İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve İstanbul Üniversitesi Gözlemevi Araştırma ve Uygulama Merkezi 2009 YILI GÖKYÜZÜ REHBERİ DÜZENLEME KURULU Prof. Dr. H. Hüseyin Menteşe Yard. Doç. Dr. Hasan H. Esenoğlu Araş. Gör. Sinan Aliş Araş. Gör. F. Korhan Yelkenci Posta Adresi İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü 34119, Beyazıt – İstanbul Telefon : 0212 4400000/10295 Faks: 0212 4400370 İnternet Adresi http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy E–Mail astronomy@istanbul.edu.tr Dünya Astronomi Yılı Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), Galileo Galilei’nin ilk defa teleskobu gökyüzüne çevirerek gökcisimlerini incelemesinin 400. yıldönümü olması sebebiyle 2009 yılını "Dünya Astronomi Yılı (DAY2009)" olarak ilan etti. UNESCO ve Birleşmiş Milletler de bu çağrıya ortak oldular. “Evren sizi bekliyor…” çağrısıyla DAY 2009, sene boyunca gerçekleşecek etkinlikler ile gökyüzüne, uzaya ve evrene olan ilginin ve merakın arttırılmasını hedefliyor. Türkiye de Dünya Astronomi Yılı’na Türk Astronomi Derneği (TAD) çatısı altında katılıyor. Gelişmeler: www.tad.org.tr adresinden izlenebilir. Türkiye’deki 2009 Dünya Astronomi Yılı etkinlikleri; gökyüzü fotoğrafçılığı yarışmaları, galileoskop, 100 saat Astronomi, Kadın Astronomlar gibi birçok konu başlığı altında devam edecek. Etkinlikler: http://www.astronomi2009.org adresinden izlenebilir. İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve İstanbul Üniversitesi Gözlemevi her sene olduğu gibi Dünya Astronomi Yılı’nda da gökyüzünü anlatmaya ve onu sevdirmeye devam edecek. Yıl boyunca çeşitli etkinliklerle ve özellikle geleneksel MAYIS2009 etkinliği ile astronomi meraklıları ile buluşacak. Etkinlikler : http://astronomi.istanbul.edu.tr/ adresinden takip edebilirsiniz. İÇİNDEKİLER İÜFF ASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ BÖLÜMÜ (tarihçe, bölümün verdiği eğitim) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ GÖZLEMEVİ (tarihçe, onarım, 1933’den bugüne tüm mezunlar) ÖN BİLGİLER (ileri saat uygulama tarihleri, Güneş’in özel konumları) 2009 YILI İÇİN ASTRONOMİ ÇİZELGELERİ (Ay evreleri, Ay–Yer uzaklığı) Parlak gezegenlerin Güneş’ten açısal uzaklıkları ve parlaklıkları Küçük gezegenlerin konumları/parlaklıkları, açıklama OCAK AYINDA GÖKYÜZÜ ŞUBAT AYINDA GÖKYÜZÜ MART AYINDA GÖKYÜZÜ NİSAN AYINDA GÖKYÜZÜ MAYIS AYINDA GÖKYÜZÜ HAZİRAN AYINDA GÖKYÜZÜ TEMMUZ AYINDA GÖKYÜZÜ AĞUSTOS AYINDA GÖKYÜZÜ EYLÜL AYINDA GÖKYÜZÜ EKİM AYINDA GÖKYÜZÜ KASIM AYINDA GÖKYÜZÜ ARALIK AYINDA GÖKYÜZÜ EKLER TAKIM YILDIZLARIN LATİNCE VE TÜRKÇE İSİMLERİ GEZEGENLER NE ZAMAN GÖRÜLÜR? (Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, dikkat birbirine karıştırmayın, mevsimlere ve aylara göre takım yıldızlar) 2009 YILINDA FIRLATILMASI ÖNGÖRÜLEN UYDULAR (2009 yılında gözlenebilecek bazı iridyum uyduları ve kuyruklu yıldızlar) 1 2 3 4 5 6 7–9 10–12 13–14 15–16 17–18 19–20 21–24 25–27 28–29 30–31 32–33 34–36 37 38–39 40–41 İ.Ü. FEN FAKÜLTESİ ASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ BÖLÜMÜ ⌦ Tarihçe Bugün Beyazıt’ta Üniversite bahçesinde bulunan Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, 1933 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Astronomi Enstitüsü olarak kurulmuş ve başına Berlin–Potsdam Gözlemevi’nde Einstein ile birlikte çalışmış olan Prof. Dr. E.F. Freundlich getirilmiştir. Prof. Dr. E.F. Freundlich’in kişisel girişimleri ile Almanya’dan Dr. H. Rosenberg, Dr. T. Royds, Dr. W. Gleissberg gibi Alman bilimadamları Enstitü’ye davet edilmiştir. Bu astronomların çabaları ile Almanya’daki Zeiss firmasına ısmarlanan Astrograf, 1936 yılında Üniversite bahçesindeki yeni gözlemevinin kubbesine yerleştirilmiş ve böylelikle Astronomi Enstitüsü, 1936–37 ders yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Merkez Binası bahçesindeki yerinde eğitim– öğretim ve bilimsel çalışmalarına başlamıştır. Bu süreçte, Güneş gözlemleri ve Güneş lekelerinin morfolojik çalışmalarının yanısıra astrofizik araştırmalarına da hız verilmiş ve bu amaçla yurt dışındaki birçok gözlemevi ve araştırma merkeziyle bağlantı kurulmuştur. 1750 sayılı Üniversiteler Kanunu ile Astronomi Kürsüsü 1982 yılında, “Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü” adını almıştır. 1933 ile 1958 yılları arasında Alman astronomların Bölümümüz’de hem yöneticilik hem de doktora tez çalışmaları yaptırmalarının yanısıra kişisel girişimleri ile teleskop, bir çok araç–gereç, kitap ve süreli yayın getirtme gibi faaliyetleri, Bölüm’ü yabancı bilim adamlarının bir uğrak yeri haline getirmiştir. Bu süre içinde uzun ve kısa dönemli olarak 12 değişik ülkeden astronomlar, Bölümümüz’e gelerek araştırmalara katılmıştır ve bu işbirlikleri sürmektedir. Aralık 1935’te temelleri atılan kubbesi, 11 Aralık 1934’de ısmarlanan ve büyük bir bütçe ile 25 Eylül 1936’da getittirilen 4 dürbünlü tarihi teleskop, 1936–1937 ders yılından beri halen başarıyla çalışmaktadır. 73 yıllık yorgunluğun modern anlayışla yenileştirilmesi bu günlerde sürdürülmektedir. Teleskop, Kandilli Rasathanesi’nden sonra en eskisidir ve “İstanbul Üniversitesi Gözlemevi” ünvanını yaşatmaktadır. 