOzlenmi$tir. Oysa, McClure ve ark. (1973)
kedide kalbin 2.-6. kaburgalar araslnda bulundu~unu rapor etmi$lerdir. Crouch ve lackey
(1969)'in kedide alrium sinislrum'a 4 adel w. pulmonales'in aylldlOml ifade etmeleri ile kedide elde
edilen bulgu arasmda bir uyum vardlr. Oysa, kedide alrium sinistrum'a, Field ve Taylor (1969) 3,
Ghoshal (1975) ise, 5-6 adet w . pulmonales'in
aylldlOlO1 bildirmi$lerdir. Valva atrioventriculare
dextra'nm kedide, Ackerknecht (1985) lie Nickel ve
ark. (1981) cuspis seplalis , cuspls parietalis ve
cuspls angularis olmak Ozere 3 cuspis'li bir kapaklan meydana geldi{jinl blldirmeleri ile ara~tlrlna
bulgulan uyU$luOU halde, McClure ve ark. (1973),
cuspis parietalis ve cuspls angularis olmak Ozere 2
cuspls'li bir kapaktan meydana geldiQinl ifade etmeleri ile uyu$mamaktadlT. Hadziselimovic ve ark.
(1974) subepicardial yaa dokusunun evcil lav$8nda ylkanlamadl{jlnl bildinnelerine ka~llIk, lavli'anda subepicardial yaO tabakasl deOi$ik miktar1arda ylkanlml$tlr.
Tav$anda a. coronaria dextra'nln, Cay ve
Johnson (1958) subepicardial, oysa. Hadzisalimovk: va ark. (1974) ile Koch ve Berg (1993)
isa, intramyocardial iler1ediQini rapor etmi$lerdir.
Tav$anda a. coronaria dextra'nlO intramyocardial,
kedide subepicardial ilerlediOi tespit edilmi$tir. Tav;;anda elde edilen bulgu, Hadziselimovk: va ark.
(1974) ite Koch ve Berg (1993)'in tav;;an iyin bitdirdiklerine benzemekle birlikle, Cay va Johnson
(1958)'10 a. coronaria dextra'nm subepicardial seyreHiQlni ifade etmeleri lie benzeli'memektedir. Arali'Ilrmacllann (Cay ve Johnson, 1958; Had·
zlselimovlc ve ark., 1974) bildirdikleri gibi; yapllan
yallli'mada da, tav$8nda sol koroner arterin dallannln intramyocardial seyrelliOl tespll edilmi$tir.
Tav$8nda sol koroner arterin intramyocardial seyreniQinin lespit edilmesi, literatOr (Koch ve Berg.
1993) bildlrimi ile UYU$mamaktadlr. A. coronaria si-
39
AKSOY . KARADAC
Dursun, N. (1995). Veteriner Anatomi II, ·DoIa~lm Sis2. baskl, Medisan YaYlnevl, Ankara.
Dursun, N. ve TurkmenoOlu, I. (1996). Kangal K6peklerinde Septum Interventriculare'nin Arteriel Vaskularizasyonu . Vel. Bit. Derg., 12. 1. 141-144.
Dyce. K.M., Sack, W.O. and Wensing, C.J.G. (1987).
Textbook 01 Veterinary Anatomy. W.B. Saunders Company.
Field. H.E. and Taytor, M.E. (1969). An Atlas 01 Cat Anatomy. Second ed.• The University 01 Chicago Press, Chicago and london.
Getty, A. (1975). General Heart and Blood Vessels. In
MSisson and Grossman's the Analomy 01 the Domestic
Animals'- Ed: Getty, A. Fifth ed., Vol. 1, pp: 164-175.
W.B. Saunders Company, Philadelphia, london.
Ghoshal. N.G. (1975). Camivore Heart and Arteries. In
· Sisson and Grossman's the Anatomy 01 the Domestic
Animals . ~ Ed: Getty, R Fillh ed., Vol. 2. pp: 1594-1651.
W.B. Saunders Company, Philadelphia,london.
Hadzlselimovic. H .. Seceov, D. and Gmaz·Nlkulin, E.
(1974). Comparative Anatomical Investigations on C0ronary Arteries in Wild and domestic animals. Acta
Anat.. 90. 16-35.
International Committee on Veterinary Gross Anatomical
Nomenclature. (1994). "Nomina Anatomica VeterinariaFourth ad .. Belgium.
Koch. T. und Berg. A. (1993). lehrbuch der VeterinArAnalomie. Band III: Die groben Versorgungs- unci SISuerungssysteme. 5. Auttage. Gustav Fischer Verlag
Jena. Stuttgart.
McClure, RC., Dallman, M.J. and Garrett, P.O. (1973).
Cat Anatomy an Atlas, Text and Dissec1)on Guide. lea
and Feibiger, Philadephia.
Miller, M.E., Christenson, G.C.and Evans. H.E. (1964).
Anatomy 01 the Dog. W.B. Sounders Company. Phi·
ladelphia.
Moore, A.A. (1930). The Coronary Arteries 01 the Dog.
Am. Heart J .. 5, 743-749.
NerantSIZ, C .. Antonakls, E. and Avgaustakis. D. (1978).
