TIBBİ JEOLOJİ ÇALIŞMA GRUBU KONU

TIBBİ JEOLOJİ ÇALIŞMA GRUBU
KONU: Tıbbi Jeoloji Çalışma Grubu
Tarih: 02. 05. 2009
GÜNDEM
1-Tıbbi Jeoloji tanımı, konuları, ilgili meslekler
2-Dünyada Tıbbi jeoloji
3-Türkiye’de tesbit edilen önemli Tıbbi Jeoloji Konuları
4-Yasa ve yönetmeliklerde Tıbbi jeoloji
5-Yapılan çalışmalar
6-TJÇG ve Yürütme grubu oluşturulması, simge
7-WEB sayfası oluşturulması
8-Yapılacak çalışma konuları (çalıştay, sempozyum vb.)
9-Dilek ve öneriler
Dr. Eşref ATABEY; Tıbbı Jeoloji Çalışma Grubu oluşturulduğunda görevi; bu konuda
bilimsel çalışmalara öncülük etmek, proje oluşturulmasında rehberlik yapmak, bilgi
birikiminin sağlanmasında yardımcı olmak, daha çok eğitim yönüyle ilgilenerek çalıştay,
konferanslar, sempozyum gibi etkinliklerin yapılmasında organizasyonlarda yardımcı
olmak bir bakıma koordinasyon görevini üstlenmek. Türkiye’de Tıbbi jeoloji alında
öncelikle riskli olan en önemli konu arsenik, ikinci sırada asbest-eriyonit, üçüncü sırada
asit maden drenajı, dördüncü sırada florozis, silikozis gelmektedir.
Prof. Dr. Yusuf İzettin BARIŞ (Göğüs Hastalıkları Uzmanı); tarafından Nevşehir
bölgesindeki mezatolyama hastalığı hakkında bilgi verdi. Yapmış olduğu çalışmalar
sonucu bölgedeki sorunların, temelinde köy yerleşiminin kurulu olduğu jeolojik
formasyondan kaynaklandığının tespit edildiğini, Mezatolyama hastalığının tedavi
çözümünün olmadığı ancak ağrı merkezleri kurularak hastaların çektikleri ağrıların
azaltılması yönünde çalışmalar yapmanın gerekliliğini vurguladı. ABD asbest hastalarının
kurum veya kuruluşlara yüksek miktarda tazminat davaları açtığını ve davaları
kazandığını, Türkiye’deki asbest hastalarının da hakları konusunda bilgilendirilmesinde
TJAG nun bir görevi olabileceğinden bahsetti. TJÇG’nun oluşturulmasının gerekli olduğunu
belirtti.
Prof. Dr. Sonay SÖZÜDOĞRU OK TJÇG’nun çalışmalarında toprak ve bitkilerde ağır
metal kirliliğinin önemli olduğu ve bu konuda yardımcı olacağını belirtti.
Doç. Dr. Hanım Halilova (A.Ü. Toprak Bölümü); Kastamonu bölgesinde yapmış olduğu
iyot eksikliğine bağlı gerçekleşen guatr hastalıklarından bahsetti. Ayrıca Kastamonu
bölgesindeki sorunları ve çözüm önerilerini anlattı. Özellikle elementlerle ilgili önemli
katkı koyabileceğini, TJÇG’nun gerekli ve önemli olduğunu vurguladı.
Prof. Dr. Serdar BAYARI (H.Ü. Hidrojeoloji Mühendisliği; TJÇG çalışmalarını ve tıbbi
jeoloji konularında kamuoyunu bilgilendirebilecek web sayfasının kurulmasının faydalı
olabileceğinden ve bu şekilde doğru bilgilendirmenin sağlanabileceğinden bahsetti.
Prof. Dr. Ulvi Reha FİDANCI (A. Ü. Veteriner Fak. Dahiliye AD.); TJÇG’nun gerekli ve
önemli yeri olabileceğinden, WEB sayfası oluşturulması gerektiğini belirtti.