1933 Üniversite Reformu’nun canlı ayakta kalabilen eserlerinden olan Gözlemevi’nde, Ordinaryüs ünvanlı ve A.Einstein’ın çağdaşları yabancı ve yerli bilim adamları çalışmalarını burada gerçekleştirmişlerdir. İkinci Dünya Savaşı’nın zorlu ve yoksunluk şartlarından da geçerek ülkemizin bugünkü gökbilim olgusuna ulaşılması yine buradan sağlanmıştır. Bölüm, Türk Astronomi Derneği ve Üniversite bünyesinde kurulan Gözlemevi Araştırma ve Uygulama Merkezi ile ortaklaşa her yıl çok sayıda Halka Yönelik Etkinlikler ile ülkemizde astronominin önemini anlatmaya çalışmış ve astronominin genç kuşaklara tanıtımını sürdürmüştür. 2009, Dünya Astronomi Yılı seçilmesi ile birlikte bu faaliyetler artarak sürdürülmektedir. Köklü, yerleşmiş geleneği ve mevcut güçlü araştırıcı kadrosuyla Bölümümüz ABD, Almanya, Bulgaristan, Gürcistan, İtalya, İspanya, İsviçre ve yeni katılan ülkelerdeki araştırma merkezleri ile sürdürmekte olduğu bilimsel çalışmalarını daha da geliştirip, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) ile daha kapsamlı projeler yürüterek, uluslararası düzeydeki saygınlığını korumayı ve daha da geliştirmeyi hedeflemektedir. Bölüm’de Güneş Fiziği, Yıldız Astrofiziği, Galaksi ve Galaksidışı Astronomi alanlarında araştırmalar sürdürülmektedir. Bölüm’de halen dört profesör, yedi doçent, dört yardımcı doçent, iki araştırma görevlisi, bir bölüm sekreteri, bir kütüphane memuru, bir memur, bir işçi ve bir hizmetli bulunmaktadır. ⌦ Bölümün Verdiği Eğitim Bölümde, lisans ve lisansüstü düzeyde dersler verilmektedir. Lisans düzeyinde verilen astronomi derslerinin anlaşılabilir olabilmesi için gerekli alt yapıyı oluşturmak üzere programda yer alan matematik, fizik ve bilgisayar dersleri, bölüm mezunlarının temel bilimlerle ilgili bilgileri edinmelerini ve araştırmacı düşünce tarzını benimsemelerini sağlamaktadır. 75 yıl boyunca Bölüm’ün toplam 740 adetin üzerinde yayını literatüre kazandırdığı görülmektedir. Bu yayınlar Bölüm’de çalışmış yerli ve yabancı 40 öğretim üyesi ve yardımcılarınca gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, Bölümümüzde kuruluşundan bu yana 41 doktora tezi sonuçlandırılmıştır. Bu mezun öğrencilerden Fen Fakültesi’nin ilk iki doktorası Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan ve Prof. Dr. Paris Pişmiş tarafından bölümümüzde yapılmıştır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ GÖZLEMEVİ ⌦ Onarım Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’nün derslerden sonra en önemli köklü faaliyeti, Bölüm ile özdeşleşen, günlük Güneş leke ve kromosfer gözlemlerini uzun süreli devam ettirmek olmuştur. Sadece tadilat–bakım– onarım çalışmaları süresince gözlemlere ara verilmiştir. Ülkemizdeki çağdaş astronomi çalışmaları için bir başlangıç noktası olan İ.Ü. Gözlemevi’nin kubbesi ve Güneş Gözlem Düzenekleri; bakım/onarım ve yenileme çalışmalarının yıllar boyu ihmal edilmesi sonucu hem çalışamaz hale gelmiş, hem de zamanla çağdaş gözlem teknolojilerinin gerisinde kalmıştır. Bölümümüz için büyük önem taşıyan İstanbul Üniversitesi Gözlemevi Kubbe/Teleskop Bakım ve Onarımı ve Kromosfer Gözlem Düzeneğinin Yenilenmesi Çalışması; İ.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi’nce kabul edilen 1230 proje nolu bir Güdümlü Proje desteği ile başlamıştır. Bu kapsamda bakım–onarım ve yenileme işleri; İ.Ü. Gözlemevi’nin tarihinde, kuruluşundan buyana gerçekleşen en önemli girişimdir. Ayrıca, İstanbul Üniversitesi Güneş Gözlemlerinin Sayısallaştırılması ve İnternet ortamına aktarılması işi de başarıyla gerçekleştirilmiştir. (http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/gunesgozlemaylik.php). Kısaca söz edilen bu Güneş gözlemlerini iyileştirme çabaları çerçevesinde, uzun bir süre yapılamayan Güneş kromosfer gözlemlerini sayısal olarak yeniden başlatmak da tasarlanmıştır. ⌦ 1933’den Bugüne Tüm Mezunlar Bölüm, ilk mezunlarını Ekim 1939 yılında 3 öğrenci olarak vermiştir: Bu öğrenciler; 725 numaralı Mihman Sertoğlu, 752 numaralı Hüseyin Ayaz ve 798 numaralı Mahmut Fehmi Tanrıkulu’dur. Toplam sonuçlar aşağıdadır: Kuruluşundan bugüne kadar toplam mezun sayısı: 1109 (631 Erkek ve 478 Bayan). Yılda ortalama mezun sayısı: 19 (Erkeklerde 10, Bayanlarda 9) Aşağıdaki şekiller, yıllara göre toplam mezun sayısını (solda) ve Bay (mavi içi dolu daire)–Bayan (kırmızı içi boş daire) mezun astronom sayılarını (sağda) göstermektedir. Ortalamaları da uygun çizgileriyle belirtildi. Bölümümüzle ilgili ayrıntılı bilgiler, İ.Ü. Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında, 1588/30042001 numaralı proje olan ve Aralık 2002’de kitap haline getirilen, “Kuruluşundan Günümüze İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü 1933–2000” isimli çalışmamızda sunulmuştur. Adı geçen kaynağa web sayfamızdaki “tarihçe” kısmından ulaşılabilinir (http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/tanitim/tarihce/kurgunastro.pdf). ÖN BİLGİLER Kaynakça: The Astronomical Almanac 2009 2009 YILINDA İLERİ SAAT UYGULAMA TARİHLERİ Kuzey kürede yer alan yerleşimlerde gün ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla 2009 yılında olası “yaz saati” ya da “ileri saat” uygulamasına 29 Mart Pazar günü saatlerin 1 saat ileri alınmasıyla başlayacak, 7 ay sürecek ve 25 Ekim Pazar günü saatlerin tekrar 1 saat geriye alınmasıyla da sona erecek. 