TƒRK PEDÜATRÜ 2002-2

Türk Pediatri Arflivi 2002 37: 85-90
Sa¤l›kl› çocuklarda antistreptolizin O ve
anti-deoksiribonükleaz B düzeyleri
Antistreptolysin O and anti-deoxyribonuclease B levels in healthy children
Erdal ‹nce(*), Fatofl Yalç›nkaya(*), Haluk Güriz(**), Derya Aysev(**), Atilla Elhan(***), Tayfun Uçar(*)
Refik Gökdemir(**), Emel Örün(*), Tan›l Kendirli(*), Ülker Do¤ru(*)
Özet
Antistreptolizin O (ASO) ve anti-deoksiribonükleaz B (anti-DNAse B) düzeyleri toplumdan topluma, farkl› yafl gruplar›na ve kullan›lan ölçüm
yöntemine göre farkl›l›k gösterir. Ayn› toplumda streptokok enfeksiyonun epidemiolojisindeki de¤iflime ba¤l› olarak zaman içinde bu de¤erlerde de¤ifliklik olabilir. Her toplum kendi normal de¤erlerini farkl› yafl gruplar›na, farkl› ölçüm yöntemlerine göre belirlemeli ve bu de¤erler
belli zaman aral›klar› ile yeniden de¤erlendirilmelidir. Bu çal›flmada sa¤l›kl› Türk çocuklar›nda normal ASO ve anti-DNAse B titrelerin ölçülmesi, yafl gruplar›na göre pratik uygulamada kullan›labilecek ortalama ve normalin üst s›n›r de¤erlerinin hesaplanmas› amaçland›. Çal›flma
grubunu son 4 ay içinde geçirilmifl bo¤az ve deri enfeksiyonu öyküsü ve klinik bulgusu olmayan, 6 ay - 16 yafl aras›ndaki 230 sa¤l›kl› çocuk
oluflturdu. Çal›flma grubunu oluflturan olgulardan ASO ve anti-DNAse B düzeyleri ve efl zamanl› bo¤az kültürleri al›nd›. Örnek toplama ifllemi A¤ustos 1999- A¤ustos 2000 tarihleri aras›nda 1 y›l sürdürüldü. Bo¤az kültürlerinde üreme olmayan 230 çocu¤un ASO titreleri Nefelometrik yöntemle, anti-DNAse B titreleri DNA’n›n enzimatik bölünmesi yöntemiyle ölçüldü. ASO ortalamalar› aritmetik ortalama, anti-DNAse
B ortalamalar› geometrik ortalama kullan›larak hesapland›. Çal›flma grubunu oluflturan çocuklar ikili yafl gruplar›na ayr›ld› ve sonuçlar yedi
grupta incelendi. Hem ASO hemde anti-DNAse B titrelerin ortalamas›n›n 12 yafla kadar artt›¤› ve 12 yafltan sonra hafif bir düflüfl gösterdi¤i
görüldü. En yüksek düzeyler 10-12 yafl grubunda saptand›. Tüm yafl gruplar› birlikte de¤erlendirildi¤inde; ASO ortalamas› 86 Todd ünitesi,
normalin üst s›n›r de¤eri 131 Todd ünitesi, anti-DNAse B geometrik ortalamas› 72 ünite , normalin üst s›n›r de¤eri 200 ünite bulundu.
Anahtar kelimeler: A grubu beta hemolitik streptokok, antistreptolizin O, anti-deoksiribonükleaz B, streptokok antikorlar›, normalin üst limiti
Summary
Normal levels of antistreptolysin O (ASO) and anti-deoxyribonuclease B (anti-DNAse B) antibodies change with age. Levels vary from population to population and according to different methods. Every population should define their own normal standards according to different methods. As the titers might vary with time such studies should be repeated intermittently. In this study, age specific normal values for
the mean and upper limit of normal (ULN) for ASO and anti-DNAse B levels of Turkish children were evaluated.The study group consisted
of 230 healthy children (age range from 6 months to 16 years) with no history or clinical evidence of streptococcal throat or skin infection
for the last four months. Sera were obtained between August 1999 and August 2000. None of the patients had positive throat cultures.
ASO titers were determined by Nephelometric technique and anti-DNAse B titers were measured by inhibition of the enzymatic cleavage
of DNA. Arithmetic and geometric means for ASO and anti-DNAse B were calculated, respectively and the results were determined for
seven different age groups. Both ASO and anti-DNAse B levels increase with age till 12 years and a little decrease was observed for older children. The mean titers of ASO and anti-DNase B for the entire group were 86 Todd Units and 72 Units, respectively. The ULN of
ASO and anti DNase B for the entire group were found 131 Todd Units and 200 Units, respectively.