U. R. Fidancı ‘’Jeolojik yapıya bağlı olarak hayvanlarda gelişen kanser gibi olgular
hayvanların ekonomik değerleri ve yaşam süreleri yönüyle üzerinde durulan konular
değildir. Ancak mineral maddelerin ve özellikle iz elementlerin hayvansal organizmada
normalin altında veya üzerinde bulunmalarından ileri gelen hastalıklar, özellikle son
yıllarda hayvancılık ekonomisinde büyük önem kazanmıştır.
Canlılık olaylarının akışı için önemli olan iz elementlerin eksikliği, hücre metabolizmasını
bozmakta ve ağır noksanlıkları ölümle sonuçlanan, karakteristik noksanlık hastalıklarını
oluşturmaktadır. İz elementlerin hücre metabolizmasındaki fonksiyonları çok çeşitli olup,
membran geçirgenliği ve doku hassasiyetinin oluşumu, sinir impluslarının iletimi, hormon
ve enzimlerin kendilerine özgü fonksiyonlarının gerçekleşmesi, büyüme ve hayvansal
üretim-verim ile canlının diğer hayati fonksiyonlarının yerine getirilmesinde iz elementler
önemli görevler üstlenirler. Bu nedenle hayvanlarında iz element dengesizlikleri, kıl
dökülmesi, depigmentasyon, parakeratozis, iskelet bozuklukları, devamlı ishal, anemi,
iştahsızlık, kemiklerde yapısal bozukluklar, büyümede yavaşlama, gerileme ve gelişme
bozuklukları, felçler, enfeksiyonlara bağlı olmayan yavru atmalar, erken doğumlar,
doğum sonrası ölümler, yavru verimi de dahil olmak üzere tüm hayvansal verimlerde
gerileme, kısırlık, tetani ve pika gibi klinik bozukluklarla ortaya çıkmaktadır.
Hayvancılık alanında, beslenme bozuklukları yönünde önemle üzerinde durulan başlıca iz
elementler, demir, bakır, mangan, molibden, selenyum, çinko, flor ve geviş getiren
hayvanlar için kobalt olup, bunlardan başka baryum, bor, brom, krom, aluminyum,
kadmiyum, nikel, silisyum, lityum, stronsiyum gibi değişik birçok elementin iz
fonksiyonları da tartışılmaktadır. Organizmanın iz elementlere olan gereksinimleri çeşitli
faktörlerin etkisine bağlıdır. Özellikle verim düzeyi yüksek olan hayvanlarda enerji ve
mineral dengesi çok önemli bir kavramdır. Toprak, su ve yem maddelerinin iz element
içeriği, sindirim kanalındaki emilim şekilleri, emilim sırasında iz elementler arası
etkileşim, vücutta depolanma durumları, hayvanın kendisine ait özellikler gereksinimi
azaltımakta veya yükseltimektedir. Mineral yetersizliklerin spesifik bölgelerde yoğunlaştığı
ve doğrudan toprağın yapısı ile ilişkili olduğu kabul edilmektedir. Bu bölgelerin jeolojik
yapısı sonuçta hayvan sağlığını direkt olarak etkilemektedir.
Yurdumuzun bütün bölgelerini kapsayan hayvanların kan mineral ve iz element
profillerinin ortaya konduğu, bölgelerin toprak, su ve bitkilerinin mineral ve iz element
düzeylerinin belirlendiği, jeolojik yapı ile ilişkilendirildiği kapsamlı çalışmalar
bulunmamaktadır. Mevcut çalışmalar yöresel bazda ve anorganik metabolizmada rol
oynayan belirli mineral ve iz element düzeylerine yönelik çalışmalardır. Bu çalışmalardan
sağlanan veriler yurdumuzdaki minerallerle ilgili beslenme hastalıklarının genel
durumunun ortaya konmasında önemli rol üstlenmektedir’’ şeklinde görüş bildirdi.
