BiR IsLAM

DIYANET ILMI DERGI • EKIM- KASIM- ARALIK 1992 • ClLT: 28 • SAYI: 4
•
BiR IsLAM
DAVET Çİ Sİ
0 LARAK
DiN •GöREVLiSi
•
VE ÜZELLİKLERİ
O Nihat HATİPOGLU
*
ürkiye'de İslam dinini "tebliğ ve irş~d"la resmen görevli ve yükümlü olan
memur kadrolarını sadece Diyanet Işleri Başkanlığının bünyesinde barın­
dırmaktadır. Mart 1991 rakamları esas alındığında seksenbinin üzerinde
görevlimiz, 65.791 camide bu hizmeti yürütmeye gayret ediyor. Evinde
beş vakit, ayrıca cuma ve bayram namazları dolayısıyla milyonlarca insan camiierimize ibadet niyyetiyle gelmektedir. Bir hafta içinde camiierimize konuk olan müminlerin sayısı o denli fazladır ki, ancak milyonlarla ifade edilebilir. Televizyon
ekranları hariç tutulursa, dev adımlarla her yere girebilen kitle iletişim araçları dahi bu noktada bizim kadar şanslı değildir. Her kültür seviyesinde milyonlarca insanımız camilerimizde vaiz, imam ve müezzin kadrolarını işgal ederek hizmeti yürüten değerli görevlilerimizin konuşmalarını, hitabe ve yorumlarını izliyorlar.
T
Peki bizler ayağımıza kadar gelen bu büyük imkanı değerlendirebiliyor muyuz?
sorumuza müsbet cevap vermek haylice zordur. Zira karşılaştığımiz olaylar, sızlanmalar, tenkitler bizim bu işi İslam'ın bizden istediği tarzda yapamadığı­
mızı göstermektedir. Bu KONUDA NET, AÇIK VE SAMİMİ OLMAK ZORUNDA YIZ. H atalarımızı söylemem ek, şeffaf olmamak yapılmış olan hataların sürmesi demek olur. Din görevlileri bütün bir camia olarak aile gibidir. Birbirlerine
sahip çıkmak, birbirlerini yıkamak, hatalarını net olarak ortaya koymak zorundaSanıyorum
dırlar.
• Din İşleri Yüksek Kurulu Uzmanı
• 97.
SOSYAL BOYUTUMUZU KA YBEDİYORUZ
Din görevlisinin işgal ettiği kadronun resmi adı ne olursa olsun, İslam literatüründeki adı "ed-dai, ed-Duat = yani davetçi-tebliğci"dir. Davetçinin hizmet ve
sorumluluk ölçülerini ise peygamber (s.a.s.) temiz ve nezih hayatlarında ortaya koymuşlardır. Peygamber olmanın yanında cemaat lideri olan Hz. Muhammed (s.a.s.)
bu bağlamda hepimizin önderi ve lideridir. Yüklendiğimiz ağır sorumluluğu ahiret
günü yüzümüz ak çıkacak tarzda ifa etmek istiyorsak, O'nu bütün mübarak karakter, kişilik ve sünnetiyle taklit etmek zorundayız. Çevresinde başarılı olan din
görevlilerinin hayatları etüd edildiğinde; başarısının dozunun İslamla barışık yaşamasıyla orantılı olduğu görülür.
21. asrın eşiğine geldiğimiz şu günlerde din görevlileri olarak kendimizi sorgulamak, yoklamak, artı ve eksi yönlerimizi ortaya koymak zorundayız. Bütün putların yıkıldığı, insanların silkindiği dünyada bizler 50-60 sene önceki metod ve hitab tarzıyla kürsüye, minbere çıkmak hakkına sahip değiliz. Zira artık camide bizi
dinleyen insanlar, bundan bırakınız 40-60 sene, belki birkaç ay önceki insanlar bile değillerdir. Farklı şeyler, doyurucu izahlar, tatmin edici yorumlar, sosyal ve psikolojik açıklamalar istemektedirler. Hep tehdit eden, kınayan, korkutan, itici ve
nefret ettirici değil; sevdiren, rahmete çağıran, ısındıran, barıştıran, dünyadan haberi olan insanlar görmek, duymak istemektedir.
Kur'an-ı
Kerim' de, ümmederine tevhid inancını ileten büyük şahsiyetlerle, onnegatif liderler arasında meydana gelen olaylar sunulurken şu
nokta dikkati çeker: Peygamberler her zaman toleranslı, nazik, yumuşak ve samimi davranmışlardır. Tehdit unsurunu kullanmamışlardır. Anlaşma zemini bulundukça, her şartta "silm" yani anlaşma ve barış yolunu açık tutmuşlardır.
ların karşısındaki
Karşı tarafta yer alan diktatörler ise sert, acımasız, gaddar ve insafsız bir görüntü sergilemişlerdir. Hz.Musa'nın getirdiği tevhide boyun eğen sihirbazlara karşı Firavun'un tavrı; Hz. İbrahim'in davetine cevap olarak ateşten başka çıkış bulunamayan Nemrud'un bağnazhğı; Karun'un, Hamam'ın, Aslıab-ı Uhdfid'un, Fil
ashabmm, peygamberlerin kavimlerindeki şirk liderlerinin insaf bilmez kişilikleri,
ilahi davet karşısındaki telaş ve korkuyu açıkça ortaya koymaktadır. Demek ki
tehdit, sürekli korkutma, zorbalık İsiama karşı olan unsurlarm metodudur.
islamı sunmak durumunda olan bizler, muhatap, kim olursa olsun, yumuşak
ve kuşatıcı tavrımızı terketmemeliyiz. Hz. Lokman'ın oğluna tavsiyede bulunurken kullandığı nazik ifadelerden çok önce: "Ey oğulcuğum!" diye başlaması: Hz.İb­
rahim'in put imal eden babasına tevhidi tebliğdeki hitabına saygı ve merhamet kokan "Babacığım" tarzıyla başlaması bizler için hayati önem taşıyan noktalardır.
Bugün İslami anlatmak zorunda olan İslam davetçilerinin bir türlü kavrayamadıkları işte bu hassas çizgidir. itici, yatışmaz ve insaf kabul etmez görüntüm üz
dışında; kullandığımız
uslilp, seçtiğimiz cümleler, verdiğimiz örnekler çoğu kez kalbi
islama ısınacak insanlara da kapıyı kapam1ştır. İslami ölçüler anlatılmasın demiyoruz, böyle bir istek kimsenin hakkı da değildir. Ama her şeyin söylenınesi gereken zamanı ve zemini, üslilbü vardır. İslami "en iyi bilen ben bildiğim tarzda
• 98.
anlatırım" şeklinde özetleyebileceğimiz
sert yapımız, bazen bizim de hatalarımızı
düzeltmeden yaşayıp gitmemize sebep olmaktadır. İslam'a, camiye, cemaata, Kurana yabancı olan yüzbinlerce insanın ürkütücü cehiiletinde, daha çok tebliğ görevini gerekli tarzda yerine getirerneyen insanlarımızın büyük rolü vardır. Hoşomu­
za gitmese de bunu söylemek zorundayız. Daha büyük sorumluluk yükleneceği­
miz yarınlara, güçlü ve hazırlıklı girmek için bunu tartışmakla yükümlüyüz. Zira
çoğu kez camiye gelen müslümanları doyuramadığımız gibi, cami dışındaki dünyada sesimiz-soluğumuz hiç, ama hiç, duyulmuyor. Yani sosyal boyutumuzu yitirmiş gibiyiz.
