Hastaneye Baflvuran ve Risk Faktörü Olmayan Asemptomatik

Hastaneye Baflvuran ve Risk Faktörü Olmayan
Asemptomatik Adolesanlarda Anti-HCV
Pozitifli¤i ve Eriflkin Kan Donörleri ile
Karfl›laflt›r›lmas›
E. Mahir GÜLCAN1, Nuran SA⁄LIK2, Rengin fi‹RANEC‹2, Haydar ÖZTÜRK2,
Altan YALÇINER3, Önder ULUCAKLI4
1
2
3
4
SSK Bak›rköy Do¤umevi Kad›n ve Çocuk Hastal›klar› E¤itim Hastanesi, Çocuk Klini¤i, Pediatrik Gastroenteroloji Ünitesi,
SSK Bak›rköy Do¤umevi Kad›n ve Çocuk Hastal›klar› E¤itim Hastanesi, Çocuk Klini¤i,
‹stanbul Düzen Laboratuvar›,
SSK Bak›rköy Do¤umevi Kad›n ve Çocuk Hastal›klar› E¤itim Hastanesi, Mikrobiyoloji Laboratuvar›-Kan Bankas›, ‹STANBUL
ÖZET
Hepatit C virüsü (HCV), parenteral geçen ve %75 oran›nda kronikleflen hepatotropik bir virüstür. Posttransfüzyon
hepatitlerinin en s›k nedenidir. Dünyada ve ülkemizde de¤iflik bölgelerde, farkl› gruplardaki kiflilerde HCV seroepidemiyolojisine yönelik çal›flmalar oldukça fazla say›da yap›lmas›na ra¤men çocukluk yafl grubunda bu tür araflt›rmalar›n say›s› oldukça azd›r. Hastanemiz çocuk polikliniklerine kontrol amac›yla baflvuran sa¤l›kl› 11-14 yafl aras›ndaki 198 adolesan yafl grubu çocukta anti-HCV seroprevalans› araflt›r›ld› ve hastanemiz kan bankas›na
baflvuran 1116 kan donöründen elde edilen sonuçlar ile karfl›laflt›r›ld›. Serumda anti-HCV tayini bir üçüncü kuflak
anti-HCV (Organon UBI HCV EIA 4.0) kullan›larak ELISA yöntemi ile yap›ld›. Çocukluk yafl grubunda bulunan
%0’l›k oran ile eriflkin kan donörlerindeki %1.52’lik oran aras›nda ileri derecede anlaml› fark saptand› (p< 0.001).
‹stanbul’daki 11-14 yafl grubunda çocuklarda HCV infeksiyonunun bir tehlike oluflturmad›¤› ancak yafl ile birlikte
infeksiyon riskinin belirgin olarak artt›¤› sonucuna var›ld›.
Anahtar Kelimeler: Anti-HCV antikoru, seroprevalans, çocuk.
SUMMARY
Anti-HCV Positivity in Asymptomatic Adolescents with No Risk Factors Who Admitted to the
Hospital and Comparison with Adult Blood Donors
Hepatitis C virus (HCV) is a hepatotropic virus which is transmitted parentally and shows a chronic course in 75%
of cases. It is the most common cause of posttransfusion hepatitis. Although there have been many studies on the
seroepidemiology of HCV conducted in both our country and the world, few have been contucted in the pediatric
age group. Anti-HCV seroprevalence was evaluated in 198 healthy adolescent children aged between 11-14 years
who had applied for controls to the pediatric outpatient of our hospital. The results were compared with those of
the 1116 blood donors who had applied to the blood bank of our hospital. Anti-HCV screening was made by a third
generation ELISA test (organon UBI HCV EIA 4.0). There was a significant difference between the seroprevalence
Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 51-55
51
Gülcan EM ve ark.
in the pediatric age group which was found to be 0% and the seroprevalence in adult blood donors which was found to be 1.52% (p< 0.001). Our results indicate that HCV is not an important health problem in 11-14 years old
group living in Istanbul but the risk of infection increases with the increasing age.
Key Words: Anti-HVC antibody, seroprevalence, children.