Key words: Group A beta hemolytic streptococci, antistreptolysin O anti-deoxyribonuclease B, streptococcal antibody, upper limits of normal
(*) Ankara Üniversitesi T›p Fakültsi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›
(**) Ankara Üniversitesi T›p Fakültsi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›, Mikrobyoloji Laboratuvar›
(***) Ankara Üniversitesi T›p Fakültsi T›bbi ‹statistik Anabilim Dal›
Yaz›flflm
ma adresi: Erdal ‹nce, Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi, Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›
85
Erdal ‹nce. Sa¤l›kl› çocuklarda antistreptolizin O ve anti-deoksiribonükleaz B düzeyleri
Girifl
Geçirilmifl A grubu beta hemolitik streptokok
(ABHS) enfeksiyonun tan›s› kona¤›n ABHS karfl›
üretti¤i antikorlar›n düzeylerine bak›larak serolojik
olarak yap›l›r (1). Streptokok enfeksiyonunu izleyen akut romatizmal atefl (ARA) ve akut poststreptokoksik glomerulonefrit (AGN) gibi nonspüratif
komplikasyonlarda etkenin bo¤az kültüründe üretilmesi ço¤u kez olas› de¤ildir. Bu komplikasyonlar
ortaya ç›kt›¤›nda bo¤az enfeksiyonuna ait klinik
bulgular da kaybolmufltur. Streptokoksik bo¤az
enfeksiyonunun varl›¤›n› göstermek nonspüratif
komplikasyonlar›n ABHS enfeksiyonun ile iliflkisini
göstermek aç›s›ndan büyük önem tafl›r.
Geçirilmifl ABHS enfeksiyonu göstermede bugün en yayg›n olarak kullan›lan antikorlar antistreptolisin O (ASO) ve anti-deoksiribonükleaz B
(anti-DNAse B) dir. Her bir antikor tek bafl›na ölçüldü¤ünde geçirilmifl streptokok enfeksiyonu
göstermedeki duyarl›l›klar› %70-80 aras›nda de¤ifliklik göstermektedir. ‹ki antikor birlikte bak›ld›¤›nda geçirilmifl enfeksiyonu göstermedeki duyarl›l›klar› %95 düzeyindedir. Bu nedenle geçirilmifl ABHS enfeksiyonu göstermek için her iki antikorun birlikte bak›lmas›n›n daha iyi sonuç verece¤i bildirilmifltir (2,3). Çeflitli toplumlara göre bu
antikorlar›n normal de¤erleri belirlenmifltir ve hastalar›n de¤erlendirilmesinde kullan›lmaktad›r
(2,4-12). Ülkemizde geçirilmifl ABHS enfeksiyonunu göstermek için ASO titreleri yayg›n olarak
kullan›lmas›na ra¤men anti-DNAse B titreleri rutin
olarak kullan›lmamaktad›r. Literatürde Türk toplumunda normal ASO de¤erlerini belirlemeye yönelik farkl› bölgelerden, genifl aral›kl› yafl gruplar›n› içeren çal›flmalar vard›r (13-17). Ancak toplumumuzda çocukluk yafl grubunda, yafla göre anti-DNAse B titrelerin normal de¤erlerini araflt›ran
çal›flma yoktur.
Antikor düzeyleri hastan›n yaflad›¤› bölgeye, yafl›na, ölçümde kullan›lan metoda göre de¤ifliklik
göstermektedir. De¤iflik ülkelerden yap›lan çal›flmalarda farkl› ortalama ve normalin üst s›n›r de¤erleri elde edilmifltir (2,4-12). Bu nedenle hasta
sonuçlar› de¤erlendirilirken hastan›n yaflad›¤› bölgenin yafla göre saptanm›fl normal de¤erlerininin
kullan›lmas› daha do¤ru de¤erlendirme sa¤layacakt›r. Antikor düzeylerinin ölçümünde de¤iflik
86
yöntemler ve ticari olarak sat›lan kitler kullan›lmaktad›r (18-20). Ölçüm için kullan›lan yönteme göre
normal de¤erler de¤ifliklik gösterece¤i için, antikor titreleri de¤erlendirilirken hangi yöntemle ölçüm yap›ld›¤›n›n bilinmesi gerekir.