MENFİ MUHATABLARIMIZ EBU CEHiL'DEN DE Mİ ŞiDDETLi?
Kendimizi Hz.Nuh'un gemisindeki müminlere benzetip, bütün dünyayı tufanda kabul etmenin insanlığa sunacağı müsbet bir mesaj yoktur. Taif'te taşiara hedef olurken bile, rahmet duası yapmaktan vazgeçmeyen Hz.Muhammed (s.a.s.)'in
geniş rahmetini islamı bilen insanlar olarak taklid etmek zorundayız. Lat, Menat,
Uzza putlarının aşkı ancak bu muhammed! tavır sayesinde gönüllerden silinmişti.
Herhalde biz görevliler olarak Ebu Cehil'den çok daha şedid insanlarla karşı karşıya değiliz. O halde hikmetle, sevdirerek, ısındırarak ve ama bütün bunları yaparken "bilerek" insanları kazanmak zorundayız.
Bilmek gerekir ki ateist, kumarbaz, içkici, rüşvetçi, cani ve benzeri insanlar herkesten önce bizlere muhtaçtır. Belki zamanında ulaşabilseydik kişi hırsız, katil veya başka suçtan aranan suçlu olarak polisle karşı karşıya gelmeyecekti.
Hz.Musa ve Harun'un, gaddar ve zalim Firavun'a giderken "Firavuna karşı
emrine muhatab olmaları ne kadar anlamlıdır. Taha Suresi'nin 44.ayetinde "V arın da ona yumuşak söz söyleyin; olur ki nasihat dinler yahut
korkar" buyuruluyor. "Taği =azgın" Firavun'a yumuşak bir şekilde hareket emredilmişken, bize muhtaç olan ve çoğu iyi niyetli, sağ duyulu insanlara sertliğin
faydası nedir?
yumuşak davranın"
Birer İslam davetçisi şuuruyla, İslam rahmetinin bütün insanlığı kaplaması niyetiyle, Peygamberimiz (s.a.s.)'deki vasıfları örnek alarak hedeflenen noktaya varabiliriz. İşte bu ağır yüke talip olan din görevlisinin, şahsında bazı özellikleri toplaması, davetine bu öncüllerle başlaması şarttır.
Esasen genel olarak bütün müslümanlarda, ama özel olarak din görevlisinde
gereken bu sıfatiarın bir kısmını şöyle sıralamak mümkündür:
bulunması
Din Görevlilerinde Aranacak Özellikler
1. YUMUŞAKLIK: Yumuşaklık Allah ve Resulünün sevip övdükleri bir özelliktir. "Hilm" diye de niteleyebileceğimiz bu özellik; her türlü şartta dengeyi yitirmeme, kendisine yapılan terslikler e müsamahalı davranma, sabır, sessizlik ve barış yolunu seçme olarak da tanımlanabilir.
İnsanları,
içinde bulundukları çıkmazdan hidayete çağıracak davetçinin bu özelgerekir. Zira davet edilen insanlar çoğu kez, kendi-
liği şahsiyetinde bulundurması
• 99.
lerini içinde bulunduiçiarı hatadan kurtarmaya çalışan davetçilere karşı kırıcı olurlar. Hatta, e~itimsizlik ve günahın zarurl birer neticesi olan bu türden dengesizlikler "hilm"le karşılanmalıdır.
Peygamberimiz,
Eşecc
Abdüi-Kays'la muhatab olduktan sonra
şöyle
buyur-
muştur:
"Sende Allah'ın
mamak"<1l
sevdiği
iki özellik vardır:
Yumuşak
huylu olmak ve aceleci ol-
Eşecc Abdulkays, Peygamberimizin bu övgüsüyle şu nedenle karşılaşmıştı: Kendisi bir kafile içinde Medine'ye gelmiş, kafile ve kavminin diğer kişileri yıkayıp,
temizlenmeden Peygamberimizin huzuruna çıkmışlardı. Ancak Eşecc elbise çantasını beklemiş, temiz giysilerini giyindikten ve temizlendikten sonra Peygamberimizin huzuruna edeb, saygı ve güleryüzle çıkmıştı. İşte bundan ötürüdür ki, bu
övgüye hak kazanmıştı.
İslam! tebliğ noktasında
olanlar genellikle halkın farklı tabakalarıyla karşı kargelirler. Her türlü insan grubunu dinietecek en baskın karakter ise yumuşak­
lıktır. Davetçiye karşı önyargılı olan nice negatif unsurlar; yumuşak, teenni sahibi
ve musamalıalı davetçiyi gördüklerinde geri adım atmışlardır.
şıya
Yumuşaklık
özelliğiyle
Peygamber ahlakıdır. Yüce Allah, Peygamberi Hz. İbrahim'i bu
Kur'an'da anmıştır:
"Doğrusu İbrahim çok içli, yumuşak huylu ve kendini Allah'a vermiş bir kim-
se idi"< 2l.
Yumuşak huyluluk bazı kimselerde yaradılıştan vardır. Bazı kimselerde ise sonradan, örnekler edinilerek kazanılır. Yaradılışında bu güzel hasletle doğmuşolan
insanların bu özelliklerini yaşatmaları, geliştirmeleri ve pratiğe koymaları şarttır.
Zira ancak "yumuşak huylu" davetçilerle muhatab olan diğer meslektaşları kendi
hatalarını aniayıp ayıklama yoluna gidebilirler. Bu nedenledir ki daha önce rivayet ettiğimiz hadiste, Peygamber (s.a.s.)'in övgüsüne mazhar olan Hz. Eşecc, Peygamber (s.a.s.) efendimize şöyle sormuştu: Ey Allah'ın Resulü: Bu iki güzel özellik yaradılışta mı bende vardı, yoksa sonradan rru kazandım? Peygamberimiz (s.a.s.)
şöyle buyurdular: "Yaradılışta Cenab-ı Allah sana bu iki özelliği nasib etti"C3l.
belirtmek gerekir ki; yumuşak huyluluk "cahil" olan insanların
gösterilir. Yoksa hilm' den maksat her türlü hakaret ve aşağılan­
mayı kabullenmek demektir değildir. Mü'min izzet ve şeref sahibidir, bu özelliklerini hiçbir zaman yitirmez. Bu nedenledir ki gerçek yumuşaklık, yanlış ve dengesiz
Hemen
şunu
tavırlarına karşı
#
veya
#
kelimesiyle Ebu Davud, Edeb, bab: 161; hd. 5225; Müsned,
Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 123; c. 4, s. 206; ayrıca ~ kelimesiyle ise Müslim, İman,
25, 26, bab. 6; Tirmizi, Birr, bab: 66, hd: 2011.
(2) Hud, 75
(3) Müslim, İman, bab: 6, hd. 25-26; Tirmizi, Birr, bab: 66, hd: 2011; İbn-i Kayyım. Zadül Mead, c. 3, s. 36.
