PEMBE HAYAT LGBT Dayanışma Derneği

PEMBE HAYAT LGBT Dayanışma Derneği
Adres: Ataç 1 Sokağı 3/8 Yenişehir, Çankaya-Ankara
Telefon: 0312 433 85 17 Faks: 0312 433 85 18
Web: pembehayat.org E-Posta: pembehayat@pembehayat.org
Bu E-Bülten, Pembe Hayat Derneği tarafından, trans bireylerin maruz kaldıkları hak ihlallerini
görünür kılmak ve Dernek’in bu konu ile ilgili yaptığı çalışmalar hakkında kamuoyunu
bilgilendirmek amacıyla hazırlanmaktadır.
BİZ KİMİZ?
2006’da kurulan ve çalışmalarını Ankara merkezli sürdüren Pembe Hayat Derneği, Türkiye’de yaşayan trans bireylerin başta
nefret suçları, ayrımcılık, polis şiddeti olmak üzere maruz kaldıkları hak ihlallerine karşı mağdurlara doğrudan destek sunan
ve bu sorunların bertaraf edilmesi için sistematik savunuculuk çalışmaları gerçekleştiren bir sivil toplum örgütüdür.
NELER YAPIYORUZ?
• Doğrudan hukuki destek ve danışmanlık veriyoruz
Hak ihlallerine maruz kalan trans bireyler ile seks işçilerine yönelik doğrudan hukuki destek programı
kapsamında 24 saat avukat desteği sunuyoruz.
• İzleme, raporlama ve belgeleme yapıyoruz
Alanda çalışan raportörler aracılığıyla, başta kötü muamele ve işkence olmak üzere hak ihlallerinin tespiti ve
görünür kılınması için trans hakları raporlaması yapıyoruz.
• Kapasite geliştirme ve eğitim programları düzenliyoruz
Trans bireylerin sivil toplum faaliyetlerine daha etkin şekilde katılmalarını sağlamak amacıyla cinsel sağlık ve
temel haklar, insan hakları ve yasal koruma, psikolojik destek ve korunma, proje döngüsü ve yazımı, politika
oluşturma ve gönüllü yönetimi, savunuculuk ve lobicilik vb. alanlarda düzenli eğitimler gerçekleştiriyoruz.
• Savunuculuk ve lobicilik yapıyoruz
Özellikle cinsiyet kimliği ve ifadesi temelinde yaşanan sorunlar, gündemdeki gelişmeler ve temel hak talepleri
noktasında sivil toplum örgütleri, medya, yasa yapıcılar, karar vericiler ve uluslararası kurumlar nezdinde
sistematik savunuculuk yapıyor ve bunun bir parçası olarak lobicilik faaliyetlerini sürdürüyoruz.
• Uluslararası Nefret Suçları Mağduru Trans Bireyleri Anma Konferansı
Her yıl Kasım ayında Ankara’da, Türkiye ve yurtdışından hukukçu, akademisyen, insan hakları savunucusu,
medya temsilcisi, sanatçı, parlamenter vb. alanında önemli kişilerin katılımıyla nefret suçlarına maruz kalmış
trans bireylerin sorunları, talepleri ve strateji önerileri konusunda “Uluslararası Nefret Suçları Mağduru Trans
Bireyleri Anma” başlıklı konferansı düzenliyoruz.
• Uluslararası Seks İşçileri ve İnsan Hakları Sempozyumu
Her yıl Mart ayında başta Türkiye’deki seks işçileri olmak üzere, seks işçilerinin maruz kaldıkları ayrımcılık,
nefret suçları ve toplumsal dışlanma konularında çeşitli kesimlerin katılımıyla Uluslararası Seks İşçileri ve İnsan
Hakları konulu sempozyumu düzenliyoruz.
• Lubunya dergisi
Türkiyeli trans bireylerin sorunları, talepleri ve trans hareketin vizyonu zemininde yaşanan gelişmeleri aktarmak
amacıyla Lubunya adlı dergiyi yayımlıyoruz. 3 ayda bir yayımlanan dergi ücretsiz dağıtılmaktadır.
BİZE ULAŞIN
Pembe Hayat Derneği hakkında daha fazla bilgi edinmek, yaşadığınız hak ihlali hakkında bilgilendirmede bulunmak,
hukuki destek almak veya herhangi başka bir konuda bilgi paylaşmak ve/veya önerilerinizi sunmak istiyorsanız bize ulaşın.