G‹R‹fi
Hepatit B virüsü (HBV)’nün tan›mlanmas›ndan
sonra parenteral yolla bulaflabilen baflka hepatit
virüsleri ile ilgili araflt›rmalar h›z kazanm›fl ve 1989
y›l›nda Choo ve arkadafllar›, infekte serumlardan
hepatit C virüsü (HCV)’nün nükleik asit yap›s›n›
ortaya ç›karm›fllar, Kuo ve arkadafllar› ise HCV’ye
spesifik antikorlar›n (anti-HCV) araflt›r›lmas› amac› ile bir ELISA testi gelifltirmifllerdir (1-3). Bu geliflmelerden sonra kan donörlerinde, çeflitli karaci¤er
hastal›¤› olanlarda ve HCV infeksiyonu aç›s›ndan
yüksek risk tafl›yan gruplarda anti-HCV antikoru
araflt›r›lmas›na yönelik birçok epidemiyolojik çal›flma yap›lmas›na ra¤men çocukluk yafl grubunda
anti-HCV pozitifli¤ini araflt›ran çal›flmalar çok azd›r (4).
Bu çal›flman›n amac›, adolesan yafl grubundaki
çocuklarda anti-HCV pozitifli¤ini saptamak ve
eriflkin kan donörlerindeki sonuçlar ile karfl›laflt›rarak yafl ile anti-HCV pozitifli¤i aras›ndaki iliflkiyi araflt›rmakt›r.
MATERYAL ve METOD
Çal›flma grubunu hastanemiz çocuk polikliniklerine kontrol amac›yla baflvuran, HCV aç›s›ndan
risk faktörü olmayan asemptomatik 11-14 yafl aras›ndaki sa¤l›kl› 198 adolesan yafl grubu çocuk
(104 erkek, 94 k›z) oluflturdu (grup 1). Bu grubun
verileri kan bankas›na baflvuran 18-55 yafl aras›ndaki 1116 kan donörü (974 erkek, 142 kad›n) ile
(grup 2) karfl›laflt›r›ld› (5). Yafl ortalamalar› grup
1’in 11 ± 1.15 y›l, grup 2’nin ise 30.94 ± 8.02 y›l idi.
Her iki grupta viral hepatit, kan transfüzyonu ve
operasyon anamnezi verenler ile ilaç ve uyuflturucu al›flkanl›¤› olanlar çal›flmaya al›nmad›.
Tüm çocuklardan periferik bir venden steril koflullarda al›nan kan örnekleri, serumlar› ayr›larak
çal›fl›laca¤› güne kadar -20°C’de sakland›. AntiHCV tayini HCV genomunun kor, NS3, NS4 ve NS5
bölgelerine ait sentetik peptidlerin antijen olarak
kullan›ld›¤› bir üçüncü kuflak anti-HCV kiti (Organon UBI HCV EIA 4.0) kullan›larak ELISA yöntemi
ile yap›ld›.
52
Gruplar aras›ndaki fark›n tespiti için kullan›lan istatistiksel analiz, Ki-kare testi ile yap›ld›. p< 0.05
olmas› anlaml› kabul edildi.
BULGULAR
Grup 1’i oluflturan 11-14 yafl grubu 198 çocu¤un
hiçbirinde anti-HCV pozitifli¤i saptanmad›.
Grup 2’de ise 1116 kan donöründen 17
(%1.52)’sinde anti-HCV pozitifli¤i bulundu. Bu
gruptaki seropozitif olgular 13 (%1.16) erkek, 4
(%0.36) kad›n fleklinde da¤›l›m göstermekte
olup, yafllar› 19-47 y›l aras›nda (ortalama 30.94 ±
7.04) idi. Grup 1’deki %0 ile grup 2’deki %1.52’lik
anti-HCV seropozitiflik oranlar› aras›nda ileri derecede anlaml› fark saptand› (p< 0.001).
TARTIfiMA
Eriflkinde kan yolu ile bulaflma C hepatitlerinin
ancak %10-15’inden sorumlu iken, çocuklara
infeksiyonun bulaflmas› genellikle kan yolu ile
olur. HCV ile infekte çocuklar›n en az %60’›nda,
özellikle yenido¤an döneminde, bir transfüzyon
öyküsü vard›r (6). Çocuk yafl grubunda C hepatiti genellikle asemptomatiktir. Bundan dolay› pediatrik gruptaki sa¤l›kl› çocuklarda HCV epidemiyolojisi çok iyi bilinmemekte ve genellikle HCV infeksiyonu kan ürünleri alm›fl olan gruplarda tespit edilmektedir (7).