(1)
• 100.
davranan kişiyi refüze edebilecek, altedebilecek durumda olan
sabır ve toleransa denir.
kişilerin gösterdiği
İsHimi geniş kitlelere ulaştıracak olan çlavetçilerin bu farkı çok iyi etüd etmeleri gerekir. Peygamberimiz (s.a.s.), zayıf ve cahil bedeviye karşı hilm ve tebessümle
karşılık verirken; Kabe'nin avlusunda oturup durum müzakeresi yapan Kureyşin
güçlü aristokratianna tehdit edici tarzda: "Ey Kureyş topluluğu beni duyuyor musunuz? Nefsim kudretinden olan Allah'a yemin ederim ki size bir boğazianma ile
geldim" cümlelerini kullanıyordu. Yerine göre yapılan bu tarzda konuşma o kadar geniş bir yankı yaptı ki oturanlar onun sözünden fazlasıyla etkilendiler. Sanki
herbirinin kafasında bir kuş vc..ıdı da kaçmasın diye taş kesilmişlerdi. Hatta daha
önceleri Peygamberimize karşı en sert davrananı bile yumuşak cümlelerle yaltaklanmaya gayret ediyordu: "Ey Ebu'l Kasım bizi halimize bırak! Vallahi sen ne yaptığını bilmeyen biri değilsin" diyorduC4l.
2. TEVAZU: Tevazü'nun zıddı olarak da ifade edilen Kibr(büyüklenme) Hz.
Adem (A.S.)'ın yaratılmasınından sonra işlenen ilk günahtır. "Kibirden dolayı İblis,
Yüce Allah'ın rahmetinden kovuldu. Ahiret gününe kadar Lanetlenmeye hak
kazandı" "Bunun üzerine Allah, öyle ise oradan çık! Çünkü artık kovuldun!, dedi. Muhakkak ki kıyamet gününe kadar lanet senin üzerine olacaktır. csı
Kibir sahibi olan kişinin cennet ehlinden olamayacağı Peygamberimiz tarafın­
dan haber verilmiştir. Bir Hadislerinde şöyle buyurmuşlardır: "Kalbinde zerre miktarınca kibir bulunan kişi cennete giremez. "(6)
Peygamberimiz (s.a.s.)'in nübüvvet görevini ifa sırasında tevazuu ile büyük mesafeler aştığını, hatta cemaatın etrafında kenetlenmesinde bunun en önemli unsur
olduğunu hatırlatma sadedinde Yüce Allah şöyle haber veriyor:
"Allah'tan bir rahmet ile onlara yumuşak davrandın! Şayet sen kaba, katı yüTekli olsaydın, hiç şüphesiz, etrafından dağılıp giderlerdi. Şu. halde onları affet;
bağışlanmaları için dua et!"C7l
Peygamberimizin yüce karakterinde var olan tevazu, İslamın tebliğeisi konumunda olan bütün din görevlilerinde-davetçilerde etkin olarak kendisini hissettirmelidir.
Tevazu; müslümanlara müsamahalı davranmak, ince ve n~zik tavır almak, büyüklenmeden, kibir ve azametten vaz geçmekdir. Kur' ani ifadeyle tevazu "kanad
indirme"dir. "Sana uyan mü'minlere kanadını indir."C8l Bazı müfessirlerce ayetten maksadın, "Sana uyan bütün mü'minler"C9l olduğu ifade edilirken, bazı mü-
(4) İbn-i Hişam, c. ı, s. 290.
(5) Hicr, 34, 35.
(6) Müslim, Fiten, bab: 52, 116; Tirmizi, Fiten bab: 17; ayrıca hadisin sebebi vücudu ile ifadesi
için; İnb Hacer el-Askalani, el-Metalibü'l Aliyye, c. 2, s. 437.
(7) Al-i İmran, 159.
(8) Şuara, 215.
(9) Nevevi, Merahu Lebid, c. 2, s. 118 .
• 101.
fessirlerce: "Peygamberimize inanıp uyan yakın çevresi"0°l manasmadır ki olay
şu noktadan dolayı önemlidir: Din görevlisi; yakın münasebete girdiği, sevgi ve
dostluğunu kazandığı, yani tebliğini ulaştırdığı insana dahi "tevazu" göstermeye
mutlaka dikkat edecektir. O halde uzak çevreye öncelikle mütevazi davranacak.
Bunun diğer bir anlamı da şudur: Tevazu islam davetçisinde gelip-geçen bir tavır
olarak değil, heran diri olan bir karakter olarak bulunacaktır. İslam'a davet edenlerin inanmayanlara karşı son derece mütevazi bir görüntü sergilerken inanan kendi
insaniarına karşı sert tabiatlı olmaları garipsenecek bir çelişkidir.
Davetçi mütevazi olmak zorundadır. Konuşmasında, tavırlarında, giyim ve kuinsanlarla olan münasebetlerinde bu ilkeyi muhafaza etmesi gerekir. Peygamberimiz (s.a.s.), yaşlı bir kadın bile olsa zerre kadar tiksinti duymadan onunla
yolda yürür, giderdi."
şamında,
Peygamberimizin tevazusunu ortaya koyan şu çarpıcı örnek din görevlileri için
ciddi dersler vermektedir: Peygamberimizin huzuruna bir adam girdi. Peygamber
(s.a.s.)'i görünce korku ve heyecandan titremeye başladı. Bunun üzerine peygamberimiz (s.a.s.) şöyle buyurdu: "Kendine gel! Ben melik veya zorba değilim. Ben,
Mekke'de kuru ekmek yiyerek kendisini doyuran bir kadının oğluyum."0 1 l
İslami iletmekle zorunlu olan davetçilerin tevazuun zillet ve boyun eğme ına­
nasma gelmediğini bilmesi gerekir. Zillet ve korkaklığa tevazu kılıfını uydurmak
da mümkün değildir.
Kur' an, davetçilerin hareketlerini düzenleyen şu ayeti mü'minlerin şuuruna iş­
liyor: "Ey inananları Aranızda dininden kim dönerse bilsin ki, Allah'ın sevdiği
ve onların da O'nu sevdiği, inananlara karşı alçakgönüllü, inkareliara karı şiddet­
li, Allah yolunda cihad eden, hiçbir kınayıemın kınamasından korkmayan bir millet getirir .•. "(1 2)
Gerek camide, gerekse de sosyal münasebetlerde din görevlisinin alçak gönüllü
olması, sunulan islamı tebliğin kalbiere daha rahat bir tarzda ulaşmasını sağlaya­
caktır. Camii kapısı itici değil, ısındırıcı bir sevecenliği müjdelemelidir. Cemaat,
camide gururundan buz dağlarını andıran din görevlisi yerine, en mahrem aile münasebetlerini bile kendisine açacağı mütevazi, yakm, alçak gönüllü din görevlisini
görmek istemektedir. Hele, Batıda kilise ruhbarlarının özel moral eğitiminden geçirilerek kitlelere ulaşınaya çalıştığı düşünülecek olursa; İslam davetçiterinin önündeki bandİkapları görerek uzak mesafeleri kısa zamanda aşmaları daha büyük ivedilik taşımaktadır.