Bu çal›flmada yafllar› 6 ay- 16 yafl aras›nda olan,
230 sa¤l›kl› çocukta serum ASO ve anti-DNAse B
düzeyleri ölçüldü. ASO ve anti-DNAse B titrelerinin ortalama ve normalin üst s›n›r de¤erleri çocuklar ikili yafl gruplar›na ayr›larak hesapland›.
Gereç ve Yöntem
Çal›flmaya son 4 ay içinde geçirilmifl bo¤az ve deri enfeksiyonu öyküsü ve klinik bulgusu olmayan, 6
ay - 16 yafl aras›ndaki 230 sa¤l›kl› çocuk al›nd›.
Çal›flma grubunu oluflturan olgulardan ASO ve
anti-DNAse B düzeyleri ve efl zamanl› bo¤az kültürleri al›nd›. Örnek toplama ifllemi A¤ustos 1999A¤ustos 2000 tarihleri aras›nda 1 y›l sürdürüldü.
Bo¤az kültürlerinde üreme olmayan 230 çocu¤un
hiç birinde daha önce geçirilmifl ABHS enfeksiyonu ile iliflkili nonspüratif komplikasyon öyküsü ve fizik muayene bulgusu yoktu. Streptokoksik enfeksiyonun epidemiolojisi y›l›n zamanlar› ile de¤ifliklik
gösterdi¤i ve bunun çal›flma sonuçlar›n› etkileyebilece¤i düflüncesiyle çal›flma tam bir y›l› kapsayacak flekilde sürdürüldü. Serum örne¤i al›nan çocuklar›n tümünün anne ve/ya da babalar›ndan yaz›l› izin al›nd›.
Serum örnekleri çal›flma zaman›na kadar –200C
de sakland›. Tüm serum örnekleri ayn› zamanda
çal›fl›ld›. ASO titleri otomatize Nefelometrik teknikle (Nephelometry Array Systems, Beckman, Coulter Inc., U.S.A.) ölçüldü, sonuçlar Todd ünitesi
olarak de¤erlendirildi. Anti-DNAse B titreleri
DNA’n›n enzimatik bölünme yöntemi kullan›larak
(Dade Behring, Marburg, Germany) 1/50, 1/100,
1/200, 1/400, 1/800, 1/1600 titrelerle ölçüldü,
sonuçlar ünite olarak hesapland›. ASO ve antiDNase B ölçümü iflleminden önce üretici firma taraf›ndan verilen test serumlar› ile yöntemin do¤rulu¤u test edildi ve bundan sonra toplanan örneklerin ölçümü yap›ld›.
ASO ölçümleri ortalama de¤erleri hesaplamak
için aritmetiksel ortalama kullan›ld›. Anti- DNAse B
titreleri ortalamas› için geometrik ortalama de¤eri
kullan›ld›. Normalin üst s›n›r de¤erleri ölçümlerin
Türk Pediatri Arflivi 2002 37: 85-90
üst %20 sini alt %80 inden ay›ran de¤er olarak
daha önce belirtildi¤i flekilde hesapland› (2).
Sonuçlar
Çal›flmada yer alan çocuklar›n yafl gruplar›na göre
da¤›l›mlar›, ASO ve anti-DNAse B düzeylerinin ortalama de¤erleri ve normalin üst s›n›r de¤erleri
Tablo’da gösterilmifltir. Çocuklar›n yafl da¤›l›mlar›
6 ay ile 16 yafl aras›ndad›r. Sonuçlar›n daha sa¤l›kl› de¤erlendirilmesini sa¤lamak amac›yla çal›flma grubunu oluflturan çocuklar iki y›l aralarla yedi
farkl› yafl grubuna ayr›larak ölçümler de¤erlendirildi. Daha önce yap›lm›fl olan literatür çal›flmalar›
göz önüne al›narak 12 yafl üstündeki hastalar tek
bir grupta birlefltirildi.
ASO ortalama de¤erleri ve normalin üst s›n›r de¤erleri 12 yafla kadar yafl art›fl› ile birlikte art›fl gösterdi. ASO ortalama ve normalin üst s›n›r de¤eri 12
yafl›ndan büyük grupta yer alan çocuklarda bir önceki yafl grubuna göre bir miktar düflme gösterdi.
