1 I. ÜNİTE: 1881`DEN 1919`A MUSTAFA KEMAL
advertisement
Harp Okuluna, daha sonra ise Harp Akademisine gitmiştir. 11 Ocak 1905’te Harp Akademisini Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle bitirdi. I. ÜNİTE: 1881’DEN 1919’A MUSTAFA KEMAL A) MUSTAFA KEMAL’İN HAYATI Not: Bu okulda iken padişahı ve yönetimi eleştirdiği için ceza aldı. * Mustafa Kemal 1881’de ..................................................’te doğmuştur. Babası ................ …..................... Efendi, annesi ................................................... Hanım’dır. Soyu baba tarafı Kocacık yörüklerine dayanır, anne tarafı ise Konyar yörüklerine dayanır. Uyarı: M. Kemal’in ilk görev yeri Şam’daki 5. Ordu’dur. ( SURİYE ) Burada Dr. Mustafa ve Müfit ile birlikte “........................................... ......... .......................................” Cemiyetini kurdu. Yönetim bozukluğunu ve yolsuzlukları burada gördü. M. Kemal’in Selanik’te doğduğu ev * Mustafa Kemal’in Fatma, Ahmet, Ömer, Makbule adlı kardeşleri vardır. Fatma, Ahmet, Ömer ve Naciye küçük yaşta vefat etmişlerdir. Namık Kemal Yorum: Mustafa Kemal’in kardeşleri; -- Makbule -- Ömer Uyarı: M. Kemal’e göre ............................ ……................., “ Türk Milletinin Yıllardan Beri Beklediği Ses’tir.” ( Matematik Öğretmeni Naciye Fatma Ağzıaçık ) -- Naciye Uyarı: M. Kemal 1910’da Fransa’da düzenlenen Picardie (Pikardi) Manevralarına katıldı. Trablusgarp Savaşı sırasında binbaşı olacaktır. ( 1911 ) 1913’te .................................................. Ataşemiliterliğine atandı. Bu görevde iken Yarbay oldu. (1914 ) Çanakkale’de ise Albay olacaktır. (1915 ) Çanakkale’den sonra Diyarbakır’a gitti, Bitlis ve Muş’u Ruslardan kurtardı ve General oldu. -- Fatma -- Ahmet * Mustafa Kemal ilk önce ....................................................... Mektebine sonra ................................... .................................. Okuluna geçmiştir. Not: Mustafa bu okulda üzerine annesi çocukları da çiftlik işleten ağabeyinin kalmasın diye Mustafa’yı yolladılar. iken babası ölmüştür. Bunun alarak Selanik yakınlarında bir yanına gitti. Eğitimi yarıda Selanik’teki teyzesinin yanına B) MUSTAFA KEMAL’İN ASKERLİK HAYATI TRABLUSGARP SAVAŞI Savaşın Sebepleri * Sanayileşmesini geç tamamlayan İtalya’nın ham madde ve pazar arayışında geç kalması. Cezayir ve Tunus’u Fransızların; Mısır’ı, İngilizlerin işgal etmiş olması. * Daha sonra ise Selanik Mülkiye Rüştiyesi gitti. ( Burada bir öğretmenin kendisine haksızlık yaptığını düşündü. ) Kısa süre sonra ayrılarak ..................................................... Askeri Rüştiyesine gitti. Burada Matematik Öğretmeni “ Kemal ” ismini eklemiştir. Buradan .......................................... Askeri İdadisine gitmiştir. * İtalya’nın eski Roma canlandırmak istemesi. İmparatorluğunu yeniden * Trablusgarp ( bugünkü Libya)’ın İtalya’ya yakın olması. Not: Manastır Askeri İdadisinde M. Kemal’i etkileyen ilk kişi, tarih öğretmeni Topçu Kolağası ..................................... ............................. ……..................’dir. Daha sonra İstanbul * Osmanlı Devleti’nin iç karışıklıklar içinde yer alması. * Trablusgarp'taki Türk savunmasının yetersiz olması. 1 *Trablusgarp dini bakımdan halifeye bağlı kalacak. Osmanlı Devleti ne yapabilir? * Karadan yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü, Yorum: Osmanlı Devleti Trablusgarp halkıyla olan dinikültürel bağını sürdürmeyi hedeflemiştir. * Denizden yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü, *Balkan Savaşlarının başlaması sonucu ................. …............... ................ geçici olarak İtalyanlara bırakıldı. Ancak Osmanlıların oldukça güçsüz durumda savaştan çıktığını gören İtalya, I. Dünya savaşı başlayınca adaları topraklarına kattığını açıkladı. Lozan Antlaşması ile İtalya’ya bırakılan adalar, II.Dünya Savaşı’ndan İtalya’nın yenik çıkması üzerine Yunanistan tarafından işgal edilmiş ve onların eline geçmiştir. (Gökçeada ve Bozcaada Türkiye’nindir. ) * Havadan yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü, Soru: İtalya, arkadaşlarının Trablusgarp'ta örgütlediği Mustafa yerli Kemal halkın ve direnişiyle karşılaşınca Ege Denizi'ndeki adalara asker çıkarıp Rodos ve On İki Ada'yı işgal etti. Bu sırada Osmanlı Devleti'ne karşı Balkan ittifakı kuruldu ve Balkan Savaşları başladı. Bu durumla ilgili olarak, I. İtalya Akdeniz'e egemen olmak istemektedir. II. Balkan Devletleri, Osmanlı Devleti'nin zor durumunu fırsat olarak değerlendirmiştir. III. Trablusgarp Savaşı ve Balkan Savaşları aynı tarihte başlamıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? Osmanlı Devleti ne yaptı? Osmanlı Devletinde Afrika'daki son toprak parçasını korumak için gönüllülerden başka kimsenin oraya gitmesi mümkün değildi. Kılık değiştirerek Yüzbaşı M.Kemal, Binbaşı Enver Bey, Fethi Okyar, Nuri Conker ve Ali Çetinkaya gibi vatanseverler yerli halkı teşkilatlandırarak direnişe geçtiler. Derne ve Tobruk’ta M.Kemal; Bingazi’de de Enver Paşa başarılı savunma savaşları yaptılar. Ancak başarılı olamayacağını anlayan İtalya’nın; Çanakkale boğazındaki istihkâmları topa tutması, Oniki Ada’yı işgal etmesi; diğer yandan Rusya’nın kışkırtmasıyla savaş hazırlığına başlayan Balkan devletleri yüzünden Osmanlı Devleti İtalya ile barış antlaşması imzalamak zorunda kaldı. 10 Ekim 1912 Ouchy (Uşi) A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II C) Yalnız III E) I, II ve III ( 11.04.2010 – YGS ) BALKAN SAVAŞLARI Soru: Milliyetçilik nedir? Her ulusun kendi devletini kurup, kendi kendisini yönetmesidir. Savaşın Sebepleri Not: M. Kemal Tanin gazetesi muhabiri ................................ ...................... olarak bölgeye gitmiştir. 1911 yılında binbaşı oldu. * Fransız İhtilalıyla yayılan milliyetçilik fikirleri. Uşi Antlaşmasına göre; * İngiltere ve Fransa başta olmak üzere Avrupa devletlerinin kışkırtmaları. * Rusya’nın, Balkan topluluklarını kışkırtması ve bir araya getirip ittifak kurdurması. *Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakılacak. * Osmanlı yöneticilerinin, Balkanlardaki bu gelişmelerden yoksun olmaları. Bölgedeki askerin büyük kısmının terhis edilmiş olması, komutanların bir kısmının siyasi çekişmeler içinde bulunması. Yorum: .................................................................................... ................................................................................................. 2 * Osmanlıların İtalya ile savaş halinde olması. ( Bağımsız olan son Balkan Devleti ) İmzalanan Londra Antlaşmasıyla (1912)’da ...................................-.................... Hattı’nın batısındaki bütün toprakları kaybettik. Not: Rusya’nın geniş toprakları olmasına rağmen dünyaya açılacak limanları yoktur. Bunun için bir yandan Baltık Denizine, bir yandan da Akdeniz’e ulaşmak istiyordu. Rusya’nın amacı Osmanlıyı parçalamak, Boğazları ele geçirmek ve Akdeniz’e ulaşmak. Birinci Balkan Savaşı * Balkan Devletleri; Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ Rusya’ya güvenerek saldırıya geçtiler. İlk saldırıyı ............................................ başlattı. Osmanlı Devletinin Balkanlardaki ordusu ikiye ayrılmıştı. Bulgarlarla çarpışan doğu ordusu yenilerek Çatalca’ya geriledi. Yunan, Sırp ve Karadağ'la çarpışan Batı ordusu da başarılı olamadı.Yunanlılar Gökçeada ve Bozcaada’yı işgal etti. Not: ........................................................................., Osmanlı Devletinden ayrılan son Balkan Devletidir. * I. Balkan Savaşı sonrası Londra’da bir konferans toplandı. (Bu konferans devam ederken toplantı halindeki Bakanlar Kurulunu İttihat ve Terakki partisi basarak yönetime el koydular. (Babı Ali Baskını) İkinci Balkan Savaşı * Balkan Devletlerinin, ele geçirdikleri Balkan topraklarını aralarında paylaşamamaları üzerine (özellikle Makedonya) başlamıştır. (Bulgaristan çok toprak almıştı) Durumdan yararlanan Osmanlı Devleti, Edirne ve Kırklareli’yi işgalden kurtardı. Romanya da Bulgaristan’ın zor durumundan yararlanarak savaşa girdi. Not: I. Balkan Savaşına katılmadığı halde II. Balkan Savaşına katılan devlet ....................................................’dır. * Zor durumda kalan Bulgaristan, Balkan Devletleriyle Bükreş Antlaşması imzaladı. (1913) ve bazı topraklarını onlara bıraktı. * Osmanlı Devleti de Bulgaristan’la ....................................... Antlaşmasını(29 Eylül 1913) imzaladı. Buna göre; * Londra Antlaşmasına göre; -- Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlı Devletinde kalacak, Meriç ırmağı iki ülke arasında sınır olacak. -- Osmanlı Devleti Midye-Enez hattının (Karadeniz Ege arası bir hat) batısında kalan Balkan topraklarını terk edecek.(Edirne ve Kırklareli dâhil) -- Bulgaristan’da kalan Türkler dini inançlarını serbestçe yaşayabilecekler, müftülerini seçebilecekler, kültürlerini geliştirebilecekler. -- Arnavutluğun bağımsızlığı tanınacak, sınırlarının tespiti büyük devletler bırakılacak. * Yunanistan’la da .................................................................. Antlaşması imzalandı. (14 Kasım 1913) Buna göre, -- Ege adalarının geleceğine büyük devletler karara verecek(Fiilen Ege adaları elden çıkmış oldu) . -- Yunanistan’da kalan Türkler de Bulgaristan’dakiler gibi haklara sahip olacaklar, Türk varlığı korunacak, Girit’in Yunanistan’a ait olduğu kabul edilecek. Yorum: Bu savaşın kaybedilmesine; komutanlar arasındaki particilik ( İttihatçı – İtilafçı ve alaylı – mektepli mücadelesi ), asker ve cephane sayısının yetersizliği, istihbarat eksikliği, askerlerin erken terhisi, ordunun eğitimsiz olması gibi sebepler neden olmuştur. Arnavutluk bağımsız olmuştur. -- İmroz (Gökçeada), Bozcaada ve Meis adası Osmanlılara kalacak. 3 BALKAN SAVAŞLARININ GENEL SONUÇLARI HAKİKATİ ARAMA GÜCÜ * Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki hâkimiyeti sona erdi, Ege Adaları ve Makedonya elden çıktı. * Hakikati aramak ve hakikati konuşmak Atatürk’ün yöntemiydi. O, akıl ve bilime değer verirdi. Olaylara bir bilim adamı gözüyle bakarak hakikati bulmaya çalışırdı. “ Akıl ve mantığın halledemeyeceği mesele yoktur. ” derdi. * Birinci Meşrutiyetten beri geçerli olan Osmanlıcılık görüşü önemini yitirdiğinden Türkçülük politikası etkili olmaya başlamıştır. SABIR VE DİSİPLİN ANLAYIŞI * İttihat ve Terakki Cemiyeti yönetimi ele geçirdi.Londra Konferansı devam ederken toplantı halindeki Bakanlar Kurulunu basarak hükümeti ele geçirdiler. ( ……................... .................................................................................. Baskını ) * Atatürk önemli düşünceler karşısında önce düşünür, inceler, araştırır ve tartışırdı. Sonra kesin kararını verirdi. Verdiği kararın uygulanma zamanını ise sabırla beklerdi. * Bugünkü Türk-Bulgar sınırı büyük ölçüde tespit edildi. ……………………………………………………………… * Atatürk olayların gidişini değerlendirerek sonucunu tespit ederdi. Çanakkale Muharebeleri sırasında, düşman donanmasının nerden çıkarma yapabileceğini önceden sezerek gerekli tedbiri alması savaşın sonucunu değiştirmiştir. AÇIK SÖZLÜLÜĞÜ * Atatürk, doğruyu söylemekten asla çekinmezdi. “Ben düşündüklerimi, daima halkın huzurunda söylemeliyim, yanlışım varsa halk beni tekzip eder.’’ derdi. MANTIKLILIĞI * Yüz binlerce Türk, asırlardır yaşadıkları toprakları terk ederek Doğu Trakya ve Anadolu’ya göç ettiler. Yerlerinde kalanlar ise büyük baskı ve zulüm gördü (Batı Trakya Türkleri Sorunu-Yunanistan ile olan sorunumuz) * Keskin bir mantık ve zekâ gücüne sahip olan Atatürk, hayatı boyunca akıl ve mantığa büyük önem vermiştir. Bu özellik onun evrensel devlet adamı olarak tanınmasında büyük bir rol oynamıştır. * Savaş sonrası, İttihat ve Terakki Partisi yöneticileri, orduda ıslahat yapılması gerektiğini anladılar. Kara ordusunu ıslah etmek için Almanya’dan subaylar getirildi. (Birinci Dünya savaşında bazı Alman subayları cephelerde görev yapmıştır) Bu durum Osmanlı-Almanya yakınlaşmasını sağlamıştır. ÇOK CEPHELİLİĞİ * Atatürk çok cepheli bir liderdi. O hem fikir hem de hareket adamıdır. Yani bir taraftan Türk inkılabının hazırlayıcısı diğer taraftan da uygulayıcısı olmuştur. Hem düşünen hem de eserler veren Atatürk, çok yönlü bir lider olduğunu göstermiştir. C) MUSTAFA KEMAL’İN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ …………………………………………………………………… EĞİTİMCİLİĞİ * Vatan sevgisi Atatürk’ün en önemli özelliğidir. Vatanın savunulması için hiçbir fedakârlıktan kaçınmamıştır. * Atatürk toplumu çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkarmayı amaçladığı için milli eğitim ile yakından ilgilenmiştir. O, “ Eğitimdir ki bir milleti ya hür, bağımsız, şanlı, yüce bir toplum olarak yaşatır; ya da bir milleti esaret ve sefalete terk eder.” * Vatan savunmasını her şeyden önemli ve her şeyden üstün gören Atatürk’ün İstiklâl Savaşının kazanılmasında vatan sevgisi ve Türk milletine olan güveni önemli bir yer tutar. YÖNETİCİLİĞİ – LİDER OLMA İDEALİSTLİĞİ * Mustafa Kemal iyi bir yönetici için gerekli bütün özelliklere sahipti. Kibar davranışları, dürüstlüğü, emir veriş tarzıyla örnek olmuştur. Atatürk “Büyük kararlar vermek kâfi değildir. Bu kararları cesaret ve kesinlikle tatbik etmek lâzımdır.’’ diyerek verdiği kararlarda ısrarcı olmuştur. * Atatürk’ün en büyük ideali, Türk Milletinin En medeni ve refah seviyesi yüksek bir millet olarak varlığını yükseltmekti. Bir idealist olarak, en kısa zamanda bu hedefe ulaşmak istiyordu. 4 1881’DEN 1919’A MUSTAFA KEMAL TESTİ 1. Garip Hoca tahtaya; "Mustafa Kemal Paşa, Çanakkale Savaşı'nda ordu komutanından savaş bölgesindeki bütün kuvvetlerin kendi emrine verilmesini, Sakarya Savaşı'nda da TBMM'den Başkomutanlıkla birlikte Meclisin yetkilerini istemiştir.” yazmıştır. 5. 8 Mart 1928 tarihli Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde yayımlanan demecinde Mustafa Kemal şunları söylemiştir: “Türk demokrasisi Fransa İhtilalı’nın açtığı yolu izlemiş, ancak kendine özgü niteliklere sahip bir hareket olarak gelişmiştir. Çünkü her ulus, inkılâbını toplumdaki baskıların ve gereksinimlerin yarattığı hale, duruma ve ihtilal ya da inkılâbın gerçekleşeceği zamana göre yapar.” Bu istekler onun kişiliğinin hangi yönüne örnek gösterilebilir? Mustafa Kemal bu sözlerinde, Türk İnkılâbı’nın aşağıdaki yönlerinden hangisine değinmemiştir? A) Açık sözlülüğüne C) İnandırma gücüne E) Kendine olan güvenine A) Ortam ve koşulların dikkate alınarak gerçekleştirildiğine B) Oluşumunda dış gelişmelerden yararlanıldığına C) Demokrasi hareketinin bir sonucu olduğuna D) Türk toplumunun gereksinimlerinden doğduğuna E) Bağımsızlığını kazanan uluslara örnek olduğuna 2. B) Titizlik ve güç tutkusuna D) Tez canlılığına "Mustafa Kemal Atatürk, 6. Atatürk "Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından, ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi içimizden çıkarılmalıdır." demiştir. l. Birinci Dünya Savaşı'na Osmanlı Devleti'nin de girdiği günlerde bu savaşta Almanların yenileceğini, II. Çanakkale Savaşı'nın sonlarına doğru, düşmanın bir kaç gün içinde çekilebileceğini, III. 1937 yılında, İtalya’nın Habeşistan'a saldırmasıyla ikinci Dünya Savaşı'nın başlamış olduğunu söylemiştir." Atatürk, istemiştir? bu sözleriyle eğitimin nasıl olmasını A) Zorunlu B) Mesleğe hazırlayıcı C) Demokratik D) Çağdaş ve milli E) Eşitlik sağlayıcı Bunlar, Mustafa Kemal Atatürk'ün kişiliğinin hangi yönünü örneklendirmektedir? A) Yurtta ve dünyada barışa önem verme B) Topluma yön verebilecek yollar bulabilme C) Olayların gidişinden sonucun ne olacağını görebilme D) Savaşın amaç değil, bir araç olduğuna inanma E) Türk Ulusunun gücüne güvenme 7. Atatürk "Dünya milletlerinin saadetine çalışmak, diğer bir yoldan kendi huzur ve saadetini temine çalışmak demektir. En uzakta zannettiğimiz bir hadisenin bize birgün temas etmeyeceğini bilemeyiz." demiştir. 3. Mustafa Kemal Atatürk, önemli kararlar verirken ilgili heyet ya da meclis üyelerinin görüş ve onaylarını da almaya özen göstermiştir. Bu durum Mustafa Kemal Atatürk'ün nasıl bir lider olduğunu gösterir? A) Bağımsız bir devlet olmanın B) Ekonomide devletçiliği uygulamanın C)Cumhuriyet rejimini benimsemenin D) Uluslararası barışı korumanın E) Laik bir devlet kurmanın A) Kötü sonuçlardan sorumlu tutulmak istenmeyen B) Kolay ve çabuk karar alma yollarını arayan C) Yurtseverliğini kanıtlamaya çalışan D) Meclis üyelerinin görüşlerini üstün gören E) Ulusal iradeyle birlikte hareket etmeye çalışan 8. Atatürk, Türk milletine gideceği yolu gösterirken, "Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından, ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi içimizden çıkarılmalıdır." demiştir. Atatürk'ün bu sözleri aşağıdakilerden hangisinin değerini ortaya koymaktadır? Atatürk bu sözüyle, milli eğitimde çağdaşlığın, aşağıdakilerden hangisi üzerine temellendirilmesi gerektiğini vurgulamıştır? 4. Hasan Hoca tahtaya; “Atatürk'ün doğumunun 100. yılı kutlamalarına çeşitli ülkeler ve bazı uluslararası kuruluşlar da katılmışlardır.” yazmıştır. A) Birlik ve bütünlük D) Laiklik Hasan Hoca’nın yazdığı bu cümle, Atatürk'ün hangi yönü ile en az ilişkili olabilir? A) Ülkesinin bağımsızlık savaşını başarıyla sonuçlandırmış olması B) Ulusal iradeyi her şeyin üstünde tutması C) Ülkesini çağdaşlaştırmada büyük başarılar sağlaması D) "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesini ortaya koyması E) Kapitülasyonları kaldırmış olması B) Ulusallık C) Eşitlik E) Sevgi ve sorumluluk 9. Anlaşma Devletleri'nin, Mondros Ateşkes Anlaşması'na dayanarak Anadolu'yu işgal etmesi öncelikle aşağıdaki ilkelerden hangisinin önemini ortaya çıkarmıştır? A) Devletçilik 5 B) Bağımsızlık C) İnkılapçılık D) Laiklik E) Cumhuriyetçilik * Fransa’nın Sedan Savaşı sonucunda Almanya’ya kaptırdığı Alses Loren bölgesini geri almak istemesi II. ÜNİTE: MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ Yorum: Almanya 1871 yılında, taş kömürü yö-nünden zengin olan Alses Loren’i Sedan Savaşı ile Fransa’dan almıştı. A. OSMANLI DEVLETİ VE I. DÜNYA SAVAŞI I. DÜNYA SAVAŞI * Boğazları ele geçirip sıcak denizlere inmek isteyen Rusya’nın Almanya ve Avusturya–Macaristan’ı etkisiz hale getirme düşüncesi. SAVAŞIN GENEL NEDENLERİ * Fransız İhtilalı sonucunda ortaya çıkan düşüncelerin hızla yayılması * Rusların Slavları birleştirme (Panslavizm) politikasının Avusturya-Macaristan’ı etkilemesi (Slav-Germen çatışması) * Sanayi İnkılâbı sonucunda gelişen sanayi, beraberinde hammadde ve pazar ihtiyacını da ortaya çıkarmıştı. Hammadde ve Pazar ihtiyacı ise sömürgeci devletleri karşı karşıya getirdi. * Rusya’nın Balkanlara yönelik politikasının Balkanlar üzerinden Orta Doğuya açılmak isteyen Almanya’yı tedirgin etmesi. * Almanya ve İtalya’nın siyasi birliklerini kurmaları sonucunda Avrupa’nın siyasi dengesinin bozulması * Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya’nın yeni sömürgeler ele geçirmek ve Akdeniz’de etkili olmak istemesi. * Bloklar arası silahlanma yarışının hızlanması Yorum: İtalya Akdeniz’e yönelik emelleri için Avusturya ile karşı karşıya geliyordu ki bu durum İtalya’nın I. Dünya Savaşı başladıktan sonra İttifak Grubunu terk ederek İngiltere’nin yanına geçmesinde de etkili oldu. Yorum: Almanya, Fransa’dan Alses Loren bölgesini aldıktan sonra kendisini Fransa karşısında güvensiz hissetmeye başladı ve kendini güvende hissetmek için ittifaklar ve bloklaşmalar dönemini başlattı. Devletlerarası bu çıkar çatışmaları sonucunda Avrupa bloklara ayrılmıştır. 1883’te Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya arasında üçlü ittifak ( Bağlaşma Devletleri ) kurulmuştur. Savaş başladıktan sonra kendine Anadolu’dan pay verilen İtalya bu gruptan ayrılmış; ancak bu boşluk Osmanlı Devleti ve Bulgaristan’ın ittifak bloğuna katılmasıyla doldurulmaya çalışılmıştır. 1907’de ise İngiltere, Fransa ve Rusya arasında Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri) kurulmuş bu gruba daha sonra Japonya, Sırbistan, Romanya, Belçika, Portekiz, Brezilya, ABD ve Yunanistan gibi devletler de katılmıştır. 7-Dini ve kültürel yayılma yarışı Yorum: Sömürgeci devletler sömürmek istedikleri bölgelerde öncelikle dinlerini ve kültürlerini yaymaya çalışıyordu. 8-Hanedanlar arası mücadeleler * I. Dünya Savaşının temel sebebi ekonomiktir. (Ham madde ve Pazar arayışı, sömürgecilik) Soru: Bloklaşmanın önemini yazınız? * Devletlerarası gerilim arttı. * Fransa ile Almanya arasında XIX. yüzyıl sonlarında başlaması muhtemel olan ikili savaş ertelendi. * Silahlı ve bloklu tehdide dayalı zoraki barış dönemi oluştu. * Avusturya ile Sırbistan arasında 28 Temmuz 1914’de başlayan özel savaş dünya savaşına dönüştü. SAVAŞIN ÖZEL NEDENLERİ * Almanya ile İngiltere arasında ortaya çıkan siyasi ve ekonomik rekabet Örnek Soru: Bazı büyük devletlerin, Osmanlı Devleti'ni Birinci Dünya Savaşı'na sokmaya çalışmalarında Osmanlı Devleti'nin hangi özelliği önemli bir etken olmuştur? Yorum: Özel sebepler arasında en etkili sebep bu sebeptir. Sömürgeleri kendi topraklarının 104 katına çıkan İngiltere, Almanya’yı sömürgeleri için bir tehdit unsuru olarak görüyordu. Almanya’nın İngiltere aleyhine büyümek istemesine rağmen; İngiltere mevcut durumunu korumak istiyordu. A) Askeri gücü C) Savaş tecrübesi E) Siyasal yapısı 6 B) Jeopolitik konumu D) Ekonomik gücü * Bahane: Savaşın başlamasını sağlayan olay Avusturya Macaristan veliahtının bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi (Gavrilo Prinsip) İtilaf Devletleri Soru: Osmanlı I. Dünya Savaşına fiilen nasıl girmiştir? * İki Alman gemisi ........................................ donanması tarafından Akdenizde takip edilmektedir.İki gemi Çanakkale Boğazına gelir ve Osmanlı satın aldığını açıklar. Goben ...................., Breslav ............................................... adını alır. Gemilerin isimleri, bayrağı ve denizcilerin kıyafetleri değişir. Yavuz ve Midilli Karadenize açılır, Rusyanın ................................ ve ................... kentlerini bombalaması ile fiilen savaşa girdik. İttifak Devletleri a) …………………….. a) …………………….. b) …………………….. b) …………………….. c) …………………… c) …………………….. Not: Bombalama emrini Enver Paşa ya da Alman genelkurmayı Suşan’a vermiş olabilir. Not: İtalya 1915 yılında taraf değiştirmiştir. Not: I. Dünya Savaşı öncesi Osmanlının İngiltere’den parasını peşin olarak ödedikleri iki gemiyi ( Sultan Osman ve Reşadiye ) teslim etmemelerine tepki niteliğindedir. Soru: Osmanlı Devleti niçin Almanya yanında savaşa girmiştir? a).............................................................................................. Osmanlının Cepheleri ................................................................................................. b).............................................................................................. ................................................................................................. c).............................................................................................. Sınırları Dışında ................................................................................................. a)Galiçya d).............................................................................................. b)....................... ................................................................................................. c)Romanya Sınırları İçinde Savunma a) .................. Taarruz a) Kafkasya b) Sina-Filistin-Suriye b) ........................ e).............................................................................................. ................................................................................................. c) ............................... Soru: Almanya niçin Osmanlının kendi yanında savaşa girmesini istemiştir? d) Hicaz-Yemen e)...................................... a).............................................................................................. ................................................................................................. !!!!!Dikkat!!!!! Osmanlının savaşa girmesi ile; b).............................................................................................. *Savaş alanı genişledi. *Savaş daha uzun sürdü. *Yeni cepheler açıldı. *Almanya rahatladı. *Rusya’nın İtilaf Devletleri ile bağlantısı koptu. ................................................................................................. c).............................................................................................. ................................................................................................. Not: M. Kemal Çanakkale Savaşındaki başarısı ile Türk Milletince tanınacaktır. d).............................................................................................. ................................................................................................. Burada söylediği; “ Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimizi başka kuvvetler ve başka kumandanlar alabilir. ” emriyle Çanakkale Savaşı’nın bir varoluş savaşı olduğunu anlatmıştı. e).............................................................................................. ................................................................................................. 7 I. Dünya Savaşını Bitiren Antlaşmalar * Versay Antlaşması- .............................................................. * Nöyyi Antlaşması- ................................................................ * Trianon Antlaşması-............................................................. * Sen Jermen Antlaşması- .............Avusturya......................... * Sevr Antlaşması-................................................................... Soru: I. Dünya Savaşının genel sonuçlarını yazınız? Çanakkale Savaşı’ndan sonra Edirne’de bulunan 16. Kolordu Komutanlığına atandı. Daha sonra Kafkas Cephesine gönderildi. Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı. Bundan sonra 7. Ordu Komutanı oldu. Veliaht Vahdettin ile Almanya’ya giderek cephede incelemelerde bulundu. Almanya’dan geldikten sonra 7. Ordu Komutanlığına atandı ve Suriye’ye gitti. 31 Ekim 1918’te Yıldırım Orduları Grup Komutanlığına getirildi. Bu ordu kaldırılınca İstanbul’a gelip Harbiye Nezaretinde göreve başladı. * Milli devletler kuruldu. * Osmanlı ve Avusturya Macaristan İmparatorluğu yıkıldı. * Polonya, Litvanya, Ukrayna, Türkiye gibi yeni devletler kuruldu. * Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) kuruldu. * Manda ve himayecilik başlamış. Not: Osmanlıların I. Dünya Savaşı’nda kazandığı tek toprak Kars, Ardahan ve Batum’dur. * İngiltere en güçlü devlet olarak ortaya çıkmıştır. * Sivil savunma önem kazandı. Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918) * Yeni rejimler(Komünizm, Faşizm, Nazizm) ortaya çıktı. * ABD Başkanı Wilson I. Dünya Savaşı’ndan sonra yapılacak antlaşmaların esaslarını belirlemek ve dünya barışını korumak için 14 maddelik bir program belirledi. * On milyona yakın insan ölmüştür. * İlk kez kimyasal silahlar, tanklar ve denizaltılar kullanıldı. Wilson’un Osmanlı İle İlgili Maddeleri Notlar: * Osmanlı Devleti’nin Türk bölgelerine Türklere egemenlik hakkı tanınacak * I. Dünya Savaşında ilk defa tank ve kimyasal silah kullanıldı. * Türklerin egemenliğinde bulunan uluslara bağımsız devlet kurmaları sağlanacak * Savaştan sonra sınırlar çizilirken milliyetlerin dağılımı dikkate alınmadığından dolayı savaştan sonra da milliyet olayları devam etti. * Boğazlar ticarete açık olacak Soru: Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Wilson, dünya * İtalya savaş başlamadan önce Fransa ile gizli antlaşma yaptı. barışını sağlamak amacıyla bazı ilkeler belirlemiştir. Bu ilkelere göre, I. bütün milletleri içine alan bir kurul oluşturulması, * Paris Konferansında Doğu Trakya Yunanistan’a verildi. II. savaşta yenilmiş devletlerden savaş tazminatı * ABD I. ve II. Dünya Savaşının bitmesinde etkili oldu. alınmaması, * ABD savaşa girerken uluslararası dengede yerini almak istedi. III. her milletin kendi kaderini kendisinin kararlaştırması önerilerinden hangilerinin, Fransa ve İngiltere gibi * ABD savaşa 2 Şubat 1918’de fiilen girdi. büyük devletlerin, sömürü düzenlerini kaybedecekleri endişesiyle topraklarında uygulanmasına karşı çıktıkları savunulabilir? A) I ve II B) II ve III D) Yalnız II * Savaştan sonra; Almanya’nın güçlenmemesi İngiltere ve Fransa için temel politika oldu. C) Yalnız III * Versay, Nöyyi, Sen Jermen ve Trianon Antlaşmaları II. Dünya Savaşının çıkması ile yürürlükten kalktı. E) Yalnız I ( 27.03.2011 – YGS ) 8 * ABD ve Osmanlı savaşın başlamasında etkili olmamıştır. * Wilson Prensiplerinden cesaret alınması * Rusya’da Bolşevik ihtilali çıkınca; Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan bağımsız oldu. * Güney cephelerinin çökmesi * Savaş taraftarı olan İttihat ve Terakki Partisinin ülkeyi terk etmesi sonucunda başa barış isteyen Hürriyet ve İtilaf Fırkasının gelmesi. * Boğazların Osmanlı’nın elinde olması; Mustafa Kemal’e göre Osmanlı’yı savaşa sokabilecek stratejik bir etkendi. * Ukrayna 22 Ocak 1918’de bağımsız oldu. Not: Mondros Mütarekesi; 30 Ekim 1918’de Osmanlı adına Bahriye Nazırı .................... ……............................. ile; İtilaf Devletleri adına İngiliz Amirali .............................................. arasında Limni Adasının Mondros Limanında Agamemnon Zırhlısında imzalanmıştır. * Savaştan önce İngiliz sömürgeleri kendisinin 104 katı; Fransız sömürgeleri ise kendisinin 20 katıdır. * Osmanlı’yı paylaşmak savaşın başlangıç sebeplerinden değildir. * Mağlup devletlerin bir daha savaşmaya cesaret edememesi için antlaşmalara ağır maddeler kondu. Mondros’un Bazı Maddeleri: ( Tamamı 25 maddedir ) * I.Dünya Savaşı’nda Danimarka, Norveç, İsveç, İsviçre ve İspanya tarafsız kalmıştır. 1. Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıktığında istedikleri stratejik bir bölgeyi işgal edebilecektir. ( .......................................................... Madde ) * Osmanlı, ABD, Yunanistan, Bulgaristan, Japonya ve Romanya savaşın başlangıcında etkili olmamıştır. Soru: Birinci Dünya Savaşı sonrasında Yorum: *Anadolu işgale açık hale gelmiştir. Anlaşma Devletlerinin baskısıyla Ermeni tehcirinde görevli Osmanlı * Mütarekenin en önemli maddesi ........................ maddedir. memurlarının yargılanması için divanıharp oluşturulmuştur. * Bu madde itilaf devletlerinin Anadolu’da yaptıkları işgallerin hukuki dayanağı olmuştur. Osmanlı Devleti bu olağanüstü mahkemelerde bağımsız yargıçların görev alması için İsveç, Hollanda, İspanya ve Danimarka hükümetlerinden bir komisyon kurulması * İtilaf Devletleri bu maddeyi ateşkese koyarak Wilson ilkelerine ters düşmekten kurtulmuşlardır. isteğinde bulunmuş, ancak İngiltere ve Fransa’nın baskısıyla bu komisyon oluşturulamamıştır. İngiltere ve Fransa’nın bu 2. Doğu Anadolu’da altı ilde (Vilayet-i Sitte: Erzurum, Van, Elazığ, Sivas, Bitlis, Diyarbakır ) bir karışıklık çıktığında itilaf devletleri bu illerin herhangi birini işgal edebilecektir. ( ................................................................................. Madde ) tutumunun aşağıdakilerden hangisine dayandığı savunulamaz? A) Osmanlı hukuk sistemini düzenleme B) Osmanlı Devleti üzerinde baskı kurma Yorum: C) Osmanlı Devleti’ndeki Ermenilerin haklarını koruma Bu madde anlaşma devletlerinin Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni Devleti kurma projelerinin en önemli göstergesidir. D) Mahkemelerden kendi istekleri doğrultusunda karar aldırtma E) Diğer Avrupa devletlerinin soruna müdahalesini 3. Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması dışındaki Osmanlı orduları terhis edilecek; ayrıca orduya ait cephane, taşıtlar ve donanma anlaşma devletlerine bırakılacaktır. engelleme ( 27. 03. 2011 – YGS ) Yorum: B. MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918) Böylece Osmanlı Devleti yapılacak işgaller karşısında savunmasız hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu madde Anadolu’nun işgal edileceğini gösterir. Soru: Osmanlı Devleti niçin mütarekeyi imzalamıştır? * Osmanlı’nın savaşacak gücünün kalmaması 4. İran ve Kafkasya’daki Osmanlı birlikleri geri çekilecek. Kuzey Afrika ve Orta Doğu da bulunan Osmanlı askerî birlikleri en yakın itilaf devletine teslim olacaktır. * Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi sonucunda Osmanlı ile Almanya’nın kara bağlantısının kesilmesi 9 5. Ermenilerle itilaf devletlerinden alınan esirler serbest bırakılacak; Türk esirler itilaf devletlerinin denetiminde kalacaktır. * Gizli antlaşmaların var olması mütarekenin ağır şartlar taşımasında etkili oldu. Yorum: Bu durum devletlerin eşitliği ilkesine aykırıdır. Soru: Mondros Ateşkes Anlaşması metninde Kilikya, 6. Haberleşme ve ulaşıma ait bütün araç-gereçler anlaşma devletinin denetiminde bırakılacaktır. kullanılmıştır. Mezopotamya gibi sınırları belli olmayan bölge adları Anlaşma Devletlerinin yukarıdaki uygulamayla Yorum: amaçlarının * Böylece, işgalci devletlere karşı topyekûn bir mücadelenin Türkler tarafından başlatılması engellenmeye çalışılmıştır. aşağıdakilerden hangisi olduğu savunulabilir? * Bu durum bölgesel direniş hareketlerinin vatanın bütününe yönelik hale getirilmesini kısa bir için de olsa geciktirmiştir. A) Mebuslar Meclisini kapatmak * Bu madde işgallerin başlayacağını gösterir. C) İstanbul Hükümetiyle iş birliği yaptıklarını göstermek B) İşgal edecekleri alanı genişletmek ve tepkiyi azaltmak D) Kendi aralarındaki sorunları gidermek 7. Limanlar, toros tünelleri, tersaneler ve demir yolları anlaşma devletlerine bırakılacak E) İşgaller karşısında halkın desteğini almak ( 27.03.2011 – YGS ) 8. Anlaşma devletleri akaryakıt ve kömür ihtiyaçlarını Osmanlı Devletinden karşılayacak ve bu maddeler ihraç edilmeyecektir. Örnek Soru: Birinci Dünya Savaşı sırasında, gizli anlaşmalarda Boğazlar ve Doğu Anadolu Bölgesi'nin Rusya'ya verilmesi kararlaştırılmışken, Mondros Ateşkes Anlaşması'nda böyle bir hüküm yer almamıştır. Yorum: Anlaşma devletleri bu tür maddelerle Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığını ortadan kaldırmış ve Osmanlı’yı ekonomik bakımdan kendilerine bağımlı hale getirmeye çalışmışlardır. Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Rusya'nın Birinci Dünya Savaşı'ndan çekilmesi B) Rusya'da iç karışıklıkların devam etmesi C) Türklerin Çanakkale Cephesi'nde başarılı olması D) İngiltere’nin İtalya’nın dostluğuna önem vermesi E) Türklerin Muş ve Bitlis'i Ruslardan geri alması 9. Boğazlar İtilaf devletlerinin işgalinde olacaktır. Yorum: Bu madde Osmanlı’nın boğazlar üzerindeki egemenliğini sona erdirdiği gibi; İstanbul’u güvenliksiz hale getirdi ve Anadolu ile Rumeli’nin bağlantısını kesti. İŞGALLER 10. Batum işgal edilecektir. * Mondros’tan sonra ilk işgal edilen yer ..........................................................................................’dur. Yorum: İngiltere bu madde ile Kafkasya’yı işgal ederek Osmanlı ile Rusya’nın bağlantılarını kesmek istemiştir. * İngilizler; Musul, İzmit, Eskişehir, Afyon, Samsun, Merzifon, Batum, Urfa, Antep ve Maraş ( Urfa, Antep ve Maraş Fransızlara verildi. ) 11. Osmanlı ittifak grubu ile ilişkilerini kesecektir. * Fransızlar; Adana, İskenderun, Antakya ve sonradan Antep, Maraş ve Urfa. Soru: Mondros Mütarekesinin Önemini Yazınız? * Osmanlı Devleti İtilaf devletlerine teslim olmuştur. * İtalyanlar; Antalya, Kuşadası, Bodrum, Fethiye, Marmaris ve Konya * Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir. * İtilaf Devletleri; 13 Kasım 1918’te donanmaları ile İstanbul’u fiilen işgal ettiler. * Gizli antlaşmaların uygulama safhası başlamıştır. * Milli cemiyetler kurulmuştur. Not: * Mütarekeyi imzalayan Rauf Orbay gözden düşmüştür. Yorum: * Mütarekenin Suriye’dedir. * İşgallere karşı ilk tepki, 19 Aralık 1918’de Hatay’a bağlı imzalandığı tarihte Mustafa .............................................’un Karakese Köyü’nde Mehmet Kara’nın Fransızlara attığı kurşundur. Kemal 10 * Batı cephesinde ilk Kuva-yı Milliye direnişi ise Ali d) Mitingler düzenlendi. Çetinkaya komutasında .....................................................’ta, Yunanlılara karşı gerçekleştirildi. e) Redd-i İlhak Cemiyeti kuruldu. Not: 18 Ocak 1919 yılında toplanan Paris Barış Konferansında daha önce İtalya’ya verilen İzmir ve çevresi Yunanlılara verildi. f) Halk işgalcilere güvenilemeyeceğini anladı. Önemi:..................................................................................... Verilme Sebebi:....................................................................... * İzmir’in işgali dünya kamuoyunda büyük bir yankı ve kınamaya sebep olunca; olayın sorumlusu durumunda olan İtilaf devletleri kamuoyunu yatıştırmak ve İzmir bölgesindeki durumu öğrenebilmek için bölgeye Amerikalı Amiral Bristol önderliğinde bir İngiliz, bir Fransız ve bir İtalyan generalden oluşan bir rapor heyeti göndermişlerdir. ………………………………………………………………………. Bristol Raporuna Göre; AMİRAL BRİSTOL RAPORU ………………………………………………………………………. * Bölgedeki olayların sorumlusu Türkler değil; Rumlardır. İZMİR’İN İŞGALİ ( 15 MAYIS 1919 ) * Yunanlılar Paris Konferansına verdirttikleri doğrultusunda İzmir’i işgal etmişlerdir. * Bölgede Türkler çoğunluktadır. karar * Yunanlıların bölgeyi işgali ilhaka yöneliktir. Bölgenin güvenliğini sağlamaya yönelik değildir. * Bölgeden Yunanlılar çekilerek; bölgeye İtilaf devletlerinin güvenlik birlikleri yerleşmelidir. Not: İşgallerde Yunanlılara ilk kurşunu Hukuk-u Beşer ( İnsan Hakları ) gazetesinin başyazarı .................................. ........................................................ ( Osman Recep Nevres ) atmıştır. Soru: Amiral Bristol Raporunun Önemini Yazınız? * Milli Mücadelemizin haklılığını onaylayan ilk uluslararası belgedir. * Yunanlıların Paris Konferansına sahte rapor verdiği ortaya çıkmıştır. * Yunan işgalinin niteliği dünyaya duyurulmuştur. * İşgalin gereksiz ve haksız olduğu belirtilmiştir. Not: Aynı dönemde Ermeniler için Doğu Anadolu’ya General .................................................. liderliğinde bir heyet gönderilmiştir. Ermenilerin iddialarının asılsız olduğu ortaya çıktı. * Bu olay üzerine Yunanlılar İzmir’de katliam, yağma ve tecavüzlere başladılar. Türk subaylarını Zito Venizelos ( Yaşasın Venizelos ) diye bağırmaya zorladılar. Bağırmayan Kurmay Albay Süleyman Fethi Bey’i şehit ettiler. C. KUVAYI MİLLİYE HAREKETİ Kuvayı Milliye Nedir? Kuva-yı milliye, işgaller karşısında, halkın harekete geçerek kendi bölgelerini korumaya çalışması hareketidir. Soru: İzmir’in İşgalinin Önemini Yazınız? Soru: Kuvayı Milliye’nin Özelliklerini Yazınız? a) Kuva-yı Milliye ortaya çıkmaya başladı. * İşgallere tepki olarak ortaya çıktılar. b) Milli bilinç uyandı. * Bölgesel olarak hareket ettiler. c) Halkı milli mücadele için örgütlemek kolaylaştı. * Düzenli ordu kurulana kadar düşmanı oyaladılar. 11 * Düzenli ordunun temelini oluşturdular. 3-Kardos Cemiyeti: * TBMM’ye karşı oluşan isyanları bastırdılar. * Bu cemiyet Rum göçmenlerine yardımcı olmak görüntüsü altında Pontus Cemiyetine yardımcı oluyordu. * Desteğini halktan aldılar. * Tutarsız davranışları halk ile Kuva-yı Milliyenin vurucu gücü olan milislerin arasını açtı. 4-Etnik-i Eterya Cemiyeti: * Bu cemiyet bağımsız Yunanistan’ı oluşturmak için 1814 yılında Filiki Eterya adıyla kurulmuştur. * Ortaya çıkışında işgaller ve işgaller karşısında Osmanlı Devletinin tepkisizliği etkili oldu. * I. Dünya Savaşından sonra ise Yunanistan’ı büyütmek ve Bizans Devletini kurmak için çalıştı. * Milli cemiyetlerin silahlı koludurlar. * Disiplin ve eksiklikleridir. birlikten yoksun oluşları en büyük -- Ermeniler Tarafından Kurulanlar: Hınçak ve Taşnak Sütyun Cemiyetleri: * Doğu Anadolu toprakları, Çukurova toprakları ve Karadeniz bölgesinin bir kısmını Ermenistan’a katmak için çalıştılar. -- Yahudiler Tarafından Kurulanlar: Makabi-Alyans İsrailit Cemiyetleri: * Yahudi devleti kurmak için çalışmışlardır. * Ekonomik çıkarlarının korunması ön planda olmuştur. Yorum: AZINLIKLAR TARAFINDAN KURULAN CEMİYETLER * Azınlıklar Türkleri Hıristiyan katliamı yapıyor olarak göstererek Anadolu’nun işgalini başlatmak istediler. -- Rumlar Tarafından Kurulanlar: * Azınlıklar giriştikleri yıldırma faaliyetleri ile hedefledikleri bölgelerden Türkleri kaçırarak ilgili bölgelerde çoğunluk olmak istediler. 1-Mavri Mira Cemiyeti: * Fener Rum patrikhanesi tarafından kuruldu. * Bizans İmparatorluğunu yeniden canlandırmayı ve Ege’de ilerleyen Yunanlılara yardım ederek Batı Anadolu ve Trakya’yı Yunanistan’a katmayı amaçlıyordu. (......................................... ................................................... ) Soru: Azınlık cemiyetlerinin özelliklerini yazınız? * Wilson İlkelerinden ilham aldılar. * Yunan Kızılhaçı, Göçmenler Komisyonu ve Rum İzcilik Kuruluşları bu cemiyetin alt kollarıydı * Mondros Mütarekesi, azınlıkların çalışmaları için uygun zemin oluşturdu. 2-Pontus Rum Cemiyeti: * Azınlıklar Osmanlı ülkesini sömürmek isteyen işgalciler tarafından kullanıldılar. * 1904’de Merzifon’da Amerikan kolejinde kuruldu. * Kiliseleri ve yabancı okullarını üs edindiler. * Batum’dan Sinop’a kadar uzanan ve merkezi Samsun veya Trabzon olabilecek bir Rum devleti kurmayı amaçlıyordu. * İşgal devletlerinden yardım gördüler. Not: MÖ. 281’de kurulan Pontus Devleti’ni MS. 63’de Romalılar yıktı. 1204’de tekrar kurulan Pontus Devleti’ni 1461’de Fatih yıktı. * Çıkardıkları olaylar ile TBMM’yi meşgul ettiler. 12 * Bu cemiyet Osmanlı Devleti’nin yıkılması halin-de Trakya’da bir cumhuriyet kurmayı planlamaktadır. MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLER 1-Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti: * Edirne Kongresini düzenlemiştir. * Kurtuluşun padişahın emirlerine bağlı kalmakla mümkün olacağını savunmuştur. Damat Ferit Paşa hükümetini desteklemişlerdir. Not: İşgaller sonrasında kurulan ilk yararlı cemiyettir. 2-İzmir Müdafa-i Hukuk Cemiyeti: * Ege Bölgesinde Yunanlıların bölücü faaliyetlerine karşı çalıştı. 2-Teali İslam Cemiyeti: * Kurtuluşun halifenin emirlerine ve İslam’ın prensiplerine uymakla mümkün olacağını savunmuştur. İstanbul’da medrese müderrisleri tarafından kurulmuşlardır. * 2 - 9 Mart 1919 tarihinde İzmir’de Müdafa-i Hukuk Kongresini düzenledi. 3-İngiliz Muhipleri Cemiyeti: 3-Kilikyalılar Cemiyeti: * Kurtuluşun ....................................................... himayesi ile mümkün olacağına inanıyordu. Kurucusu Sait Molla’dır. * ...................................... ve civarının Ermeni ve Fransızlara karşı bütünlüğünü korumak için kuruldu. * Bu cemiyet hükümet tarafından da desteklenmiştir. 4-Redd-i İlhak Cemiyeti: 4-Wilson Prensipleri Cemiyeti: * İzmir’in işgaline tepki olarak kuruldu. * Bu cemiyetin taraftarları Wilson ilkelerinden ilham almıştır. Halide Edip Adıvar, Refik Halit Karay, Rauf Orbay, Bekir Sami Bey gibi aydınlar desteklemişler ancak daha sonra bu aydınlar Milli Mücadeleye katılmışlardır. * Balıkesir ve Alaşehir kongrelerini düzenleyerek Ege Bölgesini örgütledi. * Kuvay-ı Milliyeyi harekete geçirerek silahlı direniş başlattı. * Kurtuluşun .......................................... mandasına girmekle mümkün olacağına inanmışlardır. 5-Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti: 5-Hürriyet ve İtilaf Fırkası: * Orta ve Doğu Karadeniz’deki faaliyetlerine karşı kuruldu. * 1911 yılında İttihat ve Terakki Partisine karşı kuruldu. Damat Ferit Paşayı desteklediler. Rum ve Ermeni * Erzurum Kongresinin toplanmasına yardımcı ol-du. * 1918’den itibaren yönetimde etkili olmaya başladı. * Erzurum Kongresinde Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti ile birleşti. * Anadolu hareketini İttihatçıların hareketi olarak gören parti Kurtuluş Savaşına karşı gelişin liderliğini üstlendi. AYRILIKÇILAR 6-Milli Kongre Cemiyeti: 1- Kürt Teali Cemiyeti: * İstanbul’da kuruldu. * Bu cemiyetin taraftarları Wilson Prensiplerine dayanarak; halifeye bağlı olarak bir Kürt devleti kurmayı planlamışlardır. Kurucusu Seyyit Abdülkadir’dir. * İlk defa kuvay-ı milliye tabirini kullandı. * Milli mücadele için birleşmeyi savundu. * 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgaliyle bu cemiyet dağıldı. MİLLİ CEMİYETLER Not: Milli mücadelemizin haklılığını basın yayın yoluyla dünya kamuoyuna anlatmıştır. 1-Trakya Paşaeli Cemiyeti: * Mavri Mira Cemiyetinin Trakya’ya yönelik olarak yürüttüğü bölücü faaliyetlere karşı kurulmuştur. 7-Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti: * İstanbul ve boğazların işgal edilmesi bu cemiyetle Anadolu’nun bağlantısını kesmiştir. * Doğu Anadolu’nun korumak için kuruldu. 13 Ermenilere karşı bütünlüğünü * XV. kolordunun Erzurum’da dağılmamış halde olması bu cemiyeti daha da etkin hale getirdi. Not: M. Kemal 13 Kasım 1918’de İstanbul’a geldi. Boğazda düşman gemilerini görünce yaverine; “ Geldikleri gibi giderler ! ” diyecektir. Arkadaşı Rafet Ferit’e ise “ Hata ettim, İstanbul’a gelmemeliydim. Ne yapıp edip Anadolu’ya dönmenin çaresini bulmalı. ” diyecektir. * Erzurum Kongresini düzenledi. * Le Pays gazetesini çıkardı. * Cemiyet; Türkleri azınlıklara göre daha güçlü tutmak için şu kararları aldı: Ç. MİLLİ MÜCADELE HAZIRLIKLARI 1. Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı a- İşgallere karşı direnilecektir. * Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde ......................... ........................................ Cemiyetinin çalışmaları sonucunda bölgedeki Rum halkı karışıklıklar çıkarıyor ve olayın sorumlusu olarak da Türk halkı gösteriliyordu. Bu durum karşısında İngilizler, Osmanlı hükümetine bölgede güvenliğin sağlanmasını; aksi takdirde, bölgeyi işgal edeceklerini bildirdiler. Rumların da zaten beklentisi, bölgenin İngilizler tarafından işgal edilerek Rumların işlerinin kolaylaştırılmasıydı. b- Basın yayın yoluyla propaganda yapılacaktır. c- Bölge dışına göç edilmeyecektir. d- Bilim, iktisat ve din teşkilatları kurulacaktır. 8-Anadolu Kadınları Müdafaaivatan Cemiyeti: * 5 Kasım 1919’da Sivas’ta ülkenin işgalini protesto etmek ve orduya yardım toplamak için kuruldu. Soru: Milli Cemiyetlerin Genel Özelliklerini Yazınız? * Bölgede güvenliğin sağlanması için İstanbul yönetimi ..................... Ordu Müfettişliğine getirerek Mustafa Kemal’i görevlendirdi. Mustafa Kemal bölgede hareket edebilmek için IX. Ordu Bölgesindeki sivil makamlara da emir verme yetkisini aldı. * Türk halkının Mondros Mütarekesine ilk tepkisidir. Soru: Mustafa Kemal’in Görevini Yazınız? * Basın yayın faaliyetlerinin elverişli olmasından, elçiliklerin varlığından ve merkez durumunda olmasından dolayı İstanbul’u merkez edindiler. * Görev bölgesindeki orduları terhis etmek * Milli mücadeleye örgütsel zemin hazırladılar. * Halkın elindeki silah ve cephaneyi toplamak * Halk arasında milli bilinci uyandırdılar. * Halka silah ve cephane dağıtan kuruluşları ortadan kaldırmak * İtilaf Devletleri temsilcilerine telgraf çektiler. * Asayiş ve güvenliği sağlamak * İşgalleri ve azınlıkların bölücü faaliyetlerini önlemeye çalıştılar. Not: 16 Mayıs 1919’da Bandırma vapuru ile yola çıkan M. Kemal 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ulaştı. * Bölgesel niteliklidirler. * Mustafa Kemal gibi birleştirici bir liderden yoksun oluşları en büyük eksiklikleridir. * İstanbul hükümetine, bağlı olmadıkları gibi; karşı da değillerdir. * Sivas kongresinden önceki en büyük eksiklikleri tek elden idare edilmemeleridir. * Türkçülük duyguları ile kurulmuşlardır. * Genellikle ittihatçılar tarafından kurulmuşlardır. * Programları bölgesel kurtuluşa kapsayan plan ve programları yoktur. yöneliktir. Bütünü * Önce basın yayın yoluyla propagandayı ilke edindiyseler de; kanlı işgallerin başlamasıyla silahlı mücadeleyi başlattılar. Not: Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Cemiyeti adı altında birleştiler. 14 Soru: M. Kemal’in Samsun’a Çıkmasının Önemini Yazınız? c) İtilaf devletlerine ve Osmanlı hükümetine telgraflar çekilmesini istemiştir. * Mustafa Kemal milli mücadeleyi başlattı. Yorum: Mustafa Kemal yurdun çeşitli yerlerinde başlayan halk heyecanını ortak bir çizgi üzerinde birleştirmek istiyordu. Ferdi bilinçten ulusal bilince ulaşılmasını istiyordu. * Mustafa Kemal “ Ya İstiklal! Ya Ölüm! ” parolasını benimsedi. * Kurtuluşun ulusal olacağı vurgulandı. Yorum: Mustafa Kemal İzmir’in işgalini halkın uyarılması ve birleştirilmesi için kullanmak istemiştir. Soru: M. Kemal ile Samsun’a kimler çıkmıştır? a) Kazım Dirik – Kurmay Başkanı b) Hüsrev Gerede – Kurmay Albay c) Arif ( Ayıcı Arif ) - Albay * Mustafa Kemal’in isteği üzerine bundan sonra mitingler düzenlenmesi, Mustafa Kemal’in lider olarak benimseneceğini göstermektedir. Not: Mustafa Kemal’e Havza’daki faaliyetlerinin sonucu olarak; İngilizlerin baskısıyla, 8 Haziran 1919’da İstanbul hükümetinden, kendisini İstanbul’a geri çağıran bir telgraf geldi. d) İbrahim Tali Öngören - Doktor e) Refik Saydam – Doktor f) – Yaver Yorum : M. Kemal’in ilk kişisel bildirisidir. Cevat Abbas g) Muzaffer - Yaver 3. Amasya Genelgesi ( 22 Haziran 1919 ) h) Refet Bele - Sivas Kolordu Komutanı Not: 19 Mayıs Ruhunun Anlamı; a) Kayıtsız şartsız bağımsızlık b) Milli egemenlik c) Batı uygarlığını yakalama Not: Yeni Türk Devletinin kurulmasında izlenecek yol; a) Osmanlıya ve padişaha başkaldırarak Kurtuluş Savaşı yapma b) Kurtuluş savaşında ise Ya bağımsızlık, Ya Ölüm 2. Havza Genelgesi ( 28 Mayıs 1919 ) * Samsun bölgesini, İngiliz ve Rumların varlığından dolayı, milli mücadele çalışmalarının başlaması için uygun görmeyen Mustafa Kemal; Samsun’dan Havza’ya hareket etti. Sebep: * Ülkenin içinde bulunduğu durumu millete duyurarak milleti bağımsızlık ve egemenlik için mücadeleye çağırmak. * M. Kemal; a) İşgallere karşı protesto ve mitingler düzenlenmesini b) Yapılan mitinglerde düzenin korunması ve azınlıklara kötü davranılmaması Genelgenin Hazırlayıcıları: * Mustafa Kemal, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy, Rauf Orbay, Kazım Karabekir ( Erzurum’da ) ve Cemal Paşa ( Konya’da ) Yorum: İtilaf Devletleri tarafından Mondros’un 7. maddesinin yürürlüğe konmasını engellemek amacı ile M. Kemal bu maddeyi söylemiştir. 15 * Anadolu’nun her yönden güvenli yeri olan Sivas’ta milli bir kongre toplanmalıdır. Genelgenin Maddeleri: * Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir. Yorum: Yorum: a) Ulusal bir kongrenin toplanması istenmiştir. a) Milli Mücadelenin ............................. ortaya koymaktadır. b) Milli birlik ve beraberliğin sağlanması amaçlanmıştır. b) Kurtuluş Savaşının bölgesel değil; bütünsel olduğu vurgulanmıştır. c) Bölücülere ve bölgesel kurtuluşu amaçlayanlara bir tepkidir. * Kongreye her sancaktan milletin güvenini kazanmış üç delege katılmalıdır. Delegeleri müdafaa-i hukuk cemiyetleri ve belediyeler seçmelidir. Delegelerin kongreye geliş güzergâhları ve zamanları milli bir sır olarak saklanmalıdır. * İstanbul’daki hükümet baskı altında olduğundan dolayı, üzerine almış olduğu sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş gibi gösteriyor. Yorum: a) Kararların ulusal olması amaçlanmıştır. Yorum: b) Delegelerin milletin güvenini kazanmış kişilerden olmasının istenmesi kongrede alınacak kararların bütün millet tarafından kabul edilebilmesi içindir. a) İlk defa İstanbul hükümetine tepki gösterilmiştir. b) Milli Mücadelenin gerekçesini ortaya koymaktadır. c) Delegelerin milli mücadele taraftarı olması için delegelerin müdafaa-i hukuk cemiyetleri tarafından belirlenmesi istenmiştir. Uyarı: Mustafa Kemal milli mücadele esnasında milli güçte bölünme yaşanmaması için padişaha karşı doğrudan tepki göstermeyip; tepkilerinde İstanbul hükümetini hedef almıştır. d) Delegelerin seçimle belirlenmek istenmesi ileride seçime dayalı bir sistemin olabileceğini de göstermektedir. * Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. * Doğu ileri adına 10 Temmuz 1919’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır. Bu tarihe kadar diğer illerin temsilcileri de Sivas’a gelebilirlerse; Erzurum kongresine katılmış olan delegeler Sivas’a hareket edecektir. Yorum: a) Milli egemenlik fikri ilk defa üstü kapalı bir şekilde vurgulandı. b) Kurtarıcı olarak, padişah, mandacı ve himayeci devletlerin yerini milletin kendisi aldı. Soru: Amasya Genelgesinin Önemini Yazınız? a) Milli Mücadelenin gerekçesi (Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir); amacı (her türlü etki ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun varlığı gereklidir) ve yöntemi (Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.) ortaya konmuştur. c) Kaderine razı olmaya bir karşı çıkış vardır. d) İleride milli egemenliğe dayalı devletin kurulacağına dair ilk işaretler verilmiştir. e) Mustafa Kemal’in Türk milletine güvendiği ve mücadeleyi millete mal etmek istediği anlaşılmaktadır. b) İşgalciler ve İstanbul hükümetine bir tepkidir. f) Milli Mücadelenin .............................. ortaya koymaktadır. c) Milli mücadelenin programıdır. * Milletin durum ve davranışını göz önünde tutmak ve haklarını dile getirip bütün dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun varlığı gereklidir. d) Mustafa Kemal’in millete ilk çağrısıdır. e) Türk inkılâbının ihtilal safhası başlamıştır. Yorum: f) Kurtuluşun tek elden yürütülmesi için ortam hazırlanmaya çalışılmıştır. a) İlk defa heyet-i temsiliyenin kurulması istenmektedir. g) Milli bağımsızlık hukuki yönden belgelere bağlanmıştır. b) Kurtuluş savaşına, kişisellikten çıkarılarak, ulusal karakter kazandırılmaya çalışılmaktadır. h) Evrensel haklar dile getirilmiştir. c) Genelgenin ihtilalcı yönü görülmektedir. ı) Mustafa Kemal bu genelgeyi yayınlayarak ilk defa İstanbul’un verdiği yetkileri aşmıştır. d) Milli Mücadelenin ............................. ortaya koymaktadır. 16 * Erzurum Kongresi, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti tarafından Rum ve Ermenilere karşı Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesinin bütünlüğünün korunması için toplanmıştır. Yorum: a) Amasya Genelgesinin yayınlanmasından sonra İçişleri Bakanı Ali Kemal, Mustafa Kemal’e görevinden alındığını ve İstanbul’a geri dönmesi gerektiğini bildirdi. ( Gerekçe olarak ise yetkilerini aştığı bildirildi. ) Alınan Kararlar: b) Vakit kazanmak isteyen Mustafa Kemal ise “ Ben sadece padişahtan emir alırım ” diyerek karşılık vermiştir. 7-8 Temmuz 1919 günü İstanbul’dan Mustafa Kemal’in görevden alındığına dair telgraf geldi. Mustafa Kemal ise 89 Temmuz 1919 günü askerlik mesleğinden ayrılarak sine-i millete döndüğünü bildirdi. * Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez. Yorum: a) Bu madde Sivas Kongresi ve Misak-ı Milli kararlarının da ilk maddesidir. İlk kez milli sınırdan bahsedilmiştir. c) Amasya Genelgesinin esasları ilk defa Erzurum Kongresinde karara dönüştü. b) Bölgesel amaçlı olarak toplanan kongre bütünü ilgilendiren karar almıştır. d) Genelgeden sonra, İstanbul’un Anadolu’ya egemen değil tabi olması gerektiği bildirildi. c) Bütün bölücülere tepki gösterilmiştir. e) Genelgenin uygulanması ile ordu mensuplarının görevlendirilmesi Türk ordusunu da ihtilalın içine çekmiştir. * Her türlü yabancı müdahalesine karşı millet, birlik olarak kendisini müdafaa edecektir. * Vatanın ve istiklalin muhafaza ve teminine İstanbul Hükümeti muktedir olamadığı takdirde; gayeyi temin için Anadolu’da geçici bir hükümet kurulacaktır. Hükümeti milli kongre seçecektir. Kongre toplantı halinde değilse; bu işi temsil heyeti yapacaktır. Soru: Amasya Genelgesi’nin 6. maddesi “Askerî ve millî örgütlerin hiçbir biçimde dağıtılmaması, komutanlıkların başkalarına bırakılmaması, silah ve cephanenin elden çıkarılmaması, vatanın herhangi bir yerinde yeniden başlayacak bir düşman işgali bütün orduyu ilgilendirdiğinden vatanın hep birlikte savunulması” şeklindedir. Yorum: a) İlk defa geçici hükümetten bahsedildi. b) İlk defa açıkça yeni bir devletten bahsedildi. Bu maddeye göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) İş başındaki komutanların görevlerini terk etmemesine B) Askerî ve sivil örgütlerin birlikte hareket etmesi gerektiğine C) Temsilciler Kurulunun hükümet gibi hareket ettiğine D) Anlaşma Devletlerine cephe alındığına E) İşgallere karşı direnileceğine ( 24.03.2013 – YGS ) * Kuva-yı Milliyeyi etkin, milli iradeyi hâkim kılmak esastır. Yorum: a) İlk defa millet iradesinden açıkça bahsedildi. * Hıristiyan azınlığa siyasi hâkimiyetimizi zedeleyici ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez. 4. Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 ) * Manda ve himaye kabul edilemez. Yorum: a) Bağımsızlığın vurgulanmıştır. koşulsuz olarak sağlanacağı b) İlk kez manda ve himaye reddedilmiştir. * Milli meclisin derhal toplanmasına ve hükümet işlerinin meclisin denetimi altında yürütülmesine çalışılacaktır. Yorum: a) İlk defa meclis-i mebusanın toplanması istenmiştir. b) Tutarsız davranışlar içinde olan Damat Ferit Paşa hükümeti kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. 17 * Ulusal irade padişah ve halifeyi de kurtaracaktır. d) Askeri yetkileri alınan Mustafa Kemal’in emrine Kazım Karabekir’in gönüllü olarak girmesi Mustafa Kemal’in liderlik sorunun çözülmesinde etkili olduğu gibi örgütlenme döneminde Mustafa Kemal’in işini de kolaylaştırmıştır. Yorum: Mustafa Kemal birlik ve beraberliğin devamı için böyle bir kararı da kongrede almıştır. e) Mustafa Kemal bölge dışından olduğu için ilk anda Erzurum Kongresine alınmak istenmedi. Kongreden Kazım Bey ve Cevat Dursun’un istifa etmesi sonucunda Mustafa Kemal ve Rauf Orbay kongreye alındı. * Milletimiz insani ve asri gayeleri tebcil; sınaî ve iktisadi hal ve ihtiyacımızı takdir eder. f) Kongreye 56 delege katıldı. İstanbul’un baskıları sonucunda Elazığ valisi Ali Galip Elazığ, Mardin ve Diyarbakır delegelerinin kongreye katılmasını engelledi. Yorum: Dışarıdan gelebilecek yardımların insani amaçlarla olması durumunda kabul edilebileceği vurgulanmıştır. ( Bağımsızlığımıza saygı duyulduğu takdirde ) Soru: Erzurum Kongresi'ni, İstanbul'da bulunan İngiliz ve Fransız temsilcileri ihtilal olarak nitelendirmiş ve Osmanlı saltanatı aleyhine sonuçlar verebilecek gelişme olarak değerlendirmiştir. Soru: Erzurum Kongresinin Önemini Yazınız? * Erzurum Kongresi toplanış amacı ve katılımı yönüyle bölgeseldir. Fakat Mustafa Kemal kongreye katıldığı için kongrede ulusal kararlar da alınmıştır. Bu değerlendirmenin Erzurum Kongresi'nin, I. ulusal istencin egemen kılınması, * İstanbul’un muhalefetine karşı toplandığından ve aldığı karalardan dolayı ihtilalcı bir kongredir. II. yabancı bir devletten teknik ve ekonomik yardım * Tam bağımsızlık ve milli egemenlik fikirleri açıkça vurgulandı. III. Mebuslar Meclisi (Meclis-i Millî)'nin hemen toplanması alınabilmesi, ve merkezî hükümetin aldığı kararları Meclisin denetimine sunması * Mustafa Kemal başkanlığında, dokuz kişiden oluşan ve Doğu illerini temsil eden temsil heyeti kuruldu. kararlarının hangilerinden kaynaklandığı savunulabilir? * İlk defa ulusal sınırlardan bahsedildi. A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III * Doğu Anadolu’daki cemiyetler ve Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyetinin çatısı altında birleştirildi. C) I ve II E) I, II ve III ( 11.04.2010 – YGS ) Soru: Ahmet: Erzurum Kongresi kararlarının birinci maddesi * Azınlık haklarına ilk defa tepki gösterildi. * Sivil bir vatandaş olan Mustafa Kemal’in, kongreye ve temsil heyetine başkan seçilmesi, Mustafa Kemal’in yetki problemini ortadan kaldırdı. “Doğu vilayetleri ile Trabzon ve Canik (Samsun) sancağı * İstanbul hükümeti Mustafa Kemal, Rauf Orbay ve Refet Bele için tutuklama kararı çıkardı. (30 Temmuz 1919). 9 Ağustos 1919’da ise Mustafa Kemal askerlikten ihraç edildi. Onur da bu maddenin, I. Arap, * Ulusal güçlerin birleştirilmesi için ilk adım atıldı. III. Rum birbirinden ayrılmaz ve Osmanlı topluluğunun bir parçası olmak üzere bir bütün teşkil eder.” şeklindedir, demiştir. II. Ermeni, azınlıklarının bölgedeki yıkıcı faaliyetlerini önlemek amacıyla konduğunu söylemiştir. Yorumlar: Onur, yukarıdaki azınlıklardan hangilerini söyleseydi Ahmet’e doğru bilgi vermiş olurdu? a) Gücün tüm yurttan alınması için Sivas Kongresinin toplanmasına da gerek duyuldu. A) Yalnız II b) Mustafa Kemal ilk defa sivil bir vatandaş olarak Erzurum Kongresinde görev almıştır. c) Erzurum Kongresinde dış işlerle de ilgili kararlar alınması, kongrenin meclis gibi hareket ettiğini gösterir. B) Yalnız III D) Yalnız I C) I ve III E) II ve III ( 27.03.2011 – YGS ) 18 5. Balıkesir Kongresi (26 - 31 Temmuz 1919 ) Soru: Kongrenin Karşılaştığı Sorunları Yazınız? * Balıkesir Kongresi Yunanlılara karşı Batı Anadolu’nun bütünlüğü için; Redd-i İlhak Cemiyetinin çalışmaları sonucunda toplanmıştır. * İstanbul hükümeti ve işgal güçlerinin engellemesi sonucunda kongreye beklenildiği kadar üye katılamadı. ( 38 kişi katıldı. ) Alınan Kararlar: * Elazığ valisi ................ ......................’in kongreyi basacağı söylentisi yayıldı. ( Ali Galip Sivas’taki askeri birlikten çekindiği için kongreyi basamadı. ) * Yunanlılara karşı Kuva-yı Milliye’nin güçlendirileceği kararlaştırıldı. * Batı Anadolu’daki kararlaştırıldı. güçlerin * Fransızların Sivas’ı işgal edeceği haberleri yayıldı. ( Mustafa Kemal böyle bir şeyin mümkün olmayacağını belirtti.) birleştirileceği * İlk anda Mustafa Kemal kongreye başkan seçilmek istenmediyse de; uzun tartışmalar sonucunda Mustafa Kemal kongreye başkan seçildi. * Seferberlik ilan edildi. * Padişaha bağlılık bildirildi. Not: Balıkesir Kongresi, Amasya Genelgesinin bağımsızlık yönünü kabul etmiştir. Batı Anadolu’yu işgalcilere karşı örgütlenmeye çalışılmıştır. * Delegelerin büyük bir çoğunluğu ABD mandasını savundu. Fakat Mustafa Kemal, ABD mandasının Türk milleti için uygun olmadığını delegelere anlatıp kabul ettirince; ABD mandası da kesin olarak reddedildi.( ABD Doğu Anadolu’da bir Ermeni devletinin kurulmasını istiyor; Osmanlı ülkesinin parçalanmasını öngörüyor; Türkiye’nin mandaterliğini ise istemiyordu.) 6. Alaşehir Kongresi (16 – 25 Ağustos 1919 ) * Batı Anadolu’nun Yunanlılara karşı bütünlüğünün korunması için Redd-i İlhak Cemiyetinin çalışmaları sonucunda toplanmıştır. * İstanbul Hükümeti, Mustafa Kemal ve kongreye katılanlar için tutuklama kararı çıkardı. Not: Erzurum Kongresinin kararları Sivas Kongresinin birinci maddesi olarak kabul edildiği için Sivas Kongresi Erzurum Kongresine göre daha kısa sürmüştür. Alınan Kararlar: * Erzurum ve Balıkesir Kongresinin kararları görüşüldü. * Milli mücadeleyi destekleme kararı alındı. Alınan Kararlar: * Yunanlılarla savaşma kararı alındı. * Osmanlı hükümeti bir dış baskı karşısında vatanın her hangi parçasını terk ve ihmal etmek zorunda kalırsa; halife ve saltanatın, vatan ve milletin korunmasını sağlayacak her türlü tedbir alınmıştır. * Gerektiğinde büyük devletlerin yardımının alınabileceği vurgulandı. * İtilaf devletlerinden haklarımıza saygı gösteren haklı ve adaletli bir karara varmalarını bekleriz. * Milli cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti altında toplanmıştır. 7. Sivas Kongresi (4 – 11 Eylül 1919) * Bütünlük ve bağımsızlığı korumak için nasıl bir politika izleneceğinin saptanması; saptanan politikanın bütünü kapsayacak şekilde tüm milletçe uygulanması amaçlanmıştır. Yorum: a) Birlik sağlanmıştır. b) Cemiyetler bölgesel olmaktan çıkarak ulusallaşmıştır. c) Kuva-yı milliye için komuta birliği sağlanmıştır. d) Kurtuluş Savaşının tek elden yönetilmesi kolaylaşmıştır. * Mustafa Kemal başkanlığında tüm yurdu temsil edecek şekilde 15 kişiden oluşan temsil heyeti kuruldu. * ..................... ....................... ......................................... batı cephesi kuva-yı milliye komutanlığına tayin edildi. 19 kurulacağından bahsederken; Sivas Kongresi bu kararı bütün yurdu kapsayacak şekilde aldı. Yorum: a) Heyet-i Temsiliye ilk defa hükümet gibi yürütme yetkisi kullandı. b) Mustafa Kemal ve arkadaşları 1 Mayıs 1919’da idama mahkûm edildi. b) Batı cephesinin oluşturulması için ilk adım atıldı. * İrade-i Milliye Gazetesinin çıkarılmasına karar verildi. c) İzinsiz toplanmasından; hakkında tutuklama kararı olan Mustafa Kemal’in başkan seçilmesinden ve aldığı kararlardan dolayı Sivas Kongresi de ihtilalcıdır. Yorum: a) Milli Mücadelemizin haklılığını basın yayın yolu işgalcilere anlatmak için. b) İşgalcilere karşı milli bir direniş oluşturmak için. Soru: 30 Aralık 1919’da İtalyan Epoka Gazetesi’nin, Mebuslar Meclisi açılır açılmaz Kuvayı milliye’nin dağılıp dağılmayacağı sorusuna Mustafa Kemal “Milletin bu konudaki istekleri Sivas Kongresi’nin resmî bildirgesinde açıkça belirtilmiştir. Teşkilat, bu istek gerçekleşene kadar görevini yerine getirecektir.” demiştir. * Damat Ferit Paşa hükümetinin iş başından uzaklaştırılmasına kadar İstanbul ile ilişkilerin kesildiği bildirildi. Mustafa Kemal'in, bu sözüyle hangisini vurguladığı savunulabilir? aşağıdakilerden Yorum: A) Mebuslar Meclisinin barışı sağlayacağına inanıldığını B) Millî cemiyetlerin birleştirilmesinin gerektiğini C) Düzenli ordu kurulmasının gerekliliğini D) İstanbul Hükümetinin desteğinin amaçlandığını E) Vatanın bölünmez bütünlüğüne yönelik tehlikenin bütünüyle yok edilmesinin hedeflendiğini ( 1 NİSAN 2012 – YGS ) Bu karardan yaklaşık yirmi gün sonra Damat Ferit Paşa hükümeti istifa ederek yerine Ali Rıza Paşa hükümeti geldi. Bu durum Sivas Kongresinin olumlu bir sonucudur ve Milli Mücadelecilerin İstanbul karşısında güçlendiğini gösterir. Soru: Sivas Kongresinin Önemini Yazınız? 8. Amasya Görüşmeleri (20 – 22 Ekim 1919) * Kongreler dönemi kapandı. * Damat Ferit Paşa 2 Ekim 1919’da istifa edince, hükümeti ....................... ...................... Paşa kurumuştur. Ali Rıza Paşa Anadolu hareketini milli mücadelecilerle iyi geçinerek kontrol altına almaya çalışan bir kişiydi. * Misak-ı Milli esasları belirlendi. * Heyet-i Temsiliye bütün vatanı temsil eder hale geldi. * Bundan dolayı da Mustafa Kemal ile iyi geçinmeyi ilke edindi. Mustafa Kemal, Ali Rıza Paşa hükümetini Damat Ferit Paşa hükümetine nazaran daha ılıman olduğundan dolayı desteklediği gibi; birliğin sağlanıp korunması için İstanbul hükümeti ile iyi geçinmeye de çalışmıştır. Mustafa Kemal ile Ali Rıza Paşanın karşılıklı görüşmeleri sonucunda Amasya’da, her iki tarafın uzlaşması amacıyla bir mülakat yapılmasına karar verildi. * Milli birlik ve beraberlik büyük oranda sağlandı. * Ulusal örgütlenme tüm vatanı kapsadı. * Gücünü halktan alan yeni bir otorite ortaya çıktı. * Mustafa Kemal lider olarak benimsendi. * Erzurum Kongresi kararları ulusallaştı. * Mondros Mütarekesi reddedildi. Not: Amasya Görüşmelerine İstanbul Hükümeti adına Bahriye Nazırı .......................... Paşa katıldı. Milli Mücadele adına .................................. ........................................ katıldı. * Sivas Kongresi milleti temsil eden tek kurul oldu. * Tam bağımsızlık ve milli egemenlik ilkeleri temel prensip olarak kabul edildi. Alınan Kararlar: * Mandacılık kesin olarak reddedildi. * Hiçbir vilayet terk edilmeyecek, himaye kabul edilmeyecektir. Bütünlük ve istiklal korunacaktır. * Kuva-yı Milliye cepheleri arasında kumanda birliği sağlandı. * Azınlıklara siyasi hâkimiyetimizi zedeleyici ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilmeyecektir. Yorum: * Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul hükümeti tarafından tanınacaktır. a) Erzurum Kongresi; Doğu Bölgesinin, Osmanlı tarafından terk edilmek istenen yerinde geçici bir yönetim 20 * Meclis-i Mebusan toplanmalıdır. Ancak İstanbul dışında toplanmalıdır. TEMSİL HEYETİNİN ANKARA’YA GELMESİ ( 27 ARALIK 1919 ) Sebepleri: Yorum: * Ankara’nın güvenli olması Meclisin, İstanbul’da toplanması halinde, mili mücadele ruhunu yansıtamayacağı ve rahat çalışamayacağı düşünülmüştür. * Meclis-i Mebusan çalışmalarının yakından izlenmek istenmesi * Ankara’nın batı cephesine yakın olması * Sivas Kongresi kararları meclis tarafından onaylanmalıdır. * Yapılacak antlaşmalar için heyet-i temsiliyenin onayı alınmalıdır. * Seçimlerin serbest yapılmalıdır. * Ankara’nın iletişim ve ulaşım yönünden uygun olması. Meclis-i Mebusan İçin Seçimlerin Yapılması Soru: Amasya Görüşmelerinin Önemini Yazınız? * İşgal güçleri seçimlerden saltanat yanlılarının çoğunluk olarak çıkacağını zannettiğinden dolayı seçimlere pek müdahale etmediler. * Milli Mücadele, Heyet-i Temsiliye ve Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul hükümeti tarafından hukuken tanındı. * Fakat Kasım 1919’da yapılan seçimlerden milli mücadele taraftarlarının çoğunluk olarak çıkması işgalcilerin Anadolu hareketini hâlâ anlayamadığını gösterdi. * Temsil Heyeti ile İstanbul arasındaki ilişkiler yumuşadı. * İşgalciler padişahın kontrolünde toplanacak olan bir meclisten kendi aleyhlerine bir kararın çıkmayacağını zannettiklerinden dolayı meclisin açılmasın da karışmadılar. Meclisin Misak-ı Milli kararlarını alması ise işgalcilerin Anadolu hareketini anlayamadığını bir defa daha gösterdi. * İstanbul Anadolu’ya bağlı olmaya başladı. * İtilaf devletleri Anadolu hareketini İstanbul vasıtasıyla kontrol altına alamayacaklarını anlamıştır. * Meclis-i Mebusan’ın toplanması kararlaştırılmıştır. MECLİS-İ MEBUSANIN AÇILMASI ( 12 OCAK 1920 ) Yorum: a) Görüşmelerde bahsedilmiştir. egemenlikten değil; * Padişah meclisin İstanbul dışında toplanmasını, meclisin kendi kontrolünden çıkmasından dolayı, uygun görmüyordu. Meclisin İstanbul dışında toplanmasını anayasaya uygun olmayışı ise padişaha bu konuda dayanak oluyordu. bağımsızlıktan b) Meclisin İstanbul dışında toplanması meselesinde anlaşmaya varılamadı. * Mustafa Kemal ise işgal altındaki İstanbul’da, padişah başkanlığında toplanacak olan bir mecliste milli mücadele adına sağlıklı kararların çıkmayacağını tahmin ediyor ve meclisin Anadolu’da toplanmasını istiyordu. c) Salih Paşa kararların tamamını kendisinin kabul etmesinin bir anlam ifade etmediğini; kararların hükümet tarafından kabul edilmesinin önemli olduğunu; kararların hükümet tarafından kabul edilmesi için elinden geleni yapacağını; bu konuda başarılı olamadığı takdirde istifa edeceğini açıkladı. Hükümet sadece Meclis-i Mebusan’ın açılması kararını tam olarak onayladı. Salih Paşa ise istifa etmedi. * Mustafa Kemal meclisten sağlıklı kararlar çıktığı takdirde milli mücadelenin yasallaşacağına inanıyordu. Fakat her şeye rağmen Mustafa Kemal bu meclisin kurtuluşu gerçekleştiremeyeceğini biliyor ve bu durumu milletin de görmesini istiyordu. Bu açıdan meclisin İstanbul’da toplanması ve Misak-ı Milli kararlarından dolayı İstanbul’un işgal edilerek meclisin dağıtılması olumlu oldu. Soru: Daha önce Millî Mücadele’ye cephe olan İstanbul Hükümeti, Ali Rıza Paşa’nın sadrazam olmasıyla Millî Mücadele taraftarlarıyla yakın ilişki içine girerek Amasya Görüşmelerinde bulunmuştur. İstanbul Hükümetinin tutum değişikliğine aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulabilir? * Erzurum mebusu seçilen Mustafa Kemal güvenlik meselesinden dolayı İstanbul’da toplanan meclise katılmadı. Meclis Anadolu’da toplanacak olsaydı; Mustafa Kemal meclise katılabilirdi. A) Millî Mücadele taraftarlarının giderek güçlenmesinin B) Batı Cephesi’nde düzenli ordunun kurulmasının C) Doğu Cephesi’nin kapanmasının D) Londra Konferansı’na TBMM Hükümetinin de çağrılmasının E) Anlaşma Devletlerinin baskısından kurtulmak istemesinin ( 24.03.2013 – YGS ) Soru: Mustafa Kemal’in İstanbul’a gönderdiği Mebus Arkadaşlarından İsteklerini Yazınız? 1- Mecliste milli mücadelecilerin birlikte hareket etmesini sağlayacak olan bir ................................................................. .............................................. grubu oluşsun. 21 * İstanbul ve Marmara Denizi her türlü tehlikeden uzak tutulursa; boğazların dünya ticaret ve ulaşımına açılması mümkündür. Yorum: Mecliste müdafaa-i hukuk grubu bazı mebusların çekimser davranmasından dolayı kurulamayıp; bu grubun yerine içinde saltanat yanlılarının da olduğu ve Misak-ı Milliyi ilan edecek olan “........................................................ ......................................................................” grubu kuruldu. * Azınlık hakları komşu ülkelerde Müslüman azınlığa verilen haklar kadar olacaktır. * Siyasi, iktisadi ve hukuki gelişmemizi engelleyen sınırlamalar ( kapitülasyonlar ) kabul edilemez. 2-........................................... ve .............................. Kongresi kararları mecliste onaylansın. Yorum: Soru: Misak-ı Millinin Önemini Yazınız? Meclis Sivas Kongresinin bağımsızlıkla ilgili kararlarını onayladı.( Misak-ı Milli) Fakat padişah kontrolündeki mecliste Sivas Kongresinin milli egemenlikle ilgili maddeleri tartışma konusu dahi yapılamadı. * Milli mücadelenin hedefi kesin olarak belli oldu. 3-.............................................................................................. * Milliyetçilik anlayışının yerleştiği görüldü. ………………………………………………………………………. * Meclis kapitülasyonlara ilk ciddi tepkiyi gösterdi. * Milli sınırlar meclis onayından geçti. * Milli mücadele için meclisin desteği alındı. Yorum: * Kurtarılacak vatan belli oldu. a) Mustafa Kemal işgalcilere ve İstanbul otoritesine milli eylemin gücünü göstermek istiyordu. * Türk halkının temel hakları dile getirildi. b) Meclis dağıtıldığı takdirde, meclis başkanı sıfatıyla, meclisi Anadolu’da toplamayı amaçlıyordu. * Ulusal devlet anlayışı kabul edildi. * Alınan kararlar turancılığın benimsenmediğini gösterdi. c) Mustafa Kemal meclis başkan seçilmemiştir. ( Bu durum mebusların padişaha ve saltanata bağlı olduklarını gösterir. İstanbul’a gittikten sonra mebusların fikir değiştirdiklerini görmekteyiz. ) * Ümmetçiliğin yerini ulusçuluk aldı. * Mustafa Kemal’in askerlik hakları iade edildi. * Misak-ı Milliyi öfkeyle karşılayan İtilaf Devletleri İstanbul’u resmen işgal etti. MİSAK-I MİLLİ KARARLARI ( 28 OCAK 1920 ) * Tam bağımsızlık ilkesi benimsendi. * Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür bölünemez. Yorum: Yorum: * Misak-ı Millide hedefler belirlendiği halde; hedeflere gidilecek yolun belirtilmemesi Mustafa Kemal’e hareket serbestliği verdi. a) Bu madde Erzurum ve Sivas Kongresinin de ilk maddesidir. * Misak-ı Milli kararları Wilson Prensipleri ile çelişmez. b) Ülkeyi bölmek isteyenlere karşı bir tepkidir. * Misak-ı Millide Osmanlı borçlarının ödenmesine de değinilmiştir. c) Kurtarılacak vatanın sınırları belli olmuştur. * Ulusal egemenlikten bahsedilmedi. * Misak-ı Milli Lozan Konferansında bütün dünyaca kabul edildi. * İşgal altındaki Arap topraklarının geleceği bölge halkının vereceği oylara göre belirlenecektir. * Kars, Ardahan ve Batum’un geleceğinin belirlenmesi için halk oylaması yapılacaktır. * Sınırların belirlenmesinde Mondros Mütarekesinin imzalandığı anda işgal edilmeyen yerler ve Türklerin çoğunlukta olduğu bölgeler ölçü alındı. * Batı Trakya’nın geleceğinin belirlenmesi için halk oylaması yapılacaktır. * Misak-ı Milli ilk defa Londra Konferansında dünyaya duyuruldu. 22 * İngilizler Osmanlı meclisine saldırmakla milli iradeye ve demokrasiye karşı olan saygısızlıklarını gösterdiler. Soru: Misakımillî sınırları içinde TBMM Hükümetinden başka bir hükümet olamayacağının aşağıdakilerden hangisine temel gerekçe olduğu söylenebilir? * Bazı mebuslar sürgün edildi, bazı mebuslar tutuklandı; bazıları ise Anadolu’ya kaçtı. A) Şeriye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılmasına B) Hıyânet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılmasına C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkarılmasına D) Halifeliğin kaldırılmasına E) Saltanatın kaldırılmasına ( 1 NİSAN 2012 – YGS ) * İstanbul’dan Anadolu’ya göç başladı. Not: Mustafa Kemal’in meclisin İstanbul’da toplanmamasını isteme haklılığı ortaya çıktı. İSTANBUL’UN RESMEN İŞGALİ ( 16 MART 1920 ) Sebepleri: Not: İşgalciler halkın kendilerine karşı tepkisini önlemek ve işgalden milli mücadelecileri sorumlu tutmak için şu genelgeyi yayınladılar: * Meclis-i Mebusanın Misak-ı Milliyi ilan etmesi a) İşgal geçicidir. * Mustafa Kemal’in otoritesini kırmak b) Saltanatın devamını ve güçlenmesini istemekteyiz. * Milli mücadeleyi Türk halkının gözünde kötü göstermek c) Anadolu’da işgal devletlerinin isteklerine muhalefet edildiği takdirde; İstanbul da Türklerin elinden alınacaktır. * Panislamist eğilimlerin ve giderek güçlenen Bolşevik yayılmacılığın İngiltere’nin bölgesel çıkarlarını tehdit edecek duruma gelmesi d) İstanbul’dan verilecek emirlere uyulmalıdır. Soru: Mustafa Kemal’in İşgale Tepkisi ne olmuştur? a) İşgalciler kınandı. b) İstanbul ile ilişkiler kesildi. c) Anadolu’daki bazı işgalci subaylar, Malta’ya sürgün edilen Türk mebuslarına karşılık tutuklandı. d) Osmanlı’nın Anadolu’daki gelir kaynaklarına el kondu. e) İşgalcilerin sevkiyat yaptıkları Ulukışla-Geyve Demiryolu işlemez hale getirildi. Not: İstanbul’un işgal edildiğini Anadolu’ya telgrafçı Hamdi Bey haber vermiştir. Sonuçları: TBMM’NİN AÇILMASI ( 23 NİSAN 1920 ) * Osmanlı Meclisi dağıtıldı. * Damat Ferit Paşa tekrar hükümet başkanı oldu. Soru: TBMM’nin Açılış Amaçlarını Yazınız? * İstanbul’daki Türkler de kurtuluş adına İstanbul’da ümit kalmadığını görünce Anadolu’ya geçti. * Milli iradeyi egemen kılmak * Ulusal güçleri bir arada tutmak * Damat Ferit Paşanın tekrar yönetime getirilmesi halkı İstanbul hükümetinden soğuttu. * Bağımsızlığı sağlamak * Bağımsızlığı ve egemenliği sağlayacak otorite ve gücü oluşturmak * TBMM’nin açılışına zemin hazırlandı. Not: TBMM’ye öncelikle, işgal dolayısıyla İstanbul’dan kaçıp gelen mebuslar kabul edilerek; meclis Meclis-i Mebusanın devamı gibi gösterilmiştir. M. Kemal’in demokratik olduğunu gösterir. * Padişah tutuklu duruma düştüğünden dolayı; Mustafa Kemal’e padişah adına söz söyleme imkânı doğdu. * Türk halkı, güvendikleri İngilizlerin, çirkin yüzünü gördü. 23 Yorum: a) Kurulan bu sisteme meclis hükümeti sistemi denilir. Bu sistemde bakanlar meclisten tek tek seçilir. b) Meclis hükümeti sisteminde hükümet üyeleri meclisten tek tek seçildiğinden dolayı hükümetin kurulması gecikir; dolayısıyla da yürütme olumsuz etkilenirdi. c) Meclis hükümeti sistemi cumhuriyet ilan edilene kadar devam etmiştir. d) Saltanat devam ettiğinden dolayı devlet başkanlığı kurumu oluşturulamamıştır. Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı aynı kişide toplanmıştır. İlk TBMM Mustafa Kemal’in Meclisin Çalışma Şartlarını Belirlemek İçin Meclise Sunduğu Öneri * TBMM’nin üzerinde hiç bir güç yoktur. * Padişah ve halife baskı ve zordan kurtulduğu zaman, meclisin düzenleyeceği yasal ilkeler doğrultusunda yerini alır. Yorum: Yorum: a) TBMM bütün güçlerin üzerinde kabul edilmiştir. a) Birliğe ihtiyaç duyulan bu dönemde padişahlık ve halifelik kurumunun açıkça karşısına geçilmemiştir. b) İstanbul’daki otorite meclis otoritesinin altında kabul edilmiştir. * Hükümet kurmak gereklidir. b) Bu madde ileride saltanat ve halifeliğin kaldırılabileceğini göstermektedir. Çünkü padişah ve halifenin durumunu meclisin belirleyeceği dile getirilmiştir. Yorum: Bu madde meclisin kuruculuk yönünü gösterir Not: Bu önerge Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul edilene kadar meclisin çalışma şartlarını belirlemiştir. * Geçici olduğu bildirilerek bir hükümet başkanı tanımak; ya da padişah vekili çıkarmak doğru değildir. Soru: TBMM’ni Açılmasının Önemini Yazınız? Yorum: Bu madde açılan meclisin daimi - sürekli olduğunu vurgulamaktadır. * Milli egemenlik ilkesi kurumlaştı. * Mecliste yoğunlaşan ulusal iradenin yurdun alın yazısına doğrudan doğruya el koymasını kabul etmek temel ilkedir. * Temsil heyetinin görevi sona erdi. * Yasama ve yürütme TBMM’ye aittir. * Ulusal örgütlenme tamamlandı. * Halkçı, ulusçu ve demokratik bir Türk devleti oluştu. Yorum: Soru: TBMM’nin Genel Özelliklerini Yazınız? a) 18 Eylül 1920’de kurulan İstiklal Mahkemelerinin üyeleri de milletvekillerinden oluştuğundan dolayı yargı da meclisin eline geçmiştir. a) İhtilalcıdır: İstanbul’daki otoriteye rağmen meclis açılmış, yeni bir devlet oluşturulup; Hıyanet-i Vataniye gibi kanunlar çıkarılmıştır. b) Yasama, yürütme ve yargının mecliste toplanmasına güçler birliği ilkesi denilir. b) Kurucudur: Yeni bir hükümet ve yeni bir devlet ortaya çıkarılmış; bir devlet için gerekli olan kanunlar ve anayasa hazırlanmıştır. c) Güçler birliği ilkesi olağan üstü durumdan dolayı kabul edilmiştir. Hızlı karar alınıp; alınan kararların hızlı uygulanması amaçlanmıştır. d) Güçler birliği ilkesi demokrasiye uygun değildir. Demokrasiye uygun olan kuvvetler ayrılığı ilkesi 1961 Anayasası ile kabul edilmiştir. c) Halkçı, demokratik ve ulusçudur. d) Milli egemenlik ilkesi temel ilkedir. e) Güçler birliği ilkesi kabul edilmiştir. * Meclisten seçilecek bir kurul meclis adına hükümet işlerine bakar. Oluşturulan bu İcra Vekilleri Heyetinin başkanı meclisin de başkanıdır. f) İstiklal mahkemelerini kurmakla yargı gücünü ortaya koymuştur. g) Kurtarıcı bir meclistir. 24 h) Meclis Hükümeti Sistemi kabul edilmiştir. Soru: I. Meclisin Yenilenme Nedenlerini Yazınız? * Devlet sisteminin geliştirilmesi ve barıştan sonra izlenecek olan politikaların belirlenmesi konusunda milletvekillerinin anlaşmazlığa düşmesi. ı) İlk meclisteki vekiller arasında fikir birliği yoktur. Misak-ı Milli ( bağımsızlık ) birleştikleri tek fikirdir. Meclisin bu özelliğinden dolayı da bu meclis inkılâpları yapmaya uygun değildir. Saltanatı kaldırması, bu meclisin inkılâpçı olduğunu göstermez. Çünkü saltanatın kaldırılması Lozan öncesinin olağan üstü durumundan kaynaklanmıştır. * İtilaf devletlerinin Lozan görüşmelerini keserek Türkiye’deki tartışmalı ortamdan yararlanmak istemesi * Meclisin savaş döneminde yıpranmış olması f) İlk ilişkilerini Rusya ile kurdu ve ilk elçisini Rusya’ya gönderdi. * Meclisin inkılâpları yapmaya uygun olmayışı g) 30 Nisan 1920’de varlığını dünya devletlerine duyurdu. TBMM’YE KARŞI ÇIKAN İÇ İSYANLAR Sebepleri: Soru: Bir tarih araştırmacısı, 1. Dönem TBMM için “Milletin ta kendisidir.” demiştir. Araştırmacının bu nitelemeyi hangisine dayandırdığı savunulabilir? * İşgal devletlerinin işgallerini yerleştirmek istemesi * Osmanlı yönetiminin Mustafa Kemal ve arkadaşlarını etkisiz duruma getirmek istemesi aşağıdakilerden * TBMM’nin halktan yeni fedakârlıklar istemesi * İtilaf devletlerinin milli mücadeleyi iç karışıklıklarla yıpratmak istemesi A) Olağanüstü şartlarda kurulmasına B) Meclis Hükûmeti sistemini benimsemesine C) Farklı görüşteki üyelerden ve gruplardan oluşmasına D) Seçimlerin iki yılda bir yapılmasına E) İstanbul’un işgal altında olmasına * Osmanlı ordusunun terhis edilmiş olmasından dolayı asayişsizlik olması * Bazı Kuva-yı Milliyecilerin tutarsız davranışları * Bazı milli mücadelecilerin tutarsız davranışları ( 23.03.2014 – YGS ) Soru: TBMM’ni Yazınız? Otoritesini Artırma * Milli mücadele politikasının bazı çıkar çevrelerini rahatsız etmesi Çalışmalarını * Kürtçülük düşüncesi ve Kürtlerin kışkırtılması * İstanbul hükümetinin çalışmaları yok sayıldı. * Azınlıkların emelleri * Otoriteyi artırıcı tedbirler alındı. * Bazı Kuva-yı Milliyecilerin düzenli ordunun emrine girmek istemeyişi * Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı. Soru: Aşağıdakilerden hangisi, 1921 yılı sonuna kadar TBMM Hükümetine karşı çıkarılan ayaklanmaların nedenlerinden biri değildir? * İstiklal mahkemeleri kuruldu. * İsyanlar bastırıldı. A) Saltanatın kaldırılmasının bazı çevrelerde tepkiyle * Anayasa ilan edildi. karşılanması Soru: TBMM’nin birliğini sağlama ve devam ettirme çalışmaları nelerdir? B) Kimi kesimlerin ulusal mücadeleyi dinsizlik olarak tanıtması C) Azınlıkların bağımsız devlet kurmak için çalışması * Devrimler savaş sonrasına bırakıldı. D) Bazı bölgelerde Kuvayı Milliyecilerin disiplinsiz * Meclis-i Mebusanın üyeleri TBMM’ye kabul edildi. davranması E) Anlaşma Devletlerinin ulusal mücadeleyi engellemek * Kurulan devletin yeni bir cumhuriyet olduğu açıkça ifade edilmedi. istemesi * Güçler birliği ilkesi kabul edildi. A) DOĞRUDAN İSTANBUL ÇIKARDIĞI İSYANLAR * Padişah ve halifeye karşı, savaş bitene kadar açıkça tavır takınılmadı. ( 27.03.2011 – YGS ) HÜKÜMETİNİN 1-............................................... ................................. İsyanı: Sebep: * İngilizlerin, milli mücadelecileri Çanakkale Boğazı çevresine yanaştırmak istemeyişi Not: I. Meclis; 23 Nisan 1920 ile 1 Nisan 1923 tarihleri arasında çalışmıştır. 11 Ağustos 1923’de ise II. Meclis çalışmalarına başlamıştır. 25 * İstanbul tedirginlik yönetiminin milli mücadeleden duyduğu * Çerkez Ethem tarafından bastırıldı. 3-Çapanoğulları İsyanı ( 15 Mayıs-27 Ağustos 1920 ) Özellikleri: * İsyan Marmara’nın çıkmıştır. Özellikleri: güneyinde Susurluk civarında * Yozgat, Çorum ve Tokat havalisinde etkili oldu. * Bölgedeki Aleviler de kullanılmak istendi. * Milli mücadelecilere karşı bölgedeki Çerkezler kışkırtıldı. * Çerkez Ethem tarafından bastırıldı. * İsyan TBMM açılmadan önce başladı. * Saltanat yanlısı bir isyandır. 4-Delibaş Mehmet-Konya İsyanı ( 2 Ekim-15 Kasım 1920 ) * İsyan önce Çerkez Ethem tarafından bastırıldıysa da; Ahmet Anzavur tekrar isyan çıkardı. Bu isyanı ise Ali Fuat Cebesoy 20 Mayıs 1920’de kesin olarak bastırdı. Özellikleri: * Halifelik taraftarı bir isyandır. 2-................................... ......................... (Halifelik Ordusu) * Konya ve Isparta’da etkili oldu. Sebepleri: * İsyanın çıkarılmasında İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunanlılar etkili oldu. * İngilizlerin, milli mücadelecileri Boğazlar çevresine yanaştırmak istememesi * Milli kuvvetler karşısında tutunamayan Delibaş Mehmet önce Fransızlara sonra Yunanlılara sığınmıştır. * İstanbul yönetiminin duyduğu tedirginlikler 5-Cemil Çeto İsyanı (17 Haziran 1920) Not: Halifelik ordusu denilen isyancı birliğini Süleyman Şefik İngilizlerin istek ve desteği ile hazırladı. Birliğin oluşturulmasında genellikle Enver Paşa’nın ordudan tasfiye ettiği eski subaylar kullanıldı. Özellikleri: * Kürtçü bir isyandır. 6-Milli Aşireti İsyanı (8 Haziran 1920) Özellikleri: Özellikleri: * İsyan Adapazarı civarında başladı * Kürtçü bir isyandır. Fransızlardan destek almıştır. * Çerkez Ethem ve Refet Bele tarafından bastırıldı * İsyanın bastırılması sonucunda Kuva-yı İnzibatiye birliğinin çoğu milli mücadele saflarına geçti. 7-Koçgiri İsyanı Yorum: * Kürtçü bir isyandır Özellikleri: Ahmet Anzavur ve Kuva-yı İnzibatiye İsyanlarının başarısız olması; İngilizlere, İstanbul hükümetinin isyan düzenleme konusunda başarısız olduğunu gösterdi ki bundan sonra İngilizler kendileri isyan düzenlettirmeye başladılar. B) İSTANBUL HÜKÜMETİ İLE DEVLETLERİNİN ÇIKARDIĞI İSYANLAR * Kemah ve Divriği’de etkili oldu. * Bu isyanı II. İnönü Savaşı döneminde kurulmuş olan merkez ordusu bastırdı. İTİLAF 8-Ali Batı İsyanı (11 Mayıs-18 Ağustos 1919) 1-Bozkır-Zeynelabidin İsyanı ( 27 Eylül-4 Ekim 1919 ) Özelikleri: Özellikleri: * Kürtçü bir isyandır. * Milli mücadeleye karşı çıkan ilk isyandır. * Diyarbakır’da etkili oldu. * Padişah taraftarı bir isyandır. * Ali Batı çatışma esnasında öldürüldü. * Konya havalisinde çıkmıştır. 2-Bolu-Düzce Ayaklanması: 9-Çopur Musa İsyanı Özellikleri: Özellikleri: * 12 Nisan 1920’de başladı. * İsyan Afyon’da çıktı 26 * İsyanın çıkmasında Yunanlıların kışkırtmaları da etkili oldu Özellikleri: * İsyan Refet Bele tarafından bastırıldı. * Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler veren ve isyanların bastırılmasında büyük katkıları olan Çerkez Ethem düzenli ordunun emrine girmeyerek isyan etmiştir. Soru: I. GRUP * Çerkez Ethem düzenli orduya karşı girdiği mücadelede başarılı olamayınca; 5 Ocak 1921’de Yunanlılara sığınmış; Çerkez Ethem’e bağlı birlikler ise 20 Ocak 1921’de düzenli ordunun emrine girmiştir. II. GRUP I. İstanbul Hükümetinin halkın dinî duygularını kötüye kullanması Anzavur Ayaklanması II. Anadolu'da bazı ailelerin gücü ve otoriteyi ellerine geçirip TBMM'nin emirlerine karşı gelmesi 2. ............................ ............................ ....................... İsyanı: Millî Kongre Cemiyeti III. Azınlıkların, bulundukları bölgelerde bağımsız devlet kurmak istemesi Özellikleri: Delibaş Mehmet IV. Bazı Kuvayı milliye birliklerinin Milli Mücadelede yeni orduya katılmak istememesi Demirci Mehmet Efe V. Yapılan devrimlere karşı çıkılması Ali Galip Olayı * Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler vermiş olan Mehmet Efe, düzenli ordu kurulurken ilk günlerde düzenli ordunun emrine girmek istemedi. * Demirci Mehmet Efe ikna edildi ve efeleriyle birlikte düzenli ordunun emrine alındı. AZINLIKLARIN ÇIKARDIĞI İSYANLAR Yukarıda I. grupta verilenlerden hangileri II. grupta verilenlerle doğru olarak eşleştirilmiştir? A) I ve II B) I ve IV D) III ve V Sebepleri: C) II ve III * Osmanlı’dan toprak koparma düşüncesi E) IV ve V * Emellerinin olduğu bölgelerde çoğunluk olma düşüncesi ile Türk milletini yıldırarak, bölgeden kaçırma ( 11.04.2010 – YGS ) * İşlerini kolaylaştırma düşüncesi ile işgallere zemin hazırlama KUVAYI MİLLİYE YANLISI İKEN SONRADA İSYAN EDENLER * İşgal devletlerinin kışkırtmaları Not: Ermeni isyanları Gümrü ve Ankara Antlaşmaları ile bitirilirken; Karadeniz’deki Rum isyanları Şubat 1923’e kadar devam etti. 1. ...................................... ......................................... İsyanı: Soru: TBMM’nin İsyanlara Karşı Aldığı Önlemleri Yazınız? * İstanbul ile ilişkiler kesildi. * İstanbul hükümetinin icraatları yok sayıldı. * İstanbul’un halkı milli mücadelecilere karşı kışkırtmak için yayınladığı fetvalara karşı; Ankara müftüsü .................... ....................................................................... fetva yayınladı. * Damat Ferit Paşa vatan haini kabul edildi. * 29 Nisan 1920’de Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı. * 18 Eylül 1920’de İstiklal Mahkemeleri kuruldu. * İsyanlara karşı Kuva-yı Milliye, merkez ordusu ve düzenli ordu kullanıldı. Çerkez Ethem 27 * Yunan güçleri 22 Haziran 1920’de, imzalanacak olan antlaşmanın kabulüne zemin hazırlamak için, Milne Hattını aşarak; Bursa-Uşak çizgisinde harekete geçti. Soru: TBMM’ye karşı çıkan isyanların sonuçlarını yazınız? * Yunanlılar 20 Temmuz 1920’de Doğu Trakya’yı işgal ettiler. ( 3 Kasım 1919’da İngilizler tarafından Yunanlıların güvenliğinin sağlanması ve Yunan işgalinin yerleşmesi için, İzmir, Aydın, Manisa’nın bir kısmı, Soma ve Ayvalık’ın bir kısmını Yunan işgali altında bırakacak şekilde çizilen ve Yunanlıların ve Kuva-yı Milliyenin karşılıklı olarak geçmesi yasaklanan hatta Milne Hattı denilir. ) * Anadolu daha fazla işgal altında kaldı. * Milli mücadelenin başarıya ulaşması gecikti. * Yunanlılar Anadolu’da daha fazla ilerledi. * Kardeş kanı akıtıldı. * Anadolu birliği zedelendi. * Bu gelişmeler üzerine Saltanat Şura’sı meseleyi görüşmek üzere 22 Temmuz 1920’de toplandı. Ya-pılan Şura’da Rıza Paşa hariç tüm üyeler Sevr Antlaşmasının imzalanması yönünde kararını bildirdi. Saltanat Şura’sının Sevr Antlaşmasını imzalamak istemesinde Bursa ve Doğu Trakya’nın işgal edilmesi etkili oldu. * Ekonomik zayiatlar oldu. * İsyanları bastıran TBMM’nin otoritesi arttı. Yorum: * Antlaşmanın maddelerini hafifletmek için Damat Ferit Paşa Fransa’daki Sevr kasabasına gittiyse de etkili olamadı. * İsyanları kışkırtanlar ve çıkaranlar kutsal değerleri kullandılar. * Sevr Antlaşmasını imzalamak için Rıza Tevfik, Reşat Halis ve Hadi Paşa’dan oluşan grup Fransa’ya gönderildi. İşgalci devletler Sevr Antlaşmasının imzalanması ile Şark Meselesinin hallolacağına inanıyordu. * Padişaha bağlılık, milli mücadeleyi halka kötü gösterdi. * Asker kaçaklarının bir kısmı isyanların insan gücünü oluşturdu. * TBMM, Sevr Antlaşmasını tanımadığı gibi; 19 Ağustos 1920’de aldığı kararla, antlaşmayı imzalayanları vatan haini kabul etti. Türk milletinin bu antlaşmaya cevabı ise kurtuluş savaşı oldu. Halk bu durum karşısında milli mücadelenin gereğini daha iyi anladı. * Yunan ordusu dahî bazı dönemlerde halifelik ordusu olarak tanıtıldı. * İsyanların bastırılmasında TBMM’nin güçler birliği ilkesi etkili oldu. * TBMM’ye karşı çıkarılan isyanlarda İstanbul yönetimi Milli Egemenliği; İşgalciler Milli Bağımsızlığı hedef almıştır. Yorum: Padişah Sevr Antlaşmasının imzalanmasını kabul etmekle hukuka ve milli iradeye aykırı davranmıştır. Çünkü Kanun-ı Esasiye göre bir antlaşmanın imzalanabilmesi için Meclis-i Mebusanın onayının alınması gerekir. Sevr Antlaşması bu yönüyle hukuka aykırı olduğu gibi; Meclis-i Mebusanın aldığı Misak-ı Milli kararları ile çeliştiği için milli iradeye de aykırıdır. Türklerin çoğunlukta olduğu Anadolu’yu böldüğü için evrensel beyannamelere de aykırıdır. (Fransız İhtilalının yaydığı fikirler ve Wilson Prensipleri) * Milli Aşireti TBMM açılana kadar milli mücadele taraftarıydı * Mayıs 1919’da başlayan isyanlar 1921 yılı sonlarına kadar devam etti. SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI (10 AĞUSTOS 1920) Sevr Antlaşması; Soru: Sevr Barış Antlaşması Niçin Geç İmzalanmıştır? a) Fiilen geçersizdir; çünkü, ........................................ * Mondros mütarekesinin kalıcı hükümler içermesi. * Osmanlı’yı paylaşmak çatışmasına girmesi isteyen devletlerin ………………………………………………………………………. çıkar ………………………………………………………………………. * İşgalcilerin iç isyanlar ve yunan işgalinin sonucunu beklemesi b) Hukuken geçersizdir; çünkü, .................................. * Kurtuluş Savaşının başlamış olması ……………………………………………………………………… * Yunanlıların İzmir’i işgal etmesinin paylaşım planlarını değiştirmesi ………………………………………………………………………. Sevr Antlaşmasının Maddeleri Not: İtilaf devletlerine göre Osmanlı ile imzalanacak olan antlaşma Türk halkını kısmen rahatlatır ve Mustafa Kemal’den koparırdı. * Osmanlı ülkesi; Giresun, Ordu, Samsun, Tokat, Çorum, Amasya, Sinop, Kastamonu, Çankırı, Ankara, Eskişehir, 28 Bolu, Zonguldak, Bilecik, İstanbul ve Kayseri’nin doğusu ile sınırlı kalıyordu. * Boğazlar her zaman bütün devletlerin gemilerine açık tutulacak; Türklerin hiç bir etkisinin bulunmadığı, kendine has polis gücü, bütçesi ve bayrağı olan bir komisyon tarafından yönetilecek. (İlk defa Boğazların yönetimi için komisyon kurulması kararı verilmiştir. Bu madde İstanbul’u güvenliksiz hale getirmiştir.) * Midye-Büyük Çekmece hattının batısı ve İzmir dahil Batı Anadolu Yunanistan’a verilecek. * Doğu Anadolu’da sınırları Wilson tarafından çizilecek ve Karadeniz ile Akdeniz’e çıkışı olan bir Ermeni devleti kurulacaktır. * Doğu Anadolu’da bir Kürt devleti kurulacaktır. Soru: Sevr Antlaşmasının Önemini Yazınız? * Osmanlı Devleti sömürge durumuna getirildi. * Antalya ve Konya havalisi İç Batı Anadolu’nun içlerine kadar İtalyanlara verilecektir. * İşgalciler şark meselesini hallettiklerine inandı. * Halkın direnme gücü kamçılandı. * Türk milleti İstanbul yönetimine güvenilemeyeceğini bir defa daha anladı. * Mardin, Urfa, Antep, Adana, Malatya ve Sivas dolaylarını birleştiren bölge ve Suriye Fransa’ya verilecektir. ve İngilizlerle * Azınlıklar emellerine ulaştığını zannetti. Yorum: * Hicaz hariç olmak üzere Arabistan ve Musul İngiltere’ye verilecektir. * Osmanlı yönetimine göre Sevr Antlaşması tamamen yok olmaktan daha iyiydi. * Bu antlaşma Ayastefanos Antlaşması gibi geçersiz ve uygulanmayan bir antlaşmadır. * Rodos ve On İki Ada İtalya’ya; Ege Adaları Yunanistan’a verilecektir. * Brest Litovsk Antlaşması tanınmayacaktır. * Osmanlı ordusunun mevcudu 50.700’ü geçmeyecek; askerlik mecburi olmaktan çıkarılacak, deniz gücü 13 ufak gemiyi geçmeyecek, orduda tank, ağır makineli tüfek, top ve uçak bulunmayacaktır. * Osmanlı maliyesini işgalcilerin komisyon düzenleyecektir. * Kapitülasyonlar verilecektir. genişletilerek oluşturacağı bütün bir devletlere * Azınlık hakları artırılacak; azınlık haklarının garantisi için bir komisyon kurulacaktır. * Osmanlı savaş tazminatı ödeyecektir. Sevr Antlaşmasını imzalayan Osmanlı heyeti (soldan sağa, Rıza Tevfik, Damat Ferid Paşa, Bağdatlı Mehmed Hadi Paşa ve Reşad Halis). 29 SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ 4. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelimeleri tamamlayınız? ( Her şık 2 puan ) 1. Aşağıda verilen cümlelerin “DOĞRU” ya da “YANLIŞ” A) Mustafa Kemal’in babasının adı ……………...….……… ……………….…………………………….……. Efendidir. olduğunu belirtiniz? ( Her şık 2 puan ) Cümle---İfade D B) Mustafa Kemal ilk askeri başarısını ………..…………… …………………………………………………...’ta kazandı. Y a) I. Dünya Savaşı sonucunda Wilson İlkeleri yayınlanmıştır. b) Amasya Genelgesinde, Sivas’ta bir ulusal kongrenin toplanması gerektiği belirtilmiştir. c) Sivas Kongresinde Batı Cephesi komutanlığına İsmet İnönü atanmıştır. d) Amasya Görüşmelerine İstanbul Hükümeti adına M. Kemal katılmıştır. e) TBMM’de Misak-ı Milli kararları kabul edilmiştir ve bu olay sonucunda İstanbul işgal edilmiştir. C) İzmir’in işgali sırasında Yunanlılara ilk kurşun gazeteci …………………..……………. ………………..….……… tarafından atılmıştır. D) Manda ve himaye ilk kez ………………...……………… Kongresinde reddedildi. E) Anadolu işgaline karşı çıkan ve bu işgallere karşı basın yayın yolu ile mücadele eden ………………………….…… …………………………………………..…… Cemiyeti’dir. 5. 2. “Bu memleketin topraklarında kanlarını döken İngiliz, Fransız, Avustralyalı, Yeni Zelandalı, Hintli kahramanlar! Burada, dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükûn içinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetçiklerle yan yana koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlatlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve rahat uyuyacaklardır. Onlar bu topraklarda canlarını verdikten sonra, artık bizim evlatlarımız olmuşlardır.” Mustafa Kemal Atatürk Aşağıda verilen soruları yukarıda verilen metne göre cevaplayınız? a) Yukarıda verilen haritada Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşında savaştığı cepheler gösterilmektedir. Soru işareti ile belirtilen cephenin adını yazınız? ( a 3; b 2 puan ) Mustafa Kemal’in sözlerini dikkatle okuduktan sonra metne uygun bir başlık koyarak, niçin bu başlığı seçtiğinizi açıklayınız? ( 2 puan ) a) b) 6. I. Dünya Savaşı’nda ilk kurulduğu sırada İtilaf b) Okuduğunuz sözleri Mustafa Kemal hangi savaş sonrasında söylemiş olabilir? Gerekçesiyle yazınız? ( 3 puan ) Devletlerinde hangi devletler yer almıştır? ( a 4; b, c 3’er puan) a) b) c) 3. Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. maddesinin önemini 7. I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti niçin Almanya’nın yazınız? ( 5 puan ) yanında savaşa girmiştir? (Her şık 2 puan ) a) b) 30 c) 14. Ben Kimim/Neyim? Ben Kurtuluş Savaşı’nın merkeziyim. Benim merkez seçilmemin nedenleri arasında ulaşımın elverişliliği, batı cephesine yakın olması, haberleşme olanaklarının iyi olması ve işgal edilmemiş güvenli bir kent olması gösterilebilir. ( 5 puan) d) e) 8. Erzurum Kongresinin önemini yazınız? ( 5 puan) A) B) C) D) E) Ben İstanbul’um Ben Erzurum’um Ben Sivas’ım Ben Ankara’yım Ben Amasya’yım 15. I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru İngiliz Başbakanı 9. Paris Barış Konferansının önemini yazınız? verdiği bir söylevde; “Türkleri başkentinden ve nüfusunun çoğunluğu Türk olan Anadolu ve Trakya’daki zengin ve şanlı ülkelerinden yoksun bırakmak için savaşmıyoruz… Türk soyunun yaşamakta olduğu ülkede, Türk İmparatorluğunun başkenti İstanbul olmak üzere devamına engel olacak değiliz…” demiştir. İngiltere Başbakanı’nın böyle bir açıklama yapmakla; I. İtilaf Devletlerine karşı olabilecek tepkileri önleme, II. Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü koruma, III. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan çekilmesini sağlama amaçlarından hangilerine ulaşmak istediği söylenebilir? ( 5 puan ) (5 puan) 10. Manda ve himayeyi savunan cemiyetleri yazınız?( a 3; b 2 puan ) a) A. Yalnız I B. Yalnız II D. II ve II b) C. I ve III E. I, II ve III 11. Ermenilerin kurduğu zararlı cemiyetleri yazınız? ( a 3; b 2 puan ) MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ TESTİ –1 a) b) 1. Birinci Dünya Savaşı'nda yenilen Almanya, Versay Antlaşmasıyla Polonya'ya bırakmış olduğu yerleri geri almak için daha sonra Polonya'nın batı bölgesini işgal etmiştir. Almanya'nın bu tutumu karşısında İngiltere ve Fransa barışı korumaya çalışmışlarsa da ikinci Dünya Savaşı'nın çıkmasını engelleyememişlerdir. 12. Doğrudan İstanbul Hükümeti tarafından TBMM’ye karşı yapılan ayaklanmaların isimlerini yazınız? ( a 3; b 2 puan ) a) Bu durum Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasında nasıl bir ilişki olduğunu gösterir? b) 13. Garip Hoca, TC. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde Sevr Antlaşmasını anlatırken; “Sevr Antlaşması ölü doğmuş bir antlaşmadır. Geçersizdir, yürürlüğe girmemiştir. Hukuken geçersizdir, çünkü …………” demiştir. A) İki savaşta da çok sayıda cephe açılmıştır. B) Birinci Dünya Savaşı öncesindeki günümüze kadar devam etmiştir. bloklaşmalar C) Savaşların ikisi de aynı hükümleri içeren antlaşmalarla sonuçlanmıştır. Garip Hoca; cümlesini nasıl tamamlarsa, söylediğini kanıtlamış olur?(10 puan) D) Birinci savaşın sonucu ikinci savaşın başlamasına ortam hazırlamıştır. E) İki savaşın sonunda da Avrupa'nın siyasi yapısı korunmuştur. 31 2. Atatürk, Birinci Dünya Savaşı'nda Suriye ve Hicaz'da bulunan Türk ordusunun sevk ve idaresinde Almanların söz sahibi olmalarından rahatsızlık duymuş ve bunu Savaş Bakanı Enver Paşa'ya gönderdiği bir raporda dile getirmiştir. 6. Birinci Dünya Savaşından sonra, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti şu kararları almıştır: l. Hiçbir şekilde göç edilmeyecek. II. Bilim, iktisat ve din alanında örgütlenilecek. III. Doğu vilayetleri gerektiğinde savunulacak. Bu durum Atatürk'ün aşağıdakilerden hangisini önemsediğinin bir göstergesidir? Bu kararların hangisidir? A) Bağımsız devlet anlayışı B) Ordudaki disiplini C) Türk - Alman dostluğunu D) Arap topraklarında başlayan ulusçuluk hareketlerini E) Ordunun birden fazla cephede savaşmakta olduğunu başlıca amacı aşağıdakilerden A) Bölgedeki Türkleri, azınlıklara oranla her yönden daha güçlü tutma B) Benzer amaçlı milli cemiyetleri birleştirme C) Diğer Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine kendi gücünü gösterme D) Erzurum'da milli bir kongre yapılmasını sağlama E) Cemiyetin bölgedeki şube sayısını artırma 3. Sovyet Rusya, Çarlık Rusyası'nın Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti'nden aldığı yerleri, l. Dünya Savaşı'ndan çekildiğini belirten Brest - Litovsk Antlaşması'yla Osmanlı Devleti'ne iade etmiş; ancak Anlaşma Devletleri bu kararı geçersiz saymıştır. 7. Kurtuluş Savaşı'nın devam ettiği yıllarda Mustafa Kemal, "Artık İstanbul Anadolu'ya hâkim değil tâbi olmak mecburiyetindedir." görüşünü savunuyordu. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? Aşağıdakilerden hangisi bu görüşü destekleyen bir gerekçe olamaz? A) Bağımsız devlet sayısının arttığının B) Sovyet Rusya'nın diğer devletlerle ilişkilerinin Çarlık Rusyası'nınkinden farklı olduğunun C) Anlaşma Devletleri arasında görüş ayrılığı olduğunun D) Osmanlı Devleti'nin Avrupa devletler hukukundan yararlandığının E) l. Dünya Savaşı öncesinde kurulan ittifakların aynen devam ettiğinin A) İstanbul’un işgal edilmesi B) Milli Mücadele hareketinin güç kazanması C) Mustafa Kemal'in Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığından ayrılması D) Anadolu'da düzenli ordunun kurulması E) Osmanlı Devleti'nin işgaller karşısında etkisiz kalması 8. Aşağıdakilerden hangisi Kuvay-ı kurulmasında doğrudan etkili olmuştur? 4. Mondros Ateşkes Antlaşmasının aşağıdaki maddelerinden hangisi, Türklerin denetiminde kalan Anadolu topraklarının da elden çıkabileceği anlamına gelmektedir? Milliye'nin A) İtilaf Devletleri askerlerinin İstanbul'a gelmesi B) Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı'nda yenilmesi C) Anadolu'nun yer yer işgal edilmesi D) Anadolu'da iç isyanlar çıkması E) Rusya'da ihtilal olması A) Osmanlı Devleti diğer devletlerle bütün ilişkilerini kesecektir. B) Sınırların korunması ve güvenliğin sağlanması ile görevli olanlar dışındaki bütün Osmanlı ordusu terhis edilecektir. C) İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edici durumlarda stratejik noktaları işgal edebilecektir. D) Hükümet haberleşmesi dışında, telsiz ve telefonlar İtilaf Devletleri'nce denetlenecektir. E) Bütün demiryolları, İtilaf Devletleri'nin denetimi altına alınacaktır. 9. Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra İstanbul Hükümeti galip devletlerin etkisi altına girmiş ve millete karşı sorumluluklarını yerine getiremez olmuştur. Aşağıdakilerden hangisi bu durumun bir sonucu değildir? 5. 1919 yılında İtilaf Devletleri'nin, "Türklerin Batı Anadolu'daki Hıristiyanları katletmek üzere olduğu" şeklinde asılsız bir haberi dünya kamuoyuna yaymalarının amacı neydi? A) Erzurum ve Sivas Kongrelerinin yapılması B) Yöresel direnişlerin başlaması C) Anadolu halkının İstanbul Hükümeti'ne olan güvenini yitirmesi D) Anadolu halkının Mustafa Kemal’in çevresinde toplanması E) Gizli anlaşmaların yapılması A) Anadolu'daki iç isyanları desteklemek B) Sevr Antlaşması’nın imzalanmasını çabuklaştırmak C) İzmir’in işgalini haklı göstermek D) İstanbul’un işgalini haklı göstermek E) Anadolu'da zararlı dernekler kurulmasını hızlandırmak 32 10. Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Osmanlı Hükümeti'nin süregelen işgaller karşısında yetersiz kalması Türk ulusunun tepkilerine yol açmıştır. MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ TESTİ - 2 1. l. Dünya Savaşı'nda yaklaşık 325.000 can kaybedilmiş, ateşkesin imzalanması ile askerî güç tamamen ortadan kalkmıştı. Düşmana karşı kuvvet kullanılamayacağı fikri; saraya, yönetici kadroya ve bazı aydın çevrelere hâkimdi. Bu teslimiyetçi tutum müttefiklere güçlük çıkarılmadığı takdirde, Türkiye'nin lehine anlayış gösterileceği umuduna dayanmaktaydı. Aşağıdakilerden hangisi bu tepkilerin biridir? A) İstiklal Mahkemelerinin kurulması B) Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun çıkarılması C) Takrir-i Sükûn Kanunu'nun kabul edilmesi D) Tekâlif-i Milliye Emirleri'nin kabul edilmesi E) Kuvay-ı Milliye'nin oluşması Bu düşüncelere sahip kişilerin aşağıdakilerden hangisini savunacağı söylenebilir? A) Manda yönetimini B) Halifeliğin kaldırılmasını C) Saltanatın kaldırılmasını D) Kuvay-ı Milliye'nin oluşturulmasını E) TBMM'nin kurulmasını 11. Milli Mücadele döneminde Türk milleti kadını ve erkeği ile birlikte çeşitli savunma dernekleri kurmuş, siyasal mitingler ve gösteriler düzenlemiş, işgal kuvvetlerine karşı harekete geçmiştir. Bu durum Milli Mücadele dönemiyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Laiklik anlayışının benimsendiğinin B) Seçim sisteminin değiştirildiğinin C) Direnişçilerin eğitim düzeyinin yüksek olduğunun D) Direnmenin etkili hale getirilmeye çalışıldığının E) İletişimde güçlüklerle karşılaşıldığının 2. "Mustafa Kemal Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Türk ulusunu tehlikelere karşı uyarmak ve harekete geçirmek amacıyla Havza ve Amasya'da genelgeler (tamimler) yayınlamıştır." Bu genelgelerin Türk ulusu üzerinde etkili olduğunu gösteren ilk belirti ne olmuştur? 12. Anlaşma Devletleri'nin, Mondros Ateşkes Anlaşmasına dayanarak Anadolu'yu işgal etmesi öncelikle aşağıdaki ilkelerden hangisinin önemini ortaya çıkarmıştır? A) Anadolu'da, İtilaf Devletleri'ne karşı protesto ve mitingler yapılması B) Osmanlı Mebuslar Meclisi kararlarının itilaf Devletleri'nin isteklerine uymaması C) Amasya'da Mustafa Kemal'in İstanbul Hükümeti temsilcisi Salih Paşa ile görülmesi D) Erzurum ve Sivas'ta kongreler yapılması E) İlk TBMM'ye, Osmanlı Mebuslar Meclisi üyelerinin de alınması A) Devletçilik B) Bağımsızlık C) İnkılâpçılık D) Laiklik E) Cumhuriyetçilik 13. Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcına değin Türk ulusu, hanedancı ve ümmetçi bir tarih anlayışının etkisinde kalmıştır. Aşağıdakilerden hangisi, bu anlayıştan farklı olarak ulusal tarih anlayışı yolunda atılan bir adımdır? A) İstanbul Hükümeti’nin Sevr Barış Antlaşması’nı imzalaması B) ''Direniş derneklerinin kuruldukları bölgelerin Türklüğünü kanıtlamaya çalışmaları C) Anlaşma Devletleri'nin Türkiye'yi aralarında paylaşmaları D) İstanbul Hükümeti'nin Anadolu direnişine karşı çıkması E) Sivas Kongresi’nde bazı delegelerin ABD’nin mandaterliğini istemesi 3. Milli Mücadeleye en fazla karşı çıkan devlet İngiltere’dir. İngiltere aşağıdaki faaliyetlerden hangisi ile milli iradeyi yok etmeye çalışmıştır? A) Yunanistan'ın işgallerini desteklemekle B) Anadolu'da isyanlar çıkarmakla C) Şeyh Sait isyanını çıkarmakla D) Mebuslar Meclisi'ni dağıtmakla E) Musul'u işgal etmekle 14. Mondros Ateşkes Anlaşması'na göre Osmanlı Devleti'nin Hicaz, Yemen, Suriye ve Irak'taki kuvvetleri en yakın Anlaşma Devletleri Kumandanlığına teslim olacaktı. Bu madde, Mondros Ateşkes Anlaşması'nın hangi özelliğine bir örnektir? 4. Mustafa Kemal'in Son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nde Müdafaa-i Hukuk Grubu oluşturulmasını istemesinin amacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Osmanlı Devleti'ni güçsüz duruma düşürme B) Sınırları belli olmayan yörelerin, eski coğrafya adlarını kullanma C) Osmanlı Devleti'nin hukuki varlığını tanıma D) Osmanlı Devleti'nin müttefikleriyle bağlantısını kesme E) Yerel direnişleri başlatma A) Vatanın bütünlüğünün korunması yolunda kararlar almak B) Padişahın yetkilerini artırmak C) Hükümette değişiklik yapılmasını sağlamak D) Meclisin toplanabilmesi için gerekli çoğunluğu sağlamak E) Yasama organı arasında uyum sağlamak 33 5. İtilaf Devletleri Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde azınlıkların faaliyetlerini desteklemişler ve isyanlar çıkarmalarını sağlamışlardır. 9. Amasya Genelgesi'nde, Sivas'ta toplanacak kongre için gelecek temsilcilerin seçimini Müdafaa-i Hukuk-u Milliye, Redd-i ilhak Cemiyeti ve belediyelerin yapması istenmiştir. İtilaf Devletleri’nin böyle davranarak Mondros Ateşkesi’nin, Bu yolla ulaşılmak istenen temel amaç aşağıdakilerden hangisidir? l. Anadolu dışındaki Osmanlı askerlerinin itilaf Devletleri'ne teslim olması ll. İtilaf Devletleri'nin güvenliklerini tehlikede gördükleri yerleri işgal edebilmesi III. Alman subaylarının ülkelerine gönderilmesi A) Müdafaa-i Hukuk derneklerinin kurulmasını teşvik etmek B) Müdafaa-i Hukuk derneklerinin gücünü Türk halkına duyurmak C) İşgal kuvvetlerinin dikkatini Sivas’ta yapılacak kongreye çekmek D) Milletin güvenini kazanmış, Milli Mücadele taraftarı kişilerin seçilmesini sağlamak E) Temsilcilerin can ve mal güvenliklerini sağlamak hükümlerinden hangilerinin yürürlüğe girmesine uygun ortam hazırlamayı amaçladıkları savunulabilir? A) Yalnız l B) Yalnız II D) l ve II C) Yalnız III E) II ve III 10. Misâk-ı Millî belgesinde Batum, Ardahan, Kars ve Batı Trakya için gerekirse serbest oylama yapılabileceği görüşü yer almıştır. 6. Mustafa Kemal Paşa direniş cemiyetlerini tek çatı altında birleştirmeye özel önem vermiş, bunu da Sivas Kongresi'nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni kurarak başarmıştır. Bu yörelerin hangi özelliğinden dolayı serbest oylamanın çıkarlarımıza uygun olacağı düşünülmüştür? Mustafa Kemal Paşa'nın bununla aşağıdakilerden hangisini amaçladığı savunulabilir? A) Stratejik bakımdan önemli bölgelerde olmaları B) Uzun süreden beri Osmanlı yönetiminde bulunmaları C) Halkın çoğunluğunun Türk ve Müslüman olması D) Verimli tarım topraklarına sahip olmaları E) Temsilcilerinin Meclis-i Mebusan'da etkili olmaları A) Örgütlenmeyi tabana yaymayı ve ulusal güçleri tek elde toplamayı B) Halka liderliğini kabul ettirmeyi C) Otoritesini artırmayı D) Padişahın isteklerine direnmeyi E) Düzenli ordunun kurulmasını sağlamayı 11. Osmanlı İmparatorluğu'nda, İtilaf Devletleri'nin aşağıdaki girişimlerinden hangisi doğrudan "milli iradeyi" yok etmeyi amaçlamıştır? 7. Amasya Genelgesi'nin Kurtuluş Savaşımızdaki önemi en çok hangi özelliğinden kaynaklanmaktadır? A) Boğazların yönetimine el koymaları B) Mebusan Meclisi'ni dağıtmaları C) Osmanlı Ordusu'nun büyük bir kısmını terhis ettirmeleri D) Karadeniz kıyısındaki bazı önemli noktaları kontrol altına almaları E) Ulaşım ve haberleşme sistemlerinin işletilmesine el koymaları A) Anadolu ve Trakya'nın her yanına duyurulmuş olmasından B) Kurtuluş Savaşı'nın gerekçesi ve yöntemini belirtmesinden C) İşgallerin başlamasını izleyen günlerde hazırlanmış olmasından D) Halkı, düşmana karşı silahlı direnişe çağırmış olmasından E) İstanbul Hükümeti'ne karşı bir hareket niteliği taşımasından 12. Sivas Kongresi'nde "manda" sorunu tartışmalara yol açmış, bazı yurtseverler Amerikan mandasını savunmuş, fakat sonuçta bu görüş reddedilmiştir. 8. Erzurum Kongresi kararları arasında, "ulusal iradenin ve toplanan ulusal güçlerin padişahlık ve halifelik makamını kurtaracağı" hükmü de yer almıştır. Manda yönetiminin aşağıdakilerden hangisidir? Ulusal egemenlik anlayışına ters düşen böyle bir karar alınmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) reddedilmesinin nedeni A) İstanbul Hükümeti'nin manda isteğine tepkisiz kalması B) İstanbul Hükümeti'nin kongreye açıkça cephe alması C) Manda yönetiminin iyi bilinmemesi D) İngiliz ve Amerikan mandası isteyenler arasında görüş birliği sağlanmaması E) Manda yönetiminin ulusal bağımsızlığa ters düşmesi Ortamın böyle bir değişikliğe hazır olmaması İtilaf Devletlerinden çekinilmesi İmparatorluğun çökmesinin önlenmek istenmesi Osmanlı Hükümeti'nin desteğine ihtiyaç duyulması Halifeliğin gücünden yararlanmak istenmesi 34 13. Mustafa Kemal, anayurdun parçalanması tehlikesi karşısında ülke çapında bir kongre yaparak Müdafaa-i Hukuk ve Redd-i ilhak Cemiyetlerini birleştirmiştir. 3. ÜNİTE: KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER Mustafa Kemal'in bu yolla ulaşmak istediği ilk amaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Saltanatı kaldırmak B) Yeni bir anayasa hazırlamak C) Kurtuluş Savaşı'nı tek elden yönetmek D) Cumhuriyeti ilan etmek E) Halifeliği kaldırmak 14. İstanbul Hükümeti Amasya Protokolü'nde yer alan "Temsil Kurulu'nun rızası olmadan düşmanlarla barış görüşmelerine gidilmemesi" kararını reddetmiş, "Mebusan Meclisi'nin toplanması" kararını ise kabul etmiştir. İstanbul Hükümeti'nin Temsil Kurulu'na verilmek istenen yetkiyi kabul etmemekle ulaşmak istediği amaç aşağıdakilerden hangisidir? A. KURTULUŞ SAVAŞININ BAŞLAMASI VE CEPHELER A) İstanbul’un işgal edilmesini engellemek B) Temsil Kurulu'nu Osmanlı Meclisi'nde etkili hale getirmek C) İtilaf Devletleri'yle ilişkileri geliştirmek D) Merkezi otoriteyi kurmak E) Milli birliği sağlamak DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI * İzmir’in işgalinden sonra Kuva-yı Milliye birlikleri Ayvalık, Bergama, Soma, Akhisar, Salihli, Nazilli ve Aydın’da Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler vermiştir. * Kuva-yı Milliye düşmanı oylayabiliyor fakat düşmanı yurttan atacak şekilde karşı taarruza geçemiyordu. Bu durumu bilen Mustafa Kemal, düzenli ordunun kurulmasının şart olduğuna inanıyor; fakat bu düşüncesini meclise kabul ettiremiyordu. 15. Erzurum Kongresi'nde yalnızca iç politikayı ilgilendiren ilkeler değil, bazı dış politika ilkeleri de belirlenerek ilan edilmiştir. Erzurum Kongresi'nin bu tutumu aşağıdakilerden hangisini gösterir? * 22 Haziran 1920’de başlayan Yunan taarruzu Gediz Muharebelerinde Kuva-yı Milliyenin mağlubiyetine sebep oldu. Kuva-yı Milliyenin komutanı olan Ali Fuat Cebesoy mağlubiyete Kuva-yı Milliyenin disiplinsizlik ve düzensizliğini sebep gösterirken; Kuva-yı Milliyeciler mağlubiyetin sebebi olarak Ali Fuat Cebesoy’un başarısızlığını ileri sürüyorlardı. Gediz Muharebeleri Mustafa Kemal’in düzenli ordu konusundaki düşüncelerini haklı çıkarmış ve bunun üzerine 8 Kasım 1920’de yapılan meclis toplantısı sonucunda Ali Fuat Cebesoy’un Moskova büyük elçiliğine tayin edilmesine ve düzenli ordunun kurulmasına karar verilmiştir. A) Meclis gibi hareket edildiğini B) İstanbul Hükümeti'ne yardımcı olunmak istendiğini C) Ekonomik sorunlara siyasi sorunlardan daha çok önem verildiğini D) Yabancı ülkelerle ilişkilerin arttığını E) İtilaf Devletleri'nin Anadolu harekatına bakış açısının değiştiğini 16. Amasya Genelgesi'nin aşağıdaki hükümlerinden hangisi, Türk İnkılâbı’nın evrensel nitelik taşıdığının bir göstergesidir? * Batı Cephesinde düzenli orduyu kurmakla İsmet İnönü görevlendirildi. Cephenin güneyi ise Refet Bele’nin komutasına verildi. A) Vatanın bütünlüğü tehlikededir. B) İstanbul Hükümeti, üzerine aldığı görevi yerine getirememektedir. C) Ulusun bağımsızlığını, ulusun azim ve kararı kurtaracaktır. D) Delegelerin seçimi ulusal bir sır olarak gizlenmelidir. E) Sivas'ta ulusal bir kongrenin tez elden toplanması kararlaştırılmıştır. Not: 27 Aralık 1920’de Kuva-yı Seyyarenin, kaldırılarak düzenli orduya katılması kararlaştırıldı 17. Çanakkale Savaşında Boğazlardan geçemeyen düşman donanması aşağıdaki antlaşmalardan hangisinden sonra İstanbul’ a serbestçe girmiştir? Soru: Düzenli Ordu Niçin Kurulmuştur? A) Mondros Antlaşması C) Sevr Antlaşması E) Montrö Antlaşması * Yunan ilerleyişinin durdurulamayışı B) Mudanya D) Lozan * Halk ile Kuvayı Milliye birliklerinin karşı karşıya gelmeye başlaması Antlaşması Antlaşması * Kuvayı Milliyenin merkezi otoriteden yoksun oluşu 35 * Kuvayı Milliyenin bölgesel amaçlı olması * I. Dünya Savaşı esnasında Ruslar tarafından kullanılan Ermeniler yıllarca birlikte yaşadıkları Türklere saldırmaktan çekinmediler. Osmanlı Devleti Doğu Anadolu’da Türklerle Ermeniler arasında olayların çıkmaması için Ermenileri 14 Mayıs 1915’de çıkardığı “........................ ........................” ile Suriye bölgesine göç ettirdi. * Disiplinin olmaması, ast-üst ilişkisinin olmaması Soru: Düzenli Ordunun Genel Özelliklerini Yazınız? * Kurtuluş Savaşında sadece Yunanlılara karşı savaştı. * Brest Litovsk Antlaşması ile Rusya I. Dünya Savaşından çekilince; İngilizler Batum petrol bölgesinde etkili olabilmek ve Osmanlı ile Rusya arasında tampon bölge oluşturmak için Gümrü civarında Ermenilere devlet kurdurdu. (28 Mayıs 1918) * TBMM’ye karşı oluşan bazı isyanları bastırdı. * Tekâlif-i Milliye Emirlerinin uygulanması sonucunda taarruz gücüne ulaştı. * I. İnönü Muharebesi ilk savaşı ve ilk başarısıdır. * Paris Konferansında, Doğu Anadolu’da, Ermeni devletinin kurulması kabul edildi. Mondros Mütarekesinin İngilizce metninde Doğu illerine Ermeni vilayetleri denmesi de İngilizlerin Ermenilerle ilgili düşüncesini, daha Paris Konferansından önce ortaya koyuyordu. * Eskişehir-Kütahya Muharebeleri tek başarısızlığıdır. Yorum: * Doğu Anadolu’da kurulacak olan Ermeni devletinin mandaterliği Paris Konferansı esnasında ABD’ye verilmiştir. ABD Ermeni mandaterliğinden Aralık 1919’da oluşturulan Harbord Raporu sonucunda vazgeçmiştir. Bu rapor Ermenilerin Doğu Anadolu’da azınlıkta olduğunu, Türklerin mücadeleye hazır olduğunu ve ABD için Doğu Anadolu’ya yönelik olarak alınacak bir mandaterliğin zararlı olacağı belirtiyordu. * Halk kongreler yolu ile örgütlenip birleştirilmiştir. * Güneyde Fransız ve Ermenilere karşı Kuva-yı Milliye; Doğu Anadolu’da Ermenilere karşı, Osmanlı’dan kalan XV. Kolordu; Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı, TBMM’nin kurduğu, düzenli ordu kullanılmıştır. * Ordu taarruz gücüne ulaşana kadar Yunanlılara karşı batı cephesinde savunmada kalınmıştır. * Doğu Anadolu’daki Ermeni olaylarından dolayı Kazım Karabekir komutanı olduğu XV. Kolorduyu dağıtmamıştı. Bu kolordunun varlığı Ermeniler için kısmen de olsa caydırıcı bir unsurdu. Bölge Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin çalışmaları sonucu örgütlenmişti. * Kurtuluş Savaşında bağımsızlık ve egemenlik birlikte yürütülmüştür. * Kurtuluş Savaşı, Türk Milletinin I. Dünya savaşının sonuçlarına bir tepkisidir. * Mondros Mütarekesinin Osmanlı Devletini etkisiz duruma getirmesi, kurtuluş mücadelesini halkın yapmasına sebep olmuştur. * Kurtuluş Savaşı için ilk adımları milli cemiyetler atmış, kurtuluşu TBMM tamamlamıştır. * İtalyan ve İngilizlerle askeri mücadele olmamasına rağmen; en fazla diplomatik mücadele İngilizlerle olmuştur. * TBMM’de ilk bunalım ordu, ikinci bunalım ise hükümet meselesinden dolayı çıkmıştır. B. DOĞU CEPHESİ Ermeni Sorunu Nasıl Ortaya Çıktı? * Ermeniler Osmanlı ülkesinde rahat bir şekilde yaşıyordu. Osmanlı Devletinde bakanlık ve yargıçlık yapan Ermeniler dahi vardı. Van, Bitlis, Diyarbakır, Tokat ve İstanbul yoğun olarak yerleştikleri yerlerdi. Osmanlı ülkesinin her yerine istedikleri gibi yayılmışlardı. * Osmanlı, Ermenilere, devlete bağlılıklarından dolayı “............................. .........................” diyordu. * Rusya ve İngiltere’nin kışkırtmaları sonucunda XIX. yüzyılın sonlarında Ermeniler arasında da milliyetçilik çalışmaları görülmeye başladı. Ermeniler teşkilatlanmak için Hınçak (1887) ve Taşnak-sütyun (1890) cemiyetlerini kurdular. * Ermeniler XX. yüzyılın başlarında Osmanlı Bankasını bastılar, 1904’de Sason İsyanını; 1914’de Zeytun İsyanını çıkardılar. II. Abdülhamit’e suikast düzenlediler. Kazım Karabekir 36 karşı kullandılar. Ermeniler Çukurova’da devlet kurmak istediklerinden dolayı Türklere karşı saldırıya geçtiler. Doğu Cephesi ve Ermenilerle Savaş * 9 Haziran 1920’de ......................... ……........................’in, TBMM tarafından, doğu cephesi komutanlığına atanması sonucunda devletin ilk cephesi oluşmuş oldu. * Batı Anadolu’da düşmana karşı seçilmiş gerilla güçleri savaş verirken; güney cephesinde kadın, çocuk, ihtiyar olmak üzere halk düşmana karşı top-yekun bir mücadeleye girmiştir. * 28 Ekim 1920’de harekete geçen Türk ordusu karşısında tutunamayacağını anlayan Ermeniler barış isteyince, 3 Aralık 1920’de Kazım Karabekir TBMM adına Ermenilerle Gümrü Antlaşmasını imzaladı. * Sivas Kongresinde, güney cephesinin, gönderilecek subaylarca düzenlenip halkın düşmana karşı harekete geçirilmesi planlanmıştır. * Fransızlar ile Türk halkı arasında ilk ciddi çarpışmalar Sütçü İmam’ın harekete geçmesi ile Maraş’ta başlamıştır. Maraş halkı Fransızları 10 Şubat 1920’de Maraş’tan atmayı başardı. Not: 5 Aralık 1920’de Ermenistan, Sovyet Rusya yönetimine girdiği için Gümrü Antlaşması Ermeni meclisinden geçememiştir. * 11 Nisan 1920’de ise Urfa memleketlerinden atmayı başardı. halkı Fransızları * Şahin Bey mücadelesi ile ünlenen Antep ise bütün gayretlerine rağmen Fransızlara teslim olmak zorunda kaldı.(Şubat 1921) Gümrü Antlaşması ( 3 ARALIK 1920 ) * Ermeniler Kars, Gümrü ve Sarıkamış’ı terk edecek. * Aras Nehri ile Çıldır Gölü arası Türk-Ermeni sınırı olacak. * Ermeniler tanımayacaktır. TBMM aleyhine olan antlaşmaları Not: TBMM daha sonradan …………...............’a kahraman(1973); ......................’ya şanlı(1984); ............................(1921)’ e ise gazi unvanını vermiştir. * Göç ettirilmiş olan Ermeniler altı ay içinde Türkiye’ye geri dönebilecektir. * Adana’da ise mücadeleler 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşmasına kadar devam etti. Not: Ermeniler Kars civarından çekilince; Türkiye Devleti Gürcüler ile sınır komşusu oldu. Ardahan’ın bir kısmı, Artvin ve Batum Gürcülerin elindeydi. TBMM’nin verdiği ültimatom sonucunda 23 Şubat 1921’de Gürcüler Artvin, Ardahan ve Batum’u terk etti. (Batum Antlaşması) Not: Güney Cephesi Ankara Antlaşması ile kapanmış ve Adana ile Antep savaş yapılmadan Fransızlardan geri alınmıştır. B. BATI CEPHESİ Soru: Gümrü Antlaşmasının Önemini Yazınız? Soru: Yunanlıların Anadolu’da İlerleme Sebeplerini Yazınız? * Mondros Mütarekesi ile belirlenen sınırlar ilk defa aşılmıştır. * Osmanlı ordusunun terhis edilmiş olması * TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır. * Ermenistan TBMM’yi antlaşma imzalayarak tanıyan ilk devlet oldu. * Cephede ilk dönemde disiplin olmaması * Misak-ı Milli yönünde ilk adım atıldı. * İngilizlerin Yunanlılara yardım etmesi * Sevr Antlaşmasına ilk darbe vuruldu. * Mondros Mütarekesinin taşıdığı ağır maddelerden dolayı Osmanlı Devletinin üzerine düşen sorumluluğu yerine getirememesi * İsyanlardan dolayı Anadolu’da birliğin geç sağlanması * Doğu sınırının belirlenmesi yönünde ilk adım atıldı. * Doğudaki güçleri batıya kaydırma imkânı oluştu. Soru: Yunanlıların Anadolu'ya asker çıkarması ve Anlaşma Devletlerinin İstanbul'u resmen işgal etmesi gelişmelerinin aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz? B. GÜNEY CEPHESİ * Mondros Mütarekesinden sonra İngilizler 9 Kasım 1918’de İskenderun’u, 17 Aralık 1918’de Antep’i, 22 Şubat 1919’da Maraş’ı ve 24 Mart 1919’da Urfa’yı işgal ettiler. Fransızlar ise Mersin, Adana, Hatay ve Osmaniye’yi işgal ettiler. İngilizler petrol bölgelerine karşılık Maraş (30 Ekim 1919), Urfa (30 Ekim 1919) ve Antep’i (5 Kasım 1919) Fransızlara devrettiler. A) Anlaşma Devletleriyle Mondros Ateşkes Anlaşması'nın imzalanmasına B) İstanbul Hükümetine halkın desteğinin azalmasına C) Anadolu'da ulusal hareketin güçlenmesine D) Anlaşma Devletlerinin İstanbul Hükümetine baskısının artmasına * Fransızlar Suriye ve Mısır’dan getirdikleri Ermenilere intikam alayları kurdurarak, Ermenileri bölgedeki Türklere E) Anadolu'da işgal edilen yerlerin genişlemesine ( 11.04.2010 – YGS ) 37 Not: Paris Konferansında, Türkiye’nin mandaterliğinin hiç bir devlet tarafından alınmamasını savunan Fransa; Yunanistan’ın İzmir’i terk etmesini de istiyordu. * İstiklal marşı kabul edildi.(12 Mart 1921) * Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul adildi. * Halkın orduya ve TBMM’ye karşı güveni arttı. * Asker toplama işi kolaylaştı. Not: Dünya Müslümanlarından çekinen İngilizler İstanbul’u paylaşım planları içine almamıştır. Paris Konferansında Kürtlerin mandaterliğini İngilizler kabul etmiştir. İstanbul hükümeti ve TBMM Londra Konferansına davet edildi. Not: Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı ilk mücadeleyi kuva-yı milliye birlikleri verdi. LONDRA KONFERANSI ( 23 ŞUBAT – 12 MART 1921 ) Soru: Londra Konferansının Sebeplerini Yazınız? Not: 8-9 Temmuz 1920’de Bursa işgal edilince meclis kürsüsüne siyah bir örtü çekildi. Bu örtü 6 Eylül 1922’de kaldırılmıştır. * Düzenli ordunun I. İnönü başarısı * İtilaflar arasındaki anlaşmazlıklara çözüm aramak * Rusya ile TBMM’nin yaklaşmaya başlaması I. İNÖNÜ SAVAŞI ( 6 – 10 OCAK 1921 ) * TBMM’ye Sevr Antlaşmasının kabul ettirilmek istenmesi Soru: I. İnönü Savaşı’nın Sebeplerini Yazınız? * Yunan ordusuna zaman kazandırma düşüncesi * Demir yolu hattından dolayı Yunanlılar Eskişehir’i ele geçirmek istiyordu. * TBMM’nin Gümrü başarısı * Güneyde Fransızlara karşı başarılı mücadeleler verilmesi * Yunanlılar, yardım alabilmek için, batılı devletlere güçlerini ispatlamak istiyordu. Not: Konferansa İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, Osmanlı Devleti ve TBMM katıldı. * Yunanlılar Çerkez Ethem’in isyanından faydalanmak istiyordu. * Yunanlılar TBMM’ye Sevr Antlaşmasını kabul ettirmek istiyordu. Not: TBMM’yi hukuken tanımak istemeyen İngilizler TBMM’yi konferansa direkt olarak davet etmeyip Londra Konferansına Türkiye’den öncelikle İstanbul hükümetini çağırmıştır. İngilizler, konferansta ikilik çıkarmak amacıyla ve TBMM’ye Sevr Antlaşmasını kabul ettirmek için İstanbul hükümetinden TBMM adına Mustafa Kemal’in uygun göreceği bir temsilci getirmesini istemiştir. Not: İsmet İnönü komutasındaki düzenli ordu Yunanlıları durdurmayı başarmıştır. Not: Mustafa Kemal konferansa direkt olarak davet edilmedikçe TBMM’nin katılamayacağını bildirince; TBMM de İtalya aracılığı ile konferansa direkt olarak davet edildi. Not: Konferansa TBMM adına Bekir Sami Bey; İstanbul hükümeti adına ise Tevfik Paşa katıldı. Konferansta Türk delegeleri arasında ikilik çıkarmak isteyen İtilaf Devletleri ilk konuşma hakkını Tevfik Paşaya verdiler. İtilaf devletlerinin oyununu bozmak isteyen Tevfik Paşa “ Söz milletimin asıl temsilcilerinindir, sözün Anadolu kuruluna verilmesin rica ederim” der. İsmet İnönü Soru: I. İnönü Zaferinin Önemini Yazınız? Uyarı: Mustafa Kemal Türkler Adına Konferanstan Olumlu Bir Sonuç Çıkmayacağını Biliyor; Fakat Şu Sebeplerden Dolayı Konferansa Katılımı Kabul Ediyordu: * Düzenli ordu ilk zaferini kazandı. * İtilaf devletleri arasında anlaşmazlık yaşandı. * İsmet İnönü tuğgeneral rütbesi aldı. * Türklerin haklı davasını ve misak-ı millisini dünyaya duyurmak * TBMM’nin içte ve dışta saygınlığı arttı. * İşgalcilerin “Türk milleti barışa yanaşmıyor” tezini çürütmek * Çerkez Ethem isyanı bastırıldı. * Afganistan ve SSCB ile dostluk anlaşması imzalandı. * Yeni kurulan orduya zaman kazandırmak 38 * TBMM’yi hukuken tanıtmak * Güneyde Fransızlara karşı başarılar kazanılması * Mustafa Kemal’in diplomatik çabaları Not: Konferansta işgalciler Türklere sürekli olarak Sevr Antlaşmasını kabul ettirmeye çalışmıştır. Sadece Sevr Antlaşmasında belirlenen asker sayısının bir miktar artırılabileceği söylenmiştir. * Her iki ülkenin de ortak düşmanının olması * Rusya’nın Anadolu dönüştürmek istemesi Mücadelesini kendi rejimine Antlaşmanın Maddeleri: * Bekir Sami Bey Fransa, İngiltere ve İtalya ile esir mübadelesine ve ekonomiye yönelik antlaşmalar imzalamıştır. Bekir Sami Bey bu antlaşmalarda eşitlik ilkesini gözetmemiştir. İtalya ve Fransa’ya ekonomik tavizler verirken; İngilizlerle yaptığı esir mübadelesi antlaşmasına göre İngilizlerin sadece Malta’daki esirleri serbest bırakmasını; diğerlerini ise değişim dışı tutmasını kabul etmiştir. Bekir Sami Bey’in yaptığı bu antlaşmaları TBMM eşitlik ilkesine uymadığı için kabul etmediği gibi; Bekir Sami Bey’i de dışişleri bakanlığından almıştır. Bu antlaşmalar TBMM’nin antlaşma imzalanabilecek diplomatik saygınlığa ulaştığını göstermiştir. * Liman hizmetlerinden Türkiye’nin faydalanması şartıyla, Batum Gürcistan’a bırakılacaktır. * Ermeni ve Gürcüler ile yapılan antlaşmalar kabul edilecektir. * Boğazların rejimi Türkiye’nin egemenlik hakları korunmak şartıyla Kara Deniz’e sahildar devletlerce düzenlenecektir. * Birinin tanımadığı uluslararası antlaşmayı diğeri de tanımayacaktır. * Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı’nın yaptığı antlaşmalar geçersiz sayılacaktır. Soru: Londra Konferansının Önemini Yazınız? * Artvin ve Ardahan TBMM’de kalacaktır. * TBMM hukuken tanındı. * Gerekli durumlarda karşılıklı yardımlaşılacaktır. * Sevr Antlaşmasından işgalcilerin taviz verebileceği görüldü. Soru: Moskova Antlaşmasının Önemini Yazınız? * İlk defa Avrupalı bir devlet antlaşma imzalayarak TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıdı. * İşgalciler arasındaki görüş ayrılıkları büyüdü. * Konferanstan sonuç çıkmaması Türk milletine tam zafer kazanılması gerektiğini gösterdi. * Rusya Sevr Antlaşmasını geçersiz saydı. * Batum’un Gürcistan’a bırakılması ile Misak-ı Milliden ilk taviz verildi. * Rusya kapitülasyonları kaldıran ilk devlet oldu. TÜRK – AFGAN ANTLAŞMASI * TBMM ile SSCB arasında ilk antlaşma imzalandı. ( 1 MART 1921 ) * Doğu cephesinin güvenliği pekiştirildi. * TBMM ve ................................... karşılıklı olarak birbirinin meşruluğunu tanımayı ve yardımlaşmayı kabul ettiler. * TBMM diplomatik bir zafer elde etti. * İşgalci devletlere karşı denge politikası izlenebilmesi için önemli bir koz elde edildi. * İki devlet karşılıklı olarak birbirinin rejimini tanıdı. Önemi: TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıyan ilk Müslüman Devlettir. ( İlk doğulu İslam Devleti ) Not: Rusya ile ilişkiler Mayıs 1920’de başlamıştır. Haziran 1920’de ise Rusya Misak-ı Milliyi tanımıştır. Not: Afganistan 1919’a kadar İngiliz sömürgesi altındaydı. Soru: Sovyet Rusya, Kurtuluş Savaşı sırasında TBMM Hükümetine sağladığı askerî ve ekonomik yardımlarla Millî Mücadele’ye destek vermiştir. Aşağıdakilerden hangisinin, Sovyet Rusya’nın bu politikasının nedenlerinden biri olduğu savunulamaz? MOSKOVA ANTLAŞMASI ( 16 MART 1921 ) Soru: Türk-Rus Yakınlaşmasının Sebeplerini Yazınız? * TBMM’nin Gümrü başarısı A) Anlaşma Devletlerinin Sovyet Rusya ile Türkiye’nin ortak düşmanı olmaları B) Türk ve Rus halkları arasında tarihten gelen dostluk bağları C) Türkiye’ye sosyalist rejim ihraç etme düşüncesi D) Sovyet Rusya’nın uluslararası alandaki yalnızlığı E) Anlaşma Devletlerinin Boğazları kontrol etmesini önleme isteği ( 24.03.2013 –YGS ) * I. İnönü Zaferi * TBMM’nin güvenilir dost imajı vermesi * SSCB’nin dost arayışı * TBMM’nin İtilaf devletleri ile yaklaşıyor olması * Boğazların açık halde oluşunun SSCB’yi kendi adına endişelendirmesi 39 * Meclisteki bazı milletvekilleri başkentin Kayseri’ye taşınmasını teklif etmiştir. II. İNÖNÜ SAVAŞI ( 23 MART – 31 MART 1921 ) * Fransızlar barış yapmaktan vazgeçti. Soru:II. İnönü Savaşının Sebeplerini Yazınız? * Kuvayı Milliyeye geri dönme tartışmaları başladı. * Londra Konferansında TBMM’nin Sevr Antlaşmasını kabul etmemesi. * Yunanlıların Eskişehir’i ele geçirmek istemesi Soru: Temmuz 1921’de düzenlenmesi planlanan Eğitim Kongresi’nin, Eskişehir-Kütahya Savaşlarının şiddetlenmesi nedeniyle ertelenmesi önerisi üzerine Mustafa Kemal “Hayır ertelemeyin… Cahillikle, ilkellikle savaş, düşmanla savaştan daha az önemli değildir.” demiştir. * Yunanlıların güçlerini Avrupalı devletlere göstererek, onlardan yardım almak istemesi. Not: İsmet Paşa komutasındaki Türk ordusu Yunanlıları ikinci defa durdurmayı başarmıştır. Mustafa Kemal'in savaş ortamında söylediği bu sözün, aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olduğu savunulabilir? Not: Mustafa Kemal İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta “............................................................................................... A)Mustafa Kemal’in bir komutan olarak başarısına B)Uluslararası ilişkilerde barışın ilke edinildiğine C)Ülkedeki etkinliklerin tamamen savaşların durumuna göre belirlendiğine D)Mustafa Kemal’in eğitim ve öğretime verdiği önemin büyüklüğüne E)Ülke savunmasında ekonomik koşulların önemine ……………………………………………………………………… ………………………………………………………..” demiştir. Soru: II. İnönü Zaferinin Önemini Yazınız? * I. İnönü Zaferinin rastlantı olmadığı görüldü. ( 1 NİSAN 2012 – YGS ) * Ordunun taarruza hazır olmadığı görüldü. BAŞKOMUTANLIK KANUNU ( 5 AĞUSTOS 1921 ) Not: 8 Nisan 1921’de Türk ordusu Aslıhanlarda karşı taarruza geçtiyse de başarılı olamadı. Başkomutanlık Kanunu Niçin Çıkarıldı? Olağan üstü durumdan dolayı kararların hızlı alınmasını ve uygulanmasını sağlamak. * Cephenin güneyi de Refet Bele’den alınarak İsmet Paşa’nın komutasına verildi. * Mustafa Kemal milli iradeye olan saygısından dolayı başkomutanlık yetkisini meclisten sadece üç aylık kısa bir süre için istemiştir. Başkomutanlık yetkisi daha sonradan, Büyük Taarruz öncesinde süresiz olmak üzere (20 Temmuz 1922), iki defa uzatıldıysa da Cumhuriyetin ilanı ile sona ermiştir. * İtilaf bloğundaki ayrılık düşüncesi güçlendi. ESKİŞEHİR – KÜTAHYA MUHAREBELERİ ( 10 – 24 TEMMUZ 1921 ) Soru: Başkomutanlık Önemini Yazınız? * Türk ordusunun daha fazla güçlenmeden imha edilmesi gerektiğine inanan Yunanlılar 10 Temmuzda tekrar harekete geçmiştir. Zaferden emin olan Yunan kralı bu savaş öncesinde İzmir’e gelmiştir. Kanununun Çıkarılmasının * Meclis ilk defa bütün yetkilerini bir kişiye vermiştir. * Mustafa Kemal tekrar askerlik mesleğine dönmüştür. * Mustafa Kemal Kurtuluş Savaşını daha rahat idare etme imkânına kavuşmuştur. * Yunanlılar karşısında Türk ordusu tutunamayınca; Türk ordusunun telef olmasını önlemek isteyen Mustafa Kemal, İsmet Paşadan Türk ordusunu Sakarya’nın doğusuna çekmesini istedi. Yunanlılar Sakarya’nın doğusunu hem tam olarak bilmiyorlar; hem de Yunanlıların bu bölgeye ait savaş planları yoktu. Soru: Başkomutanın yetki ve sorumlulukları nelerdir? * Meclisin tüm yetkilerini taşır. * Meclis kararı ile yetki süresi uzatılır. Soru: Kütahya – Eskişehir Savaşının Önemini Yazınız? * Kararları kanun niteliğindedir. * Türk ordusu Kurtuluş Savaşı esnasında ilk ve tek mağlubiyetini almıştır. * Görev süresi dolmadan yargılanamaz. * Afyon, Kütahya ve Eskişehir Yunanlıların eline geçmiştir. Yorum: Başkomutanlık süresinin uzatılması ve süresiz hale getirilmesi; meclisin Mustafa Kemal’e güvendiğini ve Mustafa Kemal’in başkomutanlık yetkisini iyi kullandığını gösterir. * Mecliste tartışmalar başlamıştır. 40 * Yüz kilometrelik bir alana yayılmış olan Türk ordusu düşman karşısında dağılma emareleri gösterdiyse de; Mustafa Kemal’in “Hattı müdafa yoktur. Sathı müdafaa vardır. O satıh tüm vatandır. Vatanın her karış toprağı yurttaşın kanı ile ıslanmadıkça terk olunamaz. ” sözü Türk askerinin savunma azmini artırmıştır. 10 Eylülden itibaren kendisini toparlayan Türk ordusu, Yunanlıları, durdurduğu gibi; Sakarya Nehri’nin batısına atmayı da başarmıştır. Ordunun taarruz gücü olmadığı için savaşa devam etmemiştir. Soru: Kurtuluş Savaşı’nın, zamanla Batı Cephesi’nde bir Türk-Yunan Savaşı’na dönüşmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulabilir? A)Diğer cephelerin kapatılmasıyla tüm kuvvetlerin Batı’da toplanmasının B)Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne yönelik gizli paylaşım anlaşmalarını açıklamasının C)Batı bölgesinde bazı Kuvayı milliye yanlılarının TBMM’ye karşı ayaklanmasının D)İşgal bölgelerinde azınlıkların yeni devlet kurmak istemesinin E)Yunanistan’la Birinci Dünya Savaşı’nda fiilen mücadele edilmemesinin Not: İngilizler Yunanlılara Zaman Kazandırmak İçin Ateşkes Teklifinde Bulundular. Ateşkese göre; ( 1 NİSAN 2012 – YGS ) a) Savaş durdurulacak. b) İki tarafın kuvvetleri denetlenecek. TEKÂLİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ c) Kuvvetler artırılmayacak. ( 7 – 8 AĞUSTOS 1921 ) d) Askersiz ara bölge oluşturulacak. e) İtilaflar her iki tarafın askeri gücünü denetleyebilecek. Soru: Tekâlif-i Milliye Kanunun Çıkarılış Sebebini Yazınız? * Bağımsızlık olgusu ile bağdaşmayan bu ateşkes önerisi ilke olarak kabul edildiyse de; TBMM bu ateşkesin şartlarını bütün olarak kabul etmedi. Türk ordusunun taarruz gücüne ulaşabilmesi için Türk milleti topyekün seferber edilmek istenmiştir. * TBMM ateşkesin tam olarak kabul edilebilmesi için Yunanlıların Anadolu’yu terk etmesini istemiştir. Fakat asıl amaçları Yunanlılara zaman kazandırmak olan işgal devletleri bu öneriyi kabul etmemiştir. Maddeleri: * Her ilçede bir tekâlif-i milliye komisyonu kurulacaktır. * Kanunun çalışacaktır uygulanması için İstiklal Not: Mahkemeleri a) Türk ordusu, Kurtuluş Savaşında, en fazla Sakarya Savaşında şehit vermiştir. * Her aile bir giyimlik elbise; bir çift çorap; bir çift çarık verecektir. b) Türkler ve Yunanlılar Sakarya Savaşında uçak kullanmıştır. * Bedeli sonradan ödenmek üzere; halk ve esnafın elinde bulunan yiyecek, giyecek gibi her türlü temel gereksinim maddeleri ve teknik araç gereçlerle ulaşım araç gereçlerinin %40’ına el konulacaktır. Soru: Sakarya Zaferinin önemini yazınız? * Türk ordusunun II. Viyana Bozgunundan beri de-vam eden geri çekilişi ve savunması sona erip; taarruz dönemi başladı. * Halk elinde bulunan ulaşım araçları ile her ay Milli Mücadele adına 100 kilometre taşıma yapacaktır. * Gerekirse sahipsiz mallara el konulacaktır. * İtilaf bloğu dağıldı. * Halk elinde bulunan silah ve cephanenin tümünü teslim edecektir. * İtalyanlar Anadolu’yu terk etti. * Fransa ile TBMM arasında Ankara Antlaşması imzalandı * Gerektiğinde, zanaat erbabı orduya katılacaktır. * İngiltere ile 22 Ekim 1921’de TBMM esir mübadelesi antlaşması imzaladı Yorum: a) Halktan yardımlar toplanamadan Sakarya Savaşı başlamıştır. * Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ile TBMM arasında Kars Antlaşması imzalandı. b) Bu vergiler Osmanlı zamanında toplanan avarız vergisi ( Olağanüstü durumlarda alınan vergi ) ile benzerlik gösterir. * 2 Ocak 1922’de TBMM ile ................................... arasında dostluk antlaşması imzalandı * İngilizler TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundu. * Yunanlıların taarruz gücü kırıldı. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI * Mustafa Kemal’e ................................................. unvanı ve ............................................... rütbesi verildi. (19 Eylül 1921) ( 23 AĞUSTOS – 12 EYLÜL 1921 ) * Yunanlılar Ankara’ya kadar ilerleyerek savaşı kesin olarak sonuçlandırmak için harekete geçmiştir. 41 * Yunanlılar Doğu Trakya üzerinden İstanbul’a yapmak istedikleri saldırıdan vazgeçtiler. Soru: Ankara Antlaşmasının Önemini Yazınız? * Güney cephesi kapanmıştır. * Misak-ı Milliden taviz verilmiştir. Not: Türk ordusunun en fazla insan kaybı Sakarya Savaşında oldu. * Dış politikada başarılı ve sözü geçer olmanın şar-tının iç politikada da başarılı olmaktan geçtiği görülmüştür. Not: Sakarya Zaferinden sonra İtilaf Devletleri Sevr Antlaşmasını silah zoru ile kabul ettiremeyeceklerini anlayınca 22 Mart 1922 tarihinde Türk-Yunan kuvvetleri arasında ateşkes ilan ettiler.( Paris Mukarreratı ) * Güney sınırı ilk haliyle çizilmiştir. * İtilaf bloğu parçalanmıştır. * Adana ve Antep kurtarıldı. * Hatay misak-ı milli sınırlarının dışında kaldı. KARS ANTLAŞMASI ( 13 EKİM 1921 ) * Güneydeki Ermeni sorunu kapandı. * Sakarya Zaferi; Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı Rusya’nın da teşviki ile TBMM ile antlaşma imzalamaya yönlendirdi. Soru: Sakarya Savaşı kazanılmasına karşın Yunan ordusunu kesin yenilgiye uğratan Başkomutan Meydan * TBMM ile üç Sovyet Cumhuriyeti arasındaki antlaşma Türkiye’nin doğu sınırına son halini verdi. (Türkiye’nin Batum’un liman hizmetlerinden faydalanma hakkı da sona erdi.) Savaşı’nın yaklaşık bir yıl sonra yapılmasına aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulabilir? A) İtalyanların birliklerini Anadolu’dan çekmeye başlaması ANKARA ANTLAŞMASI ( 20 EKİM 1921 ) B) Doğu Cephesi’nde fiili mücadelenin sona ermesinin beklenmesi Soru: Ankara Antlaşmasının Sebeplerini Yazınız? C) Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için Tekâlif-i Milliye * TBMM’nin Sakarya Zaferini kazanması Emirlerinin çıkarılması * Fransızların Yunan zaferinden ümidini kesmesi D) Türk ordusunun eksiklerinin tamamlanması E) Ayaklanan Çerkez Ethem birliklerinin dağıtılması ( 27.03.2011 – YGS ) * İngiltere’nin Almanya’ya yaklaşmaya başlaması * Türklerin her türlü bölücü harekete karşı olması ve bu tür pürüzleri gidermek için mücadeleyi göze alması BÜYÜK TAARRUZ ( 26 AĞUSTOS 1922 ) Yorum: Fransa ile TBMM arasında Eskişehir-Kütahya Savaşlarından önce barış görüşmeleri başlamış; fakat Türk ordusunun bu savaştaki başarısızlığı Fransızları ümitlendirmiş ve Fransızlar Yunanistan ile Türkler arasındaki mücadelenin kesin sonucunu beklemeye başlamıştır. Ankara Antlaşmasına Göre; * Fransa işgali altında bulunan Adana ve Antep’i terk edecektir. * Hatay ve İskenderun Fransa’nın mandaterliği altında bulunan Suriye’de kalacaktır. * Fransa Hatay’ın nüfusuna ve kültürüne müdahale etmeyecektir. Büyük Taaruzda Görev Alan Komutanlar: * Fransa bölgeden çekilmek zorunda kalırsa; Hatay ve civarını Suriye’ye bırakmayacaktır. M. Kemal : Başkomutan İsmet İnönü : Batı Cephesi Komutanı Fevzi Çakmak: Genelkurmay Başkanı Kazım Karabekir: Milli Savunma Bakanı Nurettin Paşa: 1. Ordu Komutanı Yakup Şevki Subaşı : 2. Ordu Komutanı Fahrettin Altay : Süvari Ordu Komutanı Yorum: Bu madde Mustafa Kemal’in .................................... .............................................. gösterir. Çünkü Fransa 1936’da bölgeyi terk edecek ve bölgedeki statünün yeniden belirlenmesi gerekecektir. 42 Soru: Taarruz için yapılan hazırlıkları yazınız? * Mustafa Kemal’in başkomutanlık süresi uzatıldı. * Rusya’dan ve bazı doğulu ülkelerden yardım sağlandı. * Doğu ve güney cephede tam güvenlik sağlandı. * İstanbul’dan silah ve cephane kaçırıldı. * Kamuoyu gönderildi. oluşturmak için Avrupa’ya diplomatlar * Fransa ve İtalya’nın bıraktığı silahlar toplandı. * Fransa ve İtalya’dan silah satın alındı. * Tekâlif-i milliye emirleri uygulandı. * Ordu yoğun bir eğitime tabi tutuldu. “ İzlenen askeri siyaset nedir? Sakarya Zaferinden sonra aylar geçtiği halde ordu neden taarruz etmiyor?” şeklinde eleştirilere M. Kemal şu yanıtı vermiştir: “ Ordumuzun taarruz etmesi isteniyor. Zaten kararımız taarruzdur. Fakat taarruzu geciktiriyoruz. Çünkü hazırlıklarımızı bitirmek için zamana gerek vardır. Yarım tedbirle yapılan taarruz, hiç taarruz etmemekten kötüdür.” * Türk ordusu 26 Ağustos 1922’de taarruza geçti. 