3. SABlR: İslam'ın güzelliklerini iletecek olan kişilerin: karşı taraftan gelecek
her türlü tersliğe, düşmanlığa, dengesizliğe ve zulme hazır olmaları gerekir. İnsan­
lar genellikle bilmediklerinin düşmanıdırlar. Yine, insanların yıllarca içinde yaşa-
(10) Zemahşeri, Keşşaf, c. 3, s. 130, Lübnan (Darü'l-Marife).
(ll) el-Mevahib el-Ledünniye, c. 1, s. 298.
• 102 •
(12) Maide, 54.
dıkları
hayat tarzlarını bir çırpıda ellerinin tersiyle silip atmaları bunun yerine başka
bir inanç tarzını hayatı haline getirmeleri haylice zordur. Kişilerin takip ettikleri
akide ne kadar anlamsız olsa da bu ölçü değişmez. İneğe, puta, ateşe veya başka
bir şeye tapan ilkel bir insanın bu sapıklığını terkedip tek bir Allah'a imana
yönelmesi-her ne kadar fıtratın gereğiyse de yine de-zordur.
Din görevlilerinin karşıdan gelecek her türlü olumsuzluğu büyük bir tahammül ve sabırla karşılaması gerekir. Lokman (a.s.) oğluna öğüt verirken, ibadetlerine devam etmesinin gereğinden hemen sonra sabırı ön plana çıkarır. "Yavrucuğum! Namazı kıl, iyiliği emret, kiltülükten vazgeçirmeye çalış, başına gelenlere sabret. Doğrusu bunlar, azınedilmeye değer işlerdir."0 3 )
Aslında, İslam'ın davetçisi sıfatındaki kişilerin karşılaşacakları tahammülü en
zor durumlardan biri de "akidedeki karşı gelme"lerdir. Bunu peygamberler yaşa­
mıştı. Mekke müşrikleri, peygamberimiz (s.a.s.)'e bir müddet kendisinin putları­
na tapması, bir müddet de kendilerinin Allah'a ibadet etmeleri teklifini götürmüş­
lerdi. Mekke müşrik aristokratlarının bu karşı grupları; içinde bulundukları bunalımları yansıtan tekliflerini yaparken, esasen, bir peygambere, karşılaşabileceği en
ağır sabır yolunu açıyorlardı. İlahi vahy Kiifirfin silresiyle onlara cevap verdi.
Kur'an-ı Keyim'e bakıldığında Hz.Musa'nın da aynı sıkıntıya muhatab olduğu görülebilir. Kavmi, vahye muhatab olup iman ettikten sonra, yanlarından geçtikleri
kavmin (Amalikalıların) puta taptığını gördüklerinde Hz.Musa'dan kendilerine de
put yapmasını istemişlerdi. Kur'an hadiseyi şöyle naklediyor: "İsrail oğullarını denizden geçirdik, orada kendilerine mahsus bir takım putlara tapan bir kavme rastladılar. Bunun üzerine, Ey Mfisa! Onlara ait tanrılar gibi bizim için de bir tanrı
yap! dediler. Musa, "Gerçekten siz cahil bir toplumsunuz"dedi. <14>
Tekrar Lokman (a.s.)'m tavsiyesine dönecek olursak üç nokta dikkati çeker.
bu bağlamda Lokman'ın vasiyetinden alacakları yığınla ders
İslam davetçilerİnİn
vardır:
İlk etapta oğlunun ruhi yönden kendini hazırlamasını ister ki bunun yolu ibadettir. İbadetlerin en önemlisi hiç şüphe yok ki namazdır. Bu açıdan "yavrucuğum, namazı kıl" cümlesiyle başlıyor. Daha sonraki aşamada başkalarına fayda
sağlayacak yolu gösteriyor ve "iyiliği emret ve kötülükten vazgeçirmeye çalış" diyor. İyiliğin emredilip, kötülüğün sakındmidığı durumlarda şeytani attraction devreye girer ki o durumlarda güzel bir sabırdan başka çözüm yoktur. Bütün bunlara
hazır olmak gerekir. İşin pratiğine baktığımızda bir çok davetçinin sırf
"sempatikliğini" kaybetmemek için "emr-i bil maruf nehy-i ani'l münker" çizgisinin hayli dışında seyrettiğini görürüz. Bu gerçek, din görevlisinin halk içindeki
ağırlığının da hafiflemesine zemin hazırlar.
İnkardan başka sermayesi olmayanlar, güzele ve hayra çağıran her türlü hamleye inkar reaksiyonları göstermişlerdir. Peygamberimiz (s.a.s.) ilk vahyin ağırlığı
altında Hz. Hatice (r.anha) ile beraber Varaka bin Nevfel'e gittiğinde kanaatımızı
doğrulayan bir cevapla karşılaştı. Varaka bin Nevfel: " ... Kavmin seni Mekke'den
(13) Lokman, 17.
(14) A'raf, 138.
• 103.
çıkardığında keşke yanında olsaydım" dediğinde
peygamberimiz (s.a.s.) "Onlar
beni çıkaracaklar mı" diye sordu. Varaka: "Evet senin getirdiğini getiren hiçbir
kimse (peygamber) yoktur ki, kavminin düşmanlığıyla karşılaşmış olmasın"(15) cevabını verdi.
Davetçi, sadece bu anlamda sabırla donanma yacaktır tabii ki. .. Maddi sıkıntı­
lar, tebliğ yapılacak insanların olumsuz yönleri, çevrenin İslami yapıya uzak olması, beklenmeyen musibet-bela ve tehditler hep sabır çizgisi içinde karşılanmalıdır.
Özel olarak din görevlisinin, cemaatı içindeki insanların yanlışianna sabır ve hoş­
görüyle karşılık vermesi zaruridir.
Kur'an, birer davetçi olmaları hasebiyle Peygamberlerin sabırlarını övgü ile anlatıyoı:
Rasulullah (s.a.s.)'e hitabında; kendinden önceki peygamberlerin şeriatlarını
ve yerleştirmede büyük gayret sarfettiklerini, ortaya çıkan güçlüklere de sabırla göğüs gerdiklerini hatırlatıyor: "O halde peygamberlerden azim sahibi olanların sa brettiği gibi sen de sa b ret... "06)
tebliğ
Evet, İslam'ı aniatma çabası karşısında gadre uğrayan ve telaşlanmayıp
sabreden-hatta bu uğurda şehit olmayı göze alan- kişilerin geleceği aydınlıktır. "Yalnız sabredenlere, mükılfatları hesapsız ödenecektir. "0 7)
4. DOGRULUK: istikamet, diye de tanımlayabileceğimiz bu yapının, İslam davetçisinin hayatına yön vermesi beklenir. İslam kurallarına bağlılık, her şeyi Allah
rızası için yerine getirmek ve dedikleri ile yaptıklarının birbirlerine uygunluğu olan
doğruluk, ihmal edildiğinde, tebliğin bütünüyle devre dışı olduğu görülür. Bir kı­
sım halk kitleleri kendileri doğru olmasalar da din görevlisini, İslam davetçisini
doğru görmek isterler. Ve cemiyette en ciddi tenkitlere, takibe uğrayanlar yine bu
insanlar yani din görevlileridir.