Kemal Ördek, Projeler Koordinatörü: kemal@pembehayat.org
Buse Kılıçkaya, Basın Sözcüsü: buse@pembehayat.org
Belgin Çelik, Hak İhlalleri Raportörü: belgincelik54@gmail.com
Aras Güngör, Organizasyon Sorumlusu: aras@pembehayat.org
1
PEMBE HAYAT LGBT Dayanışma Derneği
Adres: Ataç 1 Sokağı 3/8 Yenişehir, Çankaya-Ankara
Telefon: 0312 433 85 17 Faks: 0312 433 85 18
Web: pembehayat.org E-Posta: pembehayat@pembehayat.org
FİLİPİNLİ TRANS AKTİVİSTİN
VİZE BAŞVURUSU, TÜRKİYE
BÜYÜKELÇİLİĞİ TARAFINDAN
CİNSİYET KİMLİĞİ SEBEBİ İLE
REDDEDİLDİ
Filipinli trans hakları savunucusu Rio Moreno, CREA tarafından 18 - 26 Haziran 2011 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen Uluslararası Cinsellik, Toplumsal Cinsiyet ve Haklar
Konferansı’na katılmak amacı ile Türkiye’nin
Manila Büyükelçiliği’ne başvurmuştur.
CREA tarafından katılımcı kimliği ile kabul
alan, Astraea Vakfı tarafından da finansal olarak desteklenen Rio Moreno, büyükelçiliğin
gerekli gördüğü bütün bilgileri vize bölümüne sunmasına rağmen, başvurusu usule aykırı
şekilde reddedilmiştir.
Moreno başvuru yaparken, kendisinden pasaportu alınmamıştır. Ayrıca, vize bölümüne
sunduğu orijinal belgelerin bir kısmı kendisine geri verilmemiştir. İlginç bir şekilde, gerekli
belgeleri sunmasından beş dakika sonra, ilgili yetkili Gladys Ortega tarafından başvurusunun reddedildiği yanıtını almıştır.
Rio Moreno, vize bölümü yetkilisinden başvuru
reddi ile ilgili herhangi bir açıklama yapıp yapamayacaklarını sorduğunda ise, “trans kimliği sebebi” ile yanıtını almıştır. Moreno’nun aktif üyesi olduğu Filipinli transkadınların örgütü STRAP
yetkilileri durumu öğrenmek için vize bölümünü aradıklarında, yine Gladys Ortega tarafından
“trans kimliği” işaret edilmiştir.
2
ri ile Avrupa Komisyonu yetkilileri nezdinde
kaygı uyandırmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin
Manila Büyükelçiliği’nin bir yetkilisi tarafından, bundan sonra aynı elçilik tarafından Filipinli trans bireylere vize verilmeyeceğinin belirtilmiş olması cinsiyet kimliği temelli ayrımcılığın açık bir göstergesidir.
Yaşanan bu ciddi ayrımcılık vakası sonrası, Pembe Hayat Derneği olarak, Türkiye Cumhuriyeti
Dışişleri Bakanlığı ile Manila Büyükelçiliği’ne birer mektup yazarak, durum hakkında bilgilendirme yapılması istenmiştir. Ancak, ilgili kurumlar tarafından yaşanan ayrımcılık örneği ile ilgili
herhangi bir yanıt gelmemiştir.
Ayrıca, Rio Moreno’nun talebi ile Pembe Hayat Derneği tarafından, kendisine doğrudan
hukuki destek sunulmaktadır. Dernek olarak,
Moreno’nun yaşadığı açık ayrımcılık ile ilgili kendisine her türlü desteği sunmaya devam
edeceğiz.
PEMBE HAYAT DERNEĞİ’NDEN
DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI’NA
GÖNDERİLEN MEKTUP
08.06.2011
Sayın Ahmet DAVUTOĞLU
Dışişleri Bakanı
ANKARA
Sayın Bakan,
Mağdur, 2010 Haziran’ında Türkiye’nin Manila
Büyükelçiliği’nden vizesini kolaylıkla almıştır.
Elçilik yetkilisine bu durum hatırlatıldığında,
“bu politika büyükelçiliğin yeni politikası” yanıtı verilmiştir.
Türkiye’deki transgender bireylerin maruz kaldıkları insan hakları ihlallerine karşı çalışmalar
yürüten derneğimize, Leo Roberto Moreno adlı
Filipinler uyruklu bir transgender insan hakları savunucusu tarafından, Filipinler’deki Manila
Büyükelçiliği Vize Bölümü tarafından ayrımcılık
yapıldığı iddiası ile bir başvuru ulaşmıştır.
Rio Moreno’nun durumu, uluslararası Lezbiyen, Gey, Biseksüel ve Trans [LGBT] çevrele-
İddia olunan fiil, başvurucu Leo Roberto
Moreno’nun Türkiye vizesi başvuru işlemleri-
PEMBE HAYAT LGBT Dayanışma Derneği
Adres: Ataç 1 Sokağı 3/8 Yenişehir, Çankaya-Ankara
Telefon: 0312 433 85 17 Faks: 0312 433 85 18
Web: pembehayat.org E-Posta: pembehayat@pembehayat.org
ni gerçekleştiren personel Gladys Ortega’nın,
başvurucuya sırf transgender kimliği dolayısı
ile vizenin verilmediğini söylemesi ile ilgilidir.