Eriflkinlerde anti-HCV pozitiflik oran›, sa¤l›kl› kan
vericilerinde yap›lan taramalarda dünyada %0.01
ile %8 aras›nda de¤iflirken, ülkemizde yap›lan çeflitli çal›flmalarda bu oran %0.2 ile %3.2 olarak bildirilmifltir (6,8-20). Çal›flmam›zda kan donörlerinde saptanan %1.52’lik anti-HCV pozitifli¤i bu sonuçlarla uyumludur.
Çocuklardaki s›kl›k ise çok iyi bilinmemektedir. S›n›rl› say›daki çal›flmalarda sa¤l›kl› çocuklardaki
anti-HCV prevalans› %0 ile %14 aras›nda bulunmufl ve yaflla birlikte bu oran›n artt›¤› tespit edilmifltir (5,6,21-26). Yemen ve M›s›r’da çocukluk yafl
grubunda, Tayvan’da okul çocuklar› ve genç adolesanlarda, Japonya’da 6-15 yafl grubu çocuklarda
yap›lan çal›flmalarda anti-HCV pozitifli¤i saptan-
Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 51-55
Hastaneye Baflvuran ve Risk Faktörü Olmayan Asemptomatik Adolesanlarda
Anti-HCV Pozitifli¤i ve Eriflkin Kan Donörleri ile Karfl›laflt›r›lmas›
mam›fl, Suudi Arabistan’da 1-10 yafl grubunda bu
oran %0.9 olarak bulunmufltur (5,21,22,27,28).
Brezilya’da 9-12 yafl grubu çocuklarda seropozitiflik saptanmazken bu oran›n 17-20 yafl grubunda
%6.9’a, ‹talya’da da benzer flekilde çocuklardaki
%0.36’l›k anti-HCV pozitifli¤inin 18-19 yafl grubunda %0.8’e yükseldi¤i bildirilmifltir (23,24). Ngatchu
ve arkadafllar›, HCV infeksiyonu aç›s›ndan endemik bölge olarak kabul edilen Kamerun’da 4-14 yafl
aras› çocuklarda ortalama %14.5 olan seropozitiflik oran›n›n yaflla artarak 11-14 yafl grubunda
%17.5 oldu¤unu saptam›fllard›r (25).
Ülkemizde sa¤l›kl› çocuklarda anti-HCV seroprevalans›n› araflt›ran çal›flma say›s› çok azd›r. Thomas ve arkadafllar› ülkemizde hepatit C epidemiyolojisini araflt›rd›klar› çal›flmalar›nda, iki yafl alt›
çocuklarda seropozitiflik oran›n› %0.9, iki yafl üstü çocuklarda ise %3.1 olarak bildirmifllerdir (26).
Kavakl› ve arkadafllar› çocukluk ça¤›ndaki sa¤l›kl› 72 çocu¤un hiçbirinde seropozitiflik saptamam›fllard›r (29). Çal›flmam›zda da benzer flekilde
11-14 yafl grubu çocuklar›n hiçbirinde anti-HCV
pozitifli¤i saptanmam›flt›r.
Tanaka ve arkadafllar›, Japon çocuklar›nda 6-15
yafl grubunda anti-HCV prevalans›n› %0, 50-65
yafl aras› kan donörlerinde ise %1.14 olarak bulmufllar ve bu oranlar aras›nda istatistiksel olarak
ileri derecede anlaml› fark (p< 0.001) tespit etmifllerdir (4). Hastanemiz kan bankas›na baflvuran
18-55 yafl aras›ndaki sa¤l›kl› kan donörlerinde anti-HCV s›kl›¤› %1.52 bulunmufl olup benzer flekilde, bu oran ile 11-14 yafl grubundaki çocuklarda
bulunan %0’l›k oran aras›nda da istatistiksel olarak önemli derecede anlaml› bir fark saptanm›flt›r
(p< 0.001).