İyiliğe ve doğruya çağıran bir davetçinin her şeyden önce o eylemleri kendi nef-
sinde
pratiğe uygulamış olması
kişinin,
bu
haramları
özel
gerekir. Kur'an ve sünnetteki
yasakları
hayatında yaşıyor olması inanırlığını
ileten bir
tamamen siler.
Peygamberimiz (s.a.s.) kendisine İslam hakkında kesin ve net bir ifade kullanisteyen birine şöyle buyurmuştu: "Allah'a iman ettim de ve sonra dosdoğ­
ru oi'•(IS) Hiç şüphe yok ki Peygamberimizin bu vasiyyetini tutan ve gereğini yerine
getiren her müslüman cennete yakıniaşmış olur. Dünya ve ahiret hayatında mutluluğu yakalamaya çalışırken etrafındakilere de örnek olmak isteyen İslam davetçilerinin bu ilkeyi temel prensip edinmeleri şarttır. Zira "Ailah'a iman ettim" cümlesi,
bütün kudret, otorite ve kuvvetin sahibi olan Allah'a sığınmanın en çarpıcı ifadesidir. Ancak bu son derece önemli olmaklaberaber sadece bir cümledir. Bunun tatbikatı gereklidir. Tatbikatı ise cümlenin yüklediği anlamı, kişinin kendi hayatına
masını
(15)
(16)
(17)
(18)
İbn Hişam, es-Siretü'n-Nebeviyye, c. 1, s. 254-255, Lübnan, 1355 H.
Ahkaf, 35.
Zümer, 10.
Müslim, İman, bab: 13, hd. 62.
• 104.
hakim hale getirmesidir ki bunun yolu da dosdoğru olmak, imanının gereğini hayatı haline getirmek ve bu uğurda zerre kadar endişe göstermemektir. Kur'an bu
sactakatı göstereniere ilahi müjdeyi çok net olarak haber veriyor: "Rabbimiz Allah'tır, deyip sonra da doğrulukta devam edenlere, onlara, melekler, ölümleri anın­
da: "Korkmayınız, üzülmeyiniz, size söz verilen cennetle sevinin, biz dünya
hayatında da, ahirette de size dostuz. Burada canlarınızın çektiği umduğunuz şey­
ler, Bağışlayan ve acıyan Allah katından bir ziyafet olarak size sunulur." diyerek
inerler. 0 9l
Bu anlamda doğruluk; Kur'an ve hadisin hükümlerinin uygulanması ve peygamberimizin hayatta örnek alınması olarak da formüle edilebilir.
Din görevlisinin arzu edilen istikamete varması; kendi hayatını, konuşmaları­
iç dünyasını, kazancını, hitabelerini, gezdiği-dolaştığı
yerleri, ibadetlerini sürekli olarak otokritiğe oturtınası ve; nafile ibadetlere, emr-i
bi'! maruf, nehy-i ani'! münker çizgisine uymaya, hertürlü münasebetinde Allah'ın rızasına talip olmaya gayret etmesiyle mümkündür.
nı, tavırlarını, duygularını,
Bu noktada da İslam davetçisinin örneği peygamberimiz ve O'nun temiz sahabesidir. Serdedeceğim örnek çok önemli dersler verecek niteliktedir:
"Peygamberimizin elçilerinden olan Abdullah bin Huziife es-Sehmi -(r.a.) kabir savaşta Rumiara esir düşer. Onun büyük şahsiyetine hayran olan Rum
Meliki şöyle der: "Hristiyanlaş, eğer Hristiyanlığı kabul edersen seni mülküme ortak ederim. O, peygamber dostu hiç tereddüt etmeden anında reddetti. Tam bir
mürnin heybetiyle. İmparator onun çarmıha asılmasını emretti. Astılar. Sonra oklarla onu hedef tahtası haline getirmekle korkuttular. Zerre kadar korkmadı. Sultan emretti, büyük bir kazanda su kaynattılar. Sonra tek tek esirleri içine atmaya
başladılar. Şehitlerin kemikleri eriyordu bu kaynak suda. Sonra onu işaret ettiler.
Ya Hristiyanlaş veya atacağız seni dediler. Kendisi kazana doğru yürüdü ve kazanın başına gelince ağlamaya başladı. Hristiyanlar onu ağlarken görünce sevindiler. Korktuğunu sandılar. Rum meliki sordu. Neden ağlıyorsun? Bir zamanlar
peygamber (s.a.s.)'in İslam davetini iklimiere taşıyan, her yönüyle Rasulullah
(s.a.s.)'i temsil·ecten büyük sahabi ağır bir edayla şöyle dedi: "Benim yüz canım
olsa da tek tek bu kazana atsalar da Allah'ın yolunda defalarca ölümü tadabilseydim diye arzu ediyorum. Ama siz beni bir kerede atıp öldüreceksiniz. Benim üzüntüm bundandır." Rum meliki ve ötekiler bu muhteşem sahabe karşısında şaşkına
döndüler. Aptallaşıp kalakaldılar. "(20l
tıldığı
"Melik, Hristiyanlaşırsan sana kızımı veririm ve seni krallığıma ortak ederim
dedi. Hayır, dedi. Melik: Başımı (saçlarımı) öpersen seni ve seksen müslüman esiri
serbest bırakının deyince kabul etti. Ve kralın başını öptü böylece sensen müslüman esiri de onların elinden kurtardı. "(21 l
İslam için her türlü fedakarlığa katlanabileceğini söyleyen Abdullah b.Hüzafe
(r.a.) gibi insanlar zaman ve şartlar gerektirdiğinde iddialarını gerçekleştirdiler. Yaı
(19) Fussilet, 30-32.
(20) el-İsabe, c. 2, s. 288.
(21) İbn-i Esir, Üsdü'l:Gabe fi Ma'rifeti's-Sahabe, c. 3, s. 212-213.
•105.
pa yapıp, döneklikte bulunmadılar. İşte gerçek doğruluk ve istikamet budur. "Fethedilen beldelerin insan ları bu fatihleri, onların büyük kişiliklerini, doğruluklarını
ve ak idelerine bağlılıklamnı görünce islama yöneldiler. "(22)
1
Bugün cemiyetimize baktığımızda kalbinde hastalık olan bazı insanların, yine
din görevlilerinde görülebilen "olumsuzluk"ları ön plana çıkarıp; "hoca dedi~ini yapmıyor, o halde onun dediğini tut, ama onun yolundan gitme" tarzında
vicdanlarını kurtarmaya yönelik operasyonlarla kaçamak yolu aradığını görebiliyoruz. Böyle ortamiara meydan vermemek elbette şarttır. Bunun yolu da başkası
m üstakim olduğumuzu bilsin diye değil, Allah ve Peygamberi istedikleri için müstakim olmaktır. Dikkat edilirse ta hicri 8.yüzyılda yaşayan İbn-i Kayyım bile cemiyetin bazı unsurlarının imansızlık için mazeret arayan çıkmasına işaret ediyor:
Şöyle diyor: "Biz ve başkaları defaatle gayri müslimleri islama davet ettiğimizde
hep şu cevabı aldık: "Bizim islama girişimizi engelleyen şey: İsiama bağlıların habazı
yatlarında gördüğümüz yaşam tarzıdır. Eğer İbn-i Kayyım müslümanların İslam
ve ilkelerinden tavizler vererek yanlış ve ters örneklere sebep
yaşasaydı kimbilir ne diyecekti?"<23 >
olduğu
günümüzde
5) GÜZEL AHLAK: "Nefsin örtüsü" olarak ifade edebileceğimiz güzel ahlak, Yüce Allah'ın güzel gördüğü, övdüğü, peygamberine emrettiği peygamber
(s.a)'in de öncelikle kendisi uygulayıp sonra da etrafına ilettiği actab, davranış, hareket, karakter ve süluk'a denir.