Anti-DNAse B ortalama de¤erleri de yafl art›fl› ile
birlikte 12 yafla kadar art›fl gösterdi, 12 yafl›ndan
büyük grupta ise ortalama de¤er bir önceki yafl grubundan daha düflük bulundu. Anti-DNAse B için
normalin üst s›n›r de¤erleri 4 yafl›na kadar art›fl göstermesine ra¤men 4 yafl›ndan büyük hasta gruplar›nda 200 ünite olarak eflit bulundu. Tüm yafl gruplar› birlikte de¤erlendirildi¤inde; ASO ortalamas› 86
Todd ünitesi, normalin üst s›n›r de¤eri 131 Todd
ünitesi, anti-DNAse B geometrik ortalamas› 72 ünite , normalin üst s›n›r de¤eri 200 ünite bulundu.
Tart›flma
Son 20 y›ld›r de¤iflik ülkelerden elde edilen bilgiler ABHS enfeksiyonun epidemiolojisinde de¤ifliklik oldu¤unu, AER ve invaziv streptokok enfeksiyonlar›n›n s›kl›¤›nda art›fl oldu¤unu ortaya koymaktad›r (21). Bizim ülkemizde de yap›lan çal›flmalarda son y›llarda ARA s›kl›¤›nda art›fl oldu¤unu gösterir bulgular elde edilmifltir (22-24). Akut romatizmal atefl ve AGN tan›s›nda bo¤az enfeksiyonunu
göstermek için yap›lan bo¤az kültüründe bakterinin üreme flans› %15-20 dir ki bu oran bir çok çal›flmada gösterildi¤i gibi toplum içindeki tafl›y›c›
s›kl›¤› ile hemen hemen ayn›d›r (1,25,26). Öyküde
bo¤az enfeksiyonun sorulmas› da tan› aç›s›ndan
ço¤u kez ayd›nlat›c› bilgi içermez. Bu durumda
geçirilmifl ABHS enfeksiyonu tan›s› ço¤u kez serolojik incelemelere dayan›r.
A grubu β hemolitik streptokok enfeksiyonlar›na
karfl› geliflen koruyucu immunite M protenine karfl› geliflmektedir. M proteine göre bugün için 80
den fazla de¤iflik streptokok türü belirlenmifltir. Bu
nedenle kiflinin de¤iflik M proteine sahip streptokok ile tekrarlayan enfeksiyon geçirmesi mümkündür. Serumda streptokokun ekstrasellüler komponentlerine karfl› oluflan antikor düzeyleri streptokok enfeksiyonlar›n›n yineleme s›kl›¤›ndan etkilenecektir. Streptokok enfeksiyonun yineleme s›kl›¤›n› etkileyen faktörler hastan›n yafl› ve hastan›n
yaflad›¤› toplumda ABHS enfeksiyonun görülme
s›kl›¤›d›r. ABHS enfeksiyon s›kl›¤› zaman içinde
de¤iflik nedenlerle ilgili olarak de¤iflim gösterebi-
Tablo: 230 sa¤l›kl› çocukta ASO ve anti-DNase B için ortalama ve normalin üst s›n›r de¤erleri.
Tablo: 230 sa¤l›kl› çocukta ASO ve anti-DNase B için ortalama ve normalin üst s›n›r de¤erleri.
Yafl grubu
(y›l)
Say›
Aritmetik ASO
ortalamas›
(Todd ünitesi)
NÜS ASO
(Todd ünitesi)
<2
2.1-4
4.1-6
6.1-8
8.1-10
1.01-12
29
36
24
47
38
26
44
64
71
87
100
121
78
98
95
136
169
184
Geometrik
anti-DNAse B
ortalamas›
ünite
55
62
64
68
77
102
NÜS
anti-DNAse B
(ünite)
50
100
200
200
200
200
87
Erdal ‹nce. Sa¤l›kl› çocuklarda antistreptolizin O ve anti-deoksiribonükleaz B düzeylerii
lece¤i için normal olarak kabul edilen de¤erler ayn› toplumda zaman içinde de¤ifliklik gösterebilir.
Bizim ülkemizde ve de¤iflik ülkelerde belli zaman
aral›klar› ile yap›lan çal›flmalarda bulunan de¤erlerin farkl› oldu¤u görülmektedir. Bu nedenlerle
ASO ve anti-DNAse B titreleri o toplum için belirlenmifl normal de¤erlere göre de¤erlendirilmesi ve
normal olarak kabul edilecek de¤erlerin periyodik
olarak kontrol edilmesi gerekir. De¤iflik toplumlar
için verilen normal ve normalin üst düzey de¤erleri birbirinden oldukça farkl›d›r (2,4-14,17,27). Bu
farkl›l›klar çal›flman›n yap›ld›¤› toplumda streptokoksik bo¤az ve deri enfeksiyonlar›n›n s›kl›¤›n›n
de¤iflik olmas›ndan, normallerin belirlenmesi için
örnek seçiminin ve ölçüm yöntemlerinin farkl›l›¤›ndan ve normalin üst s›n›r de¤erleri belirlenirken
kullan›lan de¤erin farkl› olmas›ndan kaynaklanmaktad›r.