Prof. Dr. Sema Burgaz (G.Ü. Toksikoloji A.B.D) TJÇG’nun bilimsel dernek şeklinde
örgütlenmesinin Uluslararası Medical Geology Grubu (İMGA) ve diğer gruplarla birlikte
çalışmasını kolaylaştırabileceği, bu konuda statüsünün belli olması ve bir kurum ya da
dernek çatısı altında çalışmasının uygun olacağını belirtti.
Prof. Dr. Abidin Temel (H.Ü. Jeoloji Mühendisliği) Kurumsal bir kimlik altında meslek
odaları ile birlikte çalışmanın hem mali hem de kurumsal desteği sağlayacağını, TJÇG’nun
salt bilimsel faaliyetlerde bulunmasını temenni etti.
Gündem maddelerinde yapılacak çalıştay, sempozyum vb. faaliyetler için, aşağıda
belirtilen konulara öncelik verilmesi toplantıya katılan üyeler tarafından benimsendi.
ÇALIŞTAY KONULARI
Arsenik, Arsenikli Sular;
Tıbbı jeoloji çalışmalarının önemli bir konusu olan ve doğada As3 ve As5 şeklinde doğal
olarak bulunan arseniğin, insan sağlığına etkisi, bulunduğu ortamların ortaya konulması,
su kaynaklarında yarattığı kirlilik ve AB çalışmaları açısından da önemli nedeniyle çalıştay
veya sempozyum konusu olarak seçilebilir.
Silikozis;
Küçük işletmelerde kot ağartma nedeniyle kullanılan kuvars tozlarından dolayı ortaya
çıkan silikozis hastalığı hakkında Türkiye’de ayrıntılı bir çalışma yapılmamıştır. Sadece
hasta sayısının ülkedeki insan sayısı ile kıyaslanması söz konusudur. Kömür yataklarında,
kuvars kumu kullanılan işletmelerde çalışan işçiler üstünde ayrıntılı bir çalışma yapılabilir.
Derin petrol sondajında çalışan işçilerde Yusuf İzzetin Barış hocamız tarafından yapılan ön
inceleme sonucunda hem üst solunum hem de akciğerlerinde meslek hastalığı teşhisi
konulmuştur. Bu konu hakkında şimdiye kadar hiç araştırma yapılmamıştır. Özellikle
sondaj da kullanılan bentonit türü malzemenin ciğerlere ektisi ve üst solunum yolunu
etkileyebilecek kuyu gaz çıkışları da TJAG tarafından çalışılabilir.
Bor;
Dünya rezervin %90 nın ülkemizde bulunması ve tüm sanayi kollarında hammadde olarak
kullanılmaktadır. Özelliği nedeniyle arsenik minerali ile birlikte bulunabilir. Bor mineralinin
toksik etkisinin üreme sistemi üzerine olduğu konusunda bir düşünce olmasına karşın
çalışmalar yetersiz kalmaktadır. AB tarafından borun toksisitesi bir basamak daha
artırılarak satış kutuları üstüne kuru kafa resimi yapıştırılması boyutuna gelmiştir.
Tüm konularla ilgili görüşlerinizi esrefatabey@gmail.com adresine gönderebilirsiniz.
Çalışmalarınızda başarı ve sağlık dilerim.
Dr. Eşref Atabey
TIBBİ JEOLOJİ ÇALIŞMA
Adı ve Soyadı
Prof. Dr. Nuray
AKBULUT
GRUBU-02.05.2009
Çalıştığı Kurum
Hacettepe Ü. Biyoloji
Böl.
Prof. Dr. İbrahim
AKKURT
Prof. Dr. Melih AKYOL
Cumhuriyet Ü. Tıp Fak.Sivas
Cumhuriyet Ü. Tıp Fak.Sivas
MTA Eski Genel Müdürü
Doç Dr. Sadrettin
ALPAN
Dr. Eşref ATABEY
Prof. Dr.