2009 YILINDA GÜNEŞ’İN ÖZEL KONUMLARI Güneş’in Yer’e en yakın olacağı tarih : 4 Ocak akşam saat 17’dir. Güneş’in İlkbahar noktasında olacağı tarih: 20 Mart öğle saat 13:44’tür. Güneş, bu tarihte gece ve gündüz sürelerinin yaklaşık eşitlendiği (fark 8 dakika) ve İlkbahar Gündönümü ismi ile anılan (ya da teknik ismi ile alfa) sanal noktada yer alır. Bu sanal nokta 20 Mart Cuma öğle saat 13:44’de Güneş’in bulunacağı yerdir, sanal noktanın gerçek yeri bu yıl ülkemizden görülebilecek. Gök mekaniği meraklıları için, belirtilen tarih ve saatte bu özel noktanın uzaydaki yerini kestirmek ilginç olacaktır... Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya ve gündüzler uzamaya devam edecek. Bu yüzden 20 Mart’ı izleyen günlerde gün ışığından daha fazla yararlanılabilinir. Güneş’in Yaz başlangıcında olacağı tarih: 21 Haziran saat 08:46’dır. 21 Haziran yıl içerisinde gece süresinin en kısa (8 saat 52 dakika) ve günün en uzun (15 saat 8 dakika) olduğu tarihtir. Bu tarihten itibaren geceler artık uzamaya ve günler kısalmaya başlayacaktır. Güneş’in Yer’e en uzak olacağı tarih : 4 Temmuz sabah saat 05’dir. Güneş’in Sonbahar noktasında olacağı tarih: 23 Eylül gece saat 00:19’dur. Güneş, bu tarihte gece ve gündüz sürelerinin yaklaşık eşitlendiği (fark 7 dakika) ve Sonbahar Gündönümü ismi ile anılan (ya da teknik ismi ile omega) sanal noktada yer alır. Bu tarihten itibaren geceler uzamaya ve gündüzler kısalmaya başlayacaktır. Güneş’in Kış başlangıcında olacağı tarih: 21 Aralık saat 19:47’dir. 21 Aralık yıl içerisinde gece süresinin en fazla (14 saat: 47 dakika) ve günün en kısaya (9 saat 13 dakika) ulaşacağı tarihtir. Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya ve günler de uzamaya başlayacaktır. 2009 YILI İÇİN ASTRONOMİ ÇİZELGELERİ Kaynakça: The Astronomical Almanac 2009 AY EVRELERİ AY–YER UZAKLIĞI PARLAK GEZEGENLERİN GÜNEŞ’TEN AÇISAL UZAKLIKLARI VE PARLAKLIKLARI (D: Doğu taraftan, B: Batı taraftan, Uzaklık: yay derecesi biriminde, Par.: kadir olarak parlaklık) KÜÇÜK GEZEGENLERİN KONUMLARI KÜÇÜK GEZEGENLERİN PARLAKLIKLARI AÇIKLAMA 2009 yılı gökyüzü rehberinde aşağıdaki kısaltmalar kullanılmıştır. Göktaşı gözlemleri çizelgeleri için: Yön: K:Kuzey; G:Güney; D:Doğu; B:Batı, KD:Kuzeydoğu, KB:Kuzeybatı, GD:Güneydoğu, GB:Güneybatı, KKB: Kuzey Kuzeybatı, KKD:Kuzey Kuzeydoğu, DKD:Doğu Kuzeydoğu, DGD:Doğu Güneydoğu, GGD:Güney Güneydoğu yönlerini göstermektedir. h: Ufuktan itibaren yüksekliktir. r: Göktaşı parlaklığının bir ölçüsüdür. r = 2.0 – 2.5 arasındaki değerler ortalamadan parlak; 3.0’ün üstünde olanlar ise ortalamadan daha sönüktür. V: Göktaşlarının atmosferik hızlarıdır. 11 km/sn (yavaş); 40 km/sn (orta); 72 km/sn (hızlı) arasında değerler alır. SMS: Saatteki Göktaşı sayısını gösterir; açık bir havada ideal bir gözlemcinin gözleyebileceği Göktaşı sayısıdır. Gökyüzü haritalarında, 3. kadirden ve daha parlak yıldızlar gösterilmiştir. OCAK AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Ocak Ayı günlüğü gün saat 1 22 Satürn kavuşumda (Yer–Güneş–Satürn) 2 19 Uranüs Ay’ın 5º güneyinde 4 14 İLK DÖRDÜN 4 16 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Doğu (19º) 4 17 Yer Güneş’e en yakın (147 milyon km) 10 13 Ay Yer’e en yakın (357 515 km) 11 05 DOLUNAY 11 09 Merkür üst kavuşumda (Yer–Merkür–Güneş) 14 23 Venüs–Güneş açıklığı en büyük. Doğu (47º) 17 20 Ceres üst kavuşumda (Yer–Güneş–Ceres) 18 05 SON DÖRDÜN 18 24 Juno Güneş’e en yakın 20 18 Merkür Güneş’e yakın 23 18 Venüs Uranüs’ün 1.4º derece kuzeyinde 24 02 Ay Yer’e en uzak (406 110 km) 24 08 Jüpiter Güneş’e en yakın 26 10 YENİ AY ve halkalı Güneş tutulması Göktaşı Gözlemleri: İsim Quadrantidler Aktivite Aralığı 1–5 Ocak Maksimum Tarih 3 Ocak Yön KD h (°) +49 V r (km/s) 41 2.1 SMS 120 Tutulmalar ⌦ 26 Ocak’ta Halkalı Güneş Tutulması Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Tutulma başlangıcı Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma başlangıcı Merkezi tutulma başlangıcı Gölge konisinin güney kenarından tutulma başlangıcı Tutulma ortası Gölge konisinin güney kenarından tutulma sonu Merkezi tutulma sonu Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma sonu Tutulma bitişi 06:56:36 08:04:30 08:05:48 08:07:12 09:46:24 11:50:12 11:51:36 11:52:54 13:00:42 Görüleceği yerler: Güney Atlantik Okyanusu, Afrika’nın güneyi, Antartika’nın bir kısmı, Hindistan’ın güneydoğusu, Asya’nın güneydoğusu, Tazmanya hariç Endonezya ve Avustralya. Ayrıca, tutulmanın Yerküre haritası üzerindeki durumu şekilde verildi. Ayrıntılı bilgilendirme ve animasyon için http://www.eclipse.org.uk/eclipse/0132009 adresine bakılabilir. Resim. 26 Ocak Halkalı Güneş Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu. Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Ocak 2009 saat 21:00’a göre hazırlanmıştır. ŞUBAT AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Şubat Ayı günlüğü gün saat 1 04 Merkür üst kavuşumda (Yer–Güneş–Merkür) 3 01 İLK DÖRDÜN 7 22 Ay Yer’e en yakın (361 490 km) 9 17 DOLUNAY ve Ay tutulması 11 22 Satürn Ay’ın 6º kuzeyinde 12 15 Neptün Güneş’e en yakın 13 23 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Batı (26º) 16 24 SON DÖRDÜN 19 17 Venüs en parlak konumda 19 19 Ay Yer’e en uzak (405 080 km) 25 04 YENİ AY 25 16 Ceres Güneş’e en uzak Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: ⌦ Ay–Antares yakın görünümde 18 Şubat gece saat 04:00’dan itibaren Güneş doğuncaya kadar sondördün evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneydoğuda ufuktan 11 derece yüksekte yer alacak. ⌦ Hilal–Mars–Jüpiter–Merkür yakın konumda 23 Şubat sabah saat 06:45’de çok kısa süreliğine çok ince Hilal–Mars–Jüpiter–Merkür yakın konumda görülecek. Dörtlü Oğlak takım yıldızında güneydoğu tarafta ufuktan 8 derece yüksekte yer alacak. Mars 1.2, Jüpiter –2 ve Merkür de –0.1 kadir parlaklıklarında olacak. ⌦ Hilal–Venüs yakın görünümde27 Şubat akşam saat 19’dan itibaren bir saat süreliğine ince Hilal–Venüs yakın konumda görülecek. İkili Balıklar takım yıldızında batı tarafta ufuktan 22 derece yüksekte yer alacak. Venüs –4.8 kadir parlaklığında olacak. Tutulmalar ⌦ 9 Şubat’ta Ay’ın Yarı Gölge tutulması: Ay sönük görünür Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Ay yarıgölge konisine giriyor (P1) 14:36:48 Tutulma ortası (MID) 16:38:12 Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4) 18:39:36 Ayrıca, tutulmanın evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu iki resimde verildi. Resimler. 9 Şubat 2009 Ay’ın Yarı Gölge Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Şubat 2009, saat 21:00’ye göre hazırlanmıştır. MART AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Mart Ayı günlüğü gün saat 4 10 İLK DÖRDÜN 5 03 Venüs kavuşumda (Yer–Venüs–Güneş) 7 17 Ay Yer’e en yakın (367 015 km) 8 22 Satürn Güneş’e en uzak 11 05 Satürn Ay’ın 6° kuzeyinde 11 05 DOLUNAY 13 03 Uranüs Güneş’e en yakın 18 20 SON DÖRDÜN 19 15 Ay Yer’e en uzak (404 280 km) 20 14 Güneş ilkbahar noktasında (gece süresi gündüze eşit) 26 19 YENİ AY 27 22 Venüs Güneş’e yakın Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: ⌦ Ay–Antares yakın görünümde 17 Mart gece saat 01:30’dan itibaren Güneş doğuncaya kadar sondördün evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneydoğuda ufuktan 9 derece yüksekte yer alacak. Özellikle Güneş doğmaya yakın anlarda Ay, Antares’i örtmeye yakın konumda olacak. Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Mart 2009, saat 21:00’ye göre hazırlanmıştır. NİSAN AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Nisan Ayı günlüğü gün saat 2 05 Ay Yer’e en yakın (370 215 km) 2 18 İLK DÖRDÜN 9 18 DOLUNAY 15 11 Venüs kavuşumda (Yer–Güneş–Venüs) 16 12 Ay Yer’e en uzak (404 230 km) 17 17 SON DÖRDÜN 17 18 Ceres üst kavuşumda (Yer–Güneş–Ceres) 25 06 YENİ AY 26 11 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Doğu (20º) 26 19 Merkür Ay’ın 1.9° güneyinde 28 09 Ay Yer’e en yakın (366 040 km) • Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: ⌦ Hilal–Uranüs–Venüs–Mars yakın konumda 22 Nisan sabah saat 05’de kısa süreliğine çok ince Hilal–Uranüs–Venüs–Mars yakın konumda görülecek. Dörtlü Balıklar takım yıldızında doğu tarafta ufuktan 16 derece yüksekte yer alacak. Mars 1.2, Venüs –4.7 ve Uranüs de 5.9 kadir parlaklıklarında olacak. Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Nisan 2009 saat 21:00’ye göre hazırlanmıştır. MAYIS AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Mayıs Ayı günlüğü gün saat 1 24 İLK DÖRDÜN 2 18 Venüs en parlak konumda 7 19 Merkür üst kavuşumda (Yer–Güneş–Merkür) 9 07 DOLUNAY 10 24 Ay’ın 0.6º güneyindeki Antares Ay tarafından örtülecek 14 06 Ay Yer’e en uzak (404 915 km) 17 10 SON DÖRDÜN 17 22 Satürn kavuşumda (Yer–Güneş–Satürn) 18 13 Merkür Güneş’e yakın 24 15 YENİ AY 26 07 Ay Yer’e en yakın (361 155 km) 29 14 Neptün kavuşumda (Yer–Güneş–Neptün) 30 19 Merkür alt kavuşumda (Yer–Merkür–Güneş) 31 06 İLK DÖRDÜN 31 20 Satürn Ay’ın 6º kuzeyinde Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: ⌦ Neptün–Jüpiter yakın konumda 9 Mayıs–4 Ağustos arası 3 ay kadar süreliğine gece yarısından sonra yaklaşık 02:30–04:30 saatleri arasında Neptün–Jüpiter yakın konumda görülecek. İkili doğuda ufuktan 9 derece yüksekte Oğlak takım yıldızında yer alacak. ⌦ Ay Antares’i örtecek 10 Mayıs gece saat 22’den itibaren ertesi gün saat 04’e kadar dolunay evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneydoğuda ufuktan 9 derece yüksekte yer alacak. Özellikle gece yarısı saat 24’de Ay, Antares’i örtecek. Görüleceği yerler: Kuzeydoğu Afrika, güneydoğu Avrupa, Orta Doğu, Arabistan, Hindistan, güney Çin, güneydoğu Asya, kuzey Filipinler. Göktaşı Gözlemleri: İsim eta–Aquaridler Aktivite Aralığı 19 Nis–28 May Maksimum Tarih 06 May Yön GB Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Mayıs 2009 saat 22:00’ye göre hazırlanmıştır. h (°) +19 V (km/s) r SMS 66 2.7 85 HAZİRAN AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Haziran gün saat 5 24 7 21 10 19 13 15 15 23 16 01 16 02 21 09 22 15 22 23 23 14 29 14 Ayı günlüğü Venüs–Güneş açıklığı en büyük. Batı (46º) DOLUNAY Ay Yer’e en uzak (405 775 km) Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Batı (23º) Jüpiter kavuşumda (Yer–Güneş–Jüpiter) SON DÖRDÜN Ay’ın 0.4º kuzeyindeki Juno Ay tarafından örtülecek Yaz başlangıcı (gece en kısa gündüz en uzun) Vesta Güneş’e en yakın YENİ AY Ay Yer’e en yakın (358 020 km) İLK DÖRDÜN Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: ⌦ Ay–Antares yakın konumda 6 Haziran gece saat 22’den itibaren gece yarısından sonra saat 03’e kadar dolunay evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güney tarafta ufuktan 20 derece yüksekte yer alacak. Özellikle saat 03’de Ay, Antares’e daha yakın konumda olacak. ⌦ Ay–Uranüs–Juno yakın konumda 16 Haziran gece saat 01’den itibaren Güneş doğuncaya kadar son dördün evredeki Ay–Uranüs–Juno yakın konumda görülecek. Üçlü Balıklar takım yıldızında doğuda ufuktan 11 derece yüksekte yer alacak. Uranüs 5.8 ve küçük gezegen Juno da 9.9 kadir parlaklığında olacak. Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Haziran 2009, saat 22:00’ye göre hazırlanmıştır. TEMMUZ AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Temmuz Ayı günlüğü: gün saat 1 18 Uranüs kavuşumda (Yer–Güneş–Uranüs) 4 05 Güneş Yer’e en uzak (152 milyon km) 7 12 DOLUNAY ve Ay tutulması 8 01 Ay Yer’e en uzak (406 230 km) 11 01 Jüpiter Ay’ın 4° güneyinde 11 01 Neptün Ay’ın 3° güneyinde 13 22 Jüpiter Neptün’ün 0.6° güneyinde 14 05 Merkür Güneş’in tam arkasında 15 13 SON DÖRDÜN 21 23 Ay Yer’e en yakın (357 480 km) 22 06 YENİ AY ve tam Güneş tutulması 29 01 İLK DÖRDÜN 31 19 Ay’ın 0.5º güneyindeki Antares Ay tarafından örtülecek Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: ⌦ Ay–Antares yakın konumda 4 Temmuz akşam Güneş battıktan hemen sonra saat 20’den itibaren gece yarısından sonra saat 01’e kadar dolunaya yakın evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güney tarafta ufuktan 16 derece yüksekte yer alacak. ⌦ Ay Antares’i örtecek 31 Temmuz akşam Güneş battıktan hemen sonra saat 19:30’dan itibaren gece saat 23’e kadar şişkinay evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneyde ufuktan 21 derece yüksekte yer alacak. Özellikle 31 Temmuz akşam saat 19’da Antares Ay tarafından örtülecek. Güneş’in kısa süre sonra batışı ile örtülmenin çıkış evresi görülebilecek. Görüleceği yerler: Kuzeydoğu Afrika, güneydoğu Avrupa, Orta Doğu, Arabistan, Hindistan, güney Çin, güneydoğu Asya, kuzey Filipinler. Tutulmalar ⌦ 7 Temmuz’da Ay’ın Yarı Gölge tutulması: Ay sönük görünür Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Ay yarıgölge konisine giriyor (P1) 10:32:48 Tutulma ortası (MID) 11:38:36 Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4) 12:44:24 Tutulma bitişi 13:00:42 Ayrıca, tutulmanın Yerküre haritası üzerindeki durumu iki şekilde verildi. Resim. 7 Temmuz Ay’ın Yarı Gölge Tutulmasının evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu. Tutulmalar ⌦ 22 Temmuz’da Tam Güneş Tutulması Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Tutulma başlangıcı 02:58:18 Gölge konisinin güney kenarından tutulma başlangıcı 03:52:30 Merkezi tutulma başlangıcı 03:52:48 Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma başlangıcı 03:53:12 Tutulma ortası 05:33:00 Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma sonu 07:17:24 Merkezi tutulma sonu 07:17:48 Gölge konisinin güney kenarından tutulma sonu 07:18:06 Tutulma bitişi 05:12:24 Görüleceği yerler: Hindistan, Asya’nın güneyi ve doğusu, Japonya, Endonezya’nın kuzeyi, Filipinler ve Pasifik Okyanusu’nun batısı ve ortası. Ayrıca, tutulmanın Yerküre haritası üzerindeki durumu resimde verildi. Ayrıntılı bilgilendirme ve animasyon için http://www.eclipse.org.uk/eclipse/0412009 adresine bakılabilir. Resim. 22 Temmuz Tam Güneş Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu. Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Temmuz 2009, saat 22:00’ye göre hazırlanmıştır. AĞUSTOS AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Ağustos Ayı günlüğü gün saat 4 04 Ay Yer’e en uzak (406 030 km) 6 04 DOLYUNAY ve Ay tutulması 7 01 Jüpiter Ay’ın 3° güneyinde 7 05 Neptün Ay’ın 3° güneyinde 13 22 SON DÖRDÜN 14 20 Jüpiter Güneş’e en uzak 15 21 Juno üst kavuşumda (Yer–Güneş–Juno) 17 24 Neptün Güneş’e en uzak 19 08 Ay Yer’e en yakın (359 640 km) 20 13 YENİ AY 24 18 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Doğu (27º) 27 15 İLK DÖRDÜN 31 14 Ay Yer’e en uzak (405 260 km) Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: ⌦ Ay–Vesta yakın konumda 18 Ağustos sabah saat 04’den itibaren Güneş doğuncaya kadar çok ince hilal evredeki Ay–Vesta yakın konumda görülecek. İkili İkizler takım yıldızında doğu tarafda ufuktan 14 derece yüksekte yer alacak. Küçük gezegen Vesta 8.4 kadir parlaklığında olacak. Özellikle Güneş doğmaya yakın saatlerde Ay, Vesta’ya daha yakın konumda olacak. ⌦ Ay–Antares bir arada 27 Ağustos akşam Güneş battıktan hemen sonra saat 19:30’dan itibaren gece saat 22’ye kadar sondördün evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir)] ile yakın konumda görülecek. İkili güneyde ufuktan 21 derece yüksekte yer alacak. ⌦ Uranüs–Juno yakın konumda 28 Ağustos–22 Eylül arası 1 ay kadar süreliğine akşamdan sabaha kadar Uranüs–Juno yakın konumda görülecek. İkili gece saat 01 itibariyle güneyde ufuktan 46 derece yüksekte Balıklar takım yıldızında yer alacak. Parlaklıkları sırasıyla 5.7 ve 8.2 kadir. Tutulmalar ⌦ 6 Ağustos’ta Ay’ın Yarı Gölge tutulması: Ay sönük görünür Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Ay yarıgölge konisine giriyor (P1) 02:01:00 Tutulma ortası (MID) 03:39:12 Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4) 05:17:24 Ayrıca, tutulmanın evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu iki resimde verildi. Resim. 