Başvurucu, 18 – 26 Haziran 2011 tarihlerinde
İstanbul’da düzenlenecek olan Uluslararası
Cinsellik, Toplumsal Cinsiyet ve Haklar Enstitüsü Konferansı’na katılmak üzere kurum
tarafından resmi kabul almıştır. Ayrıca, konferans boyunca yapacağı harcamalar için uluslararası üne sahip kadın hakları fon kuruluşu
Astraea Vakfı tarafından da mali açıdan desteklenmektedir.
Yukarıdaki bilgilere ek olarak, başvurucu vize
başvurusu için gerekli olan her türlü belgeyi ilgili yetkililere sunmuştur. Bu belgelere ek olarak, başvurucunun 2010 yılı içerisinde Türkiye
Büyükelçiliği’nden aldığı vize örneği de sunduğu başvuru dosyasında mevcuttur.
Başvurucunun işlemleri ile ilgilenen Gladys Ortega adlı çalışan, bütün belgeler tam olmasına
rağmen, başvurunun reddedildiğini ve bunun
da “başvurucunun transgender olması sebebi” ile gerçekleştiğini; bunun Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’nın bundan sonraki
resmi politikası olduğunu belirtmiştir.
Gladys Ortega adlı elçilik çalışanının başvurucunun cinsiyet kimliği sebebi ile kişiye vize
vermemesi insan haklarına aykırı bir doğrudan
ayrımcılık örneğidir. Türkiye’nin resmi adaylık statüsü ile uyum reformlarını gerçekleştirdiği Avrupa Birliği’nin topluluk mevzuatı;
Türkiye’nin üye olduğu Avrupa Konseyi’nin
Bakanlar Komitesi [Mart 2010] ve Parlamenterler Meclisi [Nisan 2010]’nin “lezbiyen,
gey, biseksüel ve transgender bireylere yönelik ayrımcılığa karşı” öneri metinleri; Avrupa Birliği’nin her yıl Türkiye hakkında yayımladığı İlerleme Raporları ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi’nin ilgili metinleri
transgender bireylere yönelik ayrımcılığın engellenmesi gerektiği gerçeğinin altını çizer.
Sizden ricamız, bu ayrımcı ve son derece çağdışı uygulamanın detayları hakkında bizi bilgilendirmeniz ve doğruluğu halinde bunun
iptali için gerekli adımları atmanızdır.
AVUKAT SİNEM HUN: DIŞİŞLERİ
VİZE POLİTİKALARI İNSAN
HAKLARINA SAYGI ÇERÇEVESİNDE
GÖZDEN GEÇİRİLMELİ
Filipinli Rio Moreno’nun Türkiye Manila Büyükelçiliği nezdinde yaptığı vize başvurusunun, Moreno’nun aktardığına göre, “transgender kimliği nedeniyle” reddedilmesine
benzer olaylara, farklı ya da benzer nedenlerle de olsa, günümüzde maalesef sıklıkla rastlanmaktadır. Ulus devletlerin münhasır yetkisinde olan “ülkeye giriş vizesi” politikaları, uluslararası konjonktür, iş piyasası ve
ticari parametrelerin olumsuz etkileneceğine dönük endişeler, yerleşik ahlaki değerler gibi nedenlerle dar yorumlanarak başvurucunun cinsiyet, etnik köken, din ve Moreno olayında olduğu gibi cinsiyet kimliği temellinde ayrımcılığa maruz kalmasına yol açmaktadır. Bu ayrımcılık, seyahat özgürlüklerinin kısıtlandığına bakılmaksızın, 11 Eylül sonrasında Amerika ve Avrupa devletleri
nezdinde vize başvurusunda bulunan Müslüman ülke vatandaşlarına da, dünyadaki muazzam ekonomik dengesizliklerden ötürü, işsiz genç kadın veya erkelere de uygulanmaktadır. Yani başvurucunun Müslüman olması,
işsiz olması ya da transgender kimlikli olması, tek başına, ülkeye girişten men edilmesine neden olabilmektedir. Devletler başvurucuya ret nedenlerini açıklamak zorunda değillerse de, son zamanlardaki eğilim, özellikle çalışma, eğitim ve seyahat özgürlüklerinin baş döndürücü bir hızla globalleşmesi ve
uluslararası toplumun şeffaflık talebinin artması nedeniyle, ret nedenini gerekçelendirme yönündedir.