BARIŞ
Prof. Dr.
BARLAS
Prof. Dr.
BAYARI
Prof. Dr.
Y.İzzettin
Nurhayat
Serdar
Nazmi BİLİR
Prof.Dr. Sema
BURGAZ
Prof. Dr. Ayhan O
ÇAVDAR
Nilgün ÇELEBİ
Prof. Dr. Arif ÇIMRIN
Prof. Dr. Lütfi ÇÖPLÜ
Bahattin M. DEMİR
Dr. Gonca
DEMİRCİGİL
Prof. Dr. Ali
DEMİRSOY
Prof. Dr. Serpil
DİZBAY SAK
Prof. Dr. Tomris
ERBAŞ
Dr. İsfendiyar
EYÜPOĞLU
Prof. Dr. Mustafa
ERGİN
Prof. Dr. Ulvi Reha
FİDANCI
Prof. Dr. M. Cemal
GÖNCÜOĞLU
Maden Tetkik ve Arama
Genel MüdürlüğüAnkara
Hacettepe Ü. Tıp Fak.
Emekli
Hacettepe Ü. Biyoloji
Böl.-Ankara
Hacettepe Ü. Jeoloji
Müh. Böl.-Ankara
Hacettepe Ü. Tıp Fak.Ankara
Gazi Ü. Eczacılık FakAnkara
Türkiye Bilimler
Akademisi Eser
Elementler Çalışma
Grubu -Ankara
TAEK Çekmece Nükleer
Araştırma Merkeziİstanbul
Dokuz Eylül Ü. Tıp Fak.İzmir
Hacettepe Ü.Tıp Fak.Ankara
Afet İşleri Genel
Müdürlüğü-Ankara
Gazi Ü. Eczacılık Fak.
E-posta
iakkurt@cumhuriyet.edu.tr
makyol@cumhuriyet.edu.tr
esrefatabey@gmail.com
esrefatabey@yahoo.com
izzettinbaris@ttnet.net.tr
barlas@hacettepe.edu.tr
nbilir@hacettepe.edu.tr
sema.burgaz@gmail.com
acavdar@tuba.gov.tr
nilgun.celebi@taek.gov.tr
acimrin@deu.edu.tr
lcoplu@hacettepe.edu.tr
Hacettepe Ü. Biyoloji
Böl.-Ankara
Ankara Ü. Tıp Fak.
sak@medicine.ankara.edu.tr
Hacettepe Ü.Tıp Fak.
drerbas@hotmail.com
Beynam Sağlık OcağıAnkara
Ankara Ü. Jeoloji Müh.
Böl.
Ankara Ü. Veteriner
Fak. Biyokimya ABD
ODTÜ Jeoloji Müh. Böl.Ankara
ergin@eng.ankara.edu.tr
fidanci@veterinary.ankara.edu.tr
mcgoncu@metu.edu.tr
Prof. Dr.Asuman
GÜNAL
TÜRKMENOĞLU
Doç. Dr. Hanım
HALİLOVA
Prof. Dr. İ. Hamit
HANCI
Doç. Dr. Zeki HASSAN
Prof. Dr. Cahit
HELVACI
Prof. Dr.Hilal
KARAGÜL
Prof. Dr. Ali Esat
KARAKAYA
Prof. Dr. Levent KART
Hasan KIRMIZITAŞ
Prof Dr. Nazmi ORUÇ
ODTÜ Jeoloji Müh. BölAnkara
asumant@metu.edu.tr
Ankara Ü. Ziraat Fak.
hhalilova@gmail.com
Ankara Ü. Tıp Fak.