A New Corrosion Casting Technique. Anal. Aec .• 191.
mesi, Moore (1930)'un kOpekle 63 kalbin
%20'slnde. TOrkmenoQlu (1996)'nun da 10 adet
Kangal kOpeQi kalbinln 2'sinde r. coni arteriosi'nin
aorta'dan ba~langu; aldlQI bildirimlerine benzemekledir. AyrlC8, Day ve Johnson (1958) da 1
laV$an materyalinde 2 koroner arterden ba~ka
aorta'dan ba~langllf alan OC(OncO bir koroner arteri
g6zlemlediklerlni rapor etmi~lerdir.
Sonuc; olarak; tav$3nda 2.-4., kedide 4.-7. kaburgalar araslnda bulunan kalbin. a. corona ria sinislra ve a. corona ria dexlra tarallndan beslendiQi
lespil edilmi~tlr. Her lkl tOr hayvanda da, lig. phrenicopericardiacum'un apex cordis'i diaphragma'ya
baQladlQI gOrOlmO~tOr. 2 tav!ian materyalinde,
apex cordis'ln olu~umuna ventriculus dexter'in de
katlldlQI tesplt edilmi!itlr. Hem tav~an hem de kedida a. coronaria sinistra'nm, a. coronaria dextra'dan g~IO oldu{lu belir1enml~lir. A. eoronaria sinlstra'nm, tav~anda, r. seplalis, r. marglnls
ventriculi sinlstrl ve r. posterior ventriculi sinistri;
kedide ise, r. Interventricularis paraconalis ve r. eircumllexus sinlster'e aynldlQI belir1enmi~tir. 4 kedi
kalbinde. r. interventrleularls subsinuosus'un a. coronaria dexlra laraflndan meydana getirildiQi tespi!
edilmi~lir. A. eoronarla dextra'dan ba~langll( alan r.
coni arteriosl'nin, 1 tav~an va 2 kedi kalbinde
aorta'dan 1f1kli01 gOnjlmQ~IQr.
temi~.
Kaynaklar
Ackerknechl, E. (1985). Das Herz. In MElienberger·Baum
Handbuch der verglelchenden Analomie der Haustiere.~
Ed: Zietzschmann. a., Ackerknechl, E. und Grau. H.
Eighleeth ed., reprint 4, pp: 610-627, Springer·Vertag,
Berlin.
Aycan. K. ve Bilge, A. (1984). Plaslik Enjeksiyon ve Kor·
rozyon Metodu lie Vaskuler Sistem Anatomislnin Ara~·
hnlmasl. Erciyes O. TIp Fak. Derg .. 6, 4, 545--552.
Barone, A., Pavaux, C., Blin, P.C . and Cuo, P. (1973).
Atlas D'anatomle du Lapin. Masson and Co., Editeurs,
Paris.
Boyd, J.S. and Paterson C. (1991). A Colour Atlas of Cli·
nlcal Anatomy 01 the Dog and Cat. WoHe Publishing
lid" England.
Christensen. G.C. (1962). The Blood Supply to the Interventricular Septum of the Heart·a Comparative Study.
Am. J. Vet. Aes., 23, 95, 869-874.
Christensen, G .C. and Campali, F.L. (1959). Anatomic
and Functional Studies 01 the Coronary Circulation in the
Dog and Pig. Am. J. Vet. Res., 20,18-26.
Craigie, E.H. (1948). BasJey's Pratical Anatomy of the
Rabbit. Eighth ed., University of Toronto Press, Toronto.
Crouch, J.E. and lackey, M.B. (1969). Text-Alias of Cat
Aanatomy. Philadelphia.
Day. S.B. and Johnson, J.A. (1958). The Distribution 01
the Coronary Artories 01 the Rabbit. Anal. Rec., 132,
321-325.
Nickel, A.A.. Schummer, A. and Seilerla, E. (1981). The
Anatomy 01 the Domostlc Animals. Votume 3, Verlag
Paul Parey, Berlin·Hamburg.
Podesser. B., Wollenek, G., Seitelberger, R., Siegel, H.,
Wolner. E .. Flrbas, W. and Tschabitscher, M. (1997).
Epicardial Branches 01 the Coronary Arteries and Their
Distribution in the Rabbit Heart: The Rabbit Heart as A
Model 01 ReglOflailschemia. Anat. Aae.. 247, 521 ·527.
TIPlrdamaz, S .. Dursun. N. ve Y~m . H. 1'996). Kangal
KOpekierinde !<albin Koronar Arterlan Uzennde Makroanalomik CallflT\8lar. Vet. Bit Derg.. 12,2, 115-120.
TQrkmeno{llu, I. (1996). KOpekte Ramus Coni AIteriosi'nin Farkh Orljin OIgusu. Vet. Bit. Derg., 12,2, 12'-
123.
Vallet, l.P. (1951). Las Arteres Coronair95 Ganiaques
chez les Camivores. These. Meet Vet.. Imprlmerie des
Beaux-Arts. Lyon. France.
Wingerd. B.D. (1984). Aabbit Dissection Manual. The
Johns Hopklfls University Press. Baltimore and london.
633-643.
Dul'Slrl. N. (1979). KllpeOin Kalp Arteria'lan Ozerinde Ana·
tomik AI~tlrmalar. A.U. Vet. Fak. O8rg., 26. 112, 16-33.
40