Streptokoklara karfl› oluflan antikor düzeylerinin
ortalama ve normalin üst s›n›r› de¤erleri yaflla etkilenmektedir. Bizim çal›flmam›zda da ve literatürdeki verilerde de okul yafl grubunda olan çocuklarda
saptanan de¤erlerin küçük çocuklardan daha yüksek oldu¤u tespit edilmifltir (5-9). ‹lkö¤retim yafl›n›n üzerindeki çocuklarda ölçülen de¤erlerin de
okula giden çocuklardan düflük oldu¤u belirlenmifltir. Yafl gruplar› aras›nda normalin üst s›n›r de¤erlerinde farkl›l›klar olmas› nedeniyle hasta sonuçlar›n›n yafl grubuna göre de¤erlendirilmesi daha sa¤l›kl› sonuç verecektir.
Örnek seçimindeki farkl›l›klar ASO ve anti-DNase
B için de¤iflik çal›flmalarda birbirinden farkl› de¤erlerin saptanmas›na neden olmaktad›r. Yak›n
zaman önce bu konuyla ilgili olarak 1131 çocukta
Kaplan ve ark. Amerika Birleflik Devletleri’nde yapt›¤› çal›flmada bo¤az kültüründe ABHS üreyen
hastalardan tan› an›nda al›nan serum örnekleri
normal de¤erlerin belirlenmesi amac›yla kullan›lm›flt›r (5). Bunun nedeni olarak hastalar›n yak›nma
sürelerinin ortalama 1,77 gün oldu¤u ve bu k›sa
sürenin antikor yan›t›n›n önemli ölçüde yükselmesi
için çok erken oldu¤u belirtilmifltir. Ancak, bu çal›flmadan elde edilen ortalama de¤erler bir çok çal›flmada bulunan normalin üst s›n›r› de¤erlerin bile
üstündedir (2,4,8,9,27). Bizim çal›flmam›zda son
4 ay içinde bo¤az ve deri enfeksiyonu öyküsü olmayan hastalar çal›flmaya al›nm›flt›r, bo¤az kültüründe üreme olan hastalar klinik bulgu tafl›masa
88
bile çal›flma d›fl› b›rak›lm›fllard›r. Buldu¤umuz
ASO ve anti-DNAse B düzeyleri yukar›da bahsedilen çal›flmadan daha düflük normal üst s›n›r de¤erlerine sahiptir. Ülkemizde ABHS enfeksiyonu
görülme s›kl›¤›n›n Amerika Birleflik Devletleri’nde
görülme oran›ndan oldukça yüksek oldu¤u gözönüne al›nd›¤›nda ortaya ç›kan farkl›l›k ilginçtir. Bizim çal›flmam›za benzer flekilde örnek seçimine gidilen s›k ABHS enfeksiyonu görülen ülkelerden
yay›nlanan çal›flmalarda bulunan de¤erler bizim
saptad›¤›m›z de¤erlere daha yak›nd›r (9-11). Bu
farkl›l›klar›n olas›l›kla örnek seçimindeki farkl›l›ktan
kaynakland›¤› düflünülmüfltür. Çal›flma grubumuzun yapt›¤› ve henüz yay›n de¤erlendirme aflamas›nda olan bir baflka araflt›rmada Kaplan ve ark.
çal›flmas›na benzer flekilde, 2 günden daha k›sa
süre bo¤az enfeksiyonu öyküsü veren ve bo¤az
kültüründe ABHS üreyen çocuklardan hastaneye
ilk baflvurusunda serum örnekleri al›narak ASO ve
anti-DNAse B düzeyleri ölçülmüfltür. Bu çal›flmada bulunan ortalama ve normalin üst s›n›r ASO ve
anti-DNAse B düzeyleri son 4 ay içinde bo¤az ve
deri enfeksiyonu geçirmemifl ve bo¤az kültüründe
üreme olmayan 230 olgunun sonuçlar›na göre oldukça yüksektir (ASO için ort:281 Todd Ünitesi,
NÜS:550 Todd Ünitesi; anti-DNAse B için ort:
253ünite, NÜS:800). Bu veriler öykü süresi k›sa
olsa bile bo¤az kültüründe ABHS üremifl çocuklarda elde edilen de¤erlerin normal de¤erleri belirlemek amac›yla kullan›lmas›n›n hatal› olarak yüksek sonuçlar›n bulunmas›na neden olabilece¤i görüflünü gündeme getirmifltir. Ayr›ca bu sonuçlar
normal de¤erler belirlenirken örnek seçiminin ne
kadar önemli oldu¤unu bir kez daha göstermektedir.