Pediatrik yafl grubunda HCV infeksiyonuna s›kl›kla devaml› kan ve kan ürünleri alanlarda (hemofili, lösemi ve organ transplantasyonu gibi), diyaliz
hastalar›nda ve yo¤un bak›m ünitelerindeki çocuklarda rastlanmaktad›r (30). HCV prevalans› talasemili çocuklarda %60-90, hemofilililerde %9598, hemodiyaliz uygulanan çocuklarda %15-20, solid tümör veya lösemi nedeniyle tedavi görenlerde %35-43, hipo veya agammaglobulinemik çocuklarda %36, transplantasyon uygulananlarda %5.147, yenido¤an döneminde kan transfüzyonu uygulananlarda %4 oldu¤u ve hiç transfüzyon yap›lmam›fl veya s›cakta inaktive edilmifl faktör konsantreleri verilen çocuklarda anti-HCV pozitifli¤inin tespit edilmedi¤i bildirilmifltir (6,31). ÜlkeViral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 51-55
mizde bu konuda yap›lan çeflitli çal›flmalarda da
benzer sonuçlar elde edilmifl ve tümörlü çocuklarda %2.6, talasemililerde %13.8, hemofilililerde
%18.4 oran›nda anti-HCV pozitifli¤i saptam›fl, çok
kan transfüzyonu alan çeflitli hematolojik hastal›klarda genel olarak bu oran› %8.6 olarak bildirilmifltir (26,29,32,33).
Perinatal (vertikal) bulaflma çocukluk yafl grubunda bir di¤er bulaflma yoludur. HCV’nin direkt
kontak ile bulaflabilirli¤i ortaya at›lm›flsa da henüz kan›tlanm›fl de¤ildir (6,7,30,31). Anti-HCV pozitif anneleri taraf›ndan infekte edilen çocuklar›n
oran› %6 olarak tespit edilmifl olup, bu oran HCV
RNA pozitif annelerden do¤an çocuklarda %11’e
yükselmekte ve HCV RNA negatif annelerin hiçbirinin çocu¤u infekte olmamaktad›r (34). Anne sütü ile beslenmenin HCV’nin anneden çocu¤a bulaflmas›ndaki rolü araflt›r›lm›fl ve anne sütü alan
ve almayanlar aras›nda HCV bulaflmas› aç›s›ndan
anlaml› bir farkl›l›k gözlenmemifltir (6,7). Aile içi
bulaflman›n da HCV’nin yay›l›m›nda rol oynad›¤›
kabul edilirse de önemi tart›flmal›d›r. Anti-HCV
pozitif karaci¤er hastal›¤› olan bir bireyin yaflad›¤› ailelerde anti-HCV s›kl›¤› daha fazlad›r (6). HCV
infeksiyonuna ba¤l› kronik karaci¤er hastal›¤› nedeniyle izlenen olgular›n çocuklar›nda %4.3, tüm
aile bireylerinde ise %4.9 oran›nda anti-HCV pozitifli¤i saptanm›flt›r (35).
Sonuç olarak; 11-14 yafl grubu çocuklarda HCV infeksiyonu flu an için bölgemizde tehlike oluflturmamakla birlikte eriflkin yafl grubunda anti-HCV
pozitiflik oran›n›n anlaml› derecede yüksek bulunmas›, henüz afl›s› olmad›¤› göz önüne al›nd›¤›nda HCV bulaflmas›n›n çocuklarda engellenmesi için, s›k kan ve kan ürünü alan olgularda HCV
oran›n›n sa¤l›kl› çocuklara oranla belirgin olarak
yüksek oldu¤u da dikkate al›narak, öncelikle
transfüzyon say›s›n›n ve vericilerin iyi bir flekilde
kontrolü ile transfüzyonla bulaflma riskinin azalt›lmas›, anti-HCV pozitif olgular tespit edildi¤inde
aile içi bulaflma ve vertikal bulaflma aç›s›ndan
dikkat edilmesi ile flu an için endemik bölgeler d›fl›nda dünyada ve ülkemizde eriflkinlere göre yok
denecek kadar az olan çocukluk yafl grubundaki
HCV infeksiyonunun art›fl› önemli ölçüde engellenecektir.
53
Gülcan EM ve ark.
KAYNAKLAR
1.
Aktaş F. Hepatitis C virus (HCV) infeksiyonlar›. T
Klin Pediatri 1995; 4: 34-5.
2.