3
PEMBE HAYAT LGBT Dayanışma Derneği
Adres: Ataç 1 Sokağı 3/8 Yenişehir, Çankaya-Ankara
Telefon: 0312 433 85 17 Faks: 0312 433 85 18
Web: pembehayat.org E-Posta: pembehayat@pembehayat.org
Moreno olayında ise, Türkiye yetkilileri herhangi bir yazılı gerekçe göstermemiş; ancak gerekçe, çok rastlanılmayan bir biçimde,
Manila Büyükelçiliği çalışanınca “sözlü” olarak belirtilmiştir. Devletlerin resmi işlemlerinin yazılı olması esas olduğundan, bu işlem
hem usulün ihlaline hem de devletin sürekli değişebilen “görünmez politikalarının” keyfiliğine işaret etmektedir. Nitekim, Moreno
daha önce Türkiye’ye giriş vizesi almıştır. Ancak, bir yıl aradan sonra yaptığı bu başvurunun “transgender kimliği nedeniyle” reddedilmesi, Türkiye Devleti’nin bu süreçte değerlendirme kriterlerini değiştirdiğini düşündürmektedir. Her ne kadar Dışişleri Bakanlığı nezdinde gerek Pembe Hayat Derneği gerekse başka sivil girişimler sayesinde olay bakanlığın İnsan Hakları Komisyonu’nca değerlendirilmekte ve araştırılmakta ise de, bu konuda net bir yanıt alınmadıkça ret nedenini
bu şekilde yorumlamaktan başka bir alternatif görülmemektedir.
Öte yandan, son 20 yıldır gelişmekte olan
uluslararası demokratik toplum, insan hakları temelli kamusal yaklaşım ve uygulamaların öne çıkardığı şeffaflık, yasakların dar yorumlanması ve zayıf tarafın korunması ilkeleri devletlerin ulusal yetki alanlarındaki keyfiyetlerini sınırlandırmaktadır. BM İnsan Hakları Şartı, AB topluluk mevzuatının insan haklarına dair külliyatı, Avrupa Konseyi’nin devletlere iyi uygulamalar çerçevesinde yaptığı tavsiyeler ve tematik raporları ile uluslararası mahkeme kararları cinsiyet, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli haklar konularına vurgu yapmakta ve bunları ihlal eden
her türlü fiilin engellenmesini öngörmektedir. Ayrımcılık yasağı olarak özetlenebilecek
bu ilke, Türkiye’nin de imzacı olduğu İnsan
Hakları Evrensel Beyannamesi, Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi ve diğer uluslararası metinlerde “kişilerin bütün insan hakları ve temel
özgürlüklerden hiçbir ayrımcılığa maruz kal4
madan, eşit ve adil şekilde yararlanması” şeklinde kristalize olmuştur.
Buna paralel olarak, Moreno olayında, seyahat özgürlüğü, kültürel haklar ve kendini geliştirme hakkının ihlal edildiği açıktır. Moreno, Türkiye’ye CREA adlı uluslararası bir kurumun düzenlediği konferansa katılımcı olarak davet edilmiştir. Bu etkinlikle, hem kişisel
gelişimine katkıda bulunacak, hem ağ kurma çalışması yaparak kendini tanıtma fırsatı bulacak hem de seyahat edecektir. Dolayısıyla, “transgender kimliği nedeniyle” verilen
bu ret kararı, ayrımcılık yasağının delinerek
zincirleme olarak başvurucunun temel insan
haklarının, geri dönülmez bir biçimde ihlal
edilmesine yol açmıştır. Hâlbuki, Türkiye’nin
de imzacı olduğu BM Siyasi ve Medeni Haklar Sözleşmesi’nde seyahat özgürlüğü 12.
Madde’de şu şekilde yer almaktadır: “Bir devletin ülkesinde hukuka uygun olarak bulunan
bir kimse, o ülke sınırları içinde seyahat etme
özgürlüğüne ve yerleşeceği yeri seçme hakkına
sahiptir.” BM İnsan Hakları Beyannamesi’nin,
Türkiye’nin de kabul ettiği 27. Madde’sinde
kültürel haklardan yararlanma ve kendini
geliştirme hakkı şöyle ortaya konulmuştur:
“Herkes, topluluğun kültürel yaşamına özgürce katılma, sanattan yararlanma ve bilimsel
gelişmeye katılarak onun yararlarını paylaşma
hakkına sahiptir.”
Moreno’nun itiraz mekanizmalarını çalıştıracağını ve sürecin bireyin haklarını öncelikli addeden mahkeme kararlarıyla aşılacağını
umuyor; uluslararası sistemin bir parçası olduğunu evrensel insan hakları belgelerine imza
atarak gösteren Türkiye’nin, vize politikalarını
bu belgelere uyumlu olarak gözden geçirmesinin gerekli olduğunu düşünüyorum.
Pembe Hayat LGBT Dayanışma Derneği E- Bülten
Sayı:1 Temmuz 2011