6 Ağustos 2009’da Ay’ın Yarı Gölge Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu. Göktaşı Gözlemleri: İsim Perseidler Aktivite Aralığı 17 Tem–24 Ağu Maksimum Tarih Yön 12 Ağu Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Ağustos 2009, saat 22:00’ye göre hazırlanmıştır. h (°) KD +77 V r (km/s) 59 2.6 SMS 100 EYLÜL AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Eylül Ayı günlüğü gün saat 2 24 Jüpiter Ay’ın 3° güneyinde 4 19 DOLUNAY 6 23 Merkür alt kavuşumda (Yer–Merkür–Güneş) 6 24 Uranüs Ay’ın 3° güneyinde 12 05 SON DÖRDÜN 13 03 Pallas Güneş’e en yakın 16 11 Ay Yer’e en yakın (364 055 km) 17 13 Uranüs Güneş’e en uzak 17 21 Satürn Güneş’e en yakın 18 22 YENİ AY 20 13 Merkür Güneş’e yakın 21 10 Juno Güneş’e en uzak 22 24 Güneş sonbahar noktasında (gece süresi gündüze eşit) 26 08 İLK DÖRDÜN 28 07 Ay Yer’e en uzak (404 335 km) 28 21 Merkür üst kavuşumda (Yer–Güneş–Merkür) Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Eylül 2009, saat 21:00’ye göre hazırlanmıştır. EKİM AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri Ekim Ayı günlüğü gün saat 4 09 DOLUNAY 6 01 Mars Pollux’un 6° güneyinde 6 05 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Batı (18º) 11 12 SON DÖRDÜN 12 04 Ay’ın 1.2º kuzeyindeki Mars Ay tarafından örtülecek 13 12 Jüpiter kavuşumda (Yer–Güneş–Jüpiter) 13 15 Ay Güneş’e yakın (369 065 km) 18 09 YENİ AY 21 18 Antares Ay’ın 1° güneyinde 26 02 Ay Yer’e en uzak (404 160 km) 26 03 İLK DÖRDÜN 27 23 Neptün Ay’ın 3° güneyinde 31 12 Juno üst kavuşumda (Yer–Güneş–Juno) 31 17 Ceres Güneş’e en yakın Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: ⌦ Ay Mars'ı örtecek 12 Ekim saat 04’de Mars Ay tarafından örtülecek. Görüleceği yerler: Güney Afrika ve Antartika arasındaki Güney Hint Okyanusu, Kerguelen Adaları. ⌦ Ay–Mars yakın konumda 12 Ekim gece saat 01’den itibaren Güneş doğuncaya kadar sondördün evredeki Ay–Mars yakın konumda görülecek. İkili Yengeç takım yıldızında doğu tarafta ufuktan 49 derece yüksekte yer alacak. Mars 0.7 kadir parlaklıklarında olacak. Özellikle saat 04’de Ay, Mars’ı örtecek. Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Ekim 2009, saat 21:00’ye göre hazırlanmıştır. KASIM AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Kasım Ayı günlüğü gün saat 2 21 DOLUNAY 5 10 Merkür Güneş’in tam arkasında 4 21 Neptün kavuşumda (Yer–Güneş–Neptün) 7 09 Ay Yer’e en yakın (368 905 km) 9 18 SON DÖRDÜN 16 21 YENİ AY 22 22 Ay Yer’e en uzak (404 735 km) 24 24 İLK DÖRDÜN 26 20 Uranüs Ay’ın 6° güneyinde Göktaşı Gözlemleri: İsim Leonidler Aktivite Aralığı Maksimum Tarih 10–23 Kasım 17 Kasım Yön h (°) GB +56 V r (km/s) 71 2.5 SMS 100+ Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Kasım 2009, saat 21:00’e göre hazırlanmıştır. ARALIK AYINDA GÖKYÜZÜ Ay’ın Evreleri: Aralık Ayı günlüğü gün saat 2 07 Uranüs kavuşumda (Yer–Güneş–Uranüs) 2 10 DOLUNAY 4 16 Ay Yer’e en yakın (363 490 km) 7 05 Mars Ay’ın 6° kuzeyinde 9 02 SON DÖRDÜN 16 14 YENİ AY 18 19 Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Doğu (20º) 20 17 Ay Yer’e en uzak (405 730 km) 21 17 Jüpiter Ay’ın 4° güneyinde 21 17 Neptün Ay’ın 4° güneyinde 21 18 Mars kavuşumda (Yer–Güneş–Mars) 21 20 Kış başlangıcı (gece en uzun gündüz en kısa) 24 20 İLK DÖRDÜN 26 11 Merkür alt kavuşumda (Yer–Merkür–Güneş) 31 21 DOLUNAY ve parçalı Ay tutulması Göktaşı Gözlemleri: İsim Aktivite Aralığı Geminidler 07–17 Aralık Maksimum Tarih 14 Aralık Yön h (°) B +26 V km/s r SMS 35 2.6 120 Tutulmalar ⌦ 31 Aralık’ta Parçalı Ay tutulması Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Ay yarıgölge konisine giriyor (P1) 19:15:18 Ay Gölge konisine giriyor (U1) 20:51:36 Tutulma ortası (MID) 21:22:42 Ay gölge konisinden ayrılıyor (U4) 21:53:48 Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4) 23:30:06 Görüleceği yerler: Alaska, Avustralya, Endonezya, Asya, Afrika, İngiltere Adalarını da içeren Avrupa ve Kuzey Kutup bölgeleri. Ayrıca, tutulmanın evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu iki resimde verildi. Resim. 31 Aralık Parçalı Ay Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu. Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Aralık 2009, saat 21:00’e göre hazırlanmıştır. EKLER TAKIM YILDIZLARIN LATİNCE VE TÜRKÇE İSİMLERİ LATİNCE TÜRKÇE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 Andromeda Pompa Cennet kuşu Kova Kartal Sunak Koç Arabacı Çoban Çelikkalem Zürafa Yengeç Avköpekleri Büyükköpek Küçükköpek Oğlak Karina Koltuk Erboğa Sefe Balina Bukalemon Pergel Güvercin Berenisin Saçı Güneytacı Kuzeytacı Karga Kupa Güneyhaçı Kuğu Yunus Kılıçbalığı Ejderha Tay Irmak Ocak İkizler Turna Herkül Saat Suyılanı Küçüksuyılanı Hintli Kertenkele Andromeda Antlia Apus Aquarius Aquila Ara Aries Auriga Bootes Caelum Camelopardalis Cancer Canis Venatici Canis Major Canis Minör Capricornus Carina Cassiopeia Centaurus Cepheus Cetus Chamaeleon Ciecinus Columba Coma Berenices Corona Austrina Corona Borealis Corvus Crater Crux Cygnus Delphinus Dorado Draco Equuleus Eridanus Fornax Gemini Grus Hercules Horologium Hydra Hydrus İndus Lacerta LATİNCE 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 TÜRKÇE Leo Aslan Leo Minor Küçükaslan Lepus Tavşan Libra Terazi Lupus Kurt Lynx Vaşak Lyra Çalgı Mensa Masa Microscopium Mikroskop Monoceros Tekboynuz Musca