30 Ağustos 1922’de ise Dumlupınar’da Yunan ordusu ile Türk ordusu arasında Başkomutan Meydan Muharebesi oldu. Başkomutan Meydan Muharebesinde Türk ordusu karşısında mağlup olan Yunan ordusu batı yönünde kaçmaya başladı. Mustafa Kemal Türk ordusunun bu zaferi üzerine Yunanlıların ülkeden tamamen atılması için orduya “ Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir. İleri! ” emrini verdi. MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI ( 11 EKİM 1922 ) * 9 Eylülde Yunanlılar İzmir’den atılırken son Yunan kalıntıları ise 18 Eylülde Kapıdağ Yarımadası’ndan atıldı. * Türk ordusu, 18 Eylülden itibaren Marmara’ya yönelince; İngilizler ile karşı karşıya geldi. İngilizler bu durum karşısında TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundular. İngilizler Türk ordusu Marmara’ya girdiği takdirde Türk ordusuna karşı savaşabileceklerini bildirdiler. SSCB kozunu İngilizlere karşı çok iyi kullanan Mustafa Kemal ise Doğu Rumeli Yunanlılar tarafından boşaltılmadığı takdirde Türk ordusunun savaşa devam edeceğini bildirdi. İngilizler Yunanlıların Doğu Rumeli’yi boşaltması şartını kabul ederek mütareke yapılmasını istediler. Mudanya’nın İmzalandığı Ev Antlaşmayı İmzalayanlar: Türk Delegesi: General İsmet İnönü Soru: Büyük Taarruzun önemini yazınız? Fransız Delegesi: General Şarpi * Yunanlılar Anadolu’dan atıldı. İngiliz Delegesi: General Harrington * TBMM eşit devletler konumuna geldi. İtalyan Delegesi: General Monbelli * İngilizler ile Türk ordusunun savaşma ihtimali oluştu. Yunan Delegesi: General Mazarakis ( Yunan delegesi Mudanyaya geldiği halde görüşmelere katılmadı. İngilterenin kendilerini savunacaklarını düşünmüşlerdir.) * Mudanya Mütarekesine zemin oluştu. * Yunan başkomutanı esir alındı. 43 * Halide Edip Adıvar, Kurtuluş Savaşı üzerine yazılan romanların ilki olan “.............................................................. ............................................” adlı eserini 1922’de kaleme almıştır. İzmir’in işgali sırasında eşini ve çocuğunu kaybeden Ayşe’nin önce İstanbul’a gelişini, ardında Anadolu’ya geçerek Kuvayı Milliyeye katılışını anlatmaktadır. Soru: Mudanya Ateşkes Antlaşması niçin imzalanmıştır? a) Yunanlıların kesin olarak mağlup olması b) İngiltere’nin politik yalnızlığa düşmesi. c) İngiliz dominyonlarının ( sömürgeleri ) bıkkınlık göstermesi. d) Lloyd George hükümetinin sert eleştirilere maruz kalması e) Mustafa Kemal’in SSCB ile yardımlaşma manevralarına girmesi. * TBMM, İngiltere, Fransa, İtalya‘nın doğrudan katıldığı ve Yunanlıların Mudanya açıklarından bir gemiden dolaylı olarak takip ettiği Mudanya Mütarekesi görüşmeleri 3 Ekim 1922’de başladı. Mudanya Ateşkes Antlaşmasının Maddeleri: * Yunanlılar Doğu Trakya’yı 15 gün içinde Meriç’e kadar boşaltacak; bölgede Türk yönetimi 30 gün sonra başlayacaktır. * İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılacaktır. * Türk ordusu barış imzalanana kadar; Çanakkale ve Kocaeli Yarımadası’nda belirlenen çizgide duracaktır. * Türkiye barış imzalanana kadar Doğu Trakya’da 8000 jandarmadan daha fazla güç bulundurmayacaktır. * Boğazların durumu yapılacak olan antlaşma ile belirlenecektir. Soru: Mudanya Ateşkes Antlaşmasının önemini yazınız? a) Savaşın silahlı mücadele dönemi sona erip; diplomatik mücadele dönemi başladı. b) Lloyd George hükümeti istifa etti. ( İngiltere ) c) İsmet Paşa diplomatik başarısını ispat etti. d) Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarıldı. e) Osmanlı yönetimi mütarekeye çağrılmamakla ve İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılmakla Osmanlı Devletinin hukuken sona erdiği kabul edildi. f) İngiltere TBMM’nin meşruluğunu tanıdı. * “ ........................ ....................... ................................... ” adlı anı kitabında ise Kurtuluş Savaşı yıllarında onbaşı, çavuş ve başçavuş rütbelerinde ordu hizmetinde çalıştığı yılları anlatır. MİLLİ MÜCADELE’NİN SANAT VE EDEBİYATA YANSIMALARI * Yakup Kadri Karaosmanoğlu; 1932’de yayımladığı “...............................................” adlı romanda Anadolu köyü üzerinden Milli Mücadele yıllarını anlatmıştır. Yunanlıların mezalimlerini ise “Düşmanın Yaktığı Köyler Ahalisine” adlı hikâye ve makaleler ile anlattı. * Mustafa Kemal Milli Mücadelenin daha başında milli bir basının oluşmasına büyük önem vermiştir. Dönemin şair ve yazarları Türk Milletinin bağımsızlık ve vatan sevgisi uğruna sergiledikleri büyük fedakârlıkları anlatan yazıları tarihe kayıt düşmüştür. Halide Edip Adıvar, Falih Rıfkı Atay ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu bu konuda özel bir yere sahiptir. * Falih Rıfkı Atay ise Cumhuriyetle ilgili anılarını 1961 yılında çıkardığı “Çankaya” eserinde anlattı. 44 * Ayrıca bu döneme ait Kemal Arıburnu’nun “Atatürk’ten Anılar”, Kazım Karabekir’in “İstiklal Harbimiz” ve Ali Fuat Cebesoy’un “Milli Mücadele Hatıraları” kitapları da bulunmaktadır. * Kurtuluş Savaşını yaptığı tuvallere yansıtan önemli ressamlarımızda bulunmaktadır. Bunlar; Ruhi Arel, Üsküdarlı Cevat, Ali Sami Boyar, Arif Kaptan, Hikmet Onat, Nejat Çelik, Ercüment Kalmık, Halil Dikmen, Cemal Tollu, Ali Çelebi, Zeki Kocamemi, İbrahim Çallı ve Sami Yetik’tir. * Zühtü Müridoğlu, Nusret Suman,Hüseyin Özkan ve İlhan Koman Anıtkabir kabartma ve rölyeflerinde Kurtuluş Savaşını işlemişlerdir. Not: Milli Mücadeleyi anlatan hem tarihi hem de edebi değeri en yüksek olan en önemli eserler, bizzat M. Kemal’in yazdığı “ Nutuk ve Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri ” adlı eserleridir. 45 SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ 5. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da “DOĞRU” olduğunu belirtiniz?(Her şık 1 Puan) 1. M. Kemal’in; “Yolunda yürüyen bir yolcunun yalnız ufku görmesi yetmez. Muhakkak ufkun ötesini de görmesi ve bilmesi gereklidir.” sözü bu özelliğini gösterir. Çanakkale Savaşlarında düşmanın nereden çıkarma yapacağını tahmin etmesi, II. Dünya Savaşı’nın çıkacağını, 1932′de bir yurt gezisinde “Kırk asırlık Türk yurdu, düşman elinde bırakılamaz.” diyerek ilerde Hatay’ın ana vatana katılacağını belirtmesi onun bu özeliğini en iyi şekilde ortaya koymaktadır. Cümle---İfade a. I. Dünya Savaşından sonra dünya barışını sağlamak amacı ile Birleşmiş Milletler kuruldu. b. Son Osmanlı Mebusan Meclisi, M. Kemal’in istediği bir şehirde toplanmamıştır. c. Milli Mücadelede düzenli ordunun Yunanlılara karşı tek kaybettiği savaş Eskişehir-Kütahya Savaşıdır. d. TBMM, M. Kemal’e Başkomutanlık yetkisini Kütahya-Eskişehir yenilgisi üzerine vermiştir. e. M. Kemal’in ilk savaştığı cephe Şam’dır. Yukarıda verilen paragrafta M. Kemal Atatürk’ün hangi kişisel özelliğinden bahsedilmektedir?(10 Puan) D Y 6. Yeni Türk Devletinin bağımsızlık marşı olan İstiklal 2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da Marşı hangi savaş sonrasında kabul edildi? ( 5 Puan) kelime gruplarını tamamlayınız?(Her şık 2 Puan) a. Güney Cephesi’ndeki mücadele …………………...……. ……………………………. birlikleri tarafından yapılmıştır. Milli Mücadelede Batı Cephesinde İngilizlerin desteklediği …………………….………………………... ile savaştık. b. 7. 18 Ocak 1919 yılında toplanan Paris Barış Konferansının toplanma amacını yazınız?( 5 Puan) c. M. Kemal’i Manastır Askeri İdadisinde etkileyen ilk kişi, tarih öğretmeni Topçu Kolağası ……………………...…….. …………………………………………………..... Bilge’dir. d. M. Kemal veliaht Vahdettin ile ……………...………’ya giderek cephede incelemelerde bulundu. 8. Ermenistan Doğu Anadolu’nun Türklere ait olduğunu ve e. Milli Mücadelede ilk kurşun …………………...…..…’da Sevr Antlaşmasını tanımadığını hangi antlaşma ile kabul etmiştir? ( 5 Puan) Fransızlara karşı atılmıştır. 3. M. Kemal “Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum…” sözünü hangi savaş esnasında söylemiştir? Yazınız.( 5 Puan) I. İnönü Savaşı sonrasında toplanan Konferansının önemini yazınız? ( 5 Puan) 9. 4. TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman Devleti yazınız? ( 5 Londra 10. Aşağıdakilerden hangisi Milli Mücadele ile ulaşılmak Puan) istenen hedeflerden değildir? ( 5 Puan) A) B) C) D) E) 46 Yurdu düşman işgalinden kurtarmak Bağımsız bir devlet kurmak Padişahın yetkilerini genişletmek Millet egemenliğinde yönetime geçmek Azınlıkların yıkıcı faaliyetlerine son verme Milli Mücadele Döneminde Batı Cephesinde İngilizlerin desteklediği Yunanlılarla mücadele ettik. Aşağıdaki verilenlerden hangisi Batı Cephesinde Anadolu’yu işgal eden Yunanlıların amaçlarından birisi değildir? ( 5 Puan) 17. İnönü Savaşları'nı kazanan TBMM Ordusu, Batı 11. A) B) C) D) E) Anadolu'yu düşmandan temizleme hareketine girişmemiş, bu amaç, daha sonra Başkomutanlık Meydan Savaşı'yla gerçekleştirilmiştir. İnönü Savaşları’nın, Kurtuluş Savaşımız içindeki başlıca rolü ne olmuştur? ( 5 Puan) Ankara’yı ele geçirme Mondros Antlaşmasını uygulamak Düzenli ordu güçlenmeden yenmek TBMM’yi dağıtmak Eskişehir-Kütahya-Afyon’u ele geçirme A) İstanbul Hükümeti'nin desteğini sağlama B) TBMM kuvvetlerinin savaş gücünü sınama C) Düşmanın gücü hakkında bilgi edinme D) İtilaf Devletleri’ni, Yunanistan’ı desteklemekten caydırma E) Düşmanı oyalayarak zaman kazanma 12. M. Kemal, aşağıda verilen cephelerden ve savaşlardan hangisinde bulunmamıştır? ( 5 Puan) 18. Erzurum Kongresi'nde yalnızca iç politikayı ilgilendiren ilkeler değil, bazı dış politika ilkeleri de belirlenerek ilan edilmiştir. Erzurum Kongresi'nin bu tutumu aşağıdakilerden hangisini gösterir? ( 5 Puan) A)Çanakkale Cephesi B) Suriye Cephesi C) Kafkas Cephesi D) Trablusgarp Cephesi E) Irak Cephesi A) Meclis gibi hareket edildiğini B) İstanbul Hükümeti'ne yardımcı olunmak istendiğini C) Ekonomik sorunlara siyasi sorunlardan daha çok önem verildiğini D) Yabancı ülkelerle ilişkilerin arttığını E) İtilaf Devletleri'nin Anadolu harekâtına bakış açısının değiştiğini 13. Çanakkale Cephesi’nde, Osmanlı ordusunda bulunan çok sayıda subay ve yedek subayın şehit düşmüş olmasının aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulabilir? ( 5 Puan) A) Osmanlı Devleti’nin toprak kaybetmesine B) Rusya’da Bolşevik İhtilalı’nın çıkmasına C) Bulgaristan’ın savaşa katılmasına D) Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitilmiş insan açığının doğmasına E) M. Kemal’in başarılı olmasına KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER TESTİ 1 1.Ulusal Kurtuluş Savaşımızın devam ettiği yıllarda Sovyet Rusya: l. Anadolu'daki ulusal bağımsızlık çabalarını desteklemiştir. II. Dışişleri Bakanı'nın 16 Mart 1921'de TBMM Hükümeti adına İtalya, İngiltere ve Fransa ile görüşmeler yapmasını protesto etmiştir. III. TBMM Hükümeti'nin 20 Ekim 1921'de Fransa ile yaptığı Ankara Antlaşması'nı protesto etmiştir. 14. Son Osmanlı Mebusan Meclisi tarafından alınan hangi kararlar sonucu işgal güçleri Meclisi basmış ve İstanbul’u resmen işgal etmiştir? ( 5 Puan) A) Tekalif-ı Milliye B) Misak-ı İktisadi C) İkdam C) İrade-i Milliye E) Misak-ı Milli Sovyet Rusya'nın bu davranışlarından nasıl bir sonuç çıkarılabilir? A) TBMM Hükümeti'nin Batı ile sıkı ilişki kurmasını istemediği B) Türkiye'deki ulusçuluk akımlarından çekindiği C) TBMM Hükümeti'ni dışarıda ve içeride güçsüz bırakmak istediği D) Bağımsız bir Türk devletinin kurulmasını istemediği E) TBMM Hükümeti'ni bu devletlere karşı korumaya çalıştığı Aşağıdakilerden hangisi Kuvay-ı Milliye'nin kurulmasında doğrudan etkili olmuştur? ( 5 Puan) 15. A) Rusya’nın güneyden saldırması üzerine B) Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı'nda yenilmesi C) İtilaf Devletleri askerlerinin İstanbul'a gelmesi D) Anadolu'da iç isyanlar çıkması E) Anadolu’nun işgale uğraması 2. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın, "İstanbul ve Boğazlar, TBMM Hükümeti yönetimine bırakılacaktır." hükmü, Osmanlı Devleti'nin ne olacağını gösteriyordu? 16. Aşağıda verilen kavramları eşleştiriniz? ( 5 Puan) ( ( ( ( ( ) 1. Maraş ) 2. İzmir ) 3. General Hourbord ) 4. İlk batılı devlet ) 5. Urfa A. Reddi İlhak B. Ermeni C. Şanlı unvanı D. Sütçü İmam E. SSCB A) Hukuken sona ereceğini B) Küçük bir devlet olarak kalacağını C) TBMM Hükümeti'ne bağımlı olacağını D) TBMM Hükümeti ile birlikte hareket edeceğini E) Anlaşma Devletleri'ne bağımlı kalacağını 47 3. İlk TBMM Hükümeti; l. l, ve II, İnönü Savaşlarını kazanması üzerine Sovyetler Birliği ile Moskova Antlaşması'nı II. Sakarya Meydan Savaşı'nı kazanması üzerine Fransa ile Ankara Antlaşması'nı III. Başkomutanlık Meydan Savaşı'nı kazanması üzerine de itilaf Devletleri'yle Mudanya Ateşkes Antlaşması'nı yapmıştır. 7. İnönü Savaşları'nı kazanan TBMM Ordusu, Batı Anadolu'yu düşmandan temizleme hareketine girişmemiş, bu amaç, daha sonra Başkomutanlık Meydan Savaşı'yla gerçekleştirilmiştir. İnönü Savaşları’nın, Kurtuluş Savaşımız içindeki başlıca rolü ne olmuştur? A) İstanbul Hükümeti'nin desteğini sağlama B) TBMM kuvvetlerinin savaş gücünü sınama C) Düşmanın gücü hakkında bilgi edinme D) İtilaf Devletleri’ni, Yunanistan’ı desteklemekten caydırma E) Düşmanı oyalayarak zaman kazanma Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) TBMM Hükümeti, haklarını savaşarak alma yanlısıdır. B) Sovyetler Birliği ile Fransa, Yunanlılara karşıdır. C) Sovyetler Birliği ile Fransa, Türklerle savaşı göze alamamışlardır. D) TBMM Hükümeti, varlığını askeri alandaki başarılarıyla kabul ettirmiştir. E) Sovyetler Birliği, İtilaf Devletleri'ni TBMM Hükümeti'yle antlaşmaya zorlamıştır. 8. TBMM Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'nın başlangıç kısmında "milletlerin kendi geleceğine serbestçe karar verebilmesi" ilkesine yer verilmiştir. 4. Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın aşağıdaki maddelerinden hangisi Osmanlı Devleti'nin hukuken sona erdiğini gösterir? Antlaşmaya bu ilkeyi koymakla, TBMM ve Sovyet Rusya aşağıdakilerden hangisi yönünde karşılıklı birbirlerine güvence vermişlerdir? A) Doğu Trakya'da Meriç ırmağının sol sahiline kadar olan bölge on beş gün içinde Yunanlılar tarafından terk edilecektir B) Doğu Trakya'nın devir teslim işi itilaf Devletleri'nin memurları aracılığıyla otuz gün içinde yapılacaktır. C) Lozan Konferansı'nın bitimine kadar Türkler Doğu Trakya'da sekiz bin asker bulunduracaktır. D) İstanbul ve Boğazlar, Büyük Millet Meclisi Hükümeti yönetimine bırakılacaktır. E)İtilaf Devletleri'nin kuvvetleri Lozan Antlaşması'na kadar İstanbul’da kalacaktır. A) Bağımsızlıklarına saygı duyma B) Dünyadaki bloklaşmaların dışında kalma C) Avrupa diplomasisini izleme D) Milletler Cemiyeti'ne üye olma E) Ekonomik ilişkilerde bulunma 5. 9. Mustafa Kemal, Başkomutanlık Yasası'nın yürürlük süresinin 20 Temmuz 1922'de tekrar uzatılması gündeme geldiğinde sürenin uzatılmasını istememiştir. Buna rağmen Meclis, başkomutanlığın süresiz olarak Mustafa Kemal'de kalmasına karar vermiştir. I. İlk TBMM'nin kurulması Meclis'in bu kararı hangisi etkili olmuştur? II. Saltanatın kaldırılması III. Cumhuriyetin kurulması almasında aşağıdakilerden A) Halkın orduyu desteklemesi B) Başkomutanın aynı zamanda Meclis Başkanı olması C) Mecliste bazı grupların oluşması D) Mecliste yeni bir anayasa için çalışmaların başlaması E) Başkomutana duyulan güvenin artması Türkiye'deki bu gelişmeler aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirme amacı taşımamıştır? A) Ulusal iradeyi hâkim kılma B) Yeni bir devlet kurma C) Anayasal düzeni kurmak D) Demokratik yönetimi gerçekleştirmek E) Seçim sistemini değiştirmek 10. Mudanya görüşmelerinde Fransız temsilcisi Trakya’nın TBMM Hükümeti’ne teslim edilmesini kabul ederken, İngiliz temsilcisi buna şiddetle karşı çıkmış, İtalyan temsilcisi ise, bu konuda hükümetinden bilgi alması gerektiğini bildirmiştir. 6. Kurtuluş Savaşımızın sonunda, milli çıkarlarımızı dost ve düşman devletlere onaylatmak amacıyla Lozan'a İsmet Paşa'nın (İnönü) gönderilmesinde O'nun hangi başarısı daha etkili olmuştur? Anlaşma devletlerinin bu tutumlarına aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir? A) l. ve II. İnönü Savaşlarını kazanması B) Türkiye'de düzenli ordunun kurulmasına katkısı C) Mudanya Ateşkes Antlaşması'nda milli çıkarlarımızı korumuş olması D) Mustafa Kemal Paşa'nın güvenini ve arkadaşlığını kazanması E) Çerkez Ethem isyanını bastırması dayanarak A) Fransa TBMM Hükümeti'nin yanında yer almıştır. B) İngiltere İtalya’nın politikasını desteklemiştir. C) İtalya temsilcisi, görüşmelere hükümetinden izin almadan katılmıştır. D) Fransa, İngiltere ve İtalya İstanbul Hükümeti’ni desteklemiştir. E) İngiltere TBMM'nin varlığını tanımamıştır. 48 11. Aşağıdaki devletlerden hangisi Kurtuluş Savaşı sırasında işgal ettiği yerlerden kendi isteğiyle çekilip Kurtuluş Savaşında fiili mücadeleye girmemiştir? B) İngiltere E) Yunanistan A) Fransa D) Rusya KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER TESTİ 2 1. Sovyet Rusya, Kurtuluş Savaşı'nda Afganistan ve Kafkas Cumhuriyetleri ile Türkiye arasında paktlar oluşturma yönünde girişimlerde bulunmuştur. Bu girişimler sonucunda bazı antlaşmalar imzalanmıştır. C) İtalya Sovyet Rusya'nın bu tutumu, aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? 12. Anlaşma Devletleri, A) Uluslararası ilişkilerde etkili olmak istediğinin B) Rus halkının tam desteğini aldığının C) Türkiye'yi tanıyan devlet sayısını sınırlamaya çalıştığının D) Müslüman ülkeler üzerinde nüfuzunun azaldığının E) Anlaşma Devletleri ile yakınlaşmak istediğinin I. 1921 yılında Londra'da toplanacak konferansa Osmanlı Devleti'nin göndereceği delegeler arasında Mustafa Kemal'in veya O'nun yetkili kılacağı bir delegenin de bulunmasını istemişler; II.1922 yılında Lozan'da toplanacak olan barış konferansına, TBMM Hükümeti ile Osmanlı Hükümeti'ni birlikte çağırmışlardır. 2. İsmet İnönü Lozan Konferansı'nın açılışında söz alarak, "Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık. Bütün medeni milletler gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz." demiştir. İsmet İnönü'nün bu sözü, Bu iki durum, 1921'den 1922 yılına kadar geçen süre içinde Anlaşma Devletleri'nin aşağıdakilerin hangisi ile ilgili görüsünde bir değişme olduğunu göstermektedir? A) Sevr Antlaşması'nın geçerliği B) Osmanlı Devleti'nin temsil edilme hakkı C) Anadolu Hareketi - Osmanlı Devleti sürdürülmesi D)TBMM'nin gücü E) Konferansa katılacak taraflar l. Öteki milletlerle eşit olmayı isteme II. Düşüncelerini açıklamaktan çekinme III. Milletini yüceltme ikiliğinin yönündeki tutumlardan göstergesi olabilir? A) Yalnız I D) II ve III 13. Anlaşma Devletleri'nin 22 Mart 1922 tarihinde Türkiye ile Yunanistan'a verdikleri ateşkes önerisinde şu hükümler yer almıştır: l. Tarafların ordularını araç güçlendirmesinin engellenmesi ve gereç A) Yalnız l öneride B) Yalnız II D) l ve II bakımından Yunanistan'ın E) II ve III A) B) C) D) E) E) I, II ve II İlk anayasanın kabul edilmesi TBMM’ nin İstiklal Marşı’ nı kabul etmesi TBMM’ nin Londra Konferansına çağrılması Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşmasının imzalanması Fransa ile Ankara Antlaşmasının imzalanması 5. Kurtuluş Savaşında Güneydoğu Anadolu’ da meydana gelen çatışmalar aşağıdaki olaylardan hangisiyle son bulmuştur? III. İstanbul Hükümeti'nin Amasya Protokolleriyle Kuvayi Milliye'yi tanıması gelişmelerinden hangilerinin ülkede birlik ve beraberliği güçlendirip Ulusal Kurtuluş Savaşı'na katılımı artırdığı savunulabilir? D) II ve III C) I ve II 4. Aşağıdakilerden hangisi I. İnönü Savaşı sonrası gerçekleşen olaylardan biri değildir? C) Yalnız III II. İstanbul’un resmen işgal edilmesi ve Mebuslar Meclisi'nin dağıtılması B) Yalnız II B) Yalnız II A) Yunan kuvvetlerinin Meriç’ in batısına çekilmesi B) Doğu Trakya’ da Türklerin jandarma bulundurması C) İstanbul ve boğazlar çevresinin yönetimini TBMM hükümetine terk etmesi D) Yunan ordusunun Doğu Trakya ‘ yı terk etmesi E) Türk – Yunan savaşının sona ermesi 14. I. Yöre halkının ve milis güçlerinin Urfa'yı Fransızlara karşı başarıyla savunması A) Yalnız I benimsediğinin 3. Osmanlı Devleti’nin hukuken sona erdiği, Mudanya Ateşkes antlaşmasının hangi maddesi gösterir? II. İki taraf birlikleri arasında 10 km'lik, askerden arındırılmış bir alan bırakılması III. Müttefikler arası bir komisyonun Türk ordusunu ve askeri durumunu denetlemesi Bu hükümlerden hangileri, gözetilmiş olduğunu gösterir? hangilerini A) B) C) D) E) C) Yalnız III E) I, II ve III 49 Gümrü Antlaşmasının imzalanması Ankara antlaşmasının imzalanması Moskova antlaşmasıyla Londra Konferansı’ nın toplanmasıyla İtalyanların işgallerden vazgeçmesiyle * İstanbul hükümeti de İtilaf devletleri tarafından Lozan Görüşmelerine çağrıldı. Bu durum, TBMM ile İstanbul hükümeti arasında ikilik oluşturabilirdi. IV. ÜNİTE: TÜRK İNKILÂBI * Saltanatın milli egemenlik ilkesine aykırı olması. * Bazı çevrelerin hâlâ saltanat yönetimini istemesi Soru: Saltanatın kaldırılmasının önemini yazınız? * Lozan’da ikilik çıkması önlendi. * Milli egemenlik ilkesi güçlendirildi. * Osmanlıların siyasi varlığı sona erdi. * Devlet başkanı sorunu ortaya çıktı. * Siyasi yetki ile dini yetkinin birbirinden ayrılması ile laiklik yönünde ilk adım atılmış oldu. Yorum: a) Vahdettin saltanatın kaldırılmasından sonra güvenliğini tehlikede gördüğünden dolayı İngiltere’ye sığındı. ( ................................................. adlı İngiliz gemisine atlayıp yurdu ter etti. ) A. Türk İnkılâbının Genel Özellikleri Atatürk’ün inkılâpçı kişiliği öncülüğünde gerçekleşen Türk inkılâbıyla, devlet ve millet hayatı yeniden inşa edilmiştir. b) Vahdettin’in, İngilizlerden sığınma talebinde bulunduğu mektupta “Müslümanların halifesi” imzasını kullanması, saltanatın kaldırılmasını kabul ettiğini gösterir. Soru: Türk İnkılâbının Amaçlarını Yazınız? *Milli bağımsızlığı sağlama c) Vahdettin’in halifeliği yurt dışında istismar edebileceğini düşünen TBMM 18 Kasım 1922’de ....................................... Efendi’yi halife olarak belirledi. *Türk halkını çağdaş uygarlık seviyesine çıkarma d) Padişahın milli mücadeledeki tutumu kadırılmasını halk nazarında kolaylaştırdı. *Milli egemenliği gerçekleştirme saltanatın *Milli kimliği koruma Dikkat ? Mustafa Kemal birleştirici yönünden dolayı Milli Mücadelenin ilk yıllarından saltanata açıkça karşı çıkmadı. *Yönetim, yazı, hukuk, eğitim, giyim, sağlık ve ekonomik alanlarında yeniden yapılanmanın sağlanması e) Teşkilat-ı Esasiye Kanunu padişah ve halifeyi sembolik hale getirmiştir. Soru: Aşağıdakilerden hangisi Atatürk önderliğinde yapılan Kurtuluş Savaşı ve inkılâplarla sağlanan LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI ( 24 TEMMUZ 1923 ) değişimlerden biri değildir? A) Teokratik düzenden laik sisteme geçilmesi B) Ülke idaresinde Divanı hümayundan Bakanlıklar sistemine geçilmesi C) Ümmet anlayışından sonra geleneksel yapısının ulus anlayışının benimsenmesi D) Toplumun çağdaşlaştırılması E) Mutlakıyet yönetiminden cumhuriyete geçilmesi ( 27.03.2011 – YGS ) B. Siyasi Alanda Yapılan İnkılâplar 1) Saltanatın Kaldırılması Soru: Saltanat niçin kaldırılmıştır? 50 * Mustafa Kemal; Yunanlıların İzmir’de yaptığı tahribatın görülerek, Yunanistan’dan daha fazla savaş tazminatı alınması ve görüşmeleri daha yakından takip edebilmek için barış görüşmelerinin İzmir’de olmasını istemiştir. Görüşmelerin tarafsız bir ülkede olmasını isteyen Avrupalı devletler ise görüşmelerin İsviçre’nin Lozan kentinde olmasına karar vermiştir. maddesi boğazlarla ilgili maddesi olmuştur. Bu madde adeta Türkiye’yi mağlup durumuna düşürerek, Türkiye’nin egemenlik haklarını kısıtlamıştır. e-İstanbul’un Boşaltılması: Antlaşmanın imzalanmasından 6 hafta sonra İstanbul boşaltılacaktır. * .................... .................................. bakanlar kurulu başkanı olduğu için görüşmelere katılmak istemiş; fakat görüşmelere Mondros Mütarekesini imzalayan bir kişinin gidemeyeceğini savunan Mustafa Kemal; barış görüşmelerine İsmet Paşa’nın gitmesini uygun bulmuştur. Not: İşgalciler 2 Ekim 1923’de İstanbul’u terk etti. f-Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye: * Görüşmelere TBMM adına baş delege olarak İsmet İnönü, Rıza Nur ve Hasan Saka katılmıştır. Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye kaldırıldı. g-Borçlar: Osmanlı’nın en fazla Fransa’ya borcu olduğundan dolayı, borçlar en fazla Fransa ile tartışıldı. Borçların I. Dünya Savaşı sonucunda Osmanlı’dan ayrılan devletlerle TBMM arasında paylaştırılarak ödenmesine ve TBMM’nin üzerine düşen borcu taksitler halinde ödemesine karar verildi. * Mustafa Kemal TBMM delegelerinden; barış görüşmeleri esnasında kapitülasyonlar ve Ermeni meselesi hakkında taviz verilmemesini istemiştir. * Lozan’da barış görüşmeleri 20 Kasım 1922’de başladı. Borçlar, Irak sınırı, kapitülasyonlar, Boğazlar ve İstanbul’un boşaltılması meselesinden dolayı görüşmeler 4 Şubat 1923’de kesildi. h-Ermeni Meselesi: Kapandı. * Yahudi cemaati lideri Haim Naim Efendi’nin arabuluculuğu sonucunda görüşmeler 23 Nisan 1923-de tekrar başlayıp, 24 Temmuz 1923’de sonuçlandı. ı-Azınlıklar: TBMM, azınlıklar bahane edilerek iç işlerine karışılmaması için bütün azınlıkları Türk vatandaşı kabul etti. İstanbul’daki Rumlar ile Batı Trakya’daki Türkler hariç; diğer azınlıkların ve dışarıdaki Türklerin ülkelerine dönebileceği kabul edildi. Lozan Antlaşmasına Göre; i-Yabancı Okullar: Yabancı okulları iç meselesi sayan TBMM Lozan Görüşmelerinde yabancı okulları tartışma konusu yaptırmadı. a-Sınırlar: Doğu Sınırı: Kars Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü alındı. k-Savaş Tazminatı: Yunanistan, Karaağaç bölgesini savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verecektir. Irak Sınırı: Musul petrol bölgesini Türkiye’ye bırakmak istemeyen İngiltere Irak sınırının çizilmesinde sorun çıkardı. Görüşmelerde vakit kaybedilmek istenmediğinden dolayı, Irak sınırı meselesinin, Lozan Görüşmelerinden sonra Türkiye ile İngiltere arasındaki ikili görüşmelerle halledilmesi kararlaştırıldı. Yorum: Bu madde Trakya’nın I. Dünya Savaşı öncesindeki sınırı değişmiştir. l-Patrikhane: Patrikhane İstanbul’da kalacaktır. Patrik seçimini, başka devletleri iç işlerine karıştırmak istemeyen Türkiye yapacaktır. Türkiye Ortodoks din adamlarının belirlediği üç adaydan birini patrik olarak tayin edecektir. Patriğin siyasal yetkileri olmayacaktır. Yorum: Irak sınırının çizilmesi, Lozan’da çözüme kavuşturulamamıştır. Suriye Sınırı: Ankara Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü alındı. m-Kıbrıs: İngiltere kendi toprağı saydığı Kıbrıs’ı görüşmeler esnasında tartışma konusu yaptırmadı. b-On İki Ada: İtalya’ya bırakıldı. c-Ege Adaları: Bozcaada ve Gökçeada dışındaki diğer adaların Yunanistan’a, silahlandırmamak şartıyla bırakılmasına karar verildi. Örnek Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Lozan Barış Antlaşması'na, önemli bir uluslararası antlaşma niteliği kazandırmaktadır? d-Boğazlar: Boğazlar başkanlığını Türk delegenin yapacağı şekilde bir komisyon tarafından yönetilecektir. Bu komisyon milletler cemiyeti tarafından denetlenecek ve statü milletler cemiyetinin garantisinde olacaktır. Boğazlardan serbest geçiş olacaktır. Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak; fakat savaş gemileri tonaja tabi tutulacaktır. Türk askeri olağanüstü durumlar hariç boğazlar bölgesinin 20 km gerisinde duracaktır. A) Bu antlaşmayı bütün dünya devletlerinin onaylamış olması B) Bu antlaşmanın, geçerliliğini uzun süre koruyabilmesi C) Bu antlaşmanın, uzun süren görüşmeler sonunda yapılmış olması D) Bu antlaşmanın birçok antlaşmaya örnek teşkil etmesi E) Bu antlaşmayla ilgili tarafların tüm isteklerinin gerçekleşmiş olması Yorum: Türkiye açısından Lozan antlaşmasının en kritik 51 Soru: Lozan Antlaşmasının önemini yazınız? 2. Cumhuriyetin İlanı ( 29 Ekim 1923 ) * Türkiye Devleti tanındı. * TBMM’nin açılması ile cumhuriyete dayalı bir devlet kurulmuş fakat; ortamın müsait olmamasından dolayı kurulan sistemin adı açıkça söylenememiştir. * Osmanlı devletinin sona erdiği kabul edildi. * Türk devletinin tam bağımsızlığı kabul edildi. * İtilaf devletlerinin İstanbul’u boşaltması ile devlet merkezinin neresi olacağı sorunu ortaya çıkmış; 13 Ekim 1923’de ..........................................’nın başkent ilan edilmesi ile bu sorun ortadan kalkmıştır. * Osmanlı’nın bıraktığı asırlık sorunlar kapandı. * Devrimler için ortam hazırlandı. * Sevr Antlaşması yürürlükten kalktı. * Ekim 1923’de meclis başkanı yardımcısı ve içişleri bakanı seçilmesi gerekiyor, fakat meclis bu seçim işinde anlaşma sağlayamıyordu. Meclisin çalışamaz hale gelmesi ise hükümet bunalımını oluşturdu. Bunun üzerine Ali Fethi Okyar hükümeti istifa etti (27 Ekim). Yeni hükümetin kurulması konusunda da problemler çıktı. Bu aksaklıklar meclis hükümeti sisteminden kaynaklanıyordu. Bu sisteme göre bakanlar meclisten tek tek seçiliyordu. Mustafa Kemal mecliste oluşan bunalımın rejimden kaynaklandığını ve bu bunalımın kabine sistemi ile aşılacağını belirterek cumhuriyetin ilan edilmesine karar verdi. Kabine sistemine göre meclis cumhurbaşkanını seçecek, cumhurbaşkanı başbakanı tayin edecek; başbakan da meclisten uyumlu çalışabileceği kişileri bakan olarak belirleyerek kabineyi kuracaktır. * Sömürge altında yaşayan milletlere örnek oldu. Soru: Lozan Antlaşmasının eleştirilen yönleri nedir? Yazınız. * Batı Trakya ve Ege Adaları’nın geri alınamaması * Patrikhanenin İstanbul’da kalması * Musul’un alınamaması * Boğazların statüsü Yorum: Lozan’ı eleştirenlerin; günün şartlarını, bilmediği veya düşünmediği anlaşılmaktadır. Tarihçi araştırdığı olayın geçtiği dönemin şartlarını bilmek zorundadır. * ........................... ................................... ilk cumhurbaşkanı, .................................. ....................... ilk başbakan, ................ ............................. ............................ ilk meclis başkanı oldu. Soru: Lozan Antlaşmasının genel özelliklerini yazınız? Soru: Cumhuriyetin ilanının önemini yazınız? * I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan antlaşmalar arasında günümüze kadar geçerliliğini koruyan tek antlaşmadır. * Rejimin (...........................................................) ve devletin adı (...................................... ..................................................) belli oldu. * I. Dünya Savaşı sonucunda imzalanan en son antlaşmadır. * Devlet başkanlığı sorunu çözüldü. ( Cumhurbaşkanı: ..................................... ............................) * Yeni bir devletin kurulduğunu belgelemiştir. * 23 Ağustos 1923’de II. Meclis tarafından onaylandı. * Kabine sistemine geçildi. * Rusya ve Bulgaristan sadece Boğazlar rejimi için katıldı. * 1921 Anayasasında ilk önemli değişiklik yapıldı. * 143 maddedir. * Daha uyumlu ve yürütmeyi aksatmayacak hükümetlerin oluşması için zemin hazırlandı. Soru: Lozan’ı I. Dünya Savaşından Sonra İmzalanan Antlaşmalardan Ayıran Farklar Nelerdir? * Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı birbirinden ayrıldı. * Askeri kısıtlamalar yoktur. * Türkiye savaş tazminatı vermemiştir * Türkiye’ye ekonomik yaptırımlar uygulanmamıştır. Not: Yasama ve yürütme görevlerinin TBMM’nin açıldığı zaman TBMM’ye verilmesi cumhuriyet sis-teminin oluşacağının habercisiydi. * Zaferi simgelemektedir. * Türkiye eşit devletler statüsündedir. Soru: Millî Mücadele Dönemi’nde bir İngiliz tarihçinin “Yenilmiş, parçalanmış bir ulusun, bu harabe içinden ayağa kalkması ve dünyanın en büyük ulusları ile tam eşit şartlar içinde karşı karşıya gelmesi ve Büyük Savaş’ın bu galiplerini dize getirerek her istediğini kabul ettirmesi şaşılacak şeydir.” diyerek tanımladığı antlaşma aşağıdakilerden hangisidir? 3. Halifeliğin Kaldırılması ( 3 Mart 1924 ) A) Gümrü * Halifeliğin cumhuriyet rejimi ile çelişki içinde olması B) Lozan D) Ankara Soru: Halifeliğin kaldırılmasının sebeplerini yazınız? * Halife Abdülmecit’in TBMM’nin belirlediği kurallara uymaması. * Halifeliğin laiklikle bağdaşmaması. C) Moskova E) Kars * Halifelik makamının cumhuriyet karşıtları için sığınak haline gelmesi. ( 1 NİSAN 2012 – YGS ) 52 * Halifelik makamının yapılacak inkılâplar için engel görülmesi. savunulabilir? * İslam ülkelerinde sömürgeleri olan Avrupalı devletlerin halifeliği temsil eden Türkiye’yi kendileri için potansiyel tehlike olarak görmesinin Türkiye’nin dışişlerini olumsuz etkilemesi. A) Yalnız II B) Yalnız III D) Yalnız I C) I ve III E) II ve III ( 27.03.2011 – YGS ) Dikkat ? ? ? Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri * 23 Nisan 1920’de açılan ilk TBMM’de siyasi par-tiler yoktur. Bütün vekiller misak-ı milliyi gerçekleştirme fikri etrafında birleşmişti. Halifeliğin Kaldırıldığı Gün; * ................................ ........................... Kanunu kabul edildi. * İlk anayasa hazırlanırken; mecliste Tesanüt, İstiklal, Islahat ve Halk Zümresi gibi gruplar oluştu. Mustafa Kemal bu zor durumun aşılabilmesi için meclis de I. Grup da denilen Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubunu kurdu. Mustafa Kemal yapacağı işleri bu grupla beraber yapmaya çalıştı. Bu grubun karşısında olanların tümüne birden II. Grup, ya da Muhafaza-i Mukaddesat Grubu dendi. * Şer’iyye ve Evkaf Vekâleti kaldırılarak yerine Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu. * Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığının yetkilerini bünyesinde bulunduran Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak; yerine Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı oluşturuldu. Böylece askeri yetki ile siyasi yetki birbirinden ayrılmış oldu. * Lozan görüşmelerinin olduğu dönemde, devletin yönetim şekli ve barıştan sonra izlenecek iç siyaset konusunda mecliste görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Bu durum karşısında meclis 1 Nisan 1923’de seçimlerin yeniden yapılarak meclisin yenilenmesi kararını alarak dağıldı. Yorum:19 Aralık 1924’de komutanlık ile milletvekilliği birbirinden ayrıldı. Olağanüstü durumdan dolayı Kurtuluş Savaşı yıllarında komutanlardan bir kısmı aynı zamanda milletvekiliydi. * Mustafa Kemal yeni meclis için yapılan seçimlere inkılâpçı kişilerin aday olmasını sağladı. Seçimler 23 Nisan 1923’de yapıldı ve II. Meclis 11 Ağustos 1923’de çalışmaya başladı. Lozan Antlaşmasının onaylanması, Ankara’nın başkent ilan edilmesi ve cumhuriyetin ilan edilmesi gibi birçok iş II. Meclis tarafından yapıldı. 1923-1927 arasındaki büyük inkılâpları yaptığından dolayı II. Meclise inkılâpçı meclis de denilir. * Osmanlı hanedanı mensuplarının yurt dışına çıkarılmasına karar verildi. Yorum: 1921 Anayasası şer’î hükümlerin yürürlüğünü TBMM’ye vermekle halifeliği yetkisiz ve sembolik duruma getirmiştir. Soru: Halifeliğin kaldırılmasının önemini yazınız? * Laikliğe geçişin en önemli aşması oldu. 1- Cumhuriyet Halk Partisi: * Cumhuriyetin karakteri tam olarak belli oldu. * Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu 9 Eylül 1923’de Halk Fırkasına dönüştü. Mustafa Kemal, gerçekleştirmeyi düşündüğü inkılâpları par-ti programına koymuş ve bu partiyi her hangi bir toplumsal sınıfın değil; bütün halkın partisi yapmaya çalışmıştır. * Ümmetçilik en önemli dayanağını kaybetti. * Ulusal egemenlik pekiştirildi. * İnkılâp süreci hızlandı * Dış ilişkilere yönelik soğukluk ortadan kalktı. Yorum: Mustafa Kemal’in amacı inkılâpları halka mal etmektir. * Ümmetçilikten milliyetçiliğe geçişte önemli bir adım daha atıldı. Soru: Hindistan’daki bir tarikatın lideri olan Ağa Han ile * Halk Fırkası 1924’de Cumhuriyet Halk Fırkası; 1935’de ise Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır. Bu partinin başkanlığını ve cumhurbaşkanlığını 1938’e kadar Mustafa Kemal yürüttü. İngiltere Kralı’nın özel danışmanı Hintli Emir Ali, Başbakan İsmet Paşa’ya bir mektup yollayarak halifelik kurumuna dokunulmamasını rica etmişlerdir. * 1938 ile 1950 arasında İsmet İnönü CHP’nin başkanlığını yürüttü. Bu durumun, halifelikle ilgili olarak, I. bu kurumun, tüm Müslümanlar üzerinde siyasal gücünün * Parti 1980’de kapatıldı. olduğu, II. yabancıların, bu kurumu Türkiye’nin içişlerine müdahale Not: CHP devletçilik ilkesini benimsemiş olmasından dolayı kendisinden sonra kurulan partilerden ayrılır. amacıyla kullanmak istedikleri, III. bu kurumun varlığının ülkede tartışma konusu olduğu, durumlarından hangilerine kanıt olduğu 53 * 13 Şubat 1925’de Diyarbakır’da başlayan isyan Genç, Erzurum, Elazığ, Muş ve Bitlis’te etkili oldu. Yorum: a) Halkın istek ve şikâyetlerinin meclise daha iyi yansıması için çok partili hayat denendi. Fakat gerek halk buna hazır olmadığından gerekse inkılâplar tam olarak oturmadığından dolayı çok partili hayatın uygulanması sonraya bırakıldı. * Bu bunalımlı dönemde Ali Fethi Okyar hükümeti istifa etti. Yeni hükümeti oluşturan İsmet İnönü isyana karşı bazı önlemler almıştır. Bu önlemler; b) 18 Ekim 1920’de Türk Komünist Partisi kuruldu. Bu partinin kuruluşunda SSCB’nin yardımını devam ettirebilmek, gizli komünist çalışmalarını kontrol altına almak, Rusya’nın baskı ve gizli girişimlerinden kurtulmak düşüncesi etkili oldu. c) Tek parti sistemi güçlendirmekteydi. hükümetin * Bölgede sıkıyönetim ilan edildi. * Bölgeye ordu sevk edildi. * Hıyanet-i Vataniye Kanununu tamamlar nitelikte olan ve rejimin tartışılmasını yasaklayan ............................................ ......................................... ..................................... ilan edildi. denetlenmesini Yorum: 4 Mart 1925’den 2 Mart 1927’ye kadar yürürlükte kalan bu kanun inkılâpların kabul edilmesini kolaylaştırdı. 2-Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası: * Milletvekilleri arasında saltanatın kaldırılması, halifeliğin kaldırılması ve cumhuriyetin ilanı sonucunda görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Halk Fırkası içinde en fazla karşı çıkılan konular devletçilik ve inkılâpçılık oldu. * İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruldu. Not: İsyan 15 Nisan 1925’de tamamen bastırıldı ve suçlular cezalandırıldı. * Görüş ayrılıklarının giderek artması sonucunda CHP’den ayrılan milletvekilleri ile ordudaki görevlerinden ayrılan milletvekilleri 17 Kasım 1924’de Terakki Perver Cumhuriyet Fırkasını kurdular. Şeyh Sait İsyanının Sonuçları: * İstiklal Mahkemeleri tekrar kuruldu. * Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ve Adnan Adıvar partinin ileri gelenleridir. * Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarıldı. * TCF, devletçilik ile inkılâpların hızlı ve köktenci olmasına karşıydı. Ekonomide liberalizmi benimsiyordu. * TCF kapatıldı. * İlk çok partili hayat denemesi başarısız sonuçlandı. * Partinin dini inançlara saygılı olduğunu slogan haline getirmesi, eski düzeni isteyenleri bu partide topladı. * Musul meselesi İngiltere lehine sonuçlandı. * Devrimler konusunda dikkatli olunması gerektiği görüldü. * Şeyh Sait İsyanı sonucunda bakanlar kurulu kararıyla kapatıldı. Not: Bu isyan laikliğe ve devrimlere karşı oluşan ilk ciddi isyandır. Yorum: Mustafa Kemal’e Suikast Girişimi (16 Haziran 1926) a) TCF ilk muhalefet partisidir. b) Rejimin yeniliğinden dolayı bu partinin kurulması aceleciliktir. Sebepleri: Şeyh Sait İsyanı * Bazı grupların Mustafa Kemal’i ortadan kaldırarak amacına ulaşmak istemesi. Soru: Şeyh Sait İsyanının sebeplerini yazınız? * Rejimi değiştirmek isteyen çevrelerin düşünceleri. * Yenilik hareketlerinin istenmemesi. * Gericilerin din elden gidiyor parolasını kullanması Suikastı Hazırlayanlar: * Musul’u Türkiye’ye vermek istemeyen İngiltere’nin Irak ile Türkiye arasına tampon vazifesi görecek olan Kürt Devleti kurdurmak istemesi. Şükrü Bey: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasından Kara Kemal : İttihat ve Terakkicilerden Ziya Hurşit, Ayıcı Arif, Sarı Edip, Cavit Bey… * Doğu Anadolu’nun yıllarca ihmal edilmiş olması. * TCF’ nin gericilere ümit verici tutumu Not: Bu girişimden ............................... ................................. denilen kayıkçı sayesinde devletin haberi oldu. * Toprak ağalarının yeni devleti çıkarlarına uygun bulmaması. Önemi: * İttihatçılar tamamen tasfiye edildi. 54 “ Ey Müslümanlar ne duruyorsunuz. Halife Abdülmecit sınıra geldi Sancak-ı şerif çıktı. Din elden gidiyor, şeriat isteyelim.” * Muhalifler sindirildi. * TCF’ nin kapatılması haklılığı daha iyi anlaşıldı. * İsyanı önlemeye çalışan asteğmen Mustafa Fehmi Kubilay gericiler tarafından öldürüldü. Bölgeye gelen askeri birlikler isyanı bastırdı. * Mustafa Kemal “Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır” diyerek Türkiye Cumhuriyetinin varlığının devamının kendi sağlığına bağlı olmadığını; bu devletin sağlam temeller üzerine bina edildiğini vurgulamıştır. Soru: Menemen Olayınının önemini yazınız? * Çok partili hayat için ortam oluşmadığı görüldü. 3-Serbest Cumhuriyet Fırkası ( 12 Ağustos 1930 ) * Rejimin yerleşmesi için daha dikkatli olunması gerektiği görüldü. * SCF’ nin kendi kendini kapatmasının haklılığı anlaşıldı. Not: İnkılâpların yerleşmesi için 1945 yılına kadar bir daha çok partili hayat denenmedi. 4-Demokrat Parti (1946) Soru: Demokrat Partinin kuruluş sebeplerini yazınız? a) CHP’de parti içi muhalefetin artması. b) II. Dünya Savaşını demokrat devletlerin kazanması. c) Türkiye’nin çok partili hayata hazır hale gelmesi. Soru: Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurulma sebeplerini yazınız? * Demokrat Parti CHP’den ayrılan Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan öncülüğünde kuruldu. * 1929’da meydana gelen dünya ekonomik bunalımının Türkiye’yi de olumsuz etkilemesinden dolayı mecliste bunalımlar meydana gelmiştir. Mustafa Kemal bu bunalımın yeni bir partinin kurulması ile aşılacağına inanmaktadır. * 1946 yılında yapılan seçimleri, açık oy gizli tasnif esasına göre olduğundan dolayı, CHP kazandı. * Meclise demokrasinin gereği olan çok sesliliği getirmek. * 1950 seçimlerini, gizli oy açık tasnif esasına göre, DP ezici bir çoğunlukla kazandı ve ilk defa Türkiye’de CHP dışında başka bir parti yönetime geldi. * Ülkenin çok partili hayata hazır hale geldiğinin tahmin edilmesi. * DP iktidarı 27 Mayıs 1960 askeri darbesine kadar devam etti. * Mustafa Kemal arkadaşı olan …………………................. ................................. ...............................................’a Serbest Cumhuriyet Fırkasını kurdurmuştur. Not: 17 Eylül 1961’de devrin başbakanı ................................ ............................................................................. idam edildi. * Serbest Cumhuriyet Fırkası ekonomide devletçilik yerine liberal ekonomiyi savunmuştur. Parti inkılâplar ve Mustafa Kemal’e saygılıydı. Kadınlara Verilen Siyasi Haklar * Mustafa Kemal başkanı olduğu CHP ile SCF arasında tarafsız olacağına dair, Ali Fethi Okyar’a söz vermiştir. * Bir kaç ay sonra eski sistemi savunanların SCF’de toplanması Ali Fethi Okyar’ı kuşkulandırdığı için; Ali Fethi Okyar, 17 Kasım 1930’da SCF’yi kapattı. Menemen Olayı (23 Aralık 1930) * Nakşibendi tarikati üyesi Derviş Mehmet ve yandaşları halkı kışkırtmışlardır. 55 * Yasama, yürütme ve yargı meclise aittir. * Kadınlara; * Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. a) 3 Nisan .......................’da belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı; * TBMM süre dolmadan seçimleri yenileyebilir. b) 29 Ekim ........................’de muhtar seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı; * Savaşa ve barışa TBMM karar verir. * Şer’i hükümlerin yürürlüğünü TBMM yapar. c) 5 Aralık ............................’de ise milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı verildi. * Bakanlar meclis tarafından seçilir. * Vekiller iki yılda bir seçilir. Soru: Kadınlara siyasal hakların verilmesinin önemini yazınız? * TBMM başkanı icra vekilleri heyetinin de başkanıdır. * Kadın, siyasal alanda erkeğe eşit hale geldi. Teşkilat-ı Esasiyenin Özellikleri: * Ulusal irade meclise tam olarak yansıdı. * Olağan üstü durum için hazırlandığından dolayı geniş kapsamlı değildir. * Milli Egemenlik ve halkçılık pekişti. * Türk kadını Avrupa ülkelerinde kadınlara verilmiş olan haklardan daha fazla hakka sahip oldu. * Milli Egemenliği yansıtan ilk siyasi belgedir. * Temel hak ve hürriyetlere yer verilmemiştir. Not: 1935 seçimlerinde 18 kadın milletvekili meclise girmiştir. ( Günümüzde mecliste 78 kadın milletvekili bulunmaktadır. 2013 ) * 23 madde bir ek bölümden oluşur. * Yeni devlete işlerlik kazandırdı. * Laik bir anayasa değildir. C. Hukuk Alanında Yapılan İnkılâplar * Kuvvet ve yetkinin kaynağı millettir. Osmanlı Hukukunun Özellikleri * Meclisin üstünde güç yoktur. * Şer’i ve örfî olmak üzere ikiye ayrılır. * En önemli değişikliğini cumhuriyetin ilanı ile gördü. * Din, mezhep farkları ve kapitülasyonlar mezhep birliğini engellemiştir. * Yeni devletin kurulduğunu belgeledi. * Tanzimat döneminden itibaren batı hukuku taklit edilmeye başladı. * TBMM’nin meşruluğunu tanıttı. * Kadın hakları kısıtlıdır. * Amasya Genelgesinden itibaren oluşan ruh resmi hüviyet kazandı. * Mahkemelerde tek yargıç vardır. * Meclis hükümeti sistemi benimsendi. * Avukatlık kurumu son döneme kadar yoktur. * Milli egemenlik ilkesi yasallaştı. * Laik değildir. Teşkilat-ı Esasiyenin Geç İlan Edilme Sebepleri: Anayasal Hareketler 1-1921 Anayasası ( 20 Ocak 1921) ( Teşkilat-ı Esasiye Kanunu * Kanun-ı Esasinin varlığı. ) * TBMM’nin kendisini tam olarak ispatlayamaması. Anayasa nedir? Devletin niteliğini, kurumların işleyişini, vatandaşların temel hak ve sorumluluklarını belirleyen temel yasaya anayasa denir. Yorum: Yeni bir anayasanın kabulü yeni bir devletin oluştuğunu gösterir. Bu da birliği zedeleyebilirdi. Teşkilat-ı Esasiye’nin Yapısı: 2-1924 Anayasası ( 20 Nisan 1924 ): * Gerekli görüldüğünde Kanun-ı Esasinin uygulanması uygun görülmüştür. Kapsamı: 56 * Egemenlik milletindir. Devletin şekli cumhuriyettir. * Sosyal hukuk devleti anlayışı benimsendi. * Devletin dini İslam, Başkenti Ankara, dili Türk-çedir. * Yürütme sınırlandırıldı. * Yasama, yürütme ve yargı meclise aittir. * Cumhurbaşkanlığı sembolikleştirildi. * Kişi hürriyeti başkasının hürriyetinin başladığı yerde biter. * Üniversiteler, TRT, DPT ve MGK anayasaya a-lındı. * Anayasa Mahkemesi, Kanun Hükmünde kararname çıkarma, Yüksek Savcılar Kurulu, Yüksek Hakimler Kurulu ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi benimsendi. * Vekiller 4 yılda bir seçilir. * Seçme yaşı 22; seçilme yaşı 30’dur. * Cumhurbaşkanı 4 yılda bir seçilir. Tekrar seçilebilir. * Meclis 450 üyeden, cumhuriyet senatosu 150 üyeden oluştu. * Seçme ve seçilme erkekler aittir. * Vekiller 4 yılda bir; senatörler 6 yılda bir seçilecektir. * Siyasi parti hakları anayasaya alındı. * Vatandaşlar kanun önünde eşittir. Özellikleri: * Kabine sistemi geçerlidir. * 27 Mayıs 1961 askeri darbesi sonucunda hazırlandı. * Cumhuriyet sistemi değiştirilemez. * Yapılan darbeyi haklı gösterme eğilimindedir. Özellikleri: * Siyasi iktidarın uygulamalarına karşı olduğu için bir tepki anayasasıdır. * Meclis hükümeti sistemi ile parlamenter sistem arasında bir geçiştir. 4-1982 Anayasası: * Türk İnkılâbının hukuki temelleri atıldı. Özellikleri: * Yargı kısmen meclisin dışına alındı. *12 Eylül 1980 askeri darbesi sonucunda hazırlanmıştır. * Kanun-ı Esasi kesin olarak yürürlükten kalktı. *1982’de yapılan referandum sonucunda hem anayasa hem de cumhurbaşkanı belirlendi. * En uzun ömürlü anayasamızdır. * İnkılâplar dönemi anayasası olduğundan dolayı, en fazla değişikliğe uğrayan anayasamızdır. *Kişisel hak ve hürriyetler kısıtlandı. *Cumhuriyet senatosu kaldırıldı. * 1934’de kadınların seçme ve seçilme hakkı anayasaya alındı. * Milletvekili sayısı 400 olarak belirlendi. (1987’de 400’den 450’ye; 1995 yılında da 450’den 550’ye çıkarıldı.) * 1937’de Atatürk ilkeleri anayasaya alındı. * 1945’de anayasanın dili sadeleştirildi. *Milletvekili seçimlerinin 5; cumhurbaşkanlığı se-çiminin 7 yılda bir yapılması kabul edildi. * 1952’de anayasanın eski dili tekrar kabul edildi. *Bir tepki anayasasıdır. *Yapılan darbeyi haklı gösterme eğilimindedir. 3-1961 Anayasası: *Yürütmeyi güçlendirmeye çalışmıştır. Kapsamı: *Değişmeyecek hükümleri çoktur. * Kuvvetler ayrılığı prensibi benimsendi. *Cumhurbaşkanlığı sembolik olmaktan çıkarıldı. * Cumhuriyet senatosu kuruldu. TBMM’nin Yetkileri: * Nispi temsil sistemi benimsendi. *Kanun koymak ve değiştirmek * Anayasa mahkemesi kuruldu. *Bakanlar kurulunu denetlemek * Kişisel hak ve hürriyetler genişletildi. *Bütçeyi görüşmek * Cumhuriyetin nitelikleri değişmez kabul edildi. *Para basılmasına karar vermek 57 *Savaş ve barışa karar vermek * Patrikhane ve konsoloslukların mahkeme kurma hakkı ellerinden alındı. *Uluslararası antlaşmaları görüşmek * Hukuk düzeni laikleşti. *Genel ve özel af çıkarmak * Modern Türk ailesi oluştu. *Ölüm cezalarının uygulanmasını onaylamak * Aile hayatında eşitlik sağlandı. Dikkat ??? Türkiye'de idam cezası ilk önce 2002'de savaş, çok yakın savaş tehdidi ve terör suçları halleri dışındaki suçlar, 2006'da ise tüm suçlar için kaldırılmıştır. * Kadına meslek seçme özgürlüğü verildi. *Süre dolmadan seçimlerin yenilenmesine karar vermek * Lozan Antlaşmasının 48’nci maddesine göre azınlıklar kendi medeni meselelerini kendi mahkemelerinde halledecekti. Medeni kanunun kabulü ile azınlıkların bu hakkı kaldırıldı. Medeni Kanunun Kabulü ( 17 Şubat 1926 ) * Azınlıkların hukuk özerkliği kesin olarak bitti. Sebepleri: * Osmanlı’nın son döneminde hazırlanmış olan Mecellenin halkın medeni hukuka dair ihtiyaçlarını tam karşılayamaması. * Millet bilincinin oluşması için önemli bir adım atıldı. * Mecellenin sadece Hanefi mezhebini ölçü alması. * Evlenme devlet kontrolüne alındı. * Bütün vatandaşlarını eşit kabul eden Türkiye Cumhuriyetinin yapısına Osmanlı zamanından kalan hukukun uymaması. Yorum: * Kadın ve erkek için tek eşle evlilik benimsendi. * Kapitülasyonlar, yabancı uyruklu kişilerin Osmanlı hukukuna uymasını engelliyordu. * Hazırlayanlar; Mecellenin, değişen şartlara göre değişebileceğini belirttiyse de; değişen şartlara göre değiştirilmemesi. * Medeni Kanun kadınlara siyasal haklar ( seçme – seçilme) vermemiştir. Soru: İsviçre Medeni Kanununun Türk Medeni Kanunu Olarak Kabul Edilmesinin Sebeplerini yazınız? !!!!!!!!!!!Lütfen Dikkat !!!!!!!!!! Sınavlarda en çok cevap olacak maddedir. * Mevcut kanunların en yenisi olması * Devlet yapısının laikleşmesi 1928’de tamamlandı. * Demokratik olması. * 1922-1928 arası laikleşmenin hızlı olduğu dönemdir. * Akılcı ve pratik olması. * 1923-1933 çağdaşlaşmanın hızlı olduğu dönemdir. * Kadın ve erkek eşitliğine uygun olması. Soru: Laikliğin Aşamalarını yazınız? Medeni Kanunun Getirdiği Yenilikler * Saltanatın kaldırılması * Hukuk birliği ve düzeni sağlandı. * Halifeliğin kaldırılması * Vatandaşlar arasında hak ve ödevler bakımından eşitlik sağlandı. * Şer’iyye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması. * Tevhid-i Tedrisat Kanununun çıkarılması. * Mirasta kadın erkek eşitliği sağlandı. * Tekke, zaviye, dergâh ve türbelerin kapatılması. * Toplumsal alanda kadın erkek eşitliği sağlandı. * Kılık kıyafet devrimi * Hukukta din ve mezhep farkı kaldırıldı. * Medeni Hukukun kabulü * Patrikhanenin din işleri dışındaki yetkileri kaldırıldı. * Anayasadan devletin dini İslam’dır maddesi atılması. * Boşanma hakkı kadına da erildi. * 1937’de Laikliğin anayasaya alınması. * Boşanma durumunda kadın ve çocukların hakları güvence altına alındı. 58 Not: Hukukta laikliğin benimsenmesi; Avrupalıların, ülkemizde yaşayan Hıristiyanların haklarını bahane ederek, iç işlerimize karışmasını önledi. * İlköğretim zorunlu ve parasız duruma getirildi. * Eğitimde eşitlik sağlandı. B) Medreselerin Kapatılması Soru: Hukuk alanında meydana gelen değişim sürecini sırası ile yazınız? Sebepleri: * 1924 Şeriye ve Evkaf Vekâleti kaldırıldı. * Yeni rejim karşıtlarının yetişmesini önlemek * 1924 Şeriye Mahkemeleri kaldırıldı. * Kültür ikiliğini önemek *1924 anayasası yürürlüğe girdi. * Din bilginine pek ihtiyaç olmaması *1925 Ankara Hukuk Mektebi açıldı. * Medreselerin çağa ayak uyduramaması *1926 Medeni Kanun kabul edildi.(İsviçre) * Tutucuların kendi yetiştirmesini önlemek. fikirleri doğrultusunda adam *1926 Ceza Kanunu kabul edildi.(İtalya) *1926 Borçlar Kanunu kabul edildi.(Almanya) Not: Din adamı ihtiyacını karşılamak için İmam Hatip Liseleri ve İlahiyat Fakülteleri açılmıştır. *1928 Devletin dini İslam’dır, maddesi anayasadan çıkarıldı. C) Maarif Teşkilatı Kanunu (2 Mart 1926) *1929 İdare Hukuku kabul edildi.(Fransa) Bu kanun ile eğitim sistemi milli olacak şekilde, ilk ve orta öğretim programları belirlendi. Eğitim çağdaş hale geldi. Müfredat programları halkın ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde düzenlendi. Hızlı bir şekilde ilkokul, ortaokul, lise ve yüksekokullar açılma yoluna gidildi. *1930 – 1934 Kadınlara siyasal haklar tanındı. *1937 Atatürk ilkeleri anayasaya konuldu. D) Yeni Türk Harflerinin Kabulü ( 1 Kasım 1928 ) Ç. Eğitim ve Kültürel Alanında Yapılan İnkılâplar Sebepleri: Sebepleri: *Arap harflerinin okuma ve yazmayı zorlaştırması. * Eğitimi çağdaşlaştırmak *Avrupa ile ilişkilerin kolaylaştırılmak istenmesi * Milli demokratik ve laik bir toplum oluşturmak *Halkı çağdaşlaştırmak * Eğitimi birleştirmek *Öz Türkçeyi yeniden canlandırmak * Eğitimdeki ikilik ve karışıklığı önlemek * Okuma yazma oranını artırmak * Cumhuriyet rejimini güçlendirecek eğitim sistemini oluşturmak. *Arap alfabesinin Türkçenin yapısına uymaması. * Kültür ikiliği ve çatışmasını önlemek. Soru: Harf inkılâbı sırasında, Latin alfabesinde bulunan bazı harfler alınmadığı gibi Türkçeye özgü bazı harfler de üretilmiştir. A) Tevhid-i Tedrisat Kanunu ( 3 Mart 1924 ) Bu uygulamalara dayanarak harf inkılâbıyla ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? * Eğitim ve öğretimde birlik sağlandı. * Bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlandı. A) Arap alfabesinin bir süre daha kullanıldığına B) Latin alfabesinin alınmasının tepkiyle karşılandığına C) Eski Türk alfabelerinden de yararlanıldığına D) Latin alfabesinin Türkçeye uyarlandığına E) Arap alfabesinin bazı harflerinin yeni alfabede yer aldığına ( 24.03.2013 – YGS ) * Eğitim devletçi, milliyetçi ve laik bir karakter kazandı. * Azınlık okullarının zararlı faaliyetleri durduruldu. * Yabancı okullara Türkçe dersleri kondu. * Medreseler kapatıldı. 59 H) Türk Dil Kurumu’nun Açılması ( 12 Temmuz 1932 ) E) Millet Mektepleri (1928) * 1928 yılında Millet Mektepleri açılarak eğitim seferberliği başlatılmıştır. Mustafa Kemal bu mekteplerde 24 Kasım 1928’de ders verdiği için, kendisine başöğretmen denilmiştir. * 1 Kasım 1928’de ayrıca milletlerarası rakamlar kabul edildi. Soru: TDK’ nın kurulma sebeplerini yazınız? * Türkçe’yi yabancı dillerin etkisinden kurtarmak. * Türkçe’nin kökenlerini araştırmak. * Türkçe’yi zenginleştirmek. F) Üniversite Reformu (1933) * Türkçe’yi bilim dili haline getirmek. * 1933 yılında Darülfünunun yerine İstanbul Üniversitesi kuruldu. * Türkçe’yi halkın anlayacağı şekle getirmek. *1943 yılında İstanbul’daki Mülkiye Mektebi, Siyasal Bilgiler Fakültesine dönüştürülerek Ankara’ya taşındı. Ankara Hukuk Mektebi, Hukuk Fakültesi adını aldı. * Dil çalışmalarını planlı hale getirmek * Türkçe’nin zenginliğini ortaya koymak * Türk dilini öz benliğine kavuşturmak. * Konuşma dili, yazı dili ve bilim dili arasındaki farkları gidermek. G) Türk Tarih Kurumu’nun Açılması ( 15 Nisan 1931 ) * Dildeki Osmanlıcılığı bitirmek “Türk çocuğu atalarını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendisinde kuvvet bulacaktır." sözü ile M. Kemal Atatürk tarih öğretimine verdiği önemi açıklar. * Halk ile aydınlar arasında dil uzlaşması sağlamak * Resmi dil ile halk dili arasındaki farkları gidermek. Notlar: * TDK’ nın kurulması ulusçuluk (Milliyetçilik) ile ilgilidir. Soru : TTK’ nın kurulmasının sebeplerini yazınız? * 1932’de Halk Evleri açıldı. * Türk vatanının bütünlüğüne karşı girişilecek tertipleri tarihi kanıtlarla etkisiz hale getirmek. * Kurumun ilk başkanı Samih Rifat’tır. * Türklerin üstün medeni kabiliyetini ve dünya medeniyetine yaptığı hizmetleri gözler önüne sermek. !!!!! Dikkat!!!! TTK ve TDK sınavlarda Milliyetçilik ilkesi ile ilgili soru olarak karşımıza çıkmaktadır. * Türk milletine atılan iftiraları cevaplandırmak. * Türk Tarihinin derinliklerini araştırmak. I) Atatürk ve Sanat * Ortak tarih bilinci oluşturmak * Osmanlıdan kalma Sanayiinefise, Güzel Sanatlar Akademisine dönüştü. * Anadolu’nun eski halkını araştırmak. * Avrupa’ya öğrenci gönderildi. Cemal Reşit Rey, Ulvi Cemal Erkin, Adnan Saygun gibi kompozitörler ve Çallı İbrahim, Namık İsmail gibi ressamlar bunlardan bazılarıdır. Notlar: * Türk Tarih Kurumunun ( Milliyetçilik ) ilgilidir. kurulması ulusçulukla Not: İlk Türk operasının hazırlanması için ünlü müzisyen Adnan Saygun’u görevlendiren Atatürk, Cemal Reşit Rey’e de ilk konservatuarı kurdurdu. * Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemine kadar İslam Tarihi; Tanzimat Döneminde Osmanlı Tarihi; II. Meşrutiyet Döneminde ise Türk Tarihi ağırlıklı olarak okutuldu. * 1932’de Türk Tarih Tezi ortaya atıldı. * Musiki Muallim Mektebi açıldı. Ünlü besteci Prof. Paul Hindemith’ten yardım alındı. * Ankara’da kurulan Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi çalışmalara katılmıştır. Not: 1933 Ekiminde düzenlenmiştir. 60 Ankara’da inkılâp sergisi İ) Atatürk ve Spor * Çağdaşlaşmayı ve birliği sağlamak. * Atatürk, Türk gençlerinin modern beden eğitimi, spor ve jimnastik konularında yetişmesi için Selim Sırrı Tarcan’ın çalışmalarını destekledi. !!!!!Dikkat!!!!! Notlar: * Fes geri kalmışlığın sebebi değil; anısıydı. * 8 Ağustos 1928 yılında İstanbul’da Taksim Cumhuriyet Anıtı törenle açıldı. * Kadınların giyimi konusunda kanun çıkarılmayıp; bu durum doğal haline bırakıldı. * 7 Şubat 1929’da Hilaliahmer ( Kızılay ) Günü ilk kez kutlandı. * 3 Arlık 1934’de çıkarılan bir kanunla din adamlarının ibadet yerlerinin dışında dini kıyafet giymeleri yasaklandı. (Diyanet İşleri Başkanı, Patrik ve Haham Başı bu kuralın dışında tutuldu.) * Şapka devrimi ..............................................................’dan başlatılmıştır. * 23 Nisan 1929 yılında 23 Nisan ilk defa çocuk bayramı olarak kutlandı. * 1 Temmuz 1929 ‘da Ankara ile İstanbul arasında telefon görüşmeleri başladı. C) Miladi Takvimin Kabulü (26 Aralık 1925) * 26 Eylül 1933 Dil Bayramı ilk kez kutlandı. Avrupa ile Türkiye arasındaki ilişkileri kolaylaştırmak ve batıya uyum sağlamak için ilan edildi. !!!!!Dikkat!!!!!! D. Toplum ve Sağlık Alanında Yapılan İnkılâplar 1-Aynı gün Avrupa’nın saat ölçüsü kabul edildi. Uyarı: Toplumsal alanda yapılan inkılâpların ortak amacı, toplumsal hayatı çağdaşlaştırma ve millileştirmedir. 2-........................’de Avrupaî tarz ağırlık ve uzunluk ölçüleri kabul edildi. 1 Nisan 1931 yılında okka yerine kilogram, arşın yerine metre kabul edildi. A) Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması ( 30 Kasım 1925 ) Önemi: Osmanlılarda kullanılan ölçüler; * Türk halkının bilime, akılcılığa ve laik düşünceye yönelmesi açısından önemli bir adım atıldı. Ağırlık Ölçüleri: Habbe, arpa, buğday, kıtmir, miskal, okka, çeki, dirhem, kantar * Birlik beraberliğin sağlanması yönünde önemli bir adım atıldı. Uzunluk Ölçüleri: Arşın, endaze, adım, kulaç Hacim Ölçüleri: Kile, dolu, urup, şinik, harhar * Türkiye’nin falcılar, şeyhler, dervişler ve büyücüler ülkesi olamayacağı ispatlandı. 3-..........................’de hafta tatil günü cumadan pazara alındı. 4-.................................’de uluslararası rakamlar kabul edildi. Yorum: * Aynı gün şeyh, derviş, mürit gibi unvanların kullanılması ve kurumlarla ilgili elbiselerin giyilmesi ve muskacılık yasaklandı. 5-Uzunluk ve ağırlık alanındaki değişiklikler ve hafta tatilinin değiştirilmesi Avrupa ile ticari ilişkileri kolaylaştırmaya yöneliktir. * Türbeler kapatılırken Yavuz ve Fatih gibi Türk büyüklerinin türbelerinin kapatılmaması; Türk İnkılâbının tarihi kökleri koparmaya yönelik olmadığını göstermiştir. D) Soyadı Kanununun Kabulü ( 21 Haziran 1934 ) B) Kılık-Kıyafet Kanunu (25 Kasım 1925) Sebepleri: * Medeni Kanunun uygulanmasından doğan aksaklıkları gidermek. İlan Edilme Sebepleri; * Toplumda ayrılık ifade eden lakapları kaldırarak birliği güçlendirmek. * Türk halkının görünümünü çağdaşlaştırmak * Eşitlik ilkesini güçlendirmek. * Ayrılık ifade eden giysilerin giyimini durdurmak. 61 Yorum: Kongrenin Toplanma Sebepleri: * Aynı gün ağa, hoca, molla, paşa ve bey gibi unvanların kullanımı yasaklandı. * Milli ekonominin amaçlarını ve amaçlara ulaşmak için izlenecek yöntemi belirlemek * Osmanlı’dan kalan madalyaların taşınması yasaklandı. * Ekonomik bağımsızlığın yöntemini belirlemek * Meclis, Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadını verdi ve bu soyadı başkalarının kullanmasını yasakladı. * Milli ekonominin temellerini atmak Kongrede Alınan Bazı Kararlar: E) Kadınlara Verilen Siyasi Haklar * Anonim şirketlerin kuruluşunu kolaylaştırmak * Kadınlara; * Milli bankalar kurmak a) 3 Nisan .......................’da belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı; * Demir yolları inşaatının hükümetçe bir programa bağlanması b) 29 Ekim ........................’de muhtar seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı; * Sanayii teşvik etmek * Yerli malının kullanımına önem vermek c) 5 Aralık .................’de ise milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı verildi. * Teknik eleman yetiştirecek okullar açmak * Sanayi mallarının gümrük vergileri ile korunması Not: 22 Nisan 1935 yılında İstanbul’da Uluslararası Kadın Kongresi toplandı. * Ulaşım sorunlarının çözülmesi * Tüketim mallarının üretimine öncelik vermek !!!!!Dikkat!!!!!! Kadınlara siyasal haklar; Fransa’da 1944, İtalya’da 1945, Japonya’da 1950, Yunanistan’da 1952, Belçika’da 1960 ve İsviçre’de 1971 yılında verilmiştir. * Yabancı kurumları millileştirmek Yorum: Ekonomik Alanda Yapılan Düzenlemeler * Bağımsız ekonomi için ilk kapitülasyonların kaldırılması ile atıldı. TBMM, 1 Mart 1922 tarihinde ekonomi çalışmalarını aşağıdaki şekilde belirlemiştir; adım Lozan’da * İzmir İktisat Kongresi bağımsız, liberal ve milli ekonomiyi benimsedi. * Sanayii canlandırmak ve modern araçlara sahip olmak * Ormanları iyi hale getirmek * 1930’da Merkez Bankasının kurulması Türk parasını yabancı sermayenin elinden kurtardı. * Toplum menfaatini doğrudan ilgilendiren kuruluşları ve iktisadi girişimleri gücümüz oranında devletleştirmek. * Madenlerimizi işletmek ve bu alana yönelen sermayeyi himaye etmek * İzmir İktisat Kongresinde ................................................... ............................................................................ kabul edildi. * Ekonomik bağımsızlığın korunabilmesi için bütçeyi ekonomik yapı ile uygun tutmak Cumhuriyetin İlk Yıllarında Özel Girişimin, Desteklenmesine Rağmen, Beklenen Verimi Gösterememesinin Sebepleri: İzmir İktisat Kongresi( 17 Şubat – 4 Mart 1923 ) * Özel sermayenin yetersizliği Lozan Barış görüşmeleri kesildiği sırada çiftçi, işçi, sanayici ve tüccar kesiminden 1135 kişinin katılımı ile İzmir’de toplandı. * Yetişmiş iş gücünün yetersizliği * Deneyim ve bilgi eksikliği * 1929’da dünya ekonomik bunalımının çıkması “ Siyasal ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, ekonomik başarılarla taçlandırılmazlarsa kısa ömürlü olurlar. Yeni Türkiye Devleti bir ekonomi devleti olacaktır.” Devletçi Ekonomiye Geçişin Sebepleri: 1-Özel girişimin üzerine düşen görevi yerine getirememesi ( Özel teşebbüsün desteklenmesi için 1924’de İş Bankası kuruldu. 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.) M. Kemal Atatürk, İktisat Kongresi Açılışında… 62 2-Devletin gelişebilmesi için vakit kaybetmeden büyük sanayi atılımlarının yapılmasının gerekmesi. * Büyük yatırımlar devlet tarafından yapıldı. * Özel teşebbüs desteklendi. Not: 1933 yılında I. Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlandı. * 1925’de Sanayi ve Maden Bankası kuruldu. Kalkınma Planlarının Hazırlanmasının Önemi: * 28 Mayıs 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı. * İlk defa planlı ekonomi dönemi başladı. * Planlı Ekonomi uygulanarak ilk büyük fabrikalar kuruldu. * Ekonomi devletçi ( Karma Ekonomi: Büyük atılımları devlet yapsa da; özel teşebbüse de iş imkânı tanınır ) bir özellik kazandı. * 1933’de Sümer Bank kuruldu. * ......................’de Etibank ve Maden Tetkik Arama (MTA) kuruldu. ( Madenciliği geliştirmek için kuruldular.) * İlk büyük atılımlar bu dönemde yapıldı. * Kayseri, Ereğli, Nazilli, Malatya ve Bursa merinos dokuma fabrikaları; İzmit selüloz ve kâğıt; Beykoz deri ve kundura; Paşabahçe cam; Karabük demir-çelik fabrikaları açıldı. * Toprak reformu tam olarak gerçekleştirilemedi. Not: 1937’de II. Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlandıysa da; II. Dünya Savaşının başlamasından dolayı uygulanamadı. Tarımsal Alanda Yapılan Düzenlemeler Devletin üretimde öncelik verdiği ürünler; * Aşar ( Öşür ) vergisi kaldırıldı. (17 Şubat 1925) Üç Beyaz: Un, Şeker, Pamuk Üç Siyah: Kömür, Demir, Akaryakıt “Türkiye’nin gerçek sahibi, efendisi köylüsüdür.” M. Kemal Atatürk Not: Uşak Şeker Fabrikası; Teşvik-i Sanayi Kanunu sonucunda kurulmuştur. Bayındırlık ve Ulaştırma Alanında Yapılan Düzenlemeler Yorum: Vergi gelirlerinin %40’ını oluşturan aşarın kaldırılması ilk bütçe açığını oluşturdu. TBMM’nin bu kararı tarıma verilen önemi gösterir. TBMM’nin halkçı olduğunu gösterir. * 1927’de Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü kuruldu. * Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu. * 16 Şubat 1925 yılında Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu. 1926 yılında Tayyare Makinist Mektebi ve Kayseri’de Tomtaş Uçak ve Motor Fabrikası açıldı. 3 Mayıs 1935 yılında Türkkuşu kuruldu. Kurum dünyanın ilk kadın savaş pilotunun da yetiştiği Sabiha Gökçen’in de bulunduğu, birçok değerli insanı yetiştirmiştir. * Tohum ıslah istasyonları ve numune çiftlikleri kuruldu. * 1923’de Türkiye Seyrisefain İdaresi kuruldu. * Toprak reformu için 1926’dan itibaren teşebbüsler yapıldı. Sağlık Alanında Yapılan Düzenlemeler Ticaret Alanında Yapılan Düzenlemeler * 1924 yılında Ankara, İstanbul, Sivas, Trabzon, Erzurum ve Diyarbakır’da Numune Hastaneleri açıldı. * Atatürk Orman Çiftliği kuruldu. * Kooperatifler kuruldu. (1929) * 1920 yılında Sağlık Bakanlığı kuruldu. * Lozan antlaşması ile kapitülasyonlar kaldırıldı. * 1930 yılında Umum Hıfzısıhha Kanunu ile verem, sıtma, kolera, veba, tifo, çiçek, menenjit, kızamık gibi bulaşıcı hastalıklara karşı mücadele başlatıldı. * Ticareti koruyan kanunlar çıkarıldı. * ..................................................... Bankası kuruldu. (1924) BÜYÜK NUTUK Not: Türkiye’nin ilk özel bankasıdır. * Atatürk, Cumhuriyet Halk Partisinin 15 – 20 Ekim 1927 tarihleri arasında gerçekleştirdiği ikinci büyük kongresinde Milli Mücadeleyi ve Cumhuriyetin kuruluşunu anlatan uzun bir konuşma yaptı. Bu konuşma “NUTUK” adı altında kitaplaştı. * 1926’da çıkarılan Kabotaj Kanunu ile Türk denizlerinde yük ve yolcu taşıma işleri Türk gemicilerine verildi. Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Düzenlemeler * Milli sanayinin korunması kapitülasyonlar kaldırıldı. ve gelişmesi * Nutuk 1919 ile 1927 yılları arasında olayları anlatır. Nutuk “ 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktım.” cümlesi ile başlar. için 63 SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ 4. “Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri! ” sözünü M. Kemal hangi savaşta söylemiştir? (5 puan) 1. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da “DOĞRU” olduğunu belirtiniz?( Her şık 2 puan) Cümle---İfade D Y A) Sakarya Meydan Savaşı C) Kütahya-Eskişehir Savaşı E) Büyük Taarruz a) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Şükrü Saraçoğlu tarafından kurulmuştur. b) Son Osmanlı Efendi’dir. halifesi B) I. İnönü D) II. İnönü Abdülmecit 5. Yazar İzmir’in işgali sırasında eşini ve çocuğunu kaybeden Ayşe’nin önce, İstanbul’a gelişini, ardından da Anadolu’ya geçerek Kuvay-ı Milliye’ye katılışını anlatır. c) TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan’dır. d) Vahdettin Malaya adlı İngiliz gemisi ile yurt dışına geçti. e) Mudanya Ateşkes Antlaşması SSCB ile Türkler arasında imzalandı. 2. “ 1934, İstiklal Mahkemeleri, 3 Mart 1924, 1923, Şahin Bey” Yukarıda eseri hangisidir? (5 puan) 29 Ekim anlatılan yazar aşağıdakilerden A) Falih Rıfkı Atay B) Kemal Arıburnu C) Fakir Baykurt D) Halide Edip Adıvar E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını yukarıda verilen kelimelerle tamamlayınız? ( Her şık 2 puan) 6.Bir gemi yanaştı Samsun’a sabaha karşı Selam durdu kayığı, çaparası, takası Selam durdu tayfası Bir duman tüterdi bu geminin bacasından Bir duman Duman değildi bu Memleketin uçup giden kaygılarıydı. a) Halifelik ………………………………..………………… tarihinde kaldırılmıştır. b) Cumhuriyet ……………………………...……………….. tarihinde ilan edildi. c) Tekalifi Milliye Emirlerinin uygulanmasında çıkabilecek sorunlara karşı …………………………..…………………... …………………………………………….…. yetkili kılındı. Yukarıda verilen şiir hangi olayı anlatmaktadır? (10 puan) d) Milli Mücadelede Antep’te ………………..…………….. ……………………………………...… direnişe öncülük etti. e) Kadınlara ………………….………….yılında milletvekili seçme-seçilme hakkı verildi. 7. 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkasının kendini feshetmesi üzerine Derviş Mehmet öncülüğünde Asteğmen Kubilay’ın şehit edilmesine yol açan gericilik ayaklanmasının adını yazınız? (5 puan) 3. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla eşleştiriniz? (Parantez içine yazınız) ( Her şık 2 puan) ( ) 1. Lozan Antlaşması A) Urfa ( ) 2. Terakkiperver Fırkası B)Kazım Karabekir ( ) 3. M. Kemal Atatürk C) Şanlı ( ) 4. Fethi Okyar D)İlk Cumhurbaşkanı ( E)İsmet İnönü ) 5. İlk Meclis Başkanı 8. Büyük Risk adlı yarışmada Selçuk YÖNTEM Ölüm konu başlığında “ Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır.” cümlesini ipucu olarak vermiştir. Yarışmacılar aşağıdaki cevaplardan hangisini verirse bu sözü söyleyen kişiyi doğru olarak söylerler? ( 5 puan ) A) İsmet İnönü kimdir? B) Fethi Okyar nedir? C) Şeyh Sait kimdir? D) Giritli Şevki kimdir? E) M. Kemal Atatürk kimdir? 64 9. I. Türk Tarih Kurumunun Açılması II. Türk Dil Kurumunun Açılması III. TBMM’nin Açılması 14. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın, "İstanbul ve Boğazlar, TBMM Hükümeti yönetimine bırakılacaktır." hükmü, Osmanlı Devleti'nin ne olacağını gösteriyordu? (5 puan) Yukarıda verilen öncüllerden hangileri eğitim alanında yapılan inkılâplar arasında yer alır? (5 puan) A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III A) Hukuken sona ereceğini B) Küçük bir devlet olarak kalacağını C) TBMM Hükümeti'ne bağımlı olacağını D) TBMM Hükümeti ile birlikte hareket edeceğini E) Anlaşma Devletleri'ne bağımlı kalacağını C) I ve II E) I, II ve III 10. Yazar 1932 yılında “Yaban” adlı romanında bir Anadolu köyü üzerinden Milli Mücadele yıllarını anlatmıştır. Yukarıda anlatılan aşağıdakilerden hangisidir? (5 puan) 15. “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaş kanı ile ıslanmadıkça terk olunamaz” sözünü M. Kemal hangi savaşta söylemiştir? (5 puan) eseri yazar A) Sakarya Meydan Savaşı B) I. İnönü C) Büyük Taarruz D) II. İnönü E) Kütahya-Eskişehir Savaşı A) Falih Rıfkı Atay B) Halide Edip Adıvar C) Kemal Arıburnu D) Fakir Baykurt E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu 16. İlk TBMM'nin, yeni bir devlet düzenine geçilmesini sağlayıcı yönleri de bulunmasına rağmen bu yönleri ön plana çıkarılmamıştır. Böyle bir tutumun amacı aşağıdakilerden hangisidir? (5 puan) 11. Ben Kurtuluş Savaşı’nın merkeziyim. Benim merkez seçilmemin nedenler arasında ulaşımın elverişliliği, batı cephesine yakın olması, işgal edilmemiş olması gibi nedenler gösterilebilir. A) İşgalcilerin düşmanca davranmalarını önlemek B) Vatanın kurtarılmasına öncelik vermek C) Azınlıkların devlet kurma girişimlerini önlemek D) Komşu devletlerin güvenini kazanmak E) Kanun-u Esasi'den yararlanmayı sürdürmek BEN KİMİM / NEYİM? (5 puan) A) Ben İstanbul’um. B) Ben Sivas’ım. C) Ben Amasya’yım. D) Ben Ankara’yım. E) Ben Samsun’um 12. Kurtuluş Savaş’ının askeri safhasını bitiren savaşın ismini yazınız? (5 puan) TÜRK İNKILÂBI TESTİ 1 1. Osmanlı imparatorluğu döneminde, mezhep ve tarikat ayrılığı yüzünden, bölünmelere kadar giden kardeş kavgaları olmuştur. Cumhuriyet Dönemi'nde getirilen yeniliklerin hangisi, bu tür olayları önleyici niteliktedir? A) Halifeliğin kaldırılması B) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabul edilmesi C) Laiklik ilkesinin benimsenmesi D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi E) Çok partili hayata geçilmesi 13. İsmet İnönü Lozan Konferansı'nın açılışında söz alarak, "Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık. Bütün medeni milletler gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz." demiştir. İsmet İnönü'nün bu sözü, l. Öteki milletlerle eşit olmayı isteme II. Düşüncelerini açıklamaktan çekinme III. Milletini yüceltme yönündeki tutumlardan benimsenmediğinin göstergesidir? (5 puan) 2. Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra bir süre tek partili yönetimin sürdürülmüş olmasında aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulamaz? hangilerini A) İnkılâpların yerleşmesini sağlama B) Halkın belli bir siyasal olgunluğuna erişmesini bekleme C) Kalkınma yolundaki gelişmeleri hızlandırma D) Tek elden yönetimi, en iyi yönetim biçimi kabul etme E) Ulusal birlik ve bütünleşmeyi çabuklaştırma A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 65 3. Cumhuriyet döneminde görülen gelişmelerden bazıları şunlardır: I. Laikliğin kabul edilmesi II. Saltanatın kaldırılması III. Halifeliğin kaldırılması IV. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kurulması V. Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesi VI. Medeni Kanun'un kabul edilmesi 8. Eğitim ve kültür alanındaki gelişmelerle ilişkisi en az olan inkılâp aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğretimin birleştirilmesi B) Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesi C) Medreselerin kapatılması D) Türk Tarih Kurumu'nun kurulması E) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi Bu gelişmelerin hangileri "Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur“ ilkesi ile doğrudan ilişkilidir? A) l., III. D)V., VI. 9. "Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler memleketi olamaz. Türkiye Cumhuriyeti her alanda doğru yolu gösterecek, uyaracak güçtedir.” B) l., V. C) II., IV. E) III.,IV Atatürk'ün bu sözleri, öncelikle aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesinde yol gösterici olmuştur? 4. 3 Mart 1924'te halifelik kaldırılmış, 2 Eylül 1925'te tekke ve zaviyeler kapatılmış, 17 Şubat 1926'da da Türk Medeni Kanunu kabul edilmiştir. A) Takvim, saat ve ölçülerin değiştirilmesi B) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması C) Kadınlara siyasal haklar tanınması D) Milli ekonominin kurulması E) Şapka Kanunu'nun kabul edilmesi Bu üç değişiklik aşağıdakilerden özellikle hangisini gerçekleştirmek için yapılmıştır? A) Laik devlet düzenini C) Yurttaşlar arasında eşitliği E) Ulusal birliği B) Cumhuriyet yönetimini D) Ekonomik kalkınmayı 10. Atatürk döneminde Türkiye'de tarım, ticaret, endüstri ve bayındırlık işlerinin bir bütün olarak ele alınmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? 5. Türk kadınları, aşağıdaki hakların hangisinde uzun süre Avrupa ülkelerinin kadınlarından daha önde olmuşlardır? A)Evlenme ve boşanma C) Meslek seçme E) Seçme ve seçilme A) Bu alanlardaki gelişmelerin birbirine bağlı olması B) Halktan alınan ağır vergilerin kaldırılmak istenmesi C) Dış kaynaklardan kredi almanın kolaylaşmış olması D) Halkçılık ilkesinin yaygın olarak uygulamaya konması E) Türkiye'nin bir tarım ülkesi haline getirilmek istenmesi B) Mal mülk edinme D) Eğitim ve öğretimi sürdürme 6. "Osmanlı imparatorluğu döneminde Türkiye'deki patrikhaneler din işleri dışında azınlıkların haklarını izleme gibi bazı günlük işlerde de yetki sahibiydiler.” Patrikhanelerin bu durumuna yeniliklerin hangisiyle son verilmiştir? 11. Atatürk, Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet ederken onun, "en son bilimsel ve teknik ilerlemelere dayanan, ulusal ve çağdaş bir devlet" olarak yaşatılması gerektiğini vurgulamıştır. aşağıdaki Atatürk'ün Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet etmesinin temel amacı nedir? A) Laikliğin kabul edilmesi B) Öğretim birleştirilmesi C) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi E) Türk kadınlarına siyasal hakların tanınması A) Gençleri siyasal hayata katmak B) Yenileşmeyi sürekli kılmak C) Yurt savunmasını gençlere bırakmak D) Ekonomik gelişmede gençlere yetki vermek E) Türk gençliğini korumak 7. "Osmanlı İmparatorluğu’nun Meşrutiyet Dönemi'nde 31 Mart ayaklanması, Cumhuriyet Dönemi'nde ise Şeyh Sait isyanı ve Menemen Olayı olmuştur." Aşağıdakilerden hangisi, özelliklerinden biridir? bu olayların 12. Uluslararası ekonomik ilişkilerde, aşağıdaki inkılâplardan hangisi Türkiye'ye önemli kolaylıklar sağlamıştır? ortak A) Kadınlara siyasi haklar tanınması B) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi C) Ölçü birimlerinin değiştirilmesi D) Medeni kıyafetlerin kabul edilmesi E) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması A) Mevcut yönetime karşı olmaları B) Kişilere yönelik olmaları C) Dış güçler tarafından desteklenmeleri D) Toplumun her kesiminden insanların katılması E) Kırsal yörelerden başlamalar 66 TÜRK İNKILÂBI TESTİ 2 1. Atatürk ilke ve inkılâplarında, düşüncelerden hangisinin yeri yoktur? 6. Ulusal egemenlik, demokrasinin vazgeçilmez temel öğelerinden biridir. aşağıdaki Aşağıdakilerden hangisi, bu ilkeye uygun bir uygulama olabilir? A) Devletin bağımsızlığını koruma B) Yönetimde millet egemenliğini sürdürme C) Türk kültürünü çağdaş uygarlık düzeyine çıkarma D) Kalkınmada aklın, bilimin rehberliğini esas alma E) Amaca ulaşmak için her yolu deneme A) Milletvekilliği süresinin sınırsız olması B) Yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin tek kişide toplanması C) Milletvekili sayısının 450'den 150'ye indirilmesi D) Hükümet yetkilerinin, Meclis yetkilerinden üstün olması E) Reşit olan her vatandaşın oyunu serbestçe kullanması 2. Türkiye'de Şeyh Sait Ayaklanması ve Menemen Olayı aşağıdakilerden hangisinin bir süre için ertelenmesine neden olmuştur? A) Devletçilik politikasının B) Milletler Cemiyeti ile ilişki kurulmasının C) Dış ticarete ağırlık verilmesinin D) Kadınlara siyasal haklar tanınmasının E) Çok partili demokrasiye geçilmesinin 7. Türkiye'de 1924 yılında hilafetin kaldırılması ve öğretimin birleştirilmesi, 1925 yılında ise kıyafette değişiklik ile tekke ve türbelerin kapatılmasına ilişkin yasalar TBMM'de kabul edilmiştir. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir kanıtıdır? A) Devletçilik ilkesinin yaygın olarak uygulamaya konulduğunun B) Hızlı bir çağdaşlaşmaya gidildiğinin C) Sosyal sorunların ortadan kalktığının D) Yönetimde yeni arayışlara gidildiğinin E) Siyasal bağımsızlığın tamamlanmak istendiğinin 3. Aşağıdaki yeniliklerden hangisi, Türkiye' de kadınlarla erkekler arasında toplumsal ve ekonomik haklar alanında eşitlik sağlama amacını gütmektedir? A) Öğretimin birleştirilmesi B) Halifeliğin kaldırılması C) Cumhuriyetin ilan edilmesi D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi E) Saltanatın kaldırılması 8. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında, eski saat sistemi bırakılarak günümüz saat sisteminin esas alınmasına ve medreselerin kapatılarak çağdaş okulların varlığını sürdürmesine ilişkin yasalar kabul edilmiştir. 4. En büyük gerçekler ve ilerleyişler, düşüncelerin serbestçe ortaya konması, karşılıklı aktarılması ile meydana çıkar ve yükselir. Bu sözler, aşağıdakilerden vurgulamaktadır? hangisinin Bu yasaların ortak yönü aşağıdakilerden hangisidir? A) İkilikleri ortadan kaldırma B) Ticari ilişkileri kolaylaştırma C) Eğitimi yaygınlaştırma D) İlköğretimi yaygınlaştırma E) Tarih olaylarının karşılaştırılmasında kolaylık sağlama önemini A) Egemenliğin B) Halkçılığın C) İnkılâpçılığın D) Devletçiliğin E) Demokrasinin 5. Türk kadınlarına 1930 yılında belediye seçimlerine katılma, 1934 yılında da milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır. 9. 1925 - 1930 yılları arasında TBMM'de yalnız Cumhuriyet Halk Fırkası'nın milletvekilleri vardır. Bu durum, Türkiye'de hangisini güçleştirmiştir? Bu gelişmelerin amacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Kadının yönetime katılmasını sağlama B) Aile yapısında değişiklik yapma C) Kadınlar arasında okur - yazar oranını artırma D) Çok partili hayata geçme E) Seçime katılmayı zorunlu hale getirme A) Seçimlerin yenilenmesini B) Hükümetin denetlenmesini C) İnkılâpların yapılmasını D) Cumhurbaşkanının seçilmesini E) Hükümetin kurulmasını 67 aşağıdakilerden 10. Türk Dil Kurumu 1932 yılında kurulduğu zaman, yapılacak dil çalışmalarına temel olmak üzere saptanan ilkelerden biri "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini ortaya çıkarmak" olmuştur. Bu ilkelerin gerçekleştirilmesi aşağıdakilerden hangisine bağlıdır? 14. - Lozan Barış Antlaşması’nın 48. maddesi, Türkiye'de azınlıkların şahsi hükümlere ve aile hukukuna ait işlerinin kendi gelenek ve göreneklerine göre çözülmesine uygundu. Ancak azınlıklar, Lozan Antlaşması'ndaki haklarından vazgeçtiklerini, kendilerinin de Türk Medeni Kanunu hükümlerine uymak istediklerini bildirmişlerdir. öncelikle A) Türk dilinin dünyada yaygınlaştırılmasına B) Sözlük çalışmalarının çeşitli alanlara yayılmasına C) Dil öğretiminde birlik sağlanmasına D) Yazı dili ile konuşma dili arasındaki kopuklukların giderilmesine E) Dile ilişkin kaynakların araştırılmasına ve yayınlanmasına - Öğretimin birleştirilmesi yasası ile, okullar yanında varlıklarını sürdüren medreseler kapatılmış, azınlık okulları ve yabancı okullar Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlanmıştır. Bu iki duruma dayanarak, Türkiye Cumhuriyeti ile ilgili, 11. Türk Medeni Kanunu ile vatandaşlara çoğu önemli haklar tanınmış, bu hakların uygulanmasında daha sonra çıkarılan kadınlara seçilme hakkı veren kanun, soyadı kanunu gibi etkili olmuştur. konularda kavranıp seçme ve konularda l. Uygulamalarda birlik sağlanmıştır. II. Gelenekler önem kazanmıştır. III. Azınlıkların kendi aralarındaki giderilememiştir. IV. Yasalar güvence sağlamıştır. V. Azınlık okulları sayıca artmıştır. Bu durum Türk İnkılâbı'nın özelliklerinden hangisinin bir göstergesidir? aşağıdaki yargılarından hangilerine ulaşılır? A) l ve II D) III ve IV A) Yapılan yeniliklerin birbirini tamamlamasının B) Dünyaya örnek olmasının C) Ulusal egemenliğe dayanmasının D) Kültürel özellikleri korumasının E) Dünya barışma katkıda bulunmasının B) l ve I sorunlar C) II ve III E) IV ve V 15. Yargı: Dil ulusal duygunun gelişmesinde başlıca etkendir. Durum: Türkiye Cumhuriyeti ulusal bir devlettir. Yukarıda verilen yargı ile durum arasında ilişki kurulduğunda, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? 12. Atatürk, ülkemize yardım yapacak devlet, ülkemizi ele geçirme amacını gütmemeli ve devletimizin ulusçuluk ilkesine saygılı olmalıdır demiştir. A) Türk dilinin dünyada en yaygın dillerden biri olduğuna B) Türk dilinin siyasi rejiminin gelişmesinde temel öğelerden biri olduğuna C) Uzun yıllar Türkiye'de dil öğretiminde birlik sağlanamadığına D) Kültürel ilişkilerin dili de etkilediğine E) Türk dili ile Türkiye'de okuryazar oranının giderek arttığına "Atatürk, bu sözüyle aşağıdakilerden hangisine karşı olmadığını belirtmektedir? A) Sömürgeciliğin dünyada yaygınlaşmasına B) Yabancı sermayenin ülkenin çıkarları için kullanılmasına C) Yabancıların devletlerin iç sorunlarına karışmasına D) Devletlere ekonomik ayrıcalıklar tanınmasına E) Ekonomik kalkınmada yalnız sanayileşmeye öncelik verilmesine 16. "Bu inkılâp, sözcüğün ilk anda akla getirdiği ihtilal anlamından ileride, ondan daha geniş bir değişmeyi dile getirmektedir. 13. Cumhuriyetin ilanından sonra yapılan aşağıdaki değişikliklerden hangisi, toplumsal hayattaki uygulamalarda, aynı konuda var olan farklılıkları ortadan kaldırma amacına yönelik değildir? Atatürk'ün, bu sözleriyle Türk inkılâbına yüklediği anlam aşağıdakilerden hangisidir? A) Medreselerin kapatılması B) Şer'i mahkemelerin kaldırılması C) Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi D) Milâdi takvimin kabul edilmesi E) Ölçülerde metrik sisteme geçilmesi A) Kendiliğinden değişme ve gelişme B) Bir isyan sonucu değişme C) Köklü bir değişiklik getirme D) Bazı kurumları değiştirmeden koruma E) Ulusal özellikleri sürdürme 68 6. Atatürk, “Ülkesinin yüksek bağımsızlığını korumasını bilen Türk ulusu, dilini de yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarmalıdır” demiştir. TÜRK İNKILÂBI TESTİ 3 1. Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk Türkçe kitabın matbaada basımı 1.729 yılında gerçekleşmiştir. 1729'dan Türk alfabesinin kabul edildiği 1928'e kadar geçen iki yüz yılda otuz bin kitap basılmıştır. Oysa alfabe değişikliğini izleyen on altı yıl içinde aynı sayıda kitap basılmıştır. 1928 yılından sonra basılan kitap sayısının fazla olmasında başlıca etmen aşağıdakilerden hangisidir? Aşağıdakilerden hangisi Atatürk'ün, bu sözleriyle gösterdiği hedef ile aynı yöndedir? A) Türkçe kökenli sözcüklerin araştırılıp bulunarak dile kazandırılması B) Şive, ağız gibi "yöresel."dil özelliklerinin korunması C) Yabancı kökenli terimlerin Türkçe okunuşları ile alınması D) Yazı dili ile konuşma dili arasındaki farkın ortadan kaldırılması E) Türkçenin okunması ve yazılması kolay bir dil haline getirilmesi. A) Matbaanın kitap basımında kullanılması B) Okuryazar oranının artması C) Kâğıt üretimin yurt içinde yapılması D) Basım işlerinin yurt içinde yapılması E) Basılı kitapların el yazması kitaplardan daha ucuz olması 2. Seçim kanununda 1923 yılında yapılan değişiklikle, 50.000 erkek nüfus için bit milletvekili seçilmesi yerine 20.000 erkek nüfus için bir milletvekili seçilmesi kabul edilmiştir. Bu değişiklikle ulaşılmak istenen amaç aşağıdakilerden hangisidir? 7. 1934'te soyadı alma işlemleriyle ilgili olarak çıkarılan yasayla rütbe, yabancı ırk ve millet adlarını belirten sözcüklerin soyadı olarak alınması, yine aynı yılda çıkarılan başka bir yasayla da hoca, ağa, molla, beye fendi, paşa gibi unvanların resmen kullanılması yasaklanmıştır. A) Halkın devlet yönetimine katılımını artırmak B) Herkesin seçmen olmasını sağlamak C) Aday belirleme işini kolaylaştırmak D) Meclisteki gruplaşmaları önlemek E) Birden fazla partinin mecliste temsil edilmesini sağlamak Bu yasakların amacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Aynı aileden kişilerin farklı soyadları almalarını engellemek B) Toplumsal ilişkilerde ve resmi işlemlerde vatandaşları daha kesin olarak belirtmek C) Sözcüklerin, yerinde kullanılmasını sağlamak D) Resmi işlemleri kolaylaştırmak E) Toplumda gereksiz ayrıcalık belirtilerini ortadan kaldırmak 3. "Demokrasinin tam ve en belirgin hükümet şekli cumhuriyettir." Aşağıdakilerden hangisi Atatürk'ün bu görüşüne uygun cumhuriyet yönetiminin bir özelliği değildir? A) Egemenliğin ulusa ait olması B) Yönetenlerin yasalara bağlı kalması C) Yönetilenlerin tümünün mecliste temsil edilmesi D) Yönetenlerin belli bir süre için seçilmesi E) Yönetilenlerin, tüm eylem ve işlerinde serbest olması 8. Atatürk 1925 Ağustosunda yaptığı Kastamonu-İnebolu gezisinde halkı başı açık olarak selamladı. Elindeki başlığın adının şapka olduğunu söyledi; sağlık açısından, ekonomik ve estetik açılardan şapkanın yararlarını anlatarak onu halka tanıttı. Fesler atıldı. Şapka kullanımı kısa sürede yurda yayılmaya başladı. Arkasından, 25 Kasım 1925'te "Şapka Giyilmesi Hakkında Kanun" çıkarıldı. 4. l. Yurdun bütünlüğünü sağlamak II. Hilafet ve saltanatın devamını sağlamak III. Ulusun iradesini egemen kılmak IV. Hıristiyanlara siyasal egemenliği ve sosyal dengeyi bozucu ayrıcalıkların verilmesine karşı çıkmak Ulusal Kurtuluş Savaşı'nda öne sürülmüş olan yukarıdaki görüşlerden hangileri birbiriyle çelişmektedir? A) I ve II B) l ve III D) II ve III Bu durum Türk İnkılâplarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) İnkılâpların birbirini tamamlar nitelikte olduğunun B) İnkılâpların, bazı engellemelerle karşılaştığının C) İnkılâpların yapılmasında bazı geleneklerin dikkate alındığının D) Siyasi inkılâplara daha çok önem verildiğinin E) İnkılâplar yapılırken gerekli ortamın hazırlandığının C) l ve IV E) III ve IV 5. Atatürk, Türk milletine gideceği yolu gösterirken, "Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından, ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi içimizden çıkarılmalıdır." demiştir. Atatürk bu sözüyle, millî eğitimde çağdaşlığın, aşağıdakilerden hangisi üzerine temellendirilmesi gerektiğini vurgulamıştır? A) Birlik ve bütünlük C) Eşitlik E) Sevgi ve sorumluluk 9. Aşağıdakilerden hangisinin, bilim ve teknolojideki ilerlemeleri ve kültür alışverişini hızlandırmada diğerlerinden daha güçlü bir etken olduğu savunulabilir? A) Harf İnkılâbı’nın yapılması B) Modern saat sisteminin kabul edilmesi C) Türk Dil Kurumu'nun kurulması D) Türk Tarih Kurumu'nun kurulması E) Tekke ve türbelerin kapatılması B) Ulusallık D) Laiklik 69 10. Aşağıdaki grafik, 1921 - 1930 yıllarında devlet bütçesinden yapılan harcamalarda eğitimin yaklaşık payını göstermektedir. V. ÜNİTE: ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ Soru: Atatürkçü Düşünce Sistemi nedir? Ulusun her koşulda bağımsızlığını, devletin ulus egemenliği ilkesine, özgürlük ve demokrasi anlayışına dayanmasını, aklın ve bilimin öncülüğünde laik bir anlayışla toplumun çağdaşlaştırılmasını, ülkenin kalkındırılmasını amaçlayan, Atatürk’ün önerdiği ve uygulanmasını istediği siyasal, toplumsal, kültürel ve ekonomik alanlarla ilgili olan düşünce sistemine Atatürkçü Düşünce Sistemi denir. !!!Dikkat!!! Atatürkçü Düşünce Sistemi 1. 2. 3. 4. ........................................ ......................... ..................................... .............................. .............................. – ............................ ............................................. Soru: Atatürkçü Düşünce Sistemini hazırlayan etkenleri yazınız? Aydınlanma Çağı Fransız İhtilali Türk toplumunun içinde bulunduğu koşullar Osmanlıda daha önce yaşanan demokrasi deneyimleri e) Yerli ve yabancı fikir adamları ve aydılar a) b) c) d) ( Örnek : Yerli Namık Kemal; yabancı J. J. Rousseau – Toplum Sözleşmesi adlı eseri ) Aşağıdakilerden hangisi, bu grafikteki bilgilerin desteklediği bir yargı değildir? Notlar: A) Savaş yıllarında da bütçeden eğitime bir pay ayrılmıştır. B) 1929 dünya ekonomik bunalımında bile, bütçeden eğitime ayrılan payda büyük düşme olmamıştır. C) 1924 yılında öğretimin birleştirilmesi yasasının kabulüyle, bütçeden eğitime ayrılan pay birkaç kat artırılmıştır. D) Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasıyla, eğitimin bütçedeki payında önemli bir artış olmuştur. E) İnkılâplarla birlikte, bütçeden eğitime ayrılan payda artma eğilimi göstermiştir. * M. Kemal, Namık Kemal’i Türk milletinin yüzyıllardır beklediği ses olarak nitelendirmiştir. * Türkçü şair Mehmet Emin Yurdakul’un “........................... ...............................” adlı şiiri için “ Bu dizelerde ulusal benliğimin gururunu tattıran ilk anlatımı buldum.” demiştir. *Toplumsal içerikli şiirleri ile tanınan .................................... ............................, M. Kemal’in çağdaş ve inkılapçı kişiliğinin oluşmasında büyük bir etkiye sahiptir. M. Kemal özellikle Sis, Ferda ve Rücu adlı şiirleri çok sevdiğini söylemiştir. 11. Atatürk, 1 Kasım 1934'te TBMM'nin toplantı yılını açarken, "Ulusal, ince duyguları, düşünceleri anlatan yüksek deyişleri toplamak; onları bir an önce, genel son musiki kurallarına göre işlemek gerekir. Ancak bu düzeyde Türk ulusal musikisi yükselebilir, evrensel musikide yerini alabilir." demiştir. Atatürk bu vurgulamıştır? sözüyle aşağıdakilerden * M. Kemal’in düşünce hayatının oluşmasında ....................... ................................’ta önemli etkiye sahiptir. *Descartes, Kant, J. J. Rousseau, Montesquieu gibi düşünürlerden M. Kemal etkilenmiştir. Soru: Atatürk İlkelerinin Ortak Özelliklerini yazınız? hangisini *Akla ve mantığa uygun olması A) Türk musiki tarihinin çok eskiye dayandığını B) Türk müziğinde çağdaşlaşmanın gereğini C) Türk müziğinde batı tarzındaki müziğe de yer verilmesi gerektiği D) Türk müziğinin evrensel müziğe olan katkısını E) Müziğin evrensel boyutta algılanmasının önemini *Dış baskı ve zorlamanın olmaması *Türk toplumunun ihtiyaçlarından doğması *Laiklik ilkesinin diğer ilkelerin can damarı olması 70 *İlkelerin ayrılamaz bir bütün olması * Atatürk tarafından yazı ve sözle uygulanması Soru: Mustafa Kemal, Birinci Dünya Savaşı sırasında Enver Paşa’nın Arap alfabesiyle okumayı kolaylaştırmak için harflerin bitişik değil ayrı yazılması yolundaki girişimini “Harp zamanı, harf zamanı değildir. Harp olurken harfle oynamak olur mu?” diye eleştirmiştir. Yaptığı inkılâplar düşünülerek Mustafa Kemal'in bu eleştirisinden aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) İnkılâplar gerçekleştirilirken kişi veya gruplara ayrıcalık tanımamak gerekir. B) İnkılâp sürecinde ilgililere yetki ve sorumluluk birlikte verilmelidir. C) İnkılâplarda sonuç alabilmek için eski ile yeniyi birlikte sürdürmek gerekir. D) İnkılâplarda uygun zamanın seçilmesi önemlidir. E) İnkılâplar yapılırken uygulamaların yakından takibi sonucu olumlu etkiler. ( 1 NİSAN 2012 – YGS ) Soru: Atatürk İlke ve İnkılâpların Dayandığı temel esasları yazınız? *Milli tarih bilinci, milli dil *Vatan ve millet sevgisi, akılcılık *Ulusal bağımsızlık ve özgürlük *Egemenliğin millete ait olması *Ulusal birlik ve beraberlik, barışçılık 1. CUMHURİYETÇİLİK ( SİYASAL ) * Türk milletine inanmak ve güvenmek * Devletin rejim şeklidir. Halk egemenliğini esas alır. Demokratiktir. Seçme ve seçilme hakkı tüm vatandaşlara verilir. Hükümet ile millet arasında kopukluk yoktur. *Çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkmak Atatürk İlkeleri * Anayasanın değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez maddesidir. Mustafa Kemal’in parti tartışmalarının dışında tuttuğu bir ilkedir. * İlkeler, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk örgütü ve bu örgütün Cumhuriyet döneminde siyasal partiye dönüşmüş olan CHP kurultaylarında tanımlanmıştır. * Bütünleyici ilkesi “Ulusal Egemenlik’tir.” * 5 Şubat ...............................................’de Türk Devletinin temel ilkeleri olarak 1924 anayasasına konmuştur. * Cumhuriyetçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar a) b) c) d) e) f) g) h) Not: 1. Halifeliğin kaldırılması ile rejim tartışmaları azalmıştır. 2. 1928 yılında, 1924 anayasasından “Devletin dini İslam’dır” maddesi çıkarılınca rejim tartışmaları bitmiştir. 3. 1937 yılında altı ilkenin 1924 anayasasına girmesi ile Anayasa laikleşmiştir. Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı, Halifeliğin kaldırılması, 1924 anayasasının kabulü, CHP’nin kurulması, Çok partili rejim denemeleri, Kadınlara seçme-seçilme hakkının verilmesi TBMM’nin açılması ???Sordum??? Anahtar Kelime Ne İşime Yarar? 71 Not: Yapılan sınavlarda milliyetçilik ilkesi ile ilgili genellikle Türk Tarih Kurumu’nun kurulması (TTK), Türk Dil Kurumu’nun kurulması (TDK) ve Kabotaj Yasasının çıkarılması ilgili sorular gelir. Size ilkelerle ilgili gelen sorularda paragrafta en çok hangi kelimelerin geçtiğine bakıp, ona göre cevabımızı vereceğiz. * Cumhuriyetçilikle İlgili Anahtar Kelimeler * Milliyetçilikle İlgili Anahtar Kelimeler a) b) c) d) Yönetim, Oy kullanma, Seçme – Seçilme Meclis, Meclisin Açılması, Partiler Ulusal egemenlik, Ulusal irade, Demokrasi Seçim ve atama, Çok Partili Rejim, Parlamento a) b) c) d) e) f) g) Örnek Soru: Devletin yönetim kadrolarında görev yapacak kişileri kalıtım yolu ile belirlenmesini reddedip (babadan oğula geçme), seçim ve atama yöntemini savunan Atatürk ilkesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik D) Cumhuriyetçilik E) Devletçilik Milli birlik, kendi kültürünü koruma Birlik ve beraberlik içinde devletin kurulması Kendi kültürünü koruma ve geliştirme Ortak amaç, ortak vatan, ortak hedef Ulus, ulusal, ulusal devlet, ulusal kültür Ulusal ekonomi, ulusal bilinç Ulusal bağımszılığın sağlanması !!!!!Dikkat!!!!! Ulus kelimesi ile millet kelimesi aynı anlama gelir. Ulusal devlet ile milli devlet aynı anlama gelir. Sınavlarda genelde millet kelimesi kullanılsa da ulusun da aynı anlama geldiğine dikkat edelim. Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta anahtar kelimeler; ......................, .....................ve ......................’dır. Doğru cevap ...............şıkkıdır. Soru: Mustafa Kemal “Millî bilincin ayakta kalabilmesi ve uyanık tutulması için dil ve tarih uğrunda çalışmaya mecburuz.” demiştir. Mustafa Kemal'in bu sözü doğrultusunda aşağıdakilerden hangisinin yapıldığı savunulamaz? 2. ULUSÇULUK-MİLLİYETÇİLİK(KÜLTÜREL) * Kurtuluş Savaşının yapılmasında ve Türk Devle-tinin kurulmasında temel ilke oldu. Bu ilke fedakârlık ve dayanışmayı gerektirir. A) Medeni Kanun’un kabul edilmesi B) Türk Tarih Tezi’nin oluşturulması C) Millet Mekteplerinin açılması D) Yeni Türk alfabesinin oluşturulması E) Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin açılması ( 1 NİSAN 2012 – YGS ) * Atatürk milliyetçiliği; ırkçılığı, ümmetçiliği, yayılmacılığı ve başka ulusların zararına çalışmayı reddeder. * Türkiye Cumhuriyeti’ni benimseyen ve “Türküm” diyen herkes Türk’tür. Soru: Atatürk: "Türkiye halkı, ırki veya dinî ve kültürel yönden birleşmiş, bir diğerine karşı karşılıklı hürmet ve fedakârlık hisleriyle dolu ve kaderi, geleceği ve çıkarları ortak olan toplumdur." demiştir. * Milli birlik ve beraberlik esastır. Benimsediği eşitlik ilkesi ile Faşizm ve Nazizm’den ayrılır. * Etnik köken ve din ayrımına karşıdır. Ayırımcı değil bütünleştiricidir. Dinsel ve mezhepsel bütünlüğü bozucu her türlü düşünceye karşıdır. Atatürk'ün bu anlatımıyla, I. kültürel zenginlikleri paylaşan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı, * Milliyetçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) k) l) II. insani değerleri temel alan Atatürk milliyetçiliği, Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı, Halifeliğin kaldırılması, TBMM’nin açılması, Tevhid-i Tedrisat Kanununun çıkarılması, Türk Harflerinin kabulü, Türk Tarih Kurumu’nun kurulması (TTK) Türk Dil Kurumu’nun kurulması (TDK) Kabotaj Yasasının çıkarılması İstiklal Marşının kabulü İzmir İktisat Kongresinin toplanması Yurt içinde yabancı işletmelerin satın alınması III. toplumun birlik ve beraberlik ruhuyla bütünleştiği durumlarından hangilerini kastettiği savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III ( 11.04.2010 – YGS ) 3. HALKÇILIK ( SOSYAL ) * Cumhuriyetçilik ve Milliyetçiliğin doğal sonucudur. Halkın eşitliği esastır. Halkın menfaatleri ön plandadır. Sınıf mücadelesi değil; sosyal dayanışma esastır. Sınıfçılık 72 olmadığı için Komünizmden ayrılır. Sınıf egemenliğine ve sınıf çatışmalarına karşıdır. * Vatandaşların, devlet kaynaklarından ve kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlandırılması anlayışıdır. Devletin vatandaşa olan görevlerini ifade eder. c) Ticaretin gayrimüslimlerin eline geçmesi ve buna bağlı olarak sermaye birikiminin oluşamaması * Devletçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar a) b) c) d) e) f) * Halkçılıkla İlgili Yapılan İnkılâplar a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı, Halifeliğin kaldırılması, TBMM’nin açılması Türk Medeni Kanununun kabulü Aşar vergisinin kaldırılması Kılık-kıyafet devrimi Soyadı Kanunu, Halkevlerinin açılması Kadınlara siyasal ve sosyal hakların verilmesi Türk Harflerinin kabulü, Millet mekteplerinin açılması I. ve II. Beş Yıllık Kalkınma Planları Devlet bankalarının kurulması Merkez Bankasının kurulması Kamu İktisadi Teşebbüslerinin kurulması( K. İ. T. ) Kabotaj yasası Yabancı işletmelerin devletleştirilmesi * Devletçilikle İlgili Anahtar Kelimeler a) Ekonomi, Kalkınma b) Yatırım, Fabrikalar, Sermaye c) İktisat, İşletme, K.İ.T’ler * Halkçılıkla İlgili Anahtar Kelimeler a) b) c) d) e) f) Örnek Soru: Sömürge durumundan yeni kurtulmuş ülkeler ekonomik kalkınmayı sağlamak için planlı ekonomiye güvenmelerine ve ekonominin merkezde denetlenmesine yandaş olmalarına rağmen özel girişime de yer bırakmaktadırlar. Eşitlik Ayrıcalıkların kaldırılması Sınıf ayrımının olmaması Sosyal devlet anlayışı Kamu yararı, kamu hizmeti Devletin halkın durumunu geliştirmeye yönelik çalışmalar yapması Yeni Türk Devletinde de benimsenen bu ekonomik model aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisiyle yaşama geçirilmiştir? 4. DEVLETÇİLİK ( EKONOMİK ) A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik D) Cumhuriyetçilik E) Devletçilik * Devletçilik; devletin ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda daha hızlı bir gelişme sağlamak amacıyla yaptığı uygulamalardır. Bu ilke halkçılığın tamamlayıcısıdır. Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta anahtar kelimeler;..............................ve ...................... ........................................’dir. Doğru cevap ...............şıkkıdır. * Ekonomide planlı kalkınma hedeflenmiştir. Karma ekonomiyi esas alan devletçilik ilkesinde özel mülkiyetin olması, devletçiliği komünizmden ayırır. Müdahalecidir; katı değildir. Zamanın şartlarına göre değişmiştir. Özel girişimciliği destekler. Soru: Atatürk, “Cumhuriyetimiz henüz çok gençtir. Siyasi ve fikrî hayatta olduğu gibi ekonomik işlerde de bireylerin girişimlerinin sonucunu beklemek doğru olmaz. Önemli ve * Devletin ekonomide, sanayide, işletmecilikte ulus ve toplum yararına görev üstlenmesidir. büyük işleri ancak ulusun toplam servetine ve devletin bütün teşkilat * 1929 dünya ekonomik krizinin yarattığı bir zorunluluk olarak ortaya atılmış ve 1. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile uygulamaya konulmuştur. ve kuvvetine dayanarak, millî egemenliğin uygulanmasını ve yürütülmesini düzenlemekle görevli olan hükümetin mümkün olduğu kadar üzerine alıp başarması tercih olunmalıdır.” demiştir. !!!!!Dikkat!!!!! Yeni Türk devletinde sanayi yatırımlarını gerçekleştirecek bilgi birikimi, sermaye birikimi ve girişimci yoktur. Ulusal burjuvazinin ve sermaye birikiminin oluşmamasını Osmanlı Devletinde aramak gereklidir. Atatürk’ün, bu sözüyle aşağıdaki ilkelerden hangisinin gerekçesini vurguladığı savunulabilir? A) Laiklik B) Cumhuriyetçilik Çünkü, D) Halkçılık C) Devletçilik E) Milliyetçilik ( 27.03.2011 – YGS ) a) Osmanlıda 1854’e kadar mülkiyet anlayışının olmaması b) Kapitülasyonlar nedeni ile yabancı sanayi ürünlerinin Osmanlı iç pazarını doldurması ve küçük atölyelerin kapanması 73 5. İNKILÂPÇILIK - DEVRİMCİLİK ( ÇAĞDAŞLAŞMA ) b) c) d) e) f) g) h) i) j) k) l) m) n) * Çağın değişen şartlarına göre değişimi ve modernleşmeyi esas alır. * TBMM’nin açılması ile başlayan Türk İnkılâbının devam ettiğini gösterir. * Durağan değildir. Atatürkçülüğü, ilke ve devrimlerini birer dogma olmaktan çıkararak yeni oluşumlar karşısında çağdaş olmayı sağlayan ilkedir. * İnkılâpçılıkla İlgili Yapılan İnkılâplar Cumhuriyetin ilanı, Halifeliğin kaldırılması, Medeni Kanunun kabulü, Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması, Tevhidi Tedrisat Yasası, Medreselerin kapatılması, Maarif Teşkilatının kurulması, Şeriye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması, Takvim ve ölçülerde değişiklik, Yeni Türk harflerinin kabulü, Kılık – Kıyafet yasası, Devletin dini İslam’dır maddesinin çıkarılması 1937 yılında altı ilkenin anayasaya girmesi Gerçekleştirilen tüm devrimler bu ilkenin zorunlu sonucudur. Yani yapılan tüm yenilikler bu ilkeye girer. * Laiklikle İlgili Anahtar Kelimeler * İnkılâpçılıkla İlgili Anahtar Kelimeler a) b) c) d) a) b) c) d) Yenilik, değişim, gelişme, gelişim Durağan olmama Batılılaşma, çağdaşlaşma İdealist olma, devrim, inkılâp, yenileşme Akılcılık, bilimsellik Çağdaşlaşma, batılılılaşma Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması Din ve vicdan özgürlüğü Örnek Soru: Çağdaşlık en basit tanımı ile çağın gerisinde kalmamak, çağın bilincini, tekniğini, düşünce ve felsefesini özümlemek demektir. Notlar: Bu tanımlamaya göre sürekli çağdaşlık için zorunlu olan ilke aşağıdakilerden hangisidir? * 1928’de milletvekillerinin yemin şekli bu günkü haline getirildi. A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik D) İnkılâpçılık E) Devletçilik * 1937’de 6 ilke anayasaya alındı. * 1928’de anayasadan “devletin dini İslam’dır” maddesi atıldı. * Türk Milleti için dini dış politikada kullanma dönemi I. Dünya Savaşı ile bitti. Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta anahtar kelime .................................... ...............................’tır. Doğru cevap ............. şıkkıdır. * Kurtuluş Savaşı ümmet ideolojisi yerine millet ideolojisini getirdi. Örnek Soru: “Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler ve müritler ülkesi olamaz. En doğru, en gerçek tarikat uygarlık tarikatıdır. Biz uygarlıktan, bilim ve fenden güç alıyoruz ve ona göre yürüyoruz.” 6. LAİKLİK ( HUKUKSAL ) * Din - devlet işlerinin ayrılmasını ve vicdan hürriyetini esas alır. Devlet işlerinin akıl ve mantığa göre yürütülmesini savunur. Atatürk’ün bu sözleri aşağıdaki ilkelerden hangileriyle ilgilidir? * Mustafa Kemal’in parti tartışmalarının dışında tuttuğu ve taviz vermediği bir ilkedir. A) Cumhuriyetçilik – Bilimsellik D) Laiklik – Çağdaşlık B) Milliyetçilik – İnsan Sevgisi C) Halkçılık – Gerçekçilik E) İnkılâpçılık - Barışseverlik * Devlet vatandaşların inanma ve inanmama hakkını anayasa ile güvence altına almıştır. * Din egemenliği değil; millet egemenliği esastır. Ümmet anlayışını reddeder. Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta anahtar kelimeler; ..........................., .....................ve ......................’dır. Doğru cevap ............... şıkkıdır. * Hukuk birliği ve hukukun dinden bağımsız olması esastır. Dış devletlerin azınlıkların haklarını bahane ederek Türk Devletinin iç işlerine karışmasını önlemiştir. Soru: Türkiye'de çok partili döneme ilk geçiş denemelerinin * Milli birlik ve beraberlik için önemlidir. başarısız olması üzerine, 1945 yılına kadar çok partili * Laiklikle İlgili Yapılan İnkılâplar döneme geçiş ertelenmiştir. a) Saltanatın kaldırılması, 74 Bu ertelemede, aşağıdaki ilkelerden Bilimsel ve teknolojik gelişmeler devletlerin çağdaşlık düzeyini belirler. öncelikle hangisinin kötüye kullanılmasını engelleme amacı olduğu savunulabilir? A) Cumhuriyetçilik D) Milliyetçilik B) Laiklik Soru: Atatürk 1924 yılında Çaltepe konuşmasında: C) İnkılâpçılık "Muharebe veya meydan muharebesi demek, yalnız iki E) Halkçılık ordunun değil, iki milletin bütün varlıklarıyla, bütün ( 11.04.2010 – YGS ) Soru: Ülkedeki seçim sonuçlarını, seçmenlerin eğitim düzeyine bakarak yorumlamak ve eğitim düzeyi daha yüksek olanların yönetimde ve siyasette daha çok söz sahibi olması gerektiğini savunmanın, aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisine aykırı bir yaklaşım olduğu savunulabilir? maddi ve manevi güçleriyle karşı karşıya gelmesi ve birbiriyle vuruşması demektir." demiştir. Atatürk'ün bu ifadesiyle, I. savaş tehlikesinin her an her millet için var olduğu, II. ordunun teknik donanımının yeterli olduğu, III. ulusal gücün yalnız silahlı güç olmadığı A) Halkçılık B) Laiklik C) Devletçilik D) Milliyetçilik E) İnkılâpçılık ( 24.03.2013 – YGS ) durumlarından savunulabilir? A) Yalnız I Bütünleyici İlkeler D) I ve II vurguladığı hangilerini B) Yalnız II C) Yalnız III E) II ve III ( 11.04.2010 – YGS ) * Ulusal Egemenlik: Cumhuriyetçiliği bütünler. * Milli Birlik ve Beraberlik: Milliyetçiliği ve Halkçılığı bütünler. Soru: Atatürk, “Türkiye Cumhuriyeti sadece iki şeye * Milli Bağımsızlık: Dış politika ilkesidir. içinde dünyanın takdirlerine hakkıyla layık olan ordumuzun güvenir. Biri millet kararı, diğeri en elim ve güç şartlar kahramanlığı; bu iki şeye güvenir.” demiştir. * Yurtta Sulh Cihanda Sulh: İç ve dış politika il-kesidir. Sınıf mücadelesine ve dış politikada saldırganlığa karşıdır. Milliyetçilik ve Halkçılığın bir sonucudur. Atatürk’ün, bu sözüyle millî gücün, I. siyasi, II. askerî, * Akılcılık ve Bilimsellik: Laiklik ve İnkılâpçılığı bütünler. III. ekonomik unsurlarından hangilerini vurguladığı savunulabilir? A) Yalnız III B) Yalnız I C) II ve III * İnsan ve İnsanlık Sevgisi: İnsanları eşit görmeyi ve sevmeyi hedefler. Milliyetçilik ve Halkçılığı bütünler. D) I ve II * Çağdaşlaşmak ve Batılılaşmak: İnkılâpçılığı bütünler. E) Yalnız II ( 27.03.2011 – YGS ) MİLLİ GÜÇ Bir ulusun milli hedeflere ulaşabilmek amacıyla kullanabileceği maddi ve manevi kaynakların tümüne milli güç denir. a) Siyasi Güç Milli hedeflere ulaşabilmek için kullanılan siyasi kuvvetlerdir. b) Ekonomik Güç Bir ülkenin sahip olduğu bütün ekonomik kaynakları ile bu kaynakları işletilmesi, her türlü mal ve hizmetin üretebilme kapasitesi ve uluslararası ticaretteki yeridir. c) Askeri Güç Bir devletin ulusal politikalarını uygulamasında ve milli hedeflere ulaşmasında kullandığı fiziki güce verilen addır. d) Nüfus(Demografik) Güç Nüfus potansiyel bir güçtür. Planlı ve programlı şekilde olursa güç öğesine dönüşür. e) Psiko-Sosyal ve Kültürel Güç Toplumun sahip olduğu maddi ve manevi değerlerin topluma sağladığı güçtür. f) Bilimsel ve Teknolojik Güç ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ TESTİ 1 1. "Halkçılık" aşağıdaki Atatürk hangilerinin doğal bir sonucudur? ilkelerinden A) Devletçilik - Lâiklik B) Devletçilik - İnkılâpçılık C) İnkılâpçılık - Lâiklik D) Lâiklik - Milliyetçilik E) Cumhuriyetçilik – Milliyetçilik 2. Bir ülkede demokrasinin gerçekleştirilmesi öncelikle aşağıdakilerden hangisine bağlıdır? A) Halkçılık ve medeniyetçiliğe B) Laiklik ve devletçiliğe C) Cumhuriyetçilik ve inkılâpçılığa D) Bağımsızlık ve milli egemenliğe E) Bilimsellik ve milliyetçiliğe 75 3. "Atatürk, Türk tarihini yalnız Osmanlı ve Selçuklu dönemiyle sınırlı olarak değil, çok daha gerilere giderek dünya tarihi çerçevesinde incelemeleri için tarihçileri teşvik etmiştir.” Aşağıdakilerden hangisi böyle bir çalışmanın amacı olamaz? 