hamithanci@gmail.com
Musul Ü.-Irak
Dokuz Eylül Ü. Jeoloji
Müh. Böl.-İzmir
zeki@kaynet.com
cahit.helvaci@deu.edu.tr
Ankara Ü. Veteriner
Fak. Biyokimya ABDAnkara
Gazi Ü. Eczacılık Fak.Ankara
Karaelmas Ü. Tıp Fak.Zonguldak
DSİ V. Bölge
Müdürlüğü-Ankara
Çevre Derneği YKEskişehir
alikarakaya@tr.net
kartlevent@hotmail.com
hasankirmizitas@yahoo.com
nazmioruc@yahoo.com
Doç Dr. Abdullah
OLGUN
Doç. Dr. Zeynep ÖKTE
Prof. Dr. Gülden
PEKCAN
Prof. Dr. Sonay
SÖZÜDOĞRU OK
Dr. Yüksel ATAKAN
Prof. Dr. Abdurrahman
ŞENYİĞİT
Yard. Doç. Dr. Fatma
TOKSOY KÖKSAL
Prof. Dr. Abidin TEMEL
Hasan ÜNAL
Prof. Dr. İlhami
ÜNVER
Prof. Dr. Hüseyin
YALÇIN
Prof. Dr. Hayriye
YETER GÖKSU
Doç. Dr. Beran YOKUŞ
Prof. Dr. Handan
ZEREN
Ankara Ü. Diş Hekimliği
Fak
Hacettepe Ü. Beslenme
ve Diyabetik Böl.Ankara
Ankara Ü. Ziraat Fak.
Almanya
Dicle Ü. Tıp Fak.Diyarbakır
ODTÜ Jeoloji Böl.
zokte@yahoo.com
gpekcan@hacettepe.edu.tr
ok@agri.ankara.edu.tr
ybatakan@gmail.com
senyigit@dicle.edu.tr
Hacettepe Ü. Jeoloji
Müh. Böl.-Ankara
Maden Tetkik ve Arama
Genel MüdürlüğüAnkara
atemel@hacettepe.edu.tr
Cumhuriyet Ü. Jeoloji
Müh. Böl.-Sivas
Çevre ve Sağlık
Araştırmaları MerkeziAlmanya
Dicle Ü. Veteriner Fak.Diyarbakır
Çukurova Ü. Tıp Fak.Adana
yalcin@cumhuriyet.edu.tr
hasanu@mta.gov.tr
beyokus@dicle.edu.tr
hzeren@cukurova.edu.tr
Prof. Dr. Salih EMRİ
Hacettepe Üniv Tıp Fak.
semri.editör@gmail.com
Göğüs Hast.
Ayten ÇABUTÇU
Mersin Üni. Jeoloji Müh.
aytencabutcu@mersin.edu.tr
Böl.
Liste kesin değildir. Tıbbi jeoloji konusunda araştırma yapanlar, katkı koymak isteyenler
listeye ilave edilecektir.
GEREKÇE
Yerküremizin sunduğu kaynakların sonsuz olmadığı, daha güvenli yaşam için
Yerküre’ nin sağladığı büyük potansiyelin tüm toplum katmanlarınca farkına varılması ve
kaynakların etkili ve verimli kullanılması hususunda bireylerin ve toplumların dikkatlerinin
çekilmesi için 2008-2009 yılı Birleşmiş Milletler Genel Kurulunca Uluslararası Yer Yılı
olarak ilan edilmiştir.
Deprem, heyelan temalı haritaların yanında, çevremizdeki kayaçlar, mineraller,
elementler gibi jeolojik unsurlarla depremler ve volkanlar gibi jeolojik süreçlerin insan
sağlığı üzerindeki olumlu ya da olumsuz etkileri ve bu etkilerin coğrafik dağılımlarını
ortaya koymada kurum ve kuruluşlara önemli görevler düşmektedir.