Sinek Norma Cetvel Octans Sekizlik Ophiuchus Yılancı Orion Avcı Pavo Tavus Pegasus Kanatlıat Perseus Kahraman Pheonix Anka Pictor Ressam Pisces Balıklar Piscis Austrinus Güneybalığı Puppis Pupa Pyxis Kumpas Reticulum Ağcık Sagitta Okçuk Sagittarius Yay Scorpius Akrep Sculptor Yontar Scutum Kalkan Serpens Yılan Sextans Altılık Taurus Boğa Telescopium Dürbün Triangulum Üçgen Triangulum Australe Güneyüçgeni Tucane Tukan Ursa Major Büyükayı Ursa Minor Küçükayı Vela Yelken Virgo Başak Volans Uçanbalık Vulpecula Tilkicik Not: Gök küresinde Yer’in Güneş etrafındaki bir yıllık dolanımı boyunca içinden geçtiği 13 adet takım yıldızın (burçların) isimleri koyu olarak gösterilmiştir. GEZEGENLER NE ZAMAN GÖRÜLÜR? MERKÜR sadece Güneş doğmadan önce doğuda veya battıktan sonra batıda (yaklaşık alacakaranlığın başında veya bitiminde) ufka yakın görülebilir. Sabahları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyledir: 27 Ocak – 22 Mart 28 Mayıs – 6 Temmuz 28 Eylül – 23 Ekim Gezegen bu tarih aralıklarının bitiminde en parlaklıktır (en iyi şartlar kuzey enlemlerde Ekim’in ilk yarısında ve güney enlemler için ise Şubat’ın ilk hafta sonundan itibaren Mart başlangıcı arasında ortaya çıkar). Akşamları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyledir: 1 Ocak – 15 Ocak 9 Nisan – 9 Mayıs 22 Temmuz – 14 Eylül 22 Kasım – 30 Aralık Gezegen bu tarih aralıklarının başında en parlaklıktır (en iyi şartlar kuzey enlemlerde Nisan’ın ortası ile Mayıs başı arasında ve güney enlemler için ise Ağustos’un ortası ile Eylül başı arasında ortaya çıkar). VENÜS Güneş’e en yakın olacağı yılın başından itibaren Mart’ın ikinci yarısına kadar akşamları gökyüzünün en parlak cismidir. Nisan başında sabahları tekrar ortaya çıkar ve tekrar Güneş’e yakın olacağı Aralık başına kadar bu görünümünü sürdürür. Venüs 18 Nisan ve 19 Haziran’da Mars ile ve 13 Ekim’de Satürn ile birlikte olacak. Sabahları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyle: 1 Nisan – 1 Aralık Akşamları görüleceği tarih aralıkları ise yaklaşık şöyledir: 1 Ocak – 24 Mart MARS Güneş’e en yakın olacağı Şubat’ın başına kadar sabahları gökyüzünde Yay takım yıldızında görülebilir. Batı tarafından Güneş’ten gittikçe uzaklaşacak. Sırasıyla Oğlak, Kova, Balıklar, Balina’dan sonra tekrar Balıklar takım yıldızına geçecek. Gece uzun süreliğine görüldüğünde gezegen sırasıyla Koç, Boğa (27 Temmuz’da Aldebaran’ın 5° kuzeyinden geçerek), İkizler (5 Ekim’de Pollux’un 6° güneyinden geçerek), Yengeç ve Aslan takım yıldızlarına geçer. Mars 26 Ocak ve 1 Mart’ta Merkür ile, 17 Şubat’ta Jüpiter ile ve 18 Nisan ile 19 Haziran tarihlerinde de Venüs ile yakın konumda olacak. Sabahları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyledir: 1 Şubat – 31 Aralık JÜPİTER Ocak ayının başında akşamları Yay takım yıldızında ve ilk haftası süresince de Oğlak (yıl boyunca aynı takım yıldızında kalarak)’ta görülebilir. Ocak ikinci haftasında Güneş’e en yakın konuma gelir ve Şubat’ın başlarında sabahları ortaya çıkar. Batı taraftan Güneş’e olan uzaklığı artar ve Mayıs’ın ortasından sonra gece uzun süreliğine görülür. 14 Ağustos’ta Güneş’e en uzak konumda olacak ve gece boyunca görülmesini sürdürecek. Doğu taraftan Güneş’e olan uzaklığı azalacak ve sonra Kasım’ın ortasından itibaren yıl sonuna kadar sadece akşamları görülebilir. Jüpiter 17 Şubat’ta Mars ile ve 24 Şubat’ta da Merkür ile birlikte olacak. Sabahları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyledir: 7 Şubat – 14 Ağustos Akşamları görüleceği tarih aralıkları ise yaklaşık şöyledir: 1 Ocak – 11 Ocak 14 Ağustos – 31 Aralık SATÜRN yılın başlarında gece yarısından önce Aslan (Leo) takım yıldızında (yıl boyunca aynı takım yıldızda kalarak) en fazla yüksekliğe ulaşacak. 24 Şubat’ta Güneş’ten en uzak konumunda olacak ve gece boyunca görülebilecektir. Mayıs’ın sonlarından itibaren Ağustos ortasına kadar sadece akşamları görülebilir ve sonra Güneş’e en yakın konumuna gelir. Eylül’ün ikinci yarısında sabahları tekrar ortaya çıkar ve Aralık ortasından itibaren de gece artık uzun süreliğine görülebilir. Satürn 11 Temmuz’da Mars ile, 13 Ağustos’ta Venüs ile ve 16 Ağustos’ta Merkür ile birlikte olacaktır. Sabahları görüleceği tarih aralıkları yaklaşık şöyledir: 1 Ocak – 8 Mart 6 Ekim – 31 Aralık Akşamları görüleceği tarih aralıkları ise yaklaşık şöyledir: 8 Mart – 31 Ağustos URANÜS yılın başından itibaren Şubat ortasına kadar Kova takım yıldızında akşamları görülecek. Sonra Nisan başında Güneş’e en yakın konuma gelecek ve sabahları Balıklar takım yıldızında tekrar ortaya çıkacak. 17 Eylül’de Güneş’ten en uzak konumunda olacak. Sonra gittikçe doğu taraftan Güneş’e olan mesafesi azalacak. Ekim’in başından itibaren bir kez daha Kova takım yıldızına geçecek ve yıl boyunca aynı takım yıldızında kalacak. Aralık ortasından itibaren de sadece akşamları gökyüzünde görülebilecek. NEPTÜN yılın başından itibaren akşamları Oğlak takım yıldızında görülecek ve yıl boyunca da aynı takım yıldızda kalacak. Ocak’ın dördüncü haftasında Güneş’e en yakın konuma gelecek ve sonra Mart başlarında da artık sabahları görülecek. 