9. Halkçılık ilkesi ile ilgili doğru veya yanlış bazı yargılar şunlardır: l. Cumhuriyetçilikle yakından ilgilidir. II. Belli bir grubun devleti anlamındadır. III. Milliyetçilikle bütünleşir. IV. Kanun önünde eşitliğin kabulü anlamındadır. V. Devletin resmi dininin olmasını gerektirir. A) Türklerin çok sayıda devlet ve uygarlık kurmuş olduklarını göstermek B) Türklerin, dünyanın eski bir ulusu olduğunu ortaya koymak C) Anadolu'da ilk yaşayan kavimlerin Türk olduğunu belgelemek D) Türklerin çoğu kez tarihin akışına yön verdiklerini göstermek E) Asya uygarlığını yaratanlar arasında Türklerin de bulunduğunu kanıtlamak Bu yargılardan hangileri doğrudur? A) III ve V B) Halkçılık D) Lâiklik C) I, II ve IV E) II, III ve IV 10. Atatürk, Medeni Bilgiler kitabında, "Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran Türkiye halkına Türk Milleti denir." şeklinde bir tanım yapmıştır. 4. Bir devletin yönetimindeki çeşitli toplumsal gruplara kanun önünde kesin eşitlik tanıması, aşağıdaki ilkelerden hangisinin uygulandığına kanıt olabilir? A)Milliyetçilik B) IV ve V D) I, III ve IV Bu tanıma göre, Atatürk millet olmayı hangi temel özelliğe göre belirlemiştir? A) Siyasi varlıkta birlik B)Dil birliği C) İnanç özgürlüğü D) Törede yakınlık E) Kültür birliği C) İnkılâpçılık E) Devletçilik 5. Atatürk döneminin temel hedeflerinden biri sanayi kuruluşlarına öncelik vermekti. Ancak halkın elinde bu amaç için yeterli sermaye yoktu. 11. Aşağıdakilerden hangisi, bir toplumda laiklik ilkesine uyulmasının etkilerinden biri değildir? A) Halkın, dinini seçme ve vicdan özgürlüğünün olması B) Kişinin özel hayatında serbestçe ibadet edebilmesi C) Bireye verilen değerin artması D) Din adına birtakım batıl inançların yayılması karşısında devletin tarafsız kalması E) Eşitlik anlayışının yaygınlaşması Bu durum, aşağıdaki ilkelerden hangisini zorunlu kılmıştır? A) Halkçılık B) İnkılâpçılık C) Devletçilik D) Milliyetçilik E) Lâiklik 6. Atatürkçülüğün durağan bir düşünce olmaması aşağıdaki ilkelerden hangisine dayanmaktadır? A) Milliyetçilik B) Devletçilik C) Halkçılık D) İnkılâpçılık E) Cumhuriyetçilik 12. Atatürk, "Bizim halkımız çıkarları birbirinden farklı sınıflardan değil; aksine varlıkları ve çalışmalarının sonuçları birbirine lazım olan sınıflardan ibarettir." demiştir. 7. Laik devlet desteklemez? Atatürk bu sözüyle, özelliğini vurgulamıştır? anlayışı aşağıdakilerden hangisini A) Din ve mezhep seçme özgürlüğünü B) Yasaların ve kuralların toplum hayatının gereksinimlerine göre düzenlenmesini C) Kişinin özel hayatında dindar yaşama zorunluluğunun olmasını D) Farklı din ve mezhepten olan insanların birlikte yaşamasını E) Yeni düşünce akımlarının oluşmasını halkçılık ilkesinin hangi A) Halkın, dayanışma ve işbirliği içinde olması B) Halkın kendi geleceğine karar vermesi C) Halkın, çalışma özgürlüğünün olması D) Halkın, yasalar karşısında eşit olması E) Devletin halka hizmet götürmesi 13. Bir toplumda demokratik kuralların işlemesi, halkın hiçbir engel olmadan ülke yönetiminde söz sahibi olması, toplumsal barışın gerçekleşmesini sağlar. 8. Aşağıdakilerden hangisi Atatürkçülükle bağdaşmaz? A) Kalkınmada aklın ve bilimin rehberliğini temel alma B) Yönetimi ulus egemenliğine bağlı tutma C) Ekonomik kalkınmayı yabancı sermayeye dayandırma D) Ülkenin bağımsızlığını koruma E) Çağdaş uygarlık düzeyine ulaşma Buna göre, aşağıda verilen temel ilkelerden hangisi bu uygulama için ön şarttır? A) Halkçılık B) Lâiklik C) Milliyetçilik D) Devletçilik E) Cumhuriyetçilik 76 14. Cumhuriyetin kurulmasından sonra gerçekleştirilen, milli eğitimle ilgili uygulamalardan bazıları şunlardır: 4. Yeni Türk Devleti'nde, I. Saltanatın kaldırılması II. Türk parasını koruma ile ilgili kanun çıkarılması III. Mahkemelerde tanıklıkta kadın - erkek eşitliğinin sağlanması I. Durmaksızın daha çağdaşa ve daha doğruya yönelinmesi II. Okuryazar olmayan birey bırakmamak ülküsüyle eğitim yatırımları yapılması III. Halkın kendi kendini yönetmesinin bir erdem olduğu düşüncesinin eğitimle yaygınlaştırılması gelişmeleri laiklik, cumhuriyetçilik ve milliyetçilik ilkeleriyle ilişki bakımından aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak gruplanmıştır? Bu uygulamaların Atatürk İlkeleriyle ilişkisi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir ___I___ ___II___ ___III___ A) İnkılapçılık Cumhuriyetçilik Devletçilik B) İnkılapçılık Devletçilik Cumhuriyetçilik C) Cumhuriyetçilik İnkılapçılık Devletçilik D) Devletçilik Cumhuriyetçilik İnkılapçılık E) Devletçilik İnkılapçılık Cumhuriyetçilik Laiklik A) I B) III C) II D) III E) I 15. Cumhuriyet döneminde görülen gelişmelerden bazıları şunlardır: l. Millet mekteplerinin açılması II. Medeni Kanun'un kabul edilmesi III. Öğretimin birleştirilmesi IV. Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi V. Din işleri ve Evkaf Bakanlığı'nın kaldırılması Bu gelişmelerden hangileri doğrudan düzenine geçiş amacını gütmektedir? laik Cumhuriyetçilik II I III II III Milliyetçilik III II I I II I. İnsan ve insanlık sevgisi II. Akılcılık ve bilimsellik III. Ulusal egemenlik IV. Barışçılık V. Çağdaşlaşma Yukarıda verilenlerden hangisi, Cumhuriyetçilik ilkesinin bütünleyicisi ilkedir? 5. devlet A) l, II ve IV B) l, III ve IV C) II, IV ve V D) II, III ve V E) l, II, IV ve V A) I B) II C) III D) IV E) V ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ TESTİ 2 1. "Ulusal egemenliğin dayanağı halkçılık'tır." yargısı, I. Cumhuriyetçilik II. Devletçilik III. İnkılâpçılık ilkelerinden hangilerini doğrudan destekler? A) Yalnız l B) Yalnız II D) l ve II E) II ve III 6. Atatürk’e göre; “Dünya da saygın ve sözü geçen bir millet olmak istiyorsak, önce kendi kimliğimizi korumalıyız.” Atatürk’ün bu sözleri O’nun aşağıdaki ilkelerinden hangisi ile ilgilidir? C) Yalnız III A) Cumhuriyetçilik D) Halkçılık 2. Yeni Türk Devleti; gelirleri; çok sınırlı olduğu halde, bütçe gelirinin yüzde kırkını karşılayan Aşar Vergisi'ni Cumhuriyetin ilk yıllarında kaldırmıştır. Bu uygulama Yeni Türk Devleti'nin öncelikle hangi özelliğini gösterir? A) Ulusal olma B) Devletçi olma D) Cumhuriyetçi olma B) Milliyetçilik E) İnkılapçılık C) Devletçilik 7. • Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi • Şapka Kanunu’nun çıkartılması • Takvim, saat, ölçülerde değişiklik ve hafta tatilinin yeniden belirlenmesi • Dinsel kıyafetler ile dolaşma yasağının getirilmesi C) Halkçı olma E) Laik olma 3. Kurtuluş Savaşı döneminde, Mustafa Kemal ısrarla “Manda ve himaye kabul edilemez.” sözlerini kullanmaktadır. Yeni Türk Devleti’nin yaptığı bu yenilikler aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisiyle ilgilidir? Buna göre, Kurtuluş Savaşı’nda ön plana çıkan ilke hangisidir? A) Milliyetçilik-Halkçılık B) Devletçilik-Cumhuriyetçilik C) Laiklik-Milliyetçilik D) Laiklik-Çağdaşlaşma E) Bilimsellik-Cumhuriyetçilik A) Halkçılık B) Çağdaşlaşma C) Devletçilik D) Ulusal bağımsızlık E) Ulusal egemenlik 77 8. I. Yeni Türk Tarih Tezi’nin okullarda öğretilmeye başlanması 12. 1934 tarihli düzenleme ile Ağa, Hacı, Hafız, Hoca, Molla gibi eski toplum zümrelerini belirten unvanlar kaldırılmıştır. II. İlim ve Fenin dışında yol gösterici aramanın cahillik olduğunun kabul edilmesi Bu durumun, Atatürk ilkelerinden hangisinin doğrudan bir gereği olduğu savunabilir? III. Hukuk önünde tüm vatandaşların eşit kabul edilmesinin benimsenmesi A) Devletçilik B) Milliyetçilik C) Halkçılık D) İnkılâpçılık E) Lâiklik Bu gelişmeler milliyetçilik, akılcılık ve bilimsellik, halkçılık ilkeleriyle ilişkileri bakımından aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Milliyetçilik Akılcılık ve Bilimsellik Halkçılık A) I III II B) II I III C) II III I D) III II I E) I II III 13. I. Yasalar önünde herkesin eşit olması ve hiçbir sosyal sınıfın diğerlerine karşı üstün tutulmaması II. Egemenliğin millete ait sayılması III. Dinin devlet işlerine ve politikaya alet edilmemesi Bu yargılar, aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisi ile ilgilidir? I A) Laiklik B )Halkçılık C) Cumhuriyetçilik D) Lâiklik E) Halkçılık 9. Cumhuriyetin ilk yıllarında özel girişimcilerde yeterli sermayenin olmaması, bilgi birikiminin yetersiz olması, kamunun ve toplumun ihtiyaçlarının ucuz ve kısa sürede elde edilebilme durumu aşağıdaki ilkelerden hangisinin uygulanmasını zorunlu hale getirmiştir? A) Devletçilik B) Çağdaşlaşma D) Ulusal bağımsızlık C) Halkçılık E) Milliyetçilik 14. Türk kadınlarına seçme ve seçilme hakkının verilmesi, aşağıdaki ilkelerden hangilerinin doğrultusunda gerçekleşen bir uygulamadır? A) Milliyetçilik-Devletçilik B) Halkçılık-Devletçilik C) Cumhuriyetçilik-Halkçılık D) İnkılâpçılık-Devletçilik E) Cumhuriyetçilik- İnkılâpçılık 10. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı’nın hazırlanması ve yaşama geçirilmesi, aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? A) B) C) D) E) Liberal bir ekonomik model uygulandığının Milli bankaların kurulduğunun Ekonomide devletçiliğe yönelindiğinin II. Dünya Savaşı tehlikesinin yaklaştığının Toprak reformunun sonuçsuz kaldığının 15. Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşid ilimdir.” sözü, bütünleyici ilkelerden hangisi ile ilgilidir? A) Bilimsellik-Akılcılık C) Milli egemenlik E) Çağdaşlaşma 11. “Din bir vicdan meselesidir. Herkes vicdanının emrine uymakta serbesttir. Biz dine karşı değiliz. Biz din adına kasıtlı hareketlere karşıyız.” B) Milli bağımsızlık D) İnsan ve insanlık sevgisi 16. Aşağıdakilerden hangisi Batılılaşmaktan çok millileşme amacı taşır? Atatürk bu sözleriyle, aşağıdaki ilkelerden hangisinin gerekli olduğunu vurgulamıştır? A) Halkçılık D) Milliyetçilik II III Cumhuriyetçilik Halkçılık Lâiklik Cumhuriyetçilik Lâiklik Halkçılık Halkçılık Cumhuriyetçilik Cumhuriyetçilik Lâiklik A) B) C) D) E) B) Lâiklik C) İnkılâpçılık E) Cumhuriyetçilik 78 Kılık-Kıyafette değişiklik Yeni harflerin kabulü Ölçü ve saat sistemlerinin değişmesi Türk Dil Kurumu’nun kurulması Tekke ve zaviyelerin kapatılması Not: Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasını iki bölümde inceleyeceğiz. VI. ÜNİTE: ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası * İç ve dış politika ilkesi olarak “Yurtta barış, ........................... .....................................” ilkesi benimsendi. 1923 – 1932 ARASI DIŞ POLİTİKA * Savaş korunma amacı olarak görüldü. Başka bir devletin topraklarını almak için politika izlenmedi. *Nüfus Mübadelesi *Yabancı Okullar Sorunu *Dış Borçlar Sorunu *Musul Sorunu *SSCB ile İlişkiler * Milli egemenlik ve milli menfaatler ön planda tutuldu. * İlk yıllarda misak-ı milli gerçekleştirilmeye çalışıldı. 1932 – 1939 ARASI DIŞ POLİTİKA *Milletler Cem. Giriş * Balkan Antantı *Sadabat Paktı *Montrö Boğ. Sözleş. * Hatay’ın Anavatana Katılışı * 1920 - 1936 yılları arasında batıya karşı SSCB’- nin dostluğu devam ettirildi. 1923 – 1932 ARASI DIŞ POLİTİKA * 1936 - 1945 yılları arasında İtalya’nın saldırgan tutumuna karşı ve batı ile ilişkileri yumuşatmak için İngiltere ile dost geçinildi. 1. Nüfus Mübadelesi ( Etabli Sorunu, Nüfus Değişimi ............................................................................................... ) * Nüfus sorunu Lozan Görüşmelerinde halledildiği halde uygulanma safhasında Yunanistan problem çıkarmıştır. * 1945’den sonra SSCB tehdidine karşı ABD ile dost geçinildi. * Yunanistan İstanbul’da daha fazla Rum kalmasını istiyor; Türkiye ise yasalar çerçevesinde bu işi halletmek istiyordu. * 1935 - 1938 arasında Avrupa’nın bloklaşma durumundan dolayı Avrupalı devletlere karşı çok yönlü bir politika izlendi ki bu da Montrö Antlaşmasının imzalanmasında etkili oldu. * Nüfus mübadelesi sorunu Yunan başbakanı ile Mustafa Kemal arasında 1930 yılında görüşülerek 10 Haziran 1930’da imzalanan Ankara Antlaşması ile halledildi. Bu antlaşmadan sonra Türk-Yunan ilişkileri düzelmiştir. Türkiye ile Yunanistan arasındaki dostluk ilişkileri 1954 yılında meydana gelen .............................................. Sorununa kadar devam etmiştir. * 1919-1920 arası Türkiye’nin dost arayışı dönemidir. * 1920 sonrasında bir yandan SSCB ile iyi geçinilirken; bir yandan da işgalciler arasındaki ayrılıklardan faydalanmanın yolu arandı. * Milli çıkarların korunmasına, devletlerin eşitliği ilkesine uyulmasına ve ittifaklar kurulmasına önem verildi. 2. Yabancı Okullar ( ............................................................ ) * Lozan Antlaşmasına göre yabancı okullar Türkiye’nin belirleyeceği şartlara uyacaktı. * Türkiye 1924 yılında okullarda dini ayin yapılması için bulundurulan salonların kapatılmasına; 1925 ve 1926 yıllarında ise yabancı okullarda Türkçe, Tarih ve Coğrafya gibi derslerin Türk öğretmenler tarafından okutulmasına; derslerde Türklük aleyhine bilgiler olmamasına ve okulların Türk müfettişler tarafından denetlenmesine dair kanunlar çıkardı. Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Esasları a) Bağımsızlık b) Gerçekçilik c) Akılcılık d) Uluslararası ilişkilerde eşitliğe dayanan karşılıklı ilişkiler kurma * Fransa ve Papalık başta olmak üzere, Avrupalı devletler Türkiye’nin yabancı okullar konusundaki uygulamalarına karşı çıktı. Fakat okullar meselesini iç meselesi sayan Türkiye yabancı devletleri iç işlerine karıştırmadı. e) Barışı ve milli menfaatları esas almak f) Türk kamoyunu dikkate almak *Müdür yabancı ise müdür yardımcısı Türk olacak; Türkçe, Tarih, Coğrafya ve Yurttaşlık Bilgisi Türk öğretmenlerce verilecek; okullar Türk müfettişlerince denetlenecek ve Milli Eğitime bağlı olacaklardır. g) Başka devletlerin iç politika ve yönetimlerinden etkilenmemek h) Dünya konjonktürünü göz önünde bulundurmak 79 etti. ( Türkiye bu hakkını ................................ sterline İngiltere’ye sattı. ) 3. Borçlar Meselesi ( ............................................................ ) * 1928’li yıllarda görülen dünya ekonomik bunalımı Türkiye’yi de olumsuz etkiledi ve Türkiye Fransa’ya olan borcunu gerektiği gibi ödeyemez hale geldi. Bu durumdan dolayı Fransa ile bir müddet gerginlik yaşandıysa da; sorun 1933 yılında Paris’te yapılan antlaşma sonucunda çözüldü. Önemi: * Bu günkü Türkiye - Irak sınırı çizildi. * Türk - İngiliz ilişkileri düzelmeye başladı. ( 1929’dan sonra ) * Osmanlı ilk borcu ......................... Harbi sırasında (1854) ......................................’den almıştır. Daha sonra almaya devam etmiştir. Ödeyemeyince 1881 yılında Muharrem Kararnamesi ile Duyun-u Umumiye İdaresi ( ....................... ........................... ............................... ) kurulmuş ve Osmanlının tüm gelirlerine el konulmuştur. Borçları aldıktan tam 100 yıl sonra yani 1954 yılında ödedik. * Misak-ı Milliden taviz verildi. ( Bu ikinci tavizdir. İlk taviz ...............................................................................’dur. ) 5. SSCB İle İlişkiler Not: Ayrıca Türkiye’nin Adana – Mersin demir yolunu satın almak istemesi; Türk bayrağı taşıyan “Bozkurt” adlı gemi ile Fransız bayrağı taşıyan “Lotus” adlı gemilerin Midilli açıklarında Ağustos 1926’da çarpışması ile Fransa ile aramızda sorunlara yol açmıştır. İki sorunda lehimize sonuçlanırken Fransa ile aramızda yeni bir sorun yavaş yavaş ortaya çıkacaktır. O sorunda Hatay’dır. * Türkiye ile SSCB arasındaki ilişkiler 1936 yılına kadar bozulmadan devam edecektir. Soru: Locarno Antlaşması nedir? I. Dünya Savaşı sonrasında Fransa’nın Almanya’ya güvensizliği sonucu, Fransa, Belçika, Polonya ve Çekoslavakya arasında 1 Aralık 1925’te imzalanmıştır. Almanya batı sınırı için Fransa’ya güvence vermiştir. 4. Musul Sorunu ( ............................................................... ) Soru: Briand – Kellog Paktı nedir? * Musul şüphesiz ki Türk toprağıdır. Ülkelerin topraklarına saldırı olursa yapacakları savunma savaşı dışında kalan savaşlar kanun dışı sayıldı. Almanya, İngiltere, İtalya, Japonya, Belçika, Polonya, Fransa, Çekoslavakya, SSCB ve Türkiye antlaşmayı imzalamışlardır. * “ Musul’da gözü olmayan bir Türk genci varsa gözü çıksın.” derdi hocamız. Sebebine gelince; 30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında Musul Osmanlının elinde idi. Ateşkesten sonra 3 – 4 Ekim günü petrol sebebi ile Musul İngilizlerce işgal edilmiştir. * Musul Meselesi Lozan’ın bıraktığı problemlerden biriydi. İngiltere zengin petrol yataklarına sahip olmasından dolayı Musul’u Türkiye’ye bırakmak istemiyor ve sömürgeci düşünce ve ahlakı doğrultusunda bu konuyu kendi lehine çözümleyebilmek için her problemi çıkarıyordu. * Musul Meselesinin çözümü için Türkiye ile İngiltere arasında görüşmeler 19 Mayıs 1924’de başladı. Fakat İngiltere Hakkâri’yi de tartışmalı bölgeden görmek isteyince görüşmeler kesildi. Bundan sonra mesele önce Milletler Cemiyetine, sonra Lahey Adalet Divanına gitti. Meselenin kendi konusu olmadığını ileri söyleyen Adalet Divanı meseleyi tekrar Milletler Cemiyetine havale etti. Meselenin bu şekilde uzatılması; İngiltere’nin zaman kazanarak Musul ve civarında olaylar çıkarıp meseleyi lehine çözümleyebilmek isteyişinin bir sonucudur. Not: İngiltere bölgede ............................ .................. İsyanını desteklemiştir. Türkiye isyan ile uğraştığından Musul kolayca İngilizlerin olacaktır. 1932 – 1939 ARASI DIŞ POLİTİKA 1. Milletler Cemiyetine Girişimiz - 1932 * Milletler Cemiyeti 10 Ocak 1920’de Cenevre’de kurulmuştur. 5 Haziran 1926’da imzalanan Ankara Antlaşması ile ; * Musul ve çevresi İngiliz mandaterliği altında bulunan .............................................’a bırakıldı. * Musul Meselesinde İngiltere’nin çıkarlarına hizmet etmiş olduğundan dolayı; Türkiye Milletler Cemiyetine uzun bir süre güven duymadı. * Irak hükümeti Musul petrol gelirlerinin vergisinin %10’unu ..................... yıl süre ile Türkiye’ye vermeyi kabul 80 * Türkiye’nin Avrupa’ya çok yakınlaşmak istemeyişinde SSCB’yi küstürmeme düşüncesi de vardır. çare bulamaması, Türkiye’yi konusunda endişelendirdi. Boğazların güvenliği * Lozan Antlaşmasının Türkiye’yi Boğazlar konusunda kısıtlayan hükümlerinin kaldırılması için Türkiye 10 Nisan 1936’da Lozan’ı imzalayan devletlere birer nota gönderdi. Antlaşmaların hiçe sayıldığı ve devletlerin dost arayışı içinde olduğu bir dönemde Türkiye’nin istekleri olumlu karşılandı ve boğazların statüsü İsviçre’nin Montrö kentinde tekrar görüşüldü. * Türkiye’nin Milletler Cemiyetine girmek gibi bir amacı yoktu. Lozan’dan sonra Türkiye’nin barış yolunda gösterdiği çabalar ve Musul’u Irak’a bırakmasından dolayı Türkiye’ye karşı sıcak davranmaya başlayan İngiltere Türkiye’yi Milletler Cemiyeti üyeliğine davet edince; uluslararası barışa katkıda bulunmak istediğini göstermek ve hakkımızda dünya kamuoyunda oluşan olumsuz izlenimleri silmek istediğimiz için Milletler Cemiyetine 18 Temmuz 1932’de üye olduk. Montrö Sözleşmesinin İçeriği: * Boğazlar komisyonu kaldırılarak görevleri Türk devletine devredildi. Not: 1934’de SSCB’de cemiyete üye oldu. 2. Balkan Antantı ( 9 Şubat 1934 ) * Boğazlara Türkiye’nin asker sokması kabul edildi. * Ticaret gemilerinin Boğazlardan serbest geçişi kabul edildi. Sebebi: *1933’den sonra İtalya’nın hızlı bir şekilde silahlanarak Balkanlar’a yönelik politikalar üretmesi Balkan devletlerini ve Türkiye’yi endişelendirmiştir. * Savaş gemilerinin Boğazlardan geçişine sınırlama getirildi. * Savaş zamanında Türkiye’ye Boğazları kapatma hakkı tanındı. Antantı Oluşturan Devletler: Önemi: a) Türkiye…... c) .................................. b) ............................. d) ................................. * Misak-ı Milli yönünde önemli bir adım atıldı. * Türkiye’nin uluslararası güç dengesinde önemi arttı. Not: Bu antant devletlerin toprak bütünlüğüne saygı gösterme ve iç işlerine karışmama esasına dayanıyordu. * SSCB kendisini Karadeniz’de güvende hissetti. * Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki durumu güçlendi. Not: ......................... yayılmacı siyaset izlediğinden antanta katılmamıştır. !!!!! Dikkat !!!!! * İtalya sözleşmeyi daha sonra imzaladı. ( İtalya Habeşistan’a saldırdığı zaman cemiyette olan Türkiye de İtalya’nın bu davranışını kınamak zorunda kalmıştı. ) Önemi: * Batı sınırımız Bulgaristan sınırı hariç güvence altına alınmıştır. * İngiltere Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de güçlü olmasını istiyordu. * Türkiye Yunan sınırını güvence altına aldı. * Türkiye bölgede lider konumunda olduğunu gösterdi. * SSCB Lozan’ın beğenmiyordu. oluşturduğu Boğazlar rejimini * Türkiye uluslararası barışa katkıda bulunmak istediğini gösterdi. Soru: Lozan Antlaşmasından sonra, 1936'da Türkiye'nin * Montrö Antlaşması için Türkiye taraftar buldu. Boğazlarda Not: Balkan Antantı II. Dünya Savaşının başlaması ile dağıldı. asker bulundurma isteğini kabul ettirmesinde, I. Almanya'nın Ren Bölgesi'ne girmesi, II. İtalya'nın Habeşistan'ı işgal etmesi, 3. Montrö Boğazlar Sözleşmesi ( 20 Temmuz 1936 ) III. Rusya'da rejim değişikliği olması durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir? * Türkiye Lozan’da Boğazlar ile ilgili hükümleri, güvenlik konusunda Milletler Cemiyetinin etkili olacağı ve Avrupa’da silahsızlanmanın gerçekleşeceği ümidi ile kabul etmiştir. A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II * 1933 yılından itibaren Almanya ve İtalya’nın hızlı bir şekilde silahlanması ve Milletler Cemiyetinin bu duruma bir C) Yalnız III E) II ve III ( 11.04.2010 – YGS ) 81 * 3 Temmuz 1938’de Hatay meselesi çözümlendi. Bu çözüm doğrultusunda; 5 Temmuz 1938’de Türk askeri Hatay’a girdi. 4. Sadabat Paktı ( 8 Temmuz 1937 ) * 2 Eylül 1938’de Bağımsız Hatay Türk Cumhuriyeti kuruldu. ...................................... ................................. devlet başkanı, ............................. ..................................... başbakan oldu. * Hatay Meclisi’nin verdiği kararla Hatay 30 Haziran 1939’da Türkiye’ye katıldı. Önemi: * Misak-ı Milli yönünde son adım atıldı. Misak-ı Milliden verilen üçüncü taviz geri alındı. * Güney sınırı son halini aldı. Sebebi: İtalya’nın Akdeniz saldırgan tutumu. Havzası ve Ortadoğu’ya * Mustafa Kemal II. Dünya Savaşı öncesi gelişmelerini Türkiye’nin lehine kullanarak dâhiyane bir siyaset izlediğini gösterdi. yönelik Not: Hatay Türkiye’ye katılan son toprak parçasıdır. Katılan Devletler: a) Türkiye …. b) ................... c) ...................................... d) ...................................... Soru: Atatürk Dönemi’nde Türkiye, izlediği barışçı dış politika sayesinde bölgede bir istikrar unsuru olmuştur. O dönemde, Türkiye’nin bu konuma ulaşmasında aşağıdaki gelişmelerden hangisinin etkisi olmamıştır? Not: ........................................ Hatay sorunu yüzünden pakta katılmamıştır. A) Milletler Cemiyetine üye olunması B) Balkan Antantı’nın imzalanması C) Batılı ülkeler ile Sovyetler Birliği arasında hassas bir denge kurulması D) Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütüne (NATO) üye olunması E) Sadabat Paktı’nın imzalanması Not: Sadabat İran’da bir sarayın adıdır. Önemi: ( 24.03.2013 – YGS ) * Doğu sınırımız Suriye sınırı hariç güvence altına alınmıştır. * Türkiye İran ve Irak sınırını güvence altına aldı. * İtalya’ya karşı Balkanlar’da önemli bir caydırıcılık rolü üstlenmiş olan Türkiye Sadabat Paktı ile de tavrını devam ettirerek dünya barışına katkıda bulunma istediğini göstermiştir. * Türkiye bölgede öncü durumda olduğunu göstermiştir. Not: II. Dünya Savaşı başlayınca pakt dağılmıştır. 5. Hatay’ın Anavatana Katılışı ( 30 Haziran 1939) * Fransa, 1936 yılında Hatay’dan çekilerek, bölgeyi Suriye’ye bırakmak isteyince; bu durumun Ankara Antlaşmasına uymadığını ileri süren Türkiye Milletler Cemiyetine başvurdu. * II. Dünya Savaşı’nın belirtileri oluştuğundan dolayı Fransa Hatay meselesinde Türkiye’yi pek uğraştırmadı. 82 5. Türkiye Cumhuriyeti hükümetleri, 1925-1937 yılları arasında Balkan Antantı'na ve Sadabat Paktı'na öncülük etmişlerdir. ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI TESTİ 1. Özellikle ikinci Dünya Savası'ndan sonra, sömürge durumunda olan bazı Asya ve Afrika ülkelerinin Türkiye'yi örnek aldıkları görülmüştür. Türkiye'nin, bu ülkeleri aşağıdakilerden hangisi olmuştur? etkileyen Aşağıdakilerden hangisi, bu girişimlerin amacı değildir? yönü A) Sınırların güvenliğini sağlamak B) Yurtta barış, dünyada barış ilkesine uymak C) Komşu devletlerin dostluğunu kazanmak D) Devletlerarası güç birliği kurmak E) Komşu devletlerarasındaki anlaşmazlıklara bulmak A) Yurtta ve dünyada barışı korumaya çalışması B) Başka ulusların haklarına saygılı olması C) Orta Doğu'da güç dengesini koruması D) Batı demokrasi ilkelerini benimsemesi E) Bağımsızlığını kazanma ve sürdürmedeki başarısı 2. Türkiye, Lozan Antlaşması'nı imzalamış olan devletlere 1936 yılında bir nota vererek, Avrupa'da gelişen buhranların, Boğazların güvenliği için verilmiş olan kollektif garantiyi artık işlemez hâle getirdiğini belirtmiş, Boğazların güvenliği ve egemenlik haklarının korunması için bu sözleşmenin değiştirilmesini istemiştir. çözüm 6. Dış siyasette güçlü ve sözü geçer olmanın ön koşulu içte de güçlü olmaktır. Türkiye'de aşağıdakilerden hangisi buna bir örnektir? A) Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasından sonra Lozan Barış Antlaşması'nın imzalanması B) Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Kurtuluş Savaşı'nın başlaması C) Saltanatın kaldırılmasından sonra cumhuriyetin kurulması D) Cumhuriyetin ilanından sonra Halifeliğin kaldırılması E) Milletler Cemiyeti'ne girdikten sonra Balkan Antantı’nın imzalanması Yukarıda sözü edilen dönemin koşulları göz önüne alındığında, aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin bu isteğinde haklı olduğuna bir kanıt olarak gösterilebilir? A) Dünya uluslarının giderek belli bloklarda toplanmaya başlaması B) Milletler Cemiyeti'nin uluslararası sorunların çözümünde etkisiz olması C) Almanya ve İtalya’nın saldırgan bir tutum içine girmeleri D) Dünyanın önemli bir ekonomik bunalıma girmesi E) Yabancı ülkelerin, Boğazlar statüsünün değiştirilmesi için çaba göstermeleri 7. Yeni Türk Devleti, Türk topraklarını ele geçirmek isteyenlerle sonuna kadar savaşmayı, bağımsızlığına saygı gösteren devletlerle siyasal ilişkiler kurarak anlaşmalar yapmayı kendine temel ilke edinmiştir. 3. "Dış siyasette güçlü ve sözü geçer olmanın ön koşulu içte de güçlü olmaktır.“ Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk döneminde Türkiye'nin içte de güçlü olduğunu gösteren bir dış olaydır? Buna göre, yeni Türk Devleti'nin dış politikada izlediği yol aşağıdakilerden hangisidir? A) Barış içinde yaşama B) Topraklarını genişletme C) Bloklaşmaya son verme D) Demokrasiyi yayma E) Rejim değişikliklerini destekleme A) Türkiye’de yaşayan Rumlarla, Yunanistan'daki Türklerin karşılıklı değiştirilmesi B) Hükümetin çıkardığı yönetmeliğe uymayan bazı yabancı okulların kapatılması C) Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne üye olması D) Türkiye'nin Montrö Sözleşmesi'yle Boğazlar üzerinde kesin egemenlik sağlaması E) Musul sorununu Ankara'da İngiltere ile anlaşarak sonuçlandırması 8. Lozan Antlaşması'nda Boğazların yönetimi, ayrı bir bütçesi olan ve Türkiye temsilcisinin başkanlık ettiği Boğazlar Komisyonu'na verilmiş; ancak daha sonra Montrö Boğazlar Sözleşmesi'yle Boğazlar Komisyonu, görevini Türkiye Cumhuriyeti'ne bırakmıştır. 4. Atatürk, 1935 yılındaki bir konuşmasında, "Savaşın ağırlığını göz önüne alamayan bazı samimiyetten yoksun önderler, saldırının araçları olmuşlardır. Denetimleri altındaki uluslara ulusçuluğu ve geleneği yanlış bir biçimde göstererek ve kötüye kullanarak onları aldatmışlardır." demiştir. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Boğazlardan az sayıda devletin yararlandığının B) Boğazlarla ilgili rejimin taraflı olarak saptandığının C) Boğazlar sorununun Avrupalı devletler tarafından çıkarıldığının D) Boğazların zamanla uluslararası önemini yitirdiğinin E) Boğazlar üzerindeki Türk egemenliğinin daha çok güçlendiğinin Atatürk, bu sözleriyle hangi ülkelerin politikalarını eleştirmektedir? A) Fransa ve İngiltere B) ABD ve SSCB C) Almanya ve İtalya D) Yunanistan ve İspanya E) Japonya ve Çin 83 VII. ÜNİTE: ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ * Mustafa Kemal 1881’de ..................................................’te doğmuştur. Babası ......................... ............................ Efendi, annesi .................................................. Hanım’dır. Soyu baba tarafı Kocacık yörüklerine dayanır, anne tarafı ise Konyar yörüklerine dayanır. * Mustafa Kemal ilk önce ....................................................... Mektebine sonra .................................. .................... Okuluna geçmiştir. Daha sonra ise Selanik Mülkiye Rüştiyesi gitti. Kısa süre sonra ayrılarak ............................................. Askeri Rüştiyesine gitti. Burada Matematik Öğretmeni “ Kemal ” ismini eklemiştir. Buradan .......................................... Askeri İdadisine gitmiştir. Daha sonra İstanbul Harp Okuluna, daha sonra ise Harp Akademisine gitmiştir. 11 Ocak 1905’te Harp Akademisini .............................. ............................ rütbesiyle bitirdi. *1937 yılında sağlığı iyice bozulmuştur. Atatürk’ün rahatsızlığına ilk teşhisi Yalova gezisinde Dr. .................................... ................................ ........................... koymuştur. Kesin tanıyı özel doktoru Prof. Dr. .................................... ........................... ................................ koyacaktır. Hastalığı ..............................’dur. Ciddi perhiz ve istirahat gerekli olmasına rağmen Atatürk yurt gezilerine devam edecektir. *Türk bayrağına sarılı tabutu Dolmabahçe Sarayında Türk halkının ziyaretine açıldı. Naaşı 20 Kasımda TBMM’ye getirildi. 21 Kasımda .............................................. Müzesine katafalka konuldu. 10 Kasım 1953 günü ise ............................................................................’e nakledildi. *11 Kasım 1938 Cuma günü TBMM, Meclis başkanı ....................................... .................................. başkanlığında toplandı. Gizli oyla yapılan seçimde 348 oyla Malatya milletvekili .............................. ................................, Türkiye Cumhuriyetinin ikinci Cumhurbaşkanı oldu. Not: Geçmişten Bu Güne Cumhurbaşkanlarımız 1. Mustafa Kemal Atatürk ( 29 Ekim 1923 - 10 Kasım 1938 ) *Hastalığının artması üzerine Fransa’dan doktor Fiessinger ( Fisinger) çağrılır. Teşhis aynıdır. 2. İsmet İnönü ( 11 Kasım 1938 - 22 Mayıs 1950 ) *26 Mayısta İstanbul’a gelir, ....................................... yatına yerleşir. Rahatsızlanınca Dolmabahçe Sarayına nakledilir. *16 Ekim akşamı komaya girer. Dört gün komada kalır. 3. Celal Bayar ( 22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960 ) *8 Kasımda rahatsızlanan Atatürk, 10 Kasım Perşembe günü saat 09.05’te hayata veda etti. 4. Cemal Gürsel ( 27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966 ) 5. Cevdet Sunay ( 28 Mart 1966 - 28 Mart 1973 ) 6. Fahri Korutürk ( 6 Nisan 1973 - 6 Nisan 1980 ) 7. Kenan Evren ( 12 Eylül 1980 - 8 Kasım 1982 (Devlet Başkanı), 9 Kasım 1982 - 9 Kasım 1989 ) 8. Turgut Özal ( 9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993 ) 9. Süleyman Demirel ( 16 Mayıs 1993 - 16 Mayıs 2000 ) 10. Ahmet Necdet Sezer ( 16 Mayıs 2000 - 28 Ağustos 2007 ) 11. Abdullah Gül ( 28 Ağustos 2007 – 28 Ağustos 2014 ) 12. Recep Tayyip Erdoğan ( 28 Ağustos 2014 – görevde ) Gazetenin Tarihi: ..................................................... 84 ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ TESTİ 4. M. Kemal Atatürk’ün naaşı 21 Kasım 1938 tarihinde geçici olarak nereye nakledilmiştir? 1. “Atatürk İstiklal hissini taşıyan bütün milletler için ölmez bir semboldür.” Alman Basını A) Dolmabahçe Sarayı C) TBMM’ye 5. “Cumhuriyetimizin kurucusu M. Kemal Atatürk’ün hastalığı ......................................, ......................................... organı ile ilgilidir.” A) Savaşçı ve teşkilatçı olması B) Diğer milletlerce örnek alınması C) Demokrasiye verdiği önemi Garip Öğretmenin tahtaya yazdığı cümlede boş yerlere aşağıda verilen hangi kelimeler gelmelidir ki, ifade doğru olsun? D) Dünya barışını koruması E) İnkılapçı bir kişiliği olması 2. “Atatürk, yalnız Türk Milletinin değil özgürlük uğruna savaşan bütün milletlerin önderiydi. Biz de o yoldan yürüyerek özgürlüğümüze kavuştuk.” B) Evrenselliğini A) Çiçek – Tüm vücudu B) Siroz – Karaciğer C) Verem – Akciğer D) Kanser – Akciğer E) Tifo – Kalp Atatürk’ün ölümü üzerine Hint Parlamento Heyeti Başkanı Baya Sucheta Kriplan’ın söylediği sözler Atatürk inkılaplarının hangi yönünü ortaya koymaktadır? D) Milliyetçiliğini D) Etnoğrafya Müzesine E) Anıtkabir’e Atatürk’ün ölümü üzerine Alman basınında çıkan haber Atatürk’ün aşağıdaki hangi yönünü daha çok vurgulamaktadır? A) Barışçılığını B) Topkapı Sarayı 6. 11 Kasım 1938 günü olağanüstü toplanan TBMM ikinci cumhurbaşkanı olarak kimi seçmiştir? A) İsmet İnönü B) Celal Bayar D) Fevzi Çakmak C) Çağdaşlığını C) Fethi Okyar E) Fahri Korutürk E) İnkılapçığını 7. KML 11 D sınıfı öğrencileri Atatürk’ün Hayatı konusuna çalışmaktadırlar. 3. - Büşra: Atatürk Selanik’te doğmuştur. -Melike: Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanımdır. -Ayşe: Eğitim hayatına Selanik Askeri Rüştiyesi ile başlamıştır. -Tuba: İlk görev yeri Şam’dır. -Hande: İlk savaştığı cephe Trablusgarp’tır. M. Kemal Atatürk’ün hayatı ile ilgili yanlış bilgi veren öğrenci aşağıdakilerden hangisidir? A) Büşra C) Ayşe B) Melike D) Tuba E) Hande 8. Aşağıda verilen gazeteyi inceleyerek, hangi tarihte basıldığını yazınız? Türk Milleti Atatürk’e olan sevgisini, I. Birçok ilköğretim okuluna adını vermesi, II. Hayatı ile ilgili kitaplar okuması, III. 23 Nisan ve 19 Mayıs’ı coşku ile kutlaması, IV. Anıtkabir’i binlerce kişinin ziyaret etmesi, verilenlerden göstermektedir? hangisi A) III ve IV D) I – III ve IV ya B) I ve III da hangileriyle C) II ve IV E) I – II – III ve IV ………….. / ………………….. / ………………… 85