Ahlak kelimesi ile yaradılış kelimesinin kök harflerinin (Ha-le-ke) aynı olması,
bu iki kavram arasındaki köklü ilgiye dikkati geçer. Sanki "ahlak" kavramı içine
giren hertürlü hareket, "yaratılışta" İslam fıtratı üzerine doğan ve ona sonradan
değişmeyecek olan, ayrıca da vahiyle desteklenen müminin bütün hareketlerinin
toplamına denir. Bu açıdan da fıtrat çizgisini aşmayan, dejenere edilmemiş ve vahye
tabi olan kişinin bütün disiplinli hareketleri "ahlaki" olmak zorundadır. Zaten
"Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim. ~W,~\ ~ ~~ ~ (24)
hadisine dikkat edildiğinde şu nokta göze çarpar: Peygamberimiz, güzel
iyi, faydalı ahlakı tamamlamak için... diyor.. Neden tamamlamak?
Zira, insan fıtratının gereği olan güzel ahiakın ölçüleri ilk peygamber Hz. Adem
(a.s)'den bu yana bütün peygamberler tarafından Allah'ın iradesine uygun olarak
ortaya konmuştur. Ancak tahrif edilen kitaptarla beraber, karakter, değer ve ölçüler de esas ölçüsünden çıkarılmıştır. İşte Peygamberimiz bu değerleri istismara
meydan vermeyecek tarzda yerine koyuyor, eksikliklerini tamamlıyor ve bunların
üzerinde birikmiş şirk tozlarını silkeliyordu ... Bu nedenle de tamamlamak ifadesini kullanıyorlardı.
İslam davetçisi Rasulullah (s.a.s.)'in tamamladığı ahlaki değerleri önce kendisi özel hayatına, moral yapısına enjekte edecek ve sonra da vahyin yüklediği sorumluluk bilinciyle muhataplarına iletecektir. Tabii davetçi neyin ahlaki, neyin gayr-i
(22) Hatipoğlu, Nihat, Da.vetin İlkeleri, s. 60.
(23) a.g.e., s. 60.
(24) Muvatta, K: 47 Hüsnü'l-Hulk, b. 1, hd. 8; Müsned,. c. 2, s. 381 (Müsneddeki ifade
~~~i ~ı.;..
" tarzındadır.)
•106.
ahlaki olduğunu Kur'an ve sünnetten öğrenmek zorundadır. Hatta kamuoyunu yönlendirecek ahlaki normları yine bu insanlar dizayn etmek zorundalar. Zira "güzel
ve ahlaki" ölçülerin tamamen net bir çizgiyle sunulmadığı cemiyette, baskı gruplarının kabul ettikleri değerler ahlak olarak kendini kabul ettirebilir. Örneklenecek olursa: Mesela, bir kimsenin kızını veya arkadaşının hanımını dansa kaldırması
Batı kültür ve normları içinde ahlaki olarak düşünülebilir ama, İslami ahlak içinde bunun Kur'an ve Sünnete göre kabul edilemez olduğu ortaya konmalıdır.
Pekiila kötü ahlak nedir? Sadece yalan söylemek, içki içmek, kötü yerlere gitmek, hırsızlık yapmak (vs.)mi kötü ahlaktır? Bunların yanı başında özellikle İs­
lam davetçisinin, dış dünyayla, ailesiyle ve hatta kendisiyle ilgili olan ama sünnete
ters düşen her türlü tasarrufları kötü ahlak sınıfı içinde düşünülmelidir.
Rasulullah (s.a.s.)'in ahlakı Kur'an olduğuna göre İslam'ı iletecek kişilerin de
böyle olmaktan başka çareleri yoktur.
6. ŞUURLU BİR İMAN: Neye, niçin iman ve teslimiyet içinde olduğunu düşü­
nen, hadisin ifadesiyle "iman ettikten sonra yeniden küfre dönmeyi diri diri ateşe
atılmakla eşit gören"< 25 l ve iman ettiği ilkelerin dünya ve dünya kamuoyu üzerindeki yerini ve boyutlarını bilen insan şuurlu insandır.
Sözkonusu din görevlisi olunca; onun şüphe ve tartışma kabul etmez, bir samirniyetle Allah'a sığınınası olgun bir imana sahip olması bütün zihni melekelerini
vahye adaması şuurlu bir imiina varması için gerekir.
İsliimi davet, irşad ve tebliğin "mesleğim olduğu için" değil "iman ettiğim için"
yerine getirilmesi; konunun bir şuur ve vecd içinde anlaşıldığının isbatı olur.
Sahabenin öncülerinin ilk dönemde akideleri uğrunda çektikleri zulumler bu
güçler üzerinde meydana getirdiği telaşın zorbalığa dönüşme­
sidir. Şuurlu iman denirken; iman edilen şeye kafa yorma, taklidi değil, tahkiki
bir imanla meselelere eğilme, akide uğrunda her türlü çileye hazır olma gibi esaslar da anlaşılmalıdır. Nitekim bu şuur sayesindedir ki, sahabe (r.anhum) doğduk­
ları yerlerden binlerce kilometre uzaklıklarda ya şehit olarak veya muhacir olarak
bugün kabirierin de dirilecekleri günü beklemekteler.
şuurlu imanın karşı
" ... Ebu Eyyüb el-Ensari (r.a). Bu büyük sahabi şu an İstanbul'un surlarının
dibinde yatıyor.
İşte Ümmu Haram (r.a) Kıbrıs'ta, Arabillerine uzak olan bu adada yatıyor.
İşte şuradaUkbe b.Amir(r.a) Mısır'da bir kabirde dinleniyor. Biliii (r.a) Şam'­
da gömülü. Veya Abdullah b.Amr b.el AS (r.a) Kahire'de mezarında haşre gideceği günü bekliyor .
... Useyd b.Hudayr (r.a) Uhud harbinde vücudundaki ağır yedi yarayı sarmaya, tedaviye çalışanlara müsiide _etmiyor ve 'Rasulullah (s.a.s.)'in çağırdığı yerde
mazeret olamaz, diyerek müşrikleri takib eden cemaatin içine katılıyor. "(26)
(25) Müslim, Iman, 66, 67; Buhar!, Iman, 9, 14; İkrah, 1.
..
(26) Dr. Hümam Abdurrahim Said, Kavadi'd-Da'veti ilallah, s. 120, Urdün .
• 107.
ifade ettiğimiz bunca fedakarlık ancak şuurlu bir iman sayesinde ortaya kanabilir. Davetçi şuurlu iman ile normal bir gayretin ulaşamayacağı mesafeleri kısa
sürede aşabilir. Yapılan İslami irşad hizmetinin cami boyutlarının dışına taşması;
tebliğ hizmetini hayatının yegane gayesi olarak gören gayretli, fedakar ve şuurlu
görevliler sayesinde olabilir.