Choo QL, Kuo G, Weiner AJ, et al. Isolation of a
cDNA clone derived from a blood-borne non-A,
non-B viral hepatitis genome. Science 1989; 244:
359-61.
3.
Kuo G, Choo QL, After HJ, et al. An assay for circulating antibodies to a major etiologic virus of
human non-A, non-B hepatitis. Science 1989;
244: 362-4.
4.
Tanaka E, Kiyosawa K, Sodeyama T, et al. Prevalence of antibody to hepatitis C virus in Japanese
schoolchildren: Comparison with adult blood donors. Am J Trop Med Hyg 1992; 46: 460-4.
5.
Gülcan EM, Ethemoğlu İ, At›lbaz Y, Öztürk H,
Ulucakl› Ö. Kan donörlerinde bir üçüncü kuşak
ELISA testi ile anti-HCV s›kl›ğ›n›n araşt›r›lmas›.
Viral Hepatit Dergisi 1999; 5: 51-3.
6.
Maggiore G. Çocukluk çağ›nda C hepatiti. 32.
Türk Pediatri Kongresi: Pediatride Enfeksiyon
Kongre Kitab›. İstanbul, 1996: 29.
16. Dökmetaş İ, Yalç›n AN, Bak›r M, Poyraz Ö, Elald›
N, Yalman N. Sağl›k personelinde hepatit B ve C
seroprevalans›. Mikrobiyol Bült 1995; 29: 278-83.
17. Poyraz Ö, Sümer H, Öztop Y, Sayg› G, Sümer Z.
Sivas yöresinde genel toplumda hepatit A, B ve C
virüs belirleyicilerin araşt›r›lmas›. İnfeksiyon
Dergisi 1995; 9: 175-7.
18. Seyrek A, Y›lmaz M. Elaz›ğ yöresinde kan donörlerinde hepatit C virusu (HCV) araşt›rmas›. Ankara: II. Ulusal Viral Hepatit Sempozyumu Kongre Kitab›. Ankara, 1994: 136.
19. Elçi S, Gül K, Akpolat NÖ, An›k H, Değertekin H.
Diyarbak›r’da hastane personeli, öğrenci ve donörlerde anti-HCV pozitifliği. Viral Hepatit
Dergisi 1996; 1: 50-2.
20. K›l›ç NB, Dündar İH. Çukurova bölgesindeki kan
donörlerinde HBsAg ve anti-HCV testlerinin sonuçlar›. Viral Hepatit Dergisi 1996; 2: 119-22.
21. Lee SD, Chan CY, Wang YJ, et al. Seroepidemiology of hepatitis C virus infection in Taiwan. Hepatology 1991; 13: 830-3.
7.
Çullu F. Çocuklarda viral hepatitler. Aktüel T›p
Dergisi 1997; 2: 169-79.
22. al-Faleh FZ, Ayoola EA, al-Jeffry M, et al. Prevalence of antibody to hepatitis C virus among Saudi Arabian children: A community-based study.
Hepatology 1991; 14: 215-8.
8.
Canoruç F, Mualla S, Yenice N, Değertekin H,
Göral V, Canoruç N. Gönüllü kan donörlerinde
anti-HCV s›kl›ğ›. T Klin Gastroenterohepatoloji
1993; 4: 130-2.
23. Martins RM, Porto SO, Vanderborght BO, et al.
Short report: Prevalence of hepatitis C viral antibody among Brazilian children, adolescents and
street youths. Am J Trop Med Hyg 1995; 53: 654-5.
9.
Yenice N, Çolakoğlu E, Gül K, Canoruç F. Diyarbak›r’da kan donörlerinde hepatit C antikoru prevalans›. T Klin Gastroenterohepatoloji 1993; 4: 41-2.
24. Romano L, Azara A, Chiaramonte M, et al. Low
prevalence of anti-HCV antibody among Italian
children. Infection 1994; 22: 350-2.
10. Cengiz T, Akdenizli A, Bingöl N, K›yan M. Kan donörlerinde anti-HCV antikorlar›n›n ELISA ile araşt›r›lmas›. Mikrobiyol Bült 1994; 28: 313-21.