17 Ağustos’ta Güneş’ten en uzak konumunda olacak ve Kasım ortasından itibaren de sadece akşamları görülebilecek. UYARI: (1) Jüpiter beraber göründükleri Merkür ile Ocak başında ve Şubat sonunda, Mars ile Şubat ortasında Jüpiter hep daha parlaktır. (2) Merkür Mars ile beraber göründükleri Şubat sonundan itibaren Mart başlarına kadar, Satürn ile Ağustos ortasında ve Ekim’in ikinci haftasında Merkür hep daha parlaktır. (3) Venüs Mars ile beraber göründükleri Nisan ortasından itibaren Mayıs başına kadar ve Haziran başından itibaren Temmuz başına kadar, Satürn ile Ekim ortasında Venüs hep en parlaktır. MEVSİMLERE VE AYLARA GÖRE TAKIMYILDIZLAR İlkbahar (Mart–Nisan–Mayıs) Boyunca Gökyüzü: Büyük Ayı (Canis Major), Küçük Ayı (Canis Minör), Ejderha (Draco), Çoban (Bootes), Kuzeytacı (Corona Borealis), Basak (Virgo), Aslan (Leo), İkizler (Gemini), Yengeç (Cancer) Yaz (Haziran–Temmuz–Agustos) Boyunca Gökyüzü: Çalgı (Lyra), Kuğu (Cygnus), Kartal (Aquila), Yay (Sagittarius), Akrep (Scorpius),13. burç olan Yılancı (Ophiuchus), Terazi (Libra), Oğlak (Capricornus), Yunus (Delphinus),Kuzeytacı (Corona Borealis), Herkül (Hercules), Ejderha (Draco), Kral (Cepheus), Kraliçe (Cassiopeia) Sonbahar (Eylül–Ekim–Kasım) Boyunca Gökyüzü: Kanatlıat (Pegasus), Balıklar (Pisces), Zincirli Prenses (Andromeda), Kraliçe (Cassiopeia), Kahraman (Perseus), Kral (Cepheus), Kova (Aquarius), Arabacı (Auriga), Boğa(Taurus), Koç (Aries) Kış (Aralık–Ocak–Şubat) Boyunca Gökyüzü: Avcı (Orion), Köpekler (Canises), Hyades ve Ülker (Pleiades), İkizler (Gemini), Yengeç (Cancer),Arabacı, Zürafa (Camelopardalis). (Koyu olarak gösterilenler burçların isimleridir.) 2009 YILINDA FIRLATILMASI ÖNGÖRÜLEN UYDULAR 15 Ocak 2009, Taurus XL, OCO Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü, California. Atmosferik karbondioksit miktarını ölçmek için NASA’nın Orbiting Carbon Observatory uydusunu yörüngeye oturtulacak. 20/21 Ocak 2009, H–2A, GOSAT Tanegashima, Japonya Sera etkisi yaratan gazların takibi için Greenhouse gases Observing Satellite (GOSAT) uydusu yörüngeye oturtulacak. 4 Şubat 2009, Delta II, NOAA–N Prime Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü, California. Amerikan Ulusal Oşinografi ve Atmosfer İdaresi için yörüngeye oturtulacak bir meteoroloji uydusu. 10 Şubat 2009, Soyuz, Progress 32P Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan Uluslararası Uzay İstasyonu’na Soyuz roketi ile Progress 32P kargosu taşınacak. 4/5 Mart 2009, Delta II, Kepler Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü, Florida. NASA’nın Güneş Sistemi dışındaki gezegenleri keşfetmek için fırlatacağı Kepler uzay aracı yörüngeye oturtulacak. 25 Mart 2009, Soyuz, ISS 18S Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan Uluslararası Uzay İstasyonu’nda mürettebat değişimi için Soyuz uzay aracı fırlatılacak. İlkbahar 2009, Delta II, GPS 2R–20 Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü, Florida. Amerikan Hava Kuvvetleri için NAVSTAR GPS uydusu yörüngeye oturtulacak. 6 Nisan 2009, Delta IV, GOES O Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü, Florida. Çevre ve meteoroloji uydusu GOES O Delta IV roketi ile yörüngeye oturtulacak. 22 Nisan 2009, Soyuz, Progress 33P Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan Uluslararası Uzay İstasyonu’na Soyuz roketi ile Progress 33P kargosu taşınacak. 12 Mayıs 2009, Atlantis, Hubble Uzay Teleskopu Servis Görevi Kennedy Uzay Üssü, Florida. Daha önce 5 defa ertelenen görevde Hubble Uzay Teleskopu son kez bakıma alınacak ve üzerindeki kameralar değişecek. Atlantis uzay mekiği ile uçuş gerçekleşecek. 15 Mayıs 2009, Endeavour, ISS 2J/A Kennedy Uzay Üssü, Florida. STS–127 numaralı mekik uçuşu ile Uluslararası Uzay İstasyonundaki Japon bilimsel deneyler laboratuarı için bazı parçalar istasyona taşınacak. 25 Mayıs 2009, Soyuz, ISS 19S Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan; Uluslararası Uzay İstasyonu’na ek mürettebat taşıyacak olan Soyuz uzay aracı 6 gün süre ile istasyona bağlı olarak kalacak. 24 Haziran 2009, Soyuz, Progress 34P Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan Uluslararası Uzay İstasyonu’na Soyuz roketi ile Progress 34P kargosu taşınacak. 30 Temmuz 2009, Atlantis, ISS 17A Kennedy Uzay Üssü, Florida. STS–128 numaralı mekik uçuşu ile uzay istasyonuna gerekli malzemeler taşınacak. 2009 YILINDA GÖZLENEBİLECEK BAZI İRİDYUM UYDULARI Yukarıdaki tabloda 2009 yılının her ayı için İstanbul’daki bir gözlemci tarafından gözlenebilecek İridyum uydularının listesi verilmistir. 1. sütunda tarih, 2. sütunda saat, 3. sütunda yükseklik (ufuktan itibaren ölçülen dikey açısal yükseklik), 4. sütunda azimut (gözlemcinin kuzeyinden doğuya doğru ufuk üzerinde ölçülen açısal uzaklık) ve yön, 5. sütunda uydunun ulaştığı maksimum parlaklık ve 6. sütunda ise uyduların isimleri verilmistir. Daha fazla iridyum uydusunun gözlenebilirlik durumlarını öğrenmek için http://www.heavens– above.com adresi ziyaret edilebilir. 2009 YILINDA PERİHELDEN GEÇECEK KUYRUKLUYILDIZLAR 2009 yılında perihel (yörüngelerinin Güneş’e en yakın bulunduğu nokta) geçişi yapacak olan periyodik kuyruklu yıldızlardan bazılarının adları ve perihel geçiş tarihleri aşağıda listelenmektedir. Daha ayrıntılı bilgi için; http://www.ast.cam.ac.uk/~jds/ adresi ziyaret edilebilir. 2008 Büyük onarım sonrası İÜ Gözlemevi kubbesinin görüntüsü.Ön sayfadaki resim onarımdan önceki görüntüsüdür.