Bu çal›flmada ASO için bulunan de¤erler geleneksel olarak kullan›lan verilerden ve ülkemizde
daha önce yap›lan çal›flmalarda saptanan de¤erlerden bir miktar düflük bulunmufltur (13,16). Bu
farkl›l›k örnek seçiminden ve ölçüm için kullan›lan
yöntemlerin farkl› olmas›ndan kaynaklan›yor olabilir. Çal›flma grubumuzu oluflturan çocuklarda son
4 ay içinde bo¤az enfeksiyonu geçirme öyküsü
yoktur. E¤er örnek toplanmas›nda sadece bo¤az
kültürü negatif olan çocuklar seçilmifl olsayd› bulunan de¤erlerin bir miktar daha yüksek olmas›
beklenebilirdi. Saptad›m›z de¤erlere yak›n zamanda geçirilmifl bir bo¤az enfeksiyonun fazla etki et-
Türk Pediatri Arflivi 2002 37: 85-90
ti¤ini düflünmedi¤imiz için bizim örnek fleçimimizin
sa¤l›kl› oldu¤unu düflünüyoruz. Bu çal›flmada
ASO düzeylerini saptamak için Nefelometrik ölçüm yöntemi kullan›lm›flt›r. ASO düzeylerinin ölçümünde hemolitik inhibisyon, lateks aglutünasyon,
standart nötralizasyon gibi birbirinden farkl› yöntemlerde kullan›lmaktad›r. Bu yöntemlerle Nefelometrik yöntemin karfl›laflt›r›ld›¤› çal›flmalarda Nefelometrik ölçüm metodunun daha hassas, basit ve
duyarl› oldu¤u bulunmufltur (20). Otomatize yöntem d›fl›ndadaki di¤er ölçüm yöntemlerinde antikor düzeyleri belli titrasyonlar fleklinde ölçüldü¤ü
için belli de¤erler aras›nda kalan düzeyler tek bir
düzey olarak belirlenebilmektedir. Örne¤in 200
Todd ünitesinden yüksek fakat 400 Todd ünitesinden düflük tüm düzeyler 200 Todd ünitesi olarak
bildirilmektedir. Nefelometrik yöntemde ise saptanan de¤er titre edilmedi¤i için belli aral›klarda de¤il antikorun gerçek ölçüm de¤erini vermektedir.
Kullan›lan ölçüm metoduna göre bulunan de¤erler
farkl› olaca¤›ndan de¤erlendirme kullan›lan ölçüm
metodunun normallerine göre yap›lmal›d›r.
ASO ve anti-DNAse B için normalin üst s›n›r de¤eri baz› çal›flmalarda sa¤l›kl› popülasyonda ölçülen de¤erler küçükten büyü¤e do¤ru s›raland›ktan
sonra en yüksek %20’si ile en düflük %80’i ay›ran
de¤er kabul edilirken, baz› çal›flmalarda ise en
yüksek %15 ile en düflük %85’ini ay›ran de¤er kabul edilmifltir (2,5,9). Bizim çal›flmam›zda normalin
üst s›n›r de¤erleri belirlenirken hem ASO hem de
Anti DNase B için saptanan de¤erler küçükten
büyü¤e do¤ru s›raland›ktan sonra en yüksek %20
ile en düflük %80’i ay›ran de¤er normalin üst s›n›r› olarak al›nm›flt›r. Normalin üst s›n›r›n› belirlemek
için hangi ay›r›m noktas›n›n kullan›ld›¤›na ba¤l› olarak saptanan de¤er de¤iflecektir. Bizim çal›flmam›zda ASO de¤erleri 10-12 yafl grubu çocuklar›n
%80’inde 184 Todd ünitesi ve alt›nda bulunmufltur. Rantz ve ark 5-12 yafl grubunun %80’inde
ASO de¤erini 333 Todd ünitesinin alt›nda bulurken, Hossain 5-15 yafl grubundaki çocuklar›n
%86’s›nda 166 Todd ünitesi olarak belirlemifltir
(9,12). Ülkemizde 1995 y›l›nda çocuklarda yap›lan bir çal›flmada ASO üst s›n›r de¤erleri 6-12 yafl
grubu çocuklar›n %85’inde 450 IU/ml ve alt›nda
oldu¤u bildirilmifltir (17). Özsan taraf›ndan 1967
y›l›nda yap›lan çal›flmada ASO ortalamalar› 0-5
yafl grubunda 109 Todd ünitesi, 6-10 yafl grubun-
da 136 Todd ünitesi, 11-17 yafl grubunda 131
Todd ünitesi, 17 yafl›ndan büyüklerde 130 Todd
ünitesi olarak bulunmufltur (13). Özsan’›n bu çal›flmas›nda hem çocuk hemde eriflkin yafl grubunda yer alan, sa¤l›kl› görülen 199 bireyin ASO düzeyleri incelenmifltir, tüm yafl grublar› birlikte ele
al›nd›¤›nda ASO ortalamas› 127 Todd ünitesi,
ASO üst s›n›r› 192 Todd ünitesi olarak saptanm›flt›r. Bu çal›flmadaki 199 olgunun %90’›nda ASO
düzeyi 200 Todd ünitesinin alt›nda bulunmufltur.