25. Ngatchu T, Stroffolini T, Rapicetta M, Chionne P,
Lantum D, Chiaramonte M. Seroprevalence of
anti-HCV in an urban child population: A pilot
survey in a developing area, Cameroon. J Trop
Med Hyg 1992; 95: 57-61.
11. Özdemir R, Kestellioğlu F, Kurultay N, Sürücüoğlu S, Kaftan O, Türker M. İzmir Atatürk Devlet
Hastanesi Kan Merkezi’ne başvuran 192 vericinin anti-hepatitis C antikorlar› (anti-HCV) yönünden araşt›r›lmas›. İnfeksiyon Dergisi 1995; 9:
183-4.
26. Thomas DL, Mahley RW, Badur S, Palaoğlu E,
Quinn TC. The epidemiology of hepatitis C Turkey. Infection 1994; 22: 411-4.
12. Badur S. Hepatit C virüsü infeksiyonunun serolojik tan›s›. Klimik Dergisi 1990; 3: 58-62.
27. Scott DA, Constantine NT, Callahan J, et al. The
epidemiology of hepatitis C virus antibody in Yemen. Am J Trop Med Hyg 1992; 46: 63-8.
13. Bal›k İ, Onul M, Kandilci S, Tekeli E, Tunçbilek
S. Çeşitli gruplarda hepatit C virus antikorlar›n›n
prevalans›. T Klin Gastroenterohepatoloji 1990;
1: 55-8.
28. Khalifa AS, Mitchell BS, Watts DM, et al. Prevalence of hepatitis C viral antibody in transfused
and nontransfused Egyptian children. Am J Trop
Med Hyg 1993; 49: 316-21.
14. Doğanay M, Pat›roğlu T, Utaş C ve ark. Değişik
gruplarda HBsAg, anti-HCV ve anti-HDV pozitifliğinin karş›laşt›r›lmas›. Mikrobiyol Bült 1993;
27: 107-12.
29. Kavakl› K, Öztop S, Çetingül N, Nişli G, Özacar
T, Bilgiç A. Tümörlü, talasemili ve hemofilik çocuklarda hepatit C virusu seroprevalans›. II. Ulusal Viral Hepatit Sempozyumu Kongre Kitab›.
Ankara, 1994: 137.
15. Yayl› G, Benzonana NA, Çamursoy N, Dereli Y,
Ünel N, Özer S. Kartal Eğitim ve Araşt›rma Hastanesi çal›şanlar›nda HBV, HCV, HIV serolojik
göstergeleri. Klimik Dergisi 1994; 7: 82-4.
54
30. Kalayc› AG, Leblebicioğlu H, Gürses N. Hepatit
C. MN Klinik Bilimler Pediatride Yönelişler Dergisi 1995; 1: 67-71.
Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 51-55
Hastaneye Baflvuran ve Risk Faktörü Olmayan Asemptomatik Adolesanlarda
Anti-HCV Pozitifli¤i ve Eriflkin Kan Donörleri ile Karfl›laflt›r›lmas›
31. Fishman LN, Jonas MM, Lavine JE. Update on
viral hepatitis in children. Pediatr Clin North Am
1996; 43: 57-74.
35. Ertem S, Özütemiz Ö, İşler M, Ertem E, Batur Y.
Hepatitis C virus enfeksiyonunun aile içi bulaşmas›. Gastroenteroloji 1994; 5: 149-53.
32. Ratip S, Alpdoğan TB, Özer A ve ark. Çok kan
transfüzyonu alm›ş hematoloji hastalar›nda viral
hepatit s›kl›ğ›. XXIV. Ulusal Hematoloji Kongresi Kongre Kitab›. İstanbul, 1996: 18.
YAZIfiMA ADRES‹
33. Kemahl› S, Uysal Z, Akar N ve ark. Bir grup hemofilili çocukta hepatit A, B, C. HIV ve CMV seropozitivitesi. XXIV. Ulusal Hematoloji Kongresi
Kongre Kitab›. İstanbul, 1996: 60.
Ertem Sokak No: 4/6
80280, Gayrettepe, ‹STANBUL
e-mail: mahirgulcan@superonline.com
Dr. E. Mahir GÜLCAN
34. Ohto H, Terazawa S, Sasaki N, et al. Transmission of hepatitis C virus from mother to infants. N
Engl J Med 1994; 330: 774-80.
Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 51-55
55