Bir yerleşim yeri planlaması aşamasında nasıl ki sert ve yumuşak zemin özellikleri,
sıvılaşma, heyelan, sel baskını, kaya düşmesi gibi kriterler dikkate alınıyorsa, yerleşime
açılması düşünülen zeminlerin mineral dağılımı, yer altı suyunun kalitesi, radyoaktivitesi
de bilinmesi önem arz etmektedir. Zeminler depremsellik yönünden yerleşime uygun
parametreler taşıyor olsa bile, eğer insan sağlığını tehdit eden mineral, toz, su kirliliğine
neden olan etmenler varsa iyileştirme tedbirleri alınmadan, sağlıklı bir ortam
yaratılmadan yerleşime açılmaması yönünde görüşler vardır. Yerleşime açılması
düşünülen zeminde insan sağlığını tehdit eden elementlerden doğal radyasyon, arsenik,
minerallerden ise asbest, eriyonit, silis tozları olabilir. İmara açılacak alanların mineral
dağılımı yapılarak, arsenik, radon gazı, radyasyon ve iz element değerleri saptanması
başta jeoloji mesleği ile diğer meslekleri yakından ilgilendirmektedir.
Sağlığa etki eden jeolojik etmenlerin öneminin farkına varılmasıyla 1996 yılında
Uluslararası Jeoloji Bilimleri Birliğinin (IUGS), Çevre Planlaması Amaçlı Jeoloji Bilimleri
Komisyonu; birinci amacı bilim insanları, tıp uzmanları ve kamuoyunu bu konunun
giderek anlaşılması olan Uluslararsı Tıbbi Jeoloji Çalışma Grubu oluşturmuştur. 2000
yılında ise UNESCO, 454 nolu Tıbbi Jeoloji projesi adıyla yeni bir Uluslar arası Jeolojik
Korelasyon Programına (IGCP) öncülük etmiştir. Bu proje ile dünyanın diğer yerlerindeki
meslektaşları ile gelişmiş ülkelerde çalışan bilim insanları bir araya gelerek insanların ve
hayvanların sağlığını etkileyen yerbilimsel etmenlerin önemini vurgulamaktadır. 454 nolu
Tıbbi Jeoloji Projesine katılımcı ülkeler arasında; Avusturya, Avustralya, Brezilya,
Bulgaristan, Kamerun, Kanada, Şili, Çin, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Almanya,
Yunanistan, Hindistan, Kenya, Meksika, Hollanda, Norveç, Polonya,, Romanya, Rusya,
Suudi Arabistan, Slovakya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Sri Lanka, İsveç, Tanzanya,
Ukrayna, Birleşik Krallık, Birleşik Amerika, Yugoslavya, Zambiya ve Zimbabwe yer
almıştır.
İnsan kökenli (antropojenik) kaynaklar, doğal jeolojik unsurlardan volkanik
püskürmeler ve etkileri, içme suyunda inorganik arsenik, flor, selenyum, iyot, bor vd.
elementlerin kaynağı ve etkileri, doğal radyasyon kaynakları, radon gazı ve etkisi, jeofaji,
yer altı suyu jeokimyası, asbest, eriyonit, silis vd mineral tozları ve diğer tıbbinin belli
başlı konularında araştırmalar yapmak, bu alanda bilgi birikimini sağlamak, jeokimya
haritaları yapmak, eğitici amaçlı sempozyum, çalıştay, seminer vd toplantılar ve bu
alanda üniversiteler ve diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak üzere jeoloji
mühendisleri, hidrojeologlar, mineraloglar, kimyacılar, jeokimyacılar, biyojeokimyacılar,
tabipler, epidemiologlar, toksikologlar, diş hekimleri, patologlar, veteriner hekimleri,
ziraat mühendisleri, biyologlar, radyasyon fizikçileri vb meslek dallarından uzmanların bir
araya geldiği 02.04.2009 tarihinde TIBBİ JEOLOJİ ÇALIŞMA GRUBU kısaca TJÇG
oluşturulmuştur.
Dr. Eşref ATABEY
İLETİŞİM:
www.esrefatabey.com.tr
iletişim formunu doldurarak iletişim sağlayabilirsiniz.
e-posta: esrefatabey@gmail.com