Sermaye Piyasası Mevzuatı ve İlgili Mevzuat_TEMMUZ-2012

SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI,
İLGİLİ MEVZUAT,
ve ETİK KURALLAR
Sermaye Piyasası Faaliyetleri
Temel Düzey Lisansı Eğitimi
TEMMUZ 2012
______________________________________________________________________
TSPAKB
1
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Bu notlar; Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB) tarafından SPK
Lisanslama Sınavlarına referans kaynak oluşturmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu notlarda
yer alan her türlü bilgi, değerlendirme, yorum ve istatistiki değerler hazırlandığı tarih
itibariyle İMKB’nin Sermaye Piyasası ve Borsa Temel Bilgiler Kılavuzundan ve TSPAKB
Eğitmenlerinden temin edilerek derlenmiştir.
Bilgilerin hata ve eksikliğinden doğabilecek zararlardan TSPAKB hiçbir şekilde sorumluluk
kabul etmemektedir. Bu notlarda yer alan bilgiler kaynak gösterilmek şartıyla izinsiz
yayınlanabilir, ancak ticari amaçla çoğaltılamaz ve satılamaz.
______________________________________________________________________
TSPAKB
2
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
GİRİŞ
Bu kılavuzda yer alan bilgiler, Sermaye Piyasası Faaliyetleri Temel Düzey lisanslama
sınavının konularından Semaye Piyasası Mevzuatı, İlgili Mevzuat ve Etik Kurallar’ı
içermektedir.
Kılavuz, Sermaye Piyasası Kanunu, Yönetmelikler, Tebliğler ve İlke Kararları,
Sermaye Piyasası Araçlarının Kurul Kaydına Alınması, İhracı, Halka Arzı ve Satışı,
İhraçcılar ve Halka Açık Anonim Ortaklıklar, Sermaye Piyasası Faaliyetleri ve
Sermaye Piyasası Kurumları, Sermaye Piyasası Kurulu Denetim ve Cezai
Sorumluluk, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), Türk Parasının Kıymetini
Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar, Suç Gelirleri ve Aklanmasının Önlenmesi,
Bankalar Kanunu’nun Sermaye Piyasası ile İlgili Bölümleri, Türkiye Sermaye
Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB) Statüsü, TSPAKB Üyelerinin Sermaye
Piyasası Faaliyetlerini Yürütürken Uyacakları Meslek Kuralları ve TSPAKB
Disiplin Kuralları olmak üzere on iki bölümden oluşmaktadır.
Sınavlarda Semaye Piyasası Mevzuatı, İlgili Mevzuat ve Etik Kurallar’la ilgili
çıkacak soru sayısı 25’tir.
Katılımcılara başarılar dileriz.
TSPAKB
______________________________________________________________________
TSPAKB
3
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR ............10
1
SERMAYE PİYASASI KANUNU, YÖNETMELİKLER, TEBLİĞLER VE İLKE
KARARLARI ............................................................................................... 10
2
SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ KURUL KAYDINA ALINMASI, İHRACI,
HALKA ARZI VE SATIŞI ............................................................................. 12
2.1
Payların Kurul Kaydına Alınması, İhracı, Halka Arzı ve Satışına İlişkin
Esaslar ............................................................................................................ 14
2.1.1
Kurula Kaydı Zorunlu İşlemler ............................................................. 14
2.1.2
Payların Borsada Satışa Konu Olabilmesi İçin Yapılacak İşlemler ............... 16
2.1.3
Payları Borsada İşlem Görmeyen Halka Açık Ortaklıkların Paylarının Borsada
İşlem Görebilmesi .......................................................................................... 17
2.1.4
Raf Kayıt Sistemi ............................................................................... 18
2.1.5
İç Kaynakların ve Temettüün Sermaye Eklenmesi................................... 19
2.1.6
Nitelikli Yatırımcılara Satış................................................................... 19
2.1.7
Halka Açık Ortaklıklar ile Payları GİP’te İşlem Görecek Ortaklıkların Paylarının
Tahsisli Satışı ................................................................................................ 19
2.1.8
Ön Talep Toplama, Kurul Kaydına Alınma ve Satış .................................. 20
2.1.9
İzahname, Raf Kayıt İzahnamesi Ön Talep Toplama Duyurusu, Pay Bilgi Notu
ve Sirkülerler................................................................................................. 25
2.1.10 Sirkülerler, Pay Bilgi Notu ve Duyuru Metninin İlan Edileceği Yerler ........... 25
2.1.11 Halka Açıklanan Konularda Değişiklikler ................................................ 26
2.1.12 Tanıtım ve Reklam Amaçlı İlanlar ......................................................... 26
2.1.13 Satış Fiyatı ....................................................................................... 27
2.1.14 Hisse Senetlerinin Teslim Zamanı ......................................................... 27
2.1.15 Kurula Bildirim .................................................................................. 27
2.1.16 Aracılık Sözleşmesi ve Aracı Kuruluşların Yükümlülükleri .......................... 27
2.1.17 Halka Arzlarda Özellikli Durumlar ......................................................... 28
2.1.18 İzahnamede Yer Alacak Finansal Tablolar .............................................. 28
2.1.19 Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış Yöntemleri.................... 29
2.2
Hisse Senetlerinde Şekil Şartları ............................................................ 29
2.3
Hisse Senedi Türevleri............................................................................ 30
2.3.1.
Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgeleri (KZOB) ................................................ 30
2.3.2.
Katılma İntifa Senetleri (KİS) .............................................................. 33
2.3.3.
Oydan Yoksun Paylar (OYP) ................................................................ 34
2.3.4.
Ortaklık Varantları ............................................................................. 36
2.3.5.
Aracı Kuruluş Varantları ...................................................................... 38
2.4
Borçlanma Araçlarının Kurul Kaydına Alınması ve Satışına İlişkin Esaslar..
.............................................................................................................. 41
2.4.1
Borçlanma Araçlarına İlişkin Genel Esaslar............................................. 41
2.4.2
Tahvillere İlişkin Esaslar ..................................................................... 47
2.4.3
Hisse Senedine Dönüştürülebilir Tahvil’lere (HDT) İlişkin Esaslar............... 49
2.4.4
Değiştirilebilir Tahvil’lere (DET) İlişkin Esaslar ........................................ 52
2.4.5
Bonolar ............................................................................................ 54
2.4.6
Diğer Borçlanma Araçları .................................................................... 55
2.5. Varlık Finansman Fonları ve Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler (VDMK) ... 55
2.5.1
Varlık Finansman Fonu ....................................................................... 55
2.5.2
Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler ........................................................... 57
______________________________________________________________________
TSPAKB
4
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.6. Gayrimenkul Sertifikaları ....................................................................... 58
2.6.1.
Gayrimenkul Sertifikalarının Kurul Kaydına Alınmasına İlişkin Esaslar ........ 59
2.7. Yabancı Sermaye Piyasası Araçları ve Depo Sertifikaları ........................ 60
2.7.1.
Kurul Kaydına Alınma ve Halka Arz Yoluyla Satış İşlemleri ....................... 61
2.7.2.
Kamuyu Aydınlatma ........................................................................... 61
2.7.3.
Yabancı Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Ödemeler ve Hakların Kullanımı ...
...................................................................................................... 62
2.7.4.
Depo Sertifikalarına İlişkin Esaslar ....................................................... 62
2.8. İpotek Teminatlı Menkul Kıymetler ........................................................ 62
2.8.1.
Genel Olarak ..................................................................................... 62
2.8.2.
Teminat Varlıklar ............................................................................... 63
2.8.3.
Teminat Varlıkların Korunması ............................................................. 63
2.8.4.
Teminat Sorumlusu ............................................................................ 64
2.8.5.
Teminat Uyum İlkeleri ........................................................................ 65
2.8.6.
Kurul Kaydına Alınma ......................................................................... 65
2.8.7.
İhraçcı Niteliğinin Kaybedilmesi ve Yönetimin Kamu Kurumlarına Devri ...... 65
2.9.
Varlık Teminatlı Menkul Kıymetler ......................................................... 66
2.10 Kira Sertifikaları ..................................................................................... 68
2.11. Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış Yöntemleri ................ 69
2.11.1. Genel Esaslar .................................................................................... 69
2.11.2. Halka Arza Aracılığa İlişkin Esaslar ....................................................... 70
2.11.3. Kamuyu Aydınlatmaya İlişkin Esaslar .................................................... 70
2.11.4. Dağıtıma İlişkin Genel Esaslar ............................................................. 70
2.11.5. Talep Toplama Süresi ......................................................................... 71
2.11.6. Mükerrer Talepler .............................................................................. 71
2.11.7. Bedellerin Yatırılması .......................................................................... 71
2.11.8. Dağıtım Listesinin Kesinleşmesi, Bedel İadesi ve Teslim........................... 71
2.11.9. Niteliği Belirlenmiş Ortaklıklar .............................................................. 72
2.11.10. Talep Toplama Yöntemi ...................................................................... 72
2.11.11. Sabit Fiyatla Veya Fiyat Aralığı Yoluyla Talep Toplama Yönteminde Dağıtım
İlkeleri
................................................................................................. 73
2.11.12. Fiyat Tekligi Alma Yoluyla Talep Toplama Yönteminde Dağıtım İlkeleri ....... 73
2.11.13. Talep Toplamaksızın Satış Yöntemi ....................................................... 74
2.11.14. Halka Arzlarda Uygulanacak Teşvikler ................................................... 74
2.11.15. Halka Arzda İçsel Bilgiye Ulaşabilecek Konumdaki Kişileri ........................ 74
2.11.16. Araca Kuruluşların Yükümlülükleri ........................................................ 74
3.
İHRAÇÇILAR VE HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIKLAR ............................... 76
3.1.
İhraççılar ............................................................................................... 76
3.2.
Halka Açık Anonim Ortaklıklar ............................................................... 77
3.3. Halka Açık Anonim Ortaklıklara Sağlanan Haklar ................................... 78
3.3.1.
Kayıtlı Sermaye Sistemi ...................................................................... 78
3.3.2.
Tahvil ve Diğer Borçlanma Senetleri İhracı ............................................ 81
3.3.3.
Sermaye Piyasası Kanununa Tabi Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında
Birikimli Oy Kullanımına İlişkin Esaslar .............................................................. 84
3.3.4.
Halka Açık Anonim Ortaklıklar Genel Kurullarında Vekaleten Oy
Kullanılmasına ve Çağrı Yoluyla Vekalet Toplanmasına İlişkin Esaslar ..................... 86
______________________________________________________________________
TSPAKB
5
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
3.4. Anonim Ortaklıkların Yükümlülükleri ..................................................... 89
3.4.1.
Anonim Ortaklıkların Uyacakları Esaslar ................................................ 89
3.4.2.
Anonim Ortaklıkların Kar ve Bedelsiz Pay Dağıtma Yükümlülükleri ............. 92
3.4.3.
İhraççıların Muafiyet Şartlarına ve Kurul Kaydından Çıkarılmalarına İlişkin
Esaslar .................................................................................................... 100
3.4.4.
Birleşme İşlemlerine İlişkin Esaslar..................................................... 104
3.5. Anonim Ortaklık ve Sermaye Piyasası Kurumlarının Kamuyu Aydınlatma
Yükümlülükleri .............................................................................................. 110
3.5.1.
İlan ve Reklamlara İlişkin Esaslar ....................................................... 110
3.5.2.
Muhasebe, Mali Tablo ve Rapor Standartları, İlan, Bağımsız Denetleme ... 111
3.5.3.
Kanuna Tabi Ortaklık ve Kuruluşlarda Bağımsız Dış Denetleme ............... 117
3.5.3.1. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu .................. 117
3.5.4.
Kamunun Aydınlatılmasında Özel Durumlar ......................................... 118
3.5.5.
Bilgi, Belge ve Açıklamaların Elektronik Ortamda İmzalanarak Kamuyu
Aydınlatma Platformuna Gönderilmesine İlişkin Esaslar ...................................... 124
3.5.6.
Borsa Şiketlerinin Esas Alacakları Kurumsal Yönetim İlkeleri .................. 126
4.
SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ VE SERMAYE PİYASASI KURUMLARI130
4.1. Sermaye Piyasası Faaliyetleri ............................................................... 130
4.1.1.
Halka Arza Aracılık Faaliyeti .............................................................. 130
4.1.2.
Alım Satıma Aracılık Faaliyeti............................................................. 132
4.1.3.
Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Faaliyeti .................................... 135
4.1.4.
Menkul Kıymetlerin Geri Alım Veya Satım Taahhüdü İle Alım Satımı Faaliyeti ..
.................................................................................................... 136
4.1.5.
Yatırım Danışmanlığı Faaliyeti ............................................................ 139
4.1.6.
Portföy Yöneticiliği Faaliyeti ............................................................... 142
4.1.7.
Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri ........................................................... 147
4.2. Sermaye Piyasası Kurumları................................................................. 157
4.2.1.
Aracı Kuruluşlar ............................................................................... 158
4.2.2.
Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları ..................................................... 202
4.2.3.
Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı (GSYO) ......................................... 208
4.2.4.
Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (GYO) .................................................. 211
4.2.5.
Alt Yapı Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı ................................................ 214
4.2.6.
Yatırım Fonları................................................................................. 215
4.2.7.
Borsa Yatırım Fonları ........................................................................ 225
4.2.8.
Konut Finansmanı ............................................................................ 227
4.3. Diğer Sermaye Piyasası Kurumları ....................................................... 230
4.3.1.
Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşları ........................ 230
4.3.2.
Gayrimenkul Değerleme Hizmeti Verecek Şirketler ............................... 231
4.3.3.
İpotek Finansmanı Kuruluşları ........................................................... 233
4.3.4.
Vadeli İşlemler Aracılık Şirketleri ........................................................ 234
4.4. Borsalar, Teşkilatlanmış Diğer Piyasalar ve Kambiyo ve Kıymetli Madenler
Borsaları........................................................................................................ 238
4.4.1.
Borsalar ......................................................................................... 238
4.4.2.
Teşkilatlanmış Diğer Piyasalar ........................................................... 239
4.4.3.
Kambiyo ve Kıymetli Madenler Borsaları .............................................. 239
4.4.4.
Borsalarla İlgili Ortak Hükümler ......................................................... 247
4.4.5.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) ............................................... 247
5.
SERMAYE PİYASASI KURULU, DENETİM VE CEZAİ SORUMLULUK ............ 276
______________________________________________________________________
TSPAKB
6
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
5.1.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun Oluşumu, Üyeler ve Atanmaları ............. 276
5.2.
Sermaye Piyasası Kurulunun Görev ve Yetkileri ................................... 276
5.3.
Sermaye Piyasasında Denetim ve Tedbirler.......................................... 278
5.4.
Sermaye Piyasası Kanunundaki Tedbirler ............................................ 279
5.5. Sermaye Piyasası Kanununda Cezai Sorumluluk .................................. 281
5.5.1.
İdarî Para Cezaları ........................................................................... 284
5.5.2.
Cezaların Artırılması ......................................................................... 284
5.5.3.
Usül Hükümleri................................................................................ 285
6.
İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI
(İMKB) ................................. 286
6.1.
91 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK/91) ................................ 286
6.2.
Menkul Kıymet Borsalarının Kuruluş ve Organlarına İlişkin Yönetmelik286
6.3.
Menkul Kıymetler Borsalarında Üyeliğe ve Kotasyona İlişkin Yönetmelik ..
............................................................................................................ 286
6.4. İMKB .................................................................................................... 286
6.4.1.
Borsa’nın Tanımı .............................................................................. 287
6.4.2.
Borsa Üyeleri .................................................................................. 287
6.4.3.
İMKB’nin Görev ve Yetkileri ............................................................... 287
6.5. Borsanın Yönetimi, Organları, Teknik ve İdari Organizasyonu ............. 288
6.5.1.
Genel Kurul .................................................................................... 288
6.5.2.
Yönetim Kurulu ............................................................................... 289
6.5.3.
Denetleme Kurulu ............................................................................ 290
6.5.4.
Komiteler ....................................................................................... 291
6.5.5.
Başkanlık Teşkilatı ........................................................................... 291
6.6.
Borsaların Denetimi ............................................................................. 292
6.7.
Borsanın Düzenleme, Gözetim ve Denetim Yetkisi ............................... 292
6.8.
Borsa Faaliyetlerinin Geçici Olarak Durdurulması ................................ 293
6.9. Uyuşmazlıklar ...................................................................................... 293
6.9.1.
Uyuşmazlık Konuları......................................................................... 293
6.9.2.
Uyuşmazlıkların Çözümü ................................................................... 293
6.9.3.
Uyuşmazlık Komitesi ve Görevleri ...................................................... 294
6.9.4.
Disiplin Cezalarının Çeşitleri .............................................................. 296
6.9.5.
Disiplin Cezalarını Gerektiren Fiil ve Hareketler .................................... 296
6.9.6.
Ceza Uygulamasına Dair Genel Hükümler ............................................ 298
6.9.7.
Disiplin Komitesi .............................................................................. 298
6.9.8.
Borsada Mali İşler ............................................................................ 300
7.
TÜRK PARASININ KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARAR .... 302
7.1.
32 Sayılı Kararın Menkul Kıymetlere İlişkin Yaptığı Düzenleme ........... 302
7.2.
Yabancı Sermaye Çerçeve Kararı ve Bunun Hakkındaki Tebliğ ............. 302
7.3.
Merkez Bankası Genelgeleri ................................................................. 303
8.
SUÇ GELİRLERİ VE AKLANMASININ ÖNLENMESİ ..................................... 305
______________________________________________________________________
TSPAKB
7
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
8.1.
Suç Geliri ve Aklanması Kavramları ...................................................... 305
8.2.
Aklanma Şekilleri ve Bunları Önleme Yöntemleri ................................. 305
8.3. Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesine İlişkin Düzenlemeler, ....... 305
8.3.1.
Türk Ceza Kanunu ........................................................................... 305
8.3.2.
Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun...................... 306
8.3.3.
Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesine Dair
Tedbirler Hakkında Yönetmelik ....................................................................... 306
8.3.4.
Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı.............................................. 319
9.
BANKALAR KANUNUNUN SERMAYE PİYASASI İLE İLGİLİ BÖLÜMLERİ .... 321
10. TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI ARACI KURULUŞLARI BİRLİĞİ STATÜSÜ .. 323
10.1. Birliğin Amaçları .................................................................................. 323
10.2. Birliğin Görev ve Yetkileri .................................................................... 323
10.3. Birliğin Yapamayacağı İşler ................................................................. 324
10.4. Üyelik ................................................................................................... 324
10.5. Birlik Nezdinde Aracı Kuruluşların Temsili............................................ 324
10.6. Birliğin Organları ve Statüsü ................................................................ 324
10.6.1. Genel Kurul .................................................................................... 325
10.6.2. Yönetim Kurulu ............................................................................... 325
10.6.3. Denetleme Kurulu ............................................................................ 326
10.6.4. Birlik Başkanı .................................................................................. 326
10.6.5. Genel Sekreter ................................................................................ 326
10.6.6. Disiplin Komitesi .............................................................................. 326
10.7. Birliğin Gelirleri .................................................................................... 327
10.8. Mali Hükümler ...................................................................................... 327
11. TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI ARACI KURULUŞLARI BİRLİĞİ ÜYELERİNİN
SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİNİ YÜRÜTÜRKEN UYACAKLARI MESLEK
KURALLARI.............................................................................................. 328
11.1. Genel İlkeler ........................................................................................ 328
11.1.1. Dürüst ve Adil Davranma İlkesi.......................................................... 328
11.1.2. Mesleki Özen ve Titizlik İlkesi ............................................................ 328
11.1.3. Saydamlık İlkesi .............................................................................. 328
11.1.4. Kaynakları Etkin Kullanma İlkesi ........................................................ 329
11.1.5. Rekabet ve Toplumsal Yararı Gözetme İlkesi ........................................ 329
11.1.6. Kara Paranın Aklanması İle Mücadele.................................................. 329
11.2. Müşterilerle İlişkiler ............................................................................. 329
11.2.1. Müşteriyi Tanıma Kuralı .................................................................... 329
11.2.2. Müşteri Talimatlarına Uyma ............................................................... 329
11.2.3. Bilgi Verme ..................................................................................... 329
11.2.4. Müşteri Menfaatleri .......................................................................... 330
11.3. Diğer Üyelerle İlişkiler ......................................................................... 330
11.3.1. Haksız Rekabetin Önlenmesi ............................................................. 330
11.3.2. İlan ve Reklamlar ............................................................................ 331
______________________________________________________________________
TSPAKB
8
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
11.4. Çalışanların Müşterilerle İlişkileri ........................................................ 331
11.4.1. Çalışanların Müşteri Olarak İlişkileri .................................................... 331
11.4.2. Kurum Bazında Etik Kurallar Belirlenmesi ve Denetimi........................... 332
11.4.3. Birlik ve Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarıyla İlişkiler ........................... 332
11.4.4. Meslek Kurallarının Geliştirilmesi ........................................................ 332
12. TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI ARACI KURULUŞLARI BİRLİĞİ DİSİPLİN
YÖNETMELİĞİ.......................................................................................... 333
12.1. Disiplin Cezaları ................................................................................... 333
12.1.1. Uyarı ............................................................................................. 333
12.1.2. Kınama .......................................................................................... 334
12.1.3. Para Cezası ..................................................................................... 334
12.1.4. Birlik Üyeliğinden Geçici Çıkarma Cezası ............................................. 334
12.1.5. Birlik Üyeliğinden Sürekli Çıkarma ...................................................... 335
12.2. Disiplin Komitesi .................................................................................. 335
12.3. Yönetim Kurulu Kararı ve Tebligat ....................................................... 335
12.4. Kararlara İtiraz .................................................................................... 336
12.5. Kararların Kesinleşmesi ....................................................................... 336
12.6. Disiplin Cezalarının Sicile Kaydı ve Tekerrüre Esas Alınması ................ 336
______________________________________________________________________
TSPAKB
9
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ
MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
1 SERMAYE PİYASASI KANUNU,
YÖNETMELİKLER, TEBLİĞLER VE İLKE
KARARLARI
Sermaye
piyasası, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun (SPKn veya Kanun)
yürürlüğe girdiği 1981 yılına kadar Türk Ticaret Kanunu, Medeni Kanun ve Borçlar
Kanununun genel hükümleri ve Merkez Bankası tebliğleri ile düzenlenmekteydi.
Sermaye Piyasası ve menkul kıymetler konusunun esas yasal kaynağı olan SPKn'nun
amacı, tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak, halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve
yaygın bir şekilde katılmasını sağlamaktır.
SPKn çerçeve kanun olarak yapıldığından, düzenlediği konularda temel ilkeleri belirlemiş
ve daha detaylı düzenlemelerin yönetmelik veya tebliğ olarak yapılması konusunda
başta Bakanlar Kurulu ve Sermaye Piyasası Kurulu olmak üzere çeşitli kamu
kuruluşlarına yetki vermiştir.
Sermaye Piyasası Mevzuatı temel olarak Sermaye Piyasası Kanunu (SPKn veya Kanun)
ve bu kanunun verdiği yetkiye dayanarak çıkarılan yönetmelik, tebliğlerden
oluşmaktadır. Aşağıda açıklanan Kanun, Kararname, Yönetmelik, Tebliğ ve İlke
Kararlarının tam metinlerine http://www.spk.gov.tr, http://www.imkb.gov.tr
ve http://www.vob.org.tr internet adreslerinden ulaşılması tavsiye olunur.
Sermaye Piyasası Kurulu Kanunla kendine verilen düzenleme yapma yetkisini tebliğler
yayımlayarak da kullanabilmektedir. Kurulca Seri:VIII, No:1 sayılı Tebliğ ile yayımlanmış
ve yayımlanacak tebliğlerin aşağıdaki konu başlıklarına göre gruplara ayrılacağı
belirlenmiştir:
Seri
Seri
Seri
Seri
I
II
III
IV
Seri V
Seri VI
Seri VII
Seri VIII
Seri IX
Seri X
Seri XI
Seri XII
:
:
:
:
Hisse senetleri
Tahviller
Sair menkul kıymetler
Menkul kıymetleri halka arz olunan anonim ortaklıklara ilişkin
hususlar
: Aracı kurumlar
: Yatırım ortaklıkları
: Yatırım fonları
: Çeşitli konular
: Menkul kıymetler borsaları
: Bağımsız dış denetleme
: Muhasebe standartları
: Açıklama tebliğleri
Bütün bunların dışında Kanunun 22’nci maddesinin son fıkrasına göre Kurulca alınan özel
nitelikteki kararlardan kamuoyunu ilgilendirenler Kurulun haftalık bülteni ile duyurulur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
10
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Kurul İlke Kararları olarak bilinen bu düzenlemelerden önemli olanlarına aşağıda ilgili
bölümlerde yer verilmiştir.
Kurul tarafından lisanslama sınavlarında modül geçme sistemine imkan tanındığı için bu
kılavuzun hazırlanmasında Kurul tarafından ilan edilen alt konu başlıklarına sadık
kalınmaya çalışılmıştır. Ancak bu durumun tekrarlara neden olmaması ve mevzuatın
kolaylıkla anlaşılabilmesi için, aşağıda yer alan bölümlerin oluşturulmasında SPKn’nın
temel bölümleri olan,
1)
2)
3)
4)
5)
Sermaye Piyasası Araçlarının Kurul Kaydına Alınması, İhracı, Halka Arzı ve Satışı
İhraçcılara ve Halka Açık Anonim Ortaklıklar
Sermaye Piyasası Kurulu
Sermaye Piyasası Faaliyetleri ve Sermaye Piyasası Kurumları
Denetim ve Cezai Sorumluluk
madde başlıkları esas alınmış ve yukarıdaki yönetmelik ve tebliğlere bu düzene uygun
şekilde yer verilmiştir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
11
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2 SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ KURUL
KAYDINA ALINMASI, İHRACI, HALKA ARZI VE
SATIŞI
Kurul bu konudaki düzenlemelerini yukarıdaki listede yer alan Seri:I, II, III, IV ve VIII
başlığı altındaki tebliğler ile yapmıştır. Bu bölüm sermaye piyasası araçlarının kayda
alınması, ihracı, halka arz ve satışı ile ilgili olduğundan, aşağıda bu konudaki tanımlara
ve temel ilkelere yer verilmiştir.
Sermaye piyasası araçlarının, ihracını, halka arz ve satışının şartlarını düzenlemek, ihraç
veya halka arzolunacak sermaye piyasası araçlarını Kurul kaydına almak ve kamu
yararının gerektirdiği hallerde sermaye piyasası araçlarının halka arz ve satışını geçici
durdurmak Kurulun görev ve yetkileri arasındadır.
Halka Açık Anonim Ortaklık, hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya halka arz
edilmiş sayılan anonim ortaklıklar olarak tanımlanmaktadır. Ortak sayısı 250’yi aşan
anonim ortaklıkların hisse senetlerinin halka arz olunduğu sayılmaktadır.
Halka açık anonim ortaklık olmanın en önemli sonucu SPKn’na tabi olmak ve bu nedenle
Kurul kaydına girmektir. Kurul kaydına girilmesiyle birlikte halka açık anonim ortaklıklar,
Sermaye Piyasası Mevzuatına ve Kurul kararlarına uymakla yükümlüdürler.
Kurul kaydına alınma, sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arzından önce
Kurulun tebliğlerinde yer alan belge ve bilgilerle Kurula başvurulmasıdır. Kurula
başvuruda bulunulması söz konusu sermaye piyasası aracının Kurul kaydına alınması
anlamında değildir. Bu nedenle Kurulca yapılacak incelemeler sonucunda açıklamaların
yeterli olmadığı ve gerçeği dürüst bir biçimde yansıtmayarak halkın istismarına yol
açacağı sonucuna varılırsa, gerekçe gösterilerek, başvuru konusu sermaye piyasası
aracının Kurul kaydına alınmasından imtina edilebilir.
Genel ve katma bütçeli idareler ve TC Merkez Bankası tarafından ihraç olunacak
sermaye piyasası araçlarının Kurula kaydettirilmesi zorunlu değildir. Ancak bu ihraçlar
hakkında Kurula bilgi verilir.
Raf Kayıt Sistemi, Raf kayıt sistemi, Borsa’da işlem görebilmek amacıyla paylarını ilk
defa halka arz edecek ortaklıklar, payları Borsa’da işlem gören ortaklıklar ile kayıtlı
sermaye sisteminde yer alıp payları borsada işlem görmeyen ortaklıklara, toplam tutarı
önceden belirlenen ve 1 yıl içerisinde ihraç edilmesi planlanan payların tamamının bir
defada kayda alınması için Kurula başvurma imkanı tanımaktadır.
Bu sistemde, 1 yıl içerisinde satışı yapılacak payların Kurul tarafından kayda alınmasının
ardından, ortaklıklar tarafından ortaklığa ilişkin bilgilerin yer aldığı Raf Kayıt izahnamesi
yayınlanır ve Kurul kayıt tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde satıştan en az 3 iş günü önce
pay bilgi notunu yayımlamak suretiyle farklı zamanlarda pay ihracı yapılabilmektedir.
Bu sistem ortaklıklara halka arzın aşamalarını daha geniş bir zaman dilimi içerisinde en
iyi şekilde planlayabilme imkanı tanımaktadır.
İhraç, sermaye piyasası araçlarının ihraçcılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek
veya halka arz edilmeksizin satışını ifade eder. İhraçcılar; anonim ortaklıklar,
______________________________________________________________________
TSPAKB
12
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
özelleştirme kapsamına alınanlar dahil kamu iktisadi teşebbüsleri, mahalli idareler ile
bunlarla ilgili özel mevzuatları uyarınca faaliyet gösteren kuruluş, idare ve işletmelerdir.
Kurul, SPKn’na tabi ihraçcıların kaydını tutar. Ihraçcılar, sermaye piyasası araçlarının
herhangi bir şekilde halka satıldığını veya halka açık ortaklık statüsünün kazanıldığını
öğrendikleri tarihten itibaren 30 gün içinde Kurula bildirmek zorundadırlar. Ortaklık
denetçileri, bu durumu öğrendikleri tarihte, ihraçcının yönetim kuruluna ve Kurula
bildirmekle yükümlüdürler.
Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka
çağrıda bulunulmasını; halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet
edilmesini; hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem
görmesini; SPKn’na göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımı dolayısıyla
paylarının veya hisse senetlerinin satışını ifade eder. Ayrıca Sermaye Piyasası
Kanunu’nun 11’inci maddesinde pay sahibi sayısı 250’yi aşan anonim ortaklıkların hisse
senetlerinin halka arz olunmuş sayılacağı ifade edilerek halka arz kavramı
genişletilmiştir.
Halka açılma veya payların halka arz edilmesi, bir anonim ortaklığın kaynak ihtiyacını
karşılamada başvurduğu bir “doğrudan finansman” yöntemidir.
Önceden hisse senetlerini halka arz etmiş ortaklıkların, tekrar hisse senedi arz
etmelerine yeni hisse senedi arzı veya ikincil halka arz denilmektedir. Eğer payların
halka arzı, halka kapalı bir anonim ortaklık tarafından ilk defa yapılırsa, bu halka açılma
olarak ifade edilmektedir.
Kurulca yapılan incelemelerde, SPKn’na tabi ortaklıkların menkul kıymetlerinin ikinci el
piyasasının oluştuğu anlaşıldığı takdirde; Kurul, bu ortaklıkların doğrudan ya da dolaylı
ortak sayısını veya bilanço büyüklüğünü dikkate alarak, menkul kıymetlerine borsada
işlem görme şartı getirebilir.
Sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklıkların hisse senetleri halka arz yoluyla
satılamaz.
Sermaye piyasası araçlarının halka arz yoluyla satışında, sermaye piyasası araçlarını
ihraç ve halka arz eden ihraçcılar ile halka arza aracılık eden aracı kuruluşların yönetim
kurulu başkan ve üyeleri, kanuni denetçileri, murahhas müdürleri, genel müdür ve genel
müdür yardımcıları ve görevleri sebebiyle bilgi sahibi olabilecek diğer personel ile
bunların eşleri ile birinci derecede kan ve sıhri hısımları söz konusu sermaye piyasası
araçlarını doğrudan veya dolaylı olarak satın alamazlar.
Sermaye piyasası mevzuatında halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının kayda
alınması için öngörülen sistem temel olarak aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır.








Şirketin yetkili organınca (genel kurul veya yönetim kurulu) karar alınması,
Halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının Kurul kaydına alınması,
İzahnamenin Ticaret Siciline tescili ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilanı,
Sirkülerin yayımlanması,
Kısıtlanmamışsa, yeni pay alma hakkının kullandırılması, (Hisse senetleri için)
Sermaye piyasası araçlarının satışı,
Sermaye piyasası araçlarının satın alan kişilere teslim edilmesi,
Satış sonrası işlemleri.
______________________________________________________________________
TSPAKB
13
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Kayda alma süreci genel olarak yukarıda açıklandığı şekilde olmakla beraber, Kurul
tebliğlerinde düzenlenen sermaye piyasası araçlarından en çok ihraç veya halka arz
edilenler hisse senetleri ve tahviller olduğu için bu menkul kıymetlerle ilgili düzenlemeler
daha ayrıntılıdır. Ayrıca diğer menkul kıymetler hisse senedi veya tahvil türevi olduğu
için, bunlarla ilgili düzenlemelerde hisse senedi veya tahvillerle ilgili düzenlemelere
atıflar yapılmış olup, aşağıda menkul kıymet türlerine göre Kurul tebliğlerine yer
verilmiştir.
2.1 Payların Kurul Kaydına Alınması, İhracı, Halka Arzı
ve Satışına İlişkin Esaslar
Sermaye Piyasası Kurulu, Seri:I, No:40 sayılı “Payların Kurul Kaydına Alınmasına ve
Satışına İlişkin Esaslar Tebliği”nde payların Kurul kaydına alınması ve satışına ilişkin
esasları düzenlemiştir.
2.1.1 Kurula Kaydı Zorunlu İşlemler
Anonim ortaklıkların aşağıda belirtilen işlemler nedeniyle ihraç veya halka arz edilecek
paylarının kayda alınması için Kurula başvurmaları zorunludur.
a) Mevcut payların halka arzı,
b) Halka açık olmayan ortaklıkların paylarının sermaye artırımı yoluyla halka arzı,
c) Halka açık ortaklıkların sermaye artırımları yoluyla halka arzı,
d) Pay sahibi sayısının 250'yi aşması nedeniyle hisse senetleri halka arz olunmuş sayılan
anonim ortaklıkların Kurul kaydına alınması.
2.1.1.1
Mevcut Payların Halka Arzı
Pay sahiplerinin ortaklıkta sahip oldukları payları halka arz edebilmeleri için;
a) Ortaklık sermayesinin tamamının ödenmiş olması,
b) Paylarında rehin veya teminata verilmek suretiyle devir ve tedavülünün kısıtlayıcı ve
pay sahiplerinin haklarını kullanmasına engel teşkil edici kayıtların olmaması,
zorunludur.
Ortaklık yönetim kurulunun, esas sözleşmesinin Kurul düzenlemelerine ve SPKn’nun
amaç ve ilkelerine uygun hale getirilmesi için gerekli değişiklikleri içeren madde tadil
tasarılarını hazırlayarak gerekli belgelerle birlikte Kurula başvurması ve esas sözleşme
değişikliğine ilişkin Kurul onayının alınmasından sonra gerekli değişikliklerin yapılacak ilk
genel kurul toplantısında karara bağlanması gerekir.
Hissedarların paylarını satacak olan aracı kuruluş gerekli belgelerle birlikte payların Kurul
kaydına alınması için başvuru yapar.
Ortaklık yönetim kurulu, hissedar ve ilgili aracı kuruluşa, esas sözleşme değişikliği ve
Kurul kaydına alınma sırasında gerekli belgeleri sağlamak ve satış sırasında mevzuatta
öngörülen mükellefiyetleri yerine getirmek zorundadır.
Özelleştirme kapsamındaki ortaklıklar adına Kurula başvuru Özelleştirme İdaresi
Başkanlığı tarafından doğrudan yapılabilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
14
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.1.1.2
Halka Açık Olmayan Ortaklıkların
Artırımları Yoluyla Halka Arz
Paylarının
Sermaye
Halka açık olmayan ortaklıklar, yapacakları sermaye artırımlarında, ortakların yeni pay
alma haklarını kısmen veya tamamen kısıtlayarak paylarını halka arz edebilirler. Bu
ortaklıkların sermayelerinin tamamının ödenmiş olması zorunludur.
Kurula başvuru öncesinde aşağıdaki işlemler yapılır.
a)
b)
Yönetim kurulu esas sözleşmenin Kurul düzenlemelerine ve Kanunun amaç ve
ilkelerine uygun hale getirilmesi için gerekli değişiklikleri ve sermaye maddesinin
değişikliğini içeren madde tadil tasarısını hazırlayarak gerekli belgelerle birlikte
Kurula baçvurur ve esas sözleşme değişikliği için Kurul onayını alır.
TTK hükümleri dahilinde genel kurulca sermayenin artırılmasına ve yeni pay alma
haklarının sınırlandırılmasına ilişkin kararlar alınır.
Bu işlemlerden sonra sermaye artırımı yoluyla halka arz için gerekli belgelerin eklendiği
bir dilekçe ile payların kayda alınması için ortaklık veya aracı kuruluş tarafından Kurula
başvurulur.
Payları GİP’te işlem görecek ortaklıklar tarafından da Tebliğ’de belirtilen belgelerin
eklendiği bir dilekçe ile payların kayda alınması için Kurula başvurulur.
2.1.1.3
Halka Açık Ortaklıkların Sermaye Artırımları Yoluyla Halka
Arzı
Temel olarak anonim ortaklıklar iki tür sermaye sistemine tabi olabilirler.
 Esas sermaye sistemi
 Kayıtlı sermaye sistemi
Kayıtlı sermaye sisteminde, yönetim kurulu artırılacak sermaye miktarını ve satış
esaslarını belirleyen bir karar alır.
Esas sermaye sisteminde; yönetim kurulunca, esas sözleşmenin sermaye maddesinin
değişikliğini içeren madde tadil tasarısı hazırlanır ve madde değişikliği için Kurulun
onayını takiben TTK hükümleri dahilinde genel kurulca sermaye artırımı kararı alınır. Bu
genel kurulda, yeni pay alma haklarının kısmen ya da tamamen kısıtlanmasının toplantı
gündemine alınmış olması halinde yönetim kurulu tarafından yeni pay alma haklarının
kısıtlanma nedenlerinin ve satış için ortaklara teklif edilen fiyatın gerekçelerinin
açıklandığı bir raporun ortakların bilgisine sunulması zorunludur.
Yeni pay alma haklarının tamamen veya kısmen kısıtlanmak istenmesi durumunda; bu
hususun,
- kayıtlı sermaye sisteminde esas sözleşme ile yetkili kılınmış yönetim kurulunun
alacağı sermaye artırımı kararında,
- esas sermaye sisteminde ise genel kurulun alacağı sermaye artırımı kararında,
açıkça belirtilmesi gerekir.
Kayıtlı sermaye sisteminde, yönetim kurulunun yeni pay alma haklarını kısıtlama kararı,
Kurulun kayıtlı sermaye sistemine ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde, alındığı tarihten
itibaren 5 iş günü içinde Ticaret Siciline tescil ve TTSG'nde ilan edilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
15
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Bu işlemlerden sonra gerekli belgelerin eklendiği bir dilekçe ile payların kayda alınması
için Kurula başvurulur.
Payları GİP Listesi’nde bulunan şirketlerin bu kapsamda ihraç edecekleri payların kayda
alınması için gerekli belgelerin eklendiği bir dilekçe ile Kurula başvurulur.
2.1.1.4
Ortak Sayısı Nedeniyle Kurul Kaydına Alınma
Kanunun 11’inci maddesinin birinci fıkrası çerçevesinde pay sahibi sayısı 250'yi aşan
anonim ortaklıkların hisse senetleri halka arzolunmuş sayılır ve bu ortaklıklar, halka açık
anonim ortaklık hükümlerine tabi olurlar.
Ortaklıklar, ortak kayıt defteri, genel kurul katılanlar cetveli, kar payı dağıtımına dair
muhasebe kayıt ve belgeleri, kuruluş ve sermaye artırımında başvuran ortaklara ilişkin
kayıt ve belgelerle ve ortaklığın ortaklarla ilişkilerine ait diğer işlemler sırasında herhangi
bir şekilde ortak sayılarının 250'den fazla olduğunu belirleyebilirler.
Ortaklık denetçileri, ortaklığın ortak sayısının 250'den fazla olduğunu tespit ettiklerinde
durumu Kurula iletilmek üzere ortaklık yönetim kuruluna yazı ile bildirmek zorundadırlar.
Yönetim kurulu söz konusu hususları 30 gün içinde Kurula bildirmekle yükümlüdür.
TTK gereğince anonim ortaklıkların genel kurul toplantılarına katılan komiserler, Kanuna
tabi olduğu halde Kurula kayıtlı olduğunu belgeleyemeyen ortaklıkları, katılanlar
listesinden ya da diğer şekillerde öğrendiklerinde, durumu, ispatlayıcı belgeleriyle T.C.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı kanalıyla Kurula bildirmekle yükümlüdürler.
Banka ve aracı kurumlar iş ve işlemleri dolayısıyla ortak sayısının 250'yi aştığını
öğrendiklerinde, Kurula kayıtlı olduğunu belgeleyemeyen bu tür ortaklıkları ispatlayıcı
belgeleri de ekleyerek 30 gün içinde yazıyla Kurula bildirmekle yükümlüdürler.
Payları halka arzolunmuş sayılan ortaklıkların Kurula bir beyannameyi Kurul kaydına
alınmak üzere vermeleri, esas sözleşmelerini Kanun hükümlerine uygun hale getirmek
amacıyla madde tadil tasarılarını hazırlayarak Kurula başvuruda bulunmaları ve esas
sözleşme değişikliğine ilişkin Kurul onayının alınmasından sonra gerekli değişiklikleri
yapılacak ilk genel kurul toplantısında karara bağlamaları gereklidir.
2.1.2 Payların Borsada Satışa Konu Olabilmesi İçin Yapılacak
İşlemler
Payları Gelişen İşletmeler Piyasası’nda (GİP’te) işlem görenler hariç, payları Borsada
işlem gören ortaklıkların, Kurul kaydında olan ancak Borsada işlem görmeyen payları
MKK’nın belirlediği esaslar çerçevesinde ortak tarafından MKK üyesi aracı kuruluşlar
vasıtasıyla yapılacak talep üzerine Kurul kayıt ücretinin Kurul’ca belirlenecek hesaba
yatırılmasından sonra Borsa’da satılabilir.
Kurul kayıt ücreti, payların nominal değeri ile aracı kuruluş tarafından işlemin
onaylandığı tarihte Borsa ikinci seans kapanış fiyatı arasındaki fark üzerinden hesaplanır.
İMKB Serbet İşlem Platformunda payları işlem görecek şirketlerden, payların nominal
değeri ile aracı kuruluş tarafından işlemin onaylandığı tarihte Borsa ikinci seans kapanış
fiyatı arasındaki fark üzerinden hesaplanan Kurul kayıt ücreti alınmaz.
______________________________________________________________________
TSPAKB
16
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
MKK, satışı öngörülen pay miktarlarını, müracaatı yapan kişilerin isim veya unvanını
günlük olarak toplu halde KAP ile kamuya duyurur. Ayrıca, her ayı takip eden 5 iş günü
içinde Kurula yazılı olarak bildirir.
Kurul tarafından aksi bildirilmedikçe paylar, satışın duyurulmasından itibaren 3 iş
gününden sonra satılabilir. Bu süre Özelleştirme İdaresi Başkanlığının yürüttüğü veya
Borsa’nın ilgili pazarında gerçekleştirilen tahsisli pay satışları için uygulanmaz.
Resmi müzayedelere ilişkin hükümler saklı kalmak üzere, payları Borsada işlem gören
ortaklıkların, Borsada işlem görmeyen mevcut paylarının her türlü yoldan halka çağrıda
bulunulması yoluyla halka arz edilmek istenmesi halinde gerekli belgelerle Kurula
başvurulması zorunludur.
2.1.3 Payları Borsada İşlem Görmeyen Halka Açık Ortaklıkların
Paylarının Borsada İşlem Görebilmesi
Payları Borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıkların paylarının Borsada işlem
görebilmesi için; Kurul’un Seri:IV, No:39 sayılı “İhraçcıların Muafiyet Şartlarına ve Kurul
Kaydından Çıkarılmalarına İlişkin Esaslar Tebliği”nde belirlenen Kurul kaydından
çıkarılmaya ilişkin muafiyet şartlarını son durum itibarıyla veya son yıllık mali tablolarına
göre taşımaması gerekmektedir.
Yönetim kurulu, ortaklık paylarının Borsa’da işlem görmesine yönelik esas sözleşme
değişiklikleri için Kurul’un onayını alır.
Ortaklık paylarının tamamının Kurul kaydında olmaması halinde söz konusu paylar Kurul
kaydına alınır.
Bu ortaklıkların paylarının Borsa’da işlem görmesine ilişkin düzenlemeler çerçevesinde
Borsa’ya başvuruda bulunması gerekmektedir.
Payları Kurul kaydında bulunmakla birlikte Borsa’da işlem görmeyen ve Kurul’ca
belirlenen halka açık anonim ortaklıkların paylarının Borsada işlem görebilmesi için
işleyiş usul ve esasları İMKB tarafından belirlenen Serbest İşlem Platformu (SİP)
oluşturulmuştur.
SİP’te işlem görmesine Kurul tarafından re’sen karar verilen halka açık anonim
ortaklıkların;
a) Paylarının tamamının Kurul kaydında bulunması,
b) Esas sözleşmelerinde, işlem görecek paylarının devir veya tedavülünü kısıtlayıcı ve
pay sahibinin haklarını kullanmasına engel teşkil edici hüküm bulunmaması,
c) MKK’da ihraççı üye kaydı yaptırması ve payların ihraççı hesaplarında kayden
oluşturulması,
ç) Nitelikli elektronik sertifikalara sahip olması,
zorunludur. Söz konusu işlemlerin tamamlanabilmesini teminen payları SİP’te işlem
görmesine karar verilen halka açık anonim ortaklıkların Kurula, İMKB’ye ve MKK’ya
başvurması zorunludur.
Halka açık olmayan ortaklıkların mevcut payları ile yapacakları sermaye artırımlarında,
ortakların yeni pay alma haklarını kısmen veya tamamen kısıtlayarak ihraç edecekleri
paylar SİP’te işlem göremez.
______________________________________________________________________
TSPAKB
17
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.1.4 Raf Kayıt Sistemi
Borsa’da işlem görebilmek amacıyla paylarını ilk defa halka arz edecek ortaklıklar,
payları Borsa’da işlem gören ortaklıklar ile kayıtlı sermaye sisteminde yer alıp payları
borsada işlem görmeyen ortaklıklar toplam tutarı önceden belirlenmek üzere 1 yıl
içerisinde yapacakları pay ihraçlarında Raf Kayıt Sisteminden yararlanabilirler.
Bu sistemde, payların Kurul kaydına alınma başvurusunda ortaklığa ait bilgilerin yer
aldığı, standartları Kurulca belirlenen raf kayıt izahnamesi düzenlenir. Kurulca onaylı
izahname Kurul kayıt tarihinden itibaren 15 gün içerisinde ticaret siciline tescil edilerek
TTSG’de, ortaklığın internet sitesinde ve KAP’ta ortaklık tarafından ilan edilir. Ortaklığın
internet sitesinde yapılan ilan raf kayıt süresi boyunca devam eder. Yatırımcıların talebi
halinde ortaklık raf kayıt izahnamesinin basılı halini bedelsiz olarak yatırımcılara vermek
zorundadır. KAP’ta ilan yükümlülüğü payları Borsa’da işlem görmeyen ortaklıklar için
uygulanmaz.
Kurul kayıt tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde gerçekleştirilecek her satış öncesinde
standartları Kurulca belirlenen ve satılacak paylara ilişkin bilgileri içeren pay bilgi notu
Kurul’un onayına sunulur. Kurulca onaylı pay bilgi notunun halka arzın gerçekleşeceği
günden en az 3 iş günü önce ilan edilmesi zorunludur.
Raf kayıt izahnamesi ve pay bilgi notuyla halka açıklanan konularda satışa başlamadan
veya satış süresi içinde ortaya çıkan önemli değişikliklerin ve yeni hususların, ortaklık
tarafından bunların öğrenildiği tarihte ve satış süresi içinde ise satış durdurularak derhal
Kurula bildirilmesi zorunludur. Raf kayıt izahnamesi ve pay bilgi notunda yapılan
değişiklikler Kurul onayını takiben ortaklığın internet sitesinde ve KAP’ta ortaklık
tarafından ilan edilir. Raf kayıt izahnamesinde satıştan önce meydana gelen değişiklikler
satıştan önce toplu halde ticaret siciline tescil edilir. Talepte bulunan yatırımcıların, bu
değişikliklerin ilan tarihinden sonraki 2 işgünü içerisinde taleplerinden vazgeçme hakları
bulunmaktadır.
Raf kayıt süresi içerisinde yeni dönem finansal tabloların kamuya açıklanması raf kayıt
izahnamesinde değişiklik gerektirmez. Bu durumda pay bilgi notu kamuya açıklanan son
finansal tabloları da içerir.
Raf kayıt sisteminde;
a) Ortaklıkların sermaye artırımlarında yeni pay hakları kullandırılıyorsa, izahnamenin
tescilinden itibaren 15 gün içinde, “yeni pay alma sirküleri” ilan edilmesi,
b) Tasarruf sahipleri sirkülerinin; yeni pay alma hakkı kullanım süresinin bitiminden
veya yeni pay alma hakkı kullandırılımıyorsa izahnamenin tescilinden itibaren 60 gün
içinde yayınlanması
zorunlulukları aranmaz. Raf kayıt sisteminden yararlanan ortaklıkların yayımlayacakları
pay bilgi notu sirküler yerine geçer. Yeni pay alma haklarının kullanılmasından sonra
kalan paylara ilişkin bilgiler ortaklığın internet sitesinde ve KAP’ta ortaklık tarafından ilan
edilir.
Raf kayıt sisteminden yararlanacak ortaklıkların internet sitesinin bulunması zorunludur.
Raf kayıt sisteminden yararlanan ortaklıkların raf kayıt süresi içerisinde diğer sermaye
piyasası araçlarını ihraç etmeleri durumunda raf kayıt izahnamesi Kurul’un ilgili
düzenlemelerindeki izahname yerine geçer.
______________________________________________________________________
TSPAKB
18
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.1.5 İç Kaynakların ve Temettüün Sermaye Eklenmesi
Halka açık anonim ortaklıkların tamamı iç kaynaklardan karşılanmak üzere yapacakları
sermaye artırımlarında;
a) Esas sermaye sistemindeki ortaklıkların, sermaye maddesine ilişkin tadil tasarısını
Kurula onaylatmaları ve ihraç edilecek payların kayda alınması amacıyla Kurul’a
müracaat etmeleri gereklidir.
b) Kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıkların ise, iç kaynakların sermaye hesabına
aktarılmasından sonra ihraç edilecek paylarının kayda alınarak artırıma ilişkin tescile
mesnet belge verilmesi amacıyla Kurula müracaat etmeleri gereklidir.
Temettüün pay olarak dağıtılabilmesi için, Kurulun temettü dağıtımına ilişkin
düzenlemeleri çerçevesinde temettüün pay biçiminde dağıtılmasına ilişkin genel kurul
kararının alınmasından sonra payların Kurul kaydına alınması talebiyle hesap dönemini
izleyen 5’inci ayın son iş gününe kadar gerekli belgelerin belgelerin eklendiği bir dilekçe
ile Kurula müracaat edilir. GİP’te işlem gören şirketlerde talep edilen belgelerle Kurula
başvurur.
2.1.6 Nitelikli Yatırımcılara Satış
Mevcut payların satışında veya sermaye artırımları yoluyla yapılan pay satışlarında
payların tamamı nitelikli yatırımcılara satılabilir.
Sadece nitelikli yatırımcılara yapılacak satışlarda izahname ve sirküler düzenlenmez.
Ancak ortaklık tarafından ilan ve reklam yapılmak istenmesi durumunda satışın halka arz
niteliğinde olmadığı ve sadece nitelikli yatırımcıları kapsadığı hususu bu ilan ve
reklamlarda açıkça yer alır.
Nitelikli yatırımcılara yapılan satışlarda satış yapılacak kişi sayısı yönünden bir kısıtlama
uygulanmaz.
Ancak, halka açık olmayan ortaklıkların paylarının nitelikli yatırımcılara satışı sonucunda
pay sahibi sayısının 250’yi aşması durumunda, ortak sayısı nedeniyle Kurul kaydına
alınma hükümleri uygulanır.
Kurula kayıt başvurusu gerekli belgelerin eklendiği bir dilekçe ile yapılır.
2.1.7 Halka Açık Ortaklıklar ile Payları GİP’te İşlem Görecek
Ortaklıkların Paylarının Tahsisli Satışı
Payların tahsisli satışında izahname ve sirküler düzenlenmez.
Payları tahsisli olarak satın alacak gerçek ve tüzel kişilerin sayısının 100’ü geçmemesi
şarttır.
Yeni pay alma hakları kısıtlanarak tahsisli satış yapılabilmesi için, tahsisli satış
esaslarının, esas sermaye sisteminde genel kurulca, kayıtlı sermaye sisteminde esas
sözleşme ile yetkili kılınmış ise yönetim kurulunca karara bağlanması gerekir. Kurula
kayıt başvurusu gerekli belgelerin eklendiği bir dilekçe ile yapılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
19
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Sermaye artırım suretiyle yapılan tahsisli satışta, satışa Kurul kayıt tarihinden itibaren
30 gün içinde başlanması ve satışa başlandıktan sonra 1 hafta içinde tamamlanması
zorunludur.
Payları Borsa’da işlem gören ortaklıklar ile payları GİP’te işlem görecek ortaklıkların,
sermaye artırımı suretiyle tahsisli olarak gerçekleştirecekleri pay satışının Borsa’nın ilgili
pazarlarında gerçekleştirilmesi zorunludur.
2.1.8 Ön Talep Toplama, Kurul Kaydına Alınma ve Satış
2.1.8.1
Ön Talep Toplama
Payların Kurul kaydına alınmasından önce, belirli bir fiyat aralığından, yatırımcıların olası
talepleri, talepte bulunanlar için herhangi bir yükümlülük ve bağlayıcılık oluşturmaksızın,
aracı kuruluşlar tarafından toplanabilir. Ön talep toplayabilmek için Kurul kaydına alınma
başvurusunun yapılmış olması gerekir.
Ön talep toplama, duyuru ilanı ile veya ilansız olarak yapılabilir.
Ön talebin toplanacağı yerlerde, ortaklığın esas sözleşmesi, son üç yıllık finansal
tabloları, bunlara ilişkin bağımsız denetim raporları ve faaliyet raporlarının yeterli sayıda
bulundurulması ve talep edenlere bedelsiz olarak verilmesi zorunludur.
Ön talep toplamadan elde edilen sonuçlar kamuya açıklanmaz ve reklam amacıyla
kullanılamaz.
Ön talep toplama süresi 15 günden fazla olamaz.
Ön talep toplama başlamadan en az 1 iş günü önce ön talep toplama başlangıç ve bitiş
tarihleri aracı kuruluş tarafından Kurul’a bildirilir.
2.1.8.2
Ön Talep Toplama Duyurusu ve İlanı
Ön talep toplama, Kurul’ca ön talep toplamaya onay verilmesinden sonra başlar.
Duyuru ilanı ile ön talep toplama yönteminin kullanılması halinde; ihraççı ya da hissedar
tarafından halka arza ilişkin ilanların yapılacağı yerlerde ilan edilecek olan ön talep
toplama duyurusunun başında büyük harflerle dikkat çekecek şekilde;
“Bu paylar Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kayda alınmamış olup, kayıttan önce
payların satışı mümkün değildir. Payların satışı izahnamenin yayınlanmasından sonra
gerçekleşecek olup yatırım kararının söz konusu izahnamenin incelenmesinden sonra
verilmesi gerekmektedir. Ön talep toplama, sadece satılabilecek pay miktarı ve fiyatının
tespiti amacıyla uygulanan anket niteliğinde bir işlem olup, kesin talebin ve satışın aynı
tutarda gerçekleşeceği anlamına gelmemektedir. Ayrıca, fiyat ve miktar kesin satış
sırasında değiştirilebilir.”
ifadesine yer verilmesi gereklidir.
Duyuru ilanı ile ön talep toplama yönteminin kullanılması halinde; ön talepte bulunanlara
satışta öncelik ve/veya teşvik sağlanabilir. Buna ilişkin esaslara ön talep toplama
duyurusunda ve izahnamede yer verilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
20
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Ön talep toplama duyurusunun ilanından sonra payların halka arzından vazgeçilmesi
halinde, bu husus ön talep toplama duyurusu ile aynı şekilde ilan edilir.
Ön talep toplama duyurusu ile ilan edildiği yerler ilanı izleyen 2 iş günü içerisinde aracı
kuruluş tarafından Kurul’a bildirilir.
2.1.8.3
Kurul Kaydına Alınma ve Kayda Alma Ücreti
Anonim ortaklıklarca halka arz olunacak hisse senetlerinin/payların Kurul kaydına
alınması zorunludur. Kurul, başvuruları raf kayıt izahnamesi, izahname ve sirkülerlerin
ortaklık ve halka arz olunacak paylara ilişkin mevzuatta öngörülen bilgileri içerip
içermediğini dikkate alarak, kamunun aydınlatılması çerçevesinde inceler ve uygun
görülen payları Kurul kaydına alır. Ancak, incelemeler sonucunda açıklamaların yeterli
olmadığı ve gerçeği dürüst biçimde yansıtmayarak halkın istismarına yol açacağı
sonucuna varılırsa, gerekçe gösterilerek, başvuru konusu payların Kurul kaydına
alınmasından imtina edilebilir.
Kayda alınan, satışı yapılacak hisse senetlerinin ihraç değeri üzerinden, SPKn’nun 28’inci
maddesine göre belirlenen ücret, Kurulca belirlenecek hesaba yatırılır. Kurul karar
tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde söz konusu ücretin ilgili hesaba yatırılması ve
kayda alma belgesinin alınması zorunludur. Aksi takdirde başvuru Kurulca işlemden
kaldırılır.
Raf kayıt sisteminde, satışı yapılacak payların ihraç değeri üzerinden hesaplanan kayda
alma ücreti her satış aşamasında ilgili hesaba yatırılır.
Kayda alınan payların tamamının veya bir kısmının satışının yapılamamış olması halinde,
paylara ilişkin olarak Kurulca alınmış bulunan ücretin iadesi talep edilemez.
Kurul kaydına alınma, ihraç edilen payların ve ilgili ortaklıkların, Kurul veya kamuca
tekeffülü anlamına gelmez ve reklam amacıyla kullanılamaz.
2.1.8.4
İzahnamenin Tescili ve İlanı
Kurul kaydına alınma başvurusu sırasında Kurula sunulan taslak izahname Kurul’un
internet sitesinde ilan edilir. Taslak izahname ayrıca, Kurul’a başvuru yapıldığı günü
izleyen 2 iş günü içinde, varsa ortaklığın internet sitesinde ve payları Borsa’da işlem
gören ortaklıklar için KAP’ta ilan edilir. Taslak izahname ilan edilirken Kurula yapılan
kayda alma başvurusunun incelenmekte olduğu, izahnamenin Kurul tarafından henüz
onaylanmadığı ve Kurul onayını takiben kesinleşen izahnamenin ayrıca ilan edileceği
hususlarına izahnamenin giriş sayfasında yer verilmesi zorunludur.
Raf kayıt sistemine ilişkin esaslar saklı kalmak üzere, payların Kurul kaydına
alınmasından sonra, Kurul’ca onaylanmış izahname, kayıt belgesi tarihinden itibaren 15
gün içinde ortaklığın kayıtlı olduğu Ticaret Sicili’ne tescil ve TTSG’de ilan ettirilir. Payları
Borsa’da işlem gören ortaklıklar ve payları Borsa’da ilk defa işlem görecek ortaklıklar için
ayrıca ortaklığın internet sitesinde ve KAP’ta ortaklık tarafından ilan edilir. Payları
Borsa’da işlem görmeyen ortaklıklar ise bu ilanı varsa kendi internet sitelerinde de
yaparlar.
İzahname standartları Kurul tarafından belirlenir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
21
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İzahnamenin ortaklık merkezinde ve başvuru yerlerinde bulundurulması gerekmekte
olup, talep edilmesi durumunda basılı halinin bedelsiz olarak yatırımcılara verilmesi
zorunludur.
2.1.8.5
Yeni Pay Alma Haklarının Kullandırılması
Ortaklıkların sermaye artırımlarında yeni pay alma hakları kullandırılıyorsa, izahnamenin
tescilinden itibaren 15 gün içinde, “yeni pay alma sirküleri” ilan edilir. Payları kayden
izlenen ortaklıkların yeni pay alma hakkı kullanımı, kaydi sistem esasları çerçevesinde
gerçekleştirilir.
Payları Borsa’da işlem görmeyen ortaklıkların yeni pay alma hakkı kullanım yerleri ise,
ortakların çoğunluğunun bu haklarını kullanabileceği şekilde tespit edilir. Kurul, yeni pay
alma haklarının aracı kuruluş vasıtasıyla kullandırılmasını, kullanım yerlerinin
değiştirilmesini veya sayısının artırılmasını isteyebilir.
Yeni pay alma hakları, payları borsada işlem görmeyen ortaklıklar için 15 günden az 120
günden fazla olmamak üzere yeni pay alma kuponları karşılığında ve payları borsada
işlem gören ortaklıklar için ise 15 günden az 60 günden fazla olmamak üzere sirküler ve
pay bilgi notunda belirlenen süre ve esaslar dahilinde kullanılır. Ortaklar bu süre içinde
pay bedellerinin tamamını bir bankada açılan özel hesaba yatırarak, sermaye artırımına
katılabilir veya yeni pay alma haklarını satabilirler. Kurul’dan uygun görüş almak
suretiyle, yeni pay alma süresi uzatılabilir.
2.1.8.6
Tasarruf Sahiplerine Satış
Tasarruf sahipleri sirküleri; yeni pay alma hakkı kullanım süresinin bitiminden veya yeni
pay alma hakkı kullandırılmıyorsa izahnamenin tescilinden itibaren, 60 gün içinde
yayımlanarak paylar satışa sunulur.
Mevcut payların halka arzı, halka açık olmayan ortaklıkların paylarının sermaye artırımı
yoluyla halka arzı ve halka açık ortaklıkların sermaye artırımları yoluyla halka arzınde
gerçekleştirilen tasarruf sahiplerine satış işlemleri, Kurulun halka arz ve satış
konusundaki düzenlemeleri çerçevesinde yerine getirilir.
Yeni pay alma haklarının kullanılmasından sonra kalan payların halka arz süresi 2 iş
gününden az, 30 günden fazla olamaz. Kurul’dan uygun görüş almak suretiyle, halka arz
süresi uzatılabilir.
Sermaye artırımlarında yeni pay alma haklarının kullanılmasından sonra kalan payların
nominal değerleri toplamı, 100 bin Türk Lirasının veya oran olarak satışa sunulan
paylarının nominal değerinin % 1’inin altında kalırsa, ortaklıklar Kuruldan onay almak
suretiyle tasarruf sahipleri için sirküleri yayınlamayabilirler. Bu durumda, payları
Borsa’da işlem gören ortaklıkların Borsa’da halka arzına ilişkin bilgiler Kurulca
belirlenecek formata uygun olarak ortaklığın internet sitesinde ve KAP’ta ortaklık
tarafından ilan edilir.
Diğer ortaklıklar ise yönetim kurulu kararıyla kalan payların tahsis edilmesi suretiyle,
satışı tamamlayabilirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
22
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.1.8.7
Ek Satış
Mevcut payların halka arzı ve halka açık olmayan ortaklıkların
artırımı yoluyla halka arzı işlemlerinde, toplanan kesin talebin
miktarından fazla olması halinde izahnamede gerekli açıklamaların
bu talebi karşılamak amacıyla ek satış gerçekleştirilebilir. Paylarını
üzere halka arz edecek ortaklıklar ek satış hakkını kullanamazlar.
paylarının sermaye
satışa sunulan pay
yapılması koşuluyla,
GİP’te işlem görmek
Ek satışa konu paylar, ortaklar tarafından satılabileceği gibi, halka arza aracılık eden
aracı kurumlardan biri tarafından ortaklardan ödünç alınarak ödünç alımlı satış yoluyla
da satılabilir.
Ek satışa konu payların halka arz edilecek paylar ile aynı hakları taşıması zorunludur.
Ek satışa konu payların halka arza aracılık edecek aracı kurumlardan biri tarafından
ödünç alımlı satış yoluyla satılacak olması halinde, aracı kurumla ortaklar arasında
imzalanacak ödünç sözleşmesi çerçevesinde, paylar, satışı gerçekleştiren aracı kurum
tarafından mevcut ortaklardan ödünç alınarak tasarruf sahiplerine teslim edilir. Ödünç
alımlı satış işlemini gerçekleştiren aracı kurumun ödünç işleminden kaynaklanan
yükümlülüğünü, ödünç sözleşmesinde yer alan esaslar çerçevesinde, payların Borsada
işlem görmeye başladığı tarihten itibaren 30 gün içerisinde kapatması zorunludur.
Ödünç sözleşmesinin ödünç alınan payların aracı kurum tarafından paylarını ödünç veren
ortaklardan halka arz fiyatından satın alınmasını kapsayan bir alım hakkını içermesi
zorunludur. Bu sözleşmede alım hakkını kullanma süresi en çok 30 gün olarak belirlenir.
Bu sürenin başlangıcı payların Borsada işlem görmeye başladığı tarihtir. Sözleşmeyi
imzalayan aracı kurum, ödünç aldığı payları, ilgili paylar Borsada işlem görmeye
başladıktan sonra alım hakkı kullanım süresi içinde Borsadan satın alarak ortaklara
teslim edebileceği gibi, bu süre içinde söz konusu sözleşme çerçevesinde alım hakkını
kullanmak suretiyle ortaklara ilgili payların bedellerini ödemek yoluyla da
yükümlülüğünü kapatabilir.
Aracı kurumun ödünç sözleşmesinden kaynaklanan yükümlülüğünü kapatmak için
Borsada gerçekleştirebileceği alımlarda fiyat istikrarını sağlayıcı işlemlerde uygulanan
emir ve fiyat kurallarına uyması zorunludur.
Ek satışa konu toplam paylar, ek satış öncesi halka arz edilen pay miktarının %15’ini
aşamaz.
Ek satış hakkının kullanılıp kullanılmadığı, kullanıldıysa sonuçları hakkında bilgi aracı
kurum tarafından özel durum açıklamasıyla kamuya açıklanır.
Ödünç sözleşmesinden kaynaklanan yükümlülüğün kapatıldığı gün, bu Tebliğ’in 8 no’lu
ekinde yer alan bilgiler ile ödünç sözleşmesinin şartlarında veya uygulamasındaki her
türlü değişiklik işlemi gerçekleştiren aracı kurum tarafından özel durum açıklamasıyla
kamuya duyurulur.
Ek satış hükümleri kapsamında gerçekleştirilecek ödünç alımlı satış işlemlerinde Kurul’un
Seri:V, No:65 sayılı “Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım, Açığa Satış ve Ödünç
Alma ve Verme İşlemleri Hakkındaki Tebliğ”i hükümleri uygulanmaz.
Ödünç alımlı satış işlemini gerçekleştirebilecek aracı kurumlara ilişkin şartlar Kurul
tarafından belirlenir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
23
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Ek satış hükümleri kapsamında düzenlenen ödünç alımlı satış işlemine ilişkin kayıtlar,
işlemi gerçekleştiren aracı kurum tarafından tutulur ve işlemlerin sona ermesinden
itibaren en az beş yıl süreyle ihraççı veya paylarını halka arz eden ortağın incelemesine
açık tutulur.
Ek satış hükümleri kapsamında düzenlenen ödünç alımlı satış işlemlerinin sermaye
piyasası mevzuatında belirtilen esaslar çerçevesinde yürütülmesinden işlemi
gerçekleştiren aracı kurum sorumludur.
2.1.8.8
Fiyat İstikrarını Sağlayıcı İşlemler
Mevcut payların halka arzı ve halka açık olmayan ortaklıkların paylarının sermaye
artırımı yoluyla halka arzı işlemlerinde, paylar Borsada işlem görmeye başladıktan sonra,
halka arza ilişkin izahnamede gerekli açıklamaların yapılmış olması koşuluyla, halka arza
aracılık eden ve izahnamede belirtilen aracı kurum tarafından fiyat istikrarını sağlamak
amacıyla alımda bulunulabilir.
Halka arz sonrası fiyat istikrarını sağlayıcı işlemler, ilgili payların Borsada işlem görmeye
başladığı tarihten itibaren en çok 30 gün süreyle gerçekleştirilebilir.
Fiyat istikrarını sağlayıcı işlemlerde halka arz fiyatının üzerinde emir verilemez.
Belirlenen işlem süresi içerisinde, işlem fiyatı halka arz fiyatının altına düştüğünde, halka
arza aracılık eden ve izahnamede belirtilen aracı kurum tarafından alımda bulunulabilir.
Söz konusu işlemlerde uygulanacak emir ve fiyat kuralları Borsa düzenlemeleriyle
belirlenir.
Ek satış hükümleri çerçevesinde ödünç alımlı satışın gerçekleştirilmesi halinde fiyat
istikrarını sağlayıcı işlemler ile ödünç alımlı satışın aynı aracı kurum tarafından
gerçekleştirilmesi zorunludur.
Fiyat istikrarını sağlayıcı işlemlere ilişkin sürenin sona ermesini takip eden iş günü,
düzenlemede yer alan bilgiler, işlemi gerçekleştiren aracı kurum tarafından özel durum
açıklamasıyla kamuya bildirilir. Ancak, aracı kurum fiyat istikrarı sağlayıcı işlemleri
izahnamede öngörülen işlem süresi tamamlanmadan sona erdirmeyi kararlaştırırsa, bu
durumu, düzenlemede yer alan bilgiler ve gerekçesiyle birlikte aynı iş günü özel durum
açıklamasıyla kamuya duyurur.
Aracı kurum, fiyat istikrarını sağlayıcı işlemler çerçevesinde satın aldığı payların satışında
piyasanın olağan işleyişinin etkilenmemesi için azami özen ve dikkati gösterir ve fiyat
istikrarını sağlayıcı işlemler çerçevesinde satın aldığı payları izahnamede ilan edilen
istikrar sağlayıcı işlemlere ilişkin süre boyunca halka arz fiyatının altında bir bedelle
satamaz.
Halka arz sonrasında fiyat istikrarını sağlayıcı işlemlere ilişkin kayıtların tümü işlemleri
gerçekleştiren aracı kurum tarafından tutulur ve işlemlerin sona ermesinden itibaren en
az beş yıl süreyle ihraççı veya paylarını halka arz eden ortağın incelemesine açık
bırakılır.
Halka arz sonrasında fiyat istikrarını sağlayıcı işlemlerin düzenlemede belirtilen esaslar
çerçevesinde yürütülmesinden işlemi gerçekleştiren aracı kurum sorumludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
24
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Fiyat istikrarını sağlayıcı işlemleri gerçekleştirebilecek aracı kurumlara ilişkin şartlar
Kurul tarafından belirlenir.
Piyasa yapıcılığına ilişkin ilgili diğer düzenlemelerde yer alan hükümler saklıdır.
2.1.8.9
Sermaye Artırımlarında Satış Sonrası İşlemler
Kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıkların,
a) Satın alma taahhütnamesi bulunmaması halinde satış süresinin sona ermesini
takiben satılamayan payları 6 iş günü içinde iptal ettirmeleri,
b) Satın alma taahhütnamesi bulunması halinde, süresi içinde satılmayan paylar
için satış süresinin bitiminden itibaren 3 iş günü içinde satın alma taahhüdünde
bulunanlara müracaat ederek satışı tamamlamaları,
c) Gerçekleştirilen satış tutarına ilişkin belgeler ve yönetim kurulu kararı ile
tescile mesnet belge almak üzere Kurul’a başvurmaları,
d) Kurul’dan aldıkları belgeyi, 10 gün içinde Ticaret Siciline tescil ve tescilden
sonra TTSG’de ilan ettirmeleri,
gerekir.
Esas sermaye sistemindeki ortaklıkların; süresi içinde satılamayan paylar için
satış süresinin bitiminden itibaren 3 iş günü içinde satın alma taahhüdünde bulunanlara
müracaat etmeleri, satışın tamamlanmasını takiben, TTK hükümleri çerçevesinde
sermaye artırıma ilişkin esas sözleşme değişikliğini ilgili Ticaret Sicili’ne tescil ve TTSG’de
ilan ettirmeleri gerekir.
2.1.9 İzahname, Raf Kayıt İzahnamesi Ön
Duyurusu, Pay Bilgi Notu ve Sirkülerler
Talep
Toplama
İzahname, raf kayıt izahnamesi, ön talep toplama duyurusu, pay bilgi notu ve
sirkülerlerin;
a) Kurul tarafından belirlenen standartlara uygun olması,
b) Şirket, aracı kuruluş ve varsa konsorsiyum adına konsorsiyum lideri ile GİP’te
işlem görmek üzere Kurul’a yapılan başvurularda piyasa danışmanı tarafından
imzalanması,
c) Bu belgelerde denetlenen dönemlere ilişkin finansal tabloların bağımsız
denetim kuruluşlarınca onaylanması,
zorunludur.
Bu belgelerde yer alan bilgilerin gerçeği dürüst bir şekilde yansıtmasından
ihraççılar ve paylarını satışa sunan hissedarlar sorumludur. Ancak, aracı kuruluşlar ve
piyasa danışmanı da bağımsız denetim kuruluşlarının sorumluluğundaki bilgiler hariç,
kendilerinden beklenen özeni göstermemeleri durumunda bu belgelerdeki bilgilerin
gerçeği dürüst biçimde yansıtmamasından hukuken sorumludurlar.
2.1.10 Sirkülerler, Pay
Edileceği Yerler
Bilgi
Notu
ve
Duyuru
Metninin
İlan
Payları Borsa’da işlem gören ortaklıklar ile paylarını ilk defa halka arz edecek ortaklıklara
ilişkin sirkülerler ve pay bilgi notu, KAP’ta ve ortaklığın internet sitesinde ortaklık
tarafından yayımlanır. Sirkülerlerin ve pay bilgi notunun ilanı ortaklığın internet sitesinin
ve KAP’ın yanı sıra, ortaklık tarafından belirlenecek gazetelerde de yapılabilir. Kurul
______________________________________________________________________
TSPAKB
25
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
gerekli gördüğü durumlarda gazetede veya yurt dışında da ilan yapılmasını veya
gazetelerin değiştirilmesini isteyebilir.
Payları borsada işlem görmeyen ortaklıklara ilişkin sirkülerler ise mahallinde yayınlanan
veya dağıtılan en az bir gazetede ve varsa ortaklığın internet sitesinde ilan ettirilir.
Ortaklıklar mahalli gazetede ilan yükümlülüklerini ülke çapında dağıtılan gazetelerde ilan
etmekle de yerine getirebilirler.
Payları borsada işlem görmeyen ortaklıklardan raf kayıt sisteminden yararlananlara
ilişkin pay bilgi notu ortaklığın internet sitesinde yayınlanır. Pay bilgi notunun ilanı
ortaklık internet sitesinin yanı sıra, ortaklık tarafından belirlenecek gazetelerde de
yapılabilir. Kurul gerekli gördüğü durumlarda birden fazla gazetede veya yurt dışında da
ilan yapılmasını veya gazetelerin değiştirilmesini isteyebilir.
Kurul’un Seri:IV, No:39 “İhraçcıların Muafiyet Şartlarına ve Kurul Kaydından
Çıkarılmalarına İlişkin Esaslar Tebliği” uyarınca izahname düzenleme muafiyeti tanınan
halka arzlarda hazırlanan duyuru metni payları Borsa’da işlem gören ortaklıklar için
KAP’ta ve ortaklığın internet sitesinde, payları Borsa’da işlem görmeyen ortaklıklar için
ise mahallinde yayınlanan veya dağıtılan en az bir gazetede ve varsa ortaklığın internet
sitesinde ilan ettirilir.
2.1.11 Halka Açıklanan Konularda Değişiklikler
Raf kayıt sistemine ilişkin esaslar saklı kalmak üzere, izahname ve sirkülerle, halka
açıklanan konularda satışa başlamadan veya satış süresi içinde ortaya çıkan önemli
değişikliklerin ve yeni hususların, ortaklık veya hissedar adına aracı kuruluş tarafından
bunların öğrenildiği tarihte ve satış süresi içinde ise satış durdurularak derhal Kurul’a
bildirilmesi zorunludur.
Kurul’dan onay alındıktan sonra izahnamedeki değişikliklerin Ticaret Siciline tescil
ettirilmesi ve daha önce ilan edildiği şekilde kamuya duyurulması zorunludur. Ayrıca
sirkülerlerdeki değişikliklerin de daha önce ilan edildiği şekilde kamuya duyurulması
gerekmektedir. İzahname ve sirküler değişiklikleri ortaklık veya hissedar adına aracı
kuruluş tarafından kamuya duyurulur.
Yukarıda belirtilen değişikliklerin (izahname ve sirküler değişiklikleri) ilan tarihinden
sonraki 2 işgünü içerisinde, önceden talepte bulunan yatırımcıların taleplerinden
vazgeçme hakları bulunmaktadır.
2.1.12 Tanıtım ve Reklam Amaçlı İlanlar
Payların halka arzı dolayısıyla yapılacak tanıtım ve reklam amaçlı ilanlarda yer alan
bilgiler, yanlış, yanıltıcı, temelsiz, abartılı veya eksik olmamalı ve ortaklığın mevcut
koşullarına ilişkin olarak tasarruf sahiplerinin yanlış fikirler edinmelerine neden
olmamalıdır.
Kurul kaydına alınma başvurusundan sonra, ancak, izahnamenin yayımlanmasından
önce yapılan tanıtım ve reklam amaçlı ilanlarda, izahnamenin henüz yayımlanmadığı,
halka arz edilecek payların Kurul kaydına alınmadığı ve yatırım kararlarının izahnamenin
yayımlanmasından sonra izahname incelenerek verilmesi gerektiği hususlarında bir
uyarıya yer verilmesi zorunludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
26
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İzahnamenin yayımlanmasından sonra yapılan tanıtım ve reklam amaçlı ilanlarda ise
izahnamenin yayımlandığı yerlerin belirtilmesi zorunludur.
Her durumda tanıtım ve reklam amaçlı ilanlarda yer alan bilgilerin izahnamede yer alan
bilgilerle tutarlı olması şarttır.
2.1.13 Satış Fiyatı
Satış fiyatının Borsa veya nominal değerinden farklı olması durumunda, söz konusu satış
fiyatı ve bu fiyatın hesaplanmasında kullanılan yöntemlere ilişkin olarak hazırlanan
değerleme raporu en geç satış başlamadan 2 iş günü önce sirkülerler ile aynı şekilde ilan
edilir. Söz konusu değerleme raporu ilk halka arzlarda aracı kuruluş tarafından
hazırlanır.
2.1.14 Hisse Senetlerinin Teslim Zamanı
Hisse senetleri, kaydi sistem esasları saklı kalmak şartıyla, mevcut hisse senetlerinin
halka arzı ve kayıtlı sermayeli ortaklıkların nakit sermaye artırımlarında satış anında, iç
kaynaklardan sermaye artırımında ise kayda alma belgesinin verilmesinden itibaren 15
gün içinde teslim edilir. Esas sermayeli ortaklıklarda ise sermaye artırımının Ticaret
Siciline tescilinden itibaren, hamiline yazılı hisse senetleri 30 gün, nama yazılı hisse
senetleri ise 90 gün içinde teslim edilir.
2.1.15 Kurula Bildirim
Payları Kurul kaydına alınan ortaklıklar, Payların Kurul Kaydına Alınması Tebliği’ndeki
işlemler nedeniyle;
a) Raf kayıt izahnamesi, izahname ve sermaye artırımının tesciline ilişkin ilanların
yer aldığı TTSG’lerin tarih ve sayısına ilişkin bilgiyi ilanları izleyen,
b) Sirkülerler, duyuru metni ile tanıtım ve reklam amaçlı ilanların yayımlandığı
gazete ve diğer basılı yayınların ilgili sayfalarının birer nüshasını, her ilanı izleyen,
c) Satış sonuçları hakkındaki bilgileri satış süresinin sona ermesinden itibaren,
6 iş günü içinde, Kurul’a gönderirler.
Mevcut payların halka arzındaki bildirim yükümlülükleri aracı kuruluşlara aittir.
2.1.16 Aracılık Sözleşmesi ve Aracı Kuruluşların Yükümlülükleri
Bu Tebliğin 5 ve 6’ncı maddelerinde belirtilen işlemlerde, halka arzedilecek paylarını
satacak olanlar ile aracı kuruluşlar arasında Kurulun aracılık faaliyetleri ve aracı
kuruluşlara ilişkin düzenlemelerine uygun olarak bir aracılık sözleşmesi imzalanır ve
seçilen halka arza aracılık yöntemine bu sözleşmede yer verilir.
GİP’te işlem görmek üzere Kurul’a yapılan başvurularda aracılık sözleşmesi aranmaz.
GİP’te işlem görenler hariç payları Borsa’da işlem gören ortaklıklarca, yeni pay alma
haklarının kullanılmasından sonra kalan payların Borsa’da satışı için aracılık sözleşmesi
düzenlenmesi gereklidir.
Aracı kuruluşlar portföylerindeki payların veya kendi paylarının pay sahiplerince halka
arzında aracılık yükleniminde bulunamazlar. Ancak payların halka arzedilmesi için bir
konsorsiyum oluşturulması halinde, konsorsiyuma “en iyi gayret aracılığı” esasına göre
katılabilirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
27
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Payların halka arzına aracılık eden kuruluşlar; ön talep toplamayı, bu düzenlemede ve
varsa ön talep toplama duyurusunda belirlenen esaslara, satışları ise izahnamede
belirtilen satış koşullarına ve ilgili mevzuattaki diğer kurallara uygun olarak
gerçekleştirmek ve satış sonuçlarının Kurul’a bildirmek zorundadırlar.
2.1.17
Halka Arzlarda Özellikli Durumlar
Özelleştirme kapsamındaki halka arzlar da dahil olmak üzere, payların halka arz yoluyla
satışında, halka arzın niteliği ve tutarı da dikkate alınarak, satışa ve ilana ilişkin süreler
ile reklam, duyuru ve pay bedellerinin ödenme yöntemlerine ilişkin hususlarda
düzenlemelerde belirtilenlerden farklı esaslar, Kurul’ca uygun görülmesi halinde
uygulanabilir.
2.1.18
İzahnamede Yer Alacak Finansal Tablolar
Payların halka arzında düzenlenecek raf kayıt izahnamesi ve izahnamede Kurulun
muhasebe standartlarına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanan finansal tablolar
ile bağımsız denetim raporlarına yer verilir. Bu kapsamda raf kayıt izahnamesi ve
izahnamede yer alacak finansal tablolar ve bağımsız denetim raporları aşağıda yer
almaktadır.
a) Payları Borsa’da işlem gören ortaklıkların paylarının halka arzı: geçmiş 3 yıla
ait yıllık finansal tablolara ait bağımsız denetim raporları, son 6 aylık ara dönem finansal
tablolara ait sınırlı bağımsız denetim raporları ile izahnamede yer alan bağımsız
denetimden geçmiş son finansal tablo tarihinden sonra kamuya açıklanmış ancak
bağımsız denetimden geçmemiş ara dönem finansal tablolar.
b) Payları Borsada işlem gören ortaklıklar hariç olmak üzere, yeni pay alma
hakları kısıtlanarak sermaye artırımı suretiyle ya da mevcut payların ortaklarca halka
arzında aşağıdaki tabloda yer verilen veya halka arz tarihine daha yakın tarihli finansal
tablolar ile bağımsız denetim raporları:
1
2
Halka
Arzın
Gerçekleşeceği Dönem
01 Mart – 31 Mayıs
01 Haziran – 31 Temmuz
3
01 Ağustos – 31 Ekim
4
01 Kasım – 30 Kasım
5
01 Aralık – 28 Şubat
İzahnamede Yer Alacak
Finansal Tablolar
Son 3 yıllık finansal tablolar
Son 3 yıllık ve 3 aylık ara
dönem finansal tablolar
Son 3 yıllık ve 6 aylık finansal
tablolar
Son 3 yıllık ve 6 aylık ve/veya
9 aylık finansal tablolar
Son 3 yıllık ve 9 aylık finansal
tablolar
Özel Bağımsız Denetimden
Geçecek Finansal Tablolar
Son 3 yıllık finansal tablolar
Son 3 yıllık finansal tablolar
Son 3 yıllık ve 6 aylık finansal
tablolar
Son 3 yıllık ve 6 aylık veya 9
aylık finansal tablolar
Son 3 yıllık ve 9 aylık finansal
tablolar
c) Yukarıda belirtilen (b) bendi hükümleri saklı kalmak üzere, payları Borsa'da
işlem görmeyen halka açık ortaklıklardan bağımsız denetim muafiyeti bulunmayanların
paylarının halka arzında aşağıdaki tabloda yer verilen veya halka arz tarihine daha yakın
tarihli finansal tablolar ile bağımsız denetim raporları:
Halka
Arzın
Gerçekleşeceği Dönem
İzahnamede Yer
Finansal Tablolar
Alacak
Bağımsız
Denetimden
Geçecek Finansal Tablolar
______________________________________________________________________
TSPAKB
28
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
1
2
01 Mart – 31 Mayıs
01 Haziran – 31 Temmuz
3
01 Ağustos – 31 Ekim
4
01 Kasım – 30 Kasım
5
01 Aralık – 28 Şubat
Son 3 yıllık finansal tablolar
Son 3 yıllık ve 3 aylık ara
dönem finansal tablolar
Son 3 yıllık ve 6 aylık finansal
tablolar
Son 3 yıllık ve 6 aylık ve/veya
9 aylık finansal tablolar
Son 3 yıllık ve 9 aylık finansal
tablolar
Son 3 yıllık finansal tablolar
Son 3 yıllık finansal tablolar
Son 3 yıllık ve 6 aylık finansal
tablolar(sınırlı)
Son 3 yıllık ve 6 aylık veya 9
aylık finansal tablolar(sınırlı)
Son 3 yıllık ve 9 aylık finansal
tablolar(sınırlı)
ç) Gelişen İşletmeler Piyasası’nda (GİP) ilk defa işlem görmek üzere payların
halka arzında geçmiş son yıla ait finansal tablolara ait bağımsız denetim raporu ile hesap
döneminin bitimini izleyen 9 aydan sonraki bir dönemde halka arz edilmesi durumunda 6
aylık ara dönem finansal tabloları hakkındaki özel bağımsız denetim raporu,
d) Payları GİP’te işlem gören ortaklıkların paylarının halka arzında ise son 3 yıla
ait finansal tablolara ait bağımsız denetim raporu ile hesap döneminin bitimini izleyen 9
aydan sonraki bir dönemde halka arz edilmesi durumunda bağımsız denetimden
geçmemiş 6 aylık ara dönem finansal tabloları.