7. İBADETLERE DEV AMLILIK: İbadetler; kulu Allah'a yakınlaştıran, sahibini iddiasında güçlü kılan, samimiyeti pekiştiren manevi silahlardır. Konuşan
batibin cümleleri kalplerde akis bulabiliyorsa, yüzü davası kadar aydınlıksa, düş­
manlarının üzerinde heybet uyandırabiliyorsa, bütün bunlar; farz, vacip ve nafile
ibadetler e olan bağlılığındandır.
İbactetlere devamlı olma gayreti, Allah'ın rızasını kazanmaya talip olan kişiyi
Rabbani kılar. Artık o kişinin yemesi, içmesi, hareketleri, uyuması, kalkması, konuşması, sevgisi, nefreti tamamen Yüce Rabbin rızasını kazanmaya yönelik hale
gelir.
Buhari'nin rivayet ettiği kutsi bir hadisin bir bölümünde şu cümle! ere muhatap
oluruz: "Kuluni farz kıldığım ibadetler (i yerine getirmek)'de daha güzel bir şeyle
bana yakınlaşamaz. Kulum nafile ibiideHere bana yakıniaşmaya devam eder ... "<27 l
Nafile ibadetler; farzlarda meydana gelmiş eksik ve gedikleri örterken, kişinin kalbini temizler. Şuurunu duru hale getirir, günahtan uzaklaştırır. Helale talip konumuna getirir.
ibadetleri kullak takvası içinde yerine getiren kişi abi d olur. Gerçi abidlik imani bir mertebe olduğu gibi zıt manaya da kullanılmıştır. Nitekim Kur'an-ı Kerim
iki manayı da içine almıştır. Müşrikler; putun, tagütun, sahte ilahların, nefislerinin abidleri olarak tanımlanmışlardır. (28)
Müsbet manada abid olabilme bütün din görevlilerinin hedefi olmalıdır. Peygamberimiz (s.a.s.)'in Mirac olayı anlatıldığında dünya'da varılabilecek en yüce
mevkiindeki sıfatı için "abd =kul" sıfatı uygun bulunmuştur. "Abdini-kulunu
Mescid-i Haram'dan Mescid-i Aksa'ya götüren Allah'ın şam ne büyüktür."<29 l denir. Açıkça görülüyor ki, Yüce Allah, Peygamberini dostunu habibini. .. tarzında­
ki sıfatlar yerine kulunu sıfatını irade buyurmuşlardır. Hz. Yusuf< 30l ve diğer
peygamberler hakkında "mü'min kullarımızdandı"(3J) ifadeleri ufuk açıcı noktalardır.
O halde bir ferdin "Allah'ın kulu" sıfatını haketmesi en büyük şereftir. Din
görevlisi farz ibadetleri hiç bir aksama yapmadan yerine getirirken cemaatine tavsiye ettiği nafile oruç, namaz, sadaka gibi ibadetlere de gayretli olmalıdır. Sadece
(27) Buhari, Rikak, 38; el-Ehadisi'l-Kudsiyye, c. 1, s. 81, Lübnan.
(28) Mü'miniln, 47; Kafiriln, 4; Enbiya; 53, ayetlerinde müşrik abidler bu manada kullanılmıştır.
(29) İsra, 1.
(30) Yusuf, 24,
(31) Saffat, 81, lll, 122, 132; Sa'd. 45; Tahnın
• 108.
camide bulunduğu gün namazlarını kılan ama sair zamanlarda camiyle irtibatını
bütünüyle kesen bir din görevlisinin insanlar nazarındaki itibarının ne olacağını
kestirrnek zor değildir. En büyük davetçi olan Rasulullah (s.a.s.) geceleri mübarek
ayaklarının altı şişecek kadar kıyamda kalırdı. Kendisi bunun sebebi sorulduğun­
da "Şükreden bir kul olmayayım mı?"<32 > cevabını verirlerdi.
Teheccüd namazını ne mukim ne de misafirken asla terketmezdi. Evinde para
halde gecelediği görülmernişti. Mutlaka tasadduk ederdi. (33) Kısaca, din görevlisi, gerek farz ve gerekse de nafile ibadetler konusunda, davet ettiği insanlardan mutlaka önde olmalıdır.
olduğu
8. AHDE VEFA VE EMANET: Emaneti güvenilirlik manasında ele alıyoruz.
olmak, kendisine teslim edileni korumak gibi anlamları da vardır. Kur'an müminlerin hallerinden bahsederken, "Onlar ki emanetlerine ve verdikleri söze (ahdlerine) riayet ederler. "(3 4) diyor.
İstikamette
Ayette emanet ve vefa sıfatları hemen dikkati çekiyor. Emaneti çok geniş boyutlu olarak irdelemek zorunluluğu vardır. İbadetlere bağlanmak, haramlardan
kaçınmak Allah ile kul arasındaki emanetlerdendir. Kişilerin birbirleriyle münasebetlerinde takip edecekleri emanetler vardır ki, bunlar da; birbirlerine saygı, sevgi, merhamet, müsamaha, kolaylık, tevazu göstermeleri; dedikodu, tecessüs, iftira,
kötü zan, ve benzeri zulumlerden kaçınmalarıdır.
" ... dargın olan kardeşlerinizin arasını düzt:Itin. "(35 > "Ey inananları Bir topluluk bir diğerini alaya almasın, belki de onlar kendilerinden daha iyidirler. Kadınlar da başka kadınları alaya almasmlar belki onlar kendilerinden daha iyidirler.
Kendi kendinizi ayıplamayın; birbirinizi kötü lakaplara çağırmayın ... "(36> ve benzeri ayetler hep emanet kavramı içinde ele alınmalıdır.
Emanetlere uygun hareket etme din görevlisinin tabii karakteri olmalıdır. Böylece insanların sevgi ve güvenini kazanabilir. Peygamberimizin nübüvvetinden önce "el-emin" olarak tanınması, nübüvvetinden sonra davasının başarılmasında hayli
yardımcı olmuştur. Ta Mekke'den hicret edeceği günde dahi yanında Ebu Cehil'in
emanetlerini taşıyordu. Bu hususlar din görevlisi açısından hayati önem taşır.
Cemaat, caminin etrafındaki esnaf, mahalle sakinleri, Kur'an okumaya gelen
gençler, ilim öğrenmek için müftü, vaiz, imam ve müezzinlere müracaat eden insanlar, mahalledeki fakirler, kimsesizler, yetimler, zayıflar, yoksullar hep din görevlisine birer emanettir.
(32) Buhari, Teheccüd, 6; Tefsir (Sure-i Hucurat), 2; Müslim, Münafikun, 79-81; Tirmizi, es-Salat,
bab ·187, Nesai, Kıyamü'l-Leyl, 17; İbn-i Mace, İkame, 200; Ahmed, Müsned, c. 4, s. 251,255 ~- 6,
s. ı 15.
(33) Dr. M. Seyyid el-Vekil, Ususu'd-da'veti ve adabi'd-duiit, s. 108, el-Vefa, Mısır, 1987.
~34) Mü'miniin, 8.
(35) Hucurat, 10.
(36) Hucurat, 11.
•109.
Ayette dikkati çeken ikinci husus da ahde vefa' dır. Allah'ın fıtrata uygun olarak gönderdiği dine bağlanmak, İsliimf tebliği ulaştırmak, sorumluluğun farkında
olmak ahde vefanın gereğidir. Bütün yeryüzü sakinlerini Kur'an'a inanmaya onu
uygulamaya, boyun eğmeye çağırmak, muharref dinlerden olan Yahudilik ve Hristiyanlığın Saliklerini Kur'an rahmetine davet etmek, işte bütün bunlar emanet ve
ah de vefanın gereğidir.
Din görevlilerinin, verdiği sözü yerine getirmesi, <37) ahdine vefa göstermesi<38l
söylememesi, yaptığı şeyi söylemesi<39l ahdine bağlı kalmasının
yapmayacağı şeyi
gereğidir.
islamı tebliğ durumunda olan birinin; sözünde durmuyor, kendisine bir şey emanet edilemez, güvenilir değildir gibi olumsuz yapıyla tanınması ona ve temsil ettiği
davaya ciddi darbe vurur. Kur'an böyle tanınan kişileri şu ağır cümlelerle ikaz
ediyor:
"İpliği sağlam ördükten sonra onu söküp bozan kadın gibi olmaymız. "(40)
9. ZÜHD VE CÖMERTLiK: Zühd, insanın elindekine önem vermeme, kalbi
dünya ve sözü ile gereğinden fazla meşgul etmeme ve Allah'ın takdir ettiğiyle yetinme olarak tarif edilmiştir.
"Zühd" kavramı gerek normal bir müslümanın ve gerekse de davetçinin hayahep yanlış yorumlanmıştır. Zühd'ün dünyadan, nimetlerinden, tamamen uzaklaşmak olduğu sanılınıştır. Halbuki müslüman dünyadan soyutlanmış insan değil,
dünyaya söylenecek çok sözü olan insan demektir. Bu bağlamda zühd, dünya ve
nim~tlerine helal ve haram mantığıyle yaklaşma, ekonomik gücü ne olursa olsun;
zevk, lüks ve israfla bezenmiş bir hayata iltifat etmeme, sermayeyi hayatına yön
verecek tarzda görJ1leme, haramların tümünden, günahların ise büyük ve küçüğünden sakınma olarak anlaşılmalıdır. Zahid insan böyle insandır. Maddi yönden
güçlüyken, ekonomik kuvveti kişisel zevk ve istekleri için kullanmamak, ancak davet
için seferber etmek davetçinin zühdündendir. Ziihid olan din görevlisi servet biriktirrnek peşinde olmamalıdır. inancı uğrunda gerekirse şehit olmayı gaye edinmiş
olan din görevlisi malının tamamını nasıl olur da feda etmekten sakınabilir.
tında
Zühdün bir yönü cömertlikle alakalıdır. Hulafa-i Raşidin halifelik görevini almaddi yönden hangi noktada idilerse, halifelik görevi sona erdiğinde
ondan daha alt düzeyde servet sahibi idiler. Onlar bu maddeye kıyınet vermeyen
ölçülerini Peygamber (s.a.s.)'den almışlardı. Peygamberimiz (s.a.s.) Safvan
b.Ümeyye'ye Huneyn günü bir vadi dolusu büyük baş hayvan vermişti. Olayı anlatan Safvan diyor ki, "Rasulullah (s.a.s.) bana vermeye devam ediyordu. O insanlann en buğz ettiğim kişisi olmasına rağmen öylesine verdi ki, nihayet insaniann
en sevdiğimi oldu."
dıklarında
(37)
(38)
(39)
(40)
Nahl, 91.
İsra, 34.
Saff, 2-3.
Nahl, 92.
•110.
Peygamberimiz (s.a.s.) davası için her şeyi böylesine feda edebiliyordu. Cömertliği öyle bir noktaya varmıştı ki, onu gören ve islamı kabul etme şerefine layık
olamayan kişiler "ancak bir peygamber bu kadar cömert olabilir." diyorlardı. Din
görevlisi böyle olmak zorundadır. Daha önce ifade ettiğimiz gibi; "Hz.Ebu bekir
halifelik görevini teslim edip Rabbına kavuştuğu gün, halifelik öncesindeki mal
varlığına bir kuruş eklemedİğİ gibi, azalma olmuştur.
Hz. Ömer şehit olduğu gün kendisine bağlanan maaşın dışında herhangi bir akar
veya gayr-i menkule sahip değildi. "(4 Il
Daveti ileten din görevlisinin, muhatabı olduğu cemaatından çok daha eli
cömert, bağış ve ikramı seven pozisyonda olması gerekiı;:.
açık,
İslam'ı tebliğ durumunda olan kişilerin hep birşeyler bekleyen, isteyen, alan
bir insan konumundan, veren, cömertliğiyle karşısındakini şaşırtan konuma geçmesi beklenir.
SONUÇ:
Din görevlisinde bulunması gereken özelliklerin bir kısmını örnek sadedinde
belirttik. Tabii ki bunlar, İlahi bir davanın temsilcisinde aranan özelliklerin sadece bir kısmıdır. Ama tebliğin manevı boyutlarının olgunlaşması için ilk etapta bu
ölçüler şarttır.
Sadece ikibinli yıllara değil, çağların ötesine hazırlanan din görevlisinin; sürekli
ülke genelinde yayınlanan basını günü gününe takip etmesi, kültürünü
geniş!etmesi, yeni ilmi çalışmaları etüd etmesi, Arapça yanında en azından bir Batı dilini öğrenip yabancı basını okuması, dünyadaki sistemlerin çıkmazlarını İslam'ın buna getirdiği çareleri- mukayeseli biçimde dosyalaması, bilgisayarlı çalışma mümkün değilse, en azından dosyalama ve fişierne metodunu geliştirmesi,
sadece dini değil, hertürlü ilmi çalışmayı merak etmesi, satın alması zamret haline
okuması,
gelmiştir.
Ülkede dini zaafiyet, cehalet, hissizlik, iticilik ve hatta düşmanlık boyutlarının
din görevlileri olarak, bizim rolümüzü (daha doğrusu) sorumluluğumuzu korkmadan, çekinmeden, ürkmeden sorgulamamız şarttır. Çünkü İslam'ın
kaybedeceği hiçbir şey yoktur. Aklın, ilmin, tartışma metodlarının ön plana çıka­
rıldığı her dönemde İslam kazançlı çıkmıştır. Zira İslam vahiy mahsiiludur. Bunda endişeye mahal yoktur. Bizim kendimizi sorgulamamız İslam'ı sorgulamak
demek değildir.
genişlemesinde,
Din görevlileri olarak bizim hatalarımız İslam'a mal edilmekte ve İslam'a ısı­
nabilecek kalpler uzaklaşmaktadır. Bunun farkında olarak, hataların aşılması için
kendimizle peygamber (s.a.s:)'in ahlakını kıyaslamamız yeterlidir.
(41) Seyyid Vekil, Ususu'd-Da've, s. !05, 107. Kahire .
• lll•