Cengiz ve ark 1983 y›l›nda yay›nlad›klar› çal›flmalar›nda, 18-45 yafl grubunda, 120 sa¤l›kl› bireyde
ASO ortalamas›n› 160 Todd ünitesi olarak saptam›fllar, bu çal›flmada yer alan bireylerin %80’ninde
ASO düzeyi 200 Todd ünitesinin alt›nda bulunmufltur (14). Cengiz ve ark taraf›ndan 1986 y›l›nda yap›lan di¤er bir çal›flmada 18-35 yafl aras›nda
bulunan ve bo¤az kültürlerinde ABHS üremeyen
83 bireyde ASO ortalamas›n› 156 Todd ünitesi
bulunmufltur, bu olgular›n %86’s›nda ASO düzeyi
200 Todd ünitesinin alt›nda saptanm›flt›r (15). Bu
çal›flmalarda yer alan olgular›n yafl da¤›l›mlar›, kullan›lan yöntemler ve normalin üst s›n›r de¤erini tan›mlamalar› farkl›l›klar göstermektedir. Bu nedenle
bu çal›flmalar›n sonuçlar› aras›ndaki farkl›l›klar› tam
anlam›yla karfl›laflt›rma olana¤› yoktur.
Sonuç olarak ASO ve anti-DNase B düzeylerinin
do¤ru de¤erlendirilmesi do¤ru tan› aç›s›ndan büyük önem tafl›maktad›r. Geçirilmifl streptokok enfeksiyonuna ait serolojik sonuçlar›n de¤erlendirilmesinde hastan›n yaflad›¤› toplumun yafla göre ve
ölçüm için kullan›lan tekni¤e göre normal de¤erlerinin belirlenmesi hasta sonuçlar›n›n sa¤l›kl› de¤erlendirilmesini sa¤layacakt›r.
Kaynaklar
1. American Academy of Pediatrics. Group B
streptococcal infections. In: Pickering LK,ed.
