suat ismail gürkan

PROF. DR.
SUAT İSMAİL
GÜRKAN
(1904-1983)
EGER STER L ZASYONSUZ ÇALI IYORSANIZ,
YA IYORSAM BEDDUA EDER M,
ÖLMÜ SEM RUHUM SIZLAR.
Dr. Ça atay Üstün
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, zmir
19041 yılında Trabzon’da doğdu. Babası eski
edebiyat ve Fransızca öğretmenlerinden ve rusûmât
başmüdürlerinden merhum İsmail Hakkı Efendi,
annesi Emine Veliye Hanım’dır. Kardeşi Or. Prof. Dr.
Kazım İsmail Gürkan’dır. Dedesi, Nef’i lakaplı şair
Hacıbilalzade Osman Efendi’dir. Berhiz Hanım’la
evlenmiş olup, Elçin (1939) ve Yalçın (1943) isimli
iki çocukları vardır. İlk tahsilini Trabzon’da Zeytinlik
İlkokulu’nda (Cudibey İlkokulu–1913) tamamladıktan
sonra Beyrut St. Gabriel ve Beyrut Lisesi orta kısmında
(1916), İstanbul Mercan ve Nişantaşı Lisesi’nde
(1919) okudu. 1923 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp
Fakültesi Diş hekimliği şubesinden mezun oldu. 1924
yılında aynı şubeye asistan ve 1929 yılında başasistan
NOBEL MEDICUS 25 | C LT: 9, SAYI: 1
124
oldu. 1930-1931 ders yılında Paris’te Diş okulunda
ve St. Louis hastanesinde çalışarak sertifikalarını aldı.
Paris’ten yurda döndüğünde o zamanki Darülfünun
Divanınca Diş hekimliği okulunda müddetsiz
olarak çalışmasına karar verildi. 1933 Üniversite
Reformu’nda aynı kürsüye doçent olarak atanmasına
rağmen, 1935 yılında çıkan kanun gereğince bir tez
ile doçentlik sınavına girmek durumunda kaldı. Bu
tezini Ord. Prof. Dr. Kantorowicz’in idaresi altında
tamamladı. 1937 yılında doçentlik imtihanını
başarı ile verdi. 1937-1938 ders yılında Diş-Çene
Cerrahisi doçentliğine atandı. 1938-1939 ders
yılında Kantorowicz kendisini Tıp Fakültesi Histoloji
ve Patoloji kürsülerinde, Prof. Dr. Tibor Peterfi ve
Prof. Dr. Philipp Schwartz’ın yanında çalışmak üzere
görevlendirdi. Gürkan, bu çalışması sonrasında kendi
okulunda Diş Histolojisi Servisi’ni kurdu. 1941 yılında
Diş Hastalıkları ve Tedavisi Kürsüsünde Profesör
oldu. Bunun ardından 10 yıl sonra aynı kürsünün
başkanlığına atandı. Gürkan, 1945-1946 yıllarında
Türk Diş Tabipleri Cemiyeti Başkanlığı görevini
yürüttü. 1949-1950 yılında “Çocuk Dişleri Servisi”nin
kurulmasına öncülük etti. 1957-1959 yılları arasında
İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Okulunda müdür,
1963 yılında İstanbul’da kurulan Özel İstanbul
Diş Hekimliği Yüksek Okulunda ilk müdürü oldu.
1964-1966 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Diş
Hekimliği Fakültesinin ilk dekanı olarak görev yaptı.
Görevi dışında Osmanlı Tarihi, Türk Dil ve Edebiyatı
ve Türk Musukisi ile sürekli uğraşan Gürkan, 1968’de
fakültesindeki “Diş Hekimliği Tarihi ve Deontolojisi”
derslerini verdi.
Resim 1: Uzaklardan şafaklardan
Suat İsmail Gürkan, Türk musikisinde besteci ve birkaç
sazı ustalıkla çalabilen bir kişiydi. Musiki ile uğraşması
bir aile geleneğidir. Musikinin şarkı, marş ve ilahi
alanları besteleri vardır. Türk musiki eğitimini merhum
Bursalı Küçük Cemal ve musiki öğretmeni Sami
Beylerden almış ve Türk musikisinin her türünde beste
yazmayı denemiş, bu konu hakkında makale ve kitap
bölümleri de yayınlamıştır. Gürkan 1972 yılı Ekim
ayında kendi isteği ile mesleğinden emekliye ayrıldı.
Emeklilik töreninde yaptığı konuşmasında yer verdiği;
“Emekliye ayrılan bir kişinin eğer özel merakları
yoksa emeklilik yaşamında çok güçlük çekeceği
tabiidir. Benim -beni tanıyanlarca bilinen- meraklarım
beni bu manevi ölümden kurtarır.” şeklindeki sözleri
kendi emeklilik döneminde yapacağı uğraşları
özetlemektedir.
Resim 2: Gel toplayalım inciler aşkın denizinde
ulaşmaya çalıştılar. Bu çerçeveden bakıldığında, Prof.