Payları GİP’te işlem gören ortaklıkların paylarının halka arzını takip eden iki finansal
tablo dönemi geçmedikçe yukarıda (d) bendinde belirtilen hükmü aranmaz. Bu
ortaklıklar mevcut finansal tablo ve bağımsız denetim raporlarına izahnamede yer
verirler.
Yukarıda belirtilen (b) ve (c) bendine ilişkin olarak;
i) Özel hesap dönemine sahip ortaklıklar tarafından kendi hesap dönemlerine
göre uyarlanacaktır.
ii) 4’üncü dönemde gerçekleştirilecek halka arzlarda kullanılacak izahnamede
bağımsız denetimden geçmiş 6 aylık finansal tablolar ile bağımsız denetimden geçmemiş
9 aylık finansal tablolara yer verilir. Ortaklığın isteğine bağlı olarak 9 aylık finansal
tabloların bağımsız denetimden geçirilmiş olması durumunda ise bu finansal tablolar ile
bağımsız denetim raporu izahnamede yer alır.
ii) 1’inci ve 2’nci dönemlerde gerçekleştirilecek halka arzlarda kullanılacak
izahnamede ortaklığın isteğine bağlı olarak 3 aylık finansal tabloların bağımsız
denetimden geçirilmiş olması durumunda bu finansal tablolar ile bağımsız denetim
raporuna da izahnamede yer alır.
2.1.19
Sermaye
Yöntemleri
Piyasası
Araçlarının
Halka
Arzında
Satış
Sermaye piyasası araçlarının Sermaye Piyasası Kurulu'na kaydı yapılarak halka arz
yoluyla satışında uygulanacak yöntemlere ilişkin esaslar Kurulun Seri:VIII, No:66 sayılı
“Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış Yöntemlerine İlişkin Esaslar
Tebliği”nde düzenlenmektedir. Bu tebliğe ilişkin ayrıntılı açıklamalar bu bölümün
sonunda yer almaktadır.
2.2 Hisse Senetlerinde Şekil Şartları
Türk Ticaret Kanununun 413’üncü madde hükmüne göre nama ve hamiline yazılı hisse
senetlerinde bulunması gerekli hususlar şunlardır:
- Şirketin Ünvanı
- Esas Sermaye Miktarı
- Şirketin Tescil Tarihi
______________________________________________________________________
TSPAKB
29
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
- Senedin Türü (Nama, Hamiline, Adi kurucu vs.)
- Senedin İtibari değeri
Ancak kanunun önerdiği bu şekil şartlarından başka seçimlik olarak, aşağıdaki bilgiler de
hisse senetlerine eklenebilir:
- Senedin ihraç tarihi
- Esas sözleşmenin bazı önemli ve ilgili maddeleri
- Senedin ihtiva ettiği pay adedi
- Önceki sermaye artırımına ait bilgiler
- Kuponlara ilişkin bilgiler
- Kuruluşu veya sermaye artırımını onaylayan mahkeme kararının tarih ve
numarası
- Senetlerin tertip, grup ve serisi.
Nitekim bir çok şirketin hisse senetlerinde yukarıda sayılan hususların hemen hepsinin
ya da çoğunun yer aldığı görülmektedir. Sermaye Piyasası Kurulu, 23.06.1989 tarihli
Resmi Gazete’de yayınlanan, Seri:I, No:5 Tebliği ile halka açık şirketlere geniş kapsamlı
bir hisse senedi standardı getirmiş ve kullanılacak kağıdın niteliği, baskıda kullanılacak
renk ve desenler, boyutlar, kupon boyutları, sayıları ve dizilimi, kuponların
numaralandırılması ve kullanım esasları, hisse senetlerinin içeriği gibi konularda standart
düzenleme yapmış bulunmaktadır.
15.08.1990 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan Seri:I, No:7 sayılı 'Hisse Senetlerinin
Şekil Şartlarına İlişkin Tebliğ'e Ek Tebliğ ile de bu konuda bazı yeni düzenlemeler
getirilmiştir.
2.3 Hisse Senedi Türevleri
2.3.1. Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgeleri (KZOB)
Kâr ve zarar ortaklığı belgelerinin çıkarılmasındaki temel amaç, menkul kıymetler
piyasasında değişime konu olan araçları çoğaltmak ve çeşitlendirmektir. Bunun yanı sıra
kâr ve zarar ortaklığı belgelerinin kendine özgü bir menkul kıymet olarak, faiz dışı
kazanca uygun bir yönü vardır.
Bu belgeler, kâr ve zarara katılma ve ortaklık hakkı vermekle beraber, hisse senedi
sayılamazlar.
Çünkü;
- kar ve zarar ortaklığı belgeleri, sahiplerine şirket yönetiminde oy hakkı vermez.
- hisse senedinin tersine bu belgeler vadeli olup vade bitiminde anapara ve kar
payı belge sahiplerine geri ödenir.
Bu tür belgelerin kâra iştirakli tahvillerle de bir ilgisi yoktur. Çünkü zarar durumunda
senet sahibinin zarara da katılması söz konusudur.
Kurulun Seri:III, No:27 Tebliğine göre, İhraçcılar, kar ve zarara ortak olmak üzere, tüm
faaliyetlerin gerektirdiği finansman ihtiyaçlarını karşılamak için; yurt içinde satılmak
üzere Türk Lirası üzerinden veya yabancı paraya endeksli, yurt dışında satılmak üzere
ise, Türk Lirası veya yabancı para üzerinden ya da yabancı paraya endeksli "Kar ve
Zarar Ortaklığı Belgesi" adı altında menkul kıymet ihraç edebilir. Menkul kıymet alım
satımı ile iştigal eden ortaklıklar KZOB ihraç edemezler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
30
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İhraçcılar, 27.01.1993 tarihli ve 21478 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 93/3983 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen limitler dahilinde (Aşağıda 2.4.1 Bölümünde
açıklanmaktadır.) KZOB ihraç edebilirler. KZOB ihraç kararının; ihraçcı genel kurulunca
veya yetkili kılınmış yönetim kurulu tarafından alınmış olması gerekir.
KZOB ihracında aşağıdaki şartlara uyulması zorunludur:
a) Kurul kaydına alınmadan KZOB ihraç edilemez.
b) İhraçcı, bir tertip içindeki KZOB'ları bir defada ihraç edebileceği gibi, seriler halinde de
satışa sunabilir; ancak bir tertibe ilişkin KZOB'ların tümünü satışının ihraçcının uyguladığı
yıllık hesap dönemi içinde bitirilmesi zorunludur. Her seri için, o seriye ait ihraç tarihinin
Kurula en az iki iş günü önceden bildirilmesi şarttır.
c) KZOB'ların satış süresi her seri için en çok otuz gündür.
d) İhraç edilecek KZOB'ların üzerine, kara ve zarara katılacağı ve bu belgelere kar
garantisi verilemeyeceği açıkça yazılır.
e) KZOB'lar hamiline veya nama yazılı şekilde ihraç edilebilir.
f) KZOB'larda kar ve zarar payı ile vade, ihraçcının uyguladığı yıllık hesap döneminin son
gününe gelecek şekilde belirlenir.
KZOB'larda en kısa vade bir ay, en uzun vade yedi yıldır. Vadeler, ortaklık faaliyetinin
özelliğine göre muhtelif dönemlerde aylık ve katları olarak düzenlenir. Vade sonlarında
KZOB bedelleri defaten ödenir. Serilerin itfa tarihleri, ait oldukları tertibin itfa tarihidir.
Tertip içindeki serilerin farklı olan vadelerinin başlangıç tarihleri her birine ait satış
sürelerinin bitimini izleyen gündür.
İhraç edilmiş KOB'ların tümünün, ortaklığın uyguladığı yıllık hesap dönemi itibariyle kâr
veya zarara katılma oranı, KOB'ların ortaklıkta kalış süreleriyle çarpılan nominal
değerleri toplamının, aynı şekilde hesaplanan KOB, özkaynaklar ve eğer varsa katılma
intifa senetleri değerleri toplamına olan oranına göre belirlenir.
Kâr veya zarar miktarlarının tespitinde esas alınacak hesap vaziyeti, ortaklığın uyguladığı
yıllık hesap dönemi sonu itibariyle düzenlenir. İhraç edildikleri hesap döneminde vadeleri
sona eren veya vadeleri, ortaklığın hesap dönemini aşan KOB'lara ait kâr payı ödemeleri
veya zararların nihai mahsubu, ortaklığın uyguladığı yıllık hesap döneminin son günü
itibariyle düzenlenecek hesap vaziyetine göre yapılır.
İhraçcı, izahnamede belirlenecek esaslara göre, bağımsız denetim şirketince denetlenen
ve genel kurulca onaylanan yıllık mali tablolar esas alınarak, Tebliğde belirlenen aynı
tertip ve bir yıldan uzun vadeli KZOB'lar için kar veya zarara katılma oranı ile ortaklık
kar veya zarar miktarının çarpılmasıyla bulunan tutarın en fazla %75’i oranında avans
ödemesinde bulunabilir.
Vadesi ortaklığın bir hesap dönemini aşmayan KOB'larda zarar payı KOB'un nominal
değerinden düşülerek, ödeme; kalan miktar üzerinden yapılır.
Vadesi ortaklığın bir hesap dönemini aşan KOB'larda zarar payı, bir önceki yıl zararı
olarak müteakip yıla devredilir ve müteakip yıl kâr edilmesi halinde o yılın kâr payından
mahsup edilir; varsa bu işlemden sonra kalacak kâr payı müteakip yıla devredilir; bu
uygulamaya KOB'un vadesi sonuna kadar devam olunur; vade sonuna kadar
düşülemeyen zarar payları, vade sonunda belgenin nominal değerinden mahsup edilir.
KOB'un nominal değeri, o KOB'un payına düşen zararları karşılamaya yetişmiyorsa,
nominal değeri aşan zarar payları, KOB sahibinden tahsil edilemez.
______________________________________________________________________
TSPAKB
31
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İhraçcılar, vade sonunda KZOB sahiplerine ödenmesi gereken tutar karşılığında artırılan
sermayelerini temsil eden hisse senetlerini alma hakkı verebilirler. KZOB'ların hisse
senetleri ile değiştirilmesine ilişkin esaslar ihraç öncesinde belirlenerek izahname ve
sirkülerde kamuya ilan edilir. Hisse senedi ile değiştirilebilme hakkı sadece halka arz
suretiyle satışı yapılan KZOB'lara tanınabilir ve KZOB'ların hisse senetleri ile değişimi
ancak vade sonunda yapılabilir.
KZOB sahiplerinin KZOB'larını hisse senetleri ile değiştirmeleri halinde bu hisse
senetlerine uygulanacak fiyat, İhraçcının hisse senetlerinin Borsada işlem görmesi
durumunda, Borsa fiyatı değiştirme fiyatının belirlenmesinde referans olarak alınabilir.
Borsada işlem görmeyen ortaklıkların KZOB ihraçlarında, değiştirme fiyatının
belirlenmesine ilişkin esaslar, Tebliğde belirtildiği şekilde kamuya duyurulur. Ayrıca talep
toplama işlemlerinin gerçekleştirildiği merkezlerde talep eden KZOB sahiplerine verilmek
üzere hazır bulundurulur.
Talep toplama işleminin tamamlanmasından sonra, hisse senedi ile değiştirme talebinde
bulunan KZOB sahiplerine tahsisli olarak sermaye artırımı yapılır. Sermaye artırımına
ilişkin hukuki işlemler ihraçcının tabi olduğu düzenlemeler çerçevesinde yapılır.
2.3.1.1. Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgelerinin Kurul Kaydına Alınması
İhraçcılar, KZOB ihracına ilişkin genel kurul kararı veya yetkili kılınmış yönetim kurulu
kararı alındıktan sonra ihraç edecekleri KZOB'ların kayda alınması için Kurula Tebliğde
yer alan belgelerle başvururlar.
Kayıt başvurusunun, genel kurul kararının alındığı tarihten itibaren bir yıl, yönetim
kurulu kararının alındığı tarihten itibaren bir ay içinde yapılması zorunludur.
Kurul kaydına alınma, ihraç edilen KZOB'a ve ilgili ihraçcılara resmi teminat verilmesi
şeklinde yorumlanamaz ve reklam amacıyla kullanılamaz. Halka arz edilmek üzere ihraç
edilecek KZOB'ların metninde ve bunlara ilişkin izahname ve sirkülerin ilk sayfalarının
başında bu husus ile KZOB'un, "kara ve zarara katılma hakkı ve mükellefiyeti getirdiği,
zarar halinde ana paranın eksileceği" hususuna açık olarak yer verilir.
KOB'lar Kurula kaydettirildikten sonra, Kurulca uygun görülen izahname Ticaret Siciline
tescil ve TTSG'de ilan ettirilir.
KZOB'lar halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satılabilir. Halka arz edilerek
satılmak üzere ihraç edilecek KZOB'ların hamiline, halka arz edilmeksizin satılmak üzere
ihraç edilecek olanların ise nama yazılı olarak ihraç edilmeleri şarttır.
KOB'ların ihraç sırasındaki satışı ancak, belgeyi çıkaran ortaklıkça doğrudan doğruya
veya ortaklıkça yetkili kılınan aracı kuruluşlar tarafından yapılabilir. KOB satın almak
isteyen gerçek ve tüzel kişiler, bedelin tamamını nakden ve peşin olarak, ortaklığa veya
ortaklıkça yetkili kılınan aracı kuruluşlara yatırarak belgelerini alırlar.
Halka arzedilen KOB'lara ilişkin olarak, satış süresinin bitiş tarihinden itibaren 6 iş günü
içinde satışı yapan ortaklık veya aracı kuruluşlar,
a) İzahnamenin yayımlandığı TTSG'ni, sirkülerin ilan edildiği gazetelerin birer
nüshasını,
b) Satış sonuçlarını gösteren bilgileri,
______________________________________________________________________
TSPAKB
32
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
c) Satış süresi sonunda, satılamayan ve aracı kuruluşlar tarafından bir yüklenim
sözleşmesi sonucu satın alınmayan KOB kalmışsa, bunların noter önünde iptal edildiğini
gösterir belgeyi Kurula göndermekle yükümlüdür.
Halka arzedilmeksizin satılmak üzere Kurul kaydına alınan KOB'lar, Tebliğin izahname ve
sirküler yayımlama dışındaki tüm hükümlerine tabidir.
2.3.2.
Katılma İntifa Senetleri (KİS)
Anonim ortaklıklar, nakit karşılığı satılmak üzere, ortaklık haklarına sahip olmaksızın
kardan pay alma, tasfiye bakiyesinden yararlanma, yeni pay alma ve Seri:III, No:10
“Katılma İntifa Senedi İhracına İlişkin Esaslar Tebliği”nde belirlenen olanakların bir
bölümünden veya tamamından yararlanma haklarını sağlayan katılma intifa senedi
çıkarabilirler. Katılma intifa senetleri nama yazılı olabileceği gibi, hamiline de
çıkarılabilmektedir. Esas sözleşmede hüküm bulunmak koşuluyla, genel kurul kararı ile
süresiz olarak çıkarılabilir.
Ortalıkların çıkarabilecekleri KİS tutarı, ödenmiş sermayeleri ve yedek akçeleri
toplamından çok, bu toplamın altıda birinden az olamaz. Bu oranlar içinde kalmak
koşuluyla asgari ve azami oranların esas sözleşmede gösterilmesi zorunludur.
KİS sahiplerine kâr dağıtımı aşağıdaki esaslara uyulmak koşulu ile esas sözleşmede
düzenlenir:
Önce, ödenmiş ortaklık sermayesi ile ödenmiş KİS sermayesinin toplamı içinde KİS
sermayesinin toplam sermayeye olan oranı bulunur. Vergi ve birinci kanuni yedek akçe
düşüldükten sonra kalan dağıtılabilir kâr içinde, yukarıdaki orana göre KİS sahiplerine
düşen kâr payı saptanır. KİS ortaklarına, bu şekilde ayrılan kârdan Kanunun 15’inci
maddesine göre Kurulca saptanmış olan oran ve miktarda birinci temettü tutarında KİS
kâr payı ödenir. KİS ortağı olanlara birinci temettü ek olarak sağlanabilecek diğer
menfaatler esas sözleşmede düzenlenir. Bilançonun genel kurulca onaylanması, ortaklığı
otomatik olarak, KİS'ler açısından kârın dağıtım yükümlülüğü altına sokar. KİS kâr
payının en geç, hesap dönemini izleyen 9 ay içinde ödenmesi gerekir.
KİS'in tasfiye bakiyesine katılabileceği esas sözleşmede gösterilir. Bu katılmanın esasları
ve koşulları izahnamede belirlenir.
2.3.2.1. KİS’lerin Kurul Kaydına Alınması
Ortaklıklar, ihraç edecekleri KİS’lerin kayda alınması için;
a) Başvuru sırasında yürürlükte bulunan ve KİS çıkarma yetkisini de içeren esas
sözleşme metni,
b) KİS çıkarma gerekçesi,
c) Çıkarılmış ve çıkarılacak KİS miktarları ve
Tebliğ’de belirtilen diğer belgelerle birlikte Kurula başvurmak zorundadırlar.
Kurul yapılan başvuruları, izahname ve sirkülerin, ortaklık ve KİS’lerle ilgili, belgeye
dayalı, tüm bilgileri içerip içermediğini dikkate alarak inceler ve kayda alır.
Halkı KİS satın almaya davet, izahnamede gösterilen satış süresinin başlayacağı tarihten
en az 6 iş günü önce yayımlanacak sirkülerle yapılır. KİS'in satış süresi, Kurulca
belirlenecek tarihten itibaren en çok 3 aydır. Satış süresi içinde satılmayan KİS-eğer bir
taahhüt anlaşması veya yüklenim sözleşmesi yoksa-sürenin bitiminden itibaren en çok 6
______________________________________________________________________
TSPAKB
33
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
iş günü içinde noter huzurunda tespit edilerek iptal olunur. Çıkarılan KİS, tamamen
satılmadıkça ve satılmayanlar iptal edilmedikçe yeni KİS çıkarılamaz.
İzahname ve sirkülerle; halka açıklanan konularda satışa başlamadan veya satış süresi
içinde ortaya çıkan, bildirilmemesi halinde yatırımcının zararına neden olabilecek
değişikliklerin ve yeni hususların, ortaklık tarafından bunların öğrenildiği tarihte her
durumda satışa başlamadan önce veya satış süresi içinde satış durdurularak veya satışın
aracı kuruluşlar vasıtasıyla yapılıyor olması halinde, satışı yapan aracı kuruluşların satışı
durdurmaları sağlanarak, yazılı şekilde en seri haberleşme vasıtasıyla Kurula bildirilmesi
zorunludur.
Kuruldan onay alındıktan sonra izahnamedeki değişikliklerin Ticaret Siciline tescil
ettirilmesi ve TTSG’de ilanı, sirkülerdeki değişikliklerin ise, bu sirkülerlerin ilan edildiği
gazetelerde yayımlanması zorunludur.
Katılma intifa senetlerinin halka arzı dolayısıyla, yapılacak ilan ve reklam metinleri,
yayım tarihinden en az 2 iş günü önce Kurula sunulur. İlan, reklam ve her türlü
açıklamalarda izahname ve sirkülerde yer alan bilgiler dışında herhangi bir bilgiye yer
verilemez. Kurul, gerekli gördüğünde metinlerde değişiklik yapılmasını isteyebilir ve bu
değişiklikler yapılmadan metinler yayınlanamaz.
Katılma intifa senetlerinin Kurul kaydına alınmasından sonra yapılacak ilan ve reklam
metinlerinde, izahname ve sirkülerlerin temin edileceği yerler belirtilir.
Sirküler yayımlanmadan önce, Kurul’dan onay alınmak kaydıyla, sadece şirketin faaliyet
konusu, sektörü, sektördeki yeri ve ürünleri hakkında ilan ve reklam yapılabilir ve bu
bilgilerle sınırlı olmak üzere, basın yayın organlarına açıklamada bulunulabilir. Sirkülerin
ilan edildiği tarihte, gazeteler yoluyla yayım yapılmak istendiği takdirde, ilan ve
reklamların sirkülerle aynı gazetelerde yayımlanması zorunludur. Sirkülerin ilanından
sonra sirkülerin yayımlandığı gazetelerin yayım tarihlerini açıkça belirtmek şartıyla,
istenilen yazılı ve görsel yayın araçlarıyla ilan ve reklama devam edilebilir.
Katılma intifa senetlerinin halka arzının ve hak sahiplerine yapılacak tüm ödemelerin
aracı kuruluşlar aracılığıyla yapılması zorunludur.
Satış süresinin bitiminden itibaren aracı kuruluş;
a) Halka arz halinde izahnamenin yayımlandığı TTSG ve sirkülerin ilan
edildiği en az iki gazetenin birer nüshasını,
b) Satılan KİS miktarını ve kupür grupları itibariyle dökümünü gösteren belge
ile
varsa satış süresi sonunda satılmayan ve noter huzurunda iptal edilen KİS tutarını
belirten iptal tutanağını, Kurula göndermekle yükümlüdür.
2.3.3. Oydan Yoksun Paylar (OYP)
Kurulun Seri:I, No:36 sayılı “Oydan Yoksun Paylara İlişkin Esaslar Tebliğ” (Tebliğ) ile
oydan yoksun payların ihracı, halka arzı ile pay sahiplerine tanınan haklar ve bu hakların
kullanım şartlarına ilişkin esaslar düzenlenmiştir.
Tebliğ ile, ortaklıkların sermaye artırımı ile ihraç edebilecekleri, oy hakkı hariç, sahibine
kâr payından ve istendiğinde bedelsiz pay alma hakkında imtiyaz dışındaki diğer
hususlarda imtiyaz ve diğer ortaklık haklarını sağlayan, istendiğinde belirli bir vade veya
______________________________________________________________________
TSPAKB
34
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
vadelerde, sabit veya değişken oranda ortaklığın oy hakkına sahip paylarını satın alma
ve ortaklık payları ile değiştirme hakkı veren paylar, OYP olarak tanımlanmıştır.
Ortaklıklar, sermaye artırımı suretiyle OYP ihraç edebilirler. OYP, hamiline veya nama
yazılı şekilde ihraç edilebilir. Ancak nama yazılı OYP için TTK’nın 418’inci maddesi hükmü
uygulanmaz ve yönetim kurulu bu payları pay defterine kayıttan imtina edemez.
OYP’nin itibari değeri, oy hakkı bulunan payların itibari değerine veya farklı itibari
değerler varsa bunlardan herhangi birine eşit olmalıdır.
Ortaklıkların OYP ihraç edebilmeleri için;
a) Esas sözleşmelerinde OYP ihracına ilişkin hüküm bulunması,
b) OYP ihracı için ortaklık yetkili organı tarafından karar alınması,
c) Esas sözleşmede OYP’ye kâr payından ve istendiğinde bedelsiz pay alma dışındaki
diğer hususlarda imtiyaz tanınması ve kâr payında imtiyaz oranının gösterilmesi,
zorunludur.
Belirli bir vade veya vadelerde ve sabit veya değişken oranda ortaklık paylarını satın
alma hakkı veren OYP’yi ihraç edebilmek için yukarıda yer alan hususların yanında, esas
sözleşme ile yetkili organa satın alma hakkı içeren OYP ihracı yetkisi verilmesi, ortaklığın
kayıtlı sermaye sisteminde olması ve yeni pay alma haklarının kısıtlanmaması gerekir.
Ortaklıkların çıkarabilecekleri OYP’nin itibari değer toplam tutarı, OYP’nin temsil ettiği
sermaye tutarı dışındaki ödenmiş veya çıkarılmış sermayeyi geçmemek üzere esas
sözleşmelerinde gösterilir. Limitin belirlenmesinde, daha önce ihraç edilmiş OYP miktarı
hesaba katılır.
OYP, belirli bir vade veya vadelerde ihraçcının payları ile değiştirme ve sabit veya
değişken bir oran üzerinden ihraçcının oy hakkına sahip paylarını satın alma hakkı
içerebilir. Belirlenen vade beş yıldan uzun olamaz.
OYP sahibi tarafından satın alma hakkının kullanılması durumunda veya belirlenen son
vade veya vadelerin sonunda değiştirme hakkı kapsamında kendiliğinden oy hakkı içeren
paya dönüşür. Dönüşüm işleminde OYP ile ortaklık paylarının itibari değer farklılıkları
dikkate alınır.
OYP sahipleri diğer ortaklarla birlikte, Kanun, ilgili Kurul düzenlemeleri ve esas
sözleşmede belirtilen miktarda kâr payı alırlar. Ayrıca OYP sahipleri için, esas
sözleşmede gösterilecek oranda kâr payında imtiyaz tanınması zorunludur.
OYP sahiplerine, imtiyazlı kâr payları nakden dağıtılır. OYP sahiplerine tanınan imtiyazlı
kâr payı dağıtılmadıkça, başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kâr aktarılmasına ve
yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, çeşitli amaçlarla kurulmuş
olan vakıflara ve bu gibi kişi veya kurumlara kârdan pay dağıtılmasına karar verilemez.
Ortaklık, esas sözleşmesinde hüküm bulunmak koşuluyla, OYP sahiplerine bedelsiz pay
alma hakkındaki imtiyazlar dışındaki diğer hususlarda imtiyazlar tanıyabilir.
Tasfiye bakiyesinde imtiyaz tanınması halinde ortaklığın borçları ödendikten sonra kalan
mevcudu, TTK’nın 401’inci madde hükmü saklı kalmak üzere, öncelikle tasfiye
bakiyesinde imtiyazlı OYP sahiplerine, ortaklığa koydukları sermayenin ödenmesi için
tahsis edilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
35
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Ortaklıkların yapacakları sermaye artırımında, OYP sahiplerinin diğer ortaklarla birlikte,
sermaye payları ile orantılı olarak yeni pay alma hakları vardır.
İç kaynaklı sermaye artırımlarında OYP sahipleri, artırım tarihindeki sermaye payları
oranında bedelsiz OYP alma hakkına sahiptirler.
OYP sahiplerinin, oy hakkına sahip diğer ortaklar gibi bilgi alma hakları vardır.
OYP sahipleri esas sözleşmede hüküm bulunmak kaydıyla, ortaklık genel kuruluna oy
hakkı bulunmaksızın katılabilirler ve oylamalardan önce görüşlerini açıklayabilirler.
OYP sahipleri özel bir kurul oluştururlar. OYP sahiplerinin haklarında değişiklik yaratan
genel kurul kararları, toplantı tarihinden itibaren en geç bir ay içinde bu özel kurulca
onanmadıkça hüküm ifade etmez.
OYP sahipleri doğrudan veya dolaylı olarak uğradıkları zararların tazmini için yönetim
kurulu üyeleri ve denetçileri aleyhine sorumluluk davası açabilirler.
OYP sahipleri, azınlık hakkına sahiptirler.
OYP, Kurul’un kaydileştirmeye ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde Merkezi Kayıt Kuruluşu
nezdinde kayden izlenir.
2.3.3.1. OYP’nin Kurul Kaydına Alınması
Ortaklıklar, OYP ihracı ve halka arzı için Kurul’un hisse senetlerinin kayda alınmasına
ilişkin düzenlemelerinde aranan belgelere ek olarak aşağıdaki belgelerle kayda alınmak
üzere yetkili organ kararından sonra Kurul’a başvurmak zorundadırlar.
a) Başvuru sırasında yürürlükte bulunan ve OYP ihraç yetkisini de içeren esas sözleşme
metni,
b) OYP ihraç gerekçesi,
c) Çıkarılmış ve çıkarılacak OYP miktarları,
ç) Kurul’ca gerekli görülen diğer bilgi ve belgeler.
2.3.4. Ortaklık Varantları
“Ortaklık Varantlarının Kurul Kaydına Alınmasına ve Alım Satım İşlemlerine İlişkin
Esaslar Tebliğ” 21 Ocak 2009 tarih ve 27117 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir. Söz konusu düzenlemeye göre ortaklık varantı;
sahibine,
1- Payları İMKB’de işlem gören herhangi bir ortaklığın paylarını veya,
2- Payları İMKB’de işlem gören kayıtlı sermaye sistemine tabi ihraçcı hisselerini,
önceden belirlenen bir fiyattan vade sonunda alma hakkı veren ve payları İMKB’de işlem
gören halka açık anonim ortaklıklarca ilgili sermaye piyasası aracının halka arzı sırasında
ihraç edilen sermaye piyasası aracı olarak tanımlanmaktadır.
2.3.4.1. İhraca İlişkin Esaslar
Ortaklık varantları, payları İMKB’de işlem gören ortaklıklar tarafından hisse ve borçlanma
araçları gibi sermaye piyasası araçlarının halka arz yoluyla satışı sırasında, payları
İMKB’de işlem gören başka bir ortaklığın hisseleri veyahut ihraçcının kendi hisseleri
üzerine yazılı olarak, söz konusu sermaye piyasası araçlarını satın alan tasarruf
sahiplerine bedelli ya da bedelsiz olarak verilmek üzere ihraç edilebilirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
36
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Ortaklık varantlarının bedelsiz olarak verilmek üzere ihraç edilmeleri durumunda,
bunların ilgili sermaye piyasası aracını satın alan tüm tasarruf sahiplerine satın aldıkları
sermaye piyasası aracı ile orantılı olarak verilmesi zorunludur. Ortaklık varantlarının ilgili
sermaye piyasası aracının yanında bedelli olarak ihraç edilmeleri halinde; ilgili sermaye
piyasası aracının tasarruf sahibi tarafından satın alınması, söz konusu ortaklık varantının
da satın alınmasını gerektirmez.
Ortaklık varantlarının ilgili sermaye piyasası aracının yanında bedelli olarak ihraç
edilmeleri halinde, ilgili sermaye piyasası aracının satış süresi içerisinde satılamayan
ortaklık varantları iptal edilir.
Ortaklık varantlarının ihraçcının kendi hisseleri üzerine yazılı olarak ihraç edilmesi
durumunda, ihraçcının kayıtlı sermaye sistemine tabi olması zorunludur.
Paylarını ilk defa halka arzedecek ihraçcılar, sadece kendi hisseleri üzerine yazılı olmak
kaydıyla ortaklık varantı ihraç edebilirler. Bu ihraçcıların ortaklık varantının vadesinin
sonuna kadar kayıtlı sermaye sistemine geçmeleri zorunludur.
İlgili sermaye piyasası aracının hisse olması durumunda, bu hisselerin sermaye artırımı
suretiyle ihraç edilmesi zorunludur.
2.3.4.2. Ortaklık Varantlarına İlişkin Esaslar
Ortaklık varantlarının ilgili sermaye piyasası aracının halka arzına aracılık eden aracı
kuruluşlar vasıtasıyla tasarruf sahiplerine kayden teslim edilmeleri, bunların borsada
işlem görmeleri ve borsa tarafından kabule ilişkin kurallara uyması zorunludur.
İhraç edilecek ortaklık varantlarının vadesi iki aydan az, beş yıldan fazla olamaz.
İlgili sermaye piyasası aracının satışa sunulduğu ilk gün vade başlangıç tarihi olarak
kabul edilir.
Ortaklık varantlarının itibari değeri 1 Kuruştan aşağı olamaz.
Kurul ortaklık varantlarına ilişkin genel ihraç limiti belirleyebilir.
Ortaklık varantı ihraçları kaydi olarak yapılır. İhraçcıların MKK üyesi olmaları zorunludur
2.3.4.3. Ortaklık Varantlarının Kurul Kaydına Alınması
İhraçcılar ihraç edecekleri ortaklık varantlarını, ilgili sermaye piyasası aracı ile birlikte
Kurul’a kaydettirirler.
Ortaklık varantı ihracı için ihraçcıların esas sözleşmelerinde buna yetki veren hüküm
bulunması ve bu konuda genel kurulca karar alınmış olması zorunludur. Ortaklık varantı
ihraç yetkisi, esas sözleşme ile yönetim kuruluna devredilebilir.
Kurul, ilgili sermaye piyasası aracının halka arzı nedeniyle yapılacak kayda alma
başvurusu ile ortaklık varantı ihraç başvurularını, izahname ve sirküleri ihraçcıya ve
ortaklık varantlarına ilişkin mevzuatın öngördüğü ve Kurul’un gerekli gördüğü bilgileri
içerip içermediğini dikkate alarak kamunun aydınlatılması esasları çerçevesinde inceler
ve ortaklık varantlarını kayda alır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
37
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İncelemeler sonucunda açıklamaların yeterli olmadığı ve gerçeği dürüst biçimde
yansıtmayarak halkın istismarına yol açacağı sonucuna varılırsa, gerekçe gösterilerek,
başvuru konusu ortaklık varantlarının Kurul kaydına alınmasından imtina edilebilir.
Kurul kaydına alınma, ihraç edilen ortaklık varantlarının ve ilgili ihraçcıların Kurul veya
kamunun tekeffülü anlamına gelmez ve reklam amacıyla kullanılamaz.
Halka arzla ilgili izahname, sirküler ve yapılan tüm diğer ilan ve açıklamalarda Kurul
kaydına alınmanın Kurul veya kamuca tekeffüllü olarak yorumlanmasına yol açacak açık
veya dolaylı bir ifade kullanılamaz.
Kurul, kamu yararının gerektirdiği hallerde uyarınca ortaklık varantlarının satışına
müdahale ederek satış işlemlerini geçici olarak durdurabilir.
2.3.4.4. Kullanım Hakkına İlişkin Esaslar
Kullanım hakkı, ortaklık varantının vadesi sonunda, ortaklık varantı sahibinin, önceden
belirlenmiş kullanım fiyatı ve kullanım oranı esas alınarak, ortaklık varantı yazılan
hisseleri satın alma hakkını ifade eder.
Kullanım hakkı, ortaklık varantının vadesinin bitimini takip eden ilk iş günü doğar.
Kullanım süresi 30 günü geçemez.
Kullanım fiyatı, ortaklık varantı sahibinin, üzerine ortaklık varantı yazılı hisseleri satın
alma hakkını kullanması durumunda, bir hisse için ödemesi gereken fiyattır.
Kullanım oranı, ortaklık varantı sahibinin, üzerine ortaklık varantı yazılı hisseleri satın
alma hakkını kullanması durumunda, her bir ortaklık varantı karşılığında, tasarruf
sahibine verilecek pay sayısını gösterir.
2.3.4.5. Alım Satıma İlişkin Esaslar
Ortaklık varantlarının alım satımı, borsanın uygun göreceği ilgili pazarda yapılır. İhraç
edilecek ortaklık varantlarının borsaya kotasyonu için Kurul ile eşzamanlı olarak borsaya
başvuruda bulunulur.
Ortaklık varantlarının alım satımına aracılık faaliyeti, Kurul’dan alım satıma aracılık yetki
belgesi almış aracı kurumlar tarafından Kurul’un aracılık faaliyetleri ve aracı kuruluşlara
ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde yürütülür.
Aracı kurumların müşterileriyle ortaklık varantlarına ilişkin herhangi bir işlem
gerçekleştirmeden ve sözleşme yapmadan önce ortaklık varantlarının işleyiş esaslarını
ve getirdiği hak ve yükümlülükleri ve söz konusu işlemlerin risklerini açıklayan ve içeriği
Kurulca belirlenen “ortaklık varantlarına ilişkin risk bildirim formunu” kullanmaları ve bu
formu müşterilerine vermeleri zorunludur.
2.3.5. Aracı Kuruluş Varantları
Sermaye Piyasası Kurulu, 21 Temmuz 2009 tarih ve 27295 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Seri:III, No:37 “Aracı Kuruluş Varantlarının Kurul Kaydına Alınmasına ve
Alım Satım İşlemlerine İlişkin Esaslar Tebliği” ile konuyu düzenlemiştir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
38
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Söz konusu Tebliğe göre aracı kuruluş varantı, elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı
ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe
kadar alma veya satma hakkı veren ve bu hakkın kaydi teslimat ya da nakit uzlaşı ile
kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye piyasası aracıdır.
Varantın dayanak varlığını, İMKB-30 endeksinde yer alan hisse senedi ve/veya İMKB 30
endeksi kapsamında yer alan birden fazla hisse senedinden oluşan sepet oluşturur.
Dayanak göstergesi ise İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) tarafından
oluşturulmuş hisse senedi endeksleridir.
Sermaye Piyasası Kurulu (Kurul) tarafından uygun görülmesi halinde, yukarıda belirtilen
dayanak varlık ve göstergeler dışında kalan konvertibl döviz, kıymetli maden, emtia,
geçerliliği uluslararası alanda genel kabul görmüş endeksler gibi diğer varlık ve
göstergeler de varanta dayanak teşkil edebilir.
2.3.5.1. İhraççılara İlişkin Esaslar
Varantlar, Türkiye’de kurulan ve Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşları veya
Türkiye’de derecelendirme faaliyetinde bulunması Kurulca kabul edilen uluslararası
derecelendirme kuruluşlarından notlandırma ölçeğine göre yatırım yapılabilir düzeydeki
notların içerisinde en yüksek üçüncü ve üstü seviyeye denk gelen uzun vadeli talebe
bağlı derecelendirme notu almış yurt dışında veyahut Türkiye’de yerleşik aracı kuruluşlar
tarafından ihraç edilebilir.
Notlandırma ölçeğine göre en yüksek üçüncü ve üstü seviyeye denk gelen notu
bulunmayan Türkiye’de yerleşik aracı kuruluşlar anılan şartı sağlayan aracı kuruluşlar
tarafından ihraçtan doğan uzlaşı yükümlülüklerin garanti edilmesi koşuluyla ihraçta
bulunabilirler. İhraçtan doğan uzlaşı yükümlülüklerinin yerine getirilmesi hususunda
ihraçcı ve garantör kuruluş müteselsilen sorumludur.
2.3.5.2. Varantlara İlişkin Esaslar
Varantların aracı kuruluşlar vasıtasıyla satışı, bunların Borsa’da işlem görmeleri ve Borsa
tarafından işlem görmeye kabul ile ilgili kuralları karşılamaları zorunludur.
İhraç edilecek varantların vadesi iki aydan az, beş yıldan fazla olamaz.
Dayanak varlığı İMKB-30 endeksinde yer alan hisse senedi veya İMKB 30 endeksi
kapsamında yer alan birden fazla hisse senedinden oluşan sepetin olduğu ve uzlaşı
biçiminin kaydi teslimat olarak belirlendiği varant ihraçlarında, ihraç edilecek varantlar
karşılığında işleme konu olacak hisse senetleri, ilgili anonim ortaklığın halka açıklık
oranının %20’sinden fazla olamaz. Uzlaşı biçiminin nakit olarak belirlendiği varant
ihraçlarında söz konusu limit uygulanmaz.
Dayanak varlık ya da göstergesi, İMKB-30 endeksinde yer alan hisse senedi veya İMKB
30 endeksi kapsamında yer alan birden fazla hisse senedinden oluşan sepet dışındaki
varlık ya da göstergeler olan varantlarda, nakdi uzlaşı esaslarının uygulanması
zorunludur.
İhraçcılar varant ihracında, kendi sermayelerini temsil eden hisseleri dayanak varlık
olarak kullanamazlar.
______________________________________________________________________
TSPAKB
39
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Varant ihracı nedeniyle ihraçcının maruz kaldığı risklere ilişkin risk yönetim politikasının,
izahnamede yer alması zorunludur.
Kurul varantlara ilişkin genel ihraç limiti belirleyebilir.
Varant ihraçları kaydi olarak yapılır. İhraçcıların MKK üyesi olmaları zorunludur.
2.3.5.3. Varantların Kurul Kaydına Alınması
İhraçcılar ihraç edecekleri varantları Kurul’a kaydettirirler. Kayıt başvurusunun, yetkili
organ kararının alındığı tarihten itibaren 3 ay içerisinde yapılması zorunludur.
Kurul, varant ihraç başvurularını, izahname ve sirküleri ihraçcıya ve varantlara ilişkin
mevzuatın öngördüğü ve Kurul’un gerekli gördüğü bilgileri içerip içermediğini dikkate
alarak kamunun aydınlatılması çerçevesinde inceler ve varantları kayda alır.
İncelemeler sonucunda açıklamaların yeterli olmadığı ve gerçeği dürüst biçimde
yansıtmayarak halkın istismarına yol açacağı sonucuna varılırsa, gerekçe gösterilerek,
başvuru konusu varantların Kurul kaydına alınmasından imtina edilebilir.
Kurul, kamu yararının gerektirdiği hallerde, varantların satışına müdahale ederek satış
işlemlerini geçici olarak durdurabilir.
2.3.5.4. Varantların Alım Satımına İlişkin Esaslar
Varantların alım satımı, Kurul’un onayı üzerine İMKB mevzuatı çerçevesinde belirlenecek
işlem esasları kapsamında İMKB’nin uygun göreceği ilgili pazarda piyasa yapıcılık esasına
dayalı olarak yapılır. Piyasa yapıcılığı kapsamında piyasa yapıcısı aracı kurum likidite
sağlamak üzere, ilgili piyasa düzenlemeleri çerçevesinde sürekli alım-satım kotasyonu
vermek zorundadır.
Varantların alım satımına aracılık, alım satım aracılığı yetki belgesine sahip aracı
kurumlarca yapılır.
İhraçcı, piyasa yapıcısı aracı kurumu belirlenmesinde azami dikkat ve özeni gösterir.
Piyasa yapıcısı aracı kurum, varantların alım satımı kapsamında yaptığı işlemler ve bu
işlemlerle ilgili olarak müşteriyle kurulan ilişkilerden sorumludur. İhraçcı, piyasa yapıcısı
aracı kurumun piyasa yapıcılık kapsamında yürüttüğü işlemlerde basiretli davranmasını
teminen gerekli izleme ve kontrol faaliyetlerinde bulunur.
İhraçcılar, özel durum açıklamalarının yapılmasından, finansal tablo ve raporların
bağımsız denetimi ile ilanından ve Kurul’a gönderilmesi gereken ya da Kurulca talep
edilen bilgi ve belgelerin Kurul’a ya da Borsa’ya iletilmesinden sorumludurlar. İhraçcının
yurt dışında yerleşik olması durumunda ise bu sorumluluk müteselsilen ihraçcı ile piyasa
yapıcısına aittir.
İhraçcının yurt dışında yerleşik olması durumunda, Kurul tarafından ihraçcıya yapılacak
bildirimler piyasa yapıcısı aracılığıyla da gerçekleştirilebilir.
İhraçcı ve piyasa yapıcısı olarak belirlediği aracı kurumun mevzuat ve sözleşme gereği
birbirlerine rücu hakkı saklıdır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
40
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İhraçcı ve piyasa yapıcısı aracı kurum, kendi aralarında veya müşterilerle yapılacak
sözleşmelerde, birinci fıkrada düzenlenen sorumluluğu kaldıran ya da hafifleten kayıtlar
koyamaz.
2.4 Borçlanma Araçlarının Kurul Kaydına Alınması ve
Satışına İlişkin Esaslar
Sermaye Piyasası Kurulu, 21 Ocak 2009 tarih ve 27117 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Seri:II, No:22 sayılı “Borçlanma Araçlarının Kurul Kaydına Alınması ve
Satışına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ”inde borçlanma araçlarının Kurul kaydına
alınması ve ihracında uyulması gereken esaslar ile borçlanma araçlarının niteliklerini
düzenlemiştir.
Sözkonusu düzenlemede “Borçlanma Araçları” ihraçcıların borçlu sıfatıyla düzenleyip
Kurul kaydına alınmak suretiyle ihraç ederek sattıkları emre, nama veya hamiline yazılı
menkul kıymet niteliğindeki Tahviller, Hisse Senedine Dönüştürülebilir Tahviller (HDT),
Değiştirilebilir Tahviller (DET), Finansman Bonoları, Altın, Gümüş ve Platin Bonoları,
Banka Bonoları ve bu Tebliğ’de sayılmamakla birlikte niteliği itibari ile borçlanma aracı
olduğu Kurulca kabul edilecek sermaye piyasası araçları olarak tanımlanmaktadır.
21 Ocak 2009 tarihinde yayımlanan Seri:II, No:22 sayılı “Borçlanma Araçlarının Kurul
Kaydına Alınması ve Satışına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” ile aşağıda sayılan
düzenlemeler yürürlükten kaldırılmıştır:
a) 14/7/1992 tarihli ve 21284 sayılı mükerrer Resmî Gazete'de yayımlanan Seri:II,
No:13 sayılı “Tahvillerin Kurul Kaydına Alınmasına İlişkin Esaslar Tebliği”,
b) 14/7/1992 tarihli ve 21284 sayılı mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan Seri:II,
No:15 sayılı “Hisse Senedi ile Değiştirilebilir Tahvillere İlişkin Esaslar Tebliği”,
c) 14/7/1992 tarihli ve 21284 sayılı mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan Seri:II,
No:16 sayılı “Kara İştirakli Tahvil İhraç Esasları Tebliği”,
ç) 14/7/1992 tarihli ve 21284 sayılı mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan Seri:III,
No:12 sayılı “Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonoların Kurul Kaydına Alınmasına
İlişkin Esaslar Tebliği”,
d) 31/7/1992 tarihli ve 21301 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Seri:III, No:13 sayılı
“Finansman Bonolarının Kurul Kaydına Alınmasına İlişkin Esaslar Tebliği”,
e) 26/12/2001 tarihli ve 24622 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Seri:III, No:26
sayılı “Altın, Gümüş ve Platin Bonolarının Kurul Kaydına Alınmasına İlişkin Esaslar
Tebliği”,
f) 20/9/1991 tarihli ve 20997 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Seri:II, No:11 sayılı
“Tahvillerin Şekil Şartlarına İlişkin Tebliğ”,
g) 27/12/1985 tarihli ve 18971 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan “Menkul Kıymet
Alım Satımı Hakkında Sirküler (No:4)”.
2.4.1 Borçlanma Araçlarına İlişkin Genel Esaslar
2.4.1.1
Kurul Kaydına Alınmanın Kapsamı
İhraçcıların ihraç edecekleri borçlanma araçlarını Kurul’a kaydettirmeleri zorunludur.
Borçlanma aracı ihracı için genel kurulca karar alınmış olunması zorunludur. Genel kurul
kararının toplantı ve karar nisapları bakımından, TTK’nın 372’nci ve 378’inci maddeleri
hükümlerine uygun olarak alınmış olması gereklidir. Kanun'un 13’üncü maddesine göre,
borçlanma araçlarını ihraç yetkisi, esas sözleşme ile yönetim kuruluna devredilebilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
41
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İhraç edilecek borçlanma araçlarına ilişkin olarak alınacak yetkili organ kararında bu
araçların tutarının, türünün, vadesinin ve faizinin belirlenmesine ilişkin genel esaslara
yer verilmesi zorunludur.
Kurul kaydına alınma başvurusunun, yetkili organ kararının alındığı tarihten itibaren 1 yıl
içinde yapılması gerekmektedir. Kurul kaydına alınan borçlanma araçları, bir yıllık dönem
içinde farklı vade yapısı ve faiz oranı üzerinden satılabilir.
Kayda alınan borçlanma araçlarının satışından vazgeçilmesi halinde bu durum derhal
Kurul'a bildirilir. Satışından vazgeçilen veya satılamayan borçlanma araçları Kurul’dan
uygun görüş alınmak suretiyle Kurul kaydına alınma tarihinden itibaren bir yıl içinde
tekrar satışa sunulabilir.
2.4.1.2
Kayda Alınma İçin Kurul'a Başvuru
İhraçcılar, esas sözleşmeleri veya varsa kendi özel mevzuatları uyarınca borçlanma aracı
ihracına yetkili organ kararının alınmasından sonra borçlanma araçlarının kayda alınması
için, Tebliğ’de belirtilen belgelerle birlikte Kurul'a başvururlar.
Halka arz edilecek borçlanma araçlarının Kurulca kayda alınmasından sonra, ihraçcılar
satıştan en az 10 gün önce; satış ile ilgili sirkülerin de içinde bulunduğu Tebliğde
belirtilen belgelerle birlikte Kurul’a başvururlar. Kurul, gerekli incelemeleri yaptıktan
sonra sirküleri onaylar. Sirküler onaylanmadan satış işlemlerine başlanamaz.
Tahsisli satılacak borçlanma araçlarının Kurul kaydına alınmasından sonra, ihraçcılar
satış işlemlerini her satıştan önce Kurul’dan uygun görüş alınmak suretiyle
gerçekleştirirler ve satış sonuçlarına ilişkin olarak Kurul’a bilgi verirler.
İhraçcıların borçlanma aracı ihraçları için, ihraçcılarla ilgili özel mevzuat uyarınca başka
bir makam veya organın karar ve onayı gerekiyorsa ihraç başvurusunda bu karar veya
onayın bulunması şarttır.
Özel mevzuatları uyarınca başka bir kamu kuruluşunun gözetim ve denetimine tabi olan
ihraçcıların, Kurul’a yapacakları kayda alma başvurusu öncesinde, ihraca engel teşkil
edecek herhangi bir husus olup olmadığına dair ilgili kamu kuruluşunca hazırlanarak
doğrudan Kurul’a gönderilecek görüş yazısı için ilgili kamu kuruluşuna başvuruda
bulunmaları gereklidir.
İhraççıların, halka arz edilecek borçlanma
görmeyeceğine ilişkin olarak borsaya başvururlar.
araçlarının
borsada
işlem
görüp
Halka arz yolu ile satılacak borçlanma araçları için, payları Borsa’da işlem gören
ihraççıların geçmiş 2 yıla ait yıllık finansal tablolarına ait bağımsız denetim raporlarına;
ihracın ilk altı aylık dönemden sonra yapılması durumunda ayrıca 6 aylık ara dönem
finansal tablolarına ait inceleme (sınırlı bağımsız denetim) raporuna veya bağımsız
denetimden geçmiş son finansal tablo tarihinden sonra kamuya açıklanmış ancak
incelemeden (sınırlı bağımsız denetimden) geçmemiş ara dönem finansal tablolarına
izahnamede yer verilir. Payları Borsa’da işlem görmeyen ihraççılar ise ihracın hesap
döneminin bitimini izleyen ilk 3 aydan sonraki bir dönemde gerçekleştirilmesi
durumunda; aşağıdaki tabloda yer alan esaslar çerçevesinde hazırlanan finansal tablolar
veya halka arz tarihine daha yakın tarihli finansal tablolar ile bağımsız denetim
raporlarına izahnamede yer verir:
______________________________________________________________________
TSPAKB
42
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Halka Arzın
Gerçekleşeceği Dönem
1
01 Mart – 31 Mayıs
2
01 Haziran – 31 Temmuz
3
01 Ağustos – 31 Ekim
4
01 Kasım – 30 Kasım
5
01 Aralık – 28 Şubat
İzahnamede Yer Alacak
Finansal Tablolar
Son 2 yıllık finansal
tablolar
Son 2 yıllık ve 3 aylık ara
dönem finansal tablolar
Son 2 yıllık ve 6 aylık
finansal tablolar
Son 2 yıllık ve 6 aylık
ve/veya 9 aylık finansal
tablolar
Son 2 yıllık ve 9 aylık
finansal tablolar
Özel Bağımsız
Denetimden Geçecek
Finansal Tablolar
Son 2 yıllık finansal tablolar
Son 2 yıllık finansal tablolar
Son 2 yıllık ve 6 aylık
finansal tablolar
Son 2 yıllık ve 6 aylık veya
9 aylık finansal tablolar
Son 2 yıllık ve 9 aylık
finansal tablolar
a) Özel hesap dönemine sahip ihraçcılar tarafından söz konusu finansal tablolar kendi
hesap dönemlerine göre uyarlanacaktır.
b) 4’üncü dönemde gerçekleştirilecek halka arzlarda kullanılacak izahnamede bağımsız
denetimden geçmiş 6 aylık finansal tablolar ile bağımsız denetimden geçmemiş 9 aylık
finansal tablolara yer verilir. İhraçcının isteğine bağlı olarak 9 aylık finansal tabloların
bağımsız denetimden geçirilmiş olması durumunda ise bu finansal tablolar ile bağımsız
denetim raporu izahnamede yer alır.
c) 1’inci ve 2’nci dönemlerde gerçekleştirilecek halka arzlarda kullanılacak izahnamede
ortaklığın isteğine bağlı olarak 3 aylık finansal tabloların bağımsız denetimden geçirilmiş
olması durumunda bu finansal tablolar ile bağımsız denetim raporuna da izahnamede
yer alır
Tahsisli olarak veya nitelikli yatırımcılara satılacak borçlanma araçları için, ihraç limitinin
hesaplanmasında esas alınacak finansal tabloların özel amaçlı bağımsız denetimden
geçirilmesi yeterlidir. Ancak halka açık olmayan ortaklıkların ödenmiş sermaye tutarını
geçmeyecek ve tahsisli yapılacak ihraç başvurularında özel amaçlı bağımsız denetim
şartı aranmaz.
2.4.1.3
Kurul Kaydına Alınma
Kurul, ihraç edilecek borçlanma araçlarının Kurul kaydına alınmasına ilişkin başvuruları,
mevzuatta öngörülen esaslar çerçevesinde inceler ve sonuçlandırır. İncelemeler
sonucunda açıklamaların yeterli olmadığı ve gerçeği dürüst biçimde yansıtmayarak
halkın istismarına yol açacağı sonucuna varılırsa, gerekçe gösterilerek, başvuru konusu
borçlanma araçlarının Kurul kaydına alınmasından imtina edilebilir.
Kayda alınan borçlanma araçlarının satışına ilişkin olarak bir kayıt belgesi düzenlenir.
Kayıt belgesi alınmaksızın ihraç ve satış işlemlerine başlanamaz. İhraççılar Kurul karar
tarihinden itibaren 1 yıl içinde satışı tamamlamak kaydıyla, Kurulca kayda alınmasına
karar verilen borçlanma araçlarının kayda alma belgesini satıştan önce teslim alırlar.
Kurul, ihraçcıdan, borçlanma araçlarına ilişkin ödeme yükümlülüklerinin yurt içinde
yerleşik bir banka veya üçüncü bir tüzel kişi tarafından garanti altına alınmasını talep
edebilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
43
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.4.1.4
Borçlanma Araçlarının Türü
Borçlanma araçları halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin tahsisli olarak
satılabilir.
Borçlanma araçlarının emre, nama veya hamiline olarak hangi türde ihraç edileceğine
izahname ve sirkülerde yer verilir.
Borçlanma araçlarının tahsisli olarak veya nitelikli yatırımcılara satışında izahname ve
sirküler düzenlenmez. Tahsisli satışlarda veya nitelikli yatırımcılara yapılacak satışlarda
esasları Kurulca belirlenecek olan beyanların satıştan önce yatırımcılara imzalatılması
zorunludur. Borçlanma araçlarını tahsisli olarak satın alacak gerçek ve tüzel kişilerin
sayısının gerek bu araçların Kurul kaydına alınması aşamasında gerekse kayıt
aşamasından sonra yapılacak işlemlerle 100’ü geçmemesi şarttır. Tahsisli olarak satılan
borçlanma araçlarının yeniden satışa sunulmaları halinde izahname ve sirküler
düzenlenmesi zorunludur.
Borçlanma araçlarının, nitelikli yatırımcılara tahsisli olarak veya yalnızca bu yatırımcılara
çağrıda bulunmak suretiyle satılması mümkün olup, bu satışlarda sayı yönünden bir
kısıtlama uygulanmaz. Ancak nitelikli yatırımcılara satılan borçlanma araçlarının,
Kanun’un 3’üncü maddesinde yer alan halka arz tanımı kapsamına girecek şekilde
yeniden satışa sunulmaları halinde izahname ve sirküler düzenlenmesi zorunludur.
2.4.1.5
Derecelendirme
İhraç edilecek borçlanma araçlarına ilişkin olarak kredi derecelendirmesi yapılması
zorunlu değildir. Kredi derecelendirmesi yapılması durumunda, derecelendirme notuna
izahname ve sirkülerde yer verilmesi zorunludur.
İhraç edilecek borçlanma aracının kredi derecelendirmesini yapan derecelendirme
kuruluşunun, derecelendirme notuna esas teşkil eden bilgileri vade boyunca yılda en az
bir seferden az olmamak üzere ve ihtiyaç halinde düzenli olarak gözden geçirmesi,
gözden geçirmenin sonucuna bağlı olarak derecelendirme çalışmasını yeniden
değerlendirmek suretiyle verilen notu zamanında güncellemesi zorunludur.
Derecelendirme notlarındaki değişikliklerin, ihraçcılarca Kurul’un özel durumların kamuya
açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklanması zorunludur.
2.4.1.6
Borçlanma Araçlarının Hak Sahipleri Bazında İzlenmesi
Yurtiçinde ihraç edilen borçlanma araçlarının Kanun’un 10/A maddesi çerçevesinde MKK
nezdinde kayden hak sahipleri bazında izlenmesi zorunludur.
2.4.1.7
İhraç Limiti
Borçlanma araçlarına ilişkin ihraç limiti ve katsayı, 03.09.2009 tarih ve 27338 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 03.08.2009 tarihli ve 2009/15344 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı’nda yer alan esaslar ve Kanun çerçevesinde tespit olunur. İhraç
limitinin hesaplanmasında, aynı ortaklık veya ihraççı tarafından daha önce ihraç edilmiş
ve halen tedavülde bulunan borçlanma araçlarının nominal tutarı indirim kalemi olarak
dikkate alınır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
44
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Mahalli idareler ve bunlarla ilgili özel mevzuatları uyarınca faaliyet gösteren kuruluş,
idare ve işletmeler, mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınanlar dahil kamu iktisadi
teşebbüslerinin borçlanma aracı ihraç limitleri 03.08.2009 tarihli ve 2009/15344 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı’nda yer alan esaslar ve Kanun çerçevesinde belirlenir. Bu
durumda, özel kanunlarda belirlenen limitler uygulanmaz.
İhraç limitinin hesaplanmasında, özel bağımsız denetime tabi tutulmuş ve Kurul’un
sermaye piyasası araçları bir borsada işlem gören ortaklıklar için belirlediği finansal tablo
ve raporlamaya ilişkin düzenlemelerine göre hazırlanmış finansal tablolar esas alınır.
İhraç limitinin hesaplanmasına esas teşkil eden finansal tabloların Kurul’un bağımsız
denetim standartları düzenlemeleri çerçevesinde bağımsız denetimden geçirilmiş olması
halinde özel bağımsız denetim raporu istenmez.
Ancak; ihraçcıların, bağımsız denetimden geçmiş son finansal tablo döneminden sonra,
limite esas teşkil eden bilanço kalemlerinde olumsuz yönde meydana gelen değişiklik
sonucunda ihraç edilecek borçlanma araçlarının toplam tutarının ihraç limitinin üstünde
kalması halinde ihraç limitleri, Kurul’un bağımsız denetim standartları düzenlemeleri
çerçevesinde hazırlanan özel amaçlı bağımsız denetim raporu düzenlenmek suretiyle
tespit edilir.
Hazine garantisi ihtiva eden ihraçlarda, mevzuatta öngörülen ihraç limitlerine uyulmaz.
2.4.1.8
Aracı Kuruluş Kullanma Zorunluluğu
Halka arz edilen borçlanma araçlarının satışının, bunlara ilişkin anapara, faiz ödemesi ve
benzeri yükümlülüklerin aracı kuruluşlar vasıtasıyla yerine getirilmesi zorunludur.
Borçlanma araçlarının halka arz yoluyla satışında, bu araçlara ilişkin yükümlülüklerin
yerine getirilme esaslarına düzenlenecek izahname ve sirkülerde yer verilir.
Borçlanma araçlarının halka arz yoluyla satışında, bu araçlara ilişkin yükümlülükler,
tasarruf sahiplerinin kolaylıkla yararlanabileceği şekilde yerine getirilir.
2.4.1.9 İzahname ve Sirküler Düzenleme Esasları
İzahname ve sirkülerin ihraçcı, ihraçcının mali durumu, riskleri, borçlanma araçlarının
itfasına ilişkin temel varsayımları, faaliyet kapsam ve sonuçları ile ihraca ilişkin olarak
mevzuatın öngördüğü ve Kurulca gerekli görülen bilgiler ile yatırımcıların yatırım
kararlarına etki edebilecek diğer hususları açıklıkla ortaya koyacak ayrıntıda
düzenlenmesi, Kurul tarafından belirlenen asgari standartlara uygun olması, kayda
alınma başvurusu sırasında Kurulca istenebilecek ek bilgileri içermesi ve izahname ve
sirkülerde yer alan bilgi ve açıklamaların belgeye dayandırılması zorunludur.
İhraç edilecek borçlanma araçlarına garanti verilmesi durumunda, garantöre ilişkin temel
bilgilere de izahname ve sirkülerde yer verilir.
Kurul’un ilgili Tebliğ hükümleri çerçevesinde bağımsız denetime tabi ihraçcıların
izahname ve sirkülerindeki denetlenen dönemlere ilişkin mali durum ve faaliyet
sonuçlarına ilişkin bilgilerin, ilgili bağımsız denetim kuruluşlarınca verilen raporlara
uygun olarak hazırlanması gerekir.
İzahname ve sirkülerin aracı kuruluşlar veya konsorsiyum oluşturulmuş olması
durumunda konsorsiyum lideri veya liderleri tarafından da imzalanması gerekir. Bu
______________________________________________________________________
TSPAKB
45
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
belgelerde yer alan bilgilerin gerçeği dürüst bir biçimde yansıtmasından ihraçcılar
sorumludur. Ancak, kendilerinden beklenen özeni göstermeyen aracı kuruluşlara da
zararın ihraçcılara tazmin ettirilemeyen kısmı için müracaat edilir.
İhraçcılar ve satışa aracılık eden kuruluşlar, satış yerlerinde Kurulca onaylanmış
izahnameden yeterli sayıda bulundurarak talep edenlere vermek zorundadırlar.
İzahname ve sirkülerle halka açıklanan konularda satışa başlamadan veya satış süresi
içinde meydana gelen ve bildirilmemesi halinde yatırımcıların zararına neden olabilecek
değişikliklerin ve yeni hususların, ihraçcılar tarafından öğrenildiği tarihte her durumda
satışa başlamadan önce veya satış süresi içinde satış durdurularak, ihraçcı veya aracı
kuruluş tarafından yazılı şekilde en seri haberleşme vasıtasıyla Kurul’a bildirilmesi
zorunludur.
Kurul’dan onay alındıktan sonra izahnamedeki değişikliklerin Ticaret Sicili’ne tescil
ettirilmesi ve TTSG’de ilanı; sirkülerdeki değişikliklerin ise, bu sirkülerlerin ilan edildiği
gazetelerde veya ihraçcının internet sitesinde ilan edilmesi zorunludur.
Halka arz yoluyla satılacak borçlanma araçlarının Kurul kaydına alınmasından sonra,
Kurulca onaylanmış izahname, kayıt belgesi tarihinden itibaren 15 gün içinde ortaklığın
kayıtlı olduğu Ticaret Sicili’ne tescil ve TTSG’de ilan ettirilir. Ticaret Sicili’ne tescil ve
TTSG’de ilan ettirilen izahname, ihraçcının internet sitesinde ve KAP’ta ilan edilir.
Tasarruf sahipleri sirkülerinin, satışın başlangıç tarihinden en az 1, en çok 5 gün
önceden başlamak üzere ihraçcının internet sitesinde ve KAP’ta satış süresince ilan
edilmesi zorunludur.
Borçlanma araçları, Kurulca onaylanan sirkülerin ilanını takiben, izahnamede yer alan
esaslar çerçevesinde satışa sunulur.
2.4.1.10 Satış Süresi ve Vade Başlangıç Tarihinin Belirlenmesi
Halka arz edilecek borçlanma araçlarının satış süresi 2 işgününden az ve 5 işgününden
fazla olamaz. Ancak halka arz edilecek banka bonoları, bu bonoların vadesi boyunca
satışa sunulabilir.
Kurul, makul gerekçelerin varlığı halinde borçlanma araçlarının satış süresini uzatabilir.
Borçlanma araçlarının yatırımcı hesaplarına aktarıldığı gün vade başlangıç tarihi olarak
kabul edilir.
İhraçcılar tarafından, borçlanma araçlarına yatırım yapmak üzere nakit talepte bulunan
yatırımcıların, talepte bulundukları gün ile vade başlangıç günü arasında geçen sürede
zarar görmelerinin önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması ve söz konusu hususların
izahnamede açıklanması zorunludur.
2.4.1.11
İkinci El Piyasa İşlemleri
Borsalarda işlem gören borçlanma araçlarının borsada ve borsa dışında alım satımı borsa
mevzuatı çerçevesinde mümkündür.
______________________________________________________________________
TSPAKB
46
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İlgili borsalarda işlem gören borçlanma araçlarına ilişkin olarak aracı kuruluşların borsa
dışında verdikleri alım satım fiyat tekliflerinin, TSPAKB tarafından belirlenecek bir veri
yayın kuruluşu vasıtasıyla kamuya açıklanması zorunludur.
Aracı kuruluşların borsalarda işlem görmeyen borçlanma araçları için verdikleri alım
satım fiyat tekliflerini kendi internet sitelerinde güncel bir şekilde yayımlamaları
zorunludur. Borsalarda işlem görmeyen borçlanma araçlarına ilişkin olarak aracı
kuruluşların verdikleri alım satım fiyat teklifleri, TSPAKB tarafından belirlenecek bir veri
yayın kuruluşu vasıtasıyla da kamuya açıklanır.
2.4.1.12 Kayda Alma Ücreti
İhraçcılar, kayda alınan ve satışı yapılacak borçlanma araçlarının ihraç değeri üzerinden
Kanun’da belirtilen oran nispetinde belirlenecek ücreti kayda alma belgesinin teslim
alınmasından önce Kurul adına açılan hesaba yatırmakla yükümlüdürler.
Kayda alınan borçlanma araçlarının tamamının veya bir kısmının satışının yapılamamış
olması halinde, borçlanma araçlarına ilişkin olarak Kurulca alınmış bulunan ücretin iadesi
talep edilemez.
2.4.2 Tahvillere İlişkin Esaslar
2.4.2.1
Tahvillerin Vadesi
Tahvillerin vadesi 1 yıldan az olmamak üzere serbestçe belirlenebilir.
2.4.2.2
Tahvillerin İtfası
Tahvillerin anaparası, vade bitiminde bir defada veya vade içinde taksitler halinde
ödenebilir. Halka arz edilecek tahvillerin taksitli itfa edilmesi durumunda itfaya ilişkin
esaslara izahname ve sirkülerde yer verilir.
Halka arz edilecek tahvillerde itfa planının sirkülerde ve ihraçcının internet sitesinde yer
alması zorunludur.
İtfa planına bağlı olarak yıllık eşit taksitlerle itfa edilecek tahvillerin itfası tahvillerin
erken itfasında yapılan açıklamalara göre gerçekleştirilir.
2.4.2.3
Tahvillerin Erken İtfası
İhraçcının veya tasarruf sahibinin talebine bağlı olarak kısmen veya tamamen erken itfa
edilebilir nitelikte tahvil ihraç edilebilir. Halka arz edilecek tahvillerin erken itfaya konu
olması durumunda erken itfaya ilişkin esaslara ve kısmi itfa durumunda tahvillerin ne
şekilde belirleneceğine izahname ve sirkülerde yer verilir.
Erken itfaya konu tahvillerin bedellerinin tasarruf sahiplerine, erken itfanın başladığı
tarihten itibaren en geç 5 işgününde ödenmesi zorunludur.
Erken itfaya ilişkin olarak ihraçcı tarafından yapılacak duyurular ayrıca MKK’ya da
bildirilir ve bedeli ödenen tahviller erken itfa ile birlikte MKK nezdinde iptal olunur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
47
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.4.2.3.1 İhraçcının Talebine Bağlı Erken İtfa
Tahvillerin ihraçcının talebine bağlı olarak erken itfaya konu olması durumunda, itfa
tarihinden en az 15 gün önce ihraçcı tarafından özel durum açıklaması yapılması ve
erken itfaya ilişkin duyurunun ihraçcının internet sitesinde yer alması zorunludur.
Duyurularda erken itfanın ne zaman başlayacağı ve kaç gün süreceği, itfanın yapılacağı
yerler ve ödeme esasları ile itfaya ilişkin diğer hususlar belirtilir.
2.4.2.3.2 Tasarruf Sahibinin Talebine Bağlı Erken İtfa
Tasarruf sahiplerinin talebine bağlı olarak erken itfa edilebilir nitelikte ihraç edilen
tahviller, ihraçcının itfa planında yer alan faiz ödeme tarihlerinden bir veya bir kaçında
tahvilin bedelinin izahname ve sirkülerde açıklanan esaslara göre tespit edilecek fiyat
üzerinden ödenmesi taahhüdünü taşır.
Erken itfa hakkını kullanmak isteyen tasarruf sahipleri, tahvillerin ihracına ilişkin
izahname ve sirkülerde belirtilen tarihlerden en erken bir ay önce ihraçcıya bildirimde
bulunurlar. Bu bildirimin aracı kuruluş vasıtasıyla yapılması zorunludur. İhraçcı söz
konusu bildirimin kolaylıkla yapılabilmesi için gerekli önlemleri alır.
2.4.2.4
Faiz
Tahvillere ödenecek faiz oranı ile ödeme koşullarına ilişkin esaslar, izahname ve
sirkülerde açıkça belirtilmek koşuluyla ihraçcılarca belirlenir.
2.4.2.5
Değişken Faizli Tahvil
İhraçcılar değişken faizli tahvil ihraç edebilir. Halka arz edilecek değişken faizli
tahvillerde faiz belirleme usul ve esasları izahname ve sirkülerde açıkça belirtilir.
Uygulamaya esas alınacak faiz oranının belirlenmesi için gerekli unsurların Kurul’a
müracaat edilmeden önce tespiti ve bunların izahname ile sirkülerde yer alması zorunlu
olup, söz konusu hususlarda, kanuni zorunluluklar saklı kalmak kaydıyla vade sonuna
kadar değişiklik yapılamaz.
Aracı kuruluşlar değişken faizli tahvillere ödenecek faiz tutarlarının usulüne uygun olarak
hesaplanmasının kontrolü ile yükümlüdürler.
Ödenecek faiz oranının belirlenmesinde esas alınacak ölçütün ortadan kalkması halinde
yapılacak işlemler Kurul tarafından belirlenir.
2.4.2.6
Tahvillere Kârdan Pay Verilmesi
İhraçcılar esas sözleşmelerinde veya varsa özel mevzuatlarında hüküm bulunmak
şartıyla tahvillere kardan pay verebilirler. Halka arz edilecek tahvillere kardan pay
verilmesine ilişkin esaslara izahname ve sirkülerde yer verilir.
Tahvillere verilecek kar payının hesaplanmasında, Kurul’un sermaye piyasası araçları bir
borsada işlem gören ortaklıklar için belirlediği finansal tablo ve raporlamaya ilişkin
düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanmış ve ihraçcı genel kurulunca kabul edilmiş yıllık
finansal tablolar esas alınır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
48
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İhraçcılar, tahvillere verilecek kar payının belirlenmesinde aşağıdaki esaslardan birini
seçebilir:
a) Faiz ve buna ek olarak, tahvile kardan pay verilmesi,
b) Kar payının faizden daha az olması halinde, faiz ödenmesi; faiz getirisine eşit
veya daha fazla kar payı tahakkuk etmişse kar payının ödenmesi,
c) Bir faiz öngörülmeksizin tahvile kardan pay verilmesi.
Halka açık ortaklıklar açısından tahvillere ödenecek kar payı, Kurulca belirlenen ilke ve
esaslara göre ayrılacak birinci temettü miktarını azaltamaz.
Tahvillere ödenecek kar payı, yıllık finansal tabloların ihraçcı olağan genel kurulunca
onaylanmasını müteakip ve hesap dönemini takip eden 5’inci ay sonuna kadar,
izahname ve sirkülerde belirtilmiş olan esaslar çerçevesinde belirlenerek açıklanır.
Tahvillere ilişkin kar payı, kıstelyevm esası uygulanmak sureti ile hesap dönemi sonu
itibarıyla mevcut tahvillerin tümüne, bunların ihraç ve vade tarihleri dikkate alınarak
dağıtılır.
2.4.3
Hisse Senedine Dönüştürülebilir Tahvil’lere (HDT) İlişkin
Esaslar
Düzenlemede HDT’ler; ortaklık tarafından çıkarılan ve ihraçcı ortaklığın sermaye artırımı
suretiyle çıkaracağı paylara veya izahname ve sirkülerde belirtilen esaslar çerçevesinde
temin edilen ihraçcı paylarına dönüştürme hakkı veren menkul kıymetler olarak
tanımlanmaktadır.
2.4.3.1
HDT’lerin Vadesi ve Dönüştürmenin Başlangıcı
HDT’nin vadesi 1 yıldan az olamaz. HDT’lerin hisse senetlerine dönüştürülmesi vade
başlangıç tarihinden itibaren en erken 1 yıl sonra yapılabilir.
2.4.3.2
İhraçcının Niteliği
HDT’lerin halka arz yolu ile satılacak olması durumunda ihraçcının paylarının borsada
veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmesi zorunludur.
2.4.3.3
Dönüştürme Fiyatı ve Oranı
Dönüştürme fiyatı, HDT sahiplerinin tahvillerini hisse senetlerine dönüştürmeleri halinde
bu hisse senetlerine uygulanacak fiyattır.
Dönüştürme oranı, hisse senedine dönüştürme sırasında HDT’nin nominal değeri
karşılığında verilecek pay sayısını gösterir.
Payları borsada veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören ortaklıklarca ihraç
edilecek HDT’lerin tahsisli olarak satılması durumunda uygulanacak dönüştürme fiyatının
belirlenmesinde, hisseleri borsada işlem gören ortaklıkların tahsisli sermaye artırımlarına
ilişkin fiyat tespit esasları uygulanır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
49
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İhraç edilmiş HDT’lere ilişkin dönüştürme işlemleri, ortaklığın ve mevcut ortakların hak
ve menfaat kaybına neden olacak şekilde gerçekleştirilemez.
İhraç edilen HDT’lerin vadesi içerisinde sermaye artırımı, temettü ödemesi ve benzeri
nedenlerle hisse fiyatını etkileyen işlemler olması durumunda dönüştürme oranının
belirlenmesinde düzeltilmiş fiyatlar esas alınır ve dönüştürme oranının düzeltilme
esasları HDT ihracına ilişkin izahname ve sirkülerde belirtilir.
2.4.3.4
İtfa Planına Bağlı Dönüştürme
HDT’ler itfa planına bağlı olarak hisse senetlerine dönüştürülebilir. HDT’lerin halka arz
edilmesi durumunda dönüştürme esasları ve itfa planı izahname ve sirkülerde yer alır.
HDT’lerin hisselere taksitler halinde dönüştürülmesi durumunda, son taksidin HDT
vadesinin bitim tarihine rastlayacak şekilde belirlenmesi zorunludur.
Ortaklıklar, itfa planına bağlı dönüştürmede aşağıdaki esaslardan birini seçebilir:
a) Ortaklık, dönüştürülecek HDT tutarı karşılığında verilmesi gereken pay sayısını temsil
eden tutarda sermaye artırımı yaparak hisse senetlerini, dönüştürülmek üzere, HDT
sahiplerine arz eder. İtfa edilecek HDT’lerin sahipleri, dönüştürme süresi içinde bu
haklarını HDT’lerini hisse senetlerine dönüştürmek veya anaparalarını işlemiş faiziyle
birlikte geri almak üzere kullanırlar. Dönüştürme süresi içerisinde ortaklığa dönüştürme
talebiyle başvuruda bulunmayan tasarruf sahiplerinin iradeleri HDT bedellerinin nakden
ödenmesi şeklinde değerlendirilir ve bu bedeller HDT’lerin dönüştürme süresinin
sonunda ortaklık tarafından ilgili tasarruf sahiplerinin hesaplarına aktarılır. Dönüştürme
süresinin sonunda, hisse senetleriyle değiştirilmeyen HDT’ler nedeniyle ortaklığın elinde
kalan hisse senetleri, Kurul’un hisse senetlerinin Kurul kaydına alınmasına ilişkin
düzenlemelerine uygun olarak halka arz edilir.
b) Ortaklık, HDT’lerin hisse senetlerine dönüştürülmesi hakkının kullanılabilmesi için,
dönüştürmeye ilişkin talep toplama süresinin başlangıç tarihinden en az 15 gün önce
özel durum açıklaması yapar. Yapılacak özel durum açıklamasında; dönüştürmeye ilişkin
talep toplama tarihleri, başvuru yerleri ile dönüştürmeye ilişkin diğer hususlar belirtilir.
Dönüştürmeye ilişkin talep toplama süresi 10 işgününü geçemez. Ortaklık talepte
bulunan HDT sahiplerine yönelik olarak, HDT tutarı karşılığında verilmesi gereken pay
sayısını temsil eden tutarda sermaye artırımı yaparak hisse senetlerini, dönüştürülmek
üzere, bu kişilere arz eder. Dönüştürmeye ilişkin talep toplama süresi içerisinde talepte
bulunulmayan HDT sahiplerinin tüm hakları devam eder.
Dönüştürülecek HDT’lere ilişkin olarak yapılacak talep toplama ve bildirim işlemlerinin
aracı kuruluş vasıtası ile yapılması zorunlu olup; dönüştürme işlemlerinin itfa planına
uygun olarak tam ve zamanında yerine getirilmesinden ortaklık sorumludur.
2.4.3.5 Ortaklığın Talebine Bağlı Dönüştürme ve Dönüştürme Çağrısı
HDT’lerin tamamı veya bir kısmı ortaklığın talebine bağlı olarak hisse senetlerine
dönüştürülebilir. HDT’lerin halka arz edilmesi durumunda dönüştürmeye ilişkin esaslar
izahname ve sirkülerde belirtilir. HDT’lerin kısmen dönüştürülmesi durumunda,
dönüştürülecek HDT’lerin ne şekilde belirleneceğine ilişkin hususlara izahnamede yer
verilir.
HDT’lerin hisse senetlerine dönüştürülmesi hakkının kullanılabilmesi için, dönüştürmeye
ilişkin talep toplama süresinin başlangıç tarihinden en az 15 gün önce ortaklık tarafından
özel durum açıklaması yapılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
50
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Yapılacak özel durum açıklamasında; dönüştürmeye ilişkin talep toplama tarihleri,
başvuru yerleri ve ortaklığın dönüştürme çağrısını kabul etmeyen tasarruf sahiplerine
yapılacak ödeme ile dönüştürmeye ilişkin diğer hususlar belirtilir. Dönüştürmeye ilişkin
talep toplama süresi 10 işgününü geçemez.
Talep toplama süresi içerisinde talepte bulunmayan tasarruf sahiplerinin iradeleri HDT
bedellerinin nakden ödenmesi şeklinde değerlendirilir ve bu bedeller HDT’lerin
dönüştürme tarihinde ortaklık tarafından ilgili tasarruf sahiplerinin hesaplarına aktarılır.
Dönüştürme hakkı kullanılmak üzere talepte bulunulan toplam HDT’ler karşılığında
verilecek hisse adedinin, ortaklığın toplam pay sayısına oranının %20’nin altında kalması
durumunda sermaye artırımı yapılmayabilir; ancak, bu durumda dönüştürme işleminin
ne şekilde yapılacağına ve dönüştürülecek HDT tutarı karşılığında verilmesi gereken
miktardaki hisse senetlerinin hangi surette temin edileceğine ilişkin bilgilere izahname
ve sirkülerde yer verilir. Dönüştürme işlemlerinin tam ve zamanında yerine
getirilmesinden ortaklık sorumludur.
Dönüştürülecek HDT’lere ilişkin talep toplama ve bildirim işlemlerinin aracı kuruluş
vasıtası ile yapılması zorunludur.
2.4.3.6 Tasarruf Sahibinin Talebine Bağlı
Dönüştürme Hakkının Kullanım Esasları
Olarak
Dönüştürme
ve
HDT’lerin tamamı veya bir kısmı tasarruf sahibinin talebine bağlı olarak hisse senetlerine
dönüştürülebilir. HDT’lerin halka arz edilmesi durumunda dönüştürmeye ilişkin esaslar
izahname ve sirkülerde belirtilir.
Dönüştürme hakkını kullanmak isteyen HDT sahipleri, HDT’lerin ihracına ilişkin
izahnamede belirtilen tarihlerden en erken bir ay önce dönüştürme hakkının kullanımı
için ortaklığa bildirimde bulunurlar. Bu bildirimin aracı kuruluş vasıtası ile yapılması
zorunludur.
Dönüştürme hakkı kullanılmak üzere talepte bulunulan toplam HDT’ler karşılığında
verilecek hisse adedinin, ortaklığın toplam pay sayısına oranının %20’nin altında kalması
durumunda sermaye artırımı yapılmayabilir; ancak, bu durumda dönüştürme işleminin
ne şekilde yapılacağına ve dönüştürülecek HDT tutarı karşılığında verilmesi gereken
miktardaki hisse senetlerinin hangi surette temin edileceğine ilişkin bilgilere izahname
ve sirkülerde yer verilir. Dönüştürme işlemlerinin tam ve zamanında yerine
getirilmesinden ortaklık sorumludur.
2.4.3.7
Hisse Senetlerinin Tahsisinde Öncelik Hakkı
HDT ile dönüştürülmek üzere artırılacak sermayeyi temsil eden hisse senetleri, TTK nın
394 üncü maddesiyle ortaklara tanınan yeni pay alma hakkı da dahil olmak üzere, her
türlü önceliklerden öne alınarak HDT sahiplerine tahsis olunur.
2.4.3.8
İşlemiş Faizler ve Giderler
HDT’lerin dönüştürme gününe kadar işlemiş faizleri HDT sahiplerine nakden ödenir.
Dönüştürme giderlerinin tamamı ortaklığa aittir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
51
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.4.3.9
Dönüştürme Hakkının Kalkması
Ortaklık tarafından yükümlülüklerin tam olarak yerine getirilmesine rağmen dönüştürme
hakkını kullanmayan HDT sahiplerinin dönüştürme hakları ortadan kalkar ve bu
durumdaki HDT sahipleri anapara ve işlemiş faizleri alırlar.
2.4.4 Değiştirilebilir Tahvil’lere (DET) İlişkin Esaslar
Düzenlemede DET (Değiştirilebilir Tahvil); ihraçcı tarafından çıkarılan ve payları
borsalarda veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören diğer ortaklıklara ait
paylarla değiştirme hakkı veren menkul kıymetler olarak tanımlanmaktadır.
2.4.4.1
DET’lerin Vadesi ve Değiştirmenin Başlangıcı
DET’in vadesi 1 yıldan az olamaz. DET’lerin hisse senetleriyle değiştirilmesi vade
başlangıç tarihinden itibaren en erken 1 yıl sonra yapılabilir.
2.4.4.2
Değiştirme Fiyatı ve Oranı
Değiştirme fiyatı, DET sahiplerinin tahvillerini hisse senetleri ile değiştirmeleri halinde bu
hisse senetlerine uygulanacak fiyattır.
Değiştirme oranı, hisse senedi ile değiştirme sırasında DET’in nominal değeri karşılığında
verilecek pay sayısını gösterir.
Payları borsada veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören ortaklıklarca ihraç
edilecek DET’lerin tahsisli olarak satılması durumunda uygulanacak değiştirme fiyatının
belirlenmesinde, hisseleri borsada işlem gören ortaklıkların tahsisli sermaye artırımlarına
ilişkin fiyat tespit esasları uygulanır.
İhraç edilmiş DET’lere ilişkin dönüştürme işlemleri, ortaklığın ve mevcut ortakların hak
ve menfaat kaybına neden olacak şekilde gerçekleştirilemez.
İhraç edilen DET’lerin vadesi içerisinde sermaye artırımı, temettü ödemesi ve benzeri
nedenlerle hisse fiyatını etkileyen işlemler olması durumunda değiştirme oranının
belirlenmesinde düzeltilmiş fiyatlar esas alınır ve değiştirme oranının düzeltilme esasları
DET ihracına ilişkin izahname ve sirkülerde belirtilir.
Değiştirme oranı DET’in vadesi içerisinde yapılacak bütün sermaye artırımlarında
hesaplanarak, yeni değiştirme oranı ihraçcı tarafından özel durum açıklaması ile kamuya
duyurulur.
2.4.4.3
İtfa Planına Bağlı Değiştirme
DET’lerin halka arz edilmesi durumunda değiştirme esasları ve itfa planı izahname ve
sirkülerde yer alır. DET’lerin hisseler ile taksitler halinde değiştirilmesi durumunda, son
taksidin DET vadesinin bitim tarihine rastlayacak şekilde belirlenmesi zorunludur.
İhraçcı, DET’lerin hisse senetleri ile değiştirilmesi hakkının kullanılabilmesi için,
değiştirmeye ilişkin talep toplama süresinin başlangıç tarihinden en az 15 gün önce özel
durum açıklaması yapar. Yapılacak özel durum açıklamasında; değiştirmeye ilişkin talep
toplama tarihleri, başvuru yerleri ile değiştirmeye ilişkin diğer hususlar belirtilir.
Değiştirmeye ilişkin talep toplama süresi 10 işgününü geçemez. DET sahipleri değiştirme
______________________________________________________________________
TSPAKB
52
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
süresi içinde bu haklarını, DET’lerini hisse senetleriyle değiştirmek veya anaparalarını
işlemiş faiziyle birlikte geri almak üzere kullanırlar. İhraçcı değiştirme talebinde bulunan
DET sahiplerine yönelik olarak, değiştirilecek DET tutarı karşılığında verilmesi gereken
miktardaki hisse senetlerini değiştirmek üzere DET sahiplerine arz eder.
Değiştirilecek DET’lere ilişkin olarak yapılacak talep toplama ve bildirim işlemlerinin aracı
kuruluş vasıtası ile yapılması zorunludur.
Değiştirmeye ilişkin talep toplama
sahiplerinin tüm hakları devam eder.
süresi
içerisinde
talepte
bulunulmayan
DET
İhraçcının, değiştirilecek DET tutarı karşılığında verilmesi gereken miktardaki hisse
senetlerini hangi surette temin edeceğine ilişkin bilgilerin izahname ve sirkülerde
açıklanması zorunlu olup; değiştirme işlemlerinin itfa planına uygun olarak tam ve
zamanında yerine getirilmesinden ihraçcı sorumludur.
2.4.4.4
İhraçcının Talebine Bağlı Değiştirme ve Değiştirme Çağrısı
DET’lerin tamamı veya bir kısmı ihraçcının talebine bağlı olarak hisse senetleri ile
değiştirilebilir. DET’lerin halka arz edilmesi durumunda, değiştirmeye ilişkin esaslar
izahname ve sirkülerde yer alır. DET’lerin kısmen değiştirilmesi durumunda,
değiştirilecek DET’lerin ne şekilde belirleneceğine ilişkin hususlara izahnamede yer
verilir.
DET’lerin hisse senetleri ile değiştirilmesi hakkının kullanılabilmesi için, değiştirmeye
ilişkin talep toplama süresinin başlangıç tarihinden en az 15 gün önce ihraçcı tarafından
özel durum açıklaması yapılır. Yapılacak özel durum açıklamasında; değiştirmeye ilişkin
talep toplama tarihleri, başvuru yerleri ve ihraçcının değiştirme çağrısını kabul etmeyen
tasarruf sahiplerine yapılacak ödeme ile değiştirmeye ilişkin diğer hususlar belirtilir.
Değiştirmeye ilişkin talep toplama süresi 10 işgününü geçemez.
Talep toplama süresi içerisinde talepte bulunmayan tasarruf sahiplerinin iradeleri DET
bedellerinin nakden ödenmesi şeklinde değerlendirilir ve bu bedeller DET’lerin değiştirme
tarihinde ihraçcı tarafından ilgili tasarruf sahiplerinin hesaplarına aktarılır. Değiştirme
işlemlerinin tam ve zamanında yerine getirilmesinden ihraçcı sorumludur.
Değiştirilecek DET’lere ilişkin olarak yapılacak talep toplama ve bildirim işlemlerinin aracı
kuruluş vasıtası ile yapılması zorunludur.
2.4.4.5
Tasarruf Sahibinin Talebine Bağlı Olarak
Değiştirme Hakkının Kullanım Esasları
Değiştirme
ve
DET’lerin tamamı veya bir kısmı tasarruf sahibinin talebine bağlı olarak hisse senetleriyle
değiştirilebilir. DET’lerin halka arz edilmesi durumunda, değiştirmeye ilişkin esaslar
izahname ve sirkülerde yer alır. DET’lerin kısmen değiştirilmesi durumunda,
değiştirilecek DET’lerin ne şekilde belirleneceğine ilişkin hususlara izahnamede yer
verilir.
Değiştirme hakkını kullanmak isteyen DET sahipleri, DET’lerin ihracına ilişkin
izahnamede belirtilen tarihlerden en erken bir ay önce değiştirme hakkının kullanımı için
ihraçcıya bildirimde bulunurlar. Bu bildirimin aracı kuruluş vasıtası ile yapılması
zorunludur. İhraçcı, söz konusu bildirimin kolaylıkla yapılabilmesi için gerekli önlemleri
______________________________________________________________________
TSPAKB
53
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
alır. Değiştirme
sorumludur.
2.4.4.6
işlemlerinin
tam
ve
zamanında
yerine
getirilmesinden
ihraçcı
İşlemiş Faizler ve Giderler
DET’lerin değiştirme gününe kadar işlemiş faizleri DET sahiplerine nakden ödenir.
Değiştirme giderlerinin tamamı ihraçcıya aittir.
2.4.4.7
Değiştirme Hakkının Kalkması
İhraçcı tarafından yükümlülüklerin tam olarak yerine getirilmesine rağmen değiştirme
hakkını kullanmayan DET sahiplerinin değiştirme hakları ortadan kalkar ve bu durumdaki
DET sahipleri anapara ve işlemiş faizleri alırlar.
HDT’ler ve DET’lerle ilgili olarak bu bölümde yer almayan hususlarda, yukarıda
yer alan tahvillere ilişkin açıklamalar esas alınır.
2.4.5 Bonolar
2.4.5.1
Finansman Bonosu
Finansman bonoları, ihraçcıların bu Tebliğ hükümlerine göre borçlu sıfatıyla düzenleyip
ihraç ederek iskonto esasına göre sattıkları menkul kıymettir.
Finansman bonolarının vadesi 1 yıldan fazla olamaz.
Finansman bonoları, ihraçcı tarafından belirlenen vadeye uygun iskonto oranları ile
iskonto edilerek bulunan fiyat üzerinden satılır.
2.4.5.2
Altın, Gümüş ve Platin Bonoları
Altın, gümüş ve platin bonoları, İAB üyesi bankalar ile kıymetli maden aracı kurumlarının
belli miktarda kıymetli maden cinsinden ihraç ederek iskontolu veya iskontosuz olarak
sattıkları menkul kıymettir.
Altın, gümüş ve platin bonolarının vadesi 60 günden az 1 yıldan fazla olamaz.
Altın, gümüş ve platin bonolarının satış bedeli, esasları izahname ve sirkülerde
belirtilmek kaydıyla, Türk Lirası, döviz veya kıymetli maden olarak tahsil edilir.
Altın, gümüş ve platin bonolarına ilişkin ödemeler, esasları izahname ve sirkülerde
belirtilmek kaydıyla, kıymetli madenin borsasında oluşan ağırlıklı ortalama fiyatı esas
alınarak, Türk Lirası veya ödeme tarihinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
tarafından ilan edilen gösterge niteliğinde döviz satış kuru kullanılmak suretiyle, döviz
cinsinden ya da ihraç sırasında fiziki teslim öngörülmüşse kıymetli maden cinsinden aracı
kuruluş vasıtasıyla yapılır.
2.4.5.3
Banka Bonoları
Banka bonoları, bankaların bu Tebliğ hükümlerine göre borçlu sıfatıyla düzenleyip ihraç
ederek iskonto esasına göre sattıkları menkul kıymettir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
54
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Halka arz edilecek olan banka bonolarının vadesi 60 günden az 1 yıldan fazla olamaz.
Tahsisli satılacak banka bonolarının vadesi 15 günden az 1 yıldan fazla olamaz.
Banka bonoları, ihraççı banka tarafından belirlenen vadeye uygun iskonto oranları ile
iskonto edilerek bulunan fiyat üzerinden satılır.
İhraç edilmiş banka bonoları ikinci el piyasada, bu banka bonolarını ihraç etmiş banka
tarafından da alınıp satılabilir.
Tahvillere ilişkin olarak yukarıda yer verilen itfa, erken itfa ve faiz belirleme yöntemine
ilişkin esaslar bonolarda da kıyasen uygulanır.
2.4.6 Diğer Borçlanma Araçları
Kurul’un Seri:II, No:22 sayılı “Borçlanma Araçlarının Kurul Kaydına Alınması ve Satışına
İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ”inde sayılmamakla birlikte, niteliği itibari ile borçlanma
aracı olduğu Kurulca kabul edilecek sermaye piyasası araçlarının kayda alınmasına ilişkin
başvurular, yukarıda açıklanan bu Tebliğ hükümlerinin kıyasen uygulanması suretiyle
sonuçlandırılır.
2.5. Varlık Finansman Fonları ve Varlığa Dayalı Menkul
Kıymetler (VDMK)
Sermaye Piyasası Kanununun varlığa dayalı menkul kıymetleri düzenleyen 13/A
maddesinin değiştirilmesi ve 5582 sayılı Kanun ile varlık finansman fonuna düzenleyen
38/C maddesinin eklenmesi sonucu varlığa dayalı menkul kıymetler farklı bir yapı ile
mevzuatımıza kazandırılmıştır. Yeni düzenlemelerle varlığa dayalı menkul kıymetler
bilanço dışı bir enstrüman olarak tasarlanmış ve sadece varlık finansman fonu tarafından
ihraç edilmesine olanak sağlanmıştır.
Varlık Finansman Fonları ve varlığa dayalı menkul kıymetlerin Kurul kaydına alınması,
ihracı ve kamunun aydınlatılmasına ilişkin esaslar 27.08.2008 tarihli Resmi Gazetede
yayımlanan Seri:III, No:35 Tebliği ile düzenlenmiştir.
2.5.1 Varlık Finansman Fonu
Varlık finansman fonu, ihraç edilen VDMK karşılığında toplanan paralarla, VDMK sahipleri
hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan malvarlığıdır. Fonun Türkiye
Cumhuriyeti sınırları içinde kurulması zorunludur. Fonun tüzel kişiliği yoktur. Fon
malvarlığı kurucunun, hizmet sağlayıcının ve kaynak kuruluşun malvarlığından ayrıdır.
Aynı kurucu tarafından kurulan fonlar kuruluş sırasına göre ardışık sayı ile
numaralandırılır.
Fona ve fondan yapılacak her türlü ödeme ve harcama için bir banka nezdinde
Kurucunun diğer hesaplarından ayrı olarak Fon adına bir hesap açılır.
Fon süreli veya süresiz olarak kurulur. Fon doğrudan aktarım veya dolaylı aktarım
usullerinden biri ile yönetilir. Doğrudan aktarım, fon portföyünde yer alan varlıklardan
elde edilen, ödeme planına bağlı olan veya olmayan nakit akımlarının Tebliğ kapsamında
gerekli kesintiler yapıldıktan sonra Fon bünyesinde bekletilmeksizin doğrudan VDMK
sahiplerine aktarılmasıdır. Dolaylı aktarım usulünde ise fon portföyünde yer alan
varlıklardan elde edilen, ödeme planına bağlı olan veya olmayan nakit akımlarının Tebliğ
______________________________________________________________________
TSPAKB
55
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
kapsamında gerekli kesintiler yapıldıktan sonra VDMK sahiplerine aktarılmadan önce Fon
iç tüzüğü ve izahnamede belirtilen esaslar çerçevesinde Fon bünyesinde bekletilmesi
mümkündür. VDMK ödemeler tamamlandıktan sonra itfa edilir.
Fon, Tebliğde belirtilen amaçlar dışında kurulamaz ve kullanılamaz.
Tebliğ kapsamında kurulmayan fonlar için "Varlık finansmanı fonu", Tebliğ kapsamında
ihraç edilmeyen menkul kıymetler için "varlığa dayalı menkul kıymet", "VDMK" veya
bunlara eşdeğer ifadeler kullanılamaz.
Fon Kurucularının Nitelikleri
Varlık finansman fonu oluşturmaya yetkili kurucular, bankalar, finansal kiralama ve
finansman şirketleri, ipotek finansmanı kuruluşları ve Tebliğde yer alan nitelikleri taşıyan
aracı kurumlardır.
Fon kurmak isteyen kurucuların;
a) Kendi özel mevzuatları ve/veya sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde sahip
olmaları gereken kriterleri sağlamaları ve faaliyetlerinin tamamen veya belirli faaliyet
alanları itibarıyla sürekli veya son bir yıl içinde 1 ay veya daha fazla süreyle geçici olarak
sınırlandırılması veya durdurulması kararı verilmemiş olması,
b) Yetkililerinin, müflis olmamaları ve zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, inancı kötüye
kullanma, sahtecilik, hırsızlık, dolandırıcılık, dolanlı iflas, istimal ve istihlak kaçakçılığı
hariç kaçakçılık gibi yüzkızartıcı suçlar ile ihaleye fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan
malvarlığı değerlerini aklama, vergi kaçakçılığı ve terörün finansmanı suçlarından dolayı
veya kendi özel mevzuatları ve sermaye piyasası mevzuatına aykırılıktan dolayı
haklarında verilmiş mahkumiyet kararlarının bulunmamış olması,
gerekir.
Kurucu olacak aracı kurumların, Kurulun aracı kurumlara ilişkin düzenlemeleri ile birlikte
ayrıca;
- Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla
satışına aracılık,
- Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım
satımına aracılık,
- Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli
madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü
türev
- Sermaye piyasası araçlarının geri alım veya satım taahhüdü ile alım satımı,
- Yatırım danışmanlığı,
- Portföy İşletmeciliği veya yöneticiliği,
faaliyetlerinde bulunmak üzere Kuruldan izin almış olmaları,
- Asgari özsermayelerinin, sahip olunan tüm yetki belgelerine karşılık gelen
asgari özsermaye tutarının en az 10 katı olması,
- Sermaye yeterliliği tabanı tutarlarının olması gerekenden en az %30 fazla
olması, gerekmektedir
Hizmet Sağlayıcı
Fonun günlük idaresinden hizmet sağlayıcı sorumludur. Hizmet sağlayıcı, kurucu veya
kurucunun sahip olması gereken niteliklere haiz diğer bir kuruluştur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
56
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Hizmet sağlayıcının görev ve sorumlulukları Fon Kurulu ile aralarında akdedilen yazılı bir
hizmet sözleşmesiyle belirlenir ve asgari olarak aşağıdaki hususları kapsar.
a) Fon portföyünde yer alan varlıklara ilişkin alacakların zamanında tahsil edilmesi ve
Fon hesabına aktarılması,
b) Fon portföyünde yer alan varlıklara ilişkin sigorta, vergi ve benzeri idari işlemlerin
yerine getirilmesi,
c) Borçluların ödeme kabiliyetlerinin gözetimi ve denetimi ile ödemelerin geç yapılması
veya hiç yapılmaması halinde borçluya gerekli ihtarların yapılması,
ç) Alacaklardan kaynaklanan tüm nakit akımlarına ilişkin bilgilerin, ödeme zamanlarını
ve bakiye bilgisini de gösterecek şekilde aylık olarak Fon Kuruluna raporlanması,
d) Kurulca belirlenen diğer görevler.
Hizmet sağlayıcıya piyasa rayicinin üstünde ücret ödenemez. Hizmet sağlayıcının
sözleşmeyle belirlenen yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya kendi özel mevzuatları
gereği faaliyet izninin iptali halinde, sözleşme fon kurulu tarafından sona erdirilerek
önceden belirlenmiş başka bir hizmet sağlayıcı atanır ve aynı gün Kurula bilgi verilir.
Fon Portföyüne Alınabilecek Varlıklar
Fon portföyüne, içtüzüğünde hüküm bulunmak şartıyla aşağıdaki varlıklar dahil edilebilir;
a) Bankaların ve finansman şirketlerinin, ipotekli konut kredileri haricindeki tüketici
kredilerinden, ipotekli kredilerden, motorlu kara taşıtları kredilerinden, proje finansmanı
kredilerinden ve kurumsal kredilerinden kaynaklanan alacaklar,
b) İlgili mevzuat uyarınca finansal kiralama yapmaya yetkili kuruluşların yaptıkları
finansal kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar,
c) T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığının gayrimenkul satışından
kaynaklanan alacakları,
ç) Fon portföyünde yer alan varlıklardan elde edilen nakdin değerlendirilmesi amacına
yönelik olarak yapılan nakit benzeri kısa vadeli yatırımlar,
d) Kurulca uygun görülecek diğer varlıklar.
Nakit benzeri kısa vadeli yatırımlar; üç aydan kısa vadeli ters repo ve mevduat ile likit
fonlar, Borsa Para Piyasası İşlemleri ve Kurulca uygun görülen ve kamuya ilan edilen
diğer para ve sermaye piyasası araçlarını ifade eder.
Fon malvarlığı, Kanun, bu Tebliğ, fon içtüzüğü ve ilgili diğer mevzuattan doğan
yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacı dışında kullanılamaz.
Fon malvarlığı, ihraç edilen VDMK'lar itfa edilinceye kadar, başka bir amaçla tasarruf
edilemez, rehnedilemez, teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil
olmak üzere haczedilemez, ihtiyati tedbir kararı verilemez ve iflas masasına dahil
edilemez.
2.5.2 Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler
VDMK, varlık finansman fonu portföyündeki varlıklar karşılığında ihraç edilen borçlanma
senetleridir. VDMK, Fon içtüzüğünde hüküm bulunmak şartı ile Fon Kurulunun talebi ile
ilgili borsanın uygun görmesi üzerine menkul kıymetler borsalarında işlem görebilir.
VDMK ihraçları, Fon kurulu tarafından aşağıda belirtilen kriterlere göre farklı haklara
sahip olan sınıflardan oluşturulabilir.
a) Varlıkların vadesi,
______________________________________________________________________
TSPAKB
57
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
b) Varlıkların anapara veya faiz ödeme zamanları, faiz türü,
c) Anapara veya faiz ödemelerinde öncelikler,
ç) Tasfiye prosedürüne ilişkin haklar,
d) Kredi riski,
e) Kurulca uygun görülecek diğer kriterler.
VDMK, farklı fiyat ve vadelerde ihraç edilebilir.
VDMK’lar halka arz edilmek üzere ihraç edilebileceği gibi, halka arz edilmeksizin nitelikli
yatırımcılara satılabilir. Halka arz edilmesi durumunda, Kurul tarafından onaylanmış
izahname ve sirkülerin yayımlanması zorunludur. İzahname ve sirkülerin içeriği Kurul
tarafından belirlenir.
2.6. Gayrimenkul Sertifikaları
Gayrimenkul Sertifikaları Kurulun Seri:III, No:19 sayılı Gayrimenkul Sertifikalarının
Kurul Kaydına Alınmasına İlişkin Esaslar Tebliği ile düzenlenmiştir.
Gayrimenkul sertifikası, ihraçcıların bedellerini inşa edilecek veya edilmekte olan
gayrimenkul projelerinin finansmanında kullanılmak üzere ihraç ettikleri, nominal değeri
eşit, hamiline yazılı menkul kıymettir. Bu sertifika sahipleri gerekli sayıda sertifikaya
sahip olarak vade sonunda inşa edilecek gayrimenkulü devralabilirler ya da ilan edilen
faizi elde edebilirler.
Gayrimenkul sertifikalarının metinlerinde aşağıda belirtilen unsurların bulunması
zorunludur.
a) Gayrimenkul sertifikası ibaresi,
b) İhraçcının unvanı,
c) Sertifikanın nominal değeri,
d) Sertifikaya konu gayrimenkulün pafta, ada, parsel numarası, metrekaresi ve diğer
nitelikleri,
e) Sertifika sahiplerinin asli edimin yerine getirilmesini talep edecekleri tarihler ve bu
edimin yerine getirilme süresi,
f) Tali edim ve yerine getirilme süresi,
g) Cezai şartlar ve yerine getirilme süresi,
h) Sertifika sahibinin ödemekle yükümlü olacağı vergi, resim, harçlar ile şerefiye gibi
giderler hakkında bilgi,
ı) İhraçcının edimlerinin yerine getirilmesinin banka tarafından garanti edildiği.
Asli Edim: Gayrimenkul sertifikasında belirtilen sürede mülkiyetin gayrimenkul sertifikası
sahibine geçirilmesi yükümlülüğüdür. Asli edimi kullanmak isteyen sertifika sahipleri,
sertifikada belirtilen tarihlerde almak istedikleri bağımsız bölümün gerektirdiği sayıda
sertifika ibraz etmek; ihraçcı ise, belirtilen sürede gayrimenkulün mülkiyetinin tesisini ve
teslimini yapmak zorundadır. Birden fazla kişi yeterli sayıda sertifikayı ibraz ederek
müşterek mülkiyet esasları çerçevesinde asli edimin yapılmasını talep edebilir.
Tali Edim: Asli edimin yerine getirilmesini belirlenen süreler içerisinde talep etmeyen
sertifika sahiplerine, anapara ve izahnamede belirtilen oranlarda faiz ödenmesini veya
gayrimenkulün sertifika sahiplerince talep edilmeyen bölümünün banka tarafından açık
artırma ile satılarak sertifika sahiplerine dağıtılmasıdır. İhraçcı tali edimi belirlenen süre
içerisinde yerine getirmekle yükümlüdür.
______________________________________________________________________
TSPAKB
58
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Cezai Şart: Sertifikaya konu olan projenin gerçekleştirilememesi veya tamamlanmasının
gecikmesi halinde yerine getirilmesi taahhüt edilen yükümlülüklerdir.
İhraçcının edimlerinin ve belirlenen cezai şartların bir banka tarafından garanti edilmesi
zorunludur. Bankanın ihraçcı lehine vereceği garantiler için şekli ve projeye göre miktarı
Kurulca belirlenecek, Kurula hitaben düzenlenmiş Banka Teminat Mektubu'nun Kurula
verilmesi gereklidir.
Gayrimenkul sertifikası ihraç etmek isteyen ortaklıkların;
a) Gayrimenkul sertifikası ihracına konu olacak projeye eşdeğer büyüklükteki en az bir
projeyi, sözleşmesi ve teknik şartnamelerine uygun olarak Kurula başvuru tarihinden
önceki 5 yıl içerisinde tamamlamış olması,
b) Üstlendiği gayrimenkul projesini gerçekleştirebilecek mesleki ve teknik donanıma
sahip olduğunu belgelendirmesi,
şarttır.
Sertifika ihracı karşılığında elde edilen para banka tarafından açılan özel bir hesapta
toplanır ve bu para vekilin özen borcu çerçevesinde bankaca gelir elde edilecek şekilde
ihraçcı adına değerlendirilir. Banka tarafından ihraçcıya anapara ve gelirin aktarılması
sözleşmede yeralan esaslara göre gerçekleştirilir.
2.6.1. Gayrimenkul Sertifikalarının Kurul Kaydına Alınmasına
İlişkin Esaslar
Gayrimenkul sertifikalarının Kurul kaydına alınması zorunludur.
Halka arz yoluyla satılacak sertifikaların Kurul kaydına alınmasından sonra ihraçcı,
Kurulca onaylanmış izahnameyi kayıt belgesi tarihinden itibaren 15 gün içinde Ticaret
Siciline tescil ile TTSG'nde ilan ettirir. İzahnamenin tescil tarihinden en geç bir hafta
içinde ise, halkın sertifikaları satın almaya davet edilmesi amacıyla, Türkiye çapında
yayım yapan gazete veya gazetelerde sirküler ilan ettirilir.
Sirküler yayımlanmadan ilan ve reklama başlanmaz. Gazeteler yoluyla yayım yapılmak
istendiği takdirde, yapılacak ilk ilan ve reklamların sirkülerle aynı gazetelerde ve aynı
tarihlerde yayımlanması zorunludur. Bu uygulamada, ilan ve reklamlar sirkülerden daha
büyük ebatta yayımlanamaz.
Bunlara ilişkin gazetelerin birer nüshası ilk yayımı izleyen 6 işgünü içerisinde Kurula
gönderilir.
Sertifikaların satış süresinin bitiş tarihinden itibaren 6 işgünü içinde Banka;
a) İzahnamenin yayımlandığı TTSG ve sirkülerin ilan edildiği gazetelerin birer nüshasını,
b) Satış sonuçlarını gösteren bilgileri,
c) Satış süresi sonunda satılamayan sertifikaların iptal edilmesi halinde bunların noter
önünde iptal edildiğini gösterir belgeyi, Kurula göndermekle yükümlüdür.
Sertifikaların, satış süresinin bitiminden itibaren en geç onbeş gün içinde kota alınmasını
teminen gerekli belgenin verilmesi istemiyle Kurula başvurulur. Bu belgenin alınmasını
izleyen en geç 15 gün içinde sertifikaların kote edilmesi isteği ile menkul kıymetler
borsasına müracaat edilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
59
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.7. Yabancı
Sertifikaları
Sermaye
Piyasası
Araçları
ve
Depo
Yabancı sermaye piyasası araçlarının ve depo sertifikalarının Kurul kaydına alınması,
halka arz ve satışına ilişkin esaslar Seri:III, No:44 sayılı Yabancı Sermaye Piyasası
Araçlarının ve Depo Sertifikalarının Kurul Kaydına Alınmasına ve Satışına İlişkin Esaslar
Tebliği ile düzenlenmiştir.
Yabancı sermaye piyasası araçları, yabancı ortaklıklar tarafından ihraç edilen ve niteliği
Kurulca belirlenen menkul kıymet ile diğer sermaye piyasası araçlarıdır.
Depo sertifikaları ise saklama kuruluşlarında saklanan yabancı sermaye piyasası
araçlarını temsilen depocu kuruluş tarafından ihraç edilen ve sahibine bu araçların
verdiği hakları aynen sağlayan, bunlarla özdeş, nominal değeri Türk Lirası veya T.C.
Merkez Bankası’nca günlük alım satım kurları ilan edilen yabancı paralar cinsinden ifade
edilen sermaye piyasası araçlarıdır.
Depocu kuruluş, saklama kuruluşu nezdinde kendi adına ve depo sertifikası sahipleri
hesabına saklanan yabancı sermaye piyasası araçlarını temsilen depo sertifikası çıkaran
bankadır.
Aşağıda belirtilen işlemlere konu olan yabancı sermaye piyasası araçlarının ve depo
sertifikalarının Kurula kaydettirilmesi zorunludur.
a) Yabancı sermaye piyasası araçlarının ve depo sertifikalarının halka arzı,
Yabancı sermaye piyasası araçlarının ve depo sertifikalarının tahsisli olarak ve/veya
nitelikli yatırımcılara satışı,
b) Payları İMKB’de işlem gören yabancı ortaklıkların bedelli ve bedelsiz pay ihracı,
Türkiye’de halka arz edilecek yabancı sermaye piyasası araçlarının;
a) İhraç edildikleri ülkenin en az bir borsasında kote edilmiş olması,
b) Kote edilmemiş olması halinde ise kotasyon başvurusunun yatırımcının korunması
veya benzer bir gerekçeyle reddedilmemiş olması,
gerekir.
Yabancı sermaye piyasası araçlarının ihraç edildikleri ülkede; bunların Türkiye’de
satışına, sağladığı mali haklar ile ilgili işlem ve ödemelerin Türkiye’de yapılmasına ve
yönetimsel hakların kullanılmasına ilişkin bir kısıtlama bulunmamalıdır.
Yabancı sermaye piyasası araçlarını ihraç eden ortaklığın derecelendirme kuruluşlarından
notlandırma ölçeğine göre yatırım yapılabilir düzeydeki uzun vadeli talebe bağlı
derecelendirme notu alması ve bu notun güncel olması gerekir.
Yabancı sermaye piyasası araçlarının halka arzı halinde yabancı ortaklık ile; söz konusu
sermaye piyasası araçlarının depo sertifikası aracılığıyla halka arzı halinde ise depocu
kuruluş ile temsilci arasında yazılı bir sözleşme imzalanması şarttır. Halka arza aracılık
ve yatırım danışmanlığı yetki belgelerinin her ikisine birlikte sahip olan Türkiye’de
yerleşik aracı kurumlar ve mevduat kabul etmeyen bankalar temsilcilik yapabilir.
Yabancı sermaye piyasası araçlarının, malikleri tarafından Türkiye’de ilk defa halka arz
edilmesi halinde, sözleşme malikler ile temsilci arasında düzenlenir. Ancak yabancı
ortaklığın yükümlülüklerine de bu sözleşmede yer verilir ve yabancı ortaklığın da
sözleşmeyi imzalaması esastır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
60
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Sözleşmenin süresi en az yabancı sermaye piyasası aracının vadesi kadar olmalıdır.
Yabancı sermaye piyasası araçlarının depo sertifikası aracılığıyla halka arzında depocu
kuruluşun (banka) temsilcinin niteliklerini taşıması halinde aynı zamanda temsilci olması
mümkündür. Bu durumda temsilcilik sözleşmesi depocu kuruluş ile yabancı ortaklık
arasında yapılır.
2.7.1. Kurul Kaydına Alınma ve Halka Arz Yoluyla Satış İşlemleri
Yabancı ortaklıklar, depocu kuruluş veya temsilci, yabancı sermaye piyasası araçlarının
ve depo sertifikalarının kayda alınması için Kurul’a başvururlar.
Kurul kaydına alınma, izahname ve sirküler düzenleme esasları ile halka arz ve satış
işlemleri, aksi Kurul düzenlemeleriyle belirtilmedikçe, ilgili sermaye piyasası aracının
mahiyetine uygun düşen ilgili tebliğ hükümleri çerçevesinde yürütülür.
Yabancı sermaye piyasası araçları ve depo sertifikalarının ihracının T.C. Merkez
Bankası’nca günlük alım satım kurları ilan edilen yabancı paralar üzerinden yapılması
durumunda, satış işlemleri Türk Lirası üzerinden yapılır. Bu durumda uygulanacak kur,
kur değişiminin etkileri, giderler, bu giderlerin kim tarafından karşılanacağı ve benzeri
hususlara izahnamede açıkça belirtilir.
Başvurulara eklenen tüm belgeler ile izahname ve sirkülerle halka açıklanan bilgilerin
gerçeği dürüst bir biçimde yansıtmasından yabancı ortaklıklar ve yabancı sermaye
piyasası araçlarını satışa sunan malikler müteselsilen sorumludur.
Kurul kaydında bulunan ve yetkili saklama kuruluşları nezdinde Merkezi Kayıt Kuruluşu
A.Ş. (MKK) adına açılacak hesapta saklanan yabancı sermaye piyasası araçlarının MKK
nezdinde kayden hak sahipleri bazında izlenmesi zorunludur.
Yabancı ortaklıklar tarafından Kurula yapılacak kayda alınma başvurusu ile aynı zamanda
Borsa’ya kotasyon başvurusu yapılması zorunludur.
2.7.2. Kamuyu Aydınlatma
Yabancı ortaklıklar, benzer durumdaki Türkiye’de yerleşik ortaklıkların tabi olduğu
kamuyu aydınlatmaya ilişkin tüm yükümlülükleri yerine getirmek zorundadırlar.
Yabancı ortaklıklar tarafından düzenlenecek finansal raporlar (Finansal tablolar, yönetim
kurulu faaliyet raporları ve sorumluluk beyanlarından oluşan raporlar) ile bunların
hazırlanmasında Kurul düzenlemelerinde payları borsada işlem gören ortaklıklar için
kabul edilen muhasebe standartlarına veya Kurulca uygun görülmesi halinde uluslararası
genel kabul görmüş muhasebe standartlarına uyulur.
Yabancı ortaklıklar finansal tablolarının bağımsız denetim yükümlülüğü bakımından
payları borsada işlem gören ortaklıklar ile aynı esaslara tabidir. Finansal tabloların
bağımsız denetimi Kurul’un bağımsız denetimle yetkili kuruluşlar listesinde bulunan
bağımsız denetim kuruluşları veya bu kuruluşların üyesi olduğu uluslararası bağımsız
denetim kuruluşları tarafından uluslararası genel kabul görmüş bağımsız denetim
standartlarına uygun olarak yapılır.
Yabancı sermaye piyasası araçlarının değerini ve yatırımcıların yatırım kararlarını
etkileyebilecek veya haklarını kullanmalarına yönelik önemli olay ve gelişmelerde
______________________________________________________________________
TSPAKB
61
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
kamuya açıklanacak özel durumlar ile bunların açıklanma esaslarında Kurul’un ilgili
düzenlemelerine uyulur. Yapılacak açıklamada, yurt dışında duyurulan açıklamanın yer
aldığı internet sitesi hakkında bilgiye yer verilir.
2.7.3. Yabancı Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Ödemeler ve
Hakların Kullanımı
Yabancı sermaye piyasası araçlarının ve depo sertifikalarının, anapara, faiz, kar payı ve
kupon ödemeleri, sermaye piyasası aracının para birimi veya TL cinsinden yapılabilir.
Ödeme tarihleri, kullanılacak kur, giderler, bu giderlerin kim tarafından karşılanacağı ve
benzeri ödemelere ilişkin esaslar izahnamede belirtilir. Yabancı sermaye piyasası aracına
bağlı mali ve yönetimsel haklar ile bunların kullanımı yabancı ortaklığın kurulduğu yer
mevzuatına tabidir. Bu haklara dair ülke düzenlemeleri ile bu hakların ne şekilde
kullanılacağına ilişkin bilgiye izahnamede yer verilir. Yabancı sermaye piyasası araçları
ile ilgili Türkiye’deki ödemelerin yapılması temsilcinin yükümlülüğündedir.
2.7.4. Depo Sertifikalarına İlişkin Esaslar
Depo sertifikalarının temsil ettiği yabancı sermaye piyasası araçları, Kurul’a yapılacak
kayda alınma başvurusu öncesinde saklama kuruluşunda depocu kuruluş adına depo
edilir. Kurulca kayda alınmayı müteakip depo sertifikaları depocu kuruluş tarafından MKK
nezdinde kayden ihraç edilir. Depocu kuruluşların MKK üyesi olmaları zorunludur.
Depo sertifikalarının temsil ettiği yabancı sermaye piyasası araçları, yetkili saklama
kuruluşu nezdinde MKK’nın hesabı bulunması halinde MKK’nın bu hesabında saklanır.
Depo sertifikalarının temsil ettiği yabancı hisse senetlerini ihraç eden yabancı ortaklık
tarafından nakit ve/veya bedelsiz sermaye arttırımı yapılması halinde ihraç edilecek
yabancı hisse senetlerinin de depo sertifikası olarak çıkarılması zorunludur.
Depo sertifikaları istendiğinde, depo sertifikası sahiplerince temsil ettikleri yabancı
sermaye piyasası araçları ile değiştirilir. Depocu kuruluş tarafından belirlenen,
değiştirmenin şekline ve süresine ilişkin esaslara izahnamede yer verilir.
2.8.
İpotek Teminatlı Menkul Kıymetler
2.8.1. Genel Olarak
İpotek Teminatlı Menkul Kıymetler (İTMK) Sermaye Piyasası Kanununun 13/A
maddesine dayanılarak Seri:III, No:33 “İpotek Teminatlı Menkul Kıymetlere İlişkin
Esaslar Hakkında Tebliğ” ile düzenlenmiştir. İTMK, ihraççıların genel yükümlülüğü
niteliğinde olan ve oluşturulan teminat havuzundaki varlıklar karşılık gösterilerek ihraç
edilen borçlanma senetleridir. İTMK ihraççının talebi ve ilgili borsanın uygun görmesi
üzerine menkul kıymet borsalarında işlem görebilir. İTMK sabit veya değişken faizli,
iskontolu veya primli, nama veya hamiline yazılı olarak ihraç edilebilir.
İpotek teminatlı menkul kıymetler bankalar ve ipotek finansmanı kuruluşları tarafından
ihraç edilebilir. Tebliğ, banka ve ipotek finansmanı kuruluşlarının İTMK ihraççısı
olabilmeleri için gerekli nitelikleri belirlemiştir. Bu çerçevede, bu kuruluşların İTMK
ihraçcısı olabilmesi için,
- gerekli mekan, donanım ve organizasyon yapısının oluşturulması
______________________________________________________________________
TSPAKB
62
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İTMK ihracı ve teminat varlıkların yönetiminden kaynaklanan risklere karşı risk
yönetim sisteminin kurulmuş olması
zorunludur.
-
Bu şartları yerine getiren banka ve ipotek finansman kuruluşları durumlarını tevsik eden
bilgi ve belgelerle birlikte Sermaye Piyasası Kuruluna (Kurul) başvurur. Başvuru
sahibinin banka olması halinde Kurul, ilgili bankanının İhraçcı olmasını engelleyeci bir
hususun bulunup bulunmadığı konusunda Bankacılık Düzenleme ve Denetleme
Kurumunun (BDDK) görüşünü alır.
2.8.2. Teminat Varlıklar
İhraççılar, ipotek teminatlı menkul kıymetlerin teminatı olan varlıkları, diğer
varlıklarından ayrı olarak, oluşturacakları teminat havuzu içerisinde izlemekle
yükümlüdür. İhraçcılar, teminat varlıkların ihraçcının diğer malvarlığından ayrıştırılması
amacıyla yazılı ve/veya elektronik ortamda kayıt sistemi olarak tanımlanan “teminat
defteri” tutmak zorundadır. Teminat defterinin tutulmasına ilişkin usul ve esaslar
BDDK’nın uygun görüşü alınmak suretiyle Kurulca belirlenir. Kurul, BDDK’nın uygun
görüşü alınmak suretiyle, teminat havuzuna dahil edilen varlıklara ilişkin kayıtların
ihraçcının yanı sıra ayrı bir kayıt kuruluşu nezdinde de tutulmasını zorunlu tutabilir.
Teminat varlıklar ile ilgili tüm işlem ve ihtilaflarda, teminat defterine yapılmış olan
kayıtlar esas alınır.
Teminat havuzu; yapı kullanma izni alınmış konut ve diğer gayrimenkuller üzerine ipotek
tesis edilmek suretiyle teminat altına alınmış alacaklar, ikame varlıklar ve bunların
riskten korunması amacıyla yapılan sözleşmelerden oluşur. Bunlar dışında kalan varlık
ve alacaklar teminat havuzuna dahil edilemez.
Yapı kullanma izni alınmış konutlar üzerine ipotek tesis edilmek suretiyle teminat altına
alınmış alacakların ilgili konutun değerinin yüzde yetmişbeşini, yapı kullanma izni alınmış
diğer gayrimenkuller üzerine ipotek tesis edilmek suretiyle teminat altına alınmış
alacakların ise ilgili gayrimenkulun değerinin yüzde ellisini aşan kısmı, teminat değerinin
hesaplanmasında dikkate alınmaz. Teminat havuzuna dahil edilecek yapı kullanma izni
alınmış konut ve diğer gayrimenkuller üzerine ipotek tesis edilmek suretiyle teminat
altına alınmış alacakların vadesi gelmiş tüm ödemelerinin yapılmış olması şarttır.
İkame varlıklar nakit, devlet iç borçlanma senetleri, hazine kefaletiyle ihraç edilen
menkul kıymetler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatına üye ülkelerin merkezi
yönetimleri ile merkez bankalarınca ya da bunların kefaletiyle ihraç edilen menkul
kıymetler ile Kurulca uygun görülen benzer nitelikteki varlıklardan oluşur.
Teminat havuzundaki tüm varlıklar içerisinde yapı kullanma izni alınmış diğer
gayrimenkuller üzerine ipotek tesis edilmek suretiyle teminat altına alınmış alacakların
ve ikame varlıkların payı ayrı ayrı yüzde onbeşi aşamaz.
İhraççılar, teminat havuzundaki varlıkların faiz, kur, kredi ve benzeri risklerden
korunması amacıyla sözleşmeler yapabilir. Teminat havuzunda yer alan varlıkların
riskten korunması amacıyla yapılmış sözleşmeler de teminat havuzuna dahildir.
2.8.3. Teminat Varlıkların Korunması
______________________________________________________________________
TSPAKB
63
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İpotek teminatlı menkul kıymetler itfa edilinceye kadar, teminat havuzlarında yer alan
varlıklar, teminat amacı dışında tasarruf edilemez, rehnedilemez, teminat gösterilemez,
kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemez ve iflas masasına
dahil edilemez, ayrıca bunlar hakkında ihtiyati tedbir kararı verilemez.
İhraççının İTMK’lardan kaynaklanan ödeme yükümlülüğünü yerine getirememesi ve
teminat havuzlarına dahil edilen varlıkların menkul kıymet sahiplerinin alacaklarını
karşılamaya yetmemesi halinde, alacağı teminat havuzundaki varlıklarla karşılanmayan
ipotek teminatlı menkul kıymet sahipleri ihraççının diğer malvarlığına başvurabilir.
2.8.4. Teminat Sorumlusu
İhraççcının Kurulun onayını almak suretiyle bir teminat sorumlusu belirlemesi
zorunludur. İhraçcı, Kurulca sermaye piyasasında bağımsız denetimle yetkili kuruluşlar
listesinde yer alan bir bağımsız denetleme kuruluşunu yönetim kurulu kararı ile teminat
sorumlusu olarak atar. Kurul, iİTMK sahiplerinin haklarının korunması amacıyla teminat
sorumlusunun değiştirilmesini istemeye veya teminat sorumlusunu re'sen değiştirmeye
yetkilidir.
Teminat sorumlusu olarak atanan bağımsız denetim kuruluşu, Kurulun bağımsız
denetimle ilgili düzenlemelerinde yer verilen bağımsız denetçi niteliklerini haiz iki kişiyi
temsilci olarak atayacaktır.
Teminat sorumlusu ve temsilciler, Kurulun bağımsız denetim standartlarına ilişkin
düzenlemelerinde yer alan ilkelere uyar ve kendilerine ait görevlerin yerine getirilmesi
sorumluluğunu başkasına devredemez.
Teminat sorumlusu, ihraççının Kanun ve Tebliğ hükümlerine uygun hareket edip
etmediğini izlemekle yükümlüdür. Teminat sorumlusu,
-
-
-
-
-
Teminat defterindeki kayıtların, ihraççı tarafından Kanun ve Tebliğ hükümlerine
uygun olarak ve gerçeği yansıtacak şekilde tutulmasını ve muhafaza edilmesini
sağlar,
Teminat defterine ihraççı tarafından yapılan eklemelere ilişkin olarak yapılan
kayıtları, kredi dokümanlarını, saklama hesaplarının dökümlerini ve türev araçlara
ilişkin sözleşme metinlerini ve gerek gördüğü diğer bilgi ve belgeleri inceleyerek
teyit eder ve Tebliğ hükümlerine uygun olmayan varlıkların teminat varlıklar
arasından çıkarılması ve ilgili kayıtların defterden silinmesini ihraççıdan talep
eder,
İhraççının varlıkların teminat varlıklar arasından çıkarılması ve ilgili kayıtların
teminat defterinden silinmesine ilişkin taleplerini, Kanun ve Tebliği hükümleri
çerçevesinde inceler ve onaylar.
En az 15 günde bir olmak üzere, Tebliğde yer alan teminat uyum ilkelerine
uygunluğu inceler ve bu incelemenin sonuçlarına ilişkin olarak hazırlayacağı
raporu ihraççıya sunar,
İncelemeleri sırasında tespit etiği Kanun ve Tebliğ hükümlerine aykırı veya İTMK
sahiplerinin haklarını tehlikeye sokabilecek durumları derhal Kurula bildirir,
İncelemeleri sırasında ihraççı tarafından kendisine verilen bilgilerin hatalı
olduğunu tespit etmesi halinde gerekli tedbirleri alır ve Kurula bilgi verir,
Teminat uyum ilkeleri düzenlemeleri çerçevesinde yapılan incelemeler hakkında
üçer aylık dönemler itibarıyla Kurula bilgi verir,
Kurul tarafından talep edilebilecek diğer görevleri yerine getirir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
64
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Teminat sorumlusunun onayı olmadan herhangi bir varlık teminat varlıklar arasından
çıkarılamaz ve teminat defterinden herhangi bir kayıt silinemez.
2.8.5. Teminat Uyum İlkeleri
İpotek teminatlı menkul kıymetlerin itfasına kadar olan süre boyunca;
a) Teminat havuzundaki varlıkların nominal değerinin ipotek teminatlı menkul
kıymetlerin nominal değerine eşit ya da fazla olması,
b) Teminat havuzundaki varlıkların getirisinin en az ipotek teminatlı menkul kıymetlerin
getirisine eşit ya da fazla olması,
c) Teminat havuzundaki varlıklardan elde edilen gelirin tutar ve ödeme dönemleri
bakımından ipotek teminatlı menkul kıymet sahiplerine yapılan ödemeleri karşılaması,
d) Teminat havuzunda yer alan varlıkların net bugünkü değerinin ipotek teminatlı
menkul kıymetlerin net bugünkü değerinden yüzde ikisi oranında fazla olması,
zorunludur.
Tebliğ ile uygulamaya ilişkin usul ve esaslar belirlenmiş ve teminat uyum ilkeleri
düzenlenmiştir. Teminat uyum ilkelerine ilişkin hesaplamalarda,
- İpotekli kredilerin taşıması gereken nitelikleri kaybeden veya donuk alacak
niteliğindeki ipotekli krediler,
- İpotekli konut kredilerinin, kredinin teminatı olan konutun değerinin %75’ini aşan
kısmı,
- İpotekli ticari kredilerin, kredinin teminatı olan taşınmazın değerinin %50’sini
aşan kısmı,
hesaplamalarda dikkate alınmaz.
2.8.6. Kurul Kaydına Alınma
İhraç edilecek İTMK’ların Kurul kaydına alınması talebiyle Kurula başvuru yapılması
zorunludur. Başvurularda, Tebliğde belirlenen bilgi ve belgeler eksiksiz olarak Kurula
tevdi edilir. Söz konusu bilgi ve belgelerde eksikliklerin bulunması halinde, yapılan
başvurular Kurulca işleme alınmayacaktır.
İTMK’lar halka arz edilerek ya da halka arz edilmeksizin ihraç edilebilir. İTMK’ların halka
arz yoluyla satışının, anapara ve faiz ödemelerinin, halka arza aracılık yetki belgesine
sahip aracı kuruluşlar vasıtasıyla yapılması zorunludur.
İzahname ve sirkülerin ihraçcı, aracı kuruluş ve teminat sorumlusu tarafından
imzalanması gerekir. Aracı kuruluşlar ve teminat sorumlusu (Bağımsız denetleme
kuruluşlarının sorumluluğunda olan bilgiler hariç) izahname ve sirkülerdeki bilgilerin
gerçeği dürüst bir biçimde yansıtmasından Sermaye Piyasası Kanunun çerçevesinde
sorumludur.
2.8.7. İhraçcı Niteliğinin
Kurumlarına Devri
Kaybedilmesi
ve
Yönetimin
Kamu
Kurul, aşağıdaki hallerde ihraççının ihraççı olma niteliğini kaybettiğine dair karar
alabilecektir.
- İhraççının faaliyet izninin iptali,
- İhraççının, İTMK ihracına uygun mekana, donanıma ve organizasyon yapısına ve
risk yönetim sisteminin kurulmasına ilişkin Kurulca istenen nitelikleri
kaybettiğinin anlaşılması,
______________________________________________________________________
TSPAKB
65
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
-
BDDK’nın, ilgili bankanın ihraççı olmasını engelleyecek bir husus bulunduğuna
dair Kurula bildirimde bulunması,
Kanun ve Tebliğ’de yer alan hükümlere aykırılıkların 15 işgünü içerisinde
giderilmemesi,
Vadesinin üzerinden 15 işgünü geçmiş olmasına rağmen İTMK’larla ilgili
ödemelerin yapılmaması,
İhraççının ihraççı olma niteliğini haiz olduğuna dair Kurul Kararını takip eden 3
sene içerisinde ihraç yapmaması,
İTMK’ların tamamen itfa olmasını takip eden üç sene içerisinde ihraç yapmaması.
İhraçcı niteliğinin kaybedilmesi halinde Kurul eşzamanlı olarak, İTMK sahiplerinin
menfaatinin korunması amacıyla, toplam yükümlülükleri üstlenmeksizin, teminat
varlıkları yönetmek ve teminat varlıklardan elde edilen gelir yeterli olduğu ölçüde toplam
yükümlülüklerden kaynaklanan ödemeleri yapmak üzere, ihraççı niteliğini haiz bir başka
banka ya da ipotek finansman kuruluşunu, teminat sorumlusunu veya başka bir
bağımsız denetim kuruluşunu idareci olarak atar.
İdarecinin atanması ile birlikte teminat sorumlusunun görevi sona erer. İhraççının ihraççı
niteliğini kaybetmesi halinde teminat varlıklardan elde edilen gelir, öncelikle toplam
yükümlülüklerden kaynaklanan ödemelerde ve idarecinin ücretinin ödenmesinde
kullanılır. İTMK’lar tamamen itfa edilinceye kadar teminat varlıklar; kamu alacaklarının
tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemez, ihtiyati tedbir kararı verilemez ve
ihraççının iflas masasına dahil edilemez.
İhraççının yönetiminin kamu kurumlarına devredilmesi halinde ihraçcı, faaliyet izni
kaldırılmadığı sürece, teminat varlıkları yönetmeye ve toplam yükümlülüklerden
kaynaklanan ödemeleri yapmaya devam eder. İhraçcının faaliyet izninin kaldırılması
halinde, ihraççı niteliğini kaybetmesine ilişkin hükümler uygulanır.
2.9.
Varlık Teminatlı Menkul Kıymetler
Varlık teminatlı menkul kıymetler (VTMK), Kurulun Seri:III, No:38 sayılı “Varlık Teminatlı
Menkul Kıymetlere İlişkin Esaslar Tebliği” ile düzenlenmiştir.
Varlık teminatlı menkul kıymetler (VTMK), ihraççıların genel yükümlülüğü niteliğinde
olan borçlanma senetleridir. VTMK, aşağıda belirtilen varlıkların teminatı altında Kurulca
kayda alınarak ihraç edilebilecektir.
-
-
Tüketici kredileri,
Ticari krediler,
Finansal ve operasyonel kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar,
İhracat işlemlerinden doğan alacaklar,
Bankalar dışındaki, mal ve hizmet üretimi faaliyetlerinde bulunan anonim
ortaklıklar ile mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Kamu
İktisadi Teşebbüslerinin müşterilerine yaptıkları vadeli satışlardan doğan, senede
bağlanmış alacaklar,
Bankalar tarafından esnaf ve sanatkarlarla küçük işletmelere açılan ihtisas
kredilerinden doğacak alacaklar,
Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının portföylerindeki gayrimenkullerin satış veya
satış vaadi sözleşmelerinden kaynaklanan alacaklar,
Toplu Konut İdaresi Başkanlığının gayrimenkul satışından kaynaklanan alacakları,
Toplam teminat havuzunun %10’unu aşmamak kaydıyla, teminat varlıklardan
elde edilenler de dahil olmak üzere nakit, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
______________________________________________________________________
TSPAKB
66
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
tarafından ihraç edilen likidite senetleri ve bu Banka nezdinde yasal
yükümlülükler dışında bulundurulan serbest mevduat ile devlet iç ve dış
borçlanma senetleri.
VTMK ihraç etmek isteyen ihraççıların, belirtilen alacak türlerini bir başkasından
devralmasına da imkan verilmiştir. İhraççılar, ihraç ettikleri VTMK’ya teminat teşkil eden
varlıkları kendi malvarlıklarından ayrı özel hesaplarda izlemek, bunlar için ayrı muhasebe
hesapları açmak veya ayırt edici sistem altyapısı oluşturmak suretiyle teminat defteri
tutmakla yükümlüdürler.
VTMK itfa edilinceye kadar teminat varlıklar teminat amacı dışında tasarruf edilemez,
rehnedilemez, teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak
üzere haczedilemez, iflas masasına dahil edilemez, ayrıca bunlar hakkında ihtiyati tedbir
kararı verilemez.
Tebliğ kapsamında, bankalar, finansman şirketleri ve finansal kiralamaya yetkili
kuruluşlar, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, kendi kanunlarınca menkul kıymet ihraç
etmeye yetkili kamu kurum ve kuruluşları VTMK ihraç edebileceklerdir. İhraç edilen
VTMK için, gerekli görülmesi halinde Kurul tarafından banka garantisi istenebilecektir. Bu
halde, ihraççılar tarafından banka garantisinin sağlanması zorunlu olacaktır.
Kendi kanunlarınca menkul kıymet ihraç etmeye yetkili kamu kurum ve kuruluşları
dışındaki ihraççılar tarafından, Kurulun sermaye piyasasında bağımsız denetimle yetkili
kuruluşlar listesinde yer alan bir bağımsız denetim kuruluşunun teminat sorumlusu
olarak atanması zorunlu tutulmuştur. Kurul, gerekli gördüğü takdirde, kendi
kanunlarınca menkul kıymet ihraç etmeye yetkili kamu kurum ve kuruluşları için de bir
teminat sorumlusu belirlenmesini zorunlu tutabilecektir.
Teminat sorumlusu, ihraççının düzenleme hükümlerine uygun hareket edip etmediğini
izlemekle, teminat defteri (Teminat defteri; teminat varlıkların, ihraççının diğer
malvarlığından ayrıştırılması amacıyla yazılı veya elektronik olarak takip edildiği kayıt
sistemidir.) ve teminat havuzunu (Teminat havuzu; varlık teminatlı menkul kıymetlere
teminat gösterilebilecek varlıkları temsil eden kambiyo senetleri, sözleşmeler ve diğer
belgelerdir.) kontrol etmekle yükümlüdür. Kurul, VTMK sahiplerinin haklarının korunması
amacıyla teminat sorumlusunun değiştirilmesini istemeye veya resen değiştirmeye
yetkilidir.
İhraççı, VTMK’dan kaynaklanan ödeme yükümlülüğünü kısmen veya tamamen yerine
getirememesi durumunda, teminat sorumlusunun onayı çerçevesinde, teminat
varlıklardan elde edilen fonları ivedilikle VTMK sahiplerine aktaracaktır. Teminat
havuzlarına dahil edilen varlıkların VTMK sahiplerinin alacaklarını karşılamaya yetmemesi
halinde, alacağı teminat havuzundaki varlıklarla karşılanmayan VTMK sahipleri,
ihraççının diğer malvarlığına başvurabilecektir.
Varlık teminatlı menkul kıymetler, halka arz yolu ile satılabileceği gibi, halka arz
edilmeksizin nitelikli yatırımcılara da satılabilir. Her iki durumda da, ihraççıların, varlık
teminatlı menkul kıymetlerin kayda alınması için Kurula başvurması gerekmektedir.
Halka arz yolu ile yapılacak satışlarda izahname ve sirküler düzenlenecektir. Halka arz
edilmeksizin yapılan ihraçlarda izahname ve sirküler düzenlenmez.
Halka arz edilecek VTMK’nın satışının, anapara ve dönemsel faiz veya getiri ödemelerinin
aracı kuruluşlar aracılığıyla yapılması zorunludur. VTMK, Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.
______________________________________________________________________
TSPAKB
67
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
nezdinde hak sahipleri bazında izlenecek ve ihraççının talebi ve ilgili borsanın uygun
görmesi üzerine menkul kıymet borsalarında işlem görebilecektir.
2.10 Kira Sertifikaları
Kira sertifikalarının Kurul kaydına alınması, ihracı ve satışı ile varlık kiralama şirketlerinin
kuruluş ve faaliyetlerine ilişkin esaslar Seri:III, No:43 sayılı “Kira Sertifikalarına ve Varlık
Kiralama Şirketlerine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” ile düzenlenmiştir.
Tebliğ ile, varlık kiralama şirketi; aracı kurumlar, bankalar ve kaynak kuruluşları
(“Kaynak kuruluş”, sahip olduğu veya kiraladığı varlıkları, kiralamak üzere varlık
kiralama şirketine devreden anonim şirketlerdir.) tarafından münhasıran kira sertifikası
ihraç etmek üzere kurulmuş olan anonim şirket olarak tanımlanmıştır. Kira sertifikası;
varlık kiralama şirketinin satın almak veya kiralamak suretiyle devraldığı varlıkların
finansmanını sağlamak amacıyla düzenlediği ve sahiplerinin bu varlıklardan elde edilen
gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymet, kira sukuku
olarak belirtilmektedir. Varlık ise, varlık kiralama şirketinin satın alacağı veya
kiralayacağı her türlü menkul veya gayrimenkul mal ve maddi olmayan varlık olarak
belirlenmektedir.
Kira sertifikası, kaynak kuruluşun, bir varlık kiralama şirketi aracılığı ve devret-kiraladevral yöntemiyle, mülkiyetlerindeki veya kiralamak suretiyle devralacakları varlıkları
kullanarak finansman sağlamalarına imkan veren bir enstrüman olarak düzenlenmiştir.
Varlık kiralama şirketleri, kaynak kuruluşlardan devraldığı varlıkları tekrar kaynak
kuruluşa kiralamak suretiyle kira geliri elde etmek, söz konusu kira gelirlerine dayalı
olarak kira sertifikası ihraç etmek ve kira süresi sonunda ilgili varlığı kaynak kuruluşa
devretmek amacıyla aracı kurumlar, bankalar ve kaynak kuruluşları tarafından
kurulabilecektir. Varlık kiralama şirketlerinin faaliyet konuları;
Kira sertifikası ihraç etmek,
Kendi nam ve kira sertifikası sahipleri hesabına her türlü varlığı devralmak,
kiralamak, varlıklardan elde edilen gelirleri payları oranında kira sertifikası
sahiplerine ödemek,
- Kira sözleşmesinin sonunda, başlangıçta anlaşılan koşullarda kiraya konu varlığı
kaynak kuruluşa devretmek,
olarak belirlenmiştir.
-
Varlık kiralama şirketleri, yukarıda belirtilen faaliyetler dışında herhangi bir ticari
faaliyetle uğraşamayacağı gibi aşağıdaki faaliyetlerde de bulunamayacaklardır.
-
Her ne ad altında olursa olsun kredi kullanamayacak, borçlanamayacak, sahip
olduğu varlıkları yukarıda ifade edilen faaliyetlerin olağan ifası dışında
kullanamayacaklardır.
Sahip olduğu varlıklar üzerinde üçüncü kişiler lehine hiç bir ayni hak tesis
edemeyeceklerdir.
Varlığı, kira sözleşmesinden kaynaklanan tüm yükümlülüklerini yerine getiren
kaynak kuruluş dışında başka bir kişiye devredemeyeceklerdir.
Varlık kiralama şirketleri, varlıklarını devralacağı kaynak kuruluş ile, söz konusu
varlıkların devralınması, kaynak kuruluşa kiralanması ve kira süresi sonunda kaynak
kuruluşa devredilmesini içeren bir sözleşme imzalamak zorundadırlar. Varlık kiralama
şirketleri, aynı anda tek bir kaynak kuruluşa ait varlıkları devralabilecek ve aynı anda tek
______________________________________________________________________
TSPAKB
68
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
bir tertip kira sertifikası ihraç edebilecektir. Tedavüldeki kira sertifikaları itfa edilmeden
yeni bir kira sertifikası ihracı yapılamayacaktır.
Düzenleme uyarınca, kira sertifikası sahiplerine verilen taahhütlerin yerine getirilmemesi
durumunda, kira sertifikasına konu varlığın devredilerek elde edilecek kaynağın, kira
sertifikası sahiplerine payları oranında dağıtılacağına ilişkin esas sözleşmede hüküm yer
alması zorunlu tutulmuştur.
Kira sertifikaları halka arz yoluyla satılabileceği gibi, tahsisli olarak veya nitelikli
yatırımcılara satılmak üzere de ihraç edilebilecektir. Kira sertifikalarının halka arz yolu ile
satışında izahname ve sirkülerin düzenlenmesi gerekirken, tahsisli olarak veya nitelikli
yatırımcılara satılmak üzere yapılan ihraçlarda kira sertifikalarına ilişkin olarak izahname
ve sirküler düzenlenmeyecektir.
Kira sertifikalarının halka arz yoluyla satışının ve varlıklardan elde edilen gelirlerin
ödemelerinin, aracı kuruluşlar vasıtasıyla yapılması zorunludur. Halka arz yoluyla satışta
halka arza aracılık yetki belgesine sahip aracı kuruluşların kullanılması zorunlu
tutulmuştur.
Kurulca gerekli görülmesi halinde, halka arz edilecek kira sertifikalarının Türkiye’de
kurulan ve Kurul tarafından yetkilendirilen derecelendirme kuruluşları ile Türkiye’de
derecelendirme faaliyetinde bulunması Kurulca kabul edilen uluslararası derecelendirme
kuruluşlarından en az biri tarafından derecelendirilmesi ve derecelendirme notuna
izahname ve sirküler ile diğer bilgilendirme dokümanlarında yer verilmesi
gerekmektedir.
Varlık kiralama şirketlerinin talebi ve ilgili borsanın uygun görmesi üzerine menkul
kıymet borsalarında işlem görebilecek olan kira sertifikalarının, Merkezi Kayıt Kuruluşu
A.Ş. nezdinde hak sahipleri bazında izlenmesi zorunlu tutulmuştur.
2.11. Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış
Yöntemleri
Sermaye piyasası araçlarının Sermaye Piyasası Kurulu'na kaydı yapılarak halka arz
yoluyla satışında uygulanacak yöntemlere ilişkin esaslar Seri:VIII, No:66 sayılı “Sermaye
Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış Yöntemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” ile
düzenlenmiştir.
2.11.1. Genel Esaslar
Sermaye piyasası araçlarının halka arzında fiyat, satış ve dağıtım esasları ihraçcı
ve/veya hissedar ile konsorsiyum lideri tarafından, niteliği belirlenmiş ortaklıkların
paylarının halka arzı dışında, serbestçe belirlenir. Söz konusu hususlara izahnamede
ayrıntılı olarak yer verilmesi zorunludur.
Halka arz edilecek sermaye piyasası araçları, izahnamede nitelikleri tanımlanan herhangi
bir yatırımcı grubuna satılmak üzere, her bir yatırımcı grubu için yapılacak tahsisat
oranlarına izahnamede ayrıntılı olarak yer verilmesi suretiyle, tahsis edilebilir. Satış
sırasında talep edilebilecek sermaye piyasası aracı miktarlarına ihraçcının yönetim
kurulunca veya hissedar tarafından izahnamede belirtilmesi suretiyle asgari veya azami
sınırlar konulabilir. Ancak getirilebilecek sınırlamalar ihraçcı, hissedar, aracı kuruluş ile
sermaye, yönetim, denetim ve benzeri şekillerde ilişkisi bulunan kişilere menfaat
______________________________________________________________________
TSPAKB
69
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
sağlamak amacıyla kullanılamaz. Belirli bir yatırımcı grubuna tahsisat yapılmış olması
halinde, söz konusu gruptan başvuru yapacaklar aranan nitelikleri taşıdıklarına dair
izahnamede öngörülen bir belgeyi talep formuna eklerler.
Halka arz edilecek sermaye piyasası aracının ek satış hakkı hariç olmak üzere en az %
10’u yurtiçi bireysel yatırımcılara ve % 10’u ise yurtiçi kurumsal yatırımcılara tahsis
edilmek zorundadır. Söz konusu sınırlamalar borsada satış yöntemiyle halka arzlarda
uygulanmayacaktır.
Talep toplama yönteminde talep süresi sonunda belirli bir yatırımcı grubuna tahsis edilen
tutarı karşılayacak miktarda talep gelmemiş ise o gruba ait tahsisatın karşılanamayan
kısmı diğer gruplara aktarılabilir. Talep toplama süresinin sonunda her bir yatırımcı
grubuna tahsis edilen tutarı karşılayacak kadar talep gelmiş olsa dahi, izahnamede
esasları açıklanmış olmak koşuluyla tahsisat oranları gruplar arasında yurtiçi bireysel ve
yurtiçi kurumsal yatırımcıların asgari tahsisat oranlarını azaltmamak üzere
kaydırılabilecektir. Ancak herhangi bir yatırımcı grubu için izahnamede açıklanan tutarın
%20 sinden daha fazla azaltma yapılamayacaktır.
2.11.2. Halka Arza Aracılığa İlişkin Esaslar
Sermaye piyasası araçlarının halka arzı, halka arza aracılık yetki belgesi olan bir aracı
kuruluş veya aracı kuruluşlardan oluşan konsorsiyum aracılığıyla gerçekleştirilir. Aracılık
sözleşmesinde, aracı kuruluşlardan en az biri konsorsiyum lideri olarak belirlenir. Bu
şekilde birden fazla konsorsiyum üyesinin eş lider olarak belirlenmesi mümkündür. Bu
durumda her bir eş liderin görev ve sorumlulukları ile bunlardan Kurul nezdinde başvuru
işlemlerini yürütecek olan aracı kuruluş aracılık sözleşmesinde açıkça belirtilir. Halka
arza aracılığın, tek bir aracı kuruluş tarafından gerçekleştirilmesi halinde söz konusu
aracı kuruluş konsorsiyum lideri için belirtilen görev ve sorumlulukları haizdir.
2.11.3. Kamuyu Aydınlatmaya İlişkin Esaslar
İhraçcı ve/veya hissedar halka arz süreci boyunca ihraca ilişkin yayımlanan tüm
bilgilerin, tanıtım ve diğer toplantılarda yapılan açıklamaların gerçeği dürüst bir biçimde
yansıtmasından, izahnameyle kamuya açıklanmış veya kamuya açıklanacak hususları
içermesinden ve tüm yatırımcıların eşit olarak ulaşabileceği şekilde kamuya
duyurulmasından sorumludurlar. Ayrıca kendinden beklenen özeni göstermeyen aracı
kuruluşlar da söz konusu hususlardan hukuken sorumludurlar.
İhraçcı ve/veya hissedar ile aracı kuruluşlar sermaye piyasası aracının değerine ilişkin
olarak yatırımcıların yanlış yönlendirilmesine neden olabilecek herhangi bir işlem
yapılmaması ve yapay piyasa yaratılmaması için gereken önlemlerin alınmasından
sorumludurlar.
Halka arz süreci boyunca görevleri nedeniyle içsel bilgiye ulaşabilecek durumda olan
kişiler öğrendikleri içsel bilgilerin gizliliğinin sağlanmasından sorumludurlar.
Sadece nitelikli yatırımcılara yapılacak satışlarda ortaklık tarafından ilan ve reklam
yapılmak istenmesi durumunda satışın halka arz niteliğinde olmadığı ve sadece nitelikli
yatırımcıları kapsadığı hususu bu ilan ve reklamlarda açıkça yer almalıdır.
2.11.4. Dağıtıma İlişkin Genel Esaslar
______________________________________________________________________
TSPAKB
70
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Dağıtım sırasında nitelikli yatırımcı kapsamına girmeyen diğer yatırımcı gruplarına kendi
dahil oldukları grup içerisinde eşit ve adil davranılması, taleplerin hangi aracı kuruluştan
geldiğine bakılmaksızın aynı şekilde değerlendirilmesi esastır. Çalışanlara yapılacak
tahsisatın dağıtım sırasında ayrı bir kategori olarak belirlenmesi ve bireysel yatırımcılarla
aynı dağıtım yöntemine tabi tutulmaları gerekmektedir. Dağıtımın izahnamede yer alan
esaslara uygun olarak yapılmasından ihraçcı ve/veya hissedar ile konsorsiyum lideri
sorumludur. Dağıtıma ilişkin kayıtların düzenli bir şekilde ve dağıtım işlemine ilişkin
ihtiyaç duyulabilecek detayları içerecek şekilde tutulmasından konsorsiyuma katılan tüm
aracı kuruluşlar sorumludur.
2.11.5. Talep Toplama Süresi
Talep toplama süresi, en erken sirküler ilanını izleyen ikinci işgünü başlayabilir. Talep
toplama süresi en az 2 işgünü, en fazla 30 gün olarak belirlenebilir.
2.11.6. Mükerrer Talepler
Talep toplama sonucunda sermaye piyasası araçlarının dağıtımı sırasında bir defadan
fazla talepte bulunan yatırımcıların en yüksek miktarlı talep tutarları hesaplamada
dikkate alınır ve diğer talepleri iptal edilir. Ancak, oransal dağıtım sisteminin
uygulanması durumunda bir defadan fazla talepte bulunan yatırımcılar olup olmadığına
ilişkin tespitin yapılması zorunlu değildir.
2.11.7. Bedellerin Yatırılması
Satışa sunulan sermaye piyasası araçlarından almak isteyen yatırımcılar almak istedikleri
miktara ilişkin bedelleri sirkülerde yer alan süre içinde, belirtilen banka hesabına
aktarılmak üzere yatırırlar ve halka arzı yürüten aracı kuruluşca düzenlenen talep
formunu doldurup imzalarlar. Sermaye piyasası araçlarının halka arzında tüm hukuki
sorumluluğun aracı kuruluş ile ihraçcı ve/veya hissedarda olması kaydıyla likit fonlar,
devlet iç borçlanma senetleri, döviz ve benzeri likiditesi yüksek varlıkların blokajı yoluyla
talepte bulunulabilir.
2.11.8. Dağıtım Listesinin Kesinleşmesi, Bedel İadesi ve Teslim
Talep toplama süresinin bitimini izleyen 2 işgünü içerisinde konsorsiyum lideri, bedelini
ödeyerek sermaye piyasası aracı almak isteyen yatırımcıların adı/soyadını, T.C. Kimlik
numaralarını, ticaret unvanlarını, vergi numaralarını, talep ettikleri sermaye piyasası
aracı miktarını, teklif edilen fiyatı, miktar alt sınırlarını, talebin sisteme girildiği tarih ve
saat ile sermaye piyasası araçlarının yatırımcılar arasındaki dağıtımını gösterir bir liste
düzenleyerek ihraçcıya, mevcut payların halka arzında ise hissedarlara verir. İhraçcı
ve/veya hissedar dağıtım listesinin teslimini izleyen 2 işgünü içinde listeyi onaylayarak
aracı kuruluşa teslim eder. Karşılanamayan taleplere ilişkin bedel iadeleri aracı
kuruluşlar tarafından dağıtım listesinin teslim alınmasını izleyen iki işgünü içerisinde
yerine getirilir. Onaylanan dağıtım listesini alan aracı kuruluş ise karşılanan taleplere
ilişkin sermaye piyasası araçlarının teslimini yerine getirir.
Talep toplama yöntemi ile gerçekleştirilen halka arzlarda talep sahiplerinin edinmeye hak
kazandıkları sermaye piyasası araçlarının kendileri adına açılmış hesaplara aktarılması
zorunludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
71
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.11.9. Niteliği Belirlenmiş Ortaklıklar
Payları Borsa'da işlem gören ortaklıkların yeni pay alma haklarının kullandırılmasından
sonra kalan payların satışı ile GİP’te ilk defa işlem görmek üzere başvuruda bulunan
şirketlerin pay satışlarında "Borsa’da satış" yönteminin kullanılması zorunludur.
Payları Borsa'da işlem gören ortaklıkların, Borsa’da hiç işlem görmemiş belirli bir gruba
dahil paylarının olması durumunda, bu gruptaki paylara ilişkin yeni pay alma haklarının
kullandırılmasından sonra kalan payların satışında “Borsa’da satış” yönteminin
uygulanması zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, “Borsa’da satış” yönteminin
uygulanmaması durumunda, yeni pay alma haklarının kullandırılmasından sonra kalan
payların en az, borsada işlem gören ortaklık paylarının, Borsa’da halka arz süresinin
sonundaki üç işlem gününde Borsa birincil piyasasında gerçekleşen günlük ağırlıklı
ortalama fiyatlarının aritmetik ortalaması üzerinden satılması zorunludur.
Payları Borsa’da işlem görmeyen halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımı yoluyla
paylarının satışında, Kurulca belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanmış son yıla ait
bilançolarına göre, paylarının defter değeri nominal değerinin en az iki katı olan
ortaklıkların; aynı bilanço üzerinden net dönem kârı elde etmiş olmaları ve bilanço aktif
toplamının 11.875.000 TL'yi aşmış olmaları halinde, "Talep Toplama" yönteminin
uygulanması zorunludur. Ancak, yeni pay alma haklarının kullanılmasından sonra kalan
tutarın, nakit karşılığı artırılacak sermayeye oranının % 5 ve altında kalması durumunda,
yapılacak
başvuru üzerine Kurulca uygun görülmesi halinde bu yöntem
uygulanmayabilir. Kurul gerekli görmesi halinde talep toplama yönteminin kullanılmasını
zorunlu tutabilir veya bu zorunluluğu kaldırabilir.
Düzenlemede yer alan ve aşağıda belirtilen, talep toplama yöntemine, sabit fiyatla veya
fiyat aralığı yoluyla talep toplama yönteminde dağıtım ilkelerine, fiyat teklifi alma yoluyla
talep toplama yönteminde dağıtım ilkelerine ve talep toplanmaksızın satış yöntemine
ilişkin hükümlerin sadece yukarıda niteliği belirlenmiş ortaklıklarca uygulanması
zorunludur.
2.11.10. Talep Toplama Yöntemi
Talep toplama yönteminde, yatırımcıların satışa sunulan paylarına ilişkin talepleri
toplanır ve bu taleplerin izahnamede yer alan usule göre değerlendirilmesi ile satışa
sunulan paylar arasında dağıtıma tabi tutulur. Talep toplama yöntemiyle satış; "sabit
fiyat","fiyat teklifi alma" ve “fiyat aralığı” yoluyla aşağıda belirtilen esaslar çerçevesinde
yürütülür.
Sabit fiyatla talep toplama yönteminde, satışa sunulan aracın pay olması durumunda
ihraçcı ve/veya hissedar tarafından sabit bir fiyat belirlenir. Fiyat teklifi alma yoluyla
talep toplama yönteminde, sabit fiyatla talep toplama yönteminden farklı olarak ihraçcı
ve/veya hissedar tarafından pay satışlarında asgari bir satış fiyatı belirlenir ve bunun
üzerindeki fiyat teklifleri toplanır. Paylar fiyat aralığı ile Kurul kaydına alınmışsa ve
sirküler fiyat aralığı ile ilan edilmişse fiyat aralığı yoluyla talep toplanabilir. Fiyat aralığı
uygulanması durumunda tavan fiyat, taban fiyatın %20’sini aşmayacak şekilde belirlenir.
Yatırımcılar istedikleri
belirleyebilirler.
taktirde,
almak
istedikleri
miktara
ilişkin
bir
alt
sınır
Aracı kuruluşlar talep formunu kabul etmeden önce yatırımcıların kimlik bilgilerini tespit
etmekle yükümlüdürler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
72
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.11.11. Sabit Fiyatla Veya Fiyat Aralığı Yoluyla Talep Toplama
Yönteminde Dağıtım İlkeleri
Sabit fiyatla veya fiyat aralığı yoluyla talep toplama yönteminin uygulandığı halka
arzlarda, talep formlarını toplayan aracı kuruluş, talep toplama süresinin sona
ermesinden sonra halka arzı yapılacak olan payların yatırımcılar arasında dağıtımını
aşağıdaki esaslara göre yapacaktır.
Başvuru taleplerinin satışa sunulan pay tutarından az olması halinde bütün talepler
karşılanır. Taleplerin satışa sunulan pay tutarından fazla olması durumunda dağıtım şu
şekilde gerçekleştirilir: Varsa belirli bir yatırımcı grubu için ayrılan kısım hariç olmak
üzere, satışa sunulan toplam tutar, talep eden yatırımcı sayısına bölünür ve bu suretle
bulunan tutar ve altındaki alım talepleri karşılanır. Kalan tutar, talebi tamamen
karşılanamayan yatırımcı sayısına bölünerek aynı şekilde dağıtılır. Bu şekildeki dağıtım
işlemine satışa sunulan paylarının tamamı dağıtılıncaya kadar devam olunur. Dağıtım
sonucunda ortaya çıkan miktarlar, miktar konusunda bir alt sınır koyan yatırımcılar
açısından gözden geçirilir, ortaya çıkan miktarın bu alt sınır altında kalması halinde
yatırımcı isteğine uygun olarak listeden çıkarılır ve bu miktarlar tekrar dağıtıma tabi
tutulur. Dağıtım hesaplamalarında küsürat ortaya çıkması durumunda, küsürat tama
iblağ edilerek talebi tamamen karşılanamayan yatırımcılar arasında yönetim kurulunun
veya hissedarın uygun gördüğü şekilde dağıtım yapılır.
Sabit fiyatla veya fiyat aralığı yoluyla talep toplama yönteminin uygulandığı halka
arzlarda istenmesi halinde, herhangi bir yatırımcı grubuna tahsis edilmiş bulunan toplam
pay miktarının bu gruba gelen toplam talep miktarına bölünmesi ile arzın talebi
karşılama oranı bulunduğu oransal dağıtım sistemi kullanılabilir. Söz konusu oran
yatırımcıların talep ettikleri tutar ile çarpılarak, her bir yatırımcının talebi arzın talebi
karşılama oranında pay tahsis edilmesi suretiyle karşılanır.
2.11.12. Fiyat Tekligi Alma Yoluyla Talep Toplama Yönteminde
Dağıtım İlkeleri
Talep formlarını toplayan aracı kuruluş, talep toplama süresinin sonunda payların
yatırımcılar arasında dağıtımını aşağıdaki esaslara göre yapar.
Toplanan teklifler, en yüksek fiyat teklifinden en düşük fiyat teklifine doğru olmak üzere,
her fiyat düzeyinde talep edilen miktarlar ile birikimli miktarları gösteren bir tabloya
dönüştürülür. Birikimli olarak en çok payın satılabildiği fiyat, satış fiyatı olarak belirlenir.
Payların dağıtımında bu fiyatı karşılayan teklifler dikkate alınır. Belirlenen fiyat düzeyinde
talep edilen toplam pay miktarının satışa sunulandan fazla olması durumunda, en
yüksek fiyatlı talepten başlamak suretiyle dağıtım işlemi yapılır. Teşekkül eden fiyat
seviyesinde birden fazla yatırımcının karşılanamayan talebi olması durumunda,
yatırımcılar arasında dağıtım talep miktarı ile orantılı olarak yapılır. Dağıtım sonucunda
ortaya çıkan miktarlar, miktar konusunda alt sınır koyan yatırımcılar açısından gözden
geçirilir, ortaya çıkan miktarın bu alt sınırın altına kalması halinde yatırımcı isteğine
uygun olarak listeden çıkarılır ve bu miktarlar tekrar dağıtıma tabi tutulur. Dağıtım
hesaplamalarında küsürat ortaya çıkması durumunda küsürat tama iblağ edilerek talebi
tamamen karşılanamayan yatırımcılar arasında ihraçcı veya hissedarın uygun gördüğü
şekilde dağıtım yapılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
73
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
2.11.13. Talep Toplamaksızın Satış Yöntemi
Talep toplanmaksızın satış yöntemi, payları borsada işlem görmeyen halka açık
ortaklıklardan, nitelikleri belirlenmiş ortaklıklar dışında kalanların paylarının kendileri ya
da aracı kuruluşlar vasıtasıyla belirli bir fiyat tespit edilerek, yatırımcılardan talep
toplanmaksızın halka arz yoluyla satışıdır.
Bu yöntemin uygulanması halinde; tasarruf sahipleri, sirkülerde belirtilen süre içinde pay
bedellerini bir bankada açılan özel hesaba yatırarak sermaye artırımına katılırlar.
Talep toplama yönteminin kullanılması durumunda, yeterli talepte bulunulmaması
halinde, talep dışı kalan paylar için de yukarıdaki düzenleme uygulanır.
2.11.14. Halka Arzlarda Uygulanacak Teşvikler
Halka arzda belirli yatırımcı gruplarına nakdi ve/veya gayrinakdi teşviklerin
sağlanmasına, teşvik esaslarının tüm ayrıntılarının ve uygulama esaslarının tam ve
doğru olarak ve abartılmış ve yanıltıcı bilgileri içermeyecek şekilde izahnamede yer
alması ve söz konusu teşviklerin ihraçcı, hissedar, aracı kuruluş ile sermaye, yönetim
denetim ve benzeri şekillerde ilişkisi bulunan kişilere menfaat sağlamak amacıyla
kullanılmaması koşuluyla Kurulca izin verilebilir. Ancak söz konusu teşviklerin halka arzın
önüne geçerek sağlıklı fiyat oluşumunu etkileyecek ve yatırımcıların yatırım kararlarını
sağlıklı olarak ve serbestçe vermelerini engelleyecek nitelikte olmaması zorunludur.
2.11.15. Halka Arzda İçsel Bilgiye Ulaşabilecek Konumdaki Kişileri
Payların halka arz yoluyla satışında; paylarını ihraç ve halka arzeden ihraçcılar ile halka
arza aracılık eden aracı kuruluşların, payların değerini etkileyebilecek nitelikteki bilgiye
ulaşabilecek konumdaki yöneticileri, ihraçcıların %5 ve üzerinde paya sahip ortakları ve
halka arz nedeniyle hizmet aldığı diğer kişi/kurumların listesi, izahnamede açıklanmak
suretiyle kamuya duyurulur.
2.11.16. Araca Kuruluşların Yükümlülükleri
Sermaye piyasası araçlarının satışı dolayısı ile düzenlenen izahname ve sirkülerlerin
konsorsiyum adına konsorsiyum lideri tarafından da imzalanması gerekir. Aracı
kuruluşlar, sermaye piyasası araçlarının satışlarını izahname ve sirkülerde belirtilen satış
koşullarına ve ilgili mevzuattaki diğer kurallara uygun olarak gerçekleştirmekle
yükümlüdürler.
Halka arz süreci devam ederken gelen talep seviyesine ilişkin açıklama yapılamaz.
Konsorsiyum lideri halka arz fiyatı ve üzerindeki fiyatlardan halka arza gelen talep
seviyesini yanıltıcı olmamak şartıyla ancak halka arz süresinin bitimini takiben Kurul’un
özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde açıklar. Söz
konusu açıklama halka arzda talepte bulunan grupların seçilmiş bir kısmına ilişkin
olamaz. Yapılacak olan açıklamanın doğruluğundan konsorsiyum lideri sorumludur.
Konsorsiyum lideri ihracın nihai tutarını, çalışanlar, kurumsal, bireysel ve diğer yatırımcı
grupları arasındaki dağılımı da içerecek şekilde dağıtım sonuçları ile ek satış hakkı ve
tahsisatın kaydırılması ile ilgili sonuçları, dağıtım listesinin kesinleştiği günü takip eden
işgünü Kurul’un özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri
çerçevesinde açıklar.
______________________________________________________________________
TSPAKB
74
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Diğer yandan, konsorsiyum lideri yatırımcı grupları bazında dağıtımı yapılan sermaye
piyasası aracı tutarı, oranı ve yatırımcı sayısı hakkındaki bilgiler ile halka arzedilen
payların nominal değerinin %5’inden fazlasını satın alan kişi ve kurumları, dağıtım
listesinin kesinleştiği günü takip eden işgünü Kurul’un özel durumların kamuya
açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklamak zorundadır. Ayrıca
yukarıda belirtilen halka arzda içsel bilgiye ulaşabilecek konumdaki kişilerin yaptıkları
pay alımları da orana bağlı olmaksızın açıklanmalıdır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
75
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
3. İHRAÇÇILAR
ORTAKLIKLAR
VE
HALKA
AÇIK
ANONİM
Sermaye
piyasası araçlarını çıkaran şirketler Kanunda ihraçcı ve halka açık anonim
ortaklık olarak tanımlanmıştır. Kanun bu iki kategoride yer alan şirketler için;
- Genel kurul kararı gerektirmeden sermaye artırımı yapılmasını sağlayan kayıtlı
sermaye sistemi,
- Türk Ticaret Kanunu’ndaki limitlerin üzerinde tahvil ihraç limiti,
- Genel Kurullarında birikimli oy kullanımı,
- Şirketin tabiyetinin değiştirilmesi dışındaki kararların alınacağı genel kurul
toplantı nisaplarında düşüklük,
- Hisse senetleri borsada işlem gören şirketlerin nama yazılı pay sahiplerine
taahhütlü mektup gönderme zorunluluğundan muafiyet,
- Türk Ticaret Kanunu’nda sermayenin % 10’una sahip olanların kullanabildiği
azınlık haklarının halka açık anonim ortaklıklarda sermayenin % 5’ine tanınması,
- Temettü avansı dağıtma imkanı,
gibi haklar tanımakla beraber, bunlara
- Kurulca belirlenen oranda kar payı dağıtma,
- Mali tablolarını bağımsız denetime tabi tutma,
- Mali tablolarını Kurulca belirlenen muhasebe standartlarına göre hazırlama ve
ilan etme,
- Kurulca belirlenen özel durumların gerçekleşmesi halinde kamuya bilgi verme,
- Halka açık anonim ortaklıkların esas sözleşme değişiklikleri için Kuruldan izin
alma,
gibi yükümlülükler de getirmiştir.
Kurul bu konulardaki düzenlemelerini yukarıdaki listede yer alan Seri:IV ve VIII (No:3,
5, 11 ve 27) başlığı altındaki tebliğler ile yapmıştır. Aşağıda bu düzenlemeler açıklanmış
olup, doğrudan başka bölümle ilgili olanlara ilgili oldukları bölüme atıf yapılarak orada
detaylı olarak yer verilmiştir.
3.1. İhraççılar
Kanun ihraçcıları “Anonim ortaklıklar, mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınanlar
dahil kamu iktisadi teşebbüsleri, mahalli idareler ile bunlarla ilgili özel mevzuatları
uyarınca faaliyet gösteren kuruluş, idare ve işletmelerdir.” olarak tanımlamaktadır.
Anonim ortaklıklar hisse senetlerini halka arz etmeleri veya halka arz edilmiş sayılmaları
veya ortak sayılarının 250’yi aşması durumunda halka açık anonim ortaklık kapsamına
dahil olacaklardır. Tahvil ve diğer borçlanma senedi ihraç eden anonim ortaklıklar ile
yukarıda sayılan kuruluş, idare ve işletmeler ise “ihraçcı” kapsamında Kanuna tabi
olacaklardır.
Kurul, Kanuna tabi ihraçcıların kaydını tutar. İhraçcılar, sermaye piyasası araçlarının
herhangi bir şekilde halka satıldığını veya halka açık anonim ortaklık statüsünün
kazanıldığını öğrendikleri tarihten itibaren otuz gün içinde Kurula bildirmek
______________________________________________________________________
TSPAKB
76
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
zorundadırlar. Ortaklık denetçileri, bu durumu öğrendikleri tarihte, ihraçcının yönetim
kuruluna ve Kurula bildirmekle yükümlüdürler.
3.2. Halka Açık Anonim Ortaklıklar
Kanunun uygulanmasında, Halka Açık Anonim Ortaklıklar; “Hisse senetleri halka arz
edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklardır.” şeklinde
tanımlanmaktadır.
Kanun gereğince, pay sahibi sayısı 250’yi aşan anonim ortaklıkların hisse senetleri halka
arzolunmuş sayılır ve bu ortaklıklar, halka açık anonim ortaklık hükümlerine tabi olurlar.
Halka açık anonim ortaklık;
- Hisse senetleri halka arz edilmiş olan,
- Ya da ortak sayısı 250’yi aşan,
anonim ortaklıklardır. Diğer bir deyişle hisse senetlerini halka arz eden bir anonim
ortaklık ortak sayısı 250’nin altında olsa bile, ya da menkul kıymetlerini halka arz
etmediği halde bir anonim ortaklığın ortak sayısı 250’yi aşıyorsa bunlar Kanuna göre
halka açık anonim ortaklıktır.
Az sayıda ortakla kurulan bir anonim şirketin ortak sayısı, şirketin paylarının zamanla
veraset yoluyla birden fazla kişiye geçmesi ya da bazı ortakların hisselerini parça parça
üçüncü şahıslara satmaları sonucunda, artabilir. Bu hüküm ile, hisse senetlerini kendi
iradesiyle halka arz eden şirketler ile beraber, şirketin kendi iradesi dışında da halka açık
hale gelebileceği ve bu şirketlerin de Kanuna tabi olarak Kurulun denetimine girecekleri
belirtilmektedir.
Şirketlerin halka açılması ya da halka açık şirketlerin ve halka sunulan hisse senetlerinin
çoğalması şu kaynaklardan olur:
- Tedrici kuruluş yöntemiyle doğrudan doğruya halka açık şirketlerin kurulması,
- Kapalı şirketlerin mevcut hisse senetlerinin veya sermaye artırımı nedeniyle
ihraç edilecek hisse senetlerinin halka arz edilmesi,
- Halka açık bir şirketin halka kapalı bir şirketi devralmak suretiyle birleşmesi,
- Halka açık bir şirketin bölünmesi,
- Halka açık şirketlerin sermaye artırımları.
Sermaye artırımlarında prensip olarak artırılan sermayeden yeni pay alma hakkı eski
ortaklara aittir ve eski ortaklar bu haklarını sermayedeki hisseleri oranında kullanabilirler
ki buna "rüçhan hakkı – yeni pay alma hakkı" denir. Rüçhan hakkı kullanıldıktan sonra
satın alınmayan yeni payların tasarruf sahiplerine satılması sonucu şirketin ortak sayısı
artar.
Kurulca yapılan incelemelerde, Kanuna tabi ortaklıkların menkul kıymetlerinin ikinci el
piyasasının oluştuğu anlaşıldığı takdirde; Kurul, bu ortaklıkların doğrudan ya da dolaylı
ortak sayısını veya bilanço büyüklüğünü dikkate alarak, menkul kıymetlerine borsada
işlem görme şartı getirebilir.
Halka açık anonim ortaklıkların esas sözleşmelerinin değiştirilmesi için Sanayi ve Ticaret
Bakanlığına başvurulmadan önce Kurulun uygun görüşünün alınması zorunludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
77
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
3.3. Halka Açık Anonim Ortaklıklara Sağlanan Haklar
Anonim şirketlerin sermaye piyasasından yararlanmalarını teşvik, bu piyasada
yapacakları işlemlerin kolaylaştırılması ve menkul kıymet arzını artırmak amacıyla
Kanunun anonim ortaklıklara sağladığı haklardan Kurul düzenlemelerine konu olan
kayıtlı sermaye ve tahvil ihraç limitine ilişkin açıklamalar aşağıda yer almaktadır.
3.3.1. Kayıtlı Sermaye Sistemi
Temel olarak anonim ortaklıklar iki tür sermaye sistemine tabi olabilirler:
- Esas sermaye sistemi
- Kayıtlı sermaye sistemi
Her iki sistem sermaye artırım süreci bakımından farklılıklar içerir.
Türk Ticaret Kanununa göre anonim şirketlerin sermaye artırımı uzun süren formaliteleri
gerektirmektedir. Esas sermaye sisteminde, her sermaye artırımında genel kurulun
toplanması gerekmektedir. Nisap sorunları yüzünden, genel kurul toplantıları genelde iki
kere yapılmakta ve bu nedenden bir-iki ay vakit kaybedilmektedir.
Sermaye piyasası mevzuatı uzun formaliteleri asgariye indirmek ve süreci kısaltmak için
kayıtlı sermaye sistemini getirmiştir.
Hisse senetlerini halka arz etmek üzere kurulan anonim ortaklıklar ile kurulmuş olup da
sermaye artırmak suretiyle hisse senetlerini halka arz edecek olan anonim ortaklıklar,
Kuruldan izin almak şartı ile kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilirler.
Bu halde ortaklığın esas sermayesi çıkarılmış sermaye olur ve sözleşmede tespit edilen
kayıtlı sermaye miktarına kadar yeni hisse senetleri çıkarmak suretiyle yönetim kurulu
tarafından Türk Ticaret Kanununun (TTK) esas sermayenin artırılmasına ilişkin
hükümlerine bağlı kalınmaksızın sermaye artırılabilir. Çıkarılan hisse senetleri tamamen
satılarak bedelleri ödenmedikçe yeni hisse senetleri çıkarılamaz.
Kayıtlı sermayeli ortaklıkların başlangıç sermayesinin Kurulca belirlenecek miktardan az
olmaması ve unvanlarının kullanıldığı belgelerde çıkarılmış sermaye miktarının
gösterilmesi zorunludur.
Esas sözleşmede yer alması kaydıyla kayıtlı sermaye sistemini kabul etmek isteyen
ortaklıklar Yönetim Kuruluna aşağıdaki konularda yetki verebilirler.
-
İmtiyazlı veya itibari değerinin üzerinde hisse senedi çıkarılması,
Pay sahiplerinin yeni pay alma haklarının sınırlandırılması
İmtiyazlı hisse senedi sahiplerinin haklarını kısıtlayıcı nitelikte karar alınması.
Yönetim kurulunun yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisi, pay sahipleri arasında
eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanılamaz.
Yönetim kurulunun esas sözleşme ile yetkili kılınmış ise; pay sahiplerinin yeni pay alma
haklarının sınırlandırılması konusuna ilişkin kararının ilanı zorunludur. Bu karar alındığı
tarihten itibaren beş iş günü içinde Ticaret Siciline tescil ve TTSG'nde ilan edilir. Karar
tescili müteakip en geç beş iş günü içinde Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde,
ortaklığın hisse senetlerinin halka arz ve satışına ilişkin ilanlarının çıktığı günlük yayın
______________________________________________________________________
TSPAKB
78
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
yapan en az iki gazetenin Türkiye baskılarında ayrıca ilan edilir. İlan tarihini izleyen en
geç üç iş günü içinde ilanların yapıldığı gazetelerin Kurula gönderilmesi zorunludur.
Esas sözleşme ile pay sahiplerinin yeni pay alma haklarının sınırlandırılması konusunda
karar alma yetkisi verilen yönetim kurulunun bu yetkiyi pay sahipleri arasında eşitsizliğe
yol açacak şekilde kullanması halinde yönetim kurulu üyeleri, denetçiler veya hakları
ihlal edilen pay sahipleri, yönetim kurulu kararının günlük gazetelerde ilanından itibaren
30 gün içinde ortaklık merkezinin bulunduğu yer ticaret mahkemesinde iptal davası
açabilirler.
Kanunun 12'nci maddesi çerçevesinde esas sözleşme ile yönetim kuruluna bırakılan
konularda alınan yönetim kurulu kararları aleyhine, Kanunun 46'ncı maddesinin b bendi
uyarınca Kurulca iptal davası açılabilir.
Yönetim Kurulu, Kanunun 12'nci maddesi kapsamında aldığı kararları Kurula, kararın
alındığı tarihi izleyen üç iş günü içinde bildirmekle yükümlüdür.
İptal davasının denetçiler, yönetim kurulu üyeleri veya hakları ihlal edilen ortaklar
tarafından açılması halinde, yönetim kurulu davanın açıldığını öğrendiği tarihten itibaren
7 iş günü içinde durumu Kurula bildirmekle yükümlüdür. Mahkemece, aleyhine iptal
davası açılan yönetim kurulu kararının icrasının geri bırakılmasına karar verildiği
takdirde, taraflarca kararın, öğrenildiği tarihten itibaren en geç 3 iş günü içinde Kurula
bildirilmesi zorunludur. Mahkemece icranın geri bırakılması kararı verilmediği sürece,
sermaye artırımı dolayısıyla hisse senetlerinin Kurul kaydına alınması işlemlerine devam
olunur.
Kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim şirketlerin sermaye artırım prosedürü ile esas
sermaye sistemine tabi anonim şirketlerin sermaye prosedürü arasındaki farklar
aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Sermaye
Artırımı
Kararının
Alınması
Satın Alma
Taahhüdü
Hisse
Senedinin
Teslimi
Kayıtlı Sermaye Sistemi
Yönetim kurulu kararı ile.
Esas Sermaye Sistemi
Genel kurul kararı ile.
Kayıtlı
sermaye
tavanına
kadar
sermaye
artırımları
yönetim kurulu yetkisinde
artırılabilir.
Yönetim kurulunca esas sözleşmenin
sermaye maddesinin değişikliğini içeren
madde tadil tasarısı hazırlanır ve madde
değişikliği için Kurulun onayını takiben
Türk Ticaret Kanunu hükümleri dahilinde
genel kurulca sermaye artırım kararı
alınır.
Satın alma taahhütnamesi imzalanır.
Satış
süresi
sonunda
satılmayan
payların taahhüt edenler tarafından
satın alınma zorunluluğu vardır.
Zorunluluk yoktur.
Satılamayan
paylar
satış
süresi sonunda 6 işgünü
içinde iptal edilir.
Hisse senedinin teslimi satış
anında yapılır.
Hamiline
yazılı
hisse
senetlerinde
sermaye artırımının tescilini izleyen 30
gün
içinde,
nama
yazılı
hisse
senetlerinde ise 90 gün içinde hisse
senetleri teslim edilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
79
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
3.3.1.1. Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar
Ortaklıkların, kayıtlı sermaye sistemine geçiş ve sistem içinde uymaları gereken esaslar
ile kayıtlı sermaye sisteminden çıkma ve çıkarılma durumları 23.01.2008 tarihli Resmi
Gazetede yayımlanan Seri:IV, No:38 sayılı Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar
Tebliği (Tebliğ) ile düzenlenmiştir.
İlgili Tebliğ ile Kanunda yer alan tanımları çerçevesinde Kayıtlı Sermaye, Başlangıç
Sermayesi ve Çıkarılmış Sermaye kavramları aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır.
Kayıtlı Sermaye; Ortaklıkların, esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla, yönetim
kurulu kararı ile TTK'nın sermayenin artırılmasına dair hükümlerine tabi olmaksızın
çıkarabilecekleri hisse senedi azami miktarını gösteren, Ticaret Sicili'ne tescil edilmiş
sermayeleridir.
Başlangıç Sermayesi; Kayıtlı sermayeli ortaklıkların sahip olmaları zorunlu asgari
çıkarılmış sermayeleridir. Kayıtlı sermaye sistemine geçecek ortaklıkların başlangıç
sermayesi 100.000 TL olarak belirlenmiştir.
Çıkarılmış Sermaye; Kayıtlı sermayeli ortaklıkların satışı yapılmış hisse senetlerini temsil
eden sermayeleridir.
İlgili Tebliğ uyarınca aşağıda belirtilen hususlar Kurulun iznine tabidir.
-
Ortaklıkların kayıtlı sermaye sistemine kabulü,
Kayıtlı sermaye tavanı tespiti,
Ortaklıkların belirlenen kayıtlı sermaye tavanına ulaşılmadan önce yeni tavan tespiti,
Kayıtlı sermaye tavanına ulaşıldıktan sonra yeniden daha yüksek bir kayıtlı sermaye
tavanı tespiti,
Kayıtlı sermaye sisteminden çıkılması,
Kurulca izin verilen kayıtlı sermaye tavanı, iznin verildiği yıl da dahil olmak üzere en
fazla 5 yıllık süre için geçerlidir. Belirlenen sürenin sonunda izin verilen kayıtlı sermaye
tavanına ulaşılamamış olsa dahi, yönetim kurulunun sermaye artırımı kararı alabilmesi
için daha önce izin verilen tavan ya da yeni bir tavan tutarı için Kuruldan izin almak
suretiyle genel kuruldan yeni bir süre için yetki alınması zorunludur.
-
Nakit artırım dışındaki tüm iç kaynakların sermayeye ilavesi suretiyle bir defaya
mahsus olmak üzere kayıtlı sermaye tavanı aşılabilir. Ancak nakit artırım suretiyle
kayıtlı sermaye tavanı aşılamaz.
Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmek isteyen ortaklıkların, Kuruldan izin aldıktan sonra
esas sözleşmelerine bu konuda hüküm koymaları ve bu amaçla sözleşmelerinin ilgili
bölümlerinde bu sistemden yararlanmayı sağlayacak değişikleri yapmaları gerekir.
Kayıtlı sermaye sistemine geçişte aşağıdaki aşamalar mevcuttur.
a) Kurula Başvuru: Ortaklıklar kayıtlı sermaye sisteminden yararlanma ve tavan
belirlenmesi için Tebliğ’de sayılan belgelerle Kurula başvuruda bulunur.
b) Kurulca İnceleme ve İzin: Kurul gerekli incelemeleri yaptıktan sonra sonuç olumlu
ise izin verir. Her ortaklığın kayıtlı sermaye tavanı, ortaklığın önerisi ve kayıtlı
sermaye sisteminin gayesi göz önünde tutularak Kurulca belirlenir. Kurul, kayıtlı
sermaye sistemine geçişi ve tavan yükseltmeyi şarta bağlayabilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
80
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
c) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İzni: Kurul izninden sonra Kurulca onaylı esas
sözleşme tadil tasarısı ile birlikte esas sözleşme değişikliği için Sanayi ve Ticaret
Bakanlığından izin alınır.
d) Genel Kurul Kararları: Esas sözleşme değişikliğini görüşmek üzere pay sahipleri
genel kurulu ile varsa, imtiyazlı pay sahipleri genel kurulu toplantıya çağrılarak esas
sözleşme değişikliği karara bağlanır.
e) Ticaret Siciline Tescil ve İlan: Genel kurulca karar alındıktan sonra esas sözleşme
değişiklikleri Ticaret Siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edilir.
Gazetenin bir nüshası, ilanı müteakip Kurula gönderilir.
3.3.1.2. Kayıtlı Sermaye Sisteminden Çıkma ve Çıkarılma
Anonim ortaklıklar, Kuruldan izin almak suretiyle kayıtlı sermaye sisteminden
çıkabilecekleri gibi bu sisteme alınmada aranan nitelikleri yitirmeleri halinde, Kurul
tarafından da sistemden çıkartılırlar. Ortaklıklar;
Kayıtlı sermaye sistemine geçişte aranan nitelikleri kaybettiklerinde,
Ortaklık yapısı nedeniyle bu sisteme ihtiyaç duymaksızın kolayca sermaye artırımlarını
yapabilecekleri durumlarda,
- Kayıtlı sermaye sistemini amacı dışında, ortaklar ve diğer tasarruf sahiplerinin
istismarına yol açacak şekilde kullanıldığının belirlenmesi halinde,
Kurul tarafından sistemden çıkarılabilirler.
-
Sistemden çıkan veya çıkarılan ortaklıklar çıkış tarihinden itibaren en az 2 yıl geçmeden
yeniden sisteme kabul edilmezler. Ancak ortaklık yönetiminin değişmesi veya kayıtlı
sermaye sisteminden çıkma veya çıkartılma sebeplerinin ortadan kalktığının tespiti
durumunda 2 yıllık sürenin dolması beklenmeden ortaklığın yeniden kayıtlı sermaye
sistemine geçişine Kurulca izin verilebilir.
3.3.2. Tahvil ve Diğer Borçlanma Senetleri İhracı
3.3.2.1. Tahvil İhraç Yetkisi
TTK hükümlerine göre, anonim şirketler, genel kurul kararı ile tahvil çıkarabilmektedir.
SPKn.nun 13’üncü maddesine göre tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer
borçlanma senedi ihraç yetkisinin, esas sözleşme ile yönetim kuruluna devredilebilir. Bu
durumda TTK’nın tahvil ihracında genel kurul kararı alınmasına ilişkin 423’üncü maddesi
uygulanmaz.
3.3.2.2. Tahvil İhraç Limiti
TTK’nın 422’nci maddesine göre, anonim şirketlerin çıkaracakları tahviller, esas
sermayenin ödenen ve tasdik olunmuş son bilançoya göre mevcudiyeti anlaşılan
miktarını aşamaz.
Halka açık anonim ortaklıkların ihraç edebilecekleri tahvil ve sermaye piyasası aracı
niteliğindeki diğer borçlanma senetlerinin toplam tutarı Kanunun 13’üncü maddesi ile
belirlenmiştir. Buna göre, halka açık anonim ortaklıkların ihraç edebilecekleri tahvil ve
sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetlerinin toplam tutarı, Kurula
gönderilen bağımsız denetimden geçmiş son mali tabloda yer alan çıkarılmış veya
ödenmiş sermaye ile genel kurulca onaylanan son mali tabloda görülen yedek akçeler ve
______________________________________________________________________
TSPAKB
81
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
yeniden değerleme değer artış fonu toplamından varsa zararların indirilmesinden sonra
kalan miktarı geçemez.
Her iki maddenin karşılaştırılmasından anlaşılacağı üzere Kanun, TTK’na göre tahvil ihraç
limitini yedek akçeler ve yeniden değerleme değer artış fonu toplamı kadar artırmıştır.
Yine Kanunun 13’üncü maddesine göre, “Mahalli idareler ve bunlarla ilgili özel
mevzuatları uyarınca faaliyet gösteren kuruluş, idare ve işletmeler, mevzuata göre
özelleştirme kapsamına alınanlar dahil kamu iktisadi teşebbüslerinin tahvil ve sermaye
piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senedi ihraç limitleri Bakanlar Kurulu’nca
belirlenir. Bu durumda, özel kanunlarda belirlenen limitler uygulanmaz.
Tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetleri ihraç limitleri ile
TTK’nın 422’nci maddesinde tespit edilmiş olan anonim ortaklıkların çıkarabilecekleri
tahvil miktarına dair sınırlar gerektiğinde Bakanlar Kurulu'nca genel olarak veya
sektörler itibariyle arttırılabilir.”
Bakanlar Kurulu bu yetkiyi son olarak 27.01.1993 tarih, 93/3983 sayılı Tahvil ve
Sermaye Piyasası Aracı Niteliğindeki Borçlanma Senetleri İhraç Limitlerine Dair Kararı
yayımlayarak kullanmıştır.
Hazine garantisini ihtiva eden ihraçlarda, mevzuatta öngörülen ihraç limitlerine uyulmaz.
Çıkarılan tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetleri
tamamen satılmadıkça veya satılmayanlar iptal edilmedikçe, aynı türden yeni tahvil ve
sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetleri çıkarılamaz.
3.3.2.3. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Tahvil İhraç Tavanı
Halka açık anonim ortaklıkların ihraç edebilecekleri tahvil ve sermaye piyasası aracı
niteliğindeki diğer borçlanma senetlerinin toplam tutarı, genel kurulca Kurula gönderilen
bağımsız denetimden geçmiş son mali tabloda yer alan çıkarılmış veya ödenmiş sermaye
ile genel kurulca onaylanan son mali tabloda görülen yedek akçeler ve yeniden
değerleme değer artış fonu toplamından varsa zararların indirilmesinden sonra kalan
miktarı geçemez.
Bu ortaklıklar hesap dönemi içinde arttırdıkları ödenmiş/çıkarılmış sermayenin
gösterildiği bir ara bilanço düzenleyerek Kurula başvurdukları ve ihraç limitinin
hesabında arttırılan bu sermayenin de dikkate alınmasını istedikleri takdirde, söz konusu
ara bilançonun bağımsız denetimden geçmiş olması zorunludur. Ancak arttırılan sermaye
içinde genel kurulca onaylanan son bilançoda yer alan yedeklerden veya Yeniden
Değerleme Değer Artış Fonundan aktarılmış olan bir tutar bulunması halinde, bu tutar
ihraç limitinin hesabında dikkate alınmaz.
Bu doğrultuda Tahvil İhraç Tavanı aşağıdaki şekilde formüle edilebilir:
Tahvil İhraç Tavanı= (Çıkarılmış/Ödenmiş Sermaye + Yedek Akçe + YDDAF) Zararlar
______________________________________________________________________
TSPAKB
82
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
3.3.2.4. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Tahvil İhraç Tavanında Katsayı
Yukarıdaki açıklamalara göre hesaplanan tutar, tahvil ihraç tavanı ile ilgili düzenleme
çerçevesinde arttırılabilmektedir (27.01.1993 tarih, 93/3983 sayılı Tahvil ve Sermaye
Piyasası Aracı Niteliğindeki Borçlanma Senetleri İhraç Limitlerine Dair Karar).
Buna göre halka açık anonim ortaklıklar;
Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanmış ve bir
bağımsız denetleme kuruluşunca denetlenmiş mali tablolarına göre son yılda net dönem
karı elde etmiş olmaları ve ortaklıkça öngörülen borçlanma tutarının SPK’nca onaylanmış
olması durumunda SPK’nın 13’üncü maddesi uyarınca hesaplanan tahvil ve diğer
borçlanma senetleri toplam tutarının 6 katına kadar;
Son yıla ait mali tablolarında net dönem karı olmaması durumunda ise bu yıla ait mali
tablolarının bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmiş olması kaydıyla SPK md. 13’e
göre hesaplanan tutarın 3 katına kadar ihraç yapabilir.
Son yıla ait mali tabloları bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetlenmemiş halka açık
anonim ortaklıklar ise katsayı uygulamasından yararlanamaz. Halka açık anonim
ortaklıkların yurt dışında ihraç ettikleri tahvil ve diğer sermaye piyasası aracı
niteliğindeki borçlanma senetlerinin tutarı yukarıdaki limitlerin hesabında dikkate
alınmaz.
Çıkarılan tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetleri
tamamen satılmadıkça veya satılmayanlar iptal edilmedikçe aynı türden yeni tahvil ve
sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senedi çıkarılamaz.
3.3.2.5. Halka Açık Olmayan Anonim Ortaklıklarda Tahvil İhraç Tavanı
İhraç edebilecekleri tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma
senetlerinin toplam tutarı, Genel Kurul tarafından onaylanmış son bilançoda yer alan
ödenmiş sermaye ve yeniden değerleme değer artış fonu toplamından zararların
düşülmesinden sonra kalan tutarı geçemez.
Tahvil İhraç Tavanı= (Çıkarılmış/Ödenmiş Sermaye + Yen. Değ. Değer A. Fonu) Zararlar
3.3.2.6. Halka Açık
Tavanında Katsayı
Olmayan
Anonim
Ortaklıklarda
Tahvil
İhraç
Uygulanacak katsayılar ve koşulları Halka Açık Anonim Ortaklıklar ile aynıdır.
3.3.2.7. Limit Hesabında Dikkate Alınmayanlar
Artırılan sermaye içinde genel kurulca onaylanan son bilançoda yer alan yedeklerden
veya yeniden değerleme değer artış fonundan aktarılmış olan bir tutar bulunması
halinde, bu tutar ihraç limitinin hesabında dikkate alınmaz.
Varlığa dayalı menkul kıymet olarak çıkarılacak tahvil vb. borçlanma araçları limit
hesabında dikkate alınmaz.
______________________________________________________________________
TSPAKB
83
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak Bakanlar Kurulu'nun limit belirlemesi halinde, anonim
ortaklıkların başvurabilecekleri azami tahvil ihraç limiti, yukarıdaki esaslara göre
hesaplanan genel toplamdan tedavülde bulunan tahvil ve sermaye piyasası aracı
niteliğindeki diğer borçlanma senetlerinin tutarı indirilmek suretiyle hesaplanır.
Hazine garantili tahviller, özelleştirme kapsamına alınanlar dahil KİT tahvilleri, mahalli
idareler ve bunlarla ilgili özel mevzuat uyarınca faaliyet gösteren kuruluş, idare ve
işletmelerin tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senedi ihraç
limitleri Bakanlar Kurulu'nca belirlenir. Bu durumda özel kanunlarla belirlenen limitler
uygulanmaz.
3.3.3. Sermaye Piyasası Kanununa Tabi Anonim Ortaklıkların
Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımına İlişkin Esaslar
Azınlık
ortaklıklarının,
ortaklığın
yönetim
ve
denetim
kurullarına
temsilci
seçtirebilmelerine olanak veren birikimli oy kullanımına ilişkin usul ve esaslar Kurulun
Seri:IV, No:29 sayılı “Sermaye Piyasası Kanununa Tabi Anonim Ortaklıkların Genel
Kurullarında Birikimli Oy Kullanımına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” ile düzenlenmiştir.
Birikimli oy kullanımı ile, Sermaye Piyasası Kanununa tabi anonim ortaklıkların genel
kurullarında yönetim ve denetim kurulu üyelerinin seçimlerine ilişkin kararlarda her bir
üyelik için kullanılacak oy hakkının, kısmen veya tamamen bir veya birkaç üyenin
seçiminde birikimli olarak kullanılabilmesi yöntemine olanak sağlanmaktadır.
Birikimli oy kullanma; genel kurula katılan kişinin, yönetim kurulu ve denetim kurulu
üyeliği seçiminde kullanacağı oy sayısı, sahip olduğu veya vekil sıfatıyla kullanmaya
yetkili olduğu oy sayısı ile seçim yapılacak yönetim kurulu ve denetim kurulu üye sayısı
çarpılmak suretiyle bulunan ve bu suretle ulaşılan birikimli oy sayısının tamamı bir aday
için veya birden fazla adaya bölünerek kullanılabilen oy kullanma yöntemidir.
Birikimli oy yönteminin uygulanabilmesi için ortaklık ana sözleşmesinde açık hüküm
bulunması zorunludur. Hisse senetleri borsada işlem görmeyen ve geçmiş iki yıl
içerisinde pay sahibi sayısı sürekli olarak 500’ün üzerinde olduğu herhangi bir şekilde
anlaşılan ortaklıkların birikimli oy yöntemini uygulamaları ve ana sözleşmelerinde
birikimli oy yöntemine vermeleri zorunludur. Ortaklıklar, bu durumun doğmasını izleyen
ilk olağan genel kurullarında ana sözleşmelerini birikimli oy kullanma hükümlerini
içerecek şekilde değiştirmekle yükümlüdürler. Diğer ortaklıklar bakımından birikimli oy
yönteminin uygulanması ihtiyaridir.
3.3.3.1. Ortaklıkların Yükümlülükleri
Ortaklık genel kurullarında birikimli oy kullanılabilmesi için, ortaklık ana sözleşmesinde,
a) Oy hakkı veren tüm payların sahiplerinin yönetim ve denetim kurulu üye seçiminde
oylarını bir veya birden fazla aday için birikimli olarak kullanabilmelerinin mümkün
olduğu yönünde açık bir hükme yer verilmesi,
b) Ortaklık yönetim ve denetim kurulu üye sayısının, sabit bir rakam olarak belirlenmesi,
c) Yönetim ve denetim kurulu üyeliklerinde görev süresi bitiminden önce azil dışındaki
nedenlerle boşalma olması durumu hariç olmak üzere, üyelerin tamamının aynı genel
kurulda seçiminin yapılması,
d) Yönetim ve denetim kurulu üye seçiminde oy hakkında imtiyaz tanıyan hükümlerin
bulunmaması,
e) Yönetim ve denetim kurulu üye seçiminde aday gösterme imtiyazı bulunması halinde,
kesirli sayılar bir üst tam sayıya tamamlanmak kaydıyla, toplam üye sayısının üçte
______________________________________________________________________
TSPAKB
84
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
birinin, aday gösterme imtiyazına sahip grubun önerisine bağlı olmaksızın en az birer
üyeliğe, aday gösterme imtiyazına sahip grubun önerisine bağlı olmaksızın genel kurulda
gösterilecek adaylar arasından seçim yapılmasına olanak veren hüküm bulunması,
gerekmektedir.
Birikimli oy kullanma yöntemini kullanması zorunlu ortaklıklar, Kurulun Seri:IV, No:31
sayılı “Sermaye Piyasası Kanununa Tabi Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Birikimli
Oy Kullanımına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ” ile
yapılan düzenleme gereği, değişiklik yapan Tebliğ’in yürürlük tarihi olan 21 Aralık 2003
tarihinden sonraki ilk genel kurullarında ana sözleşmelerini Tebliğ’de belirtilen esaslar
çerçevesinde değiştirmek ve sonraki genel kurullarında birikimli oy yöntemini uygulamak
zorundadırlar.
3.3.3.2. Birikimli Oyun Kullanılmasına İlişkin Esaslar
Yönetim ve denetim kurulu üye seçiminin yapılacağı genel kurullarda, birikimli oy
yöntemi ile genel hükümlere göre oy kullanımı birlikte uygulanır. Birikimli oy, yazılı oy
pusulaları ile kullanılır. Bu pusulularda birikimli oyun dağılımı gösterilir ve oy kullanan
kişinin sahip olduğu oy sayısı, adı soyadı ile imzası yer alır.
Birikimli oy hesabında, ana sözleşmede belirtilen ve seçimi yapılacak yönetim ve
denetim kurulu üye sayısı dikkate alınmaktadır. Oyunu birikimli olarak kullanan kişi,
oylarını, oy dağılımını belirtmeksizin birden fazla adaya dağıtırsa, bu oyların adaylara
eşit olarak dağıtıldığı kabul edilir.
3.3.3.3. Vekaleten Oy Kullanımında Birikimli Oy
Oy hakkını vekil aracılığı ile kullanmak isteyenler, Kurulun Halka Açık Anonim Ortaklıklar
Genel Kurullarında Vekaleten Oy Kullanılmasına ve Çağrı Yoluyla Vekalet Toplanmasına
İlişkin Esaslar Tebliği uyarınca, vekile verecekleri formda birikimli oy kullanılması
yönünde bir talimat vermesi durumunda, vekil bu paylara ilişkin oy hakkını birikimli
olarak kullanmak zorundadır. Söz konusu talimatın verilmemesi durumunda, bu paylar,
birikimli oy hesabında dikkate alınmaz, paylara ilişkin oy hakkı genel hükümlere
çerçevesinde kullanılır.
3.3.3.4. Birikimli Oy Yöntemini Kullanacak Kişinin Yükümlülükleri
Birikimli oy kullanacak kişi, genel kurul tarihinden en az iki iş günü önce, birikimli oy
kullanma isteğini ortaklığa yazılı olarak bildirmek zorundadır. Bir kişinin bildirim yapması
genel kurulda birikimli oy yönteminin uygulanması için yeterli olup, genel kurulda
oylarını birikimli kullanmak isteyen diğer kişilerin bildirim yapmış olmaları şartı aranmaz.
Çağrı yoluyla vekalet toplanması ve vekalet toplanan paylara ilişkin oyların birikimli
kullanılmasının amaçlanması durumunda, çağrı yapacak kişilerin, Kurulun Halka Açık
Anonim Ortaklıklar Genel Kurullarında Vekaleten Oy Kullanılmasına ve Çağrı Yoluyla
Vekalet Toplanmasına İlişkin Esaslar Tebliği uyarınca düzenleyecekleri “Bilgi Formu”nda,
amacına, birikimli oy yöntemine ilişkin ayrıntılı açıklamalara ve sonuçlarına yer vermesi
gerekmektedir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
85
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
3.3.4. Halka Açık Anonim Ortaklıklar Genel Kurullarında
Vekaleten
Oy
Kullanılmasına
ve
Çağrı
Yoluyla
Vekalet
Toplanmasına İlişkin Esaslar
Halka açık anonim ortaklıkların; genel kurullarında vekaleten oy kullanılmasında,
sermaye ve yönetiminde kontrolü sağlamak amacıyla pay sahiplerine çağrıda bulunarak
vekalet toplanmasında uyulması zorunlu ilke ve esaslar Seri:IV, No:8 sayılı Halka Açık
Anonim Ortaklıklar Genel Kurullarında Vekaleten Oy Kullanılmasına ve Çağrı Yoluyla
Vekalet Toplanmasına İlişkin Esaslar Tebliği (Tebliğ) ile düzenlenmiştir.
Ortaklıkların olağan ve olağanüstü genel kurullarında vekaleten oy kullanma esasları ile
genel kurullarda oy hakkını kullanmak için vekalet toplama girişiminde bulunulmasında
ve oy sözleşmesi yapılması için çağrı yoluna başvurulması halinde uyulması gereken ilke
ve esaslar bu Tebliğ kapsamındadır.
Kanuni temsil hallerinde, kanuni temsilci aracılığıyla oy kullanma genel hükümlere
tabidir.
3.3.4.1. Vekaleten Oy Kullanılmasına İlişkin Esaslar
Ortaklık genel kurullarında oy kullanma hakkına sahip olanlar, bu haklarını vekil tayin
ettikleri pay sahipleri aracılığıyla veya ortaklık ana sözleşmesinde aksine hüküm
bulunmadıkça pay sahibi olmayanlar aracılığıyla da kullanabilirler.
Ortaklık esas sözleşmesinde aksine hüküm bulunmadıkça, vekilin, birden fazla ortağı
temsilen oy kullanması mümkündür.
Ortaklıklarda, vekaletname ile temsil, en az Kurul tarafından belirlenen bilgileri içeren
vekaletname formlarının kullanılmasıyla mümkündür.
Vekilin, temsil yetkisinin sınırları vekaletname formunda belirlenir.
Vekaletname, ilgili olduğu olağan veya olağanüstü ve hukuken bunların devamı sayılan
genel kurul toplantısı için geçerlidir. Fakat, tazminat hakkı saklı kalmak kaydıyla, toplantı
gününe kadar her zaman için vekaletten azil ve istifa mümkündür. Ancak keyfiyetin,
ortaklığa ve karşı tarafa derhal bildirilmesi zorunludur. Vekili azleden oy hakkı sahibi ve
istifa eden vekil, bu yükümlülüğe aykırı davranıştan doğabilecek zararlardan
sorumludurlar.
Vekil, kendisine yazılı olarak vekaletname formlarında talimat verilen konularda,
talimata uygun hareket etmekle yükümlüdür. Oy hakkı vekilin özen borcu çerçevesinde
kullanılır.
Vekilin sorumluluğunu bertaraf eden her türlü kayıt batıldır.
3.3.4.2. Pay Sahiplerine Çağrıda Bulunarak Vekalet Toplanmasına İlişkin
Esaslar
Ortaklıkların sermaye ve yönetiminde kontrolü sağlamak amacıyla pay sahiplerine
çağrıda bulunarak, genel kurullarda oy hakkını kullanmak için vekalet istenebilir. Çağrıda
bulunarak vekalet toplanması ancak esas sözleşmelerinde engel hüküm bulunmayan
ortaklıklarda mümkündür.
______________________________________________________________________
TSPAKB
86
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Pay sahiplerine çağrıda bulunarak genel kurullarda oy hakkını kullanmak için vekalet
istenmesinde, oy hakkı sahiplerine, vekalet vermelerini temin için herhangi bir menfaat
önerilemez ve sağlanamaz.
Oy sözleşmesi yapılması için çağrı yoluna başvurulması halinde; çağrıda bulunarak
vekalet toplanmasına ilişkin esaslara kıyasen uyulur.
Ortaklıklar, çağrı yoluyla vekalet toplama amacıyla Kurula başvurulduğunu belgeleyen
kişi ya da kuruluşların müracaatı halinde, pay defterine kayıtlı nama yazılı hisse senedi
sahiplerinin adı, soyad ve adreslerini vermek zorundadırlar.
Çağrı yoluyla vekalet toplanması halinde Kurul tarafından belirlenen bilgileri içeren
vekaletname formunun kullanılması ve bu forma “çağrıda bulunarak vekalet toplayanlar
tarafından açıklanması zorunlu bilgi formu”nun eklenmesi zorunludur.
Bilgi formu vekalet toplamaya başlama tarihinden önce vekaletname formu örneği ile
birlikte Kurula sunulur. Form, yeterli, dürüst ve açık bilgi verecek şekilde
düzenlenmelidir. Kurul başvuru bazında ek bilgilerin vekaletname veya bilgi formunda
yer almasını isteyebilir.
Vekalet toplanması amacıyla yapılacak her türlü ilan, reklam ve duyurularla ilgili
metinler hakkında önceden Kurulun uygun görüşünün alınması şarttır.
3.3.4.3. Çağrı Yoluyla Ortaklık Paylarının Toplanmasına İlişkin Esaslar
Halka açık anonim ortaklıkların pay sahiplerine yapılacak zorunlu ve isteğe bağlı çağrıya
ilişkin ilke ve esaslar Seri:IV, No:44 sayılı “Çağrı Yoluyla Ortaklık Paylarının
Toplanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” ile düzenlenmiştir.
Çağrıda, ortaklığın aynı gruba dahil tüm payları eşit muameleye tabi tutulacaktır.
Çağrıda ödenecek bedel Türk Lirası cinsinden nakit, menkul kıymet veya kısmen nakit
kısmen menkul kıymet olarak belirlenebilecektir. Ancak pay sahibinin talebi halinde çağrı
bedelinin nakden ödenmesi zorunludur. Çağrı bedelinin tamamen veya kısmen menkul
kıymet cinsinden belirlenmesi durumunda menkul kıymetin borsada işlem görmesi
gerekmektedir. Çağrıya karşılık veren pay sahipleri, satmaya karar verdikleri payları,
çağrıda bulunanlar adına alım işlemlerini gerçekleştiren aracı kuruluşa, bilgi formu ile
ilan edilen çerçevede ve genel hükümler doğrultusunda teslim ederek, satışı
gerçekleştireceklerdir.
3.3.4.3.1. Çağrıda Bulunma Yükümlülüğüne İlişkin Esaslar
Herhangi bir kişi veya birlikte hareket ettiği kişiler tarafından, bir ortaklığın yönetim
kontrolünün belli bir grup payların iktisabı ile elde edilmesi halinde, ortaklığın diğer grup
veya gruplarına dahil tüm pay sahiplerinin haklarını koruyacak şekilde çağrıda
bulunulması zorunludur.
Ortaklığın sermayesinin veya oy haklarının %50 ve daha fazlasına tek başına veya
birlikte hareket ettikleri kişilerle beraber, doğrudan veya dolaylı olarak sahip olunması
yönetim kontrolünün elde edilmesi olarak kabul edilmektedir. Bunun dışında, Tebliğ ile,
söz konusu orana bağlı olmaksızın, yönetim kurulu üye sayısının salt çoğunluğunu
seçme veya genel kurulda söz konusu sayıdaki üyelikler için aday gösterme hakkını
veren imtiyazlı payların elde edilmesi de yönetim kontrolünün elde edilmesi olarak
______________________________________________________________________
TSPAKB
87
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
belirlenmiştir. Bu çerçevede, anonim ortaklık sermayesinin ve oy haklarının %50'si
iktisap edilmese dahi, yönetim hakimiyetini sağlayan imtiyazlı payların elde edilmesi,
çağrı yükümlülüğünü doğuracaktır.
Pay devri ile yönetim kontrolünün daha önce ortaklıkta yönetim kontrolüne sahip olanlar
ile eşit olarak paylaşılması halinde, çağrıda bulunma yükümlülüğü doğmayacaktır.
Aşağıdaki hallerin varlığı halinde de çağrıda bulunma yükümlülüğünün doğmadığı kabul
edilecektir.
-
-
Yönetim kontrolünün, tüm pay sahiplerine ellerinde bulundurdukları payların
tamamı için yapılan isteğe bağlı bir çağrıyı takiben elde edilmesi durumunda,
İmtiyazlı paylarla yönetim kontrolüne sahip olan ortak veya birlikte hareket ettiği
kişiler tarafından gerçekleştirilen pay alımları ile ortaklık sermayesinin veya oy
haklarının %50 veya daha fazlasına sahip olunması halinde,
Yönetim kontrolüne sahip olan ortağın, ortaklıktaki sermaye payının %50
oranının altına düşmesinden sonra yönetim kontrolü üçüncü kişilere geçmeden
yapacağı pay alımları ile ortaklık sermayesinin veya oy haklarının %50 veya daha
fazlasına tekrar sahip olması halinde,
Yönetim kontrolünü sağlayan ortaklık paylarının ve oy haklarının, aynı gerçek
veya tüzel kişi tarafından kontrol edilen grup içerisinde yapılan devir işlemleri
sebebiyle elde edilmesi durumunda.
Ayrıca, düzenleme ile zorunlu çağrıdan muafiyet halleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
-
Ortaklık paylarının veya oy haklarının iktisabının, finansal güçlük içinde bulunan
ortaklığın mali yapısının güçlendirilmesi bakımından zorunlu olan bir sermaye
yapısı değişikliği gereğince gerçekleştirilmesi.
Ortaklık sermayesinde sahip olunan paylardan veya oy haklarından çağrı yapma
zorunluluğunu gerektiren kısmın Kurulca uygun görülecek sürede elden
çıkarılacağının taahhüt edilmesi veya elden çıkarılması.
Ana ortaklıktaki yönetim kontrolü değişikliğinin, ana ortağın paylarına sahip
olduğu halka açık anonim ortaklıktaki yönetim kontrolünün elde edilmesi amacını
taşımaması.
Özelleştirme kapsamındaki ortaklıklarda kamu paylarının satışı.
Yönetim kontrolünü sağlayan payların ve oy haklarının iktisabını izleyen altı iş günü
içerisinde gereken bilgi ve belgelerle birlikte çağrı yapmak üzere Kurul’a başvurulması
zorunludur. Çağrı yükümlülüğünün doğduğu günden itibaren kırkbeş iş günü içerisinde
ortaklığın diğer ortaklarına ait payları satın almak üzere fiili çağrı işlemine başlanması
zorunludur. Fiili çağrı süresi on iş gününden az yirmi iş gününden fazla olamaz.
Çağrı yükümlülüğünün doğduğu günden itibaren kırkbeş iş günü içerisinde ortaklığın
diğer ortaklarına ait payları satın almak üzere fiili çağrı işlemine başlanmasını zorunlu
tutan düzenlemede, zorunlu çağrı yükümlülüğünün doğduğu günden itibaren kırkbeş iş
günü içerisinde ortaklığın diğer ortaklarına ait payları satın almak üzere fiili çağrı
işlemine başlanmaması halinde, kırkbeş iş gününü aşan her gün için çağrı fiyatına faiz
işletileceği hükme bağlanmıştır.
3.3.4.3.2. İsteğe Bağlı Çağrıya İlişkin Esaslar
Ortaklık paylarının tamamı ya da bir kısmı için, ortaklar veya üçüncü şahıslar tarafından
isteğe bağlı çağrı yapılabilecektir. İsteğe bağlı çağrıya ilişkin olarak, çağrı yoluyla pay
______________________________________________________________________
TSPAKB
88
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
toplama girişiminde bulunanlar, çağrının fiili başlangıcına kadar ortaklığın paylarını satın
almaktan vazgeçebileceklerdir.
3.4. Anonim Ortaklıkların Yükümlülükleri
SPKn.na anonim ortaklıkların dışında tabi olan sermaye piyasası kurumlarının da mevcut
olması nedeniyle, yükümlülükler sadece anonim ortaklıkların tabi olduğu yükümlülükler
ve anonim ortaklıklar ile sermaye piyasası kurumlarının tabi olduğu yükümlülükler
başlıkları altında açıklanacaktır.
3.4.1. Anonim Ortaklıkların Uyacakları Esaslar
3.4.1.1. Anonim
Alınmaları
Ortaklıkların
Sermaye
Piyasası
Kurulu
Kaydına
Kurul, Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi ihraçcıların kaydını tutar. Sermaye piyasası
araçlarının herhangi bir şekilde halka satıldığını veya halka açık anonim ortaklık
statüsünün kazanıldığını öğrenen ortaklıklar Kurul kaydına alınmak üzere Sermaye
Piyasası Kuruluna başvururlar.
3.4.1.2. Kanuna Tabi Olan Anonim Ortaklıkların Uyacakları Esaslar
Sermaye Piyasası Kanununa tabi olan anonim ortaklıkların uyacakları esaslar,
19.03.2008 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Seri:IV, No:41 sayılı Tebliğ ile
düzenlenmiştir. Tebliğ ile getirilen yükümlülükler aşağıda özetlenmiştir.
Değerleme Yaptırma Yükümlülüğü
Payları borsada işlem gören ortaklıklar ile ilişkili tarafları arasındaki varlık, hizmet veya
yükümlülük transferleri işlemlerinde her bir işlemin tutarının, ortaklığın Kurul
düzenlemeleri uyarınca kamuya açıklanan son yıllık finansal tablolarında yer alan aktif
toplamının veya brüt satışlar toplamının % 10'una veya daha fazlasına ulaşacağının
öngörülmesi durumunda, işlem öncesinde, Kurulca esasları belirlenen kuruluşlara işlemin
değerlemesinin yaptırılması zorunludur.
Bu çerçevede, lişkili taraf işlemlerinin değerlemesini yapan kuruluş, işlemin şartlarının
adil ve makul olup olmadığına ilişkin görüşüne raporunda yer vererek raporunu ortaklık
yönetim kuruluna sunar. Ortaklık yönetim kurulu, söz konusu raporu dikkate alarak
ilişkili taraf ile yapılacak işlemlerin gerçekleştirilip gerçekleştirilmeyeceğine karar verir.
İlişkili taraf işlemlerinin gerçekleştirilmesi durumunda, işlemlerin taraflarının birbirleriyle
olan doğrudan veya dolaylı ilişkileri ile işlemlerin niteliğine ilişkin bilgiler; değerlemede
kullanılan varsayımları ve değerleme sonuçlarını içeren değerleme raporu özeti; işlemler
değerleme raporunda ulaşılan sonuçlara uygun bir şekilde gerçekleştirilmemişse bu
durumun gerekçesine ilişkin açıklama, yapılacak ilk genel kurul toplantısından 15 gün
önce ortakların incelemesine açılarak söz konusu işlemler hakkında genel kurul
toplantısında ortaklara bilgi verilir.
İlişkili taraf tanımı Tebliğde yapılmıştır. Buna göre ilişkili taraf, Kurulun muhasebe
standartları düzenlemelerinde tanımlanan ilişkili tarafı ifade etmektedir. Kurulun Seri:VI,
No:25 Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğin 502’nci maddesine
göre, bir taraf, aşağıdaki durumlardan herhangi birinin varlığı halinde bir işletme ile
ilişkili olarak kabul edilir:
______________________________________________________________________
TSPAKB
89
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
a) Tarafın doğrudan veya bir ya da daha fazla aracı vasıtasıyla dolaylı olarak;
1- Bir işletmeyi kontrol etmesi veya işletme tarafından kontrol edilmesi veya kendisini
kontrol eden işletmenin aynı zamanda başka bir işletmeyi kontrol etmesi (Bu durum;
ana ortaklıklar, bağlı ortaklıklar ve grubun diğer şirketlerini içerir.),
2- İşletme üzerinde önemli derecede etki sağlayacak bir hakkının bulunması,
3- İşletme üzerinde müşterek kontrolünün bulunması;
b) Tarafın işletmenin iştiraki olması;
c) Tarafın müşterek yönetime tabi bir teşebbüs olduğu durumlarda, müteşebbislerden
birinin işletme olması;
d) Tarafın; işletme faaliyetlerinin planlanması, yürütülmesi ve denetlenmesi ile doğrudan
veya dolaylı olarak yetkili ve sorumlu olan, işletmenin veya işletmenin ana ortaklığının
yönetim kurulu üyesi, genel müdür gibi yönetici personelden olması;
e) Tarafın, bu maddenin (a) veya (d) bentlerinde belirtilen kişilerin yakın aile
üyelerinden biri olması;
f) Tarafın, bu maddenin (d) veya (e) bentlerinde belirtilen kişilerin doğrudan veya dolaylı
olarak kontrol veya müşterek kontrol hakkının olduğu veya üzerinde önemli derecede
etkide bulunduğu ya da yarıdan fazla oy hakkına sahip olduğu bir işletme olması;
g) Tarafın, işletmenin veya bu işletmenin ilişkili tarafı olan herhangi bir işletmenin
çalışanlarının emeklilik haklarıyla ilgili bir fon veya işletme olması.
Yaygın ve Süreklilik Arz Eden İşlemlerin Değerlemesi
Payları borsada işlem gören ortaklıklar ile ilişkili tarafları arasındaki yaygın ve süreklilik
arz eden varlık, hizmet ve yükümlülük transferleri işlemlerinde işlemlere ilişkin şartlar
yönetim kurulu tarafından belirlenir. Payları borsada işlem gören ortaklıkların, ilişkili
taraflarla olan yaygın ve süreklilik arz eden varlık, hizmet ve yükümlülük transferleri
işlemlerinin tutarının Kurul düzenlemeleri uyarınca kamuya açıklanacak yıllık finansal
tablolarında yer alan aktif toplamının veya brüt satışlar toplamının % 10'una veya daha
fazlasına ulaşacağını öngörmeleri halinde bu şartların adil ve makul olup olmadığına
ilişkin olarak Kurulca esasları belirlenen kuruluşlara işlemler öncesinde değerleme
yaptırmaları zorunludur. Ortaklık yönetim kurulu, söz konusu raporu dikkate alarak
ilişkili taraf ile yapılacak işlemlerin gerçekleştirilip gerçekleştirilmeyeceğine karar verir.
İlişkili taraflarla yürütülen işlemler öncesinde değerlemeye tabi tutulan yaygın ve
süreklilik arz eden işlemlerle ilgili olarak, her hesap dönemi sonunda, değerleme
kuruluşu tarafından, işlemler öncesinde yapılan değerleme çalışmalarında ulaşılan
sonuçlar ile bu sonuçlar çerçevesinde yönetim kurulu tarafından belirlenen şartlara
uyulup uyulmadığı hususunda bir rapor hazırlanır ve bu raporun özeti yıllık olağan genel
kurul toplantısından 15 gün önce ortakların incelemesine açılarak söz konusu işlemler
hakkında genel kurul toplantısında ortaklara bilgi verilir.
İlişkili taraflarla olan yaygın ve süreklilik arz eden işlemlerin izleyen hesap döneminde de
sürdürülmesine karar verilmesi halinde ortaklık yönetim kurulu tarafından işlemlere
ilişkin şartlar gözden geçirilir ve gerektiği takdirde yeniden belirlenir. Söz konusu
işlemlerin izleyen hesap dönemi sonunda Kurul düzenlemeleri uyarınca kamuya
açıklanacak yıllık finansal tablolarda yer alan aktif toplamın veya brüt satışlar toplamının
% 10'una veya daha fazlasına ulaşacağının öngörülmesi durumunda izleyen hesap
döneminde uygulanacak şartların adil ve makul olup olmadığına ilişkin olarak Kurulca
esasları belirlenen kuruluşlara değerleme yaptırılır.
Pay Sahipleri İle İlişkiler Birimi
Payları GİP’te işlem görenler hariç olmak üzere borsada işlem gören ortaklıklarda pay
sahipliği haklarının kullanılması konusunda faaliyet gösteren, yönetim kuruluna
raporlama yapan ve yönetim kurulu ile pay sahipleri arasındaki iletişimi sağlayan pay
______________________________________________________________________
TSPAKB
90
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
sahipleri ile ilişkiler biriminin oluşturulması zorunludur. Pay sahipleri ile ilişkiler biriminin
yöneticisinin adı, soyadı ve iletişim bilgileri ile bu bilgilerde meydana gelen değişiklikler
Kurul'un özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde,
borsa bülteninde ilan edilmek üzere borsaya bildirilir.
Pay sahipleri ile ilişkiler biriminin başlıca görevleri aşağıda yer almaktadır.
a) Pay sahiplerine ilişkin kayıtların sağlıklı, güvenli ve güncel olarak tutulmasını
sağlamak,
b) Şirket ile ilgili kamuya açıklanmamış, gizli ve ticari sır niteliğindeki bilgiler hariç olmak
üzere, pay sahiplerinin şirket ile ilgili yazılı bilgi taleplerini yanıtlamak,
c) Genel kurul toplantısının yürürlükteki mevzuata, esas sözleşmeye ve diğer şirket içi
düzenlemelere uygun olarak yapılmasını sağlamak,
ç) Genel kurul toplantısında, pay sahiplerinin yararlanabileceği dokümanları hazırlamak,
d) Oylama sonuçlarının kaydının tutulmasını ve sonuçlarla ilgili raporların pay sahiplerine
yollanmasını sağlamak,
e) Mevzuat ve şirketin bilgilendirme politikası dahil, kamuyu aydınlatma ile ilgili her türlü
hususu gözetmek ve izlemek.
Ortaklıkların sermaye piyasası mevzuatına uyum kapasitesinin güçlendirilmesi
Payları GİP’te işlem görenler hariç olmak üzere borsada işlem gören ortaklıklarda,
ortaklığın sermaye piyasası mevzuatından kaynaklanan yükümlülüklerinin yerine
getirilmesinde ve kurumsal yönetim uygulamalarında koordinasyonu sağlayan bir
personelin görevlendirilmesi zorunludur. Görevlendirilen personelin "Sermaye Piyasası
Faaliyetleri İleri Düzey Lisansı"na ve "Kurumsal Yönetim Derecelendirme Uzmanlığı
Lisansı"na sahip olması, ortaklıkta tam zamanlı üst düzey yönetici olarak çalışması ve en
üst düzey icracı yöneticiye çalışmaları hakkında raporlama yapması zorunludur.
Ortaklık
yönetim
kurulu
tarafından
kurumsal
yönetim
komitesinde
de
görevlendirilebilecek olan söz konusu personelin adı, soyadı ve iletişim bilgileri ile bu
bilgilerde meydana gelen değişiklikler Kurul’a bildirilir.
Payları İMKB Serbest İşlem Platformu’nda işlem gören halka açık anonim ortaklıkların;
a) Pay sahipleri ile ilişkiler birimi oluşturulması,
b) Ortaklığın sermaye piyasası mevzuatından kaynaklanan yükümlülüklerinin yerine
getirilmesinde ve kurumsal yönetim uygulamalarında koordinasyonu sağlayan bir
personelin görevlendirilmesi,
yükümlülükleri bulunmamaktadır.
Ortaklıkların sermaye piyasası mevzuatına uyum kapasitesinin güçlendirilmesi
için görevlendirilecek personele ilişkin muafiyetler
Payları borsada işlem gören ortaklıklardan aşağıda yer alan koşullardan birini
sağlayanların, yukarıda belirtilen faaliyetleri yerine getirmek üzere görevlendireceği
personelin "Kurumsal Yönetim Derecelendirme Uzmanlığı Lisansı"na sahip olması zorunlu
değildir.
a) Her yılın altıncı ve onikinci ayları sonu itibariyle yeniden hesaplanmak üzere, ilgili
borsa tarafından açıklanan piyasa değeri 200.000.000 TL’nin altında olan payları borsada
işlem gören ortaklıklar,
b) Payları borsada işlem gören birden çok ortaklığın aynı tüzel kişi tarafından tamamen
veya müştereken kontrol ediliyor olması durumunda; ilgili tüzel kişi bünyesinde Tebliğin
8’inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen niteliklere sahip bir personel istihdam
______________________________________________________________________
TSPAKB
91
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
edilmesi koşuluyla, aynı tüzel kişi tarafından tamamen veya müştereken kontrol edilen
payları borsada işlem gören ortaklıklar.
3.4.1.3. Yeniden Değerleme Yapan Anonim Ortaklıkların Uyacakları
Esaslar
Kurulun Seri:VIII, No:3 sayılı Yeniden Değerleme Yapan Anonim Ortaklıkların “Sermaye
Piyasası Kanunu” Açısından Uyacakları Esaslar Tebliğine göre hisse senetlerini halka
arzetmiş olan veya ortak sayısı 250'den fazla olduğu için arzetmiş sayılan ortaklıklardan
yeniden değerleme yapanların değer artışını sermayelerine ekleyerek ortaklarına
bedelsiz hisse senedi vermeleri Kurul iznine tabi değildir, yeniden değerleme değer artış
fonu tahvil ihraç limitinin hesaplanmasında dikkate alınır ve bu fonun sermaye eklenmesi
nedeniyle kayıtlı sermaye tavanın aşılması mümkündür.
1992 yılında yapılan Kanun değişikliği ile izin sistemi yerine kayda alma sistemine
geçilmiş ve yeniden değerleme değer artış fonunu sermayelerine ekleyen ortaklıkların
bedelsiz hisse senedi çıkarmaları da Kurul kaydına tabi kılınmıştır.
3.4.2. Anonim
Yükümlülükleri
Ortaklıkların
Kar
ve
Bedelsiz
Pay
Dağıtma
Anonim şirketlerde kâr dağıtımı konusunda TTK bazı esaslar koymuş, Sermaye Piyasası
Kanunu ise halka açık şirketlerde kâr dağıtımında da bazı yeni hükümler getirmiştir. Bu
nedenle, kar dağıtımı konusunda, TTK, halka açık şirketler açısından SPKn ve vergi
kanunları birlikte dikkate alınmalıdır.
Halka açık anonim ortaklıkların esas sözleşmelerinde birinci temettü oranının
gösterilmesi zorunludur. Bu oran, Kurul tarafından belirlenecek ve tebliğlerle ilan
edilecek miktardan aşağı olamaz. Kurul aşağıda ayrıntıları verilecek olan Seri:IV, No:27
tebliğ ile bu konuda düzenleme yapmış olup; ortaklıkların birinci temettü tutarı, hesap
dönemi kârından kanunlara göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali
ödemeler ve varsa geçmiş yıl zararları düşüldükten sonra kalan dağıtılabilir kârın
%20’sinden az olamaz.
Kurul, ihraçcıların türleri ve dağıtılabilir kar tutarları itibariyle temettü dağıtım
zorunluluğunu kaldırabilir veya erteleyebilir.
Yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere kardan pay dağıtılabilmesi için
esas sözleşmede hüküm bulunması şarttır.
Yasa hükmü ile ayrılması gereken yedek akçeler ve esas sözleşmede pay sahipleri
belirlenen birinci temettü ayrılmadıkça başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla
aktarılmasına ve yönetim kurulu üyeleri ile, memur, müstahdem ve işçilere kardan
dağıtılmasına karar verilemez ve birinci temettü ödenmedikçe bu kişilere kardan
dağıtılamaz.
için
kar
pay
pay
Temettü, hesap dönemi sonu itibariyle mevcut payların tümüne, bunların ihraç ve iktisap
tarihleri dikkate alınmaksızın eşit olarak dağıtılır.
Halka açık anonim ortaklıklar, sermaye piyasası mevzuatına uygun olarak düzenlenmiş
ve bağımsız denetimden geçmiş üçer aylık ara dönemler itibariyle hazırladıkları mali
tablolarında yer alan karlarından;
______________________________________________________________________
TSPAKB
92
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayırmak zorunda oldukları yedek akçeler ile
vergi, fon ve mali karşılıklar ve varsa geçmiş yıllar zararları düşüldükten sonra kalan
kısmın yarısını ve genel kurulca onaylanan yıl sonu bilançosunda yer alan yedek akçe
tutarını geçmemesi,
- Ana sözleşmelerinde hüküm bulunması ve genel kurul kararıyla ilgili yılla sınırlı olmak
üzere yönetim kuruluna yetki verilmesi,
- Anılan genel kurul toplantısında, dağıtılacak temettü avansının, ilgili hesap dönemi
sonunda yeterli kar oluşmaması veya zarar oluşması durumlarında, bir önceki yıla ait
bilançoda yer alan olağanüstü yedek akçelerden ya da olağanüstü yedek akçe
tutarının zararı karşılamaya yeterli olmaması durumunda temettü avansı karşılığında
alınan teminatın paraya çevrilip gelir kaydedilerek bu tutardan mahsup edileceği
hususunun da karara bağlanması,
koşullarıyla temettü avansı dağıtabilirler.
-
Bir hesap döneminde verilecek toplam temettü avansı tutarı bir önceki yıla ait dönem
karının kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi,
fon ve mali karşılıklar ve varsa geçmiş yıllar zararları düşüldükten sonra kalan kısmının
yarısını ve genel kurulca onaylanan yıl sonu bilançosunda yer alan olağanüstü yedek
akçe tutarını aşamaz. Olağanüstü yedek akçe tutarına ilişkin sınır, ortaklığın geçmiş iki
yıllık mali tablolarında vergi öncesi dönem karı elde etmiş olması ve dağıtılacak temettü
avansı tutarının tamamının, yıl sonunda zarar oluştuğu veya oluşan karın dağıtılan
temettü avansını karşılamaya yetmediği takdirde, geçmiş yıl olağan yedek akçe
tutarından karşılanamayan kısmın karşılanmasında kullanılmak üzere ortaklık lehine
Kurulca belirlenecek esaslar dahilinde teminat altına alınması şartıyla uygulanmayabilir.
Önceki dönemde ödenen temettü avansları mahsup edilmeden ilave temettü avansı
verilmesine ve temettü dağıtılmasına karar verilemez.
Yönetim kurulu üyeleri ve temsilcisi oldukları tüzel kişiler, şirket denetçileri, bağımsız
denetimi yapanlar ve bağlı oldukları gerçek ve tüzel kişiler; ara dönemler bilanço ve gelir
tablolarının gerçeği aksettirmemesinden veya mevzuat ile muhasebe ilke ve kurallarına
uygun olarak düzenlenmemiş olmasından doğan zararlar için şirkete, pay sahiplerine,
şirket alacaklılarına ve ayrıca doğrudan doğruya olmak üzere temettü avansının
kararlaştırıldığı veya ödendiği bilanço yılı içinde pay senedi iktisap etmiş bulunan kişiler
ile üçüncü kişilere karşı müteselsilen sorumludurlar.
Hukuki sorumluluk doğuran hallerin varlığı halinde, pay sahipleri, yönetim kurulu
üyeleri, denetçiler ve Kurul tarafından kararın ilanından itibaren otuz gün içinde iptal
davası açılabilir.
Kurul, yasalardan kaynaklanan yükümlülüklerin doğruluk incelemesi dahil bilanço ve
gelir tablolarını denetleme ve düzeltmeye yetkilidir. Vergi Usul Kanununun vergi
incelemesine ilişkin hükümleri saklı olup, uygulamaya ilişkin esaslar Kurul tarafından
belirlenir.
Halka açık anonim ortaklıkların sermaye
tarihindeki mevcut paylara dağıtılır.
artırımlarında,
bedelsiz
paylar
artırım
Halka açık anonim ortaklıklar; yönetim, denetim veya sermaye bakımından dolaylı veya
dolaysız olarak ilişkili bulunduğu diğer bir teşebbüs veya şahısla emsallerine göre bariz
şekilde farklı fiyat, ücret ve bedel uygulamak gibi örtülü işlemlerde bulunarak karını
ve/veya mal varlığını azaltamaz.
______________________________________________________________________
TSPAKB
93
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
3.4.2.1. TTK’na Tabi Anonim Şirketlerde Kar Dağıtımı
TTK’ya tabi şirketlerde kar payı dağıtımı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Dönem Ticari Karı
(-) Kurumlar Vergisi ve Diğer Yasal Yükümlülükler
Net Dönem Karı (Vergiden Sonraki Kar)
(-) Geçmiş Yıl Zararları
(-) I.Tertip Kanuni Yedek Akçe (TTK 466/I)
Safi karın yirmide biri (Ödenmiş esas sermayenin beşte birini buluncaya kadar)
(-) İşletmede Bırakılması Zorunlu Fonlar
Dağıtılabilir Net Dönem Karı
(-) Ortaklara Birinci Temettü (TTK 466/III)
(Pay sahiplerine ödenmiş sermayenin % 5'i oranında ödenir.)
(-) Ana sözleşme hükümlerince kuruculara, intifa senedi sahiplerine, yönetim
kurulu üyelerine, personele dağıtılan kar payı
(-) Ortaklar İkinci Temettü
(-) II. Tertip Kanuni Yedek Akçe
Birinci temettü ayrıldıktan sonra pay sahipleri ile kara iştirak eden diğer kimselere
dağıtılması kararlaştırılan kısmın onda biri (TTK Md.466/III)
(-) İhtiyari Yedek Akçeler (Statü Yedekleri, Diğer Yedekler, Olağanüstü Yedekler)
TTK’nın 469’uncu maddesinde kanuni ve ihtiyari yedek akçelerle kanun ve esas
mukavele hükmünce ayrılması gerekli diğer paralar safi kardan ayrılmadıkça kar payı
dağıtılamayacağı ifade edilmiştir. Buna göre kar dağıtımından önce bu yükümlülüklerin
yerine getirilmesi gerekmektedir.
Dönem Ticari Kârı: Şirketlerin
yükümlülüklerden önceki kardır.
gelir
tablosunda
yer
alan
vergi
ve
yasal
Dönem Net Kârı: Dönem ticari karından hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülükler
düşülerek dönem net karına ulaşılır. Ancak verginin üzerinden hesaplandığı matrah -mali
kar- dönem ticari karından farklıdır. Bir başka deyişle vergi, mali kar üzerinden
hesaplanmakta, kar dağıtımında ise mali kar değil ticari kar dikkate alınmaktadır.
Ticari kar ile mali kar arasında vergi muafiyet ve istisnaları ile vergi açısından kabul
edilmeyen giderler nedeniyle fark oluşmaktadır. Dönem ticari karına/karından vergi
kanunları çerçevesinde gerekli eklemeler ve indirimler yapıldıktan sonra bulunan matrah
üzerinden hesaplanan vergi ile diğer yasal yükümlülükler düşüldükten sonra dönem net
karına ulaşılır.
Geçmiş Yıl Zararları: Dönem ticari karından vergi ve diğer yasal yükümlülükler
düşüldükten sonra bulunan dönem net karından varsa geçmiş yıllar zararı indirilir.
I. Tertip Kanuni Yedek Akçe: TTK'nın 466/I fıkrasında her yıl safi karın yirmide birinin
ödenmiş esas sermayenin beşte birini buluncaya kadar umumi yedek akçe olarak
ayırmalarının zorunlu olduğunu düzenlemiştir. TTK kanuni yedek akçe için “ödenmiş
sermayenin beşte birine kadar” gibi bir sınır çizmiş olmakla birlikte aynı maddede bu
sınıra birtakım istisnalar getirmiştir. TTK 466/II’ye göre kanuni sınıra ulaştıktan sonra
dahi bu akçeye aşağıdaki paralar eklenir.
- Hisse senedi ihraç primleri
- Hisse senedi iptal karları
______________________________________________________________________
TSPAKB
94
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
- İkinci tertip yedek akçe
İşletmede Bırakılması Gereken Fonlar: Mevzuat gereği dönem karından işletmede
bırakılması gereken ihtiyat ve karşılıklardır. İşletmenin mali yapısını güçlendirmek
amacıyla oluşturulan fonlardır (finansman fonu, yenileme fonu vb.).
Ortaklara Birinci Kâr Payı : TTK’na göre pay sahiplerine %5 oranında kar payı ödenir.
Ana sözleşmede tanınan ayrıcalıklar saklı kalmak kaydıyla her pay sahibi kara sermaye
payı oranında katılır. Ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa kar payının
hesaplanmasında esas sermayeye mahsuben ortağın şirkete yaptığı ödemeler esas
alınır. (TTK m 455-456) Yukarıda da belirtildiği üzere kanuni ve ihtiyari yedek akçelerle
kanun ve esas mukavele hükmünce ayrılması gerekenler ayrılmadıkça kar payı
dağıtılamaz.
Diğer Kişilere Dağıtılacak Kâr Payı: Ortaklara birinci temettü dağıtıldıktan sonra esas
sözleşmedeki hükümlere göre diğer kişilere de (yönetim kurulu üyeleri, personel vb.)
kar payı ödemesi yapılır.
Ortaklara İkinci Kâr Payı: Ortaklara dağıtılmasına karar verilen ikinci tertip kar
payıdır.
İkinci Tertip Kanuni Yedek Akçe: Birinci temettü ayrıldıktan sonra pay sahipleri ile
kara iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılan kısmın onda biridir (TTK
Md.466/III).
Bunların dışında ihtiyari yedek akçe ayrılabilir.
3.4.2.2. Halka Açık Şirketlerde Kar Dağıtımı
Sermaye Piyasası Kanununa tabi olan halka açık anonim ortaklıkların, temettü, temettü
avansı ve oydan yoksun hisse senedi (OYHS) sahiplerine kâr payı dağıtımında ve
temettüün korunmasında uyacakları esaslar Kurulun Seri:IV, No:27 sayılı Sermaye
Piyasası Kanununa Tabi Olan Halka Açık Anonim Ortaklıkların Temettü ve Temettü
Avansı Dağıtımında Uyacakları Esaslar Hakkında Tebliğ (Tebliğ) ile düzenlenmiştir.
3.4.2.2.1. Hisse Senetleri Borsada
Temettü Oranı ve Temettü Dağıtımı
İşlem
Görmeyen
Ortaklıklarda
Birinci
Ortaklıkların esas sözleşmelerinde birinci temettü oranının gösterilmesi zorunludur.
Ortaklıkların birinci temettü tutarı, hesap dönemi kârından kanunlara göre ayrılması
gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali ödemeler ve varsa geçmiş yıl zararları
düşüldükten sonra kalan dağıtılabilir kârın %20’sinden az olamaz.
Hisse senetleri borsada işlem görmeyen anonim ortaklıkların birinci temettüü nakden
dağıtmaları esastır. Ancak, bu ortaklıklardan Seri:IV, No:39 sayılı İhraçcıların Muafiyet
Şartlarına ve Kurul Kaydından Çıkarılmalarına İlişkin Esaslar Tebliğ’de yer alan bağımsız
denetim muafiyeti kapsamına girmeyenler, birinci temettüü nakden ve/veya hisse senedi
biçiminde dağıtabilirler. Birinci temettüü kısmen veya tamamen hisse senedi biçiminde
dağıtmak isteyen ortaklıkların, ortaklarından Tebliğ’de belirtilen koşullar ve süreler içinde
talep toplamaları zorunludur. Talep toplama süresi en az 15 gün olmalıdır. Talepte
bulunmayan ve/veya bulunamayan ortakların iradeleri temettüün nakden ödenmesi
şeklinde değerlendirilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
95
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Hisse senetlerine ilişkin temettü, kıstelyevm esası uygulanmaksızın hesap dönemi sonu
itibarıyla mevcut payların tümüne, bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın
dağıtılır.
Esas sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri sermaye artırımının
tescil edildiği hesap dönemi itibarıyla temettüe hak kazanır.
Kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri, yeni pay alma
hakkına ilişkin sirkülerin yayımlandığı hesap dönemi itibarıyla temettüe hak kazanır. Bu
ortaklıkların nakdi sermaye artırımı nedeniyle ihraç edecekleri hisse senetlerinin satış
süresi içinde hesap dönemi sona ererse, hesap döneminin son gününü takip eden
tarihten başlamak üzere, hisse senetleri geçmiş hesap dönemlerine ilişkin kâr payı
kuponları iptal edilerek satılır.
3.4.2.2.2. Hisse Senetleri Borsada İşlem Gören Ortaklıklarda Birinci Temettü
Oranı Ve Temettü Dağıtımı
Ortaklıkların esas sözleşmelerinde birinci temettü oranının gösterilmesi zorunludur.
Ortaklıkların birinci temettü tutarı, hesap dönemi kârından kanunlara göre ayrılması
gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali ödemeler ve varsa geçmiş yıl zararları
düşüldükten sonra kalan dağıtılabilir kârın %20’sinden az olamaz.
Yatırım ortaklıklarının dağıtılabilir kar tutarının hesaplanmasında, gerçekleşmemiş
sermaye kazançları (değer artışları) dikkate alınmaz.
Hisse senetleri borsada işlem gören anonim ortaklıklar, genel kurullarının alacağı karara
bağlı olarak temettüü;
a) Tamamen nakden dağıtma,
b) Tamamen hisse senedi olarak dağıtma,
c) Belli oranda nakit belli oranda hisse senedi olarak dağıtarak kalanını ortaklık
bünyesinde bırakma,
d) Nakit ya da hisse senedi olarak dağıtmadan ortaklık bünyesinde bırakma
konusunda serbesttir.
Kurul, bu ortaklıklara genel kurul gündemleri ilan edilinceye kadar, bir önceki dönemin
kârından ayrılacak birinci temettüü nakden dağıtma zorunluluğu getirebilir.
Ancak, bir önceki döneme ilişkin birinci temettü dağıtımını gerçekleştirmeden sermaye
artırımı yapan ve artırımı temsil eden hisse senetleri Borsada eski ve yeni olarak iki ayrı
sırada işlem gören ortaklıklardan, dönem sonunda elde ettikleri kardan temettü
dağıtmak isteyenler birinci temettüü nakden dağıtmak zorundadırlar.
Şirket genel kurullarının birinci temettüün dağıtılmamasına karar vermeleri durumunda,
bu tutar hesaplanıp ayrıldıktan sonra olağanüstü yedek akçelere eklenir.
Hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların, temettü ödemeleri ortakların
çoğunluğunun kolaylıkla ulaşabileceği, biri ortaklık merkezi olmak üzere en az üç
merkezde ve Takasbank’ta yapılır.
Hisse senetlerine ilişkin temettü kıstelyevm esası uygulanmaksızın hesap dönemi sonu
itibarıyla mevcut payların tümüne, bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın
dağıtılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
96
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Esas sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri sermaye artırımının
tescil edildiği hesap dönemi itibarıyla temettüe hak kazanır.
Kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri, yeni pay alma
hakkına ilişkin sirkülerin yayımlandığı hesap dönemi itibarıyla temettüe hak kazanır. Bu
ortaklıkların nakdi sermaye artırımı nedeniyle ihraç edecekleri hisse senetlerinin satış
süresi içinde hesap dönemi sona ererse, hesap döneminin son gününü takip eden
tarihten başlamak üzere, hisse senetleri geçmiş hesap dönemlerine ilişkin kâr payı
kuponları iptal edilerek satılır.
3.4.2.2.3. Temettü Dağıtım Zamanı
Temettü dağıtımı, ortaklıklarca hesap dönemini izleyen 5’inci ayın sonuna kadar
tamamlanmak zorundadır. Temettü ödemesinin tamamlanması için;
a) Temettüün tamamı nakden dağıtılacaksa, temettüünü tahsil etmek için ilgili
kuponlarıyla temettü dağıtım adreslerine başvuran ortaklara nakden veya hesaben
ödemenin yapılması,
b) Hisse senedi olarak dağıtılacaksa, temettüün sermayeye ilavesi nedeniyle ihraç
edilecek hisse senetlerinin Kurulca kayda alınması ve kayıt sonrası işlemlerin
tamamlanarak temettü karşılığı dağıtılacak hisse senetlerinin;
-Kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıklarda hesap dönemini izleyen 5’inci ayın
sonuna kadar,
-Esas sermaye sistemindeki ortaklıklarda ise sermaye artırımının tescilinin hesap
dönemini izleyen 5’inci ayın sonuna kadar,
tamamlanarak teslime hazır hale getirilmesi,
c) (a) ve (b) bentlerindeki seçeneklerin birlikte kullanılması durumunda ise, anılan
bentlerde belirtilen işlemlerin ayrı ayrı ancak hesap dönemini izleyen 5’inci ayın sonuna
kadar yerine getirilmesi şarttır.
Hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların Kurula, temettüün sermayeye ilave
edilmesi nedeni ile ihraç edilecek hisse senetlerinin kayda alınması talebiyle yapacakları
başvuruların, hesap dönemini izleyen 4’üncü ayın sonuna kadar yapılması zorunludur.
Temettü dağıtımına başlanılmasından sonra temettüünü almak için temettü dağıtım
adreslerine başvuran ortaklara, zaman aşımı süresi içinde başvurmaları durumunda,
temettü ödemesi yapılması şarttır.
Yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, katılma, kurucu ve adi intifa
senedi sahiplerine, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya
kurumlara kar payı dağıtılabilmesi ve çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi
kişi ve/veya kurumlara bağışta bulunulabilmesi için ortaklık esas sözleşmesinde hüküm
bulunması gerekir.
Halka açık anonim ortaklıkların çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi
ve/veya kurumlara bağışta bulunmaları veya kârdan pay ayırmaları durumunda, Seri:XI,
No:1 sayılı Tebliğde yer alan önemlilik kavramı dikkate alınarak;
a) Bu ödemelerin, Kanunun 15’inci maddesinin son fıkrası kapsamına girebilecek
sonucu doğurmaması,
b) Yıl içinde yapılanlar dahil bağışların, genel kurulda ortakların bilgisine
sunulması,
______________________________________________________________________
TSPAKB
97
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
c) Seri:VIII, No:20 sayılı Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar
Tebliği çerçevesinde gerekli özel durum açıklamalarının yapılması ve Borsa Günlük
Bülteninde ilan edilmesi zorunludur.
3.4.2.2.4. Temettü Dağıtımında İmtiyaz
Temettü dağıtımında imtiyaz, dağıtılabilir kârın, birinci temettü dağıtıldıktan sonraki
kısmı için tanınabilir. OYHS sahipleri diğer ortaklarla birlikte payları oranında birinci
temettüü aldıktan sonra kalan kardan, pay başına düşen birinci temettüün bu senetlerin
imtiyazına ilişkin olarak esas sözleşmede belirtilen oranında kar payı alırlar.
Yasa hükmü ile ayrılması gereken yedek akçeler ayrılmadıkça, esas sözleşmede pay
sahipleri için belirlenen birinci temettü ve OYHS sahipleri için belirlenen kar payı nakden
ve/veya hisse senedi biçiminde dağıtılmadıkça; başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla
kar aktarılmasına ve temettü dağıtımında imtiyazlı pay sahiplerine, katılma, kurucu ve
adi intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere,
çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara kâr payı
dağıtılmasına karar verilemez. Ayrıca kardan ikinci temettü dağıtılması halinde
OYHS’lerinin diğer paylar gibi sermaye payları oranında eşit yararlanma hakları vardır.
3.4.2.2.5. Birinci Temettü Tutarının Eksik Dağıtılmasında Sorumluluk
Ortaklıkların birinci temettü tutarını eksik olarak dağıtmaları durumunda, Kurul bu
ortaklıklara eksik dağıtılan temettü tutarının, dağıtım zamanının esas alınarak, Merkez
Bankasının kısa vadeli avanslar için uyguladığı faiz oranı üzerinden hesaplanacak faiz
tutarı ile birlikte nakden veya olağanüstü yedek akçelerin sermayeye ilave edilmesi
suretiyle hisse senedi şeklinde dağıtılması zorunluluğunu getirebilir. Eksik temettü
dağıtımından zarar görenlerin, yasal koşullar oluştuğu takdirde, eksik temettü
dağıtımından dolayı yönetim kurulu üyelerinin hukuki sorumluluğu için yasal yollara
başvurma hakları saklıdır.
3.4.2.3. Temettü Avansı Dağıtım Esasları
3.4.2.3.1. Temettü Avansı Dağıtım Kararı
Ortaklıklar, sermaye piyasası mevzuatına uygun olarak düzenlenmiş ve bağımsız sınırlı
denetlemeden geçmiş 3, 6 ve 9 aylık dönemler itibarıyla hazırladıkları ara mali
tablolarında yer alan karları üzerinden nakit temettü avansı dağıtabilirler. Kurul, temettü
avansı dağıtacak ortaklıkların ara mali tablolarının bağımsız özel denetlemeye tabi
tutulmasını isteyebilir.
Temettü avansı dağıtmak isteyen ortaklıkların esas sözleşmelerinde hüküm bulunması
ve genel kurul kararıyla ilgili yılla sınırlı olmak üzere yönetim kuruluna yetki vermeleri
zorunludur. Anılan genel kurul toplantısında, dağıtılacak temettü avansının, ilgili hesap
dönemi sonunda yeterli kar oluşmaması veya zarar oluşması durumlarında, bir önceki
yıla ait bilançoda yer alan olağanüstü yedek akçelerden ya da olağanüstü yedek akçe
tutarının zararı karşılamaya yeterli olmaması durumunda temettü avansı karşılığında
alınan teminatın paraya çevrilip gelir kaydedilerek bu tutardan mahsup edileceği
hususunun da karara bağlanması gerekmektedir. Yönetim kuruluna genel kurul
tarafından temettü avansı dağıtımı için yetki verildiği takdirde, yönetim kurulu
tarafından, ilgili hesap döneminde her 3 aylık dönemi izleyen 6 hafta içerisinde temettü
avansı dağıtma veya dağıtmama konusunda bir karar alınması zorunludur. Söz konusu
______________________________________________________________________
TSPAKB
98
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
yönetim kurulu kararı Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar Tebliği
kapsamında kamuya açıklanır.
3.4.2.3.2. Dağıtılacak Temettü Avansı Tutarının Hesaplanması
Dağıtılacak temettü avansı, ara dönem karından kanunlara ve esas sözleşmeye göre
ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali karşılıklar ve varsa geçmiş yıllar
zararlarının tamamı düşüldükten sonra kalan kısmın yarısını geçemez. Yatırım
ortaklıklarının ara dönem karının hesaplanmasında gerçekleşmemiş sermaye kazançları
(değer artışları) dikkate alınmaz.
Bir hesap döneminde verilecek toplam temettü avansı tutarı bir önceki yıla ait dönem
karının kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi,
fon ve mali karşılıklar ve varsa geçmiş yıllar zararları düşüldükten sonra kalan kısmının
yarısını ve genel kurulca onaylanan yıl sonu bilançosunda yer alan olağanüstü yedek
akçe tutarını aşamaz. Olağanüstü yedek akçe tutarına ilişkin sınır, ortaklığın geçmiş iki
yıllık mali tablolarında vergi öncesi dönem karı elde etmiş olması ve dağıtılacak temettü
avansı tutarının tamamının, yıl sonunda zarar oluştuğu veya oluşan karın dağıtılan
temettü avansını karşılamaya yetmediği takdirde, geçmiş yıl olağan yedek akçe
tutarından karşılanamayan kısmın karşılanmasında kullanılmak üzere ortaklık lehine
Kurulca belirlenecek esaslar dahilinde teminat altına alınması şartıyla uygulanmayabilir.
Yatırım ortaklıklarında ayrıca bir önceki yıla ait dönem kârının hesaplanmasında
gerçekleşmemiş sermaye kazançları (değer artışları) dikkate alınmaz.
Aynı hesap dönemi içinde birden fazla temettü avansı ödemesi yapıldığı takdirde, sonraki
ara dönemlerde ödenecek temettü avansları hesaplanırken önceki ara dönemlerde
ödenen temettü avansları indirilir.
Önceki hesap döneminde ödenen temettü avansları mahsup edilmeden, sonraki hesap
dönemlerinde ilave temettü avansı verilemez ve temettü dağıtılamaz.
İmtiyazlı pay sahiplerine, OYHS sahiplerine ve ortaklar dışında kardan pay alan kişi
ve/veya kurumlara temettü avansı dağıtılamaz.
Hisse senetleri halka arz yoluyla satılan bankaların, temettü avansı dağıtmak istemeleri
halinde, birinci temettüü Kurul düzenlemelerine uygun şekilde ayırmaları ve bankacılık
mevzuatı çerçevesinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumundan izin almaları
zorunludur.
3.4.2.3.3. İlan ve Bildirim Esasları
Temettü avansı dağıtacak olan ortaklıkların ilgili ara dönemi izleyen 6 hafta içerisinde
ayrıntılı ara mali tablolarını, temettü avansı dağıtım tablosunu ve bağımsız sınırlı veya
özel denetleme raporunu Kurula göndermeleri ve iki gazetede ilan ettirmeleri
zorunludur. Hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıklar, söz konusu belgeleri Borsaya
da göndermek zorundadırlar.
3.4.2.3.4. Temettü Avansı Dağıtım Zamanı
Temettü avansının dağıtımına, ara mali tabloları ile temettü avansı dağıtım tablosunun
bağımsız sınırlı veya özel denetleme raporu ile birlikte Kurula gönderildiği tarihten asgari
4 hafta azami 6 hafta sonra başlanması zorunludur. Ancak, Kurul bilanço ve gelir
tablolarını denetleme ve düzeltme yetkisi çerçevesinde veya temettü avansı dağıtacak
______________________________________________________________________
TSPAKB
99
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
ortaklıkların hesap dönemi içinde sermaye artırımı yapmaları durumunda, sermaye
artırımı işlemleri tamamlanıncaya kadar temettü avansı dağıtım tarihini erteleyebilir.
3.4.2.3.5. Temettü Avansı Ödemeleri
Temettü avansı, dağıtım tarihi itibarıyla mevcut payların tümüne bunların ihraç ve iktisap
tarihleri dikkate alınmaksızın dağıtılır. Esas sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen
hisse senetleri sermaye artırımının tescil edildiği hesap dönemi, kayıtlı sermaye
sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri ise yeni pay alma hakkına ilişkin
sirkülerin yayımlandığı hesap dönemi itibarıyla temettü avansına hak kazanırlar.
Bir hesap dönemi içerisinde temettü avansı dağıtan ve ardından sermaye artırımı
gerçekleştiren ortaklık, daha sonra tekrar bir temettü avansı dağıtmak istediğinde,
aşağıda belirtilen esaslar uygulanır.
a) Sermaye artırımı sonrasında yapılacak yeni bir temettü avansı ödemesinde, sermaye
artırımı nedeniyle ihraç edilen ve yapılacak temettü avansı ödemesine hak kazanan yeni
tertip hisse senedi sahiplerine öncelik verilir.
b) Söz konusu öncelik, eski ve yeni tertip hisse senedi sahiplerinin dönem içinde aldıkları
toplam temettü avans tutarları eşitleninceye kadar devam eder.
c) Eski ve yeni tertip hisse senedi sahiplerinin hesap dönemi içerisinde aldıkları toplam
temettü avansı tutarı eşitlendikten sonra, kalan temettü avansı tutarı veya bir sonraki ara
hesap döneminde ödenecek temettü avansı tutarı mevcut pay sahiplerine eşit olarak
dağıtılır.
Hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların temettü avansı ödemeleri, ortakların
çoğunluğunun kolaylıkla ulaşabileceği, biri ortaklık merkezi olmak üzere en az üç
merkezde ve Takasbank’ta yapılır.
3.4.2.3.6. Temettü Avansı Dağıtımında Sorumluluk
Yönetim kurulu üyeleri ve temsilcisi oldukları tüzel kişiler, şirket denetçileri, bağımsız
denetimi yapanlar ve bağlı oldukları gerçek ve tüzel kişiler, ara dönem bilanço ve gelir
tablolarının gerçeği yansıtmamasından veya mevzuat ile muhasebe ilke ve kurallarına
uygun olarak düzenlenmemiş olmasından doğan zararlar için şirkete, pay sahiplerine,
şirket alacaklılarına ve ayrıca doğrudan doğruya olmak üzere temettü avansının
kararlaştırıldığı veya ödendiği bilanço yılı içinde pay senedi iktisap etmiş bulunan kişiler
ile üçüncü kişilere karşı müteselsilen sorumludurlar.
Hukuki sorumluluk doğuran hallerin varlığı halinde, pay sahipleri, yönetim kurulu
üyeleri, denetçiler ve Kurul tarafından iptal davası açılabilir.
3.4.2.3.7. Tahsil Edilmeyen Kar Payı Ve Temettü Avansı Bedellerinin Zaman
Aşımına Uğraması
Ortaklar ve kara katılan diğer kimseler tarafından tahsil edilmeyen kar payı bedelleri ile
ortaklar tarafından tahsil edilmeyen temettü avansı bedelleri dağıtım tarihinden itibaren
beş yılda zaman aşımına uğrar.
3.4.3. İhraççıların Muafiyet
Çıkarılmalarına İlişkin Esaslar
Şartlarına
ve
Kurul
Kaydından
Kanun kapsamına giren ihraçcılardan; anonim ortaklık niteliğini haiz olmayanlar,
sermaye piyasası araçlarını halka arz etmeyenler, aktif toplamı, brüt satış hasılatı, ihraç
______________________________________________________________________
TSPAKB
100
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
veya halka arz tutarı Kurulun belirleyeceği miktardan az olanlar veya diğer sermaye
piyasası araçlarını ihraç veya halka arz edenler Kurulca bu Kanuna tabi olmalarından
kaynaklanan yükümlülüklerinden kısmen veya tamamen muaf tutulabilirler. Bu muafiyet
şartları, ihraçcıların Kurul kaydından çıkma veya çıkarılma esasları ile halka arz
işlemlerinden kısmen muafiyet şartları tebliğlerle belirlenir. (SPKn Md. 11/4)
İhraçcıların Kanun’a tabi olmalarından kaynaklanan yükümlülüklerden muaf tutulabilme
şartları ile ihraçcıların Kurul kaydından çıkarılma esasları Kurulun Seri:IV, No:39 sayılı
“İhraçcıların Muafiyet Şartlarına ve Kurul Kaydından Çıkarılmalarına İlişkin Esaslar
Tebliği (Tebliğ)” ile düzenlenmiştir. Bu Tebliğ ile düzenlenen muafiyet ve Kurul
kaydından çıkarılmaya ilişkin hükümler; Tebliğde belirtilen istisnalar dışında, payları
borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıklar ve hisse senetleri borsada işlem
görmeyen kayıtlı sermaye sistemine tabi halka açık anonim ortaklıklar hakkında
uygulanmaz.
Kurulun belirleyeceği şartları taşıyan halka açık anonim ortaklıklara tanınan muafiyetler
aşağıda belirtilmiş olup, bağımsız denetim muafiyeti ile kar dağıtım muafiyetinden
yararlanılabilmesi için ortaklıklarca Kurula başvurulması ve taleplerinin uygun görülmesi
gerekmektedir.
-
Bağımsız denetim muafiyeti.
Kâr dağıtımı muafiyeti.
İzahname düzenleme muafiyeti.
Bağımsız denetim muafiyeti
Halka açık anonim ortaklıklardan,
a) Kurulca belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanmış, genel kurul onayından
geçmiş son yıllık mali tablolarına göre aktif toplamı 2012 yılı için 8.150.000 TL’yi
aşmayanlar veya,
b) Başvuru tarihinden itibaren, Kurulca belirtilen standartlara uygun olarak hazırlanmış,
genel kurul onayından geçmiş son iki yıllık mali tablolarına göre brüt satış hasılatı 2012
yılı için 475.000 TL’nin altında kalanlar veya,
c) Sermayelerinin %95’i veya fazlası en fazla elli ortağa ait olanlar,
talep üzerine, Kurul tarafından başvurunun yapıldığı tarihteki hesap dönemi mali
tabloları için bağımsız denetim yükümlülüğünden muaf tutulabilirler.
Halka açık anonim ortaklıkların bağımsız denetim muafiyetinden yararlanmaları halinde,
izleyen hesap dönemlerinde muafiyet koşullarının devam etmesi durumunda bağımsız
denetim muafiyeti söz konusu hesap dönemleri için de geçerlidir.
Ortaklıkların, rüçhan hakları kısıtlanarak sermaye artırımı suretiyle veya mevcut
ortaklarca paylarının halka arz olunması, pay dışındaki sermaye piyasası araçlarının
ihracı ve ortaklıkların devir, birleşmesi veya bölünmesi hallerinde, bağımsız denetim
yaptırma yükümlülüğünden muafiyet hükmü uygulanmaz.
Pay dışında sermaye piyasası aracı ihraç edecek halka açık olmayan ortaklıklar,
kendilerine veya ihraç edecekleri sermaye piyasası araçlarına ilişkin derecelendirme notu
bulunması ve derecelendirme kuruluşunun, derecelendirme notuna esas teşkil eden
bilgileri vade boyunca yılda en az bir seferden az olmamak üzere ve ihtiyaç halinde
düzenli olarak gözden geçirmesi, gözden geçirmenin sonucuna bağlı olarak
derecelendirme çalışmasını yeniden değerlendirmek suretiyle verilen notu zamanında
güncellemesi ve halka arz edilen sermaye piyasası araçlarının bulunması halinde kamuya
______________________________________________________________________
TSPAKB
101
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
açıklaması koşullarıyla, ihraç için başvuru sırasında Kurula verilecek, izahnamede ilan
edilecek ve sermaye piyasası aracı itfa edilinceye kadar kamuya açıklanması zorunlu
tutulan ara dönem finansal tablolarının özel veya sınırlı bağımsız denetimden geçirilmesi
yükümlülüklerinden talep üzerine Kurulca muaf tutulabilirler.
Kâr dağıtım muafiyeti
Halka açık anonim ortaklıklar, Kurul düzenlemelerine göre hesaplanan dağıtılabilir birinci
temettü tutarının, genel kurula sunulacak son yıllık mali tablolarına göre esas
sermaye/çıkarılmış sermayenin %5'inden daha düşük olması veya söz konusu mali
tablolara göre net dağıtılabilir dönem kârının 2012 yılı için 68.000 TL’nin altında olması
hallerinde, ilgili hesap dönemleri için birinci temettü dağıtmayabilir.
Ancak, bu düzenleme çerçevesinde göre dağıtılmayan temettü, daha sonraki dönemlerde
yapılacak muafiyet hesaplamalarında temettü kalemi olarak dikkate alınır.
Payları GİP’te işlem gören ortaklıklar, Kurul kaydına alındıkları tarihi izleyen üç hesap
dönemi boyunca birinci temettüü dağıtmayabilir."
İzahname düzenleme muafiyeti
İhraççılar;
a) Kamuyu aydınlatma amacıyla, gerekli bilgileri içeren ve örneği Kurulca belirlenen bir
duyuru metninin ilan edilmesi şartıyla, sermaye piyasası araçlarının, Kurulun birleşme ve
bölünme işlemlerine ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde bir birleşme, devir, bölünme,
aktifin bir kısmının devri ya da ayni sermaye konulması nedeniyle ihraç edilmesi
durumunda,
b) Kamuyu aydınlatma amacıyla, gerekli bilgileri içeren ve örneği Kurulca belirlenen bir
duyuru metninin ilan edilmesi şartıyla, temettüün hisse senedi olarak dağıtımı da dahil
olmak üzere bedelsiz hisse senetleri ihraç edilmesi durumunda,
c) Bir ortaklığın sermayesini değiştirmeyecek şekilde Kurulun hisse senetlerinin şekil
şartlarına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde yapılan kupür birleştirilmesine,
bölünmesine, tertip birleştirmesine konu hisse senetleri olması durumunda,
ç) Sermaye piyasası araçlarının tahsisli satışında,
d) Sermaye piyasası araçlarının sadece nitelikli yatırımcılara yönelik yapılan satışında,
e) İzahnamenin ve gerekli diğer dokümanların önceden yayımlanmış olması şartıyla ilgili
Tebliğ hükümleri çerçevesinde hisse senedi ile değiştirilebilir tahvillerin hisse senedi ile
değiştirilmesi amacıyla gerçekleştirilen hisse senedi ihraçlarında,
izahname düzenleme yükümlülüğünden muaftırlar.
Ancak yukarıdaki (ç) ve (d) bentleri uyarınca izahname düzenleme yükümlülüğünden
muaf olarak tahsisli ve nitelikli yatırımcılara satılan pay dışındaki sermaye piyasası
araçlarının, Kanun’un 3’üncü maddesinde yer alan halka arz tanımı kapsamına girecek
şekilde yeniden satışa sunulmaları halinde izahname ve sirküler düzenlenmesi
zorunludur.
İhraççıların, ihraç ettikleri sermaye piyasası aracının toplam satış bedelinin 3.300.000
TL’nin altında olması durumunda, kamuyu aydınlatma amacıyla, gerekli bilgileri içeren
ve örneği Kurulca belirlenen duyuru metinlerinin ilan edilmesi şartıyla, söz konusu
ihraççılar Kurulca izahname düzenleme yükümlülüğünden muaf tutulabilirler. İzahname
düzenleme muafiyetine ilişkin toplam satış bedeli limiti, 12 aylık süre içerisindeki ihraçlar
dikkate alınarak hesaplanır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
102
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Nitelikli yatırımcılara yapılan satışlardaki muafiyet;
Payları Kurul kaydında bulunmayan ve sadece borçlanma aracı ihracı nedeniyle
yukarıdaki (d) bendi kapsamında izahname düzenleme yükümlülüğünden muaf
ihraççılar, Kurulun yıllık ve ara dönem finansal raporlama ile bu raporların Kurula ve
borsaya bildirim yükümlülükleri ve bu finansal raporlara yönelik bağımsız denetim
yükümlülüklerinden muaftırlar.
Halka açık anonim ortaklıkların Kurul kaydından çıkarılması
Halka açık anonim ortaklıklardan,
a) Başvuru tarihinden itibaren geçmiş iki yıl içerisinde; ortak sayısının 200’ün
altında olduğunu veya esas sermaye/çıkarılmış sermayesinin %95’i veya daha fazlasının
en fazla yirmi ortağa ait olduğunu; pay sahipleri defteri, genel kurul katılanlar cetveli,
kâr dağıtımına ilişkin muhasebe kayıt ve belgeler, kuruluş ve sermaye artırımına ait
kayıt ve belgeler ile benzeri belge ve işlemlere dayanarak, mahkeme kararı ile tespit
ettirenler veya,
b) Başvuru tarihinden itibaren, Kurulca belirtilen standartlara uygun olarak
hazırlanmış, genel kurul onayından geçmiş, son iki yıllık mali tablolarına göre aktif
toplamının 4.100.000 TL’nin altında kaldığını özel amaçlı bağımsız denetim raporu ile
tespit ettirenler veya,
c) Başvuru tarihinden itibaren, Kurulca belirtilen standartlara uygun olarak
hazırlanmış, genel kurul onayından geçmiş son iki yıllık mali tablolarına göre brüt satış
hasılatının, esas faaliyetinden herhangi bir gelir elde etmemesi durumunda diğer
faaliyetlerden elde edilen gelir ve karlarının 340.000 TL’nin altında kaldığını özel amaçlı
bağımsız denetim raporu ile tespit ettirenler,
talep üzerine ve Kurul’un uygun görmesi halinde Kurul kaydından çıkarılabilirler.
Kurul, gerekli gördüğü takdirde, yukarıdaki bentlerde yer alan şartları taşıyan halka açık
anonim ortaklıklar ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan münfesih olup olmadığına ilişkin
görüş almak kaydıyla son durum itibariyle sermayesi Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın
belirlediği asgari sermaye tutarının altında kalan halka açık anonim ortaklıkları,
mahkeme kararı veya özel amaçlı bağımsız denetim raporu tespiti şartını aramaksızın
resen Kurul kaydından çıkarabilir.
Kurul kaydından çıkarılan ortaklıklar, ortak sayısının 250'yi aşması, aktif toplamının
4.100.000,- TL'yi aşması, sermayesinin %95'i veya daha fazlasının yirmiden fazla ortağa
ait hale gelmesi ve brüt satış hasılatının 340.000 TL'yi aşması hallerinin tamamının
gerçekleşmesi durumunda, bu durumun öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içinde kayda
alınmak üzere Kurula bildirimde bulunmak zorundadırlar.
Halka açık anonim ortaklıkların son bilanço aktif toplamının en az %15’inin tahsisi
suretiyle veya tüzel kişilikleri sona erdirilerek kurulan yeni ortaklık veya ortaklıklar Kurul
kaydına alındıkları tarihten itibaren 3 yıl süre ile bu maddede belirtilen muafiyet
koşullarından yararlanmak suretiyle Kurul kaydından çıkamazlar.
Hisse senedi dışındaki menkul kıymetlerini ihraç etmeleri nedeniyle, Kurul kaydına alınan
ihraçcılar, itfayı veya itfa yerine geçecek zorunlu işlemlerin gerçekleştirilmesini müteakip
Kurula başvurmaları halinde kayıttan çıkarılırlar.
Bu Tebliğ hükümlerine göre, Kurul kaydından çıkarılan halka açık anonim ortaklıklar,
Kurul tarafından kamuya duyurulur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
103
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
3.4.4. Birleşme İşlemlerine İlişkin Esaslar
Ortaklık devralma veya yeni ortaklık kurulması yoluyla birleşme işlemlerinde taraflardan
en az birinin halka açık anonim ortaklık olması durumunda, birleşme işlemlerinde
uyulacak esaslar Kurulun Seri:I, No:31 Birleşme İşlemlerine İlişkin Esaslar Tebliği ile
düzenlemiştir.
Bu tebliğe göre;
Birleşme, ortaklık devralma yoluyla veya yeni ortaklık kurulması yoluyla birleşmeyi;
Ortaklık Devralma Yoluyla Birleşme, en az bir ortaklığın, aktif ve pasifini bir bütün
olarak başka bir ortaklığa devrederek, tasfiyesiz infisah etmesi, devralan ortaklığın
hisselerinden devrolan ortaklığın ortaklarına verilmesi ve devralan ortaklığın tüzel
kişiliğini devam ettirmesini;
Yeni Ortaklık Kurulması Yoluyla Birleşme, iki veya daha çok ortaklığın tasfiyesiz
infisah yoluyla, tüzel kişiliklerini sona erdirerek aktif ve pasiflerini bir bütün olarak
birleştirmek suretiyle kurulacak yeni bir ortaklığa devretmeleri ve yeni kurulan ortaklığın
hisselerinin sona eren ortaklıkların ortaklarına hisseleri oranında verilmesini;
Birleşme Oranı, birleşmede kullanılacak yöntem esas alınarak hesaplanan oranı,
Değiştirme Oranı, birleşmeye taraf ortaklıkların ortaklarının, birleşme oranı dikkate
alınarak, birleşme sonucunda, mevcut bir paya karşılık alacakları pay oranını,
Tam Bölünme, bölünen ortaklığın malvarlığının tümünün mevcut veya yeni kurulacak
en az iki ortaklığa geçmesini, tam bölünme neticesinde bölünen ortaklığın ortadan
kalkmasını ve bölünen ortaklığın ortaklarının devralan ortaklıkların ortağı olmasını,
Kısmi Bölünme, bir ortaklığın malvarlığının bir veya birden fazla bölümünün mevcut
veya yeni kurulacak başka ortaklık/ortaklıklara devredilmesi olup "ortaklara pay devri
modeliyle kısmi bölünme" ve "iştirak modeliyle kısmi bölünme"yi,
Ortaklara Pay Devri Modeliyle Kısmi Bölünme, bir ortaklığın malvarlığının bir veya
birden fazla bölümünün mevcut veya yeni kurulacak başka bir ortaklığa/ortaklıklara
devredildiği, bölünen ortaklığın ortadan kalkmadığı, bölünen ortaklık ortaklarına,
devralan ortaklık paylarının verildiği kısmi bölünmeyi,
İştirak Modeliyle Kısmi Bölünme, bölünen ortaklığın, bölünmeye konu malvarlığının
başka bir ortaklığa ayni sermaye olarak konulduğu, sadece ayni sermaye devrinin söz
konusu olduğu, devrin karşılığında bölünen ortaklığın devralan ortaklık sermayesinde
pay sahibi olduğu kısmi bölünmeyi,
ifade eder.
3.4.4.1. Yetkili Organların Ön Kararı
Birleşme işlemlerine başlanılması için birleşmeye taraf ortaklıklarda yönetim kurulunun
karar alması yeterli olmakla beraber, taraflar istediği takdirde genel kurul, birleşme
işlemine, birleşme sözleşmesinin hazırlanmasına ve esaslara ilişkin olarak karar alabilir
veya söz konusu hususların tespiti ile ilgili olarak yönetim kuruluna yetki verebilir.
3.4.4.2. Esas Alınacak Finansal Tablolar ve Bağımsız Denetim
Birleşmeye taraf ortaklıkların birleşme işlemine esas alınacak finansal tabloların Kurulun
muhasebe standartlarına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanması ve Kurulun
bağımsız denetim standartları çerçevesinde özel bağımsız denetimden geçirilmesi
zorunludur. Birleşmeye esas finansal tabloların bağımsız denetiminin yapılmış olması
halinde, özel bağımsız denetim koşulu aranmaz. Birleşme işlemine taraf olan
______________________________________________________________________
TSPAKB
104
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
ortaklıklardan konsolide finansal tablo düzenlemekle yükümlü olanların konsolide,
diğerlerinin solo finansal tablolarının birleşme işlemlerinde esas alınması zorunludur.
Birleşmeye esas alınacak finansal tabloların tarihi ile birleşme sözleşmesinin nihai olarak
onaylanacağı genel kurul toplantı tarihi arasındaki sürenin, 9 ayı geçmemek üzere 6 ayı
aşması halinde, birleşmeye taraf ortaklıklarca, İMKB’de işlem gören ortaklıkların duyuru
metninin yayımlandığı tarih itibariyle kamuya açıklamak zorunda oldukları en yakın
tarihli finansal tabloların hazırlanması ve duyuru metni ekinde kamuya açıklanması
zorunludur.
Birleşme sözleşmesi ile duyuru metnine Kurulca onay verildiği tarihe kadar, birleşme
oranının hesaplanmasında esas alınan özkaynakları ve finansal tabloları önemli ölçüde
etkileyen veya birleşme oranının değişmesi sonucuna yol açan gelişmeler olduğu
takdirde;
a) Birleşmeye esas finansal tabloları denetleyen bağımsız denetim şirketi, söz konusu
gelişmelerin anılan finansal tablolar üzerindeki etkilerini gösteren bir rapor hazırlar.
b) Tebliğ kapsamında
çerçevesinde yenilenir.
uzman
kuruluş
tarafından
hazırlanan
rapor,
gelişmeler
Birleşmeye taraf ortaklıkların kâr dağıtımına ilişkin genel kurul kararlarının birleşmeye
esas alınacak finansal tablo tarihinden sonra alınması halinde kâr dağıtımının etkilerinin
birleşme oranının hesaplanmasında dikkate alınması zorunludur.
TTK’nın 324'üncü maddesi hükmü çerçevesinde aktiflerin satış fiyatı esas alınarak
düzenlenen bilançoya göre sermayesinin 2/3’ü karşılıksız kalan ortaklık, devralan
ortaklık sıfatıyla birleşme işlemine katılamaz.
3.4.4.3. Bilirkişi İncelemesi
Birleşmeye taraf ortaklıkların özkaynaklarının tespiti amacıyla mahkemece atanan
bilirkişi tarafından inceleme yapılır ve söz konusu inceleme bilirkişi tarafından rapora
bağlanır.
Birleşmeye esas alınacak mali tablolara ilişkin özel bağımsız denetim raporunda olumlu
görüş bildirilmesine rağmen Kurulca yapılacak inceleme sonucunda gerekli görülmesi
veya raporda şartlı görüş bildirilmesi durumlarında, söz konusu durumlara neden olan
hususlar çerçevesinde düzeltilmiş ve bağımsız denetçi tarafından onaylanmış mali
tablolar bilirkişi incelemesine sunulur; bilirkişi raporu, bu mali tablolar esas alınarak
hazırlanır. Birleşme işlemine esas alınacak mali tablolara ilişkin bağımsız denetim
raporunda olumsuz görüş bildirilmesi veya görüş bildirilmemesi durumlarında söz
konusu mali tablolar birleşme işlemine esas alınamaz.
3.4.4.4. Birleşme
Yöntemler
Oranının
Hesaplanmasında
Uygulanabilecek
Birleşme oranı, birleşmeye taraf ortaklıklarca benimsenen yöntem esas alınarak
hesaplanır. Birleşme işleminde, özkaynak yönteminin uygulanması halinde sadece bu
yönteme göre, özkaynak yöntemi dışında bir yöntemin uygulanması halinde ise hem
özkaynak yöntemi hem de seçilen diğer yönteme göre hesaplanacak birleşme oranlarına,
değiştirme oranlarına ve birleşme sonrası sermaye tutarına hazırlanacak bilirkişi
raporunda yer verilmesi zorunludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
105
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Ayrıca borsa fiyatları esas alınarak birleşme oranının tespit edilebilmesi için; birleşmeye
taraf ortaklıkların onay için Kurula başvuru yaptıkları tarih itibariyle,
a) Halka arz edilen hisse senetlerinin nominal değerleri toplamının, ortaklığın
nominal sermayesine oranının en az %25 olması ve hisse senetlerinin Borsa’da işlem
görmesi,
b) Borsa fiyatının tespitinde son bir yıllık düzeltilmiş ağırlıklı ortalama fiyatların
aritmetik ortalamasının esas alınması,
zorunludur. Kurulca gerekli görülmesi halinde bu hususlarda değişiklik yapılabileceği gibi
ek koşullar da aranabilir.
Birleşme oranının belirlenmesinde, varlıkların rayiç değer üzerinden değerlemeye tabi
tutulması suretiyle hesaplanan özkaynakların esas alınması halinde, değerlemeye konu
gayrimenkuller Kurulca listeye alınan gayrimenkul değerleme şirketleri tarafından
değerlenir. Gayrimenkullere ilişkin olarak gayrimenkul değerleme şirketi tarafından
yapılan değerlemenin sonuçları bilirkişi raporuna esas alınır.
3.4.4.5. Uzman Kuruluş İncelemesi
Birleşmeye taraf ortaklıkların özkaynaklarının tespiti amacıyla mahkemece atanan
bilirkişi incelemesine ek olarak nitelikleri Kurulca belirlenen,
-
-
Bağımsız denetim kuruluşları,
Bu kuruluşların üyelik anlaşmasına sahip olduğu yabancı şirketlerle yapılan lisans,
know-how ve benzeri sözleşmeler çerçevesinde faaliyette bulunan danışmanlık
şirketleri,
Halka arza aracılık ve yatırım danışmanlığı yetki belgesinin her ikisine birlikte sahip
olan aracı kurumlar,
Mevduat kabul etmeyen bankalar,
tarafından da inceleme yapılır ve söz konusu inceleme rapora bağlanır.
Birleşme işleminde, özkaynak yöntemi ve bu yöntemle birlikte uygulanabilecek en az iki
yöntem ve bu yöntemlere göre hesaplanacak birleşme oranlarına, bu yöntemler
arasından birleşme işlemi için kullanılacak yöntemin seçilme gerekçesine, değiştirme
oranlarına ve birleşme sonrası sermaye tutarına hazırlanacak söz konusu raporda yer
verilmesi zorunludur.
3.4.4.6. Birleşme Sözleşmesi, Yönetim
Özellikli Durumlar ve Kurula Başvuru
Kurulu
Raporu,
Birleşmede
Birleşme sözleşmesi, birleşmeye taraf ortaklıkların yönetim kurulları tarafından Tebliğde
verilen asgari unsurları içerecek şekilde hazırlanır.
Birleşmeye taraf ortaklıkların yönetim kurulları tarafından birleşme oranı başta olmak
üzere birleşme sözleşmesini açıklayan, birleşmenin hukuki ve iktisadi gerekçelerini
ortaya koyan ve değerlemeyi etkileyen hususlara yer veren ayrıntılı bir rapor hazırlanır.
Bir veya birden fazla ortaklığın, paylarının % 95’i veya daha fazlasına sahip başka bir
ortaklık tarafından devralınması suretiyle birleşmede, devralan ortaklığın hisselerinden
devrolan ortaklıkların ortaklarına verilmesini gerektirmeyen durumlarda,
a) özel bağımsız denetim raporu,
______________________________________________________________________
TSPAKB
106
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
b) uzman kuruluş raporu,
c) yönetim kurulu raporu
aranmaz.
Birleşme sözleşmesinin onaylanacağı genel kurul toplantılarından önce Tebliğde yer alan
belgelerle birleşmeye esas alınacak finansal tabloların tarihini izleyen 4 üncü ayın
sonuna kadar Kurula başvurularak onay alınması zorunludur.
3.4.4.7. Pay Sahiplerinin Bilgilendirilmesi
Birleşmeye taraf ortaklıklarca hazırlanan ve Kurul tarafından onaylanan duyuru metni ve
eki birleşme sözleşmesi; birleşmeye taraf ortaklıklardan en az birinin paylarının Borsada
işlem görmesi halinde, Kamuyu Aydınlatma Platformunda ve ilgili ortaklıkların internet
sitelerinde; hisse senetleri Borsada işlem görmeyen ortaklıklarda Kurul ve varsa ilgili
ortaklıkların internet sitelerinde, birleşme sözleşmesinin onaylanacağı genel kurul
toplantı tarihinden en az 30 gün önceden başlamak üzere birleşme işlemi
tamamlanıncaya kadar ilan edilir. Ayrıca birleşmeye ilişkin özet bilgileri içeren, esasları
Kurul tarafından belirlenen ve hisse senetleri Borsada işlem görmeyen ortaklıklarca
hazırlanacak olan sirküler, mahallinde yayınlanan veya dağıtılan en az bir gazetede
birleşme sözleşmesinin onaylanacağı genel kurul toplantısından en az 30 gün önce ilan
edilerek kamuya duyurulur. Birleşmeye taraf ortaklık merkezlerinin aynı ticaret sicil
bölgesinde bulunması durumunda sirküler ilanı yükümlülüğü, tek bir ortaklık tarafından
da yerine getirilebilir. Ortaklıklar, mahalli gazetede ilan yükümlülüklerini ülke çapında
dağıtılan gazetelerde ilan etmekle de yerine getirebilirler.
3.4.4.8. Sözleşmesinin Onaylanması ve Sermaye Artırım Kararı
Kurulun onayından sonra birleşme sözleşmesi, birleşme işlemine taraf ortaklıkların genel
kurullarında onaylanır.
Ortaklık devralma yoluyla birleşme işleminde devralan ortaklığın genel kurulunda
devralma ve sermaye artırım kararı alınırken, devrolan ortaklığın genel kurulunda
devrolma ve bu suretle infisah kararı alınır.
Yeni ortaklık kurulması yoluyla birleşme işleminde ise birleşmeye taraf ortaklıkların genel
kurullarında birleşme ve bu suretle infisah kararı alınır.
Genel kurulların birleşmeye ilişkin olarak verdikleri kararlar, varsa imtiyazlı pay
sahiplerinin, intifa senedi sahipleri ile tahvil ve benzeri borçlanma senetleri sahiplerinin
yapacakları özel bir toplantıda verecekleri kararla onaylanmadıkça uygulanamaz.
3.4.4.9. Kurul Kaydına Alınma
Kurula sunulan belgeler Kanunun amaç ve ilkeleri çerçevesinde incelenerek;
a) Ortaklık devralma yoluyla birleşme işleminde ihraç edilecek hisse senetleri ile
devralan ortaklığın Kurul kaydında bulunmayan hisse senetleri,
b) Yeni ortaklık kurulması yoluyla birleşme işleminde ise birleşme neticesinde kurulacak
olan yeni ortaklığın, birleşme nedeniyle tüzel kişilikleri sona eren ortaklıkların Kurul
kaydında bulunmayan sermayesine isabet eden hisse senetleri
Kurul kaydına alınır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
107
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Birleşmeye taraf ortaklıkların, birleşme sözleşmesinin onayı için yaptıkları genel kurul
toplantılarını takip eden 15 gün içerisinde kayda alma belgesi verilmesi amacıyla Kurula
başvurulur.
3.4.4.10. Hisse Senetlerinin Teslim Esasları
Hisse senetlerinin dağıtılacağı yerler dağıtımın başlayacağı tarihten en az 2 iş günü önce,
hisse senetlerinin dağıtımına ilişkin duyuru ile ilan edilir.
Esas sermaye sistemindeki ortaklıkların hisse senetlerinin;
a) Ortaklık devralma yoluyla birleşme işleminde, sermaye artırımının Ticaret
Siciline tescilinden,
b) Yeni ortaklık kurulması yoluyla birleşme işleminde, yeni kurulacak ortaklığın
tescilinden itibaren,
hamiline yazılı olmaları halinde 30 gün, nama yazılı olmaları halinde 90 gün içerisinde
teslim edilmesi zorunludur.
Kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıkların hisse senetlerinin değişim işlemine tescile
mesnet belgenin tescil tarihinden itibaren 15 gün içerisinde başlanması zorunludur.
3.4.4.11. Devralma Yoluyla Birleşme Sonrasında Ulaşılacak Sermaye
Tutarı
Özkaynak veya rayiç değer yöntemlerinin kullanılması durumunda, ortaklık devralma
yoluyla birleşme işlemi sonrasında ulaşılacak sermaye artırımının tutarı aşağıdaki şekilde
hesaplanır.
Devralan ortaklığın özkaynağı
Devrolan ortaklığın (birden fazla ise ortaklıkların) özkaynağı
Devralan ortaklığın ödenmiş/çıkarılmış sermayesi
Birleşme Oranı
:
:
:
A
B
C
= A / (A+B) = D
Ulaşılacak Sermaye = C / D
Birleşme işlemine taraf ortaklıkların, birleşme işlemine taraf bir diğer ortaklığın iştiraki
olması ve benzeri durumlar, seçilen yönteme ilişkin hesaplamada dikkate alınır.
Birleşme sonrası artırılacak sermaye tutarı, devrolan ortaklığın (birden fazla ise
ortaklıkların) devralan ortaklık dışındaki mevcut ortaklarına payları oranında dağıtılır.
3.4.4.12. Yeni Ortaklık Kurulması
Ulaşılacak Sermaye Tutarı
Yoluyla
Birleşme
Sonrasında
Yeni ortaklık kurulması yoluyla birleşme sonrasında yeni kurulacak ortaklığın sermayesi,
birleşme işlemine taraf ortaklıkların çıkarılmış/ödenmiş sermayelerinin toplamından
oluşur.
Birleşme işlemine taraf ortaklıkların, birleşme işlemine taraf bir diğer ortaklığın iştiraki
olması ve benzeri durumlar, her bir ortaklık için birleşme oranının hesaplanmasında
dikkate alınır ve yeni kurulacak ortaklığın sermayesi bu suretle belirlenir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
108
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
3.4.4.13. Bölünme
Bölünme işlemine taraf ortaklıklardan en az birisinin halka açık ortaklık olması
durumunda, bölünmeye konu varlık toplamının ortaklığın son bilanço aktif toplamına
oranına bakılmaksızın, bölünmeye ilişkin yönetim kurulu kararından sonra, ancak
ortaklık genel kurulunda bölünmeye ilişkin karar alınmasından önce, bölünme için
Kurul’dan onay alınması zorunludur.
Halka açık ortaklıkların, tam bölünme ile ortaklara pay devri modeliyle kısmi bölünme
işlemlerinde, mal varlığı unsurlarını devralan ortaklık ya da ortaklıkların hisse
senetlerinin, Kurul’a kaydettirilmesi zorunludur. İştirak modeliyle kısmi bölünmelerde ise
devralan ortaklığın hisse senetleri Kurul kaydına alınmaz. Ancak bu durumda, bölünen
ortaklığın finansal tablolarını, ihraç ettiği sermaye piyasası araçları bir borsada işlem
gören ortaklıkların tabi olduğu finansal raporlama standartlarına uygun olarak
hazırlaması ve kamuya açıklanması zorunlu hale gelir.
Halka açık ortaklıkların bölünme işlemleri, bir üretim tesisi veya işletmenin parça parça
elden çıkarılarak, ortaklığın üretim ve hizmetin ifası faaliyetinden alıkonulması sonucunu
doğurmayacak şekilde yapılır.
Bölünen ortaklığın ortaklarının bilgilendirilmesini ve bölünme kararının görüşüleceği
genel kuruldan önce ortakların sağlıklı bir şekilde iradelerinin oluşturulmasını teminen
bölünme işlemlerinde bir duyuru metninin ilan edilmesi zorunludur. Söz konusu duyuru
metni, birleşmeye ilişkin duyuru metninin içeriğine benzer içerikte hazırlanarak
bölünmenin görüşüleceği genel kurul toplantısından en az 30 gün önce tasarruf
sahiplerine duyurulur. Söz konusu duyuru metninin ilanında birleşmeye ilişkin duyuru
metninin ilanı ile ilgili esaslar uygulanır.
Halka açık anonim ortaklıkların bölünme işleminde devralan taraf olmaları durumunda;
a) Bölünecek ortaklığın bölünmeye konu malvarlıklarının ekonomik bir bütünlük arz
etmesi zorunludur.
b) Kurulca belirlenen niteliklere sahip kuruluşlar tarafından, en az iki değerleme yöntemi
kullanılarak bölünmeye konu malvarlığı unsurlarının değer tespitine ilişkin olarak rapor
hazırlanması ve söz konusu raporun başvuru sürecinde Kurula iletilmesi zorunludur.
Halka açık anonim ortaklıkların bölünme işleminde devreden taraf olmaları durumunda,
devredilen malvarlığının ve ortaklarına verilecek devralan ortaklık hisselerinin değer
tespiti yukarıda (b) bendinde belirtilen şekilde yapılır. Şu kadar ki, iştirak modeliyle
kısmi bölünme işlemlerinde, devralan tarafın yeni kurulan ortaklık olması ve
sermayesinin % 99,9’una bölünen halka açık ortaklığın sahip olması durumunda,
değerleme raporu ve aşağıda belirtilen özel bağımsız denetim raporu hazırlama
zorunluluğu bulunmaz. Ancak, Değerleme Raporu’nun ve özel bağımsız denetim
raporunun hazırlatılmış olması durumunda, başvuru sürecinde, Kurul’a iletilmesi
zorunludur.
Bölünmeye taraf ortaklıkların bölünmeye esas alınacak ve Kurul düzenlemelerine göre
hazırlanmış finansal tablolarının özel bağımsız denetimden geçirilmesi, raporun "olumsuz
görüş" içermemesi, raporda "olumlu görüş" bildirilmesine rağmen Kurulca yapılacak
inceleme sonucunda gerekli görülmesi veya raporda "şartlı görüş" bildirilmesi
durumunda, söz konusu durumlara neden olan hususlar çerçevesinde raporun
düzeltilmesi gerekmektedir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
109
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Bölünme işlemlerine ilişkin olarak yapılacak başvurularda, bu maddede yer almayan
hususlarda birleşme işlemlerine ilişkin hükümler kıyasen uygulanır.
3.5. Anonim
Ortaklık
ve
Sermaye
Piyasası
Kurumlarının Kamuyu Aydınlatma Yükümlülükleri
Kanuna tabi anonim ortaklıklar ile sermaye piyasası kurumlarının tabi olduğu kamuyu
aydınlatma yükümlülükleri aşağıda ilan ve reklam esasları, mali tablo ve raporlara ilişkin
esaslar, bağımsız denetim esasları ve kamuyu aydınlatmada özel durumlar başlıkları
altında açıklanmıştır.
3.5.1. İlan ve Reklamlara İlişkin Esaslar
3.5.1.1. İlan ve Reklamlarında Uyacakları Esaslar
Menkul kıymetlerin güven ve istikrar içinde işlem görmesi ve tasarruf sahiplerinin hak ve
menfaatlerinin korunması amacıyla aşağıda belirtilen kuruluşların, sermaye piyasası ve
borsa mevzuatı çerçevesindeki işlem ve faaliyetleri ile ilgili ilan ve reklamlarına dair
esaslar, Kurulun Seri:VIII, No:11 sayılı “Menkul Kıymetleri Halka Arzedilmiş Anonim
Şirketlerle Menkul Kıymet Alım Satımı İle Uğraşan Kuruluşların İlan ve Reklamlarında
Uyacakları Esaslar Hakkında Tebliğ” (Tebliğ) ile düzenlenmiştir.
Sermaye piyasası mevzuatının, özel bir düzenlemeye tabi tuttuğu ilanlar dışında kalan,
her türlü belgede, basın ve yayın organlarında halka dağıtılan broşür ve el ilanlarında,
menkul kıymetlerin arz ve satışı veya şirket ve kuruluşların tanıtımıyla ilgili olarak halka
yapılan veya yaptırılan her türlü yazılı, sözlü veya görüntülü açıklama, reklam, ilan ve
yayınlar, bu tebliğ kapsamında “ilan ve reklam”dır.
Aşağıda belirtilen gerçek ve tüzel kişilerin ilan ve reklamları bu tebliğ hükümlerine
tabidir:
a) Menkul kıymetleri ve kıymetli evrakı, Kurulun izniyle halka arzeden veya ihraç
edenler,
b) Aracı kurumlar, bankalar ve diğer yardımcı kuruluşlar,
c) (b) bendi dışında kalan menkul kıymetler borsası üyeleri.
İlan ve reklam metinlerinin aşağıdaki nitelikleri taşıması gerekir:
a) İşin gerektirdiği ciddilikte olması,
b) Aşırı giderlere yol açmaması,
c) Abartılmış, hissi, gerçeğe uymayan, halkı aldatıcı ve yanıltıcı, bilgi ve tecrübe
noksanlıklarını istismar edici söz, görüntü ve bilgi unsurlarını ihtiva etmemesi, halkı
doğru aydınlatma amacına yönelik olması,
d) Halka sunulan menkul kıymetlerin ve hizmetlerin gerçek niteliğini; fiyat, getiri ve
ücretlerini ve menkul kıymetlerin satış şartlarına ilişkin bilgileri hiçbir yanlış anlamaya
yer vermeyecek biçimde açıkça belirtmesi,
e) İlan ve reklamı veren ilgilinin yapabileceği iş ve hizmetler konusunda halka duyurmak
istediği faaliyetin gerçekleştirilebilir nitelikte olması,
f) Menkul kıymetlerin halka arzı yoluyla yapılacak satışlara ait ilan ve reklamların,
izahname ve sirküler dışındaki bilgileri taşımaması ve halkı yanlış yönlendirmemesi,
g) Yazılı ilan metinlerinde, ilan ve reklamı veren kuruluşun nominal ve ödenmiş
sermayesi ile iş merkezi adresinin ve telefon numaralarının gösterilmesi.
______________________________________________________________________
TSPAKB
110
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İlan ve reklam metninin bu ilkelere aykırı olması halinde, ilan ve reklamı veren veya
verdirenlerin cezai sorumluluğu olduğu gibi, gerektiği hallerde Kurulun bu ilan ve
reklamları durdurması veya yasaklaması mümkündür.
3.5.1.2. Resmi İlanlarının Yayımına İlişkin Esaslar
Kanuna tabi ortaklıklar ve yardımcı kuruluşların Kanun ve Kurul tebliğleri gereği yapmak
zorunda oldukları ilanların yayımına ilişkin esaslar Kurulun Seri:VIII No:5 sayılı “Anonim
Ortaklıklar ve Yardımcı Kuruluşların Resmi İlanlarının Yayımına İlişkin Esaslar Tebliği”
(Tebliğ) ile düzenlenmiştir.
Kanuna tabi ortaklıkların veya aracı kurumların;
- Yayımlamak zorunda oldukları bilanço, gelir tablosu (kâr ve zarar cetveli), yıllık
yönetim ve denetleme kurulu raporlarına ilişkin ilanlar,
- Halka arz nedeniyle yayımlamak zorunda oldukları sirkülerler,
Kanun uyarınca yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerden olduğundan resmi ilan
sayılmaktadır.
Ayrıca, Menkul Kıymetler Yatırım Ortaklıkları ve Menkul Kıymetler Yatırım Fonları
tarafından Kurulca yapılması gerekli görülen ilanlar da bu Tebliğ hükümlerine tabidir.
Kanun kapsamına giren ortaklıklar veya sermaye piyasası kurumları tarafından yukarıda
belirtilen Tebliğ kapsamına giren ilanların yayımı amacıyla Kurul tebliğlerinde öngörülen
süreler içinde Basın İlan Kurumu'na başvurulması halinde ilan yükümlülüğü süresinde
yerine getirilmiş sayılır.
3.5.2. Muhasebe, Mali Tablo ve Rapor Standartları, İlan, Bağımsız
Denetleme
SPKn’nun 16’ncı maddesine göre ihraçcılar ve sermaye piyasası kurumları;
-
-
Konsolide olanlar dahil kamuya açıklanacak veya gerektiğinde Kurulca istenecek mali
tablo, rapor ve bilgileri tespit olunacak şekil ve esaslara, genel kabul görmüş
muhasebe kavram, ilke ve standartlarına uymak suretiyle düzenlemekle,
Düzenleyecekleri mali tablolardan Kurulca belirlenenleri, daha önce kurulmuş ve
Kanun uyarınca kurulan bağımsız denetleme kuruluşlarına, bilgilerin doğruluk ve
gerçeği dürüst bir biçimde yansıtma ilkesine uygunluğu bakımından inceleterek bir
rapor almakla,
yükümlüdürler.
Kurul, halka arzda, kayıtlı sermaye sistemine geçişte, bu Kanun kapsamındaki anonim
ortaklık ve sermaye piyasası kurumlarının tasfiyesi, devri, birleşmesi ve nevi
değiştirmelerinde bağımsız denetim raporu isteyebilir.
Bağımsız denetleme kuruluşları, denetledikleri mali tablo ve raporlara ilişkin olarak
hazırladıkları raporlardaki yanlış ve yanıltıcı bilgi ve kanaatler nedeniyle doğabilecek
zararlardan hukuken sorumludurlar.
- Kurulca düzenlenmesi öngörülen mali tablo ve raporlar,
- Bağımsız denetlemeye tabi olunması durumunda bağımsız denetim raporu,
Kurulca belirlenen usul ve esaslar dahilinde Kurula gönderilir ve kamuya duyurulur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
111
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Kurulca mali tablo ve muhasebe standartlarına ilişkin tebliğler XI, bağımsız denetim ve
rapor standartları X Seri numaralı tebliğler ile yapılmıştır.
3.5.2.1. Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve
Kurallar
Kanuna tabi ortaklıklar ve aracı kurumlarca düzenlenecek mali tablo ve raporlar ile
bunların hazırlanması ve ilgililere sunulmasına ilişkin ilke ve kurallar Kurulun Seri:XI,
No:1 sayılı “Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar
Hakkında Tebliğ” (Tebliğ) ile belirlenmiştir. Aşağıda bu tebliğle ilgili kısa açıklamalara yer
verilmiş olup, konunun ayrıntılarına MUHASEBE, DENETİM VE ETİK KURALLAR başlıklı
bölümün ilgili kısımlarında yer verilmiştir.
Ayrıca, 01.01.2005 tarihinden sonra sona eren ilk ara mali tablolardan geçerli olmak
üzere, yayımı tarihinde yürürlüğe giren Kurulun Seri:XI, No:25 sayılı “Sermaye
Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ” ile, Sermaye Piyasası Kanununun
16 ve 22/e maddeleri uyarınca ihraç ettiği sermaye piyasası araçları bir borsada işlem
gören ortaklıklar, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri ve konsolidasyon kapsamına
alınan diğer işletmeler tarafından düzenlenecek mali tablo ve raporlar ile bunların
hazırlanması ve ilgililere sunulmasına ilişkin muhasebe ilke ve kurallarını belirlemiştir.
Mali tablo ve raporların Seri:XI, No:25 Tebliği’ne göre zorunlu olarak düzenleneceği ilk
hesap döneminin başına kadar geçen süre zarfında, Kurulun muhasebe standartları ile
ilgili diğer düzenlemelerine uyulur. Ancak, dileyen işletmeler Seri:XI, No:25 Tebliğ
hükümlerini uygulamaya başlayabilirler.
3.5.2.1.1. Muhasebenin Temel Kavramları
İşletmenin sürekliliği, dönemsellik, tutarlılık, ihtiyatlılık, tam açıklama, önemlilik, sosyal
sorumluluk, tarafsızlık, özün önceliği, kişilik, para ölçüsü ve maliyet kavramları
muhasebenin temel kavramlarıdır.
Muhasebe politikalarının seçilmesinde ve bu politikaların uygulanmasında yukarıda
sayılan temel kavramların esas alınması zorunludur.
Temel kavramlardan, işletmenin sürekliliği, dönemsellik ve tutarlılık kavramları aynı
zamanda muhasebenin temel varsayımlarını oluşturur. Mali tablo ve raporlarda aksi
belirtilmedikçe, temel varsayımların bu tablolarda esas alındığı kabul edilir. Söz konusu
varsayımlardan herhangi birinin işletmeler açısından geçerliliğinin ortadan kalkması
durumunda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.
3.5.2.1.2. Muhasebe İlkeleri (Esasları)
Muhasebe ilkeleri, muhasebe temel kavramlarının muhasebe işlemleri ile mali tablolarda
kullanılmasını sağlamak amacıyla, işletmeler tarafından uygulanabilecek esasları ifade
eder. Bu ilkeler, işletmenin yapısına ve faaliyetlerinin türüne göre çeşitlilik gösterebilir.
Belli bir işlem için birden fazla alternatif ilke bulunabilir. İşletmelerin sözkonusu
ilkelerden birisini seçmesi şarttır.
Muhasebe
Muhasebe
işletmeler
alanındaki
ilkeleri, genel olarak muhasebe standartları aracılığıyla uygulamaya geçirilir.
standartları, muhasebe işlemlerinde ve mali tabloların hazırlanmasında
tarafından esas alınması zorunlu olan muhasebe ilkeleri ile uygulama
farklılıkları en aza indiren düzenlemelerdir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
112
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Kurulca yayımlanan standartlarda benimsenen muhasebe ilkelerinden işletmelerce
uygulananlar söz konusu işletmelerin muhasebe politikalarını oluşturur. Muhasebe
standartlarıyla düzenlenmeyen konularda işletmeler muhasebe politikalarını, genel kabul
görmüş muhasebe ilkelerine göre belirlemekle yükümlüdürler.
Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri, Kurulun düzenlemelerinde yer alan muhasebe
standartları ile Kurulca düzenlenmeyen konularda, muhasebe kavramlarına uygun
olarak, işletmenin içinde bulunduğu sektörde sözkonusu işletme büyüklüğü için yaygın
olarak kullanılan veya bilim çevrelerinde genel kabul gören veyahut bunlar dışında olup
uluslararası standartlarda benimsenen esasları ifade eder.
3.5.2.1.3. Muhasebe Politikalarının Açıklanması
İşletmeler tarafından benimsenen muhasebe politikalarından önemli olanların mali
tablolarda, dipnotlar ve ekler aracılığıyla açık ve anlaşılır bir biçimde belirtilmesi şarttır.
3.5.2.1.4. Mali Tablolara İlişkin Uygulama Standartları
Mali tabloların hazırlanmasında Kurulca yayımlanan standartlar ile TTK ve ilgili diğer
mevzuat hükümleri tutarlı ve birbirini tamamlayıcı olarak esas alınır.
3.5.2.1.5. Mali Tablolara İlişkin Temel İlkeler
Mali tabloların hazırlanması sırasında esas alınacak temel ilkeler aşağıdadır:
a) Mali tabloların; işletmelerin varlıkları, kaynakları, mali durumu ve kâr veya
zararı hakkında, gerçeği ve doğruyu yansıtacak bir şekilde hazırlanması zorunludur.
b) Mali tabloların açık ve anlaşılır olması için, bu tablolarda bulunması gereken
bilgilerin tümünün yer alması şarttır.
c) Mali tablolarda, bu tablolardan yararlananların kararlarını etkileyebilecek
boyutta olan hesap kalemleri ayrı olarak gösterilir.
d) Tablolarda yer alan hesap kalemlerini açık ve anlaşılır bir duruma getirmek
için gerekli görülen bilgiler, mali tabloların dipnotlarında veya eklerinde verilir.
e) Mali tablolar iki hesap dönemini karşılaştıracak şekilde düzenlenir. Mali
tablolarda yer alan bilgilerin bir önceki dönem tablolarıyla tutarlı olarak verilmesi
gerekir.
f) Mali tablolara ek olarak düzenlenecek "Satışların Maliyeti Tablosu", "Kâr
Dağıtım Tablosu", "Fon Akım Tablosu" ve "Nakit Akım Tablosu"nun, Tebliğ'deki esaslara
uygun olarak hazırlanması şarttır.
g) Mali tablolarda yer alan hesap kalemlerine ilişkin herhangi bir açıklamanın
bulunması durumunda, hesabın yanına dipnot numarası yazılarak açıklamaya yollama
yapılır.
3.5.2.2. Düzenlenecek Bilanço, Gelir Tablosu ve Ek Mali Tablolar
Bilanço, işletmenin belli bir tarihteki iktisadi ve mali durumunu yansıtan, varlık ve
kaynak yapısını gerçeğe uygun ve doğru bir biçimde gösteren tablodur.
Gelir tablosu, işletmenin belli bir hesap döneminde elde ettiği tüm hasılat ve gelirler ile
yaptığı tüm maliyet ve giderleri tasnifli bir şekilde gösteren ve dönem faaliyet sonuçlarını
kar veya zarar olarak özetleyen tablodur.
Ek mali tablolar, Tebliğde belirtilen özelliklere sahip ortaklıklar ve aracı kurumların,
ayrıntılı bilanço ve gelir tablolarına ek olarak düzenleyecekleri ve Kanuna tabi
______________________________________________________________________
TSPAKB
113
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
ortaklıkların ve aracı kurumların diğer bildirimlerinde kullanacakları, "Fon Akım Tablosu",
"Nakit Akım Tablosu", "Satışların Maliyeti Tablosu" ile "Kâr Dağıtım Tablosu"ndan
oluşmaktadır.
Fon akım tablosu (Kaynak-Kullanım Tablosu); gelir tablosu, bilanço ve dipnotlarda yer
alan bilgilere dayanılarak çıkarılan ve işletmenin belli bir hesap döneminde sağladığı
fonları (kaynakları) ve bunların kullanımlarını gösteren tablodur.
Nakit akım tablosu; bir işletmede belli bir dönemde oluşan nakit akışını (nakit giriş ve
çıkışlarını) açıklayan tablodur.
Satışların maliyeti tablosu; işletmenin dönem içindeki stok hareketleri ile satılan mamul,
yarı mamul, ilk madde ve malzeme ile emtia gibi maddelerin ve satılan hizmetlerin
maliyetini gösteren tablodur.
Kâr dağıtım tablosu; işletmenin dönem karının dağıtım şeklini gösteren tablodur.
3.5.2.3. Mali Tablo ve Ara Mali Tablo Düzenleme Yükümlülüğü
Kurulun çeşitli tebliğlerinde yer alan mali tablo, ara mali tablo düzenleme, ilan ve
bağımsız denetim yükümlülükleri Seri:XII, No:1 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa Tabi
Ortaklık Ve Kuruluşların Mali Tablo Ve Rapor Düzenleme, Kamuya Duyurma Ve Bağımsız
Denetleme Yükümlülüklerinin Belirlenmesine İlişkin Genel Açıklama Tebliği ile
toplulaştırılmıştır. Bu tebliğde yer alan hususlar aşağıda özetlenmiştir.
a) Sermaye Piyasası Kanunu'na tabi anonim ortaklıklar (Kayıtlı veya Esas Sermaye
Sistemine tabi olmalarına, ödenmiş veya çıkarılmış sermayelerine veya Borsa'da işlem
görüp görmediklerine bakılmaksızın tüm anonim ortaklıklar), aracı kurumlar,
bankalar, yatırım ortaklıkları, yatırım fonları yıllık bilanço ve gelir tablosu
düzenlemekle yükümlüdür.
b) Aracı kurumlar, aracılık faaliyetiyle sınırlı olarak bankalar, yatırım ortaklıkları, yatırım
fonları ve hisse senetleri menkul kıymet borsalarında işlem gören anonim ortaklıklar
ilk altı aylık ara dönemleri için ara bilanço ve gelir tablosu düzenlemekle yükümlüdür.
c) Yatırım ortaklıkları ve hisse senetleri menkul kıymet borsalarında işlem gören anonim
ortaklıklar, üçer aylık ara dönemleri için de ara bilanço ve gelir tabloları düzenlemekle
yükümlüdür.
d) Menkul kıymetlerini halka arz eden ortaklıklardan, bilanço aktif toplamı 100.000 TL’yi,
brüt satış hasılatı 200.000 TL’yi ve çalışan personel sayısı 50 kişiyi aşması
kriterlerinden en az ikisine birlikte sahip ortaklıklar ile aracı kurumlar yıllık bilanço ve
gelir tablolarının yanısıra ek mali tablolar (fon akım, nakit akım, satışların maliyeti ve
kar dağıtım tabloları) da düzenlemek zorundadır.
e) Hisse senetlerinin halka arzı nedeniyle Kanun kapsamında olanlar dışında tahvil,
finansman bonosu ve benzeri borçlanma senetlerini halka arz etmeleri nedeniyle
Kanuna tabi anonim ortaklıklar yıllık bilanço ve gelir tablosu düzenlemekle
yükümlüdür.
f) Daha önce Kanun kapsamı dışında olup, sermaye artırımı veya mevcut payların
ortaklarca halka satışı yoluyla hisse senetleri ilk kez halka arz olunacak ortaklıklar ile
borçlanma senedi ihraç etmek isteyen ortaklıklar hesap döneminin ilk üç ayı içindeki
ihraçlar için yıllık mali tablolar; daha sonraki halka arzlar ve ihraçlar için ara bilanço
ve gelir tablosu düzenlemekle yükümlüdür.
g) Hisse senetleri Borsada işlem görmeyen ancak hisse senetleri halka arz olunan veya
arz olunmuş sayılan ortaklıklar, hesap dönemlerinin ilk üç ayından sonraki bir süre
içinde menkul kıymetlerini halka arz etmek üzere Kurula başvurdukları takdirde, ara
______________________________________________________________________
TSPAKB
114
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
bilanço ve gelir tablosu düzenlemek ve bu tablolar için bağımsız sınırlı denetleme
yaptırmakla yükümlüdürler. Mevcut payların ortaklar kanalıyla halka arzı halinde de
aynı hüküm uygulanır.
3.5.2.4. Mali Tablo ve Ara Mali Tabloların Kurula Bildirimi
Hisse senetleri borsada işlem gören ortaklıklar ve aracı kurumlar, hesap dönemlerinin
bitimini izleyen 10 hafta içinde, Tebliğe uygun olarak hazırladıkları ayrıntılı bilançoları,
gelir tabloları, ek mali tabloları ile ayrıntılı bağımsız denetim raporlarını Kurula ve borsa
bülteninde yayımlanmak üzere ilgili borsaya göndermekle yükümlüdürler.
Hisse senetleri borsada işlem görmeyen ortaklıklar ayrıntılı bilanço ve gelir tablolarını
yıllık olağan genel kurul toplantı tarihlerini izleyen 1 ay içinde Kurula gönderirler.
Özel mevzuatlarına göre belirlenmiş şekil ve esaslar çerçevesinde mali tablo ve rapor
düzenlemesi ve yayımlaması gereken ortaklıklar (Örneğin bankalar, sigorta şirketleri,
özel finans kurumları, faktoring şirketleri v.b. gibi), tabi oldukları mevzuata göre bu
işlemleri yaparlarsa, Tebliğde öngörülen düzenleme ve ilân yükümlülüklerini yerine
getirmiş sayılırlar. Düzenleme ve ilan yükümlülüğünü bu şekilde yerine getiren
işletmelerin, mali tablo ve raporlarının düzenlenmesi ve yayımlanmasında söz konusu
özel mevzuata uymamaları, Tebliğ hükümlerine aykırılık olarak kabul edilir. Mali tablo ve
raporların düzenlenmesi ve yayımlanması ile ilgili olarak sözkonusu özel mevzuatta
hüküm bulunmaması halinde Tebliğ hükümleri uygulanır.
Ara mali tabloların Kurula bildiriminde;
- Hisse senetleri borsada işlem gören ortaklıklar,
o Bağımsız denetimden geçen ayrıntılı ara mali tablolar ve bağımsız denetim raporu
özetlerini ilgili ara dönemi izleyen 6 hafta içinde (Bankalar 8 hafta),
o Bağımsız denetimden geçmemiş ayrıntılı ara mali tablolar ve bağımsız denetim
raporu özetlerini ilgili ara dönemi izleyen 4 hafta içinde (Bankalar 6 hafta),
içinde Kurula ve bültende yayınlanmak üzere borsaya göndeririler.
-
Aracı kurumlar ve yatırım fonları ayrıntılı ara mali tablolarını ilgili ara dönemi izleyen 6
hafta içinde Kurula göndeririler.
Birleşme, devir veya tasfiye durumunda düzenlenecek ara mali tablolar ve bağımsız
denetim raporu özetleri ilgili genel kurul toplantısını izleyen 30 gün içinde Kurula
göndeririler.
3.5.2.5. Mali Tabloların İlanı ve İlanların Kurula Bildirimi
Bütün ortaklıklar ve aracı kurumlar Tebliğe uygun olarak hazırladıkları özet mali
tablolarını her yıl olağan genel kurul toplantılarını izleyen 30 gün içinde Türkiye Ticaret
Sicili Gazetesinde yayımlatmak zorundadır. Bu ilan zorunluluğuna ek olarak;
a) Menkul kıymetleri bir borsada işlem gören işletmeler, ülke çapında dağıtımı
yapılan herhangi bir gazetede ve merkezlerinin bulunduğu yerde çıkan en yüksek tirajlı
iki mahalli gazeteden birinde,
b) Menkul kıymetleri bir borsada işlem görmeyen ortaklıklar, biri merkezlerinin
bulunduğu yerde yayımlanan en yüksek tirajlı iki mahalli gazeteden birinde olmak üzere
iki mahalli gazetede,
c) Menkul kıymetleri bir borsada işlem görmeyen aracı kurumlar, üye oldukları
borsanın bültenlerinde,
______________________________________________________________________
TSPAKB
115
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
söz konusu mali tablolarını yıllık olağan genel kurul toplantılarını izleyen 30 gün içinde
ilan ederler. Mahalli gazetede ilan yükümlülükleri ülke çapında yayın yapan gazetelerde
ilan etmekle de yerine getirilebilir.
Mali tabloların kamuya duyurulmasında bağımsız denetlemeden geçmemiş olan mali
tabloların başlıklarında "bağımsız denetlemeden geçmemiş" ibaresine yer verilmesi
şarttır.
Mali tablolarla birlikte yayımlanan özet denetçi raporu veya bağımsız denetleme raporu
özetlerinin yer aldığı gazetelerin birer örneği, ilânı izleyen 6 iş günü içinde, Kurula
gönderilir.
3.5.2.6. Aracı Kurum Hesap Planı
Aracı kurumların düzenlemek ve yayımlamak zorunda oldukları mali tabloların sağlıklı
karşılaştırma ve tahliller yapılmasına elverişli, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine
uygun şekilde düzenlemelerini sağlayarak, mali durumlarının güvenilir bir şekilde
izlenebilmesine imkan hazırlamak amacıyla aracı kurum hesap planı ve kullanım esasları
Kurulun Seri:XI, No:7 sayılı “Aracı Kurum Hesap Planı ve Planın Kullanım Esasları
Hakkında Tebliğ” ile düzenlenmiştir.
“Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ”
ile belirlenen mali tabloların hazırlanmasında dayanak teşkil eden hesapların işleyişinde
yukarıda belirtilen düzenlemede yer alan hesap planına uyulması gerekir.
Bu düzenlemenin ayrıntılarına MUHASEBE, DENETİM VE ETİK KURALLAR başlıklı
bölümün ilgili kısımlarında yer verilmiştir.
3.5.2.7. Yatırım Fonu Hesap Planı
Menkul kıymetler yatırım fonlarınca düzenlenecek mali tablolar ile raporların
hazırlanması ve ilgililere sunulmasına ilişkin ilke ve kurallar ise Kurulun Seri:XI, No:6
sayılı “Menkul Kıymetler Yatırım Fonları Mali Tabloları ve Raporlarına İlişkin İlke ve
Kurallar Hakkında Tebliğ” ile düzenlenmiştir.
3.5.2.8. Mali Tabloların Enflasyona Göre Düzeltilmesi
Yüksek enflasyon dönemlerinde mali tabloların hazırlanmasına ilişkin usul ve esaslar
Kurulun Seri:XI, No:20 sayılı “Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tabloların
Düzeltilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ” ile belirlenmiştir.
Ortaklıklar, aracı kurumlar ve yatırım ortaklıkları ile bunların bağlı ortaklıkları ve
iştirakleri yüksek enflasyon dönemlerinde mali tablolarını bu usul ve esaslara uygun
olarak hazırlarlar.
Ancak, söz konusu düzenleme, 01.01.2003 tarihinden sonra sona eren yıllık ve bundan
sonra gelecek ilk ara mali tablolardan geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe
girmiştir. Ancak, dileyen işletmeler söz konusu Tebliğ hükümlerini uygulamaya
başlayabilirler.
Bu düzenlemenin ayrıntılarına MUHASEBE, DENETİM VE ETİK KURALLAR başlıklı
bölümün ilgili kısımlarında yer verilmiştir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
116
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
3.5.2.9. Konsolide Mali Tablolara ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesine
İlişkin Usul ve Esaslar
Ana ortaklık tarafından düzenlenecek konsolide mali tabloların hazırlanması ve ilgililere
sunulması ile iştiraklerde, bağlı veya müşterek yönetime tabi ortaklıklardaki pay
sahipliğinin muhasebeleştirilmesine ilişkin usul ve esasları Kurulun Seri:XI, No:21 sayılı
“Sermaye Piyasasında Konsolide Mali Tablolara ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesine
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ” ile belirlenmiştir.
Ana ortaklıklar konsolide mali tabloların hazırlanmasında; ana ortaklık olsun veya
olmasın hisse senetleri borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören
şirketler ise, iştiraklerin muhasebeleştirilmesinde söz konusu düzenleme ile getirilen usul
ve esaslara uyarlar.
Bu düzenlemenin ayrıntılarına MUHASEBE, DENETİM VE ETİK KURALLAR başlıklı
bölümün ilgili kısımlarında yer verilmiştir.
3.5.3. Kanuna
Denetleme
Tabi
Ortaklık
ve
Kuruluşlarda
Bağımsız
Dış
Kamunun aydınlatılmasını sağlayarak sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık
içinde çalışması, tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunması maksadıyla,
bağımsız denetlemeye tabi olacak ortaklıklar ve yardımcı kuruluşlar tarafından
düzenlenen mali tablo ve raporların, Kurulca Kanun çerçevesinde tespit edilecek esas ve
standartlar dahilinde bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetlenmesine dair esasları
“Sermaye Piyasasındaki Bağımsız Dış Denetleme Hakkında Yönetmelik” ile
belirlenmiştir. Ancak, Kurulca uygulamada Seri:X, No:22 sayılı “Sermaye
Piyasasındaki Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ” esas alınmaktadır.
Bu düzenlemenin ayrıntılarına MUHASEBE, DENETİM VE ETİK KURALLAR başlıklı
bölümün ilgili kısımlarında yer verilmiştir.
3.5.3.1.
Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Uluslararası standartlarla uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlarını oluşturmak ve
yayımlamak, bağımsız denetimde uygulama birliğini, gerekli güveni ve kaliteyi
sağlamak, denetim standartlarını belirlemek, bağımsız denetçi ve bağımsız denetim
kuruluşlarını yetkilendirmek ve bunların faaliyetlerini denetlemek ve bağımsız denetim
alanında kamu gözetimi yapmak yetkisini haiz kamu tüzel kişiliğini haiz ve idari özerkliğe
sahip, Başbakanlıkla ilişkili Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
kurulmuştur.
Kurul; Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye Bakanlığı tarafından önerilecek dörder
aday arasından ikişer kişi, Hazine Müsteşarlığı, Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık
Düzenleme ve Denetleme Kurumunun bağlı olduğu Bakanlıklar ile Türkiye Serbest
Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği ve Türkiye Odalar
ve Borsalar Birliği tarafından önerilecek ikişer aday arasından birer kişi olmak üzere,
Bakanlar Kurulu tarafından atanan dokuz üyeden oluşur.
Kurul Başkan ve üyelerinin görev süresi beş yıldır. Süresi biten Başkan ve üyeler bir
defalığına tekrar atanabilirler.
Kurulun başlıca görev ve yetkileri şunlardır:
______________________________________________________________________
TSPAKB
117
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
a) Tabi oldukları kanunlar gereği defter tutmakla yükümlü olanlara ait finansal
tabloların;
ihtiyaca
uygunluğunu,
şeffaflığını,
güvenilirliğini,
anlaşılabilirliğini,
karşılaştırılabilirliğini ve tutarlılığını sağlamak amacıyla, uluslararası standartlarla uyumlu
Türkiye Muhasebe Standartlarını oluşturmak ve yayımlamak.
b) Türkiye Muhasebe Standartlarının uygulamasına yönelik ikincil düzenlemeleri yapmak
ve gerekli kararları almak, bu konuda kendi alanları itibarıyla düzenleme yetkisi bulunan
kurum ve kuruluşların yapacakları düzenlemeler hakkında onay vermek.
c) Finansal tabloların; işletmelerin finansal durumunu, performansını ve nakit akışlarını
Türkiye Muhasebe Standartları doğrultusunda gerçeğe uygun olarak sunumunu,
kullanıcıların ihtiyaçlarına uygunluğunu, güvenilirliğini, şeffaflığını, karşılaştırılabilirliğini
ve anlaşılabilirliğini sağlamak amacıyla, kamu yararını da gözetmek suretiyle, bilgi
sistemleri denetimi dahil, uluslararası standartlarla uyumlu ulusal denetim standartlarını
oluşturmak ve yayımlamak.
ç) Bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının kuruluş şartlarını ve çalışma
esaslarını belirlemek, bu şartları taşıyan kuruluşları ve bağımsız denetim yapacak meslek
mensuplarını yetkilendirerek listeler halinde ilan etmek ve bunları oluşturacağı resmi
sicile kaydederek Kurumun internet sitesinde kamuoyunun erişimine sürekli olarak açık
tutmak.
d) Bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyetleri ile denetim
çalışmalarının, Kurumca yayımlanan standart ve düzenlemelere uyumunu gözetlemek ve
denetlemek.
e) İnceleme ve denetimler sonucunda aykırılıkları saptanan bağımsız denetçiler ve
bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyet izinlerini askıya almak veya iptal etmek.
f) Bağımsız denetim yapacak meslek mensuplarına yönelik sınav, yetkilendirme ve tescil
yapmak, disiplin ve soruşturma işlemlerini yürütmek, sürekli eğitim standartları ile
mesleki etik kurallarını belirlemek, bunlara yönelik olarak kalite güvence sistemini
oluşturmak ve bu alanlardaki eksikliklerin düzeltilmesi için gerekli tedbirlerin alınmasını
sağlamak.
g) Yabancı ülkelerin Kurulun görev alanıyla ilgili konularda yetkili birimleriyle işbirliği
yapmak, mütekabiliyet esasına göre Türkiye’de bağımsız denetim yapmasına yetki
verilen yabancı ülke denetim kuruluşları ve denetçilerini listeler halinde ilan etmek ve
bunları oluşturacağı resmi sicile kaydederek Kurumun internet sitesinde kamuoyunun
erişimine sürekli olarak açık tutmak.
ğ) Denetimin bağımsızlığının ve tarafsızlığının sağlanmasına, denetime olan güven ile
denetimin kalitesinin artırılmasına yönelik düzenlemeler yapmak ve gerekli tedbirleri
almak.
h) Düzenlemek ve denetlemekle görevli olduğu alanla ilgili ikincil düzenlemeleri yapmak
ve bu konularda gerekli kararları almak.
3.5.4. Kamunun Aydınlatılmasında Özel Durumlar
Kurul, küçük pay sahiplerinin korunması ve kamunun aydınlatılmasını sağlamak
amacıyla,
-
-
Halka açık anonim ortaklıkların sermaye ve yönetiminde kontrolü sağlamak
amacıyla pay sahiplerine çağrıda bulunarak, hisse senedi toplama girişiminde
bulunulmasında veya genel kurullarda oy hakkını kullanmak için vekalet
istenmesinde,
Ortaklığın pay dağılımının önemli ölçüde değişmesi sonucunu veren, hisse senedi
el değiştirmelerinde,
Sermaye artırımlarında,
Birleşme ve devirlerde,
Menkul kıymetlerin değerini etkileyebilecek önemli olay ve gelişmelerde
______________________________________________________________________
TSPAKB
118
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
düzenlemeler yapar. (SPKn Md. 16/A-1)
Hisse senetleri borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören anonim
ortaklıkların
- yönetim kurulu üyeleri,
- genel müdür ve yardımcıları
- sermayenin %10 veya daha fazlasına sahip ortakları
malik oldukları anonim ortaklıklara ait hisse senetleriyle ilgili olarak, Kurulun kamuyu
aydınlatma açısından gerekli gördüğü bilgileri, belirlenecek şekil ve esaslar dahilinde
Kurula ve ilgili borsalara ve teşkilatlanmış diğer piyasalara bildirmekle yükümlüdürler.
(SPKn Md. 16/A-2)
3.5.4.1. Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar
Bir borsada işlem gören sermaye piyasası araçlarının değerini ve yatırımcıların yatırım
kararlarını etkileyebilecek veya haklarını kullanmalarına yönelik önemli olay ve
gelişmelerde kamuya açıklanacak özel durumlar ile bunların açıklanma esasları Kurulun
Seri:VIII, No:54 sayılı “Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar Tebliği”
(Tebliğ) ile düzenlenmiştir.
Kurul, kamunun zamanında, yeterli ve doğru olarak aydınlatılmasını sağlamak amacıyla,
özel durum açıklamalarının yapılmasına ilişkin esasları ayrıca hazırladığı bir rehber ile
düzenlemiştir.
Tebliğde özel durumlar; “içsel bilgiler”i ve “sürekli bilgiler”i doğuran olaylar olarak
tanımlanmaktadır.
İçsel bilgi; sermaye piyasası aracının değerini ve yatırımcıların yatırım kararlarını
etkileyebilecek henüz kamuya açıklanmamış bilgilerdir. Sürekli bilgi ise; içsel bilgi tanımı
dışında kalan ve bu Tebliğ uyarınca açıklanması gerekli tüm bilgileri kapsamaktadır.
3.5.4.2. Sürekli Bilgiler
Ortaklığın sermaye yapısına ve yönetim kontrolüne ilişkin değişikliklerle ilgili
bildirim yükümlülüğü;
a) Bir gerçek veya tüzel kişinin veya bu gerçek veya tüzel kişi ile birlikte hareket eden
diğer gerçek veya tüzel kişilerin doğrudan veya dolaylı olarak ortaklık sermayesinin veya
toplam oy hakkının %5, %10, %15, %20, %25, 1/3, %50, 2/3 ve %75 ine veya daha
fazlasına sahip olması veya ortaklıktaki toplam oy hakkının veya sermaye payının söz
konusu oranların altına düşmesi halinde bu kişiler tarafından,
b) Bir kurucuya ait yatırım fonlarının doğrudan veya dolaylı olarak ortaklık sermayesinin
veya toplam oy hakkının %5, %10, %15, %20, %25, 1/3, %50, 2/3 ve %75 ine veya
daha fazlasına sahip olması veya ortaklıktaki toplam oy hakkının veya sermaye payının
söz konusu oranların altına düşmesi halinde kurucu tarafından,
yerine getirilir.
Paya dayalı sermaye piyasası araçlarına ilişkin bildirim yükümlülüğü;
Borsada işlem gören bir payı iktisap etme hakkı veren sermaye piyasası araçlarına,
doğrudan ya da dolaylı olarak sahip olmak suretiyle, söz konusu sermaye piyasası
araçlarının iktisap etme hakkı verdiği paylara bağlı oy haklarının yularıda belirtilen
______________________________________________________________________
TSPAKB
119
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
oranlara ulaşması, bu oranları aşması veya bu oranların altına düşmesi halinde, işlem
yapanlar tarafından açıklama yapılması zorunludur.
Bildirim yükümlülüğünün kapsamı:
Ortaklığın sermaye yapısına ve yönetim kontrolüne ilişkin değişikliklerle ilgili bildirim
yükümlülüğü kapsamında yapılacak bildirim yükümlülüğü aşağıdaki bilgileri içerecek
şekilde yerine getirilmelidir:
a) Bildirimi yapmakla yükümlü olan gerçek kişinin kimlik bilgileri veya tüzel kişinin
unvanı,
b) Ortaklığın unvanı,
c) Bildirim yükümlülüğüne konu alım-satım işleminin yapıldığı tarih, işleme konu payların
nominal tutarları ve işlem tutarları,
ç) Alım-satım işlemi öncesinde ve sonrasında ortaklıkta sahip olunan pay ve oy
haklarının sermayeye oranı,
Paya dayalı sermaye piyasası araçlarına ilişkin bildirim yükümlülüğü kapsamında
yapılacak bildirim yükümlülüğü, bildirimi yapmakla yükümlü olan gerçek kişinin kimlik
bilgileri veya tüzel kişinin unvanı bilgisine ek olarak aşağıdaki bilgileri içerecek şekilde
yerine getirilir:
a) Sermaye piyasası aracının dayalı olduğu payı ihraç eden ortaklığın unvanı,
b) Yukarıda belirtilen oranlara ulaşılmasına, aşılmasına veya söz konusu oranların altına
düşülmesine neden olabilecek paylara dayalı sermaye piyasası aracının iktisap edildiği
veya elden çıkarıldığı tarih,
c) Sermaye piyasası aracının dayalı olduğu paylara bağlı oy haklarının alım-satım işlemi
sonrasında sermayeye oranı,
ç) Varsa, sermaye piyasası aracına dolaylı olarak sahip olunması sonucunu doğuran
iştirak ilişkilerine dair bilgi,
d) Sermaye piyasası aracına konu hakların kullanımı için belirli bir sürenin öngörülmesi
halinde, sermaye piyasası aracının dayalı olduğu payların elde edileceği ya da elde
edilebileceği tarih veya süreye ilişkin bilgi,
e) Sermaye piyasası aracının vadesi veya bu aracın dayalı olduğu sözleşmenin sona
erme tarihi.
Birden fazla ortaklığa ait payların bir sermaye piyasası aracına konu olması durumunda,
her bir ortaklık bazında ayrı açıklama yapılması gerekmektedir.
Bildirim yükümlülüğünün birden fazla gerçek veya tüzel kişinin sorumluluğunda olması
halinde, bu yükümlülük ortak bir bildirim ile yerine getirilebilir. Ancak bu ortak bildirim,
tarafların bildirimin eksik, hatalı veya yetersiz yapılmasına ilişkin sorumluluklarını
ortadan kaldırmaz.
Ortaklığın kendi paylarını iktisap etmesi
Payları bir borsada işlem gören bir ortaklık TTK’nın 329’uncu maddesi kapsamında
sermayesinin doğrudan veya dolaylı olarak %1’ini aşan tutarda oy hakkı veya kar payı
içeren kendi paylarını iktisap eder ya da elden çıkarırsa, bu bilginin işleme konu payların
nominal tutarı, işlem tutarı, toplam sermayeye oranı ve varsa bu paylara bağlı
imtiyazları da içerecek şekilde kamuya açıklanması zorunludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
120
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İlave bilgilerin açıklanması
Payları bir borsada işlem gören ortaklıklar farklı gruplardaki paylarına bağlı haklardaki
değişiklikleri kamuya açıklamak zorundadır.
Payları dışında diğer sermaye piyasası araçları bir borsada işlem gören ortaklıklar,
özellikle vade veya faiz oranlarındaki değişiklikler nedeniyle söz konusu sermaye
piyasası araçlarının ihraç koşullarının değişmesi sonucunu doğuran ve bu sermaye
piyasası araçlarını elinde bulunduranların haklarının etkilenmesine neden olabilecek her
türlü değişikliği kamuya açıklamak zorundadır.
Ortaklık haklarının kullanımına ilişkin bilginin açıklanması
Payları bir borsada işlem gören ortaklıklar;
a) Genel kurul toplantı tarihi, saati, yeri, gündemi, gündem maddeleri ile gündem dışı
konuların genel kurulda görüşülerek karara bağlanması, genel kurulun toplanamaması,
toplam pay sayısı ve toplam oy haklarına ilişkin bilgi ile genel kurula katılma hakkının ne
şekilde kullanılabileceğine ilişkin,
b) Kar dağıtımına ilişkin duyuru, yeni pay ihracı, sermaye artırımlarında tahsis, yeni pay
alma hakkının kullanımı, artırılan payların iptali, değiştirme hakkının bulunduğu
durumlarda değiştirme işlemi hakkında
özel durum açıklaması yapmak zorundadır.
Borçlanma araçlarına ilişkin bilginin açıklanması
Borçlanma araçları izahname düzenlenerek halka arz edilen ve bir borsada işlem gören
ortaklıklar,
a) Borçlanma aracının faiz ödemeleri, dönüştürme, değiştirme, takas, yeni borçlanma
aracı ihracına katılma veya iptal haklarının kullanımı ve bedellerinin itfasına,
derecelendirme notu ve söz konusu notlardaki değişikliklere,
b) Borçlanma aracı tahvil ise, bu maddenin (a) bendinde yer alan hususların yanında
tahvil sahipleri kurulu toplantı tarihi, yeri ve gündemi, tahvil sahiplerinin toplantıya
iştirak hakkının ne şekilde kullanılabileceğine,
ilişkin olarak özel durum açıklaması yapmak durumundadır.
Borçlanma araçları bir borsada işlem gören ortaklıklar yeni borçlanma aracı ihraçlarını ve
özellikle bu ihraçlar için söz konusu olan garanti ve teminatları kamuya açıklamak
zorundadır. Bu hüküm, mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınanlar dahil kamu
iktisadi teşebbüsleri, mahalli idareler ile bunlarla ilgili özel mevzuatları uyarınca faaliyet
gösteren kuruluş, idare ve işletmeler tarafından yapılan borçlanma aracı ihraçlarına
uygulanmaz.
3.5.4.3. İçsel Bilgiler
İçsel bilgilerin açıklanması
Ortaklıklar tarafından içsel bilgiler ve bu bilgilere ilişkin daha önce açıklanan
hususlardaki değişiklikler ortaya çıktığında veya öğrenildiğinde özel durum açıklaması
yapılması zorunludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
121
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Ortaklıkların bilgisi dışında, içsel bilgilerin, ortaklıkların toplam oy haklarında veya
sermayesinde önemli miktarda paya sahip hissedarları tarafından öğrenilmesi
durumunda, söz konusu gerçek veya tüzel kişiler tarafından da özel durum açıklaması
yapılması zorunludur.
İçsel bilgilerin bir ortaklık veya onun namına ya da hesabına hareket eden bir kişi
tarafından, işi veya görevinin olağan ifası sırasında, üçüncü kişilere açıklanması halinde,
bu bilgiler ortaklık tarafından kamuya açıklanır.
Bilgileri alan kişinin, yasal bir düzenleme, şirket ana sözleşmesi veya özel bir sözleşme
gereğince, söz konusu bilgileri gizli tutma yükümlülüğü varsa, bu maddenin üçüncü
fıkrası hükümleri uygulanmaz.
İçsel bilgilerin kamuya açıklanmasının ertelenmesi
Bir ortaklık, sorumluluğu kendisine ait olmak üzere, meşru çıkarlarının zarar görmemesi
için içsel bilgilerin kamuya açıklanmasını, bunun kamunun yanıltılmasına yol açmaması
ve ortaklığın bu bilgilerin gizli tutulmasını sağlayabilecek olması kaydıyla, erteleyebilir.
İçsel bilgilerin kamuya açıklanmasının ertelenme sebepleri ortadan kalkar kalkmaz,
ortaklıklar sözü edilen içsel bilgileri bu Tebliğde yazılı olan esaslara uygun şekilde,
kamuya açıklamak zorundadırlar. Yapılacak açıklamada erteleme kararı ve bunun
temelindeki sebepler belirtilir. Kurul, gerekli gördüğü takdirde, erteleme sebeplerinin
yerinde olup olmadığını incelemeye yetkilidir.
Ortaklıklar açıklanması ertelenen içsel bilgilerin gizliliğini sağlamak ve bu bilgilere erişimi
kontrol etmekle yükümlüdür. Bu kapsamda ortaklık;
a) Görevlerinin ifası nedeniyle içsel bilgiye gerek duyanlar haricindeki kişilerin bu
bilgilere erişimini önleyecek etkin düzenlemeleri yapmak,
b) Bu bilgilere erişimi olan kişilerin bunlarla ilgili olarak kanun ve ilgili mevzuatta yer
alan yükümlülükleri kabul etmesini ve bu bilgilerin kötüye kullanımı veya uygunsuz
dağıtımı ile ilgili yaptırımlardan haberdar olmasını sağlayacak gerekli önlemleri almak,
c) İçsel bilgilerin gizliliğinin sağlanamaması halinde, gizliliği korunamayan içsel bilgilerin
bu Tebliğin dördüncü bölümünde yer alan hükümler çerçevesinde kamuya açıklanmasını
sağlayacak önlemleri almak,
zorundadır.
Ortaklıklar, içsel bilginin kamuya açıklanmasını ertelemeye karar verdiklerinde,
ertelenen bilgiyi, ertelemenin ortaklığın yasal haklarının korunmasına etkisini,
yatırımcıların yanıltılması riskini oluşturmadığını ve erteleme süresince bu bilginin
gizliliğinin korunması için ne gibi tedbirleri alındığını yönetim kurulu kararına veya
yönetim kurulu tarafından yetki verilmiş ise yetki verilen kişinin yazılı onayına bağlarlar.
İçsel bilgilere erişimi olanların listesi
Ortaklıklar ya da ortaklık nam veya hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler, iş
akdi ile veya başka şekilde kendilerine bağlı çalışan ve içsel bilgilere düzenli erişimi olan
kişilerin bir listesini hazırlamak ve bu listeyi değişiklik olduğunda güncellemekle
yükümlüdür. İçsel bilgilere erişimi olanların listesi ve listede yapılan güncellemeler talep
üzerine Kurula ve ilgili borsaya gönderilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
122
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Olağandışı fiyat ve miktar hareketleri
Ortaklıklar sermaye piyasası araçlarının fiyatları veya işlem hacimlerinde olağan piyasa
koşullarıyla açıklanamayan dalgalanmalar olduğunda ilgili borsanın talebi üzerine derhal
kamuya açıklama yapmak zorundadır. Bu açıklamada, kamuya henüz açıklanmamış özel
durumların olup olmadığı belirtilir ve varsa açıklanmamış tüm özel durumlara yer verilir.
Haber veya söylentilerin doğrulanması
Ortaklıklar hakkında, yatırımcıların yatırım kararlarını ve sermaye piyasası araçlarının
değerini etkileyebilecek öneme sahip, basın-yayın organları veya kamuoyunda çıkan,
ortaklığı temsile yetkili kişiler kaynaklı olmayan ve daha önce özel durum açıklaması,
izahname, sirküler, Kurulca onaylanan duyuru metinleri, finansal raporlar ve diğer
kamuyu aydınlatma dokümanları vasıtasıyla kamuya duyurulmuş bilgilerden farklı
içerikteki haber veya söylentilerin varlığı halinde, bunların doğru veya yeterli olup
olmadığı konusunda, bu Tebliğde belirtilen esaslar çerçevesinde ortaklıklarca bir
açıklama yapılması zorunludur. Söz konusu açıklama yükümlülüğü Kurul veya ilgili borsa
tarafından herhangi bir uyarı, bildirim veya talep beklenmeksizin ortaklıklarca yerine
getirilir.
Söz konusu haber veya söylentilerin içsel bilgi çerçevesinde ertelenen bilgilere ilişkin
olması durumunda, ertelemeye devam etme kararı ortaklığın sorumluluğundadır.
İdari sorumluluğu bulunan
işlemlerinin açıklanması
kişilerin
sermaye
piyasası
araçlarına
ilişkin
Sermayeyi temsil eden paylar ve bu paylara dayalı diğer sermaye piyasası araçlarına
ilişkin, ortaklık içinde idari sorumluluğu bulunan kişiler ve bunlarla yakından ilişkili kişiler
tarafından gerçekleştirilen tüm işlemler, işlemi yapan tarafından ilgili borsaya bildirilir.
Sermayeyi temsil eden paylar ve bu paylara dayalı diğer sermaye piyasası araçlarına
ilişkin idari sorumluluğu bulunan kişiler ve bunlarla yakından ilişkili kişiler hesabına
yapılan işlemlerin toplam miktarı son on iki ay içinde 11.000 TL tutara ulaşmadıkça
bildirimde bulunulmaz.
3.5.4.4. Açıklamaların Dili, Bildirim Şekli, Kapsam ve Özellikleri
Özel durum açıklamalarının dili
Özel durum açıklamalarının dili Türkçedir.
Özel durum açıklamalarının bildirim şekli
Özel durumlar veya özel duruma konu bilgilerdeki değişiklikler ortaya çıktığı veya
öğrenildiği anda en seri haberleşme vasıtasıyla Tebliğ çerçevesinde Kurul tarafından
hazırlanan özel durum açıklamalarına ilişkin Rehberde yer alan formlar kullanılarak ilgili
borsaya ulaştırılması zorunludur.
Ortaklığın sermaye yapısına ve yönetim kontrolüne ilişkin değişiklikler, paya dayalı
sermaye piyasası araçlarına ilişkin bildirimler ve ortaklığın kendi paylarını iktisap
etmesine ilişkin bildirimlerle ilgili özel durum açıklamalarının Rehberde yer alan formlar
kullanılarak, en geç durumun ortaya çıktığı günü izleyen üçüncü iş günü saat 9:00’a
kadar ilgili borsaya ulaştırılması gerekmektedir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
123
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Özel durum açıklamalarının kapsam ve özellikleri
Yapılacak açıklamalar, açıklamadan yararlanacak kişi ve kuruluşların karar vermelerine
yardımcı olacak ölçüde, zamanında, doğru, tam, dolaysız, anlaşılabilir ve yeterli
olmalıdır. Özel durum açıklamalarının doğru bir şekilde değerlendirilebilmesi için
gerekliyse bu durumun ilgili olduğu karşı taraf belirtilir, değişikliklerin veya etkilerinin
miktar veya tutar olarak ifade edilebilmesi halinde, yapılacak açıklamalarda miktar ve
tutara yer verilir.
Henüz kesinleşmemiş bir olay veya koşullar nedeniyle hala belirsiz olan özel durumlar bu
belirsizlik belirtilmek suretiyle kamuya açıklanır. Bu açıklamada belirsizliklerin çözüme
kavuşacağı tahmini tarih ve çözüme kavuşması için gereken koşullara da yer verilir.
Özel durum açıklamaları yanlış, yanıltıcı, temelsiz, abartılı veya eksik olmamalı ve
ortaklığın mevcut koşullarına ilişkin olarak tasarruf sahiplerinin yanlış fikirler
edinmelerine neden olmayacak şekilde yapılmalıdır. Bu kapsamda ortaklıklar, özel
durum açıklamalarını yanıltıcı olabilecek şekilde, faaliyetlerinin pazarlanması ve reklam
yapılması amacıyla kullanamazlar.
Özel durum açıklamalarını yapmakla sorumlu kişilerin adları, yetki ve unvanları ilgili
borsaya ve Kurula bildirilir. Bu kişilerde değişiklik olduğunda bildirim yenilenir. Özel
durum açıklamalarını yapmakla sorumlu kişilerin ortaklığı temsil ve ilzama yetkili kişiler
arasından seçilmesi zorunludur.
Ortaklıklar özel durum açıklamalarını, en geç kamuya açıklama yapıldıktan sonraki iş
günü içinde internet sitelerinde ilan etmek ve söz konusu açıklamaları beş yıl süreyle
internet sitelerinde bulundurmak zorundadırlar. Ortaklığa ait birden fazla internet
sitesinin bulunması durumunda açıklama için kamuoyunca en çok bilinen site kullanılır.
Payları yurtdışı borsalarda işlem gören ortaklıkların ilgili borsalara bu Tebliğ kapsamına
girmeyen özel durum açıklamalarında bulunması halinde aynı açıklamanın bu Tebliğ
hükümlerine uygun olarak kamuya açıklanması zorunludur.
3.5.5. Bilgi,
Belge
ve
Açıklamaların
Elektronik
Ortamda
İmzalanarak Kamuyu Aydınlatma Platformuna Gönderilmesine
İlişkin Esaslar
Bilgi, belge ve açıklamaların elektronik ortamda imzalanarak Kamuyu Aydınlatma
Platformuna gönderilmesine ilişkin esaslar, 30.05.2009 tarih ve 27243 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Seri:VIII, No:61 sayılı Tebliğ ile düzenlenmiştir.
Söz konusu Tebliğ ile;
a)
b)
Sermaye piyasası araçları Borsa’da işlem gören ortaklıklar, aracı kurumlar ve yatırım
fonları ile borsa yatırım fonlarının kurucuları tarafından Tebliğ kapsamındaki her
türlü bilgi, belge ve açıklamanın elektronik ortamda imzalanması ve Kamuyu
Aydınlatma Platformu’na,
Bağımsız denetim kuruluşlarınca düzenlenen bağımsız denetim raporlarının
elektronik ortamda hazırlanarak imzalanmasına ve ortaklıklar, aracı kurumlar ve
fonlara elektronik ortamda
gönderilmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
124
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Tebliğ düzenlemesi ile birlikte SPK ve İMKB mevzuatı çerçevesinde kamuya duyurulması
gereken tüm bildirimlerin (özel durum açıklamaları, finansal raporlar ile diğer
bildirimlerin) Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) (www.kap.gov.tr) gönderilmesi
uygulaması başlatılmıştır. Kurulun diğer düzenlemelerinde yer alan bildirimlerin
gönderim yerine ilişkin hükümlerde yer alan atıflar bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği
30.05.2009 tarihinden itibaren KAP için yapılmış sayılmaktadır.
Elektronik İmzalı Olarak KAP’a Bildirim Yapacak Kurumlar;




Sermaye piyasası araçları Borsa’da işlem gören şirketler,
Aracı kurumlar,
Yatırım fonları ile borsa yatırım fonlarının kurucuları,
Diğer ilgili kurumlar
- SPK,
- İMKB
- Takasbank,
- MKK,
- TSPAKB,
- Kurulca belirlenecek diğer kurumlar.
Elektronik imza kullanılmak suretiyle KAP’a gönderilecek bildirimler;
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
Sermaye piyasası mevzuatı uyarınca gönderilmesi gereken finansal raporlar ve
bağımsız denetim raporları,
SPK’nın özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri uyarınca
gönderilmesi gereken özel durum açıklamaları,
SPK düzenlemeleri uyarınca hazırlanan izahname, sirküler ve diğer duyuru metinleri,
SPK’nın yatırım ortaklıklarına ve fonlara ilişkin düzenlemeleri uyarınca yapılması
gereken bildirimler,
Ortaklıkların genel kurul toplantı tutanakları ve hazirun cetvelleri,
Ortaklıkların esas sözleşmeleri ve fonların iç tüzükleri,
SPK ve/veya İMKB tarafından belirlenen ve elektronik veri olarak düzenlenmesi
istenen diğer bildirimlerdir.
Yukarıda belirtilen bildirimler, ortaklıklar, aracı kurumlar ve fon kurucuları tarafından
SPK ve/veya İMKB tarafından belirlenen biçim, içerik ve süreye uygun şekilde elektronik
imza ile imzalanarak elektronik ortamda KAP’a gönderilir.
Ayrıca, finansal tablo ve raporlara ilişkin olarak bağımsız denetim kuruluşları tarafından
düzenlenerek ortaklıklara, aracı kurumlara ve fon kurucularına elektronik ortamda
gönderilen bağımsız denetim raporlarında da güvenli elektronik imza oluşturma aracı ile
oluşturulan elektronik imza kullanılır.
SPK, İMKB, Takasbank, MKK, TSPAKB ve SPK’ca belirlenecek diğer kurumlar tarafından
yapılacak duyurular da elektronik imzalı olarak KAP’a iletilir.
Sermaye piyasası araçları Borsa’da işlem gören ortaklıklar, aracı kurumlar, yatırım
fonları ile borsa yatırım fonlarınını kurucuları ve bağımsız denetim kuruluşları elektronik
sertifika hizmet sağlayıcısından elektronik sertifikalar edinmek zorundadır.
Elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı, elektronik sertifika, zaman damgası ve elektronik
imzalarla ilgili hizmetleri sağlayan gerçek veya tüzel kişidir. Kurul, elektronik sertifika
______________________________________________________________________
TSPAKB
125
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
hizmet sağlayıcısında aranan koşulları belirler. Elektronik sertifika hizmet sağlayıcılarının
adı ve sertifikasının ayırt edici bilgileri Kurulca kamuya duyurulur.
3.5.6. Borsa
İlkeleri
Şiketlerinin
Esas
Alacakları
Kurumsal
Yönetim
11.10.2011 tarih ve 28081 sayılı Mükerrer Resmi Gazete'de yayımlanan 654 sayılı
Kanun Hükmünde Kararname ile Sermaye Piyasası Kurulu'nun görev ve yetkileri arasına
"sermaye piyasasında kurumsal yönetim ilkelerini tespit ve ilan etmek, yatırım ortamının
iyileştirilmesine katkıda bulunmak üzere, borsada işlem gören halka açık anonim
ortaklıklardan halka açıklık oranları, yatırımcı sayısı ve niteliği, dâhil oldukları endeks ve
belirli bir zaman dilimindeki işlem yoğunluğunu dikkate alarak belirlemiş olduğu
gruplarda yer alanların kurumsal yönetim ilkelerine kısmen veya tamamen uymalarını
zorunlu tutmak" eklenmiştir.
Anılan Kanun Hükmünde Kararname'nin SPK’ya verdiği yetki doğrultusunda, SPK
tarafından 2003 yılında yayımlanan Kurumsal Yönetim İlkeleri, Tebliğ niteliğinde bir
düzenlemeye dönüştürülmüş ve İlkelerde uluslararası gelişmeler de dikkate alınarak bazı
değişiklikler yapılmıştır.
Bu çerçevede hazırlanan Seri: IV No: 54 sayılı Kurumsal Yönetim İlkelerinin
Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Tebliğ 11.10.2011 tarihli (2. Mükerrer) Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu tebliğ ile kurumsal yönetim
konusunda SPK’nın 2003 yılından bu yana benimsediği “Uygula-Uygulamıyorsan Açıkla”
yönündeki yaklaşımının bir adım ötesine geçilerek bankalar haricindeki İMKB-30
Endeksinde yer alan halka açık anonim ortaklıklar tarafından özellikle küçük
yatırımcıların etkin bilgilendirilmelerini ve şirket yönetimlerinde etkin ve adil temsilini
sağlamak amacıyla seçilmiş bazı İlkelerin zorunlu olarak uygulanması öngörülmüştür.
Daha sonra 30.12.2011 tarihli Resmi Gazete’de, Seri:IV No:56 sayılı “Kurumsal Yönetim
İlkelerinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Tebliğ” yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir. Bu Tebliğ 11.10.2011 tarihinde yayımlanmış tebliği yürürlükten kaldırmıştır.
Yürürlükte olan son Tebliğ; Kurumsal yönetim ilkelerini uygulayan şirketlerin daha düşük
sermaye maliyeti ile kaynaklarını verimli şekilde kullandıkları, içsel ve dışsal finansal
etkilere karşı proaktif pozisyon aldıkları dikkate alarak, daha önce bankalar haricindeki
İMKB-30 Endeksinde yer alan halka açık anonim ortaklıklar için belirlenen kapsamı,
Gelişen İşletmeler Piyasası ve Gözaltı Pazarında işlem görenler hariç olmak üzere payları
İMKB’de işlem gören halka açık anonim ortaklıkları içine alacak şekilde genişletmiştir.
Söz konusu tebliğin önemli düzenlemeleri aşağıda özetlenmektedir.

Tebliğ ile payları İMKB’de işlem gören halka açık anonim ortaklıklar (Borsa
Şirketleri) sistemik önemlerine göre piyasa değerleri ve fiili dolaşımdaki payların
piyasa değerleri dikkate alınarak üç gruba ayrılmış ve farklı gruptaki şirketler için
farklı seviyede zorunluluklar öngörülmüştür.
Piyasa değerinin ortalaması 3 milyar TL’nin ve fiili dolaşımdaki payların piyasa
değerinin ortalaması 750 milyon TL’nin üzerinde olan ortaklıklar, “Birinci Grup”
şeklinde tanımlanmıştır.
Birinci Grup dışında kalan şirketlerden, piyasa değerinin ortalaması 1 milyar TL’nin
ve fiili dolaşımdaki payların piyasa değerinin ortalaması 250 milyon TL’nin üzerinde
olan ortaklıklar “İkinci Grup” şeklinde tanımlanmıştır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
126
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Gelişen İşletmeler Piyasasında ve Gözaltı Pazarında işlem gören ortaklıklar ile birinci
ve ikinci gruba dahil olan ortaklıklar hariç olmak üzere, Borsa Şirketlerinin tamamı
“Üçüncü Grup” şeklinde tanımlanmıştır.
Birinci gruptaki nitelikleri taşıyan şirketler, sermaye piyasalarımızın gerek piyasa
büyüklüğü gerekse yatırımcı tabanı açısından önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bu
gruptaki şirketlerde yaşanabilecek herhangi bir olumsuzluğun sadece ilgili şirketi
değil, tüm piyasayı önemli ölçüde etkilemesi muhtemeldir. Bu gerekçeyle, sistemik
risklerin azaltılabilmesi amacıyla birinci gruptaki şirketler için yatırımcının
korunmasını sağlamaya yönelik mekanizmalar genişletilmiş ve yükümlülükler
ağırlaştırılmıştır. Diğer taraftan, sistemik etkileri daha düşük olan ikinci ve üçüncü
gruptaki şirketlerde de temel kurumsal yönetim prensiplerinin yerleşmesi için gerekli
düzenlemeler yapılmış ve asgari bazı zorunluluklara uyum öngörülmüştür.
Payları İMKB Serbest İşlem Platformu’nda işlem gören halka açık anonim ortaklıklar
Kurumsal Yönetim İlkelerinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Tebliğ
hükümlerinden muaftırlar.

Tebliğ ile yönetim kurulu yapılanmasına ilişkin önemli düzenlemeler yürürlüğe
girmiştir. Borsa Şirketlerinin yönetim kurulu üye sayısının asgari beş olması ve
yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğunun icrada görevli olmayan üyelerden oluşması
zorunlu hale gelmiştir.

Bağımsız yönetim kurulu üyeliğine ilişkin düzenleme yapılmış ve olası çıkar
çatışmalarından uzak, objektif bir görüşle Şirket’in karar mekanizmalarına katkıda
bulunması ve şirketin uzun vadeli hedeflerini gözetmesi beklenen bağımsız yönetim
kurulu üyelerinin, Gelişen İşletmeler Piyasasında ve Gözaltı Pazarında işlem görenler
hariç olmak üzere tüm Borsa şirketlerinde görev alması zorunlu hale getirilmiştir.
Yönetim kurulu içerisindeki bağımsız üye sayısı toplam üye sayısının üçte birinden az
olamaz. Bağımsız üye sayısının hesaplanmasında küsuratlar izleyen tam sayıl olarak
dikkate alınır. Her durumda bağımsız üye sayısı ikiden az olamaz. Ayrıca üçüncü
gruptaki şirketler açısından bağımsız yönetim kurulu üye sayısının her durumda 2
olması yeterli görülmüştür.

Bağımsız üyelerin görev süresi üç yıl olarak belirlenmiş ve bağımsız üyeliğe ilişkin
kriterler düzenlenmiştir. Bu kriterler şunlardır;
a) Şirket, şirketin ilişkili taraflarından biri veya şirket sermayesinde doğrudan veya
dolaylı olarak %5 veya daha fazla paya sahip hissedarların yönetim veya sermaye
bakımından ilişkili olduğu tüzel kişiler ile kendisi, eşi ve ikinci dereceye kadar kan ve
sıhri hısımları arasında, son beş yıl içinde, doğrudan veya dolaylı önemli görev ve
sorumluluklar üstlenecek yönetici pozisyonunda istihdam, sermaye veya önemli
nitelikte ticari ilişkinin kurulmamış olması,
b) Son beş yıl içerisinde, başta şirketin denetimini, derecelendirilmesini ve
danışmanlığını yapan şirketler olmak üzere, yapılan anlaşmalar çerçevesinde şirketin
faaliyet ve organizasyonunun tamamını veya belli bir bölümünü yürüten şirketlerde
çalışmamış ve yönetim kurulu üyesi olarak görev almamış olması,
c) Son beş yıl içerisinde, şirkete önemli ölçüde hizmet ve ürün sağlayan firmaların
herhangi birisinde ortak, çalışan veya yönetim kurulu üyesi olmaması,
d) Yönetim kurulu görevi dolayısıyla hissedar ise sermayede sahip olduğu payın
oranının %1’den fazla olmaması ve bu payların imtiyazlı olmaması,
______________________________________________________________________
TSPAKB
127
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
e) Bağımsız yönetim kurulu üyesi olması sebebiyle üstleneceği görevleri gereği gibi
yerine getirecek mesleki eğitim, bilgi ve tecrübeye sahip olması,
f) Bağlı oldukları mevzuata uygun olması şartıyla üniversite öğretim üyeleri hariç,
kamu kurum ve kuruluşlarında üye olarak seçildikten sonra tam zamanlı çalışmıyor
olması,
g) Gelir Vergisi Kanunu’na göre Türkiye’de yerleşmiş sayılması,
h) Şirket faaliyetlerine olumlu katkılarda bulunabilecek, şirket ortakları arasındaki
çıkar çatışmalarında tarafsızlığını koruyabilecek, menfaat sahiplerinin haklarını
dikkate alarak özgürce karar verebilecek güçlü etik standartlara, mesleki itibara ve
tecrübeye sahip olması.
i) Şirket faaliyetlerinin işleyişini takip edebilecek ve üstlendiği görevlerin gereklerini
tam olarak yerine getirebilecek ölçüde şirket işlerine zaman ayırabiliyor olması.

Bağımsız üyelerin seçim süreci tasarlanmıştır. Buna göre bağımsız üyelerin
bağımsızlık kriterlerini taşıyıp taşımadığının Aday Gösterme Komitesi tarafından
incelenmesi ve düzenlenecek raporun yönetim kuruluna sunulması ve bağımsız
yönetim kurulu aday listesinin genel kurul toplantı ilanı ile birlikte kamuya
açıklanması gerekmektedir. Sadece Birinci Gruptaki şirketler tarafından, bağımsız
yönetim kurulu aday listesinin, genel kurul toplantısından en az 60 gün önce SPK’ya
gönderilmesi gerekmektedir. SPK’nın olumsuz görüş bildirmiş olduğu kişi genel
kurula bağımsız üye adayı olarak sunulamayacaktır. Tasarruf sahiplerinin bağımsız
üye seçimine aktif şekilde katılmalarının sağlanması amacıyla, seçim esnasında
olumsuz oy kullanmış sermayenin yüzde birini temsil eden pay sahiplerine, seçilen
bağımsız üyenin bağımsızlık kriterlerini sağlayıp sağlamadığına ilişkin SPK’ya itiraz
hakkı tanınmıştır. Bağımsız üyelerin bağımsızlıklarını kaybetmeleri durumda
yapılması gerekenler de benzer şekilde düzenlenmiştir.

Borsa şirketlerinin tamamında bulunması zorunlu hale getirilen bağımsız yönetim
kurulu üyelerine, bazı görev ve sorumluluklar getirilmiş, ilişkili taraf işlemleri ile
önemli varlık alım veya devirlerinde bağımsız yönetim kurlu üyeleri için onay ve
gözetim mekanizmaları oluşturulmuştur. Örneğin; İlkelerde belirtilen önemli
nitelikteki işlemlerin icra edilmesi genel kurul onayına bağlanmakla birlikte, bağımsız
üyelerin çoğunluğunun onayı olmayan önemli nitelikteki işlemlerin genel kurul
onayına sunulmasına imkan tanınmamıştır. Ayrıca bu tür işlemlere taraf olanların
ilişkili taraf olması durumunda, Tebliğ uyarınca yapılacak genel kurul toplantılarında
ilişkili taraflar oy kullanamayacaktır.

Şirketlerin her türlü ilişkili taraf işlemlerinde ve üçüncü kişiler lehine teminat, rehin
ve ipotek verilmesine ilişkin yönetim kurulu kararlarında bağımsız üyelerin
çoğunluğunun onayı aranacaktır.

Şirketlerin yönetim kurulu bünyesinde kurması gereken komiteler belirlenmiştir.
Ayrıca, bu komitelerin görevleri ve sahip olması gereken üyelere ilişkin esaslar
belirlenmiştir. Bu komiteler; Denetimden Sorumlu Komite, Kurumsal Yönetim
Komitesi, Aday Gösterme Komitesi, Riskin Erken Saptanması Komitesi ve Ücret
Komitesidir. Ancak yönetim kurulu yapılanması gereği ayrı bir Aday Gösterme
Komitesi, Riskin Erken Saptanması Komitesi ve Ücret Komitesi oluşturulamaması
durumunda, Kurumsal Yönetim Komitesinin bu komitelerin görevlerini yerine
getirebileceği belirtilmiştir. İcra başkanı ve/veya genel müdür komitelerde görev
alamaz.

Tebliğ, payları İMKB’de işlem gören bankalar için yayımı tarihinden 1 yıl sonra (yani
30.12.2012 tarihinde), diğer Borsa Şirketleri için ise yayımı tarihinde (30.12.2011
______________________________________________________________________
TSPAKB
128
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
tarihinde) yürürlüğe girmiş olup ve Tebliğe uyum amacıyla gerçekleştirilmesi
gereken esas sözleşme değişikliklerinin ve yönetim kurulu yapılanmalarının,
30/6/2012 tarihinden geç olmamak üzere yapılacak ilk genel kurul toplantısına
kadar tamamlanması zorunlu kılınmıştır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
129
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4. SERMAYE
PİYASASI
FAALİYETLERİ
SERMAYE PİYASASI KURUMLARI
4.1.
VE
Sermaye Piyasası Faaliyetleri
Sermaye Piyasası Kanunu kapsamına giren sermaye piyasası faaliyetleri;
a) Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla
satışına aracılık,
b) Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım
satımı,
c) Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli
madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü
türev araçların alım satımının yapılmasına aracılık,
d) Sermaye piyasası araçlarının geri alım veya satım taahhüdü ile alım satımı,
e) Yatırım danışmanlığı,
f) Portföy işletmeciliği veya yöneticiliği,
g) Döviz, mal, kıymetli maden veya Kurulca belirlenecek diğer varlıkların kaldıraçlı
alım satımı, alım satımına aracılık ve bu işlemlere yönelik hizmetlerin yerine
getirilmesi,
h) Diğer sermaye piyasası kurumlarının faaliyetleridir.
i)
.
Aracılık, sermaye piyasası araçlarının yetkili kuruluşlar tarafından kendi nam ve
hesabına, başkası nam ve hesabına, kendi namına başkası hesabına alım satımıdır.
4.1.1. Halka Arza Aracılık Faaliyeti
Halka arza aracılık faaliyeti Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının halka arz
yoluyla satışına aracılık yapılmasını ifade eder.
Halka arza aracılık,
a) En iyi gayret aracılığı,
b) Aracılık yüklenimi,
şeklinde yapılabilir.
“En iyi gayret aracılığı” Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının, izahnamede
gösterilen satış süresi içinde satılmasını, satılamayan kısmın ise satışı yapana iadesini
veya bunları daha önce satın almayı taahhüt etmiş üçüncü kişilere satılmasını ifade eder.
“Aracılık yüklenimi” ise Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının,
a) Halka arz yoluyla satılmasının ve satılamayan kısmının tamamının bedeli satış
süresi sonunda tam ve nakden ödenerek satın alınmasının (Bakiyeyi Yüklenim),
b) Bedeli, satışın başlamasından önce tam ve nakden ödenmek suretiyle tamamının
satın alınarak halka satılmasının (Tümünü Yüklenim),
c) Halka arz yoluyla satılmasının ve satılamayan kısmının bir kısmının bedeli satış
süresi sonunda tam ve nakden ödenerek satın alınmasının (Kısmen Bakiyeyi
______________________________________________________________________
TSPAKB
130
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Yüklenim) veya bedeli, satışın başlamasından önce tam ve nakden ödenmek
suretiyle bir kısmının satın alınarak halka satılmasının (Kısmen Tümünü
Yüklenim),
satışını yapana karşı taahhüt edilmesidir.
Sermaye piyasası araçlarının halka arzedilmesi ile ilgili olarak ihraçcı ve/veya hissedar ile
birlikte ihraç fiyatı, miktarı ile halka arz sürecinin belirlenmesine yönelik çalışmalar
yapılması, izahname ve kayıt başvurusu için sunulacak diğer bilgi ve belgelerin
hazırlanarak Kurula başvuruda bulunulması, bu belgelerde yer alacak bilgilerin
doğruluğunun sağlanmasını teminen her türlü danışmanlık hizmetinden yararlanılması,
konsorsiyum oluşturulması, gişe hizmetleri vermek üzere bir satış grubu oluşturulması,
talep toplanması halka arzedilecek sermaye piyasası araçlarının satışına ve tanıtımına
yönelik olarak yurt içi ve yurt dışı organizasyonlar düzenlenmesi ve satışın organize
edilmesi gibi kurumsal finansman faaliyetlerinin yürütülmesi ve benzeri faaliyetler ile
aracılık sözleşmesinde belirlenen diğer yükümlülüklerin yerine getirilmesi halka arza
aracılık faaliyeti kapsamında sayılır.
4.1.1.1. Halka Arza Aracılık Faaliyetine İlişkin Özel Şartlar
Sermaye piyasası araçlarının halka arzına aracılık faaliyetinde bulunacak aracı kurum ve
mevduat kabul etmeyen bankaların,
a) Kurulun Seri:V, No:34 sayılı Tebliği’nin 7’nci maddesi uyarınca bu faaliyet için
öngörülen asgari özsermaye yükümlülüğünü yerine getirmiş olmaları,
b) Bünyelerinde, halka arza aracılık işlemlerini yürütebilecek, 4 yıllık lisans eğitimi
veren kurumlardan mezun, Kurulun lisanslamaya ilişkin düzenlemeleri uyarınca
gerekli lisans belgesine sahip ve münhasıran bu görev için istihdam edilmiş
yeterli sayıda yönetici, kurumsal finansman uzmanı ve diğer ihtisas personelinden
oluşan bir kadro ile halka arza aracılık ve araştırma faaliyetlerini sürdürecek
düzeyde yeterli mekan, teknik donanım ve organizasyonu sağlamış bulunmaları,
gerekir.
Mevduat kabul etmeyen bankaların halka arza aracılık faaliyetinde bulunmak üzere izin
alma başvurularında, yalnızca (b) bendinde sayılan şartların varlığı aranır.
Mevduat kabul etmeyen bankalar her bir halka arza aracılık işlemiyle sınırlı olarak
bankalarla gişe hizmeti verilmesi konusunda sözleşme imzalayabilirler.
4.1.1.2. Halka Arza Aracılık Faaliyetinin Esasları
Halka arza aracılık yetki belgesine sahip kuruluşlar,
a) Halka arza aracılık işlemlerini, izahnamede, sirkülerde (duyuruda), ilan ve
reklamlarda, aracılık sözleşmesinde belirlenen esaslar çerçevesinde yürütürler.
b) Yapay piyasa yaratılması sonucunu verecek yahut aracılık komisyonu dışında,
kendilerine veya üçüncü şahıslara menfaat sağlanmasına imkan tanıyacak
tasarruflarda bulunamazlar.
c) Sermaye piyasası araçlarının halka arzı ile ilgili olarak, ilgili mevzuat ile belirlenen
yükümlülüklere aykırı işlem ve faaliyetlerde bulunamazlar.
d) Sermaye piyasası aracının halka arzı ile ilgili olarak, ihraçcı ve/veya hissedar
hakkında detaylı ve dikkatli inceleme yapma konusunda en iyi gayreti gösterirler.
e) Halka arz fiyatının sermaye piyasası aracının gerçek değerini en doğru şekilde
göstermesi yönünde azami özeni gösterirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
131
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
f) Halka arz sürecinde kamuya açıklanmamış bilgilerin kurum dışına ve kurum
içinde farklı birimlere geçmesini engellerler.
g)Aracı kurumların halka arza aracılık faaliyetleri esnasında yüklenebilecekleri
taahhütlerin tutarı, Kurulun sermaye yeterliliği düzenlemeleri uyarınca
belirlenecek sınırı aşamaz.
4.1.1.3. Halka Arza Aracılık Sözleşmesi
Sermaye piyasası araçlarının halka arzının, sermaye piyasası aracını ihraç eden ile aracı
kurum ya da mevduat kabul etmeyen banka arasında akdedilecek yazılı bir “aracılık
sözleşmesi”ne bağlanması şarttır.
Aracılık sözleşmesi ile konsorsiyum sözleşmesinin bir arada yapılmak istenmesi halinde,
her iki sözleşmede yer alacak hükümler, tek sözleşmede birleştirilebilir ve sözleşme,
sermaye piyasası aracını ihraç eden ile konsorsiyum yöneticisi ve konsorsiyuma katılan
diğer aracı kurum ve mevduat kabul etmeyen bankalar tarafından birlikte imzalanır.
Konsorsiyum oluşturulması halinde, konsorsiyuma katılan aracı kurumlar ve/veya
mevduat kabul etmeyen bankalar arasında yazılı bir konsorsiyum sözleşmesi düzenlenir.
Konsorsiyumu yönetimi üstlenen kuruluş temsil eder.
4.1.2. Alım Satıma Aracılık Faaliyeti
Alım satıma aracılık, ilgili mevzuata uygun olarak daha önce ihraç edilmiş olan sermaye
piyasası araçlarının aracılık sıfatıyla ve ticari amaçla alım satımını ifade eder.
Aracı kurumlar, ilgili çerçeve sözleşmeyi imzaladıktan sonra müşterilerinden sermaye
piyasası araçlarının alım satımına ilişkin emirleri kabul edebilirler. Borsada işlem
yapmayı gerektiren emirler, ilgili mevzuatta belirlenen esaslar çerçevesinde alınır ve
yerine getirilir. Aracı kurumlar borsa dışında yapılacak işlemlerde, müşteri emirlerini,
çerçeve sözleşmesinde belirlenen esaslara göre kabul ederler ve özen borcu
çerçevesinde yerine getirirler. Borsa dışında faaliyet gösteren aracı kurumlar, mevzuatta
aksine bir hüküm olmadıkça, üzerinde işlem yaptıkları sermaye piyasası araçlarının alış
ve satış fiyatlarını, işyerinde ilan etmek zorundadırlar.
4.1.2.1. Alım Satıma Aracılık Faaliyetine İlişkin Özel Şartlar
Sermaye piyasası araçlarının alım satımına aracılık faaliyetinde bulunacak aracı
kurumların,
a) Kurulun Seri:V, No:34 sayılı Tebliği’nin 7’nci maddesi uyarınca bu faaliyet için
öngörülen asgari özsermaye yükümlülüğünü yerine getirmiş olmaları,
b) Sermaye piyasası araçları ile ilgili iş ve işlemlerin yürütülmesini sağlayabilecek,
bu faaliyetlere elverişli mekan, teknik donanım ile yeterli sayıda yönetici ve
ihtisas personeli ile diğer personeli sağlamış bulunmaları gerekir.
Bankaların borsa dışı alım satım aracılığı faaliyetinde bulunmak üzere izin alma
başvurularında, yalnızca (b) bendinde sayılan şartların varlığı aranır. Şu kadar ki,
bankaların da borsa dışı alım satım aracılığı faaliyetinin yürütülmesi sırasında, alım satım
aracılığı faaliyetine ilişkin olarak Tebliğ’de düzenlenen esaslara uymaları zorunludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
132
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.1.2.2. Borsa Dışı Piyasalardaki Alım Satım İşlemleri
Aracı kurumlar borsa dışında hisse senedi alım satım işlemleri kapsamında Kurul’dan izin
almak kaydıyla,
a) Borsada işlem görmeyen hisse senetleri için Kanunun 40’ıncı maddesi uyarınca
oluşturulacak piyasalarda,
b) İlgili mevzuat çerçevesinde Kurulca belirlenen esaslar dahilinde borsada işlem
gören hisse senetleri üzerinde,
işlem yapabilirler.
Borsa dışında hisse senedi alım satım aracılığı faaliyetinde bulunmak isteyen aracı
kurumlar, bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen şartların varlığını tevsik eden ve
Kurulca istenebilecek diğer belgelerle birlikte izin almak üzere Kurula başvururlar.
Kurul yapacağı incelemeler sonucunda başvurunun uygun görülmesi halinde izin verir.
Bankalar da, Kurulca borsa dışında alım satım aracılığı yapma konusunda yetkili
kılındıkları takdirde yukarıdaki esaslara tabi olurlar.
4.1.2.3. Elektronik Ortamda Alım Satım Emirlerinin İletimi
Aracı kurumlar, alım satıma aracılık faaliyeti kapsamında müşterilerle sözleşme
imzalanması ve hesap açılması kaydıyla, müşterilerinden borsaya iletilmek üzere
elektronik ortamda emir kabul edebilirler. Aracı kurumlar söz konusu faaliyete
başlamadan önce Kurula bildirimde bulunmak zorundadırlar.
Borsaya iletilmek üzere elektronik ortamda emir kabul edecek olan aracı kurumlar,
a) Elektronik ortamda aldıkları emirler için yazılı veya sözlü olarak kabul ettikleri
diğer emirlerin borsaya iletilmesinde uyulması gereken öncelik kurallarına riayet
ederek, elektronik ortamda emir ileten müşterileri ile diğer yollarla emir ileten
müşterileri arasında eşitsizliklerin ortaya çıkmasına engel olmakla,
b) Elektronik ortamda aldıkları emirler için Seri:V, No:6 sayılı Aracılık Faaliyetinde
Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğ’de yer alan yükümlülükleri sağlamakla,
c) Güvenlik, kapasite ve yedekleme açısından yeterli bilgisayar ağını kurmak ve
alternatif iletişim yöntemleri sağlamakla,
d) Elektronik ortamda kabul edilen emirlerin izlenmesi, borsaya iletilmesi, bu
emirlere ilişkin kayıtların tutulması ve müşterilerle iletişimin sağlanması için
yeterli sayıda personel istihdam etmekle,
yükümlüdürler.
Bu tür işlem yapacak kurumların ilgili internet sayfasında,
a) Emir iletimi, işlemlerin gerçekleştirilmesi ve tasfiyesinin nasıl yapılacağına,
b) Elektronik ortamda kabul edilen emirlerin durumunun müşteri tarafından
elektronik ortamda takibi ve müşteriye elektronik ortamda yapılacak bildirim
esaslarına,
c) Sermaye piyasası araçları, borsa ve piyasa bilgilerine,
d) Kullanılan bilgisayar ağı ve şifreleme sisteminin olası risklerine ve güvenliğine,
e) Olası risklere karşı hazırlanan “beklenmedik durum planları”nın içeriğine,
f) Bilgisayar ağında meydana gelebilecek sorunlar karşısında kullanılabilecek
alternatif iletişim yöntemlerine,
______________________________________________________________________
TSPAKB
133
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
g) Bu işlemlerde “sayfada verilen bilgilerin genel nitelikte olduğuna ve müşterilerin
alım satım kararlarını destekleyebilecek yeterli bilginin sayfada olmayabileceğine”
ilişkin bir açıklamaya,
yer vermeleri zorunludur.
Elektronik ortamda alınan emirler genel hükümler açısından sözlü emir niteliğindedir.
4.1.2.4. Müşteri Hesaplarındaki Nakit Alacak Bakiyelerinin Kullanım
Esasları
Aracı kurumlar, çerçeve sözleşmesinde müşterinin verdiği yetkiye bağlı olarak, gün
içinde herhangi bir müşteri emrine konu olmayan ve gün sonu itibarıyla alacak bakiye
veren müşteri hesaplarındaki nakitleri, yetkili oldukları faaliyetler, işletme politikaları ile
müşterinin tercihleri doğrultusunda, muhasebe sistemlerinde hesap bazında izlemek
kaydıyla, toplu olarak veya müşteri bazında değerlendirebilirler. Söz konusu nakitlerin
toplu olarak değerlendirilmesi halinde elde edilen gelirlerin müşteri hesaplarına oransal
olarak dağıtılması esastır. Bu durumda müşteri nakitlerinin miktar olarak belli aralıklar
bazında gruplandırılarak elde edilen getirilerin bu gruplar arasında farklı oranda
yansıtılması da mümkündür.
Aracı kurumların, çerçeve sözleşmesinde açıkça belirtmek kaydıyla müşteri hesaplarında
kalan nakit alacak bakiyelerinin kullanımında alt limit belirlemeleri mümkündür.
Belirlenen bu alt limite ilişkin değişikliklerin de müşterilere yazılı olarak bildirilmesi
zorunludur. Belirlenen alt limitin altında kalan nakitlerin kullanımına ilişkin esaslara
sözleşmede ayrıca yer verilir.
Müşteri nakitlerinin bu çerçevede değerlendirilmesi söz konusu nakitleri Yatırımcıları
Koruma Fonu güvencesinden çıkarmaz.
Bankalar nezdinde tutulmakta olan müşteri nakitlerinin aracı kurum müşterileri için
açılacak olan münferit bir hesapta, aracı kurumun kendi nakit varlığından ayrı olarak
izlenmesi esastır. Müşteriler adına açılacak olan hesap açıkça ilgili aracı kurum
müşterilerine ait olduğu belirtilecek şekilde tanımlanır ve amacı dışında kullanılamaz.
Müşteri nakit varlıklarının saklandığı hesaplar kredi teminatı olarak gösterilemez.
Alım satım aracılığı, halka arza aracılık, repo-ters repo, portföy yöneticiliği ve yatırım
danışmanlığı yetki belgelerinin tamamına sahip olan aracı kurumlar bu kapsamda,
çerçeve sözleşmesine hüküm koymak kaydıyla; müşterilerine, hesaplarında kalan nakit
alacak bakiyelerinin çeşitli kurum ve kişilere olan periyodik ödeme işlemlerinin yerine
getirilmesinde kullanılmasına ilişkin hizmet verebilirler.
4.1.2.5. Yönetimsel Ve Mali Hakların Kullanımına İlişkin Esaslar
Aracı kurumlar, çerçeve sözleşmesinde, müşterilerinin verdiği yetkiye bağlı olarak
müşteriler nam ve hesabına sermaye piyasası araçlarının anapara, faiz, temettü ve
benzeri gelirlerinin tahsili, ödenmesi ile yeni pay ve bedelsiz pay alma haklarının ve
hisse senetlerinden doğan oy haklarının kullanılması hizmetlerini verebilirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
134
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.1.2.6. Yurt Dışı Piyasalarda Yapılacak Alım Satım Aracılığına İlişkin
Esaslar
Aracı kuruluşların, Türk Parasının Kıymetini Koruma Mevzuatı saklı kalmak kaydıyla, yurt
dışı piyasalarda menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarına ilişkin olarak
yapacakları aracılık faaliyetlerinde aşağıdaki esaslara uymaları zorunludur:
a) Yurt dışı piyasalarda menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarına ilişkin
olarak aracılık faaliyetleri, yurt dışında herhangi bir borsaya veya teşkilatlanmış
piyasaya üye olmak suretiyle veya ilgili ülke mevzuatına göre faaliyet göstermeye
yetkili aracı kuruluşlar vasıtasıyla yürütülür. Aracı kuruluşların yurt dışında
herhangi bir borsaya üye olmak istemesi halinde Tebliğin 30’uncu maddesinin son
fıkrasında yer alan esaslar uygulanır. İşlemlerin, ilgili ülke mevzuatına göre
faaliyet göstermeye yetkili aracı kuruluşlar vasıtasıyla yürütülmesi durumunda,
söz konusu aracı kuruluşlarla yazılı sözleşme yapılması şarttır.
b) Müşterilerle, yurt dışı işlemlerle ilgili olarak alım satıma aracılık çerçeve
sözleşmesinin yapılması ve bu sözleşmeye; sermaye piyasası aracının ve
bedelinin transferi, saklama ve takas işlemleri, işlemlerin teyidi, karşılıklı hak ve
yükümlülükler gibi özel hususların yanı sıra, yurt dışı piyasalarda yapılan
işlemlerdeki korumanın kapsamı ile yurt dışı piyasalardaki düzenlemeler
nedeniyle yatırımcılara tanınan bütün haklar ve yükümlülükler hakkında özet ve
güncel bilgilerin konulması zorunludur.
c) Aracı kuruluşların, yurt dışı piyasalarda yapacakları işlemleri müşteri bazında
izlemeleri, bu çerçevede gerekli ve yeterli belge, kayıt, iletişim, muhasebe ve iç
kontrol sistemini oluşturmaları zorunludur.
d) Aracı kuruluşların, yurt dışı piyasalarda yapacakları işlemlerde, Kurulun belge ve
kayıt düzenine ilişkin düzenlemelerine uymaları zorunludur.
e) Aracı kuruluşlar, yurt dışı piyasalarda ilgili ülke mevzuatına göre faaliyet
göstermeye yetkili aracı kuruluşlar vasıtasıyla alım satım aracılığı faaliyetine
başlamadan önce Kurula bildirimde bulunmak zorundadırlar. Kurula yapılacak
bildirimde, yukarıda belirtilen esasların sağlandığını tevsik edici bilgi ve belgeler
ile işlem yapılacak ülkelerdeki borsalar veya piyasalar ile menkul kıymetler ve
diğer sermaye piyasası araçlarının belirtilmesi gerekmektedir.
f) Yurt dışı borsalara üye olmak suretiyle yurt dışı piyasalarda alım satım aracılığı
faaliyetinde bulunan aracı kuruluşların, ilgili otoriteye yapılan raporlamalarda yer
alan mali veya hukuki durumu etkileyebilecek hususlar ve ilgili otorite tarafından
uygulanan yaptırımları durumun ortaya çıktığı tarihten itibaren 15 gün içerisinde
Kurula bildirmesi zorunludur.
4.1.3. Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Faaliyeti
Türev araçlarının alım satımına aracılık faaliyeti, ekonomik ve finansal göstergelere,
sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve
opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların aracı sıfatıyla ve ticari amaçla alım
satımını ifade etmektedir.
Aracı kuruluşların türev araçların alım satımına aracılık faaliyetinde bulunabilmeleri için,
 Alım satım aracılığı yetki belgesine sahip olmaları,
 Münhasıran türev araç işlemlerinin denetim ve kontrolünden sorumlu olmak üzere 4
yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun ve SPK’ca belirlenen eğitim
programlarını başarı ile tamamlamış, bu konuda çalışacak ihtisas personelinin bağlı
olacağı bir birim yöneticisinin istihdam edilmiş olması,
______________________________________________________________________
TSPAKB
135
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
 4 yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun, SPK’nın düzenlemeleri uyarınca
gerekli lisans belgesine sahip ve SPK’ca belirlenen eğitim programlarını başarı ile
tamamlamış münhasıran ve ayrı ayrı görevlendirilmek üzere yeter sayıda müşteri
temsilcisi, muhasebe ve operasyon sorumlularının bulunması,
 Bu faaliyetin yürütülmesi için yeterli mekan, teknik donanım ve organizasyonun
sağlanmış, hizmet birimlerinin ve iç kontrol sisteminin kurulmuş, personelin buna
uygun görev tanımları ile yetki ve sorumluluklarının belirlenmiş, muhasebe kayıt, bilgi
ve belge sistemi ile düzenli iş akışı ve haberleşmeyi sağlayacak organizasyon ve
teknik donanımın sağlanmış, türev araçlara ilişkin risk ölçüm mekanizmasının
oluşturulmuş, günlük olarak türev araçlarla ilgili piyasa fiyatlarını dikkate alarak
müşteri
bazında
oluşan
riskleri
kontrol
edebilecek,
gerekli
teminatları
hesaplayabilecek, ortaya çıkan risklere karşı müşterilerin uyarılmasını sağlayacak
bilgisayar sisteminin oluşturulması
gereklidir.
Aracı kuruluşlara, türev araçların dayandığı katogoriler itibarıyla ayrı ayrı ya da bütün
olarak türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesi Kurulca verilebilir.
Kuruldan türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesi almış aracı kuruluşlar
Kurulca uygun görülmesi kaydıyla “Yurt Dışı Piyasalarda Yapılacak Alım Satım Aracılığına
İlişkin Esaslar” çerçevesinde ve dayandığı varlık veya gösterge dikkate alındığında yurt
içi piyasalarda işlem görmeyen türev araçlarla sınırlı olmak üzere, yurt dışı piyasalarda
işlem gören türev araçların alım satımına aracılık faaliyetinde bulunabilirler.
Türev araçlarının alım satımının yapılmasına aracılık faaliyetini yürüten kuruluşlar
müşterileri için herhangi bir işlem gerçekleştirmeden ve sözleşme imzalatmadan önce
sözkonusu işlemlerin risklerini belirten bir açıklama yapmak zorundadırlar. Aracı
kuruluşlar bu açıklamaları yapmak üzere içeriği SPK’ca belirlenecek “türev araçlar risk
bildirim formu”nu kullanmak ve bu formun bir örneğini müşterilerine vermek
zorundadırlar.
Aracı kuruluşların türev araçların alım satımına aracılık faaliyetlerinde düzenleyecekleri
belgeler ve kayıt düzeni Seri:V, No:51 Sayılı Aracı Kuruluşların Türev Araçların Alım
Satımına Aracılık Faaliyetlerinde Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında
Tebliğ’de yer almaktadır.
4.1.4. Menkul Kıymetlerin Geri Alım Veya Satım Taahhüdü İle Alım
Satımı Faaliyeti
Repo, bir menkul kıymetin işlem başlangıç valöründe satılıp, bitiş valöründe geri
alınmasını ifade eder. Repo yapan taraf, parayı kullanan taraftır. Menkul kıymetlerin geri
alma taahhüdü ile satımı sözkonusudur.
Ters Repo, bir menkul kıymetin işlem başlangıç valöründe alınıp, bitiş valöründe geri
satılması işlemidir. Ters repo yapan, parayı kullandıran taraftır. Menkul kıymetlerin geri
satma taahhüdü ile alımı sözkonusudur.
Menkul kıymetlerin geri alma veya satma taahhüdü ile alım satımı SPK’nın Seri:V, No:7
sayılı tebliği ile düzenlenmiştir. Kurulca yetki belgesi verilen aracı kuruluşların, işlem
konusu menkul kıymetler üzerinde, yazılı bir çerçeve anlaşması uyarınca, kendi
aralarında veya gerçek veya tüzel kişiler ile, belirli bir vadede, belirli bir fiyattan, repo ve
______________________________________________________________________
TSPAKB
136
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
ters repo işlemleri yapmaları bu tebliğde açıklanan ve aşağıda belirtilen esaslar
çerçevesinde gerçekleştirilir.
TC Merkez Bankası ile açık piyasa işlemleri çerçevesinde yapılan işlemler kapsam
dışındadır.
4.1.4.1. Repo ve Ters Repo İşlemlerini Yapmaya Yetkili Kuruluşlar
Repo ve ters repo işlemlerini Kuruldan bu konuda faaliyet göstermek üzere yetki belgesi
almış olan aracı kurumlar ve bankalar yapabilirler.
Yetkili kuruluşlar Borsa’da müşteri nam ve hesabına, kendi namına müşteri hesabına
veya kendi nam ve hesaplarına, Borsa dışında ise sadece kendi nam ve hesaplarına
işlem yapabilirler.
Yetkili kuruluşlar repo işlemlerinde kendi mülkiyetlerinde olmayan menkul kıymetleri
kullanamazlar.
Yetkili kuruluşların yapabilecekleri repo işlemlerinin limitine ilişkin düzenlemeler TC
Merkez Bankası’nca yapılır.
4.1.4.2. İşlem Konusu Menkul Kıymetler
Repo ve ters repo işlemlerine konu olabilecek menkul kıymetler şunlardır:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
Devlet tahvilleri,
Hazine bonoları,
Banka bonoları,
Hazine Müsteşarlığı tarafından ihraç edilen dış borçlanma araçları ve gelire endeksli
senetler,
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ve Toplu Konut İdaresi Başkanlığınca ihraç edilen
borçlanma senetleriyle, mahalli idareler ve bunlarla ilgili idare, işletme ve kuruluşların
Kanun uyarınca ihraç ettikleri borçlanma senetleri,
Varlığa dayalı menkul kıymetler dahil olmak üzere, menkul kıymetler borsaları veya
teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören veya Borsada tescil edilmiş olan
borçlanma senetleri,
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca ihraç edilen likidite senetleri,
İMKB tarafından belirlenen ve İMKB pazarlarında repo ve ters repo işlemlerine konu
olacak hisse senetleri,
Kira sertifikaları.
Menkul kıymetleri temsilen TC Merkez Bankası A.Ş. tarafından verilen makbuzlar ile
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nca ihraç edilen borçlanma senetleri karşılığı verilen
makbuzlar dışında, saklama makbuzları üzerinde SPK’nın Seri:V, No:7 sayılı tebliği
hükümleri çerçevesinde işlem yapılamaz.
4.1.4.3. Repo ve Ters Repo İşlemlerinin Esasları
Repo ve ters repo işlemlerinin aşağıdaki esaslara göre yapılması gerekmektedir.
a) Taraflar arasında, işlemlerin genel esaslarını düzenleyen yazılı bir çerçeve anlaşması
yapılması,
______________________________________________________________________
TSPAKB
137
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
b) Repo işlemlerinde, taraflar arasında kararlaştırılan şartlarla işlemin yapılarak menkul
kıymet bedelinin çerçeve anlaşmasında belirlenen şekilde ödenmesi,
c) Ters repo işlemlerinde, taraflar arasında kararlaştırılan şartlarla işlemin yapılarak
menkul kıymetin çerçeve anlaşmasında belirlenen usuller dahilinde tevdi edilmesi ve
bu menkul kıymetlerin yetkili kuruluş tarafından TCMB’ce yapılacak düzenlemeler
çerçevesinde “Depo” edilmesi,
d) İşlemin vadesinde taahhütlerin yerine getirilerek kararlaştırılan bedelin ilgili tarafa
iletilmesi ile menkul kıymetin karşı tarafa iade edilmesi,
e) Yetkili kuruluşların müşterileri ile yaptıkları ters repo işlemlerinde, işlemin vadesinde
sözkonusu menkul kıymetlerin yetkili kuruluş tarafından “Depo” dan teslim alınarak
karşı tarafa iade edilmesi,
f) Ters repo işleminin yetkili kuruluşlar arasında yapılması durumunda ise, işlemin
vadesinde menkul kıymetlerin yetkili kuruluşun talimatına istinaden “Depo” lar
arasında hesaben karşı tarafa iade edilmesi.
g) İMKB Tahvil ve Bono Piyasası bünyesinde yer alan Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı
ile Hisse Tercihli Repo Pazarında yapılacak repo ters repo işlemlerine konu menkul
kıymetler için bu Tebliğde yer alan depo koşulu aranmaz.
Vade ve Faiz Oranı
Repo ve ters repo işlemlerinde vade, ilgili menkul kıymetin itfa tarihini aşmamak
kaydıyla, serbestçe belirlenebilir. Vade sonu işgünü olarak tespit edilir. Uygulanacak faiz
oranı taraflarca belirlenir.
Repo ve Ters Repo İşlemleri Esasları
Yetkili kuruluşlar, borsa dışında yapılan repo ve ters repo işlemlerinde müteselsil seri
numarası taşıyan bir dekontu, işlem esnasında karşı tarafa teslim eder.
Borsa’da gerçekleştirilecek işlemleri tevsik edici belgeler Borsa Yönetim Kurulu’nun
belirleyeceği esas ve şartlarda düzenlenir. Borsa’da gerçekleştirilecek işlemlerde dekont
düzenleme zorunluluğu olmadığı gibi, yetkili kuruluşlar aralarında çerçeve anlaşması
yapmak yerine Borsa’ya içeriği Borsa’ca belirlenecek bir taahhütnameyi vererek
işlemlerini gerçekleştirebilirler.
İşlem Hükümleri:
Repo işleminde menkul kıymetin mülkiyeti alıcıya (parasını kullandırana yani ters repo
yapan tarafa) geçer ve getirileri de, çerçeve anlaşmasında aksine hüküm bulunmadıkça
bu kuruluşa veya kişiye ait olur. Vade tarihinde (işlemin bitiş tarihinde) ise, menkul
kıymetin mülkiyeti, kararlaştırılan bedelin ödenmesi ile tekrar yetkili kuruluşa (repo
süresinde parayı kullanan tarafa yani repo yapan tarafa) geçer.
Ters repo işlemi ile menkul kıymet alımında ise menkul kıymetin mülkiyeti yetkili
kuruluşa geçer ve getirileri de aksine hüküm bulunmadıkça yetkili kuruluşa ait olur.
Vade tarihinde, menkul kıymetin mülkiyeti kararlaştırılan bedelin ödenmesi ile tekrar
karşı tarafa geçer.
İMKB Tahvil ve Bono Piyasası bünyesindeki pazarlara ilişkin bu maddede yer alan işlem
hükümleri İMKB tarafından belirlenir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
138
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Teslim Esasları
Repo ve ters repo işlemlerine konu olan menkul kıymetlerin yetkili kuruluşlarca TC
Merkez Bankası tarafından yapılan düzenlemelere uygun olarak “Depo” edilmiş olması
zorunludur.
TCMB, takas ve saklamaya ilişkin işlemleri, nezdinde hesabı bulunan takas ve saklama
hizmeti vermeye yetkili kuruluşlar aracılığıyla gerçekleştirecek şekilde düzenlemeler
yapabilir.
Repo konusu olan menkul kıymetlerin alıcıya fiziki teslimi yapılmaz. İşlemler hesaben
gerçekleştirilir. Ters repo ile alınan menkul kıymetlerin işlem tarihi ile vade arasındaki
süre içinde kalmak ve vadesi geri satma vadesini geçmemek koşuluyla repo işlemi ile
yeniden satılması mümkündür. Ancak, Hazine Müsteşarlığı tarafından piyasa yapıcı
olarak yetkilendirilen yetkili kuruluşlar ters repo ile aldıkları Devlet İç Borçlanma
Senetlerini (DİBS) İMKB Tahvil ve Bono Piyasası işlemlerine konu edebilirler. Ters repo
ile alınarak kesin satışa konu edilecek DİBS’ler için depo koşulu aranmaz.
Kayıt Esasları
Yetkili kuruluşlar repo ve ters repo işlemlerini, işleme konu olan menkul kıymetler ile
işlem tarafları itibariyle menkul kıymet ve müşteri bazında, işlemden doğan taahhüt ve
sorumluluklarını da bilançoda aktif ve pasif hesaplarının altında ayrı birer kalem olarak
göstermek suretiyle izlerler. Ayrıca, bu taahhüt ve sorumluluklarını dipnotlarda vadeleri
itibariyle ayrıntılı bir şekilde açıklarlar.
Yetkili kuruluşlar müşterilerinin kimlik bilgilerinin doğruluğundan sorumludurlar.
Denetim ve Bilgi Verme Yükümlülüğü
Yapılan repo ve ters repo işlemleri ile, bunları yapmaya yetkili kuruluşlar, Kurul’ca
denetlenir.
İzlemeye İlişkin Esaslar
Repo ters repo işlemleri, İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından hak sahibi
hesaplarında izlenmeksizin üye bazındaki hesaplarda izlenir.
4.1.5. Yatırım Danışmanlığı Faaliyeti
Yatırım danışmanlığı faaliyeti, SPK’nın Seri:V, No:55 sayılı tebliğinde açıklanmış ve çeşitli
hükümlere bağlanmıştır.
Yatırım Danışmanlığı, karşılığında herhangi bir maddi menfaat temin etmek suretiyle,
müşterilere sermaye piyasası araçları ile bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar
hakkında ve sermaye piyasası ile ilgili diğer konularda yönlendirici nitelikte yazılı veya
sözlü yorum ve yatırım tavsiyelerinde bulunulması faaliyetidir. Yatırım danışmanlığı
faaliyeti, Kurul'dan yetki belgesi almış kurumlarca yürütülür.
Yatırım danışmanlığı
bulunabilmektedir.
yetki
belgesine
sahip
kuruluşlar
aşağıdaki
faaliyetlerde
______________________________________________________________________
TSPAKB
139
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
a) Kişilerin veya şirketlerin uzun ve kısa vadeli finansal hedefleri, risk tercihleri,
nakit gereksinimleri, vergi mevzuatı karşısındaki durumları dikkate alınarak
yatırım planlarının oluşturulması.
b) Şirketlerin, aktif-pasif yönetimi çerçevesinde bilançolarının analiz edilmesi, gelir
kaynaklarının ayrıştırılması, finansman seçeneklerinin tespit edilmesi, risklerin
tanımlanması ve azaltılması veya gelirlerin artırılması yoluyla mali profillerinin
geliştirilmesi gibi konularda yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulması.
c) Şirketlerin, yurt içi ve yurt dışı piyasalardan finansman ihtiyaçlarının karşılanması,
alternatif finansman stratejilerinin belirlenmesi, mali risklerden korunmaları
konularında yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulması ile finansman
ihtiyacı olan ve finansman sağlayacak tarafların bir araya getirilmesi konusunda
çalışmalar yapılması.
d) Şirketlerin, birleşme, bölünme, ele geçirme ve iş ortaklıklarının kurulması ve
benzeri sermaye veya ortaklık yapılarındaki değişikliklerle ilgili yeniden
yapılandırılma faaliyetleri ve tasfiye sürecinde yazılı veya sözlü yorum ve
tavsiyelerde bulunulması.
Aşağıda sayılan yönlendirici nitelikteki işlem ve faaliyetler; sunulan yorum ve tavsiyelerin
tarafsız ve dürüst olması, belli bir kişinin, grubun veya portföyün ihtiyaçlarına yönelik
olmaması ve karşılığında doğrudan ya da dolaylı maddi menfaat temin edilmeksizin
verilmiş olması kaydıyla yatırım danışmanlığı kapsamı dışındadır.
Herhangi bir faaliyetin, mesleğin veya işin yürütülmesi sırasında, bu faaliyet, meslek
veya işin içerdiği hizmetlerle ilgili olarak, süreklilik arz etmeyen ve istisnai birkaç olaya
yönelik olarak yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulması.
Aracı kurumların alım satım aracılığı faaliyetlerinin icrası sırasında müşterilerine sermaye
piyasası araçları, bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar, piyasa eğilimleri hakkında ve
sermaye piyasası ile ilgili diğer konularda yazılı veya sözlü yorum ve yatırım
tavsiyelerinde bulunması.
4.1.5.1. Yatırım Danışmanlığına İlişkin Esaslar
Yatırım danışmanlığı faaliyetini yürütecek yetkili kurumlar:
a) Müşterilerine gerçek dışı,
tavsiyelerde bulunamazlar,
yanlış,
yanıltıcı
veya abartılmış
bilgilere dayalı
b) Yatırım tavsiyelerini, güvenilir belge, destekleyici rapor ve analizlere dayandırmak
zorundadırlar,
c) Müşterilerinin mali durumunu, yatırım amaçlarını, likidite, getiri ve risk
tercihlerini dikkate alarak en uygun yatırım kararını almalarını sağlayacak yönde
tavsiyede bulunurlar,
d) Verilen yatırım tavsiyeleri ile ilgili olarak müşterilere önceden saptanmış belli bir
getirinin sağlanacağına dair herhangi bir garanti veremezler,
e) Doğrudan veya dolaylı olarak kendileri ile müşterileri arasında bir çıkar çatışması
olduğunda, öncelikle müşterisinin menfaatini gözetmekle, müşteriler arasındaki
çıkar çatışmalarının önlenememesi halinde ise müşterilerine adil davranmakla
yükümlüdürler,
______________________________________________________________________
TSPAKB
140
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
f) Yazılı, görsel veya işitsel biçimde müşterilere duyurulacak ve yatırım kararlarını
etkileyebilecek nitelikte olan araştırma sonuçlarını, müşterilerine duyurmadan
önce kendileri veya üçüncü şahıslar lehine kullanamazlar.
4.1.5.2. Yatırım Danışmanlığı Sözleşmesi
Yatırım danışmanlığı için yetkili kurumlar ile müşterileri arasında yatırım danışmanlığı
çerçeve sözleşmesinin imzalanması şarttır. Bu sözleşmenin imzalanmasından önce yetkili
kuruluşlar, aşağıdaki bilgileri içeren tanıtıcı bir formu müşteriye sunmak zorundadır.
a) Yukarıda da yer verilen yatırım danışmanlığına ilişkin ilkeler.
b) Yatırım danışmanlığı kapsamında müşteriye sunulacak bilgi ve tavsiyelerin
oluşturulmasında kullanılan bilgi kaynakları, yatırım stratejileri ve analiz
yöntemleri.
c) Bilgi ve tavsiyelerin müşteriye sunuluş biçimiyle (yazılı, sözlü, günlük, haftalık,
aylık ve benzeri) ilgili esaslar.
d) Olası çıkar çatışmaları.
Müşteriyle imzalanan çerçeve sözleşmesinde belirtilen yatırım danışmanının, yetkili
kurumdan ayrılması veya değiştirilmesi halinde yetkili kurum bu durumu müşterisine
derhal bildirmek zorundadır. Müşteri, yeni görevlendirilen yatırım danışmanını uygun
görmediği takdirde, sözleşmeyi tek taraflı olarak feshedebilir.
Yetkili kurumlarda görevlendirilecek yatırım danışmanlarının 4 yıllık lisans eğitimi veren
kurumlardan mezun olmaları, SPK’nın lisanslamaya ilişkin düzenlemeleri uyarınca gerekli
lisans belgesine sahip olmaları zorunludur. Yetkili kurumlar, yatırım danışmanı olarak
görevlendirecekleri personelinde mesleki yeterliliği aramak ve sağlamak zorundadır.
Yatırım danışmanları, çalışmalarında ve karar almada gerekli mesleki özen ve titizliği
göstermek zorundadır. Özen ve titizlik, dikkatli ve basiretli bir yatırım danışmanının aynı
koşullar altında ayrıntılara vereceği önemi, göstereceği dikkat ve gayreti ifade eder.
Yetkili kurumlar ve yatırım danışmanları, yatırım danışmanlığı faaliyetlerinde bağımsız
olmak zorundadırlar. Bağımsızlık, mesleki faaliyetin dürüst ve tarafsız yürütülmesini
sağlayacak bir anlayış ve davranışlar bütünüdür. Yatırım danışmanları, çalışmaları
sırasında ortaya çıkabilecek çıkar çatışmalarından uzak kalmak, dürüstlük ve
tarafsızlıklarını etkileyebilecek hiç bir müdahaleye imkan vermemek zorundadırlar.
Yetkili kurumlar ile yatırım danışmanları, yetkili kuruma dışarıdan hizmet verenler, işleri
dolayısıyla yatırım danışmanlığı faaliyeti hakkında öğrendikleri sırları açıklayamazlar; bu
sırları kendileri veya üçüncü kişilerin menfaatine kullanamazlar.
Kamuoyunu aydınlatma amacıyla mevzuat gereği yapılan ilan ve duyurular, adli veya
mevzuatla yetkili ve görevli kurum veya şahıslardan alınan resmi belgelere dayalı olmak
kaydıyla, idari her türlü inceleme ve soruşturma halleri ile suç oluşturan durumlara
ilişkin bilgilerin ilgililere usulüne uygun olarak verilmesi sır kapsamında değildir.
4.1.5.3. Yönlendirici
Gereken Esaslar
Nitelikteki
Yorum
ve
Tavsiyelerde
Uyulması
Basın yayına yetkili kuruluşlar tarafından sunulan yorum ve tavsiyeler dahil olmak üzere
medya ve elektronik ortamda yer alan yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı
______________________________________________________________________
TSPAKB
141
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
kapsamında sayılmayan hallerde
danışmanlığı kapsamı dışındadır.
belirtilen
koşulları
taşımaları
kaydıyla
yatırım
Sermaye piyasasında medya ve elektronik ortam da dahil olmak üzere, sermaye piyasası
araçları ile bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar hakkında ve sermaye piyasası ile
ilgili diğer konularda yönlendirici nitelikte yorum ve tavsiyelerde bulunacak kişi ve
kuruluşların aşağıdaki esaslara uymaları zorunludur.
a) Yorum ve tavsiyelerin özenle hazırlanması ve objektif olması.
b) Halkı yanıltan ve aldatan, bilgi ve tecrübe eksikliklerini istismar eden tarzda ifadelere
kesinlikle yer verilmemesi.
c) "En sağlam", "en iyi", "en güvenilir" gibi subjektif ve abartılı ifadelere kesinlikle yer
verilmemesi.
d) Sunulan yorum ve tavsiyelerin güvenilir kaynak, belge, rapor ve analizlerle mutlaka
desteklenmesi.
e) Herhangi bir sermaye piyasası aracının halka arzına ilişkin olarak yapılan yorum ve
analizlerde, yatırımcıların doğru ve eksiksiz bilgilendirilmesini teminen, yayımlanmışsa
izahname ve sirkülerde yer alan bilgilerin kullanılması, aksi takdirde söz konusu halka
arza ilişkin ayrıntılı bilgilerin yer aldığı izahname ve sirkülerin yayımlanacağının
belirtilmesi.
f) Belli bir getirinin sağlanacağına dair herhangi bir vaad ve/veya taahhütte kesinlikle
bulunulmaması.
g) Kurulun faaliyet alanına giren sonuçlanmış ya da sonuçlanmamış konular hakkında
yalan, yanlış, yanıltıcı ve mesnetsiz bilgi, haber ve yorum sunulmaması.
h) Sunulan yorum ve tavsiyelerin 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve
Yayınları Hakkında Kanunun ilke ve esaslarına uygun olması.
4.1.6. Portföy Yöneticiliği Faaliyeti
Portföy yöneticiliği faaliyeti ile bu faaliyeti yapacak kurumların ilişkin esaslar SPK’nın
Portföy yöneticiliği faaliyeti ile bu faaliyeti yapacak kurumların ilişkin esaslar SPK’nın
Seri:V, No:59 sayılı tebliği ile düzenlenmiştir.
Portföy yöneticiliği, sermaye piyasası araçlarından oluşan portföylerin müşterilerle
yapılacak portföy yönetim sözleşmesi çerçevesinde vekil sıfatıyla yönetilmesidir.
Portföy yöneticiliği faaliyeti portföy yönetimi şirketinin yanı sıra Kuruldan yetki belgesi
alması koşuluyla aracı kurum, mevduat kabul etmeyen bankalar ve girişim sermayesi
yatırımlarına yönelik portföy yöneticiliği ile sınırlı olmak üzere girişim sermayesi yatırım
ortaklıkları tarafından yürütülür.
Portföy yönetim şirketi ise münhasıran portföy yöneticiliği faaliyetinde bulunmak
üzere Kurul’dan yetki belgesi almış şirketlerdir.
Portföy yönetim şirketleri, portföy yöneticiliği faaliyeti kapsamında yatırım fonları ve
yatırım ortaklıklarının portföylerini de yönetebilirler.
Portföy yönetim şirketleri, yatırım fonu katılma paylarının alım satımına da aracılık
edebilir. Yatırım fonu katılma paylarının alım satımına aracılık faaliyeti ile yetkilendirilen
şirketler, bu faaliyetle sınırlı olarak aracı kurum olarak kabul edilir ve yetkilendirilme
tarihinden itibaren 3 ay içinde Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliğine üye
olmak için başvurmak zorundadırlar.
______________________________________________________________________
TSPAKB
142
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Alım satıma aracılık faaliyetinin yürütülmesi sırasında, bu faaliyetin içeriğiyle ilgili olarak
süreklilik arzetmeksizin verilen hizmetler portföy yöneticiliği faaliyeti kapsamında
değildir.
Portföy yöneticiliğine yetkili kurumlar, Kurulun Seri:VI, No:15 sayılı “Girişim Sermayesi
Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği”nde tanımlanan nitelikli yatırımcılarla sınırlı
olmak üzere söz konusu Tebliğ’de tanımlanan girişim sermayesi yatırımlarına yönelik
olarak portföy yöneticilliği hizmeti verebilirler. Ayrıca, girişim sermayesi yatırım
ortaklıkları hariç olmak üzere yetkili kurumlar tarafından girişim sermayesi yatırımlarına
yönelik yatırım danışmanlığı hizmeti de verilebilir.
4.1.6.1. Portföy Yönetim Şirketlerinin Kuruluş Şartları
Portföy yönetim şirketlerinin kuruluş şartlarının başında;
a) anonim ortaklık şeklinde kurulmaları,
b) hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olması,
c) hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması,
d) Ortaklarının tamamının portföy yönetim şirketi ortağı olmanın gerektirdiği mali
güç ile itibara; şirket sermayesinde %10 ve daha fazla paya sahip ortakların
ayrıca mali piyasalar alanında yeterli tecrübeye sahip olmaları,
e) ödenmiş sermayesinin 397.000 TL’den az olmaması,
f) kurucuların portföy yönetim şirketi kurucusu ve ortağı olmanın gerektirdiği mali
güç, itibar ve yeterli tecrübeye sahip olmaları,
g) Kurucuları ile sermayedeki doğrudan veya dolaylı pay sahipliği yüzde on veya
daha fazla olan gerçek veya tüzel kişilerin muaccel vergi ve prim borcu
bulunmaması,
h) Sermayenin yüzde on ve daha fazlasını taahhüt eden kurucuların, gerekli kaynağı
kendi ticari, sınai ve sair yasal faaliyetleri sonucunda her türlü muvazaadan ari
olarak sağlamaları
gelmektedir.
Portföy yönetim şirketleri, asgari ödenmiş sermaye tutarının %15’ini Takasbank
nezdinde bloke ederler. Söz konusu teminat tutarı her yıl Maliye Bakanlığı tarafından ilan
edilen yeniden değerleme oranı dikkate alınarak Kurulca yeniden belirlenen tutar
üzerinden hesaplanır.
Şirketlerin bu Tebliğ kapsamında yatıracakları teminatlar Kurul adına Takasbank’a tevdi
edilir. Teminatın şirket adına üçüncü bir kişi tarafından tevdi edilmesi durumunda,
üçüncü kişi teminata ilişkin haklarını şirkete devrettiğine ilişkin bir temlikname verir.
Teminat ile ilgili hususlarda Kurul nezdindeki işlemleri şirket yürütür. Teminatın serbest
bırakılmasına yönelik işlemlerde de muhatap şirkettir.
Şirketler kendilerine Kurul veya Takasbank tarafından bildirim yapılmasını takip eden
beş iş günü içerisinde teminatları Takasbank’a tevdi etmekle yükümlüdürler. Bu süre
teminat tamamlanması gereken haller için de geçerlidir. Asgari ödenmiş sermaye
tutarının her yıl Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen yeniden değerleme oranı dikkate
alınarak Kurulca yeniden belirlenmesi sonucunda ortaya çıkabilecek olan teminat açığının
ilgili yılın altıncı ay sonuna kadar tamamlanması gerekir.
Ayrıca gerçek kişi ortakların,
 Kendileri veya sınırsız sorumlu oldukları kuruluşlar hakkında iflas kararı verilmemiş
ve konkordato ilan edilmemiş olması,
______________________________________________________________________
TSPAKB
143
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
 Sermaye piyasası mevzuatı, 4389 sayılı Bankalar Kanunu, 4208 sayılı Karaparanın
Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun ile ödünç para verme işleri hakkında
mevzuata aykırılıktan ve/veya taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar
dahi ağır hapis veya 5 yıldan fazla hapis yahut zimmet, nitelikli zimmet, irtikap,
rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi
yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları;
resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya Devlet sırlarını açığa vurma,
vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçlarından dolayı hüküm
giymemiş olması,
 Kurucuların müflis olmaması veya yüzkızartıcı bir suçtan dolayı hükümlülüklerinin
bulunmaması,
 Faaliyet yetki belgelerinden biri veya birden fazlası Kurulca iptal edilmiş yahut
borsa üyeliğinden sürekli olarak çıkarılmış kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren
olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmaması,
 Ödeme Güçlüğü İçinde Bulunan Bankerlerin İşlemleri Hakkında 35 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname ve eklerine göre kendileri veya ortağı olduğu kuruluşlar
hakkında tasfiye kararı verilmemiş olması,
 SPKanununun 46’ncı maddesinin (i) bendi uyarınca işlem yasaklı olmaması,
gerekmektedir.
Kurulca yapılacak değerlendirme sonucunda faaliyet izni verilmesi uygun görülen portföy
yönetim şirketine, portföy yöneticiliği faaliyetini icra edebileceğini gösteren yetki belgesi
verilir. Yetki belgesinin tescil ve ilan ettirilmesi zorunludur.
Portföy yönetim şirketleri Kuruldan izin almak kaydıyla şube açabilirler. Ancak, acente ve
irtibat bürosu açamazlar.
4.1.6.2. Portföy Yöneticiliğine İlişkin İlkeler
Portföy Yönetim Şirketleri,
a) Yapılan bir alım satım işleminden dolayı herhangi bir ihraçcıdan veya aracı
kurumdan lehlerine komisyon, iskonto ve benzeri menfaat sağlıyorlarsa, miktarı
belirtmek zorunda olmaksızın durumu müşterilerine açıklamak zorundadırlar.
b) Yatırımcının yazılı bir direktifi olmadan portföye, rayiç değerinin üstünde sermaye
piyasası aracı satın alamazlar ve portföyden bu değerin altında sermaye piyasası
aracı satamazlar.
c) Rayiç bedel borsada işlem gören sermaye piyasası araçları için borsa fiyatı,
borsada işlem görmeyen sermaye piyasası araçları için işlem gününde portföy
lehine alımda en düşük satımda en yüksek fiyattır.
d) Portföyde yer alan varlıklar üzerinde, kendileri veya üçüncü şahıslar lehine
herhangi bir hukuki tasarrufta bulunamazlar. Yatırımcının yazılı bir talimatı
olmadan portföyde yer alan varlıkları, portföy yönetimi amacı dışında bir başka
şahsa devir veya teslim edemezler.
e) Herhangi bir şekilde kendilerine çıkar sağlamak üzere yatırımcı portföylerinde
bulunan sermaye piyasası araçlarının alım satımını yapamazlar. Yatırımcı
hesabına verecekleri emirlerde gerekli özen ve basireti göstermek zorundadırlar.
f) Basiretli bir tacir gibi davranmak ve yönettikleri müşteri portföyleriyle çıkar
çatışmasına meydan vermemek koşuluyla, kendilerine ait nakdi portföy
yönetimine konu olan araç ve işlemlerle değerlendirebilirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
144
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
g) Birden fazla portföy yönettiklerinde objektif iyi niyet kurallarına aykırı olarak
portföylerden biri veya birden fazlası lehine, diğerleri aleyhine sonuç verebilecek
işlemlerde bulunamazlar,
h) Portföyle ilgili yatırım kararlarını, güvenilir gerekçe veya belgelere dayandırmak,
yatırımcıların mali durumunu dikkate almak ve sözleşme hükümlerine uygun
davranmakla yükümlüdürler.
i)
Yatırımcılarına, portföyün önceden saptanmış belirli bir getiriyi sağlayacağına dair
herhangi bir sözlü veya yazılı garanti veremez ve ilan ve reklamlarında bu
anlama gelebilecek ifadeleri kullanamazlar. Garantili yatırım fonlarında garantiye
veya koruma amaçlı yatırım fonlarında hedeflenen korumaya ve getiriye ilişkin
olarak içtüzük ve izahnamede belirlenenlerin ötesinde bir açıklamada
bulunulamaz.
j)
Yatırımcı menfaatleriyle kendi menfaatleri arasında çatışma olan durumlarda
yatırımcı lehine davranmak zorundadırlar.
k) Yatırımcıların risk-getiri tercihlerini belirlemek, bu belirlemelere yönelik yazılı
belge düzenlemek, sözkonusu belgeleri sözleşmeyle birlikte saklamak ve bireysel
portföyleri bunlara uygun oluşturmak zorundadırlar.
l)
Yönetilen portföylere ilişkin olarak portföy yöneticiliği dışında kalan faaliyetleri
çağrıştıracak isim ve ifadeler kullanılamaz, belirli bir yönetim dönemi belirleyerek
önceden toplanan paralarla ortak bir portföy oluşturulamaz ve yönetilemez veya
tasarruf sahipleri oluşturulmuş bir portföye iştirak ettirilemez ve bu yönde
ifadeler içeren ilan ve reklam yapılamaz.
m) Herhangi bir şekilde yanlarında çalıştırdıkları kişilerin, mutad yatırımcı-portföy
yönetim şirketi ilişkisi dışında kurumun imkanlarından yararlanmak suretiyle
kendi nam ve hesaplarına işlem yapmalarına olanak sağlayamazlar.
n) Müşterilerin piyasa hakkında bilgisizlik ya da tecrübesizliklerinden yararlanıp
bunların alım-satım kararlarını etkileyerek kendi lehlerine kazanç sağlamak
amacıyla, müşterilerin gereksiz alım-satım yapmalarına ortam hazırlayamazlar ve
bu fiilin üçüncü şahıslar tarafından gerçekleştirilmesine herhangi bir şekilde
yardımcı olamazlar.
o) Yazılı, basılı veya sözlü biçimde müşterilere duyurulacak ve yatırım kararlarını
etkileyebilecek nitelikte olan araştırma sonuçlarını, müşterilerine duyurmadan
önce kendileri veya üçüncü şahıslar lehine kullanamazlar.
4.1.6.3. Portföy Yönetim Şirketlerinin Yapamayacakları İş ve İşlemler
Portföy yönetim şirketleri,
a) Yatırım fonu katılma paylarının alım satımına aracılık edilmesi dışında aracılık
faaliyetlerinde bulunulamaz.
b) Sermaye piyasası araçlarına ilişkin veya bunlardan bağımsız olarak kendi mali
taahhütlerini içeren evrak çıkaramaz, ödünç para verme işlemleri yapamaz ve
kredi alamazlar. Teslim karşılığı ödeme ilkesi kapsamında gerçekleştirilen işlemler
için temin edilen krediler bu kapsamda değerlendirilmez.
c) Düzenlemeler çerçevesinde yapabilecekleri faaliyetlere ilişkin iş ve işlemler
dışında; hiç bir ticari, sınai ve zirai faaliyette bulunamazlar, gerekli olanın
üstünde taşınmaz mal edinemezler.
d) Bankalar Kanununda tanımlandığı üzere mevduat toplayamazlar, mevduat
toplama sonucunu verebilecek işlemler yapamazlar.
______________________________________________________________________
TSPAKB
145
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.1.6.4. Yatırımcıya Ait Varlıkların Muhafazası
Portföy yönetim şirketleri, yatırımcılara ait varlıkları uhdelerinde ve diğer kurumlardaki
kendi hesaplarında muhafaza edemezler ve kendi aktifleriyle ilişkilendiremezler. Portföy
yönetim şirketlerinin, portföy saklama kuruluşu ile sözleşme imzalaması halinde,
yatırımcılara ait varlıkların saklanması ve izlenmesine ilişkin sorumluluk portföy saklama
kuruluşlarına aittir.
Yatırımcılara ait varlıkların saklanacağı portföy saklama kuruluşu;
a) Yatırımcılara ait varlıkların ayrı ayrı, yatırımcıya aidiyeti açıkça belli olacak ve kayıp
ve hasara uğramayacak şekilde saklanmasını sağlamak,
b) Belge ve kayıt düzenlerinde yatırımcı bazında varlıkları, hakları ve bunların
hareketlerini düzenli olarak takip etmek,
c) Hesabın açılmasını müteakip yatırımcılara hesapların açıldığı yerleri ve değişiklikleri
bildirmek
zorundadır.
4.1.6.5. Portföy Saklama Kuruluşları
Portföy saklama kuruluşları; portföy yönetim şirketi müşterilerine ait finansal varlıkların
saklanması, kayıtlarının tutulması, varlık ve nakit hareketlerinin idaresi ve kontrolü
faaliyetlerini yürüten bankalardır.
Portföy yönetim şirketleri portföy saklama kuruluşlarından hizmet alınması konusunda
bu kuruluşlarla sözleşme imzalamak zorundadırlar. Söz konusu şart sadece kurumsal
yatırımcıların (emeklilik yatırım fonu, yatırım fonu ve ortaklıkları) portföylerin yönetimin
yapacak ve bunun dışında herhangi bir kişi veya kuruma portföy yöneticiliği sunmayacak
portföy yönetim şirketleri için aranmaz.
Portföy saklama kuruluşları Takasbank’ın saklama hizmeti sunduğu varlıkları Takasbank
nezdinde izlemek zorundadır.
Portföy saklama kuruluşu olarak faaliyet gösterecek bankaların;
a) Takasbank nezdinde saklama üyesi olması,
b) Faaliyetin gerektirdiği yeterli mali güce sahip olması,
c) Etkin bir iç kontrol sistemine sahip olması,
d) Yapılanması içinde diğer faaliyetlerle çıkar çatışmalarını asgari düzeye
indirebilecek ve gerekli bağımsızlığın sağlanabileceği bir organizasyon yapısının
oluşturulmuş olması,
e) Gerekli teknik donanım, yazılım ve insan kaynaklarına sahip olması,
f) Saklama yapacağı finansal varlıkların ve kıymetli madenlerin listesinin belirlenmiş
olması,
şartlarını taşımaları zorunludur.
Portföy saklama kuruluşu; müşterilerin yatırım yaptığı şirketle ilgili karar alması gereken
ve finansal varlıklar üzerindeki haklarını etkileyebilecek durumları ile müşteri
hesaplarında gerçekleştirilen, önemlilik arzeden varlık ve nakit hareketlerini müşterilere
en kısa zamanda bildirmekle yükümlüdür.
______________________________________________________________________
TSPAKB
146
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Portföy saklama kuruluşu, en az altı ayda bir saklama hesabında değişiklikler ile hesabın
son durumunu belirten bir hesap ekstresini ve bu maddede belirtilen hususları içeren
özet bilgileri müşterilere iletir.
Portföy saklama kuruluşu ile portföy yönetim şirketi arasında tarafların yetki ve
sorumluluklarını içeren ve asgari unsurları Kurulca belirlenen bir sözleşme imzalanması
zorunludur. Portföy saklama kuruluşu, sözleşmede belirtilen borç ve yükümlülükleri
uyarınca yaptığı tüm işlemlerden ve müşteri ve/veya portföy yönetim şirketine
verebilecekleri zararlardan, sözleşme, sermaye piyasası mevzuatı ve genel hükümler
çerçevesinde sorumludur. İmzalanacak sözleşmeye aksi bir hüküm koyulamaz.
Portföy saklama kuruluşları kullanılarak yapılan işlemlerde teslim karşılığı ödeme ilkesi
uygulanır. Teslim karşılığı ödeme; nakit ve varlık hareketlerinin eş anlı yapılmasıdır.
İşleme taraf olan kuruluşun, varlıkların kendisine ulaşması ile eş anlı olarak nakit
çıkışını; ya da nakdin teslim alınması ile eş anlı olarak varlık çıkışını yapması şarttır.
4.1.6.6. Bireysel Ve Kurumsal Portföylerin Performans Sunumuna,
Performansa Dayalı Ücretlendirme Ve Sıralama Faaliyetleri
Kurulun Seri:V, No:60 sayılı Bireysel Ve Kurumsal Portföylerin Performans Sunumuna,
Performansa Dayalı Ücretlendirme Ve Sıralama Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Hakkında
Tebliği ile, bireysel ve kurumsal yatırımcılara ait portföylerin, kamuya ilan edilerek veya
yatırımcıya birebir sunulmak üzere ilan edilmeksizin performanslarının sunum esaslarıyla
performansa dayalı ücretlendirme ve performansa dayalı sıralama faaliyetlerine ilişkin
esaslar belirlenmiştir.
4.1.7. Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri
25.02.2011 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 6111 sayılı Kanun ile Sermaye Piyasası
Kanunu’nda bir değişiklik yapılmış ve döviz, mal, kıymetli maden ve Kurulca belirlenecek
diğer varlıkların ticari amaçla kaldıraçlı alım satımı, alım satımına aracılık ve bu
işlemlerin gerçekleştirilmesine yönelik hizmetler sermaye piyasası faaliyeti olarak
tanımlanmıştır. Konuya ilişkin düzenlemenin yürürlüğe giriş tarihi de 31.08.2011 olarak
belirlenmiştir.
Bu kapsamda, kamuoyunda "forex" olarak bilinen, dövize, mala ve kıymetli madenlere
dayalı olarak gerçekleştirilen kaldıraçlı alım satım işlemleri 31.08.2011 tarihinden
itibaren Sermaye Piyasası Kurulu'nun görev ve yetki alanına giren bir sermaye piyasası
faaliyetidir.
Söz konusu sermaye piyasası faaliyetini düzenleyen "Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri ve
Bu işlemleri Gerçekleştirebilecek Kurumlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ" 27.08.2011
tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak 31.08.2011 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yapılan düzenlemeye göre kaldıraçlı alım satım
işlemlerine ilişkin olarak;
a) Müşterilerden gelen emirlerin doğrudan kabul edilmesi ve/veya gerçekleştirilmesi
(piyasa yapıcısı - market maker),
b) Müşterilerden gelen emirlerin temsilci sıfatıyla kabul edilmesi ve bu emirlerin
gerçekleştirilmek üzere başka kuruluşlara yönlendirilmesi (işlem aracısı – white
label),
c) Başka bir kuruluşun kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin olarak sunduğu
hizmetlerin yatırımcılara tanıtımı, sözleşme akdedilmesine aracı olunması veya
______________________________________________________________________
TSPAKB
147
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
sözleşme yapmak isteyen tarafların komisyon karşılığında bir araya getirilmesi
(tanıtım aracısı – introducing broker),
faaliyetleri söz konusu tebliğ hükümlerine tabidir.
Aşağıda belirtilen iş ve işlemler, Sermaye Piyasası Kurulu’nun kaldıraçlı alım satım
işlemleri düzenlemesi kapsamında değildir:
a) Kaldıraçlı alım satım işlemlerine konu edilebilecek varlıkların fiziki alım satımı ve
borsalarda ve borsalar dışında gerçekleştirilen her türlü vadeli işlem ve opsiyon
sözleşmeleri ile türev araç işlemleri,
b) Bankalararası piyasada yapılan işlemler ile bankalar tarafından aracı kurumlara
likidite sağlanması amacıyla yapılan işlemler.
4.1.7.1. Faaliyet Esasları
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin faaliyet şartları
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin 3 farklı faaliyet türü bulunmaktadır;
a) Müşterilerden gelen emirlerin doğrudan kabul edilmesi ve/veya gerçekleştirilmesi
(piyasa yapıcısı - market maker),
b) Müşterilerden gelen emirlerin temsilci sıfatıyla kabul edilmesi ve bu emirlerin
gerçekleştirilmek üzere başka kuruluşlara yönlendirilmesi (işlem aracısı – white
label),
c) Başka bir kuruluşun kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin olarak sunduğu
hizmetlerin yatırımcılara tanıtımı, sözleşme akdedilmesine aracı olunması veya
sözleşme yapmak isteyen tarafların komisyon karşılığında bir araya getirilmesi
(tanıtım aracısı – introducing broker).
Bu faaliyetleri gerçekleştirebilecek kurumlar aşağıdaki tabloda özetlenmektedir.
1
Faaliyet Türü
Piyasa Yapılcılığı
Yetkili Kurum
Aracı Kurumlar
2
İşlem Aracılığı
Aracı Kurumlar
3
Tanıtım Aracılığı
Aracı Kurumlar ve Vadeli
İşlemler Aracılık Şirketi
KALDIRAÇLI ALIM SATIM İŞLEMLERİNDE PİYASA YAPICILIĞI FAALİYETİ
Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde piyasa yapıcılığı faaliyeti, Kuruldan yetki belgesi
almak kaydıyla münhasıran aracı kurumlar tarafından gerçekleştirebilir.
Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde piyasa yapıcılığı faaliyetinde bulunacak aracı
kurumların;
a)
b)
c)
Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde piyasa yapıcılığı faaliyeti için Kuruldan yetki belgesi
alınması,
Alım satım aracılığı ve türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesine sahip
olmaları,
Kurulun Seri:V, No:34 sayılı “Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye
Yeterliliğine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” uyarınca bu faaliyetler için öngörülen
asgari özsermaye yükümlülüğünü yerine getirmiş olmaları (diğer faaliyet türlerine
ilişkin asgari özsermaye yükümlülüklerine ek olarak kaldıraçlı alım satım
işlemlerinde, piyasa yapıcılığı faaliyetini yürütmek isteyen aracı kurumlar, alım satım
______________________________________________________________________
TSPAKB
148
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
aracılığı faaliyeti için sahip olunması gereken özsermaye tutarının 10 katı kadar
özsermaye bulundurmak zorundadır.),
d) Bünyelerinde kaldıraçlı alım satım işlemlerinin denetim ve kontrolünden sorumlu
olmak üzere 4 yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun ve Kurulun
lisanslamaya ilişkin düzenlemeleri uyarınca türev araçlar lisans belgesine sahip
kaldıraçlı alım satım işlemleri ihtisas personelinin bağlı olduğu ve finans
piyasalarında en az 3 yıllık deneyime sahip bir birim yöneticisinin istihdam edilmiş
olması,
e) Bünyelerinde 4 yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun, Kurulun lisanslamaya
ilişkin düzenlemeleri uyarınca türev araçlar müşteri temsilcisi lisans belgesine sahip
yeterli sayıda müşteri temsilcisi ile türev araçlar muhasebe ve operasyon lisans
belgesine sahip, en az lise mezunu muhasebe ve operasyon sorumlusunun istihdam
ediliyor olması,
f) Kaldıraçlı alım satım işlemlerinin yürütülmesi için yeterli mekân ve teknik donanımın
sağlanmış, hizmet birimlerinin ve iç kontrol sisteminin kurulmuş, faaliyetin
yürütülmesi için personelin buna uygun görev tanımları ile yetki ve sorumluluklarının
belirlenmiş, muhasebe kayıt, bilgi ve belge sistemi ile düzenli iş akışı ve
haberleşmeyi sağlayacak organizasyonun sağlanmış, kaldıraçlı alım satım
işlemlerine ilişkin risk ölçüm mekanizmasının oluşturulmuş, anlık olarak fiyatlardaki
değişimleri dikkate alarak müşteri bazında oluşan riskleri kontrol edebilecek, gerekli
teminatları hesaplayabilecek, ortaya çıkan risklere karşı müşterilerin uyarılmasını
sağlayacak bilgi işlem altyapısının oluşturulmuş olması,
gereklidir.
KALDIRAÇLI ALIM SATIM İŞLEMLERİNE YÖNELİK İŞLEM ARACILIĞI FAALİYETİ
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik işlem aracılığı faaliyeti, Kuruldan yetki
belgesi almak kaydıyla aracı kurumlar tarafından gerçekleştirilebilir.
Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde işlem yapıcılığı faaliyetinde bulunacak aracı
kurumların;
a)
b)
c)
d)
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik işlem aracılığı faaliyetine başlanabilmesi için
Kuruldan yetki belgesi alınması,
Kurulun Seri:V, No:34 sayılı “Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye
Yeterliliğine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” uyarınca bu faaliyet için öngörülen
asgari özsermaye yükümlülüğünü yerine getirmiş olmaları (diğer faaliyet türlerine
ilişkin asgari özsermaye yükümlülüklerine ek olarak kaldıraçlı alım satım
işlemlerinde, işlem aracılığı faaliyetini yürütmek isteyen aracı kurumlar, alım satım
aracılığı faaliyeti için sahip olunması gereken özsermaye tutarının 3 katı kadar
özsermaye bulundurmak zorundadır.),
Bünyelerinde kaldıraçlı alım satım işlemlerinin denetim ve kontrolünden sorumlu
olmak üzere 4 yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun ve Kurulun
lisanslamaya ilişkin düzenlemeleri uyarınca türev araçlar lisans belgesine sahip
kaldıraçlı alım satım işlemleri ihtisas personelinin bağlı olduğu ve finans
piyasalarında en az 3 yıllık deneyime sahip bir birim yöneticisinin istihdam edilmiş
olması,
Bünyelerinde 4 yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun, Kurulun lisanslamaya
ilişkin düzenlemeleri uyarınca türev araçlar müşteri temsilcisi lisans belgesine sahip
en az bir adet müşteri temsilcisi ile türev araçlar muhasebe ve operasyon lisans
belgesine sahip, en az lise mezunu muhasebe ve operasyon sorumlusunun istihdam
ediliyor olması,
______________________________________________________________________
TSPAKB
149
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
e)
Faaliyetin yürütülmesi için yeterli mekân, teknik donanım ve organizasyonun
sağlanmış, hizmet biriminin oluşturulmuş ve personelin görev tanımları ile yetki ve
sorumluluklarının belirlendiği iç kontrol sisteminin kurulmuş ve anlık olarak
fiyatlardaki değişimleri dikkate alarak müşteri bazında oluşan riskleri kontrol
edebilecek, gerekli teminatları hesaplayabilecek, ortaya çıkan risklere karşı
müşterilerin uyarılmasını sağlayacak bilgi işlem altyapısının oluşturulmuş olması,
zorunludur.
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik işlem aracılığı faaliyetleri, Kurulca
kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik piyasa yapıcılığı faaliyetinde bulunmak üzere
yetkilendirilmiş yurt içinde yerleşik bir kuruluşun ve/veya ilgili ülkenin yetkili
otoritesinden faaliyet izni almış yurtdışında yerleşik bir kuruluşun temsilcisi veya aracısı
olarak yerine getirebilirler. Aracı kurumların yurtdışında yerleşik bir kuruluşun temsilcisi
veya aracısı olarak yürütecekleri faaliyetler, Kurulca belirlenen piyasalarda, Kurul ve ilgili
piyasalar tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde gerçekleştirilir. Bu konuda Kurul,
18.08.2011 tarih ve 27 sayılı toplantısında aldığı bir İlke Kararı’yla, Kurul tarafından yeni
bir karar alınana kadar, yetkili kuruluşların yurt dışında yerleşik bir kuruluşun kaldıraçlı
alım satım işlemlerine yönelik olarak sunduğu hizmetlere ilişkin işlem aracılığı
faaliyetinde bulunulamayacağını kararlaştırmıştır. Bu durumda şuan sadece yurt içinde
yerleşik bir kuruluşun aracısı olarak, işlem aracılığı faaliyeti yapılabilmektedir.
KALDIRAÇLI
FAALİYETİ
ALIM
SATIM
İŞLEMLERİNE
YÖNELİK
TANITIM
ARACILIĞI
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik tanıtım aracılığı faaliyeti, Kuruldan yetki
belgesi almak kaydıyla aracı kurumlar ve vadeli işlemler aracılık şirketleri tarafından
gerçekleştirilebilir.
Yetkili kuruluşlar, kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik tanıtım aracılığı faaliyeti
kapsamında, Kurulca yetkilendirilmiş yurt içinde yerleşik bir kuruluşun kaldıraçlı alım
satım işlemlerine ilişkin olarak sunduğu hizmetlerin yatırımcılara tanıtımı, sözleşme
akdedilmesine aracı olunması veya sözleşme yapmak isteyen tarafların komisyon
karşılığında bir araya getirilmesi faaliyetlerini yerine getirebilirler.
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik tanıtım aracılığı faaliyetinde bulunacak
aracı kurumların ve vadeli işlemler aracılık şirketlerinin;
a)
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik tanıtım aracılığı faaliyetine başlanabilmesi
için Kuruldan yetki belgesi alınması,
b) Bünyelerinde 4 yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun, Kurulun lisanslamaya
ilişkin düzenlemeleri uyarınca türev araçlar müşteri temsilcisi lisans belgesine sahip
en az bir adet müşteri temsilcisi ile türev araçlar muhasebe ve operasyon lisans
belgesine sahip, en az lise mezunu muhasebe ve operasyon sorumlusunun istihdam
ediliyor olması,
c) Faaliyetin yürütülmesi için yeterli mekân, teknik donanım ve organizasyonun
sağlanmış, hizmet biriminin oluşturulmuş ve personelin görev tanımları ile yetki ve
sorumluluklarının belirlendiği iç kontrol sisteminin kurulmuş olması,
zorunludur.
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik tanıtım aracılığı faaliyetinde;
-
Söz konusu faaliyete ilişkin olarak lehine faaliyet gösterilecek kuruluş ile temsilci
olacak yetkili kuruluş arasında sözleşme imzalanması şarttır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
150
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
-
-
Yetkili kuruluşlar tarafından tanıtım aracılığı kapsamındaki faaliyetlere ilişkin olarak;
müşterilere sözleşme ve formların imzalatılması ve müşterilerin sözleşme ve
formlarda yer alan hükümlere ilişkin olarak doğru bir şekilde bilgilendirilmesi
hususlarında temsilci veya aracı olan kuruluş ile lehine faaliyet gösterilen yetkili
kuruluş müteselsilen sorumludur.
Hesapların açılışına ilişkin olarak temsilcisi veya aracısı olunan kuruluşa gönderilen
tüm belgelerin yetkili kuruluş nezdinde birer örneğinin hıfzedilmesi ve Kurul ya da
hesap sahibi müşterilerce talep edilmesi durumunda, açılan hesaplara ve bu
hesaplardan gerçekleşen işlemlere ilişkin belgelerin yetkili kuruluş tarafından ibraz
edilmesi zorunludur.
4.1.7.2. Kaldıraç Oranı ve Teminatlar
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin Tebliğ kapsamındaki işlemlerde müşterilere
uygulanacak kaldıraç oranı 100:1’i geçemez. Kurul gerekli gördüğü hallerde bu oranı
değiştirme ve varlık bazında kaldıraç oranı belirleme yetkisini sahiptir.
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine başlamadan önce, uygulanacak kaldıraç oranı yukarıda
belirtilen oranı geçmemek kaydıyla aracı kurumlarla müşteriler arasında serbestçe
belirlenir. Söz konusu oranın daha sonra değiştirilebilmesi için tarafların yazılı onayı
gereklidir.
Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde yalnızca %100’üne kadar nakit olarak Türk Lirası ve
konvertibl döviz teminat olarak kabul edilir.
Teminat oranının hesaplanması, teminat takibi ve teminat tamamlama yükümlülüğü ile
pozisyonların otomatik kapanmasına ilişkin esaslar ve teminat olarak yatırılan nakdin
başka bir para birimine çevrilmesinde esas alınacak kurlar çerçeve sözleşmede belirlenir.
Teminatlar rehnedilemez, kullanım amaçları dışında tasarruf edilemez, üçüncü kişilere
devredilemez.
Teminatların saklanmasına ilişkin esaslar Kurulca belirlenir. Bu konuda Kurul,
23.09.2011 tarih ve 31 sayılı toplantısında aldığı bir İlke Kararı’yla; aracı kurumların
kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin olarak müşterilerinden aldıkları teminatların İMKB
Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank A.Ş.) nezdinde saklanmasına karar
vermiştir.
4.1.7.3. Müşteri tanıma kuralı
Yetkili kuruluşlar, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun
ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca hesap açmadan önce müşterilerinin kimlik bilgilerini
tespit ederler.
Müşterek hesaplarda kimlik tespiti her bir hak sahibi için ayrı ayrı yapılır.
Müşteri hesabına, müşteri dışında sadece müşteri tarafından noter marifetiyle
düzenlemiş vekaletname ile yetkilendirilmiş kişiler tarafından işlem yapılabilir. Vekilin
kimlik bilgilerinin yukarıdaki birinci fıkra çerçevesinde tespiti zorunludur. Söz konusu
bilgiler ve bu bilgilerde meydana gelen değişiklikler, aracı kuruluşlar tarafından
öğrenilmesini müteakip 1 işgünü içinde Merkezi Kayıt Kuruluşuna bildirilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
151
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Aracı kurumların, yabancı banka ve aracı kurumların alım ve/veya satım emirlerini kabul
etmeden önce, bu kurumlardan, hesabına işlem yapılan müşterinin kimlik bilgilerinin
verileceğine ilişkin bir taahhütname almaları zorunludur.
Yetkili kuruluşlar ayrıca müşterilerinin risk ve getiri tercihleri, yatırım amaçları ve mali
durumları hakkında yeterli bilgiye sahip olmak amacıyla standart formları geliştirmek, bu
formlarda yer alan bilgileri güncelleştirmek ve formları saklamak zorundadırlar.
Müşterilere bu bilgilerin risk tercihlerinin ölçülmesi amacıyla istendiğinin bildirilmesi,
müşterinin bilgi vermekten kaçınması halinde sorumluluğun kendisine ait olacağı
konusunda uyarılması ve bilgi vermek istemediğine ilişkin yazılı beyanının alınarak
müşterinin çerçeve sözleşmeleriyle birlikte saklanması gereklidir.
4.1.7.4. Çerçeve sözleşmelere ilişkin esaslar
Aracı kurumlar, piyasa yapıcılığı faaliyeti kapsamında kaldıraçlı alım satım işlemlerine
başlamadan önce, müşterileriyle yazılı bir sözleşme yapmak zorundadır. Bu sözleşmede
yer verilmesi gereken asgari unsurlar Kurulca belirlenir. Bu sözleşme, aracı kurumla
müşterisi arasındaki ilişkiyi genel olarak düzenleyen, başlangıçta bir kez akdedilen ve
münferit işlemlerin esasını oluşturan bir çerçeve anlaşmasıdır.
Çerçeve sözleşmeler müteselsil sıra numaralı ve en az iki nüsha olarak düzenlenir ve bir
örneği müşterilere verilir.
Sözleşmeye taraf olan müşterinin ya da müşterilerin, devir, birleşme, veraset, müşterek
hesaplara yeni hak sahiplerinin dahil olması ya da mevcutlardan bazılarının ayrılması gibi
nedenlerle değişmesi halinde sözleşmenin yenilenmesi zorunludur.
Çerçeve sözleşmelerde sermaye
haklarını ciddi şekilde zedeleyici
sağlayan hükümlere ve emirlerin
verilemez. Sözleşmelerde hüküm
piyasası mevzuatına aykırı hükümler ile müşterilerin
ve aracı kurumlar lehine tek taraflı olağanüstü haklar
ispatının müşteriye yüklenmesine ilişkin hükümlere yer
bulunmayan hallerde genel hükümler uygulanır.
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik işlem aracılığı kapsamında faaliyetlerde
bulunacak aracı kurumların ise müşterileriyle verilecek hizmetlerin niteliğine göre
karşılıklı olarak tarafların hak ve yükümlülüklerini içeren bir sözleşme akdetmeleri
zorunludur. Bu kapsamda, yurt içinde yerleşik bir kuruluşun ve/veya ilgili ülkenin yetkili
otoritesinden faaliyet izni almış yurtdışında yerleşik bir kuruluşun temsilcisi veya aracısı
olarak faaliyette bulunacak kuruluşların müşterileri ile akdedecekleri çerçeve
sözleşmelerde yer alacak asgari unsurlar Kurulca belirlenir.
4.1.7.5. Faaliyetlerin sürdürülmesine ilişkin diğer esaslar
Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde piyasa yapıcılığı ve işlem aracılığı kapsamında
faaliyetlerde bulunacak aracı kurumların;
a) Kurul’un Seri:V, No:68 sayılı Aracı Kurumlarda Uygulanacak İç Denetim Sistemine
İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ hükümlerine uygun olarak, kaldıraçlı alım satım
işlemleri faaliyetine ilişkin tüm politika ve prosedürlerini yazılı hale dönüştürmeleri,
b) Kullanacakları bilgi işlem altyapısının;
i.
Gerçekleşmeyen, iptal edilen ve değiştirilen emirler de dahil olmak üzere,
gerçekleştirilen tüm işlemlere ilişkin tarih, zaman, miktar, fiyat ve diğer tüm
unsurların ve hesap hareketlerinin anlık olarak kaydedilmesine,
______________________________________________________________________
TSPAKB
152
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
ii.
Müşterilerin teminatlarını, alacak ve borçlarını, açık pozisyonlarını ve kar zarar
durumlarını anlık olarak takip etmelerine ve gerekli risk kontrollerini
yapmalarına,
iii.
Tüm emirleri alınış zamanına göre sıralanmasına,
imkan verecek nitelikte olması,
c) Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde kullanılacak bilgi işlem altyapısının kapasite ve
güvenliği konusunda periyodik kontrolleri yapmaları, herhangi bir sistematik hatada
verilerin güvenliğinin ve işlemlerin devamının sağlanması için işlemlerin yapıldığı
kurulu alandan farklı bir yerde verilerin depolandığı sunucuların yer aldığı bir
sistemin kurulması ve verilerin burada yedeklenmesi,
platforma gelebilecek
tehditleri minimum düzeye indirecek tedbirlerin alınması,
d) Elektronik işlem platformunun müşteri rızası olmaksızın üçüncü kişilerce kullanımını
engellemeye yönelik gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması,
e) Elektronik işlem platformu ile müşteri arasındaki veri iletişiminin yetkisiz kişilerce
dinlenmesi veya kesilmesi ile verilerin değiştirilmesinin engellenmesi için gerekli bilgi
güvenliği tedbirlerinin alınması,
f) Müşteri alacaklarının, müşteri talebi üzerine, aracı kurum tarafından en geç 2 iş
günü içinde tam ve nakden ödenmesi,
şarttır.
4.1.7.6. Emir iptali
Gerçekleşmiş müşteri emirleri aracı kurumlarca iptal edilemez veya değiştirilemez.
Ancak;
a) İtiraz üzerine müşteri lehine bir iyileştirme yapılması amacıyla,
b) İşlem platformunda meydana gelen teknik bir sorun nedeniyle ortaya çıkan müşteri
mağduriyetinin giderilmesi amacıyla,
c) Müşteri emrinin alınması sonrasında, aracı kurumun söz konusu emre ilişkin olarak
başka bir kuruluş nezdinde korunma amaçlı olarak almış olduğu pozisyonun karşı
tarafça iptal edilmesi veya fiyatının değiştirilmesi durumunda,
emir iptali veya fiyat değişikliği yapılabilir.
Aracı kurum, işlem platformunda meydana gelen teknik bir sorun nedeniyle ortaya çıkan
müşteri mağduriyetinin giderilmesi amacıyla bir işlem tesis etmek isterse (yukarıda
belirtilen (b) bendi kapsamında), teknik sorundan olumsuz olarak etkilenmiş olan tüm
müşteriler için söz konusu uygulama gerçekleştirilir.
Müşteri emrinin alınması sonrasında, aracı kurumun söz konusu emre ilişkin olarak
başka bir kuruluş nezdinde korunma amaçlı olarak almış olduğu pozisyonun karşı tarafça
iptal edilmesi veya fiyatının değiştirilmesi kapsamında (yukarıda belirtilen (c) bendi
kapsamında) bir emir iptali veya fiyat değişikliği gerçekleştirilmesi halinde ise, ilgili
müşterilere gerekçesi ile birlikte en seri iletişim aracıyla bildirim yapılır.
Bekleyen emirlerin hangi koşullar altında iptal edilebileceğine veya fiyatlarının
değiştirilebileceğine ve müşteri hesaplarının hangi koşullarda işleme kapatılabileceğine
ilişkin hususlar çerçeve sözleşmede belirlenir.
4.1.7.7. Kaldıraçlı alım satım işlemleri birim yöneticisinin görevleri
Doğrudan genel müdüre ya da genel müdür yardımcısına bağlı olarak çalışacak olan
kaldıraçlı alım satım işlemleri birim yöneticisi;
a) Günlük olarak tüm kaldıraçlı alım satım işlemlerinden kaynaklanan riskleri takip
etmekle ve söz konusu risklere, risklerin olası sonuçlarına ve alınması gereken
______________________________________________________________________
TSPAKB
153
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
önlemlere ilişkin olarak her gün genel müdüre ya da genel müdür yardımcısına, aylık
olarak da yönetim kuruluna yazılı rapor sunmakla,
b) Aracı kurumların mali durumunu zayıflatacak veya olağandışı sonuçlar doğuracak
herhangi bir durumun varlığının tespit edilmesi halinde hazırlayacağı raporu en kısa
zamanda yönetim kuruluna sunmakla,
c) Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde kullanılacak bilgi işlem altyapısının kapasite ve
güvenliği konusunda periyodik kontrollerinin yapılması, herhangi bir sistematik
hatada verilerin güvenliğinin ve işlemlerin devamının sağlanması için işlemlerin
yapıldığı kurulu alandan farklı bir yerde verilerin depolandığı sunucuların yer aldığı
bir sistemin kurulması ve verilerin burada yedeklenmesi, platforma gelebilecek
tehditleri minimum düzeye indirecek tedbirlerin alınması hususların yerine
getirildiğini teyit etmekle,
d) Aracı kurumlarca kamuyu aydınlatmaya yönelik olarak, üçer aylık dönemlerin son
günü itibariyle, internet sitesi üzerinden duyurulacak karda ve zararda olan
hesapların oransal dağılımına ilişkin bilgilerin doğruluğunu teyit etmekle,
e) Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik olarak her türlü iletişim araçları ile yapılan
yayın, ilan, duyuru ve reklamların mevzuat hükümlerine uyumunu kontrol etmekle,
yükümlüdür.
4.1.7.8. Faaliyetler sırasında uyulması gereken ilkeler
Yetkili kuruluşlarca, kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin olarak;
a) Müşterilere adil ve dürüst davranılması,
b) Müşterileri ile aralarında ortaya çıkabilecek çıkar çatışmaları konusunda yeterli
bilgilendirme ve şeffaflığın sağlanması,
c) İşlemlerin gerçekleştirileceği fiyatların genel piyasa koşulları ile uyumlu olarak
nesnel bir biçimde belirlenmesi,
d) Aracı kurum tarafından başka bir kuruluşa iletilmek üzere alınan müşteri emirlerinin,
aracı kurumun kendi hesabına veya ilişkili kişilerin hesabına verilen aynı fiyatlı
emirlerden öncelikli olarak yerine getirilmesi,
e) Yatırılan teminat tutarlarının üzerinde bir kayba uğratacak şekilde müşterilere işlem
yaptırılmaması,
f) Ortak, yönetici, ihtisas personeli ile müfettiş ve Türk Ticaret Kanunu uyarınca
atanan denetçilerinin işleri dolayısıyla yetkili kuruluş ve müşterileri hakkında
öğrendikleri bilgilere ilişkin olarak sır saklama yükümlülüğüne riayet etmeleri
esastır.
4.1.7.9. Kaldıraçlı Alım Satım İşlemlerinin Belge ve Kayıt Düzeni
Emirlerin alınması ve kaydedilmesi:
Aracı kurumlar tarafından, kaldıraçlı alım satım işlemlerinde piyasa yapıcılığı ve işlem
aracılığı kapsamında faaliyet gösterilmesi durumunda, müşteri emirlerine ilişkin olarak
aşağıda yer alan tüm bilgilerin kaydedilmesi ve Kurulca veya müşterilerce talep
edildiğinde ibraz edilmesi zorunludur.
İptal edilen, gerçekleştirilmeyen ve değiştirilenler de dahil olmak üzere elektronik
ortamda alınan tüm emirlere ilişkin olarak tutulacak kayıtların;
a) İşleme konu varlık,
b) Emir tipi,
c) Emrin alım ya da satım emri olduğu,
d) Emrin fiyat ve miktarı,
e) Emrin alındığı tarih ve zaman,
f) Emrin gerçekleştirildiği tarih, zaman, fiyat ve miktar,
______________________________________________________________________
TSPAKB
154
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
g) Her bir emrin alındığı müşterinin hesap numarası,
h) Emrin gerçekleştirildiği anda elektronik işlem platformunda oluşan fiyat,
bilgilerini içermesi zorunludur.
Müşterilerden yazılı olarak veya telefon ve benzeri iletişim araçları ile emir alınması
durumunda, emirlerin alındıkları anda emre ilişkin olarak bu maddenin ikinci fıkrasında
yer alan bilgilerin yer aldığı bir emir formunun düzenlenmesi zorunludur. Yazılı olarak
alınan emirlere ilişkin olarak düzenlenen emir formlarında müşteri imzasının bulunması
zorunludur.
Emir formlarında emrin alındığı tarih ile mümkün olan en küçük birimde zamanı gösteren
bir ibarenin konulması şarttır.
Aracı kurumlarca telefon ile alınan müşteri emirlerine ilişkin ses kayıtlarının, faks yoluyla
alınan emirlere ilişkin talimatın ve gün içinde faks ile iletilen tüm emirlerin aracı kuruma
ulaştığı tarih ve zaman bilgilerini içeren toplu dökümün, internet üzerinden alınan
emirlerde tarih, zaman ve müşteri bazında olmak üzere emri ileten müşterilere ilişkin IP
(Internet Protokol) numaraları kayıtlarının, her ne türlü olursa olsun elektronik ortamda
diğer şekillerde alınan emirlerde emri veren kaynağı gösterecek şekilde gerekli
elektronik log kayıtlarının, emri alan aracı kurumlarca tutulması ve elektronik ortamda
tutulan verilerin gerektiğinde yazılı hale dönüştürülebilecek şekilde olması kaydıyla,
kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin tüm belge ve kayıtların 5 yıl süreyle saklanması
zorunludur.
Saklanması gereken belge ve kayıtlardan ihtilaflı olanların yukarıda belirtilen süre ile
kayıtlı olmaksızın ihtilaf sonuçlanıncaya kadar muhafazası zorunludur.
Müşteri hesaplarına ilişkin olarak tutulacak kayıtlar:
Aracı kurumlar tarafından müşteri hesaplarına ilişkin olarak tutulacak kayıtların anlık
olarak müşteri bazında;
a) Hesaplarda gerçekleşen tüm kaldıraçlı alım satım işlemlerine,
b) Tüm varlık giriş, çıkış ve transferlerine,
c) Kapanan pozisyonlarda oluşan kesin kar ve zarar tutarlarına,
d) Açık pozisyonlara ilişkin olarak potansiyel kar ve zarar tutarlarına,
e) Hesaplara tahakkuk ettirilen her türlü komisyon, ücret ve vergi tutarlarına,
f) Hesapların teminat durumlarına,
ilişkin bilgileri içermesi zorunludur.
Aracı kurumlar, müşterilerinin elektronik işlem platformu üzerinden yukarıda yer alan
bilgilere erişimine imkân sağlamakla yükümlüdür.
Müşterilere yapılacak bildirimler
Aracı kurumlar tarafından, kaldıraçlı alım satım işlemlerinde piyasa yapıcılığı ve işlem
aracılığı kapsamında faaliyet gösteren aracı kurumlar kaldıraçlı alım satım işlemlerine
ilişkin olarak müşterilerine günlük ve aylık bildirimlerde bulunmak zorundadır.
Müşterilere yapılacak aylık bildirimlerde, ilgili dönem içerisinde;
a) Alınan tüm pozisyonlara ilişkin olarak, tarih, zaman, fiyat ve miktar,
b) Kapatılan pozisyonlara ilişkin kesin kar ve zarar tutarlarına,
c) Açık pozisyonlara ilişkin potansiyel kar ve zarar tutarlarına,
d) Aracı kurum nezdinde tutulan nakit, menkul kıymet ve diğer varlıklara ilişkin tüm
hareketlere,
e) Hesaba tahakkuk ettirilen her türlü komisyon, ücret ve vergilere,
______________________________________________________________________
TSPAKB
155
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
f) Teminat durumlarına,
ilişkin bilgilere anlaşılır ve açık bir biçimde yer verilmesi zorunludur.
Aracı kurumlar tarafından, her işlemin yapıldığı günü izleyen iş günü içerisinde, bir
önceki gün içinde alınan tüm pozisyonlara ilişkin bilgileri içerecek şekilde müşterilere
bildirimde bulunulur. Bildirimin yapılma şekli aracı kurum ile müşteri arasında serbestçe
belirlenebilir.
Aylık bildirimlerin yazılı olarak yapılması ve bildirime ilişkin belgelerin ilgili dönemi
izleyen 7 gün içerisinde müşterilerin adreslerine taahhütlü olarak gönderilmesi esastır.
Ancak, anılan belgeler müşterinin yazılı talebi üzerine, müşteri tarafından beyan edilecek
elektronik posta adresine aynı süre içinde elektronik ortamda gönderilebilir ya da
müşterilerin bu bilgilere elektronik ortamda erişimine imkân sağlanabilir.
Bildirimlerin yapıldığına ilişkin ispat yükü aracı kuruma aittir.
Aracı kurumlarca, yazılı talebi bulunan müşterilere günlük ve/veya aylık bildirim
yapılmayabilir. Ayrıca, ilgili dönemde hesabında herhangi bir hareket bulunmayan
müşterilere bildirimde bulunulmayabilir.
4.1.7.10. Kamunun Aydınlatılmasına İlişkin Esaslar
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin risk bildirimi:
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik faaliyetleri yürüten yetkili kuruluşlar müşterileri
için herhangi bir işlem gerçekleştirmeden ve sözleşme imzalamadan önce söz konusu
işlemlerin risklerini belirten her türlü açıklamaları yapmak ve müşterilerine bu amaçla
asgari içeriği Kurulca belirlenmiş Tebliğin ekinde yer alan Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri
Risk Bildirim Formunun bir örneğini vermek ve bu formun okunup anlaşıldığına dair yazılı
bir beyan almak zorundadırlar.
İnternet sitesi:
Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde bulunacak yetkili kuruluş internet sitelerinde bu
işlemlere yönelik ayrı bir bölüm oluşturmak zorundadırlar. Yetkili kuruluşlar ilgili internet
sayfasında, asgari olarak;
a) Hangi tür hizmetleri sunmaya yetkili olduklarına,
b) Varsa temsilcisi oldukları kuruluşu tanıtıcı bilgilere,
c) Yapılan işlemlerin asgari unsur ve risklerine,
d) Kullandıkları işlem platformunun özelliklerini, varsa riskleri ve güvenlik tedbirleri
ile platformda meydana gelebilecek risklere karşı kullanılabilecek alternatif
iletişim yöntemlerine,
e) Emir iletiminin ve işlemlerin gerçekleşmesinin nasıl olacağına,
f) Kabul edilen emirlerin durumunun müşteri tarafından elektronik ortamda takibi
ve müşteriye elektronik ortamda yapılacak bildirim esaslarına,
g) Alınan kişisel verilerin saklama ve kullanım koşullarına,
h) Bu işlemlerde "sayfada verilen bilgilerin genel nitelikte olduğuna ve müşterilerin
alım satım kararlarını destekleyebilecek yeterli bilginin sayfada olmayabileceğine"
ilişkin bir açıklamaya,
yer vermeleri zorunludur.
Aracı kurumlar, üçer aylık dönemlerin son günü itibariyle, karda ve zararda olan
hesapların oransal dağılımını internet sitesi üzerinden duyurmakla yükümlüdür.
______________________________________________________________________
TSPAKB
156
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Reklam, ilan ve duyurular:
Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik olarak her türlü iletişim araçları ile yapılan
yayın, ilan, duyuru ve reklamlarda objektif olunması esastır. Yetkili kuruluşlar, gerçek
dışı, yanlış, yanıltıcı veya abartılmış bilgilere dayalı yayın, ilan duyuru ve reklamlar
hazırlayamaz ve kamuoyu ile paylaşamaz.
Yetkili kuruluşlar yayın, ilan, duyuru ve reklamlarında kaldıraçlı alım satım işlemlerine
ilişkin olarak mutlak getiri ve/veya zarara karşı garanti taahhüdünde bulunamaz.
Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde bulunmak isteyen yatırımcılara yönelik bireysel tanıtım
ve bilgilendirmelerde bu maddede yer alan esaslar geçerlidir.
Yetkili Kuruluşların Kaldıraçlı Alım Satım İşlemlerine İlişkin Bildirim
Yükümlülükleri:
Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde piyasa yapıcılığı ve işlem aracılığı kapsamında faaliyet
gösterecek aracı kurumlar, bu faaliyetlere ilişkin Kurulca belirlenen esaslar çerçevesinde
periyodik olarak bildirim yapmakla yükümlüdür. Bu konuda Kurul, 23.09.2011 tarih ve
31 sayılı toplantısında aldığı bir İlke Kararı’yla; Kaldıraçlı alım satım işlemlerine yönelik
piyasa yapıcılığı ve işlem aracılığı faaliyetinde bulunacak aracı kurumlarca, bu
faaliyetlere ilişkin olarak Takasbank A.Ş.ye, yukarıda “Emirlerin alınması ve
kaydedilmesi” ve “Müşteri hesaplarına ilişkin olarak tutulacak kayıtlar” başlıklı
bölümlerde yer verilen bilgileri içeren elektronik kayıtların günlük olarak iletilmesine
karar verilmiştir.
4.2.
Sermaye Piyasası Kurumları
Sermaye Piyasası Kanuna göre faaliyette bulunabilecek "Sermaye Piyasası Kurumları"
aşağıda gösterilmiştir :
a)
b)
c)
d)
Aracı Kurumlar,
Yatırım Ortaklıkları,
Yatırım Fonları,
Sermaye piyasasında faaliyet göstermesine izin verilen diğer kurumlar.
Diğer sermaye piyasası kurumları; kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen,
sermaye piyasası araçlarının takas ve saklanması, derecelendirilmesi, ihraçcıların ve
sermaye piyasası kurumlarının denetlenmesi ile uğraşan kuruluşlar, yatırım
danışmanlığı, portföy yönetimi gibi sermaye piyasası faaliyetlerini yerine getiren
şirketler, varlık yönetim şirketleri, ortaklık ve kuruluşlara ait alacakları temellük ederek
münhasıran varlığa dayalı menkul kıymetleri ihraç etmek amacıyla kurulan genel finans
ortaklıkları, ipoteğe dayalı menkul kıymetler kuruluşu, risk sermayesi yatırım fonları, risk
sermayesi yatırım ortaklıkları, vadeli işlemler aracılık şirketleri ve portföy saklama
şirketleridir.
Sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunacak kurumların, Kuruldan izin almaları
zorunludur. Faaliyet ve aracılık türleri itibariyle başvuru ve izin esasları Kurulca
düzenlenir. Sermaye piyasası kurumlarına bir veya birden fazla faaliyet ve aracılık türü
için Kurulca izin verilebilir. Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının ihraç
veya halka arz yoluyla satışına aracılık ve Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası
araçlarının aracılık amacıyla alım satımı faaliyetleri münhasıran aracı kuruluşlarca
yürütülür.
______________________________________________________________________
TSPAKB
157
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İzin verilen kuruluşlara, icra edecekleri sermaye piyasası faaliyetlerini gösteren Yetki
Belgesi verilir. Yapılabilecek sermaye piyasası faaliyetleri ve aracılık türleri itibariyle
yüklenilebilecek sorumluluğun azami sınırına ilişkin esaslar Kurulca düzenlenir.
Yetki Belgesi olmayanlar veya belgeleri iptal olunanlar, sermaye piyasası faaliyetlerinde
bulunamayacakları gibi ticaret ünvanlarında veya ilan ve reklamlarında bu faaliyetlerde
bulundukları intibaını yaratacak hiçbir kelime veya ibare kullanamazlar.
Sermaye
piyasası
kurumlarında,
sermaye
piyasası
faaliyetlerini
görevlendirilecek personelde aranacak asgari şartlar Kurulca belirlenir.
yürütmekle
4.2.1. Aracı Kuruluşlar
Sermaye Piyasası Kanunu (SPKanunu) aracı kuruluşları, aracı kurum ve bankalar olarak
tanımlamıştır. Bankalar kuruluş, denetim, gözetim, muhasebe, mali tablo ve rapor
standartları konularında Bankalar Kanunu'na tabidir (SPKanunu md.50).
Aracı kuruluşların kuruluş, faaliyet ve yetkilendirilmelerine ilişkin esaslar Sermaye
Piyasası Kurulu’nun (Kurul) Seri:V, No:46 sayılı “Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara
İlişkin Esaslar Tebliği” ile düzenlenmiştir.
Bu Tebliğ’in amacı, Sermaye Piyasası Kanunu’nda sayılan aracılık faaliyetleri ile bu
faaliyetleri Kanun çerçevesinde yürütecek kuruluşların, kuruluş, faaliyet ve
yetkilendirilmelerine ilişkin esasları düzenlemektir.
Adı geçen tebliğde yer alan düzenlemelere ana başlıklar altında aşağıda yer verilmiştir.
4.2.1.1. Aracılık Faaliyetlerinin Tanımı ve Türleri
Sermaye piyasasında aracılık, sermaye piyasası araçlarının yetkili kuruluşlar tarafından
kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına, kendi namına başkası hesabına ticari
amaçla alım satımıdır.
Sermaye piyasasında aracılık faaliyetleri, halka arza aracılık, alım satıma aracılık ve
türev araçların alım satımının yapılmasına aracılıktan oluşur.
Halka arza aracılık ve alım satıma aracılık faaliyetleri Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca
Kurul’dan yetki belgesi almış aracı kuruluşlarca yapılabilir.
Kurul, her bir aracılık faaliyetinin ayrı kuruluşlar tarafından yapılmasına ilişkin
düzenlemeler yapmaya yetkilidir.
4.2.1.2. Aracı Kuruluşların Faaliyetleri
Aracı kuruluşların yapabilecekleri faaliyetler aracı kurum ve bankalar arasında farklılık
göstermektedir.
Aracı kurumlar, her bir ayrı faaliyet için Kurul'dan yetki belgesi almak kaydıyla;
a) Sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına,
b) Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alımsatımına,
______________________________________________________________________
TSPAKB
158
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
c) Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli
madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil türev araçların
dayandığı kategoriler itibarıyla ayrı ayrı veya bütün olarak türev araçların alım satımına,
aracılık edebilirler.
Aracı kurumlar ayrıca;
d) Sermaye piyasası araçlarının geri alım veya satım taahhüdü ile alım satımı (repo-ters
repo),
e) Yatırım danışmanlığı,
f) Portföy yöneticiliği,
faaliyetlerini yapabilirler (Seri:V, No:46 md.4).
Aracı kurumlar, yukarıda sayılan faaliyetlerin yanı sıra, Kurulun uygun görüşü alınmak
suretiyle diğer finansal ürün ve hizmetleri de sunabilirler. Söz konusu finansal hizmet ve
ürünün sunumunun kendi özel mevzuatında özel bir izne veya yetkiye bağlanmış olması
durumunda, hizmet veya ürünün sunumuna başlanmadan önce aracı kurumlar
tarafından gerekli izinlerin alınması zorunludur. Kurul her aşamada, bu tür hizmet ve
ürünlerin sunumunu, tüm aracı kurumlar veya münferit aracı kurum bazında geçici veya
sürekli olarak durdurmaya yetkilidir.
Bankalar,
a) Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının,
1) Borsa dışında,
2) Hisse senedi işlemleri hariç olmak üzere borsada,
alım satımına aracılık,
b) Repo-ters repo,
c) Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli
madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeli dahil türev araçların
dayandığı kategoriler itibarıyla ayrı ayrı ya da bütün olarak türev araçların alım satımına
aracılık,
faaliyetlerini yapabilirler.
Mevduat kabul etmeyen bankalar ise yukarıda sayılan faaliyetlerin yanısıra sermaye
piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık, portföy yöneticiliği ve
yatırım danışmanlığı faaliyetlerini de yapabilirler.
Bankaların da bu faaliyetleri yürütebilmeleri için her bir ayrı faaliyet için Kuruldan yetki
belgesi almaları gerekir (Seri:V, No:46 md.5).
Aracı kuruluşların bu faaliyetleri, “Sermaye Piyasası Faaliyetleri” bölümünde detaylı
şekilde anlatılmıştır.
Aracı kuruluşlar, kredili menkul kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç alma ve
verme işlemleriyle de uğraşabilirler (Seri:V, No:18 md.4).
4.2.1.3. Aracı Kurumların Kuruluş Şartları
Aracı kurumların kuruluşuna Sermaye Piyasası Kurulunca izin verilebilmesi için,
a) Anonim ortaklık şeklinde kurulmuş olmaları,
b) Hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olması,
c) Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması,
d) Esas sözleşmelerinin SPKanunu hükümlerine uygun olması,
______________________________________________________________________
TSPAKB
159
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
e) Kurucuların müflis olmadığının veya yüz kızartıcı bir suçtan dolayı hükümlülüklerinin
bulunmadığının tespit edilmiş olması,
f) Ödenmiş sermayelerinin “Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye Yeterliliğine
İlişkin Esas Tebliği” uyarınca alım satım aracılığı, halka arza aracılık, repo-ters repo,
portföy yöneticiliği ve yatırım danışmanlığı yetki belgelerinin tamamı için aranan
asgari özsermaye tutarından az olmamak kaydıyla Kurulca belirlenecek tutardan az
olmaması ve Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde blokajın yapılmış ve/veya
teminatların yatırılmış olması,
g) Kurucuların aracı kurum kurucusu ve ortağı olmanın gerektirdiği mali güç ve itibara
sahip olmaları,
gerekir (SPKanunu md.33, Seri:V, No:46 md.6).
Aracı kurumların ticaret unvanlarında sermaye piyasası faaliyetlerini yansıtması amacıyla
“menkul değerler” veya “menkul kıymetler” ibarelerinden birinin yer alması şarttır. Alım
satım aracılığı, halka arza aracılık, repo-ters repo, portföy yöneticiliği ve yatırım
danışmanlığı yetki belgelerinin tamamına sahip olan aracı kurumlar, ticaret unvanlarında
“yatırım menkul değerler”, “yatırım menkul kıymetler” veya yalnızca “yatırım” ibarelerini
kullanabilirler.
4.2.1.4. Aracı Kuruluşların Faaliyet İzni ve İzin Esasları
Bankalar ile kuruluş işlemlerini tamamlamış aracı kurumların faaliyete geçmek üzere
Kurul’dan gerekli izni alabilmeleri için aşağıdaki genel şartları ve faaliyet konularına
ilişkin özel şartları yerine getirmeleri ve faaliyetlerini yürütebilecek nitelik ve yeterlilikte
olduklarının Kurulca kabulü gerekir.
Faaliyet izni başvuruları, ayrı ayrı incelenerek Kurulca uygun görülen kuruluşa, icra
edeceği her faaliyeti gösteren Yetki Belgesi verilir.
Kuruldan yetki belgesi alan aracı kuruluşlardan borsada işlem yapacak olanlar, ilgili
Borsadan Borsa Üyelik Belgesi almak zorundadırlar.
Aracı kuruluşların faaliyete geçmelerinde aşağıdaki genel şartlar aranır:
a) Kuruluş şartlarını kaybetmemiş olmaları,
b) Kuruluş sermayelerinin asgari kısmının nakden ve tamamen ödenmiş olması,
c) Aracı kurumların faaliyet konularına göre Seri:V, No:34 sayılı “Aracı Kurumların
Sermayelerine ve Sermaye Yeterliliklerine İlişkin Esaslar Tebliği” ile öngörülen
yükümlülükleri yerine getirmiş olmaları,
d) Ortak, yönetici, ihtisas personeli ile müfettiş ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu
uyarınca atanan denetçilerinin,

Sermaye piyasası mevzuatı, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu, 5237 sayılı Türk Ceza
Kanununun 282’nci maddesinde düzenlenen suçtan kaynaklanan malvarlığı
değerlerini aklama suçundan ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 8’inci
maddesinin 1’inci fıkrasında düzenlenen terörün finansmanı suçundan, ödünç para
verme işleri hakkında mevzuata aykırılıktan ve/veya Türk Ceza Kanununun 53’üncü
maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş
yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da Devletin güvenliğine karşı suçlar,
Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve
casusluk, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye
kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, bilişim
______________________________________________________________________
TSPAKB
160
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
sistemini engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi
kartlarının kötüye kullanılması, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme
suçlarından mahkum olmaması,
 SPKanununun 33’üncü maddesinin (f) bendinde kurucular için aranan şartı taşıması,
 Faaliyet yetki belgelerinden biri veya birden fazlası Kurulca iptal edilmiş yahut borsa
üyeliğinden sürekli olarak çıkarılmış kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren olayda
sorumluluğu bulunan kişilerden olmaması,
 Ödeme Güçlüğü İçinde Bulunan Bankerlerin İşlemleri Hakkında 35 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname ve eklerine göre kendileri veya ortağı olduğu kuruluşlar
hakkında tasfiye kararı verilmemiş olması,
 SPKanununun 46’ncı maddesinin (i) bendi uyarınca işlem yasaklı olmaması (Bu şart
ortaklar için kuruluş ve pay devirlerinde aranır),
gerekir.
Aracı kuruluşların sermayesinin %10’una veya daha fazlasına sahip tüzel kişi ortaklarının
sermayesinde %10 veya daha fazlasına sahip olan ortaklarının da bu bentde belirtilen
nitelikleri haiz olmaları gereklidir.
e) Tercih edilen faaliyet konularına uygun hizmet birimlerinin kurulmuş, bu birimler
için yeterli personel kadrosunun oluşturulmuş, faaliyet konularına uygun sağlıklı bir
yönetim, Kurul’ca yapılan düzenlemelere uygun muhasebe kayıt, bilgi ve belge
sistemi ile düzenli iş akışı ve haberleşmeyi sağlayacak yeterli bir organizasyonun
kurulmuş, teknik donanımın sağlanmış, Kurul düzenlemelerine uygun bir iç kontrol
ve denetim sisteminin kurulmuş, personelin buna uygun görev tanımları ile yetki
ve sorumluluklarının belirlenmiş ve kurum uhdesinde bulunacak nakit ve kıymetli
evrak ile diğer bütün varlıkların asgari yangın ve hırsızlık rizikolarına karşı sigorta
ettirilerek bu konuda gerekli diğer güvenlik önlemlerinin alınmış olması gerekir.
Taşınma imkansızlıkları ya da genişleyememe gibi sorunların ortaya çıkması
halinde, aracı kurumlar müşterilerine doğrudan hizmet verilen birimler dışındaki
birimlerini, işletme bütünlüğünü bozmayacak şekilde merkez binası ile aynı
mahalde olmak ve bir taneden fazla olmamak kaydıyla ve Türkiye Sermaye
Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği’ne bilgi vermek suretiyle ek hizmet binasına
taşıyabilirler.
f) Aracı kurum yöneticiler; yönetim kurulu üyeleri, genel müdür, genel müdür
yardımcıları ve aracı kurum bünyesinde bulunan birimlerin yönetiminden sorumlu
olan kişileri, ihtisas personeli ise aracı kurum bünyesinde bulunan birimlerin
yönetiminden sorumlu kişilere bağlı olarak çalışan müşteri temsilcisi, borsa üye
temsilcisi, kurumsal finansman uzmanı, portföy yöneticisi, yatırım danışmanı ile
yaptıkları iş itibarıyla benzer sorumluluğu taşıyan diğer kişileri ifade eder.
Yürütecekleri faaliyetlere göre mevzuatta farklı eğitim ve mesleki tecrübe
şartları öngörülmediği takdirde yönetim kurulu üyeleri hariç olmak üzere aracı
kurum yöneticilerinin 4 yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan, ihtisas
personelinin ise en az liseden mezun olmaları gerekir.
Genel müdürün münhasıran bu görev için istihdam edilmiş olması, genel müdür
ve genel müdür yardımcılarının mali piyasalar veya işletmecilik alanlarında en
az 7 yıllık mesleki tecrübeye veya Kurulun lisanslamaya ilişkin düzenlemeleri
uyarınca Sermaye Piyasası Faaliyetleri İleri Düzey Lisans Belgesine sahip
olması gerekir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
161
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Genel müdürlük görevine 6 aydan fazla vekalet edilemez. Genel müdürler,
aracı kurumun yönetim, denetim veya sermaye ilişkisinde bulunduğu
kuruluşlar, bu kuruluşların doğrudan ya da dolaylı olarak yönetim, sermaye
veya denetim kontrolüne sahip olduğu kuruluşlar ile borsalar ve teşkilatlanmış
piyasalar, takas ve saklama kuruluşları ve Kurulca uygun görülecek diğer
finansal kuruluşlarda, icrai nitelikte olmamak ve aracı kurumdaki görevin
ifasında zaafiyete düşülmemesi kaydıyla, yönetim ve denetim kurulu üyeliği
gibi görevler alabilirler. Kurulun lisanslamaya ilişkin düzenlemeleri uyarınca
aracı kuruluşlarda çalışan yönetici ve ihtisas personelinin mesleki yeterliliklerini
gösterir lisans belgesine sahip olmaları zorunludur.
g) Mevzuatta öngörülen teminat ve blokajların tesis edilmiş olması zorunludur.
h) Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği’ne (Birlik) üye olmak üzere
başvurmuş olmaları ve Yatırımcıları Koruma Fonu’na (Fon) katılmış olmaları zorunludur.
Bankaların aracılık faaliyetlerinde bulunabilmeleri için yukarıdaki (a), (b), (c) ve (g)
bentlerinde sayılan koşullar aranmaz, (d) ve (f) bendi hükümleri ise tercih edilen faaliyet
konularına göre kurulmuş hizmet birimlerinde çalışan yönetici ve ihtisas personeli için
aranır (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ md. 9).
4.2.1.5. Faaliyet İzni
Aracı kurumların kuruluş için izin almalarını takiben Kurulca verilecek süre içinde,
faaliyet izni almak üzere Kurula başvurmamaları halinde bu başvuruya ilişkin izin alma
hakları düşer. Bu kuruluşlar, verilen sürenin geçmesi veya faaliyet izni verilmesinin
uygun görülmediğinin kendilerine bildirilmesi tarihinden itibaren en geç üç ay içinde esas
sözleşmelerindeki ticaret unvanına, amaç ve faaliyet konularına ilişkin hükümleri,
sermaye piyasası faaliyetlerini kapsamayacak şekilde değiştirmek ve söz konusu
değişikliklerin yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesini ilanı izleyen 10 gün içinde
Kurula göndermek zorundadırlar.
Faaliyet izni bulunmayanlar, faaliyetleri geçici olarak durdurulanlar ile faaliyet yetki
belgeleri iptal edilmiş olanlar yetkisiz olarak faaliyetlerde bulunamayacakları gibi ticaret
unvanlarında, ilan ve reklamlarında söz konusu faaliyetlerde bulundukları izlenimini
yaratacak hiç bir kelime, deyim ve işaret kullanamazlar.
Faaliyetleri durdurulan aracı kuruluşlar, bu müeyyideyi gerektiren aykırılıkların
giderildiğinin Kurulca tespiti halinde, Kurulca uygun görüldüğü takdirde yeniden
faaliyetlerine başlayabilirler.
Bu madde hükümleri faaliyete geçtikten sonraki diğer faaliyet izni başvurularında da
uygulanır. (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ md.10)
Faaliyetler süresince uyulması gereken ilkeler
Aracı kuruluşlar sermaye piyasası faaliyetlerinin yürütülmesi sırasında aşağıdaki ilke ve
esaslara uymak zorundadırlar.
Bu kuruluşların;
a) Faaliyetlerinin yürütülmesi sırasında işin gerektirdiği mesleki dikkat ve özeni
göstermeleri, bu doğrultuda gerekli önlemleri almaları,
b) İşlemlerini gerçekleştirirken müşterilerinin çıkarını ve piyasanın bütünlüğünü
gözeterek dürüst davranmaları, bu amaç doğrultusunda müşterileriyle olan
______________________________________________________________________
TSPAKB
162
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
ilişkilerinde çıkar çatışmalarını önlemeye çalışmaları ve buna uygun bir
organizasyon oluşturmaları, doğrudan veya dolaylı olarak kendileri ile müşterileri
arasında bir çıkar çatışması olduğunda, öncelikle müşterilerinin menfaatini
gözetmeleri, müşterileri arasındaki çıkar çatışmalarının önlenememesi halinde
müşterilerine adil davranmaları,
c) Faaliyetlerini sürdürmeleri için sahip oldukları kaynakları etkin bir biçimde
kullanmaları,
d) Müşterileriyle olan ilişkilerinde müşteri ismine saklama uygulaması ve yatırımcıyı
korumaya ilişkin diğer düzenlemeler ile müşteriyi ilgilendiren tüm konularda
yeterli bilgilendirme ve şeffaflığı sağlamaları,
gerekir.
4.2.1.6. Yükümlülükler
Aracı kuruluşlara getirilen başlıca yükümlülükler şunlardır.
Blokaj Yükümlülüğü: Kurul aracı kurumlar hakkında genel ve özel olarak ve/veya
işlem bazında teminat istemeye ve bu teminatların kullanım esaslarını belirlenmeye
yetkilidir. (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ md.14) Bu yetki çerçevesinde, Kurul’un Seri:V,
No:101 sayılı “Aracı Kurumlar Tarafından Yatırılan Teminatların Kullanım Esasları Tebliği”
ile Kurul adına verilen teminatların yatırılmasına ve serbest bırakılmasına ilişkin esaslar
düzenlenmiştir.
Kurul faaliyet göstermekte olan aracı kurumlardan bu Tebliğde belirlenen esaslar
dahilinde belirlenen teminatları yatırmalarını isteyebilir. Ayrıca aracı kurumların sermaye
artırımı kararı alması durumunda, sermaye artırımı için belirlenen tutar sermaye artırımı
işlemleri sonuçlanana kadar Takasbank nezdinde bloke edilebilir. Aracı kurumların
yatıracakları teminatlar nakit, kamu borçlanma senedi, Türkiye’de kurulu bir bankadan
alınmış teminat mektubu veya aracı kurumların kendi kurucusu olmadıkları yatırım fonu
katılma belgeleri şeklinde olabilir.
Aracı kurumlar, Seri:V, No:34 sayılı “Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye
Yeterliliğine İlişkin Esaslar Tebliği”ne göre her yıl sonunda hesaplanan özsermayelerinin
%1’ine eşit değerde teminat yatırır, bu teminatla birlikte ayrıca Seri:V, No:34 sayılı
Tebliğ’de yer alan sermaye yeterliliği tabanının özsermayelerine bölünmesi sonucunda
bulunan oranın %15’den az olması durumunda söz konusu oranı %20’ye tamamlayacak
şekilde teminat bloke ederler.
Sermaye artırımı işlemlerine mahsuben Takasbank’a bloke edilecek tutar, sermaye
artırım tutarından az olamaz.
Teminatlar rehnedilemez, haczedilemez, üçüncü kişilere devredilemez ve amacı dışında
kullanılamaz. Aracı kurumların bu Tebliğ kapsamında yatıracakları teminatlar aracı
kurumlarca Kurul adına Takasbank’a tevdi edilir.
Borsa Üyeliği: Kurul’dan yetki belgesi alan aracı kuruluşlardan borsada işlem yapacak
olanlar, ilgili borsa veya borsalara Borsa Üyelik Belgesi almak üzere başvurmak
zorundadırlar. (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ md.15)
Müşteriyi Tanıma Kuralı: Aracı kuruluşlar, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının
Önlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca hesap açmadan önce
müşterilerinin kimlik bilgilerini tespit ederler. Müşterek hesaplarda kimlik tespiti her bir
hak sahibi için ayrı ayrı yapılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
163
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Aracı kurumların, yabancı banka ve aracı kurumların alım ve/veya satım emirlerini kabul
etmeden önce, bu kurumlardan, hesabına işlem yapılan müşterinin kimlik bilgilerinin
verileceğine ilişkin bir taahhütname almaları zorunludur
Aracı kuruluşlar ayrıca müşterilerinin risk ve getiri tercihleri, yatırım araçları ve mali
durumları hakkında yeterli bilgiye sahip olmak amacıyla standart formları geliştirmek, bu
formlarda yer alan bilgileri güncelleştirmek ve formları saklamak zorundadırlar.
Müşterilere bu bilgilerin risk tercihlerinin ölçülmesi amacıyla istendiğinin bildirilmesi,
müşterinin bilgi vermekten kaçınması halinde sorumluluğun kendisine ait olacağı
konusunda uyarılması ve bilgi vermek istemediğine ilişkin yazılı beyanının alınarak
müşterinin çerçeve sözleşmeleriyle birlikte saklanması gereklidir.
Müşteri hesabına, müşteri dışında sadece müşteri tarafından noter marifetiyle
düzenlenmiş vekaletname ile yetkilendirilmiş kişiler tarafından işlem yapılabilir. Vekilin
kimlik bilgilerinin birinci fıkra çerçevesinde tespiti zorunludur. (Seri:V, No:46 Sayılı
Tebliğ md.12)
Çerçeve Sözleşme İmzalama Yükümlülüğü: Aracı kurumlar müşterileriyle alım
satıma aracılık, portföy yöneticiliği, yatırım danışmanlığı, repo-ters repo, türev araçların
alım satımına aracılık, kredili menkul kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç
işlemi yapmaya başlamadan önce, yazılı bir sözleşme yapmak zorundadırlar. Bu
sözleşme, aracı kuruluşla müşterisi arasındaki ilişkiyi genel olarak düzenleyen,
başlangıçta bir kez akdedilen ve münferit işlemlerin esasını oluşturan bir çerçeve
anlaşmasıdır.
Çerçeve sözleşmelerde sermaye piyasası mevzuatına aykırı hükümler ile müşterilerin
haklarını ciddi şekilde zedeleyici ve aracı kuruluşlar lehine tek taraflı olağanüstü haklar
sağlayan hükümlere ve emirlerin ispatının müşteriye yüklenmesine ilişkin hükümlere yer
verilmez.
Aracı kuruluşlar sermaye piyasası işlemlerinin risklerini açıklayan ve içeriği Kurulca
belirlenecek “sermaye piyasası işlemleri risk bildirim formu”nu müşterilerine
imzalatmadan müşterileri ile sözleşme imzalayamazlar ve işlem yapamazlar.
Sözleşmeye taraf olan müşterinin ya da müşterilerin, devir, birleşme, veraset, müşterek
hesaplara yeni hak sahiplerinin dahil olması ya da mevcutlardan bazılarının ayrılması gibi
nedenlerle değişmesi halinde sözleşmenin yenilenmesi zorunludur. (Seri:V, No:46 Sayılı
Tebliğ md.13)
Alım satıma aracılık çerçeve sözleşmesi yapılan her müşteriye ayrı bir hesap numarası
verilir. Bir müşteriye verilmiş olan hesap numarası, alım satıma aracılık çerçeve
sözleşmesinin sona erme tarihi üzerinden 10 (on) yıl geçmedikçe bir başka müşteriye
verilemez.
Sözleşme yapılan her müşteri için, söz konusu müşteriden emir kabul etmeden önce
yetkili takas ve saklama kuruluşu ve/veya Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde bir müşteri
saklama alt hesabı açılır ya da açtırılması sağlanır. Müşteri hesap numaraları, yetkili
takas ve saklama kuruluşu ve/veya Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdindeki müşteri saklama
alt hesabı için de aynen kullanılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
164
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Gerçek kişi müşterilerin isimlerinde, tüzel kişi müşterilerin unvanlarında meydana gelen
değişiklikler, öğrenilmesini müteakip derhal yetkili takas ve saklama kuruluşuna ve/veya
Merkezi Kayıt Kuruluşuna bildirilir.
İlgili mevzuat hükümleri çerçevesinde her bir yatırımcı için yetkili takas ve saklama
kuruluşu ve/veya Merkezi Kayıt Kuruluşunda daha önce alınmış sicil numarası ile müşteri
hesap numarasının eşleşmesi sağlanır, daha önce bir sicil numarası almamış yatırımcılar
için ise sicil numarası alınır ve hesap numarası ile eşleşmesi sağlanır.
Aracı kuruluşlar, Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde kayden izlenen sermaye piyasası
araçlarına ilişkin olarak, Merkezi Kayıt Kuruluşu’nda sicil almamış veya sicil ile
eşleşmemiş hesaplardan emir kabul edemez. Kurul, sermaye piyasası araçları türleri
itibariyle buna istisna getirebilir. (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ md.13/A)
Bunların dışında aracı kuruluşların her türlü yetki ve izin belgesi, şube, irtibat bürosu
veya acente izni ile işletme adı kullanım iznini ticaret siciline tescil ettirilme, Tebliğ’le
belirlenen konularda Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği’ne ve Kurula
bildirim yükümlülüğü ile ilan ve reklamları saklama yükümlülüğü bulunmaktadır
(Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ md.17, 18, 19)
4.2.1.7. Aracı Kurumların Pay Sahipliğindeki Değişiklikler
Aracı kurumların ortaklık yapısındaki değişiklikler aşağıdaki esaslara tabidir.
a) Bir kişinin aracı kurum sermayesinin %10’u veya daha fazlasını temsil eden
payları edinmek suretiyle aracı kurum ortağı olması veya bir ortağa ait payların
aracı kurum sermayesinin %10, %20, %33 veya %50’sini aşması sonucunu
veren pay edinimleri ile bir ortağa ait payların yukarıdaki oranların altına düşmesi
sonucunu veren pay devirleri Kurulun iznine tabidir.
Yönetimsel veya denetimsel imtiyaz veren veya intifa hakkı taşıyan hisse
senetlerinin devri herhangi bir orana bakılmaksızın Kurul iznine tabidir.
Aracı kurumda pay sahibi bulunan tüzel kişilerin kendilerine ait pay devirleri, bu
pay devirlerinin aracı kurumdaki pay sahipliğini doğrudan veya dolaylı olarak
%10, %20, %33 veya %50 oranlarında değiştirmesi halinde, ayrıca tüzel kişinin
aracı kurumla ilgili olarak yönetimsel veya denetimsel imtiyaza sahip bulunduğu
hallerde tüzel kişinin tüm ortaklık yapısı değişiklikleri aracı kurumların faaliyet
şartları bakımından Kurulun onayına tabidir. Aracı kurumların %10’undan
fazlasına sahip tüzel kişilerin yönetimsel veya denetimsel imtiyaza sahip
paylarının devri de aracı kurumların faaliyet şartları bakımından Kurulun onayına
tabidir.
Bir kişinin, doğrudan veya dolaylı olarak, aracı kurum sermayesinin yukarıdaki
oranlara ulaşmayan veya bu oranlar arasında kalan pay devirlerinde ise devri
izleyen 15 gün içinde Kurula bildirimde bulunulur.
Ortak sayısının beşten aşağı düşmesine yol açan işlemler ile izin alınmadan
yapılan devirler pay defterine kaydolunmaz ve devralanlar temettü dışındaki
ortaklık haklarından yararlanamazlar.
b) Bu maddenin uygulanmasında;
______________________________________________________________________
TSPAKB
165
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
1) Bir gerçek kişi ile eş ve velayeti altındaki çocuklarına, bunların sınırsız
sorumlulukla katıldıkları veya yönetim kurulu başkanı, üyesi, genel müdür, genel
müdür yardımcısı oldukları ortaklıklara,
2) Kamu tüzel kişileri hariç olmak üzere bir tüzel kişinin veya yukarıda
sayılanların, sermayelerinin doğrudan veya dolaylı olarak %25 veya daha fazlasına
iştirak ettikleri ortaklıklara,
3) Kurul tarafından aralarında istihdam ilişkisi, akdi ilişki ya da sair nedenlerle
birlikte hareket ettiği belirlenenlere,
ait paylar bir kişiye ait addolunur. Bu kişiler arasında yapılacak pay devirlerinde de (a)
bendi hükmü uygulanır.
c) Hisse senetleri Kurul kaydına alınan aracı kurumların borsada işlem gören payları
için de bir kişinin aracı kurum sermayesinin %10’u veya daha fazlasını temsil
eden payları edinmesi veya bir ortağa ait payların aracı kurum sermayesinin
%10, %20, %33 veya %50’sini aşması sonucunu veren pay edinimleri Kurulun
iznine tabidir. Bu durumda ortaklık yapısı değişikliği başvuruları payları bu bentte
belirtilen oranlara ulaşan gerçek veya tüzel kişiler tarafından yapılır.
Hisse senetleri Kurul kaydına alınan aracı kurumların bir ortağına ait payların bu
bentte öngörülen oranların altına düşmesi sonucunu veren pay devirlerinde ise
Kurula 15 gün içinde bildirimde bulunulur. Şu kadar ki ortağa ait payların aracı
kurum sermayesinin %10’unun altına düşmesi sonucunu verecek pay satışı
durumunda, satış yapılmadan önce Kurul’dan izin alınması zorunludur. Bu
durumda da izin başvurusu veya bildirim ilgili gerçek veya tüzel kişiler tarafından
yapılır. (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ md. 16)
4.2.1.8. Aracı Kurumların İştirak Tanımı ve Sınırları
Bir şirkette %10 veya daha fazla paya sahip olunması, şirketlerin yönetim ve denetim
kurullarına katılınması, genel kurullarda asaleten oy kullanılması veya iktisap edilen
hisse senetlerinin bir yıldan uzun sürede elden çıkarılmaması iştirak amacıyla ortaklık
kabul edilir.
Aracı kurumların banka, katılım bankası, aracı kurum, kıymetli maden aracı kurumu,
sigorta şirketi, bireysel emeklilik şirketi, portföy yönetim ve yatırım danışmanlığı
şirketleri, yatırım ortaklıkları, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri ile
Kurulca uygun görülecek diğer finansal kuruluşlar dışındaki ortaklıklara yapabilecekleri
iştirakleri toplamı özsermayelerinin %25’ini aşamaz. Bu sınır halka arza aracılık ve
yatırım danışmanlığı yetki belgelerinin ikisine birden sahip aracı kurumlar için %50 dir.
Sermaye artırımları dolayısıyla bedelsiz edinilen ortaklık payları ile ortaklık paylarının
herhangi bir fon çıkışı gerektirmeyen değer artışları yukarıda ifade edilen iştirak sınırının
hesaplanmasında dikkate alınmaz. (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ Madde 59 ve 60)
4.2.1.9. Aracı Kuruluşların Yapamayacakları İşlemler
Aracı kurumlar,
a) Mevzuatın imkan verdiği haller hariç olmak üzere, aracılık amacıyla alıp sattıkları
sermaye piyasası araçlarına ilişkin veya bunlardan bağımsız olarak borçlanmayı
temsil eden sermaye piyasası araçları dışında, kendi mali taahhütlerini içeren
evrak çıkaramazlar. Kendi hisse senetlerini temsil eden depo edilen menkul
kıymet sertifikaları ihraç edemezler. Ticari amaçlı gayrimenkul alım satımında
______________________________________________________________________
TSPAKB
166
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
bulunamazlar. Kredili menkul kıymet işlemlerine ilişkin mevzuatın imkan verdiği
haller hariç olmak üzere, ödünç para verme işlemleri yapamazlar.
Kuruldan icrası için izin alınan faaliyetler ve bunlara ilişkin iş ve işlemler dışında
hiçbir sınai ve zirai faaliyette bulunamazlar. Sermaye piyasası faaliyetlerini
yürütebilmek için gerekli olanın üstünde taşınmaz mal edinemezler.
Bankalar Kanunu’nda tanımlandığı üzere mevduat toplayamazlar, mevduat
toplama sonucunu verebilecek iş ve işlemler yapamazlar.
Mevzuatın imkan verdiği haller hariç olmak üzere sermaye piyasası araçlarının,
belli bir getiri sağlayacağı yönünde herhangi bir yazılı veya sözlü taahhütte
bulunamazlar.
Abartılmış, gerçeğe uymayan, müşterilerini veya kamuoyunu yanıltıcı bilgileri
içeren herhangi bir ilan ve reklam ile diğer yazılı ve sözlü açıklamalarda
bulunamazlar.
Aracı kurumlar sadece, müşterileri tarafından verilen satış emrinin yerine
getirilmesi için teslim edilen menkul kıymetlerle, müşterinin alım emri gereği
satın alınan menkul kıymetleri, borsa mevzuatında belirlenen satış emrinin
geçerlilik süresi ve gerçekleşen alım emrinin tasfiyesi için öngörülen azami süre
içinde emanetinde tutabilir. Bu halin dışında, aracı kurum, gerek kendisine
gerekse müşterilerine ait menkul kıymetleri yetkili Takas ve Saklama Kuruluşu
dışında hiçbir yerde tutamaz.
Müşteriye ait sermaye piyasası araçları ve nakit üzerinde hak ve yetkileri
olmaksızın kendileri veya üçüncü şahıslar lehine herhangi bir tasarrufta
bulunamazlar.
Herhangi bir şekilde yanlarında çalıştırdıkları kişilerin, mutad müşteri aracı kurum
ilişkisi dışında imkanlarından yararlanmak suretiyle kendi nam ve hesaplarına
işlem yapmalarına olanak sağlayamazlar.
6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 329’uncu maddesinde müsaade edilen haller
hariç olmak üzere, ihraç ettikleri hisse senetlerini, kendi nam ve hesaplarına alıp
satamazlar.
Fiktif hesap açamazlar, işlemlerini kayıt dışı bırakamazlar ve gerçek mahiyetine
uygun düşmeyen kayıtlar tesis edemezler.
Aracı kurum yöneticileri ve merkez dışı örgütleri dahil tüm çalışanları
müşterilerden hisse senedi alım satım emri verme, ordino ve diğer belgeleri
imzalama, nakit ve menkul kıymet yatırma ve çekme, virman işlemi yapma gibi
geniş yetkiler içeren vekaletname alarak müşteri adına işlem yapamazlar. Portföy
yöneticiliği faaliyeti bu kapsamın dışındadır.
Yatırımcıların hak ve yararlarını zedeleyici, iyi niyet kurallarına aykırı hareket
edemez ve işlemlerde bulunamazlar, müşterilerin piyasa hakkında bilgisizlik ya
da tecrübesizliklerinden yararlanıp bunların alım-satım kararlarını etkileyerek
kendi lehlerine kazanç sağlayamazlar ve herhangi bir şekilde gelirlerini artırmak
amacıyla müşterilerin gereksiz alım-satım yapmalarına ortam hazırlayamazlar.
Ortak, yönetici, ihtisas personeli ile müfettiş ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu
uyarınca atanan denetçileri işleri dolayısıyla aracı kurum ve müşterileri hakkında
öğrendikleri sırları açıklayamazlar ve bu sırları kendilerinin veya üçüncü kişilerin
menfaatine kullanamazlar.
Kamuyu aydınlatma amacıyla mevzuat gereği yapılan ilan ve duyurular, adli veya
mevzuatla yetkili kılınmış olmak kaydıyla idari her türlü inceleme ve soruşturma
halleriyle suç oluşturan durumlara ilişkin bilgilerin ilgililere verilmesi sır
kapsamında değildir.
Aracılık faaliyetinde bulunan bankalar, bu maddenin birinci fıkrasının (d), (e), (f),
(g), (h), (i), (j), (k), (l) ve (m) bentlerinde yer alan hükümlere tabidir. (Seri:V,
No:46 Sayılı Tebliğ md. 58)
______________________________________________________________________
TSPAKB
167
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
n) Aracı kuruluşlar, bunların yönetici ve çalışanları ile diğer gerçek ve tüzel kişiler,
yapay olarak, sermaye piyasası araçlarının, arz ve talebini etkilemek, aktif bir
piyasanın varlığı izlenimini uyandırmak, fiyatlarını aynı seviyede tutmak, artırmak
veya azaltmak amacıyla alım ve satımı fiillerine katkıda bulunmak, yardımcı
olmak veya zemin hazırlamak sonucunu doğurabilecek iş ve işlemlerde
bulunamazlar (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ Ek md.1)
4.2.1.10.
Aracı Kuruluşların Merkez Dışı Örgütleri
Aracı kurumları merkez dışı örgütleri şube, irtibat büroları ve banka ya da bankalarla
veya özel finans kurumları ile tesis edilen acenteliklerinden oluşur.
Kurul merkez dışı örgüt açma başvurularını aracı kurumların faaliyetlerini ilgili Kurul
düzenlemelerine uygun şekilde yürütebilecek nitelik ve yeterlilikte olup olmadıkları ve
mevzuata uyum konusunda gerekli özeni gösterip göstermedikleri açısından
değerlendirir.
Aracı kurumların herhangi bir merkez dışı örgütü faaliyete geçtikten sonra, Kurulca
yapılacak incelemeler sonucunda merkez dışı örgütün mevzuata aykırı iş ve işlemlerinin
tespiti halinde, şube, irtibat bürosunun faaliyetleri veya acente bankanın ya da özel
finans kurumunun bu kapsamdaki faaliyetleri tamamıyla veya acentelik faaliyetinin
sürdürüldüğü belli şubeleri itibarıyla durdurabilir ve/veya aracı kurumun yeni şube,
irtibat bürosu veya acente açmasına kısıtlama getirilebilir. (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ
Madde 20)
Kurulun 23.06.2006 tarihli İlke Kararı ile, aracı kurumların yerleşik merkez dışı örgütleri
dışında, mevsimlik hareketlere göre yoğun olan bölgelerde en fazla altı ay faaliyet
gösterecek şekilde, tanıtım ve yatırımcılara bilgiye ulaşma imkanı verme amaçlı broşür,
veri ekranı, reklam panosu vb. araçlar ve aracı kurumun merkez birimine ulaşma imkanı
veren sabit hatlı telefon bulundurabilecekleri “mevsimlik hizmet noktaları”
oluşturabilmelerine imkan tanınmasına karar verilmiştir. Aracı kurumlar tarafından bu
nitelikte oluşturulacak hizmet noktalarının adreslerinin, mevsimlik hizmet noktası
oluşturulmasına ilişkin yönetim kurulu kararının ve mevsimlik hizmet noktasının
faaliyette bulunacağı tarih aralığının Kurula bildirilmesini müteakip herhangi bir izin
işlemine gerek kalmaksızın faaliyet gösterebilirler.
Aracı kurumlar tarafından oluşturulacak mevsimlik hizmet noktalarında hiçbir şekilde
para ödeme ve tahsil işlemleri ile menkul kıymet kabul ve teslimi işlemleri ile doğrudan
emir kabulü işlemlerinde bulunulamaz.
Aynı şekilde söz konusu hizmet noktalarında, Kurulun izni olmaksızın yukarıdaki
faaliyetlerin niteliğini aşan hiçbir faaliyet veya hizmette bulunulamaz.
4.2.1.10.1.
Aracı Kurum Şubeleri
Aracı kurumların şube açmaları için;
a) Hizmetin gerektirdiği yeterli mekan ve teknik donanımın sağlanmış, iş yerinin
amaca uygun olarak tefriş edilmiş olması,
b) Faaliyet konularına ve şubenin ihtiyacına uygun sağlıklı bir yönetimin, merkez ile
irtibatlı ve Kurulun düzenlemelerine uygun muhasebe sistemi ile kayıt ve belge
düzeninin, süratli bir iş akışı ve iletişimin kurulmuş, şube uhdesinde bulunacak
nakit ve kıymetli evrak ile diğer varlıkların asgari yangın ve hırsızlık rizikolarına
______________________________________________________________________
TSPAKB
168
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
karşı sigorta ettirilmiş ve bu konuda diğer güvenlik önlemlerinin alınmış
bulunması,
c) Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ’in 9’uncu maddesinin (d) bendinde belirtilen nitelikleri
haiz, en az 2 yıllık ön lisans eğitimi veren kurumlardan mezun bir şube müdürü
ile şubenin ihtiyacına uygun yeterli ihtisas personeli ve diğer personelin
sağlanmış olması,
şarttır.
Bu şartların yerine getirilmemesinden ve şubenin yapacağı iş
kaynaklanan her türlü hukuki ve cezai sorumluluk aracı kuruma aittir.
ve
işlemlerden
Aracı kurumların şubelerini nakletmesi halinde de şube açmaları için bu maddede yer
alan şartlar aranır ve eski şubeye ilişkin tescil terkin edilerek yeni şube ve Tebliğ’deki
esaslar çerçevesinde tescil ve ilan ettirilir. (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ Madde 21)
4.2.1.10.2.
Aracı Kurum Acenteleri
Aracı kurumlar ile bankalar ve özel finans kurumları arasında yazılı acentelik sözleşmesi
imzalanabilir. Aracı kurumlar acentelik sözleşmesinde belirlenecek mahaller içinde,
acenteleri aracılığıyla alacakları emirler doğrultusunda aracılık faaliyetleri çerçevesinde
sermaye piyasası araçlarının alım satımında bulunabilirler.
Bir aracı kurum ile acentelik sözleşmesi imzalayan bankalar ve özel finans kurumları,
acente sıfatıyla aşağıdaki faaliyetlerde bulunabilirler:
a) Sermaye piyasası araçlarına ilişkin alım ve satım emirlerinin aracı kuruma
iletilmesine ve gerçekleşen emirlerin tasfiyesine aracılık etmek,
b) Acentesi olunan aracı kurumun halka arza aracılık faaliyetleri kapsamında,
taleplerin toplanması, bu taleplerin aracı kurum merkezine iletilmesi ve paranın
tahsili ya da geri ödenmesi gibi işlemleri kapsamak üzere gişe hizmeti vermek,
c) Acentesi olunan aracı kurum portföy yöneticiliği yetki belgesine sahip ise acente
sıfatıyla bu faaliyetin tanıtımını yapmak ve bu faaliyetle ilgili sadece tahsil ve
tediye işlemlerini yürütmek,
d) Acentesi olunan aracı kurum yatırım danışmanlığı yetki belgesine sahip ise bu
faaliyet kapsamında aracı kurumdan gelen doküman ve bilgileri müşterilere
açıklamak ve yatırım danışmanlığı faaliyetinin tanıtımını yapmak,
e) Kurulun kaldıraçlı alım satım işlemleri hakkındaki Tebliği uyarınca piyasa yapıcılığı
faaliyetini yürüten aracı kurumun sunduğu hizmetlerin acentesi olarak
yatırımcılara tanıtımı ve sözleşme akdedilmesine aracı olunması.
Aracı kurumlar acentelik faaliyetlerinin devamı süresince acentelik faaliyetinde bulunulan
banka şubelerini Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği’ne bildirirler.
Acentenin faaliyetleri esnasında uyacağı kurallar:
a) Tebliğ uyarınca acente sıfatıyla yürütebileceği faaliyetler ile banka ve özel finans
kurumu sıfatıyla yetkili olduğu sermaye piyasası faaliyetlerini gösterir metni
işyerinde müşterilerin kolayca görebileceği bir yere asması,
b) Acente sıfatıyla yürüttüğü faaliyetlerin icrası sırasında, müşterileri ile her bir
faaliyet için ilgili tebliğlerde öngörülen asgari unsurları içeren ve müvekkil aracı
kurumun ticaret unvanı ile kendisinin müvekkil aracı kurumun acentesi olduğunu
belirten bir ibareyi taşıyan çerçeve sözleşmesini acente sıfatıyla imzalaması ve
sözleşmenin bir örneğini müşteriye vermesi (banka sıfatıyla yetkili olunan
______________________________________________________________________
TSPAKB
169
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
faaliyetlere ilişkin olarak da hizmet sunulması halinde bu bentte öngörülen
esaslara uygun olmak şartıyla tek bir sözleşme imzalanması mümkündür),
c) Müşterilerine ait hesap ve işlemleri, hem acente hem de müvekkil aracı kurum
nezdinde müşteri bazında izlemesi esas olmakla birlikte, müşterilere ait hesap ve
işlemlerin aracı kurumda müşteri bazında izlenememesi halinde,
1) Acente bankanın ve özel finans kurumunun aracılık yapılan şubelerinde bu
hesap ve işlemlerin müşteri bazında izlenebilmesine imkan verecek altyapının
oluşturulması,
2) Acente bankanın ve özel finans kurumunun aracılık yapılan çeşitli şubelerinde
izlenen işlemlere ait konsolide bilgilerin, bankanın acentelik faaliyetlerinden
sorumlu biriminde bulunması,
3) Acente bankanın ve özel finans kurumunun aracılık yapılan şubelerinde izlenen
işlemlere ilişkin bilgilere müvekkil aracı kurumdan da ulaşılabilecek bir
altyapının oluşturulması,
4) Bu hesap ve işlemlere ait belgelerin Kurul ya da müşterilerce istendiğinde
aracı kurum tarafından ibraz edilmesi,
d) Aracılık faaliyetlerine ilişkin muhasebe ve belge-kayıt düzeni ile ilgili olarak
Kurulca yapılacak düzenlemelere uyması,
zorunludur.
Acente, Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ’de tanınan yetkiler dışında, aracı kurumların faaliyet
konuları kapsamına giren diğer konularda işlem yapamaz ve hizmet veremez. Ancak
acente bankanın ve özel finans kurumunun, banka ve özel finans kurumu sıfatıyla sahip
olduğu yetki belgelerine bağlı faaliyetleri bu hükmün dışındadır.
Acente müşterilerinin alım ve satım emirlerinin tasfiyesinde müşteriye yapılacak ihbar
yükümlülüğü acente tarafından da yerine getirilebilir.
Kurulun Seri:V, No:6 sayılı Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğ’i
uyarınca müşterilere hesap ekstresi, müşteri menkul kıymet hareket listesi ve müşteri
menkul kıymet hareket dökümü gönderme yükümlülüğü, ilgili hesap ve işlemlerin
müşteri bazında nerede izlendiğine bağlı olarak acente veya aracı kurum tarafından
yerine getirilebilir. Acente olarak faaliyet gösteren banka ve özel finans kurumu ile
müvekkil aracı kurumun müşterilerine farklı sermaye piyasası faaliyetlerine ilişkin hizmet
sunması halinde yapılan işlemlerin tümünü içermek kaydıyla müşteriye acente veya
müvekkil aracı kurum tarafından tek bir hesap ekstresi verilebilir. (Seri:V, No:46 Sayılı
Tebliğ Madde 27)
Acente aracılığıyla yapılan işlemler ve bu işlemlerle ilgili olarak müşteriyle kurulan
ilişkilerden doğan hukuki sorumluluk, müteselsilen müvekkil aracı kurum ile acente
bankaya ve özel finans kurumuna aittir. Aracı kurum ve acente bankanın ve özel finans
kurumunun mevzuat ve sözleşme gereği birbirlerine rücu haklı saklıdır. Aracı kurum ve
acente banka ve özel finans kurumunun, kendi aralarında veya müşterilerle yapılacak
sözleşmelerde, birinci fıkrada düzenlenen sorumluluğu kaldıran ya da hafifleten kayıtlar
koyamaz. (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ Madde 28)
4.2.1.10.3.
Aracı Kurumların İrtibat Büroları
İrtibat büroları, aracı kurumu ve aracı kurumun yetkili olduğu sermaye piyasası
faaliyetlerinin tanıtımını yapmak amacıyla aracı kurumu temsil etmekle görevli hizmet
birimleridir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
170
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İrtibat büroları sadece müşteri emirlerini aracı kuruma iletebilirler.
Aracı kurumların irtibat bürosu açmaları için;
a) Hizmetin gerektirdiği mekan ve teknik donanımın sağlanmış, işyerinin amaca
uygun olarak tefriş edilmiş olması,
b) Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ’in 9’uncu maddesinin (d) bendinde belirtilen nitelikleri
haiz en az lise mezunu bir büro sorumlusu ile büronun ihtiyacına uygun yeterli
sayıda ihtisas personeli ve personelin sağlanmış olması,
şarttır.
Bu şartların yerine getirilmemesinden ve irtibat bürosunun yapacağı iş ve işlemlerden
kaynaklanan her türlü hukuki ve cezai sorumluluk aracı kuruma aittir.
Aracı kurumların irtibat bürolarını nakletmesi halinde de irtibat bürosu açmaları için bu
maddede yer alan şartlar aranır ve eski irtibat bürosuna ilişkin tescil terkin edilerek yeni
irtibat bürosu Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ’deki esaslar çerçevesinde tescil ve ilan ettirilir.
(Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ Madde 22)
4.2.1.10.4.
Aracı Kurumların Yurt Dışındaki Merkez Dışı Örgütleri
Aracı kurumlar Kuruldan izin almak şartı ile yurt dışında şube veya irtibat bürosu açmak,
ilgili ülkenin yetkili otoritesinden faaliyet izni almış olan aracı kuruluşlar ile veya
acentelik sözleşmesi yapmış bulundukları bankaların yurtdışındaki şubeleri ile acentelik
tesis etmek suretiyle örgütlenebilirler.
Aracı kurumun yurt dışında herhangi bir borsaya üye olması için ise Kuruldan izin alması
gerekir. Bu durumda işlemler ilgili ülke mevzuatına uygun şekilde yapılır.
4.2.1.11. Yurt Dışında Yerleşik Aracı Kuruluşların Türkiye’de Faaliyet
Esasları
Yurt dışında yerleşik ve ilgili ülkenin yetkili otoritesinden faaliyet izni almış olan aracı
kuruluşlar,
a) Kuruldan ve yurt içinde işlem yapacağı borsadan izin almak kaydıyla Kurulun
uygun göreceği pazar ve piyasalarda uzaktan erişim yoluyla yalnızca yurt dışında
yerleşik müşterilerine hizmet vermek üzere,
b) Kurulun onayıyla yapılmış olan anlaşmalar çerçevesinde oluşturulan piyasalarda,
işlem yapabilirler.
Bu başvurular, ilgili ülkenin yetkili otoritesi ile Kurul arasında yeterli bilgi akışı ve ülke
mevzuatları arasında uyum olup olmadığı hususları ve mütekabiliyet esasları
çerçevesinde değerlendirilir.
Yurt dışında yerleşik kuruluşların, internet de dahil, her türlü elektronik bilgi iletişim
aracı, ortamı ve benzeri araçlar üzerinden, Türkiye’de yerleşik yatırımcılara yönelik
olarak bu Tebliğ’in 4’üncü maddesinde sayılan faaliyetlerde bulunmaları halinde Kuruldan
izin alınması zorunludur.
Faaliyetlerin Türkiye’de yerleşik yatırımcılara yönelik olduğunun tespitine ilişkin kıstaslar
Kurulca belirlenir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
171
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.12. Aracı Kurumlarda Uygulanacak İç Denetim Sistemine İlişkin
Esaslar
Bu konuda Seri:V, No:68 sayılı Aracı Kurumlarda Uygulanacak İç Denetim Sistemine
İlişkin Tebliğ ile ayrıntılı düzenleme yapılmış olup, ayrıntılara MUHASEBE, DENETİM VE
ETİK KURALLAR başlıklı bölümün ilgili kısımlarında yer verilmiştir.
4.2.1.13. Aracı Kurumların Denetimi
Sermaye Piyasası Kanunu ve diğer kanunların sermaye piyasası ile ilgili hükümlerinin
uygulanmasının ve her türlü sermaye piyasası faaliyet ve işlemlerinin denetimi Kurul
uzman ve uzman yardımcıları tarafından yapılır.
4.2.1.14. Mevzuat ve Esas Sözleşme Hükümlerine Aykırı Faaliyetleri
Tespit Edilen veya Mali Durumu Zayıflayan Aracı Kurumlar
Mevzuat ve esas sözleşme hükümlerine aykırı faaliyetleri tespit edilen veya mali durumu
zayıflayan aracı kurumlar için SPKanununun 46’ncı maddesinin birinci fıkrasının (g), (h)
ve/veya (k) bentleri hükümleri uygulanır. Aracı kurumların taahhütlerinin %10’undan
veya alacaklılarının sayı itibari ile %10’undan fazlasının münferiden veya toplu olarak
ibralaşma yoluyla ya da benzeri bir biçimde azaltarak kısmi ifa için ibraname alınması
halinde faaliyetleri sürekli olarak durdurulur ve yetki belgeleri iptal edilir. Yukarıdaki
oranının altında ibralaşma yapılmış veya benzeri biçimde taahhütlerin azaltılmış olması
halinde dahi, aracı kurumun durumu dikkate alınarak Kurulca SPKanununun 46’ncı
maddesinin birinci fıkrasının (g), (h) ve/veya (k) bentleri hükümleri uygulanabilir
(Seri:V, No:46 md.63)
4.2.1.15. Yeni Aracı Kurum Kurulmak Suretiyle Mevcut Yetki Belgelerinin
İptali Faaliyet Yetki Belgelerinin İptali veya Faaliyetlerinin Geçici Olarak
Durdurulması
4.2.1.15.1. Yeni Aracı Kurum Kurulmak Suretiyle Mevcut Yetki Belgelerinin
İptali
Tebliğe eklenen maddelerle aracı kurum ortaklarının yeni bir aracı kurum kurmak
suretiyle birleşmelerine imkan sağlanmıştır. Buna göre;
Halka açık olmayan en az 2 aracı kurumun tüm yetki ve izin belgelerinin iptaline
yönetim kurullarınca karar alınması kaydıyla, yeni aracı kurum kurulmasına izin
verilebilir. Yetki ve izin belgeleri iptal edilecek aracı kurumların yerine kurulacak yeni
aracı kurumun sermaye dağılımı, Kurulca verilecek izin saklı kalmak kaydıyla, serbestçe
belirlenebilir.
Kurula yapılacak yeni aracı kurum kurma başvurusu, yetki ve izin belgeleri iptal edilecek
aracı kurumların yönetim kurulunca alınacak kararı takiben yapılır.
Halka açık olmayan bir aracı kurumun, yeni aracı kurum kurulması amacıyla tüm yetki
belgelerinin iptali için talepte bulunması suretiyle sermaye piyasası faaliyetlerinden
çekilmesi durumunda, aracı kurum kuruluşu için aranan şartları sağlaması kaydıyla, yeni
aracı kurum kurulmasına izin verilebilir. Yeni kurulacak aracı kurumun kurucu
ortaklarının yeni aracı kurum kurma ve faaliyet iznine ilişkin başvurusu ilgili Tebliğ
hükümleri çerçevesinde değerlendirilerek Kurulca sonuçlandırılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
172
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Yeni aracı kurum kurmak üzere yetki ve izin belgeleri iptal edilecek aracı kurumların
%10 veya daha fazla paya sahip olan ortakları, Kanunun 46’ncı maddesinin (k) bendinde
yer alan sorumlulukları saklı kalmak kaydıyla, ortağı oldukları aracı kurumun sermaye
piyasası faaliyetlerinden kaynaklanan borçlarından dolayı aracı kurumdaki payları
oranında sorumlu olduklarına ilişkin bir taahhütnameyi yetki belgesi iptalinden önce
Kurula tevdi ederler.
Yetki belgeleri iptal edilecek aracı kurumun ortaklık yapısında %10’un altında paya sahip
ortakların olması halinde ise pay oranları toplamı mevcut sermayenin asgaride % 90’ını
teşkil edecek şekilde diğer ortaklara ait paylardan doğan sorumluluk nedeniyle yukarıda
bahsi edilen taahhüdün verilmesi zorunludur.
Yeni aracı kurum kurmak üzere yetki ve izin belgelerinin iptaline karar verilen aracı
kurumlar için Türk Ticaret Kanununun anonim ortaklıkların esas sözleşme değişikliği
veya tasfiyesine ilişkin hükümleri uygulanır. Aracı kurumun faaliyet konusunu
değiştirmesi veya feshedilmesi hususu, müşterilerin haberdar edilmesi ve alacaklıların
beyana davet edilmesi amacıyla TTSG’nin yanı sıra ülke çapında günlük olarak
yayımlanan en az iki gazetede ilan olunur.
Faaliyet konusu değiştirme ve tasfiye sürecinde ulaşılamayan müşterilerin hesaplarında
yer alan nakit ve/veya diğer kıymetler yetkili takas ve saklama kuruluşu ve/veya
Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde müşteriler adına açılacak hesaplarda bloke edilir.
Ayrıca aracı kurumların müşterilerine karşı sermaye piyasası faaliyetinden kaynaklanan
ve yargıya intikal etmiş yahut icra takibine konu olmuş ihtilaflı borçları için de dava
tutarları ve/veya icra takibine konu nakit ve/veya diğer kıymetin ihtilaf konusu tutarın
bloke gününe kadar işlemiş faizi de dahil olmak üzere aynı şekilde bloke edilmesi
zorunludur.
Anonim ortaklıkların faaliyet konusunu değiştirmesine ve tasfiyesine ilişkin diğer
mevzuat hükümleri saklıdır.
Yetki ve izin belgeleri iptal edilecek aracı kurumların yerine kurulacak aracı kurumun
kurucu ortaklarının yeni aracı kurum kurma ve faaliyet iznine ilişkin başvurusu Tebliğ
hükümleri çerçevesinde Kurulca sonuçlandırılır.
Yeni aracı kurum kurulması sebebiyle yetki ve izin belgeleri Kurulca iptal edilecek aracı
kurumların sahip oldukları yetki ve izin belgeleri, kurulacak yeni aracı kurumun tüm
hukuki işlemleri tamamlayarak faaliyete geçtiği gün itibarıyla iptal edilir.
Faaliyetleri kendi isteği ile geçici olarak durdurulan aracı kurumların bu yöndeki Kurul
kararını takip eden 12 ay içerisinde yeniden faaliyete geçmek yahut yeni bir aracı kurum
kurulması amacıyla tüm yetki belgelerinin iptali için Kurula başvurmamaları durumunda
tüm yetki belgeleri iptal olunur. Şu kadar ki faaliyetleri kendi isteği ile durdurulan aracı
kurumların yeniden faaliyete geçmeleri ve ardından faaliyetlerini yeniden kendi isteği ile
durdurmaları durumunda 12 aylık sürenin hesaplanmasında önceki kapalılık süresi de
dikkate alınarak faaliyetlerinin kendi isteği ile geçici olarak durdurulduğu toplam süre
esas alınır.
Yeni bir aracı kurumun kurulması amacıyla tüm yetki belgelerinin iptali için talepte
bulunan aracı kurumlar açısından, yeni kurulacak aracı kurumun kuruluşuna Kurul
tarafından izin verilmemesi durumunda ilgili Kurul kararı tarihi itibariyle 12 aylık sürenin
______________________________________________________________________
TSPAKB
173
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
dolmasına 3 aydan daha az bir süre kalmışsa yetki belgelerinin iptalini talep eden aracı
kuruma son olarak kalan süreye ek üç aylık bir süre daha verilir.
4.2.1.15.2. Aracı Kuruluşların Faaliyet
Faaliyetlerinin Geçici Olarak Durdurulması
Yetki
Belgelerinin
İptali
veya
Kurul, aşağıdaki hallerde, olayın mahiyet ve önemini gözönüne alarak, aracı kuruluşların
faaliyetlerini temsil eden yetki belgelerini tamamen veya belirli faaliyet alanları itibarıyla
iptal edebilir ya da faaliyetlerini geçici olarak durdurabilir.
a) SPKanununun 46’ncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi uyarınca Kurulca
gerekli görülen önlemlerin alınmamış olması, mevzuat ve esas sözleşme
hükümlerine aykırılıkların tespit edilmesi,
b) SPKanununun 46’ncı maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca mali
durumunun taahhütlerini karşılayamayacak kadar zayıflamış olduğunun tespit
edilmesi,
c) Kuruluş, faaliyete geçme, faaliyet izni alınmasına ilişkin olarak öngörülen şartlar
ile aracı kurumun ortak ve yöneticilerinin, personelinin acentelarının, şubelerinin
ve irtibat bürolarının SPKanunu’nda ve Kurul düzenlemelerinde sayılan şart ve
niteliklerden herhangi birini yerine getirmemesi ya da yitirmesi,
d) Faaliyet izni alındıktan sonra teminatların yükseltilmesi veya tamamlanması
gerektiği durumlarda, ilave veya eksik teminatın, bu durumun ortaya çıktığı
tarihten itibaren en geç 3 ay içinde yatırılmamış olması,
e) Sermaye yeterliliği ile ilgili Kurul düzenlemelerine aykırı durumların ortaya
çıkması halinde, gerekli şartların Kurulca verilecek süreler içinde yerine
getirilmemesi.
İki yıl içinde faaliyetlerinin tamamı iki kez geçici olarak durdurulan aracı kuruma bu
tedbir üçüncü defa uygulanmaz, faaliyetleri ile ilgili yetki belgeleri iptal edilir. Yine bu
süre içinde, aynı faaliyeti iki kez geçici olarak durdurulan aracı kuruma üçüncü kez aynı
müeyyide uygulanmaz, sadece ilgili faaliyet iznini içeren yetki belgesi iptal edilir.
Kurulca yapılacak değerlendirmede, aracı kurumların yetki belgesine bağlı
faaliyetlerinden birinde 12 ay süresince herhangi bir iş ve işlem yapılmadığının tespit
edilmesi durumunda veya aracı kurum tarafından bu faaliyetlerinden birinin 6 ay veya
daha fazla süreyle yürütülmeyeceğinin bildirilmesi halinde de ilgili yetki belgesi iptal
edilir. Ancak bu süreler, aracı kurum tarafından haklı bir sebebin ileri sürülmesi halinde
Kurulca uzatılabilir.
Faaliyete geçtikten sonra Kurul tarafından veya kendi talepleri doğrultusunda yetki
belgeleri iptal edilerek faaliyetlerine son verilen aracı kurumlar da keyfiyetin kendilerine
bildirildiği tarihten itibaren en geç 3 ay içinde esas sözleşmelerindeki ticaret unvanına,
amaç ve faaliyet konularına ilişkin hükümleri, sermaye piyasası faaliyetlerini
kapsamayacak şekilde değiştirmek ve söz konusu değişikliklerin yayımlandığı Türkiye
Ticaret Sicili Gazetesi’ni ilanı izleyen 10 gün içinde Kurula göndermek zorundadırlar.
Bankaların sermaye piyasası faaliyetleri de, bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde
belirtilen hallerin varlığının ya da faaliyete geçişlerinde aranan genel ve özel şart ve
niteliklerin yitirildiğinin tespiti halinde, Kurulca durdurulabileceği gibi faaliyet yetki
belgeleri de iptal edilebilir. (Seri:V, No:46 Sayılı Tebliğ Madde 64)
______________________________________________________________________
TSPAKB
174
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.16. Tedricî Tasfiye
Sermaye Piyasası Kanununun 46’ncı maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca
yetkileri kaldırılan aracı kurumların tedricî tasfiyelerine Kurulca karar verilebilir. Bu
kurumların tasfiye işlemleri Yatırımcıları Koruma Fonu tarafından yürütülür. (SPKn md.
46/B)
Tedricî tasfiyenin amacı, aracı kurumların mal varlığını işin niteliğine göre aynen veya
nakde çevirmek suretiyle elde edilen bedeli tahsis ederek, Sermaye Piyasası Kanunu
çerçevesinde yaptıkları sermaye piyasası faaliyetleri nedeniyle müşterilerine karşı olan
nakit ödeme ve sermaye piyasası araçları teslim yükümlülüklerini tasfiye etmektir.
Tedricî tasfiye karar ve işlemlerinde Türk Ticaret Kanunu, İcra ve İflas Kanunu ve diğer
mevzuatın tasfiye ile ilgili hükümleri uygulanmaz. Aracı kurumların tedricî tasfiyelerinin
uygulama usul ve esasları, Kurulca hazırlanan bir yönetmelikte gösterilir.
Aracı kurumlar dışında kalan sermaye piyasası kurumlarının tedricen tasfiyeleri Kurulca
yapılır ve Yatırımcıları Koruma Fonu ile ilgili olan hükümler dışında, haklarında SPKanunu
46/B madde hükümleri uygulanır.
Sermaye Piyasası Kurulu’nca Sermaye Piyasası Kanununun 46/B maddesine dayanılarak,
aracı kurumlarının tedrici tasfiyelerinin usul ve esaslarını belirleyen Aracı Kurumların
Tedrici Tasfiye Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 21.06.2001 tarihli ve 24439 sayılı
Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
Haklarında tedrici tasfiye kararı verilen aracı kurumların tedrici tasfiye işlemleri
Yatırımcıları Koruma Fonu tarafından yürütülür.
4.2.1.16.1. Tedrici Tasfiye Kararı ve İlanı
Aracı kurumlar hakkında verilen tedrici tasfiye kararları, bu kararların alındığı gün Kurul
tarafından aracı kuruma, Merkezi Kayıt Kuruluşu'na (MKK), İMKB'ye, Takasbank’a, Türkiye
Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği’ne, Türkiye Bankalar Birliği’ne ve tasfiye
işlemlerini yürütmek üzere Fon’a bildirilir. Tedrici tasfiye kararı Fon tarafından, aracı
kurumun alacaklılarının haklarını gösterir belgelerle Fon’a başvurmaları için ilan edilir.
4.2.1.16.2. Malvarlığının Korunması
Kurulca yetkileri sürekli olarak kaldırılan aracı kurumların malvarlıkları, yetkinin
kaldırılmasına ilişkin Kurul kararının alındığı tarihten itibaren tedrici tasfiye işlemlerinin
tamamlandığı ilan edilinceye; tedrici tasfiyeyi takiben iflas talebinde bulunulması
halinde, iflas talebinin mahkemece esastan karara bağlanmasına kadar, tedrici tasfiye
çerçevesinde Fon ve Kurul tarafından yapılacak işlemler hariç, üçüncü kişilere
devredilemez, rehnedilemez, teminat gösterilemez, haczedilemez, başlamış tüm icra
takipleri de kendiliğinden durur.
Hakkında tedrici tasfiye kararı verilen aracı kurumların bütün ödemeleri durur ve aracı
kuruma yapılan tüm ödemeler sadece Fon’a yapılır. Fon’a yapılan ödemeler dışındaki
ödemeler borcu sona erdirmez. Karar tarihi itibariyle tüm malvarlığı üzerinde sadece Fon
tarafından tasarruf edilebilir. Aracı kurumun Takasbank nezdindeki müşteri hesaplarında
bu müşteriler tarafından tesis edilmiş blokajlar Fonun talebi üzerine Takasbank
tarafından kaldırılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
175
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.16.3. Tedrici Tasfiye Kararının İlgili Kuruluşlara Bildirilmesi
Tedrici tasfiye kararı, Fon tarafından aracı kurumun malvarlığına dahil menkul ve
gayrimenkul malların öğrenilmesini takiben derhal, bu malların kayıtlı bulunduğu tapu
dairelerine, trafik şube müdürlüklerine, aracı kurumun hesabının bulunduğu bankalar ve
diğer mali kuruluşlara, aracı kurum hakkında icra takibi varsa ilgili icra dairelerine ve
ilgili diğer kuruluşlara yazılı olarak bildirilir.
4.2.1.16.4. Portföylerin Yönetiminin Devri
Aracı kurumun yönettiği, yatırım fonu ve yatırım ortaklığı portföyleri dahil, portföylerin
yönetiminin, portföy yönetim yetkisini haiz bir başka kuruluşa devrine Kurulca karar
verilebilir.
4.2.1.16.5. Yasal Organların Durumu
Tedrici tasfiye kararı verildikten sonra, aracı kurumun genel kurul, yönetim kurulu ve
denetim kurulu gibi yasal organlarının görev ve yetkileri, tasfiye sonuçlanıncaya kadar
Fon tarafından temsilen yerine getirilir. Fon tarafından aracı kurumun yönetim ve
denetim kurullarına üye ataması yapılmaz ve tedrici tasfiye süresince genel kurul
toplanmaz. Tedrici tasfiyenin sonuçlandığının ilan edildiği tarihte başkaca bir merasime
gerek kalmadan, aracı kurumun tedrici tasfiye kararı tarihinden önceki yasal organları
görev ve yetkilerini yeniden üstlenirler.
4.2.1.16.6. Bilgi Verme Yükümlülüğü
Tedrici tasfiye kararının alındığı tarihte görevde bulunan yönetim kurulu, tedrici tasfiye
kararının ilanı tarihinden itibaren 7 gün içinde, aracı kurumun mevcut aktif ve pasifini,
taahhütlerini, taraf olduğu sözleşmeleri ve hukuki uyuşmazlıklarını ve mevcut her türlü
bilgiyi içerecek şekilde kayıtlarında yer alsın almasın son durumunu gösterir bir raporu
eksiksiz olarak düzenleyip Fon’a vermekle yükümlüdür.
4.2.1.16.7. Malvarlığının Tespiti
Fon, aracı kurumun aktif ve pasifini kayıtlar üzerinde, merkez, şube, acente ve irtibat
büroları nezdinde yapacağı inceleme sonucunda tespit eder. Aracı kurumun, tasfiye
kapsamında yer alan yükümlülüklerinden nakit borçları, tedrici tasfiye kararının verildiği
tarihteki anapara ve işlemiş faizleri toplamı üzerinden; sermaye piyasası aracı teslim
borçları ise, aynen teslimin yapılamayacağı hallerde, varsa teslimde temerrüde düşülen
tarihteki, aksi halde tedrici tasfiye kararının verildiği gündeki piyasa değeri itibariyle
bulunacak nakit değerleri üzerinden hesaplanır. Aracı kurumun tedrici tasfiye kararının
verilmesinden sonra vadesi gelen sözleşmelerinden doğan hak ve borçları da, vadeleri
itibariyle belirlenir. Aracı kurumun, vadeli borçlarına vadeden, diğer borçlarına ise tedrici
tasfiye karar tarihinden itibaren kanuni temerrüt faizi yürütülür.
Mevzuat uyarınca aracı kurum tarafından verilmiş teminatlar da aktifin hesabında dikkate
alınır. Tedrici tasfiye kararını takiben mevzuat uyarınca verilmiş teminatlar Fonun talebi
üzerine ilgili kuruluş tarafından 10 iş günü içinde nakde çevrilerek Fona ödenir. Ancak
tedrici tasfiye kararı öncesinden gelen ve Borsa mevzuatı kapsamında incelemesi devam
eden uyuşmazlıklar için, İMKB tarafından, Kanunun 46/B maddesi uyarınca belirlenmiş
tutarı kadar teminat bloke edilerek kalan kısım Fona ödenir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
176
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Aracı Kurumun İMKB’de gerçekleştirdiği işlemler nedeniyle oluşan, diğer İMKB üyelerinin
ve müşterilerinin teminat kapsamındaki alacakları da İMKB tarafından nezdindeki
teminatlardan karşılanarak Takasbank’a ödenir.
4.2.1.16.8. Kısmi Alacaklılar Cetveli ve Kısmi Dağıtım
Alacaklılar cetvelinin hazırlanmasından önce, incelemenin sürdürülmesinde yarar
görülmediği durumlarda Fon tarafından alacaklı oldukları tespit edilen sermaye piyasası
araçları kendi adlarına mevcut saklama hesaplarında saklanmakta olan ve Fona
yaptıkları başvuruda Fon tarafından belirlenen alacak miktarı ile tamamen veya kısmen
uyumlu talepte bulunan alacaklılara ilişkin olarak kısmi bir alacaklılar listesi
hazırlanabilir. Bu liste ilan edilir. Sözkonusu sermaye piyasası araçları, ilanı izleyen 30
gün süresince alacaklılara dağıtılır. Aracı kuruma borçlu olanlara bu şekilde ödeme
yapılmaz. Bu cetvele yapılacak itirazlar, hazırlanacak alacaklılar cetveline itirazlar ile
birlikte değerlendirilir.
4.2.1.16.9. Hak Sahiplerinin ve Alacak Tutarlarının Tespiti
Fon, aracı kurumun tasfiye kapsamında yer alan gerçek hak sahiplerini, alacak ve borç
tutarlarını; Kurul, MKK, Takasbank, aracı kurum ve ilgili diğer resmi ve özel kurumların
kayıtları ile alacaklıların başvurularında sunulan belgeler ve güvenilir bulunan diğer bilgi
ve belgelere dayanarak tespit eder. İcra ve İflas Kanununun 278, 279 ve 280’inci
maddelerinde yazılı hallerin varlığı halinde, Fon tarafından iptal davası açılabilir.
Aynı kişiye ait tasfiye kapsamındaki alacak ve borçlar Kısmi Alacaklılar Cetveli’ne ilişkin
hükümler saklı kalmak kaydıyla mahsup edilir. Ödenecek avans tutarlarının hesabında
mahsuptan sonraki net alacak tutarı esas alınır
4.2.1.16.10. Alacaklılar Cetveli
Yapılacak nakit ödemelere ve sermaye piyasası aracı teslimlerine esas olmak üzere,
tedrici tasfiye kararından itibaren en geç 6 ay içinde Fon tarafından alacaklılar ile alacak
miktarını gösteren bir alacaklılar cetveli hazırlanır. Bu cetvelde aracı kuruma sermaye
piyasası işlemleri nedeniyle borçlu olanlar ile borç miktarları da yer alır. Alacaklılar
cetveli hazırlama süresi gerektiğinde Fonun önerisi ve Kurulun onayı ile uzatılabilir.
Alacaklılar cetvelinin veya içerdiği bilgilerin temin edilebileceği yerlere, itiraz süresine ve
usullerine, saklama hesaplarındaki sermaye piyasası araçlarının dağıtımı ile fon
kapsamındaki nakit ödemelerin esaslarına ve başlangıç tarihlerine, borçlu müşterilerin
bu borçlarını ödeme esaslarına ilişkin bilgiler Fon tarafından ilan edilir. Alacaklılar
cetvelinde yer almayan alacaklar, tedrici tasfiyenin kapanmasına kadar dikkate alınır.
4.2.1.16.11. Saklama Hesaplarındaki Sermaye Piyasası Araçlarının Dağıtımı
Kısmi Alacaklılar Cetveli’ne ilişkin hükümler saklı kalmak üzere, alacaklılar cetvelinin ilanı
tarihini takip eden 30’uncu günden itibaren müşteri hesabına saklanan sermaye piyasası
araçlarının dağıtımına başlanır. Bu amaçla müşteri hesabına saklanan sermaye piyasası
araçları, münferit hesaplar itibariyle karşılaştırılır ve münhasıran bu hesap sahiplerine
olan yükümlülüklerin karşılanması amacıyla hak sahiplerine verilir ya da talepleri
doğrultusunda virman edilir. Bu dağıtım sırasında aracı kurumun faaliyette olduğu
dönemde operasyonel maddi hata ve eksiklikler nedeniyle müşteri saklama hesaplarında
oluşan hata ve eksiklikler düzeltilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
177
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Kaynağına bakılmaksızın, aracı kurumun havuz hesabı ve gerçek hak sahibi adına
olmayan saklama hesaplarında bulunan sermaye piyasası araçları aracı kurum hesabına
satılır.
Yukarıda belirtilen şekilde aynen teslimi yapılacak hisse senetlerinin, tedrici tasfiye
kararından sonra dağıtım tarihine kadar gerçekleşen bedelsiz sermaye artırımı
işlemlerinden kaynaklanan hisse senedi ve temettü işlemlerinden kaynaklanan nakitler
de aynen teslim edilir.
Alacaklılar cetveline itirazları kabul edilmeyen müşterilerin, itiraza konu olup kendi
saklama hesaplarındaki sermaye piyasası araçları, alacaklılar cetvelinin ilanını takip eden
dördüncü ayın sonuna kadar aynı hesapta bloke tutulur. Bu süre içinde yargı yoluna
başvurulursa, yargı kararının kesinleşmesine kadar blokaj devam eder, aksi takdirde
sözkonusu sermaye piyasası araçları aracı kurum hesabına satılır.
Dağıtıma başlama süresi gerektiğinde Fonun önerisi ve Kurulun onayı ile uzatılabilir.
Aracı kuruma borçlu olanlara dağıtım yapılmaz. Yapılan ilanda belirtilen sürede borcunu
ödemeyen müşterilere ait sermaye piyasası araçlarının borca yetecek kadar kısmı,
başkaca bir işleme gerek kalmaksızın Fon tarafından belirlenecek öncelik sırasına göre
satılır. Satılacak sermaye piyasası araçlarını belirten bir talimatın süresi içinde borçlu
tarafından Fona iletilmesi halinde, satış bu talimat doğrultusunda yapılır. Bakiye
sermaye piyasası araçları ilgiliye verilir veya talepleri doğrultusunda virman edilir.
Fon tarafından, hesaplarında sermaye piyasası aracı bulunan ve alacaklılar cetvelinde
yer alan, fakat dağıtımın başlamasını müteakip 30 gün içerisinde başvurmamış
alacaklıların Fona başvurmalarını sağlamak amacıyla, söz konusu alacaklılara iadeli
taahhütlü mektupla bildirimde bulunulur.
4.2.1.16.12. Fon Kapsamındaki Alacakların Ödenmesi
Hesabında alacağını karşılamaya yetecek kadar ya da hiç hisse senedi bulunmayan
saklama hesabı sahiplerinin nakit ve hisse senedi alacakları toplamının 2012 yılı için
70.237 TL’ye kadar olan kısmı tasfiye sonucu beklenmeksizin Fon tarafından avans
olarak ödenir. Ancak aynı kurumdan alacaklı görünen ve birlikte hareket ettiklerine Fon
yönetimince kanaat getirilenlere, toplamı yukarıdaki tutarı aşmamak kaydıyla alacakları
oranında ödeme yapılır. Aynı kişinin aynı aracı kurumda birden fazla hesabı bulunması
halinde verilecek avans 2012 yılı için 70.237 TL’yi geçemez. Müşterek hesaplar da tek
hesap kabul edilir ve bu şekilde ödeme yapılır.
Yapılacak ödemelerin tutarı, her yıl ilân edilen yeniden değerleme kat sayısı oranında
artırılır.
Tedrici tasfiyeye tabi tutulan aracı kurumdan alacaklı görünen ortakları, Yönetim kurulu
ve denetleme kurulu üyeleri, imzaya yetkili personeli ile bunların eşlerine ve üçüncü
derece dahil kan ve sıhri hısımlarına, Fon’dan avans ödemesi yapılmaz.
Aracı Kuruma tedrici tasfiye kapsamı dışında herhangi bir nedenle borcu bulunan
müşterilerin bu borçları tahakkuk eden avans alacaklarından mahsup edilir ve avansın
borca tekabül eden kısmı alacaklısına ödenmeksizin aracı kurum malvarlığına dahil edilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
178
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.16.13. Satış Esasları
Aracı kurumun malvarlığına dahil sermaye piyasası araçlarından, borsalar ve
teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görenler ilgili borsa ya da teşkilatlanmış piyasada,
borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyenler ise rayiç bedel üzerinden
satılır. Sermaye piyasası aracı dışında kalan menkul ve gayrimenkuller, işin niteliği göz
önüne alınarak yapılacak değerlendirmeye göre kapalı zarf, açık artırma veya pazarlık
yöntemleri ile Fon tarafından satılır. Fon, satışında fayda görülmeyen her türlü kıymetin
satışından sarfınazar edebilir.
Kurul, Fon, MKK, İMKB ve Takasbank'ın personeli ile bunların eşleri, üçüncü derece dahil
kan ve sıhri hısımları ve bunlarla doğrudan veya dolaylı ilişkide bulunan kişiler, ilgili
mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda
yapılan satışlar hariç, diğer satışlardan alım yapamazlar.
4.2.1.16.14. Alacakların Tahsili
Vadesi gelmiş alacakların tahsili ve varsa ipoteklerin paraya çevrilmesi için yasal işlemler
Fon tarafından yapılır. Vadesi gelmemiş alacaklar için kural olarak vade beklenir. Ancak
karşılıklı anlaşma yoluyla vadeden önce tahsil mümkündür. Tahsil işlemlerinin tasfiyenin
gecikmesine neden olacağı anlaşıldığı takdirde, tahsilat sonucu beklenmeksizin
mevcutların dağıtım işlemleri yapılır.
4.2.1.16.15. Tasfiye Bakiyesinin Dağıtım Esasları
Fon, avans ödemelerini yaptıktan sonra aracı kurumun tedrici tasfiyesine devam eder.
Tasfiye bakiyesi, tasfiyenin amacı kapsamında yer alan hak sahiplerinden alacağının
tamamı karşılanamayanların alacağının ödenmesinde kullanılır. Ancak, tasfiye bakiyesi
bu alacakların tamamının karşılanmasına yetmezse; ödemeler, tasfiye bakiyesinin söz
konusu alacaklar toplamına bölünmesi suretiyle bulunacak oran dikkate alınarak
garameten yapılır. Yapılacak ödemelerde ihtilaf konusu alacaklara ilişkin olarak sadece
kesinleşmiş yargı kararları dikkate alınır. Şu kadar ki, alacak cetveline itiraz etmiş olup,
itirazı Fon tarafından uygun görülmeyenler için alacaklılar cetvelinin ilanını takip eden
dördüncü ayın sonuna kadar, garameten yapılacak ödemelerden itiraz konusu alacağa
isabet eden miktar bloke edilir. Bu süre içinde sözkonusu alacağa ilişkin yargı yoluna
başvurulduğuna dair Fona bilgi ulaşmaması halinde bloke edilen tutar aracı kurum
malvarlığına dahil edilir. Fona yargı yoluna başvurulduğuna ilişkin bilgi ulaştığı durumda
blokaj yargı kararının kesinleşmesine kadar tutulur.
İMKB nezdinde devam eden uyuşmazlıklara ilişkin olarak bloke edilen teminatların
yetersiz kalması halinde, garameten yapılacak ödemelerden alacağın teminatları aşan
tutarına isabet eden miktar ihtilafın çözümüne kadar bloke edilir. Bu alacaklar tamamen
karşılandıktan sonra artan kısımdan, öncelikle kamu alacakları ve kalandan Fonun
yaptığı avans ve tasfiye giderleri nedeniyle doğan alacağı ödenir. Fon alacağına
ödemenin yapıldığı günden itibaren, 04.12.1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve
Temerrüt Faizine İlişkin Kanunun değişik 2’nci maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen
oranda kanuni temerrüt faizi yürütülür. Bakiye, diğer alacaklılara tahsis edilir.
Aynı kişiye ait alacak ve borçlar bulunması halinde borcunu ödemeyenlere alacakları
ödenmez.
______________________________________________________________________
TSPAKB
179
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.16.16. Ödeme Cetveli
Aracı kurumun malvarlığının nakde çevrilmesi ve alacaklılar cetvelinin kesinleşmesi
üzerine Fon tarafından, ödenecek alacak miktarını gösteren bir ödeme cetveli hazırlanır
ve temin edilebileceği yerler ilan edilir.
4.2.1.16.17. İflas Talebi
Aracı kurumun aktifleri, tasfiyenin amacı kapsamındaki hak sahiplerinin alacaklarını,
Fon’dan yapılan ödemeleri ve tasfiye giderlerini karşılamaya yetmezse; Fon, Kurulun
uygun görüşüyle aracı kurumun iflasını isteyebilir.
4.2.1.16.18. Tedrici Tasfiyenin Kapanması
Tedrici tasfiyeye ilişkin yapılacak bir işlem kalmadığı tespit edilince, Fon’un bildirimi
üzerine Kurul tarafından tedrici tasfiyenin kapanmasına karar verilir ve tedrici tasfiyenin
kapanışı Fon tarafından ilan edilir.
Kurul tarafından SPKanununun 46’ncı maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi uyarınca
aracı kurumun %10’dan fazla paya sahip ortaklarının, görevden ayrılmış olan veya halen
görevde bulunan yönetim kurulu başkan ve üyelerinin ve imzaya yetkili yöneticilerinin
şahsi iflaslarının istenmesi durumunda tedrici tasfiye, iflas davası sonuçlanana kadar
kapanmaz.
4.2.1.16.19. İflası İstenmeyen Aracı Kurumlar
İflası istenmeyen aracı kurumlar, tedrici tasfiyenin kapanmasına ilişkin ilanın yapıldığı
tarihten itibaren üç ay içinde esas sözleşmelerinin bütün hükümlerini sermaye piyasası
faaliyetlerini kapsamayacak şekilde değiştirmek zorundadırlar. Bu değişiklikleri
yapmayanlar münfesih addolunurlar.
4.2.1.16.20. İflası İstenen Aracı Kurumlar
Tedrici tasfiyeye tabi tutulmayan ve haklarında iflas kararı verilen aracı kurumların, sıra
cetvelinde yer alan hisse senedi işlemlerinden doğan nakit ve hisse senedi alacaklılarına,
Fondan, Fon yönetiminin onayı ile bu cetvelde görünen alacak tutarları gözetilerek
ödeme yapılır.
İlgili mevzuat uyarınca faaliyetleri durdurulan bankaların, hisse senedi işlemlerinden
doğan nakit ve hisse senedi alacaklısı gerçek hak sahipleri ve alacak tutarları ise,
bankanın yönetiminin ilgili mevzuat uyarınca devredildiği kuruluş tarafından tespit edilir
ve Fon yönetiminin onayı ile Fondan yapılacak ödemelerde esas alınır. Bu kapsamda
yapılacak ödemelerdeki avans limitinin hesabında Fonun ödeme yapmaya hazır olduğu
tarih esas alınır.
Sıra cetvelinin Fona iletilmesini müteakip Fon tarafından avans ödeme cetveli
hazırlanarak bu cetvel ilan edilir. İlanı takip eden otuzuncu günden itibaren avans
ödemelerine başlanır. İflas idaresince Fondan ödeme yapılmasından evvel yapılmış
ödemeler öncelikle alacaklıların Fon kapsamı dışında kalan alacaklarına karşılık yapılmış
kabul edilir. Bu kapsamda yapılacak ödemelerde tedrici tasfiyeye tabi tutulan aracı
kurumların alacaklılarına Aracı Kurumların Tedrici Tasfiye Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelik uyarınca ödeme yapılması esasları uygulanır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
180
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.16.21. Yatırımcıları Koruma Fonu
SPKn.nin 46/A maddesi ile;
-
hakkında tedrici tasfiye ve iflas kararı verilen aracı kurumların
-
Bankalar Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla Bakanlar Kurulu Kararıyla
faaliyetleri durdurulan Sermaye Piyasası Kanununun 50’nci maddesi (a) bendi
hükmü kapsamındaki bankaların,
yaptıkları sermaye piyasası faaliyetleri ve işlemleri nedeniyle müşterilerine karşı hisse
senedi işlemlerinden doğan nakit ödeme ve hisse senedi teslim yükümlülüklerini
karşılamak, tedrici tasfiye işlemlerini yürütmek ve tasfiye giderlerini karşılamak amacıyla
tüzel kişiliği haiz Yatırımcıları Koruma Fonu kurulmuştur.
Kurul tarafından 21.06.2001 tarihinde yayımlanan Yatırımcıları Koruma Fonu Yönetmeliği
ile Fonun kuruluş ve çalışma esasları hakkında ayrıntılı düzenlemeler yapılmıştır.
4.2.1.16.22. Koruma Kapsamı
Aracı kuruluşların, Fon tarafından Yatırımcıları Koruma Fonu Yönetmeliği çerçevesinde
karşılanacak yükümlülükleri, sermaye piyasası faaliyetleri ve işlemleri nedeniyle hisse
senedi işlemlerinden doğan ve gerçek ve tüzel kişi yatırımcı tarafından satılmak,
saklanmak, yönetilmek, virman edilmek, ödünç işlemlerine konu edilmek üzere veya
diğer nedenlerle aracı kuruluşlara tevdi edilen veya müşteri emrine istinaden alınan
hisse senetleri ile yatırımcı tarafından hisse senedi satın alınmak üzere veya satın alınan
hisse senetleri karşılığında tevdi edilen nakit ya da gerçek ve tüzel kişi yatırımcıya ait
hisse senedinin satılmasından sağlanan nakitten oluşur.
Hisse senetlerinin sağladığı temettü, bedelsiz pay alma ve bedeli ödenen yeni pay alma
gibi mali haklardan kaynaklanan hisse senedi ve nakit ile hisse senedini temsilen ihraçcı
ortaklıklar tarafından verilen belgeler de Yatırımcıları Koruma Fonu Yönetmeliği
çerçevesinde koruma kapsamındadır.
Nakitler, nemalandırma ve diğer amaçlarla hisse senedi işlemleri dışında herhangi bir
işleme konu edilmeleri halinde koruma kapsamından çıkar.
Koruma kapsamındaki hisse senedi işlemlerinden doğan nakit ödeme ve hisse senedi
teslim tutarlarının belirlenmesinde Aracı Kurumların Tedrici Tasfiye Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmeliğin 11 ve 25’inci maddeleri hükümleri uygulanır.
4.2.1.16.23. Fona Katılım ve Fonun İdaresi
Bütün aracı kuruluşların Fona katılmaları zorunludur.
Fonun merkezi İstanbul'dur. Fon, sermaye piyasası araçlarının kaydını tutmakla görevli
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından idare ve temsil olunur. Fonun karar organı
MKK'nın karar organıdır.
Fona ilişkin iş ve işlemler MKK bünyesinde oluşturulan ayrı bir birim tarafından
yürütülür.
______________________________________________________________________
TSPAKB
181
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.16.24. Fon Gelirleri ve Yıllık Ödentiler
Fonun gelirleri;
a) Aracı kuruluşların yatıracağı yıllık ödentiler,
b) Kurul, menkul kıymetlerin işlem gördüğü borsalar ve Türkiye Sermaye Piyasası Aracı
Kuruluşları Birliği (TSPAKB) tarafından verilen idarî para cezalarının tahsil edilen kısmının
yüzde ellisi,
c) Tutarı Kurul tarafından belirlenen geçici ödentiler,
d) Fon varlığının getirisi,
e) Diğer gelirlerden,
oluşmaktadır.
Diğer taraftan, 01.06.2005 tarihinde yürürlüğe giren 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ve
12.05.2007 tarihli 442 Seri No.lu Tahsilat Genel Tebliği uyarınca, 01.06.2005 tarihinden
sonra idari yaptırım kararı alınan kabahatler ile ilgili olarak, daha önce yürürlüğe girmiş
olan tüm Kanunlarda yer alan idari para cezaları hakkında Kabahatler Kanununun genel
hükümleri uygulanacaktır.
Bu çerçevede, SPKn 47/A maddesi uyarınca SPK ve İMKB tarafından 01.06.2005
tarihinden sonra verilen idari para cezaları Kabahatler Kanunu hükümlerine tabi kılınmış,
böylece SPKn. 46/A maddesi ile Fon gelirleri arasında yer alan idari para cezaları,
01.06.2005 tarihi itibarı ile Fon’un geliri olmaktan çıkarılarak Hazine’nin gelirleri arasına
alınmıştır. Ancak, 08.02.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
5728 sayılı “Temel Ceza Kanunlarına Uyum Amacıyla Çeşitli Kanunlarda ve Diğer Bazı
Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”la yapılan değişiklik ile SPK ve İMKB
tarafından verilen idari para cezalarının tahsil edilen kısmının yüzde ellisi Fon’un gelirleri
arasına tekrar dahil edilmiştir.
5728 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonrasında; SPK ve İMKB tarafından verilen ve
Genel Bütçeye gelir kaydedilen idari para cezalarının, bu cezalara ilişkin yaptırım
kararlarının 442 Seri No’lu Tebliğ hükümleri çerçevesinde kesinleşmesini takiben, 6183
sayılı Kanun hükümlerine göre tahsil edilen kısmının yarısı Fon’a, gelir olarak
kaydedilmek üzere iade edilecektir.
Ayrıca, TSPAKB tarafından verilen idari para cezaları, 5728 sayılı Kanun öncesinde
tamamen Fon’un gelir kalemleri arasında yer almakta iken, 5728 sayılı Kanun ile yapılan
değişiklik nedeniyle, bu cezaların ancak tahsil edilen kısmının yarısı Fon tarafından gelir
olarak kaydedilebilecektir. Fon tarafından tahsil edilen kısmının geriye kalan diğer
yarısının ise, Genel Bütçeye gelir kaydedilmek üzere Maliye Bakanlığınca belirlenecek
tahsilat dairelerine iade edilmesi gerekmektedir.
Bununla birlikte, Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği tarafından verilen idari para
cezalarının tamamı Fon’un gelirleri arasında bulunmaktadır.
Aracı kuruluşların Fon hesabına yatıracakları yıllık ödentiler aracı kurum ve bankalar
itibariyle ayrı ayrı aşağıdaki esaslara göre hesaplanır.
Aracı kurumların, Kurulun Seri:V, No:34 Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye
Yeterliliğine İlişkin Esaslar Tebliği uyarınca aylık olarak hesaplanan Sermaye Yeterliliği
Tabanının; Gerekli Asgari Özsermaye, Risk Karşılığı ve Son Üç Aylık Faaliyet
Giderlerinden en büyük olanına bölünmesi suretiyle bulunacak oranın yıllık ortalaması;
______________________________________________________________________
TSPAKB
182
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
a) 1 kattan az olanlar yıllık ortalama günlük hisse senedi saklama bakiyelerinin milyonda
100'ü ve yıllık hisse senedi işlem hacimlerinin milyonda 10'u,
b) 1 ila 2 kat (2 kat hariç) arasında olanlar yıllık ortalama günlük hisse senedi saklama
bakiyelerinin milyonda 90'ı ve yıllık hisse senedi işlem hacimlerinin milyonda 7,5'i,
c) 2 ila 3 kat (3 kat hariç) arasında olanlar yıllık ortalama günlük hisse senedi saklama
bakiyelerinin milyonda 85'i ve yıllık hisse senedi işlem hacimlerinin milyonda 5'i,
d) 3 kat ve daha fazla olanlar yıllık ortalama günlük hisse senedi saklama bakiyelerinin
milyonda 80'i ve yıllık hisse senedi işlem hacimlerinin milyonda 2,5'i,
tutarında yıllık ödenti yatırmak zorundadırlar. Bu oranlar, Fonun mevcudu, mevcut veya
öngörülebilen riskler dikkate alınarak gerek görüldüğünde Kurul tarafından
değiştirilebilir. Ayrıca, yıllık ödenti tutarıyla ve Fon varlığıyla ilgili asgari ve azami
miktarlar belirlenebilir. Bu şekilde belirlenen yıllık ödenti tutarı her halukarda Sermaye
Piyasası Kanununun 46/A maddesinde belirlenen azami tutarı geçemez.
Bankalar, yukarıdaki esaslar çerçevesinde, 4491 sayılı Kanun ile değişik 4389 sayılı
Bankalar Kanununun 15’inci maddesinin altıncı fıkrasının (a) bendi uyarınca belirlenen
tasarruf mevduatı sigorta primi tarifesi esas alınarak Kurul tarafından yıllık ortalama
günlük hisse senedi saklama bakiyeleri ve yıllık hisse senedi işlem hacimleri için
belirlenen oranlar üzerinden yıllık ödenti yatırmak zorundadırlar. Ancak belirlenecek bu
oranlar, aracı kurumlar için belirlenen minimum yıllık ödenti oranlarından daha az
olamaz.
Mevduat kabul etmeyen bankaların, yıllık ortalama günlük hisse senedi saklama
bakiyeleri ve yıllık hisse senedi işlem hacimleri üzerinden alınacak yıllık ödentiye ilişkin
oranlar, diğer bankalar için belirlenen asgari ve azami oranlar arasında olmak kaydıyla
Kurulca belirlenir.
Fon varlığının ihtiyacı karşılamaya yetmediği hallerde aracı kuruluşlardan yukarıdaki
esaslar çerçevesinde Kurul tarafından belirlenecek bir oranda geçici ödenti alınabilir.
Geçici ödentiler, ihtiyacın ortadan kalkmasını izleyen ilk yıl, aracı kuruluşların yapacakları
yıllık ödentilerden mahsup edilir.
Aracı kuruluşlardan alınan geçici ödentiler ihtiyacı karşılamaya yetmediği takdirde, İMKB
tarafından Fona avans verilir. Avansın miktarı, vadesi, faizi, geri ödemesi ve diğer
şartları MKK'nın önerisi üzerine İMKB'nin görüşü alınarak Kurulca tespit edilir.
4.2.1.16.25. Fon Varlığının Kullanılış Şekil ve Esasları
Fon varlığı; kamu bankalarında devlet tahvili, hazine bonosu ve mevduat olarak veya
ters repo yapılmak suretiyle değerlendirilir. Fon varlığı rehnedilemez, teminat
gösterilemez, üçüncü şahıslar tarafından haczedilemez. Fon her türlü vergi, resim ve
harçtan muaftır.
4.2.1.16.26. Fonun Denetimi
Kurul, Fonun hesap ve işlemlerini inceleme ve denetlemeye, bu hususta Fondan her
türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkilidir. Kurul inceleme ve denetim sonuçlarına göre,
gerekli gördüğü hususların yerine getirilmesini Fondan isteyebilir ve gerektiğinde Fonun
yönetiminin Kurula devredilmesini Kurulun ilgili olduğu Bakandan talep edebilir. Fon,
Sayıştay tarafından denetlenir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
183
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.16.27. Yatırımcıyı Bilgilendirme ve Reklam Yasağı
Aracı kuruluşlar, hisse senedi işlemleri ile ilgili yaptıkları sermaye piyasası faaliyetleri ve
işlemleri sırasında Fon ve Fonun koruma kapsamı hakkında yatırımcılara yeterli bilgi
vermek zorundadırlar.
Aracı kuruluşlar, Fonun yatırımcılara sağladığı korumayı reklam amacıyla kullanamazlar.
4.2.1.16.28. Özel Fon
15.12.1999 tarih ve 4487 sayılı Kanunun Geçici 2’nci maddesi ile bu Kanunun yürürlüğe
girmesinden önce, Kurulca tüm yetki belgeleri iptal edilen aracı kurumların, sermaye
piyasası faaliyetlerinden doğan alacak sahiplerinin Fonun imkanları da dikkate alınarak
alacaklarının bu maddedeki esaslar çerçevesinde kısmen ödenmesini teminen özel bir
Fon kurulmuştur.
Bu Kanunun yürürlüğe girmesini izleyen iki ay içerisinde, bu Fona İMKB tarafından
10.000.000 TL tahsis edilmiştir. Bu Fon, Borsa Başkanlığı’nca, kamu bankalarında
mevduat hesabına ya da kamu borçlanma senetlerine yatırılarak nemalandırılır. Fon, bu
madde gereğince yapılacak ödemeler dışında bir amaçla kullanılamaz. Fonun, yapılacak
ödemeleri karşılamaya yetmemesi halinde, 5.000.000 TL’yi geçmemek üzere, Bakanlar
Kurulu kararıyla belirlenecek ek kaynak, İMKB tarafından karşılanır.
Bu maddenin uygulanması ile ilgili esas ve usulleri belirlemek amacıyla Bakanlar
Kurulunca 06.07.2001 tarihinde “4487 Sayılı Kanun Uyarınca Kurulan Özel Fonun
İşleyişine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” yayımlanmıştır.
4.2.1.16.29. Fondan Yararlanacaklar
18.12.1999 tarihinden önce, Kurulca tüm yetki belgeleri iptal edilen aracı kurumların
alacak sahiplerinin, sermaye piyasası faaliyetlerinden doğan alacakları fon
kapsamındadır.
Ancak, Fondan ödeme yapılabilmesi için, 18/12/1999 tarihinden önce veya sonra aracı
kurumlar hakkında iflas davası açılması ve iflas tasfiyesinde alacakların borç ödemeden
aciz belgesine bağlanmış olması gerekir.
4.2.1.16.30. Fondan Ödeme Yapılacak Alacaklılar Listesi
İflas idarelerince, yukarıdaki kapsamda yer alıp iflas tasfiyesinde alacağı borç ödemeden
aciz belgesine bağlanmış alacaklılar dikkate alınarak, her bir alacaklının adı, soyadı veya
ticaret unvanı, ikametgahı veya merkez adresi, iflas tasfiyesi sırasında kendisine yapılan
ödemeler, söz konusu ödemelerin tarihleri ile borç ödemeden aciz belgesine bağlanan
alacak tutarları yer alacak şekilde birer liste hazırlanarak Takasbank'a gönderilir.
4.2.1.16.31. Alacak Tutarının Hesaplanması
Takasbank tarafından, iflas idarelerince hazırlanan listelerde yer alan borç ödemeden
aciz belgesine bağlanmış alacak tutarları hesaplanır ve her bir alacaklıya yapılacak
ödeme tutarı belirlenir. Alacaklılara Fondan yapılacak ödemelerde bu tutar esas alınır ve
Fondan başkaca ödeme yapılmaz.
______________________________________________________________________
TSPAKB
184
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Takasbank tarafından yapılacak hesaplamalarda iflas tasfiyesinde düzenlenen borç
ödemeden aciz belgesine bağlanmış alacak tutarı, aracı kurumların yetki belgelerinin
iptal edildiği tarihte geçerli TC Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden Amerikan
Dolarına çevrilir. Bu aracı kurumların iflasının açılmasından sonra iflas tasfiyesi sırasında
yapılan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihte geçerli TC Merkez Bankası döviz alış kuru
üzerinden Amerikan Dolarına çevrilerek, dolar bazında hesaplanan alacaktan mahsup
edilir. Bu suretle bulunan bakiye, borç ödemeden aciz belgesine bağlandığı tarihte
geçerli TC Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden TL’sına çevrilir ve fondan
alacaklılara yapılacak ödeme tutarı tespit edilir.
Yönetmelik hükümlerine göre yapılacak ödemelerde, Amerikan Doları bazında asıl
alacaktan mahsup edilen ara ödemeler tutarı, alacağın borç ödemeden aciz belgesine
bağlandığı tarih itibariyle TC Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden TL’sına çevrilir ve
azami ödeme tutarından indirilerek, hak sahiplerine yapılacak ödemenin azami tutarı
belirlenir.
4.2.1.16.32. Azami Ödeme Tutarı
31.12.2000 tarihine kadar bir alacak sahibine yapılacak ödeme tutarı, 2.000 TL’sını
aşamaz. Bu tutar, 01.01.2001 tarihinden sonra her yıl ilan edilen yeniden değerleme
katsayısı oranında artırılmış olup; 2012 yılı için 18.729 TL olarak uygulanmasına karar
verilmiştir.
4.2.1.16.33. Fondan İflas Dairelerine Ödeme Yapılması
Fondan ödeme yapılacak alacaklılar listelerinde yer alan toplam tutarlar, listelerin iflas
dairelerince Kurula iletilmesini müteakip, Kurulun uygun görüşü üzerine, İMKB
Başkanlığınca ilgili iflas daireleri adına açılacak özel hesaplara yatırılır. İflas daireleri bu
hesaplara yatırılan tutarları, ödemeleri aksatmayacak şekilde günlük olarak
nemalandırmak zorundadır.
Kurul, ödemelerin bu Yönetmelik hükümlerine uygun yapılmasını teminen, kesinleşmiş
sıra cetveline, iflas dosyasındaki belgelere, iflas idaresi ve iflas dairesinden talep
edebileceği belgelere dayanarak karşılıklı inceleme yapma ve bu madde ile diğer ilgili
mevzuat hükümlerine aykırı ödeme taleplerini reddetme hakkını haizdir.
4.2.1.16.34. Alacaklılara Yapılacak Ödemeler
Hak sahiplerine yapılacak ödemeler Fondan ödeme yapılacak alacaklılar listesi
çerçevesinde iflas dairelerince gerçekleştirilir. Ödemeler en geç, alacaklının başvurusunu
takip eden ilk iş günü yapılır.
İlgili aracı kurumun iflasının kapanmasından sonra fondan ödeme yapılmaz.
Bu Yönetmelik kapsamındaki ödemelerin tamamının yapıldığı, ilgili iflas dairelerinin yazılı
beyanlarıyla tespit edildikten sonra, ancak her halükarda 5 yıl içerisinde, alacaklılar
tarafından talep edilmeyen ve iflas dairelerinin hesaplarında kalan tutarlar İMKB'ye iade
edilir.
4.2.1.16.35. Fondan Ödeme Yapılamayacaklar
Müflis aracı kurumdan alacaklı görünen ortakları, yönetim kurulu ve denetleme kurulu
üyeleri, personeli ile bunların eşlerine ve üçüncü derece dahil kan ve sıhrî hısımlarına ve
______________________________________________________________________
TSPAKB
185
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
sermaye piyasası kurumlarına bu Yönetmelik kapsamında ödeme yapılmaz. Ödeme
anında alacaklıdan, bu madde kapsamında değerlendirilebilecek bir ilişkinin mevcut
olmadığına dair yazılı beyan alınır.
4.2.1.16.36. Fon Varlığının Yetersiz Kalması
Fonun, yapılacak ödemeleri karşılamaya yetmemesi halinde, 5.000.000 TL’sını
geçmemek üzere, Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenecek ek kaynak, İMKB tarafından
karşılanır.
4.2.1.16.37. Alacağının Tamamını Alamayan Alacaklılar
Alacaklıların, bu Yönetmelik uyarınca yapılan ödemeleri aşan alacaklarını genel hükümler
gereğince talep hakları saklıdır.
4.2.1.16.38. İMKB’nin Halefiyeti
İMKB, yaptığı ödemeler için, borç ödemeden aciz belgesi sahiplerinin haklarına halef
olur.
4.2.1.16.39. Aracı Kurumların Sermaye Yeterliliği İle İlgili Düzenlemeler
Sermaye Piyasası Kurulu, Seri:V, No:34 “Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye
Yeterliliğine İlişkin Esaslar Tebliği” ile, aracı kurumlar için bir sermaye yeterliliği kavramı
ortaya koymuştur. Genel anlamda bu tebliğ hükümleri, aracı kurumları bilançolarının
aktifinde likiditesi yüksek olan varlıkları bulundurmaya veya likiditenin düşmesine paralel
olarak sermayelerini yükseltmeye yönelten bir nitelik arzetmektedir.
Sermaye yeterliliği hesaplamalarında geçerli olan özsermaye, aracı kurumların
değerleme günü itibarıyla hazırlamış oldukları bilançolarında yer alan ve kurumun net
aktif toplamının ortaklık tarafından karşılanan kısmını ifade eden tutarların yer aldığı
grubu oluşturur.
Bu düzenlemenin ayrıntılarına MUHASEBE, DENETİM VE ETİK KURALLAR başlıklı
bölümün ilgili kısımlarında yer verilmiştir.
4.2.1.16.40. Aracılık Faaliyetinde Belge Ve Kayıt Düzeni
Aracılık faaliyetinde belge ve kayıt düzeni Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri:V, No:6
sayılı “Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğ” ile düzenlenmiştir.
Bu Tebliğ’in amacı aracı kuruluşların aracılık faaliyetlerinde düzenleyecekleri belgeler ile
muhasebe işlemlerinde uyacakları esasları belirlemektedir.
Aracı kuruluşlar, aracılık faaliyetlerine ilişkin muhasebe kayıt ve işlemlerine dayanak
teşkil etmek üzere, bu Tebliğ’de açıklanan form ve belgeleri eksiksiz olarak düzenlemek,
saklamak ve menkul kıymet işlemleri ile ilgili muhasebe kayıtlarını bir gün içinde yasal
defterlerine işlemek zorundadırlar.
Aracı kuruluşların sermaye piyasası faaliyetleri dolayısıyla aldıkları mektup, yazı, telgraf,
cetvel, senet gibi vesikalar ile yazdıkları mektup, yazı ve telgrafların kopyalarını ve
sözleşmeleri, kimlik tespiti amacıyla alınan ya da düzenlenen belgeleri, vekaletnameleri,
müşteri tanıma kuralı çerçevesinde düzenlenen belgeleri, taahhüt, kefalet ve diğer
______________________________________________________________________
TSPAKB
186
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
teminat senetleri ve mahkeme ilanları gibi belgeleri düzenli ve tasnif edilmiş bir biçimde
saklamaları zorunludur
Bankalar dışındaki aracı kuruluşlar, şubelerinde yürüttükleri aracılık faaliyeti ile ilgili
muhasebe kayıtlarını merkezlerinde veya şubelerinde tutarlar ve muhasebe hesaplarının
işleyişinde, Seri:XI, No:7 sayılı Kurul tebliğinde düzenlenen Aracı Kurum Hesap Planı’nı
esas alırlar.
Bu düzenlemenin ayrıntılarına MUHASEBE, DENETİM VE ETİK KURALLAR başlıklı
bölümün ilgili kısımlarında yer verilmiştir.
Aracı kuruluşların türev araçların alım satımına aracılık faaliyetlerinde düzenleyecekleri
belgeler ve kayıt düzeni ise Seri:V, No:51 Sayılı Aracı Kuruluşların Türev Araçların Alım
Satımına Aracılık Faaliyetlerinde Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında
Tebliğ’de yer almaktadır.
4.2.1.16.41. Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım, Açığa Satış ve Ödünç
Alma ve Verme İşlemleri
Aracı kuruluşların, sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açığa satış ve ödünç alma
ve verme işlem esasları, Sermaye Piyasası Kurulu’nca ilk olarak 1994 yılında
düzenlenmiş, 14.07.2003 tarihinde yayımlanan Seri:V, No:65 tebliği ile yeni esaslar
belirlenmiştir.
4.2.1.16.42. İşlem Yapabilecek Kuruluşlar
Sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açığa satış ve ödünç alma ve verme
işlemlerine sermaye piyasası araçlarının alım satımına aracılık yetki belgesine sahip
aracı kurumlar, Kurul’dan ayrıca bir izin almaksızın aracılık edebilirler.
Bankaların sermaye piyasası aracı alımı için doğrudan müşterilere kullandırmak üzere
Tebliğde özkaynak olarak sayılan kıymetler karşılığında açmış oldukları krediler de ilgili
mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Tebliğdeki aracı kurumlara ilişkin genel ve
özel nitelikteki limitlere ilgili hükümler dışında Tebliğde yer alan esaslara tabidir.
Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemleri, aracı kurumlar, bankalar ve
Takasbank tarafından Tebliğde yer alan esaslar çerçevesinde Kuruldan ayrıca izin
almaksızın gerçekleştirilebilir. Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemleri için
Takasbank bünyesinde oluşturulacak piyasaya kabul koşulları, işlem yapma kural ve
biçimleri ile uygulanacak diğer hükümler Takasbank yönetim kurulunun önerisi üzerine
Kurul onayı almak kaydıyla yönetmelikle belirlenir.
DİBS (Devlet İç Borçlanma Senedi) piyasa yapıcısı olarak yetkilendirilmeyen bankalar ve
aracı kurumlar, DİBS’leri yalnızca ödünç verebilirler ancak ödünç alma işleminde
bulunamazlar.
4.2.1.16.43. Genel Şartlar
Aracı kurumlar, sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açığa satış ve ödünç alma ve
verme işlemlerinin yürütülmesi ve kontrol mekanizmalarının sağlanması amacıyla gerekli
teknik donanımı sağlamak ve yeterli teknik ve mesleki bilgiye sahip, özkaynak
oranlarının mevzuat ve müşterilerle imzalanan ilgili çerçeve sözleşmelere uygunluğu,
müşterilerin risklerinin günlük olarak takip edilmesi ve raporlanması ile görevli bir
______________________________________________________________________
TSPAKB
187
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
personeli ve genel müdüre raporlama yapmak amacıyla yönetim kurulu kararı ile bir
genel müdür yardımcısını, genel müdür yardımcısının bulunmaması halinde bir birim
yöneticisini sorumlu olarak atamak zorundadırlar.
Aracı kurumlar yönetim kurulu kararı ile sorumlu bir yönetim kurulu üyesi başkanlığında
genel müdür veya genel müdür yardımcısı ile ilgili birim yöneticilerinden meydana gelen
bir kredi komitesi oluştururlar. Kredi komitesinin görev ve yetkileri aracı kurumların iç
kontrol prosedürlerinde belirlenir.
4.2.1.16.44. İşlem Konusu Menkul Kıymetler
Borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören sermaye piyasası araçlarından,
sermaye piyasası araçlarının kredili alım ve açığa satış işlemlerine konu olacaklar ilgili
borsanın yetkili organları tarafından piyasa kapitalizasyonu, likidite, dolaşımda bulunan
pay sayısı, işlem sıklığı ve bu gibi hususlar dikkate alınmak suretiyle bir veya birden
fazla gruba ayrılarak listelere alınır, Kurula bildirilir ve Kurulun onayını müteakip ilan
edilir. Kurul gerekli gördüğü hallerde, bazı sermaye piyasası araçlarının listelerden
çıkarılmasını ilgili borsanın yetkili organından isteyebilir.
Listelerde değişiklik yapıldığında, listeden çıkarılan sermaye piyasası araçları ilgili borsa
tarafından tasfiye işlemlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla, üç ayı geçmemek üzere, bir
sonraki değişiklik dönemine kadar geçici liste kapsamına alınır. Listeden çıkarılan
sermaye piyasası aracı için açılmış bulunan kredi, müşterinin talebi ve aracı kurumun
kabul etmesi şartıyla listede yeralan başka bir sermaye piyasası aracıyla değiştirilmek
suretiyle devam edebilir.
DİBS piyasa yapıcıları tarafından ödünç alma ve verme işlemine konu edilebilecek
menkul kıymetler Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenen ölçüt kağıtlardır.
11 Haziran 2001 tarih ve 150 sayılı Genelge ile konu hakkında getirilen düzenleme
sonucunda; Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri:V, No:18 sayılı Tebliği’nin 5’inci maddesi
çerçevesinde, “Kredili Menkul Kıymet İşlemlerine Konu Olan Menkul Kıymet Listesi”
İMKB pazarlarında işlem görme şartlarını sağlayan tüm şirketlerin hisse senetlerinden
oluşturulmaktadır.
“Açığa Satış İşlemlerine Konu Olan Menkul Kıymetler Listeleri” ise üçer aylık dönemler
itibariyle güncelleştirilen İMKB Ulusal-100 Endeksi’ne dahil olan hisse senetlerinden
oluşturulmaktadır.
Bu düzenlemeye ilişkin olarak; Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK), 03.05.2001 tarih ve
21 sayılı toplantısında alınan ve 2001/18 sayılı SPK Haftalık Bülteni’nde yayımlanan
kararına istinaden Borsa Yönetim Kurulu’nun 12.06.2001 tarih ve 804 sayılı kararı
doğrultusunda, Seri:V, No:18 sayılı “Kredili Menkul Kıymet Açığa Satış ve Menkul
Kıymetlerin Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğ”in 5’inci maddesinin 2’nci
fıkrası uyarınca, işlem sıraları sürekli kapatılmış olan hisse senetleri hemen, işlem sıraları
geçici durdurulmuş olan hisse senetleri ise kapalılık halinin 5 işgününden fazla sürmesi
ve Borsa Yönetim Kurulu tarafından kapalılık halinin devamına karar verilmesi
durumunda “Kredili Menkul Kıymet İşlemleri ile Açığa Satış İşlemlerine Konu Olan
Menkul Kıymetler Listesi”nden çıkarılacaktır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
188
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.16.45. Genel İşlem Sınırları ve Teşvik Hükümleri
Aracı kurumların belirli bir anda kullandırdıkları kredilerin toplam tutarı ile müşterileri
ve/veya kendi hesaplarına açığa sattıkları hisse senetlerinin değerinin toplamı her
faaliyet için ayrı hesaplanmak üzere içinde bulunulan aydan önceki üç ay için ay sonları
itibariyle hesaplanan özsermayelerin ortalamasının iki katını geçemez.
Ancak, ortalamaya dahil olan son aya ait özsermaye rakamının ortalamadan düşük
olması durumunda, limit hesaplamalarında son üç aylık özsermaye rakamlarının
ortalaması yerine son aya ait özsermaye rakamı dikkate alınır.
Kurul tarafından belirlenen işlem sınırları TC Merkez Bankası’nın da görüşü alınmak
suretiyle değiştirilebilir.
Kurulun Seri:V, No:34 sayılı Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye Yeterliliğine
İlişkin Esaslar Tebliği’nin 11’inci maddesi ile aracı kurumların birleşme ve devralmaları
ile tebliğde öngörülenden daha yüksek tutarda özsermayeye sahip olmalarını teşvik
etmek amacıyla yukarıda yer alan sınırları artıran bazı düzenlemeler yapılmıştır. Ancak
bu teşvik maddeleri Seri:V, No:18 sayılı tebliğdeki sınırlarla ilgili olduğundan, Seri:V,
No:65 sayılı tebliğle getirilen yeni sınırlara ilişkin olarak değişiklik yapılması
beklenmektedir.
Buna göre;
a) Birden fazla aracı kurumun ilgili mevzuat çerçevesinde birleşme yoluyla
oluşturdukları yeni aracı kurumlar,
b) Bir veya birden fazla aracı kurumu devralan aracı kurumlar,
c) Alım satım aracılığı faaliyeti için Kurulca belirlenen asgari özsermaye tutarının
10 katı özsermayeye sahip olan aracı kurumlar için,
Kendi kaynaklarından kullandırılan kredi tutarı, özsermayenin tamamı,
Kredili menkul kıymet, açığa satış ve ödünç menkul kıymet işlemlerinin
toplam tutarı, özsermayenin 4 katı,
- Bir müşteriye açılabilecek kredi tutarı ise özsermayenin %30’u,
şeklinde uygulanır.
-
(a) ve (b) bendindeki aracı kurumların devir ve birleşmeyi takiben yukarıda belirtilen
şartlardan yararlanmaya devam etmeleri için hukuken devir ve birleşmenin
tamamlandığı tarihi izleyen bir yıl sonunda, alım satım aracılığı faaliyeti için Kurulca
belirlenen asgari özsermaye tutarının 5 katı, iki yıl sonunda 10 katı özsermayeye sahip
olmaları zorunludur.
d) Alım satım aracılığı faaliyeti için Kurulca belirlenen asgari özsermaye tutarının 5
katı özsermayeye sahip olan aracı kurumlar için,
Kendi kaynaklarından kullandırılan kredi tutarı özsermayenin %75’i,
Kredili menkul kıymet, açığa satış ve ödünç menkul kıymet işlemlerinin
toplam tutarına ilişkin oran 3 kat,
- Bir müşteriye açılabilecek kredi tutarı ise özsermayenin %20’si,
olarak uygulanır.
-
4.2.1.16.46. Özel İşlem Sınırı
Aracı kurumların bir müşteriye açacakları kredi tutarı, son üç aylık ortalama özsermaye
tutarının %10 (yüzde on)’unu aşamaz. Sürdürme teminatının kredili işlem süresince
______________________________________________________________________
TSPAKB
189
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
%50 oranında ve üzerinde uygulanması kaydı ile aracı kurumların bir müşteriye
açabilecekleri kredi tutarı iki katına kadar artırılabilir. Ancak bu durumda, yukarıda
açıklanan Kurulun aracı kurumların sermayelerine ve sermaye yeterliliğine ilişkin
düzenlemelerinde yer alan sermayenin güçlendirilmesine ilişkin özel hükümlerden
yararlanan aracı kurumlar için uygulanmaz.
Bu oranın hesaplanmasında;
Bir gerçek kişi ile eş ve velayeti altındaki çocuklarına, bunların sınırsız
sorumlulukla katıldıkları veya yönetim kurulu başkanı, üyesi, genel müdürü ya da
genel müdür yardımcısı oldukları ortaklıklara,
Bu kişilerin veya bir tüzel kişinin sermayelerinin doğrudan veya dolaylı olarak
%25 veya daha fazlasına iştirak ettikleri ortaklıklara,
İstihdam ilişkisi, akdi ilişki ya da sair nedenlerle menkul kıymet alım satım
işlemlerinde birlikte hareket edenlere,
verilecek kredi toplamı, bir müşteriye açılmış kredi sayılır.
4.2.1.16.47. Takas Süresi İçerisinde Yapılan İşlemlerin Teminatlandırılması
Seri:V, No:65 sayılı tebliğle getirilen yeni düzenlemelerden birisi de kredili olsun olmasın
bütün alımlar için asgari bir varlığının hesabında bulunması zorunluluğudur. Buna göre
bir müşterinin takası henüz gerçekleşmemiş hisse senedi alımı işlemleri sonucunda,
belirli bir anda oluşabilecek açık takas pozisyonunun asgari %20’si oranında net
varlığının bulunması zorunludur. Aracı kurum daha yüksek bir teminat oranı
belirleyebilir.
Açık takas pozisyonu hesaplanırken öncelikle aynı hisse senedi için yapılan alım ve satım
tutarları netleştirilerek müşterinin aracı kuruma karşı hisse senedi alım işlemlerinden
doğan nakit yükümlülüğü hesaplanır. Müşterinin net varlığı özkaynak olarak kabul
edilebilecek kıymetlerden oluşur. Net varlığın hesaplanmasında müşterinin takas
yükümlülüğünü yerine getirmediği kıymetler ile herhangi bir işlemin teminatı olan
kıymetler dikkate alınmaz.
Teminat oranının herhangi bir nedenden dolayı sağlanamaması halinde, teminat oranını
daha da düşürecek emirler kabul edilmez ve gün sonunda müşterinin teminat oranını
sağlayamaması halinde, ertesi gün ilk seansın başlangıcında müşterinin belirtilen
teminat oranını sağlayacak tutardaki kıymeti aracı kurum tarafından belirlenen teminat
oranı sağlanıncaya kadar sözleşmedeki hükümler çerçevesinde resen satılır.
Aracı kurumlar tarafından emri veren müşterinin nakit yükümlülüğünü yerine getirecek
mali güce sahip olduğu hususunda gerekli araştırmaların yapılmış, müşteriyi tanıma
kuralı çerçevesinde müşterinin borcunu karşılar tutarda, likiditesini dikkate alarak, mal
varlığı ve ödeme gücü olduğuna dair tevsik edici belgelerle kredi komitesinin olumlu
görüşünün alınmış ve yönetim kurulu kararı ile limit tanınmış olması durumlarında takas
süresini aşmamak üzere herhangi bir teminat almaksızın alım emri kabul edilebilir.
4.2.1.16.48. Kredi Hesabı
Aracı kurumlar sermaye piyasası araçlarının kredili alımı ve açığa satış işlemlerinde
bulunacak gerçek ve tüzel kişiler adına “Kredi Hesabı” açmak zorundadırlar. Müşterinin,
hem sermaye piyasası araçlarının kredili alımı hem de açığa satış işlemlerinin aynı anda
olması halinde, her iki işlem türü için de ayrı hesap açılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
190
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Kredi hesabının müşterinin aracı kurumda bulunan diğer hesaplarından ayrı olarak
işlemesi ve izlenmesi esastır. Müşterinin Tebliğ kapsamındaki işlemlerinden doğan ve
yatırılması gereken özkaynak ve benzeri mali yükümlülükleri aracı kurum nezdinde
bulunan diğer hesaplarındaki, nakit ve menkul kıymetler teminat veya karşılık
gösterilerek kapatılamaz. Şu kadar ki, özkaynak açığının tamamlanmasını teminen,
müşteri hesapları arasındaki borç ve alacağın mahsubuna yönelik yazılı bir müşteri
talimatının bulunması halinde hesaplar arasında virman yapılabilir.
4.2.1.16.49. Çerçeve Sözleşmeler
Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı, açığa satışı ve ödünç alma ve verme
işlemlerinde bulunulabilmesi için aracı kurum ile müşteri arasında işlemin niteliğine göre
“sermaye piyasası araçlarının kredili alım işlemi çerçeve sözleşmesi”, “açığa satış işlemi
çerçeve sözleşmesi” ve “sermaye piyasası araçları ödünç alma ve verme işlemleri
çerçeve sözleşmesi” imzalanması zorunludur. Bu sözleşmelerde yer verilmesi gereken
asgari hususlar Kurulca belirlenir. Bu sözleşmeler aracı kurumlarla müşterisi arasındaki
ilişkiyi genel olarak düzenleyen, başlangıçta bir kez akdedilen ve münferit işlemlerin
esasını oluşturan çerçeve anlaşmalarıdır.
Çerçeve sözleşmelerde sermaye
haklarını ciddi şekilde zedeleyici
sağlayan hükümlere ve emirlerin
verilemez. Sözleşmelerde hüküm
piyasası mevzuatına aykırı hükümler ile müşterilerin
ve aracı kurumlar lehine tek taraflı olağanüstü haklar
ispatının müşteriye yüklenmesine ilişkin hükümlere yer
bulunmayan hallerde genel hükümler uygulanır.
4.2.1.16.50. Özkaynak Olarak Kabul Edilebilecek Kıymetler
Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı, açığa satış ve ödünç alma ve verme
işlemlerinde özkaynak olarak kabul edilebilecek kıymetler,
- nakit olarak TL ve konvertibl döviz,
- sermaye piyasası aracı olarak işlemlere konu olabilecek sermaye piyasası
araçları listelerinde yer alan sermaye piyasası araçları,
- A ve B tipi yatırım fonu katılma belgeleri,
- Borsada işlem görmesi kaydıyla devlet tahvili, hazine bonosu,
- İstanbul Altın Borsasında işlem görmekte olan ve Hazine Müsteşarlığının
belirlediği standartlardaki altın ve diğer kıymetli madenler,
- Kurulca uygun görülecek diğer sermaye piyasası araçlarıdır.
Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı ve açığa satış işlemlerinde özkaynak oranının
hesaplanmasında;
a) Nakit, devlet tahvili, hazine bonosu, B tipi yatırım fonu katılma belgesi
İstanbul Altın Borsasında işlem görmekte olan ve Hazine Müsteşarlığının belirlediği
standartlardaki altın ve diğer kıymetli madenler, ve/veya Kurulca uygun görülen diğer
sermaye piyasası araçlarının kabul edilmesi halinde bu kıymetlerin %100’ü,
b) İMKB 100 endeksine dahil hisse senetleri ve/veya A tipi yatırım fonu katılma
belgesi kabul edilmesi halinde tevdi edilen kıymetlerin %90’ı,
c) İMKB 100 endeksi dışında kalan hisse senetlerinin %75’i
özkaynak olarak kabul edilir.Kredili olarak alım yapılan bir şirket tarafından ihraç edilen
hisse senedi tutarı, her bir müşteri için, Tebliğ kapsamında değerlemesi yapılacak olan
kredili alım yapılan tutarının %60’ını geçemez. Özkaynak olarak verilen hisse senetleri
bu kapsamda değerlendirilmez. Kredili olarak alınan hisse senetlerinin cari değerindeki
değişmeler sonucunda bir hisse senedinde %60 oranı aşıldığı takdirde, aracı kurumlar
bu durumun tespit edildiği gün itibarıyla, oranın bu fıkrada yer alan orana getirilmesi
için müşteriye en seri iletişim aracı ile (faks, telefon, elektronik ortam ve benzeri)
______________________________________________________________________
TSPAKB
191
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
ulaşarak bildirimde bulunur ve teyit alırlar. Bildirimin müşteriye yapıldığı tarihten
itibaren iki iş gününü geçmeyecek şekilde sermaye piyasası araçlarının kredili alım
işlemi çerçeve sözleşmesinde belirlenen süre içerisinde tamamlanmaması halinde, aracı
kurumun ayrıca bir ihbarname göndermesine gerek kalmaksızın kredi hesabını Tebliğe
uygun hale getirecek işlemleri yaparlar.
Sözleşmede hüküm bulunması kaydıyla, müşteri özkaynak olarak verilen kıymetleri
başka kıymetlerle değiştirebilir. Müşteriler tarafından peşin olarak satın alınan sermaye
piyasası araçları, müşterinin yazılı onayı olmaksızın kredili sermaye piyasası aracı ve
açığa satış işlemlerinde özkaynak olarak kullanılamaz. Kredi ile satın alınan sermaye
piyasası araçları ise her ne suretle olursa olsun açığa satış işlemlerinde özkaynak olarak
kullanılamaz.
Aracı kurumlar, müşterilerinin mali yapısına ve kredi ile satın alınan veya açığa satılan
sermaye piyasası araçlarının risk düzeyine göre daha yüksek bir özkaynak oranı
uygulayabilirler.
4.2.1.16.51. Sermaye Piyasası Araçlarının Değerlemesi
Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı, açığa satış ve ödünç alma ve verme
işlemlerine konu olan ve özkaynak olarak verilen sermaye piyasası araçlarının
değerlemesi, aracı kurumlar tarafından aşağıdaki esaslar dikkate alınarak yapılır.
a) Sermaye piyasası aracının alımının yapıldığı günde sermaye piyasası aracının
alış fiyatı ve komisyonların,
b) Takip eden günlerde sermaye piyasası aracının bir önceki seans ağırlıklı
ortalama fiyatının,
c) Sermaye piyasası aracına ait bir önceki seansta işlemin olmaması ve/veya
ağırlıklı ortalama fiyatının elde edilememesi durumunda, en son seansa ait en iyi alış ve
en iyi satış fiyatlı emirlerin aritmetik ortalamasının,
değerlemede kullanılması esastır.
Yatırım fonu katılma belgeleri gün sonunda fon kurucusu tarafından açıklanan alış
fiyatları üzerinden değerlenir.
İşlem sınırları sürekli kapatılmış olan hisse senetleri ile işlem sınırları geçici durdurulmuş
olan hisse senetlerinin kapalılık halinin beş iş gününden fazla sürmesi ve Borsa Yönetim
Kurulu tarafından kapalılık halinin devamına karar verilmesi durumunda, söz konusu
hisse senetleri teminat olma nitelikleri kaybederler. Söz konusu hisse senetleri bu Tebliğ
kapsamındaki işlemlerde özkaynak olarak kabul edilmez, daha önceden özkaynak olarak
alınmış olanlar ise, özkaynak oranı hesaplamalarında dikkate alınmaz.
4.2.1.16.52. Sermaye Piyasası Araçlarının Korunması
Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı, açığa satış ve ödünç alma ve verme
işlemlerine konu olan kıymetler ile söz konusu işlemler nedeniyle özkaynak olarak
yatırımcı tarafından aracı kuruma tevdi edilen nakit ve menkul kıymetler rehnedilemez,
kullanım amaçları dışında tasarruf edilemez, üçüncü kişilere devredilemez.
4.2.1.16.53. Halka Arzda İşlem Yasağı
Kurul kaydına alınan sermaye piyasası araçlarının halka arz yoluyla satışına aracılık
faaliyetini aracılık yüklenimi şeklinde gerçekleştiren aracı kurumlar halka arz süresince
bu menkul kıymetlerle ilgili kredili işlem yapamazlar. Bu yasağın kapsamına girmeyen
______________________________________________________________________
TSPAKB
192
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
konsorsiyum üyesi aracı kuruluşlar halka arza konu sermaye piyasası araçlarında halka
arz süresince yapmış oldukları kredili sermaye piyasası alım işlemlerine ilişkin verileri
satış sonuçları ile birlikte altı işgünü içinde Kurul’a bildirirler. Aracı kurumlar, Kurul
kaydına alınan sermaye piyasası araçlarının halka açılma amacıyla Borsada satış sureti
ile yapılan halka arzlarında, söz konusu sermaye piyasası araçlarıyla ilgili açığa satış
işlemi yapamazlar.
4.2.1.16.54. Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım İşlemi
Kredili sermaye piyasası aracı alımı işlemi, kredi kullanılması suretiyle müşteri
tarafından sermaye piyasası aracı alınmasıdır. Müşteri tarafından, alım emrinin kredili
sermaye piyasası aracı işlemi olduğunun emrin verilmesi esnasında bildirilmesi
zorunludur.
Kredili olmayan bir alım emri nedeni ile müşterinin ödemekle yükümlü olduğu tutarın
tamamının veya bir kısmının takas günü itibarıyla tevdi edilmemesi veya söz konusu
tutarın takas tarihi itibarıyla müşterinin aracı kurum nezdindeki hesabında bulunmaması
durumunda, herhangi bir ilave bildirime ihtiyaç duyulmaksızın işlemin Tebliğdeki limitler
açısından kredili işlem olduğu kabul edilir.
Bu durumda takas tarihini izleyen üç iş günü içerisinde aracı kurum tarafından;
a) Aralarında kredili işlem sözleşmesi bulunan müşterilerin yazılı onayı alınarak;
kredili sözleşmesi bulunmayan müşterilerle ise sözleşme akdetmek suretiyle, işlemin
Tebliğ’in bütün hükümleri açısından sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi
sayılması veya,
b) Daha önce imzalanan alım satım aracılığı çerçeve sözleşmesinde bu yönde
hüküm bulunması ve alım emrinin yerine getirildiğinin müşteriye açıkça bildirilmiş
olması şartı ile nakit yükümlülüğünü yerine getirmeyen müşteri namına alınan işleme
konu sermaye piyasası araçlarının yükümlülük tutarına tekabül eden kısmı satılarak borç
tutarının tahsil edilmesi veya,
c) İMKB Yönetmeliğinin 39’uncu maddesinin ya da genel hükümlerin uygulanması
suretiyle söz konusu temerrüdün tasfiye edilmesi ya da tasfiyesi için gerekli işlemlere
başlanması zorunludur.
İşlemlere konu sermaye piyasası araçları listelerinde yer almayan sermaye piyasası
araçlarına ilişkin olarak gerçekleştirilen işlemlerde de takas yükümlülüğünün müşteri
tarafından süresi içinde yerine getirilmemesi halinde yukarıdaki (b) ve (c) bentleri
uygulanır.
4.2.1.16.55. Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım İşlemlerinde Özkaynak
ve Özkaynağın Korunması
Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemlerinde özkaynak, işleme konu
kıymetlerin Tebliğdeki esaslara göre belirlenen cari değerleri ile bu kıymetlere ödenen
kâr payı, faiz ve benzeri gelirler toplamından verilen kredi tutarının ve günlük olarak
tahakkuk etmiş faizlerinin düşülmesi suretiyle hesaplanır.
Müşteri sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işleminde, başlangıçta asgari %50
oranında özkaynak yatırmak zorundadır. Başlangıçta yatırılacak özkaynak, açılan kredi
ile satın alınan menkul kıymetlerin cari piyasa değeri kadar nakit veya menkul kıymetin
______________________________________________________________________
TSPAKB
193
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
peşin olarak yatırılmasını ifade eder. Kredili sermaye piyasası aracı işlemlerinin devamı
süresince özkaynak oranının asgari %35 olması zorunludur.
Özkaynak oranının hesaplanmasında;
[(İşleme konu kıymetlerin cari piyasa değeri – kredi tutarı) / işleme konu kıymetlerin
cari piyasa değeri]
formülü kullanılır.
Müşteri, zararını durdurmak amacıyla, bu alt sınırlara ulaşmadan, daha yüksek bir
özkaynak oranında sermaye piyasası araçlarının satışını sağlayan resen satış emrinin
uygulanması konusunda çerçeve sözleşmesine hüküm konulmasını isteyebilir.
Müşterinin özkaynağı nakit olarak yatırması durumunda yatırılacak tutar;
SatinAlinanMenkulKiymetinDegeri  ÖzkaynakOranı formülü ile bulunabilir.
Müşterinin özkaynağı menkul kıymet olarak yatırması durumunda yatırılacak tutar;
ÖzkaynakOranı
 SatinAlina nMenkulKiymetinDegeri  formülü ile bulunabilir.
1  ÖzkaynakOranı
Müşterinin sahip olduğu menkul kıymetler karşılığında kredili olarak alabileceği menkul
kıymet tutarının hesaplanmasında ise;
1  ÖzkaynakOranı
 Musterinin SahipOldug uMenkulKiy metlerinTu tari 
ÖzkaynakOranı
formülü kullanılabilir