2000 Red Book: Report of the Committee on
Infectious Diseases. 25th ed. Elk Grove Village,
IL: American Acedemy of Pediatrics; 2000:52636
2. Ayoub EM, Wannamaker LW. Evaluation of the
streptococcal deoxyribonuclease B and diphosphopyridine nucleotidase antibody tests in
acute rheumatic fever and acute glomerulonephritis. Pediatrics. 1962;29: 527–38
89
Erdal ‹nce. Sa¤l›kl› çocuklarda antistreptolizin O ve anti-deoksiribonükleaz B düzeylerii
3. da Silva NA, De Faria Pereira BA. Acute rheumatic fever. Rheum Dis Clin North Am 1977;
23: 545-68
4. Wannamaker LW. Perplexity and precision in
the diagnosis of streptococcal pharyngitis. Am J
Dis Child. 1972;124:352–8
5. Kaplan EL, Rothermel CD, Johnson DR. Antistreptolysin O and Anti-Deoxyribonuclease B Titers: Normal Values for Children Ages 2 to 12 in
the United States. Pediatrics 1998;101:86 –8
6. Berrios X, Herbage S, Rodriguez C, Pierotic M,
Moraga V. Streptococcal antibodies in a general population. Comparative study in 2 periods at
a helath service. Rev Chil Pediatr 1989;60:
333-7
7. Bhave SY, Kinikar A, Sane S, Agarwal M, Amdekar YK. Epidemiology of streptococcal infections with reference to rheumatic fever. Indian Pediatr 1991;28:1503-8
8. Renneberg J, Soderstrom M, Prellner K, Forsgren A, Christensen P. Age-related variations in
antistreptococcal antibody levels. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 1989;8:792-5
9. Hossain A. Test for streptolysin-O antibodies in
health and suspected streptococcal infections
in Saudi Arabia. J Trop Med Hyg 1987;90:1115
10. Bhave SY, Kinikar A, Sane S, Agarwal M, Amdekar YK. Epidemiology of streptococcal infection
with reference to rheumatic fever. Indian Pediatr
1991;28:1503-8
11. Gharagozloo R, Ghavamian P. The range of antistreptolysin-O titer 3129 healthy individuals in
winter and summer in Tahran, Iran. Pahlavi Med
J 1976;7:323-33
12. Rantz LA, Randall E, Rantz HH. Antistreptolysin
O : a study of this antibody in health and in hemolytic streptococcus respiratory disease in
man. Am J Med 1948;5:3-21
13. Özsan M. Normal kimselerde bulunan antistreptolizin O titreleri. Türk Hij Tec Biyol Derg 1967;
24: 327-33
14. Cengiz AT, Özsan M, Poyraz F, Karaduman S,
Miskio¤lu M, Karabafl Ö. Günümüz toplumunda
antistreptolizin-O’nun normal de¤eri. Mikrobiyol
Bült 1983;17:13-27
15. Cengiz AT. Serum ASO antikorlar› ve bo¤az kültüründe üretilen mikroorganizmalar aras›ndaki
iliflki. Türk Hij Tec Biyol Derg 1986; 43: 37-43
90
16. Cengiz AT, K›yan M, Çiftçio¤lu N. Ayd›nl›kevler
körler yat›l› ilö¤retim bölge okulu ögrencilerinin
bo¤az ve burun kültürlerinde üretilen bakteriyolojik etkenler ve serumda ASO-CRP-Rheuma
factor ‘ün araflt›r›lmas›. Türk Mikrobiyol Cem
Derg 1989;19:72-82
17. Dönmez O, Çil E, Gediko¤lu S, Eralp Ö. Bursa
yöresindeki sa¤l›kl› çocuklarda antistreptolizinO düzeyleri. Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Dergisi 1995; 38: 75-81
18. Johnson DR, Kaplan EL, Sramek J et al. Laboratory Diagnosis of Group A Streptococcal Infections. Geneva, Switzerland: World Health
Organization; 1996
19. Nelson J, Ayoub E, Wannamaker L. Streptococcal anti-deoxyribonucle-ase B: micro-technique determination. J Lab Clin Med.
1968;71:867– 73
20. Pacifico L, Mancuso G, Properzi E, Ravagnan
G, Pasquino AM, Chiesa C. Comparasion of
nephelometric and hemolytic tecniques for determination of antisreptolysin O antibodies. Am
J Clin Pathol 1995;103:396-9
21. Markowitz M. Changing epidemiology of group
A streptococcal infection. Pediatr Infect Dis J
1994;13:557-60
22. Saraçlar M, Ertu¤rul A, Özme fi. Akut romatizmal atefl insidans› ve romatizmal kalp hastal›klar› prevalans›. Türk Kard Dern Arfl
1978;7:50-4.
23. Beyazova U, Benli D, Beyazova M. Akut romatizmal atefl görülme s›kl›¤›. Çocuk Sa¤ Hast
Derg 1987;2:76-80
24. Karademir S, Demirçeken F, Atalay S, Demircin
G, Sipahi T, Teziç T. Acute rheumatic fever in
children in the Ankara area in 1990-1992 and
comparison with a previous study in 19801989.
25. Kaplan E. The group A streptococcal upper
respiratory tract carrier state: an enigma. J Pediatr. 1980;97:337–45
26. Aysev AD. Okul ça¤› çocuklar›nda beta hemolitik streptokok görülme s›kl›¤›. ‹laç ve Tedavi
Dergisi 1994;7:163-8
27. Mhalu FS, Matre R. Antistreptolysin O and antideoxyribonuclease B titers in blood donors
and in patients with features of nonsuppurative
sequele of group A streptococcus infection in
Tanzannia. East Afr Med 1995;72:33-6.