Dr. Suat İsmail Gürkan’ın çok sayıda bilimsel makalesi,
ders kitabı yanında, bu doğrultuya yönelik çalışmalar
yaptığı görülmektedir. Bunlar arasında sağlık öğütleri
veren konular, Mevlânâ, diş hekimliğinde Türkçe
terimlere ilişkin yayınları ve popüler konferansları
vardır.2-5 TRT musiki arşivlerinde Suat İsmail Gürkan’a
ait besteler mevcuttur. Bunlardan bazıları şunlardır:
“Gittin amma ki kodun hasret ile canı bile (Suzinak
Makamı)”, “Uzaklardan şafaklardan seyredeydim hep
seni” (Nihavend Makamı), “Gel toplayalım inciler aşkın
denizinden (Hüseynî Makamı) Çok çekti bu biçare gönül
yarin elinden (Hicaz Şarki)” 6-8 (Resim: 1-3).
1933 Üniversite Reformu’nun önemli bir hedefi, bilimin
kapalı kapılar ardında yapılmadan, bilim adamlarının
bilimsel çalışmaları topluma tanıtacakları, onları
bilimsel bilgi ile kaynaştıracakları ortamlar oluşturmaya
yönelikti. Bu nedenle ülkemizdeki bilim adamları, farklı
konferanslar, radyo programları, gazete yazıları ile halka
Eserleri: Suat İsmail Gürkan’ın; dokuz ders kitabı,
yirmi üç mesleki travey, altı milli kongre raporu, üç
milletlerarası kongre tebliği, yetmiş iki yayını, on
sekiz Fransızca ve İngilizce’den tercümesi, altmış
mesleki makalesi, kırk popüler konferansı, yirmi
PORTRELER:
SUAT İSMAİL
GÜRKAN
NOBEL MEDICUS 25 | C LT: 9, SAYI: 1
125
KAYNAKLAR
1. Suat İsmail Gürkan’ın doğum yılı bazı kaynaklarda 1903 olarak belirtilmektedir.
2. Prof. Suat İsmail Gürkan. Musiki Mecmuası 1958; 122:43.
3. Ülkemizin İlk Diş Hekimliği Okulu İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği
Fakültesi 100. Yıla Armağan, İstanbul Nobel Tıp Kitabevleri. 2008.
4. Albayrak H. Trabzonlu Meşhurlar Ansiklopedisi, Gürkan, Suat İsmail.
Vadi Yayınları, Ankara 2008:287-288.
5. Bal MA. Trabzonlu Ünlü Simalar ve Trabzon’un Ünlü Aileleri, Gürkan,
Suat İsmail. Çatı Kitapları, İstanbul 2007:364.
6. http://www.sanatmuziginotalari.com/eser_listesi
asp?mode=1&qry=&pg=67 Erişim Tarihi: 10.07.2012.
7. Bu besteye “Umut Akyürek - Tıbbiyeli Bestekarlar (12.04.2008)” CD
albümünde yer verilmiştir.
8. http://trtnotaarsivi.com/tsm_arama.php Erişim Tarihi: 11.07.2012.
9. Bal MA. Osmanlı’dan Günümüze Trabzonlu Simalar ve Aileler,
Gürkan, Suat İsmail. Trabzon Kitaplığı, İstanbul 2009:470-471.
10. Bu kitap Musa Bin Hâmûn’a ait olup Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver’e ait
Resim 3: Çok çekti bu biçare gönül
ön sözünde istinsah edilmesi için Prof. Dr. Suat İsmail Gürkan’a
teveccüh gösterildiği bildirilmektedir. Kitabın bir örneği halen Ege
Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı arşivinde
bulunmaktadır.
Resim 4: Kanuni Sultan Süleyman devrinde yazılmış dişçiliğe ait el yazması kitap
sekiz mesleki konferansı, bir çok popüler yazısı ve
dört genel kültür yayını bulunmaktadır.9
Bazı önemli eserleri; Çocuk Dişlerinin Ehemmiyeti,
Stomatoloji, Diş Hastalıkları ve Konservatif Diş
Tedavisi, Üroloji Tarihine Dair, Hz. Muhammed’in
Sağlık ve Temizlik Tavsiyeleri Yapan Hadisleri,
Dilimizde Kullanılan Farsça Sözcükler ve Anlamları,
S. Murat Hüdavendigar’ın Şehadeti Hakkında, Diş
Hakkında Konferanslar, Diş Kökü Kanallarının
Tedavisinde (Beutlrock) mu, (Tirnerf) mi?, Çocuk
Dişleri Bakımı ve Organizasyonu, Diş Hastalıkları
ve Tedavisi, Diş Hastalıkları ve Ameliyeleri, Birinci
Tesennüm Arızaları, Diş Hekimliği Röntgen Bilgisi,
Diş Hekimliğinde Tıbbi Tedavi, Diş Greftleri, Kanuni
Sultan Süleyman Devrinde Yazılmış Dişçiliğe Ait
El Yazması Kitap (Resim 4) ünlü kitapları arasında
bulunmaktadır.10
Suat İsmail Gürkan 3 Kasım 1983 tarihinde vefat
etmiştir.
NOBEL MEDICUS 25 | C LT: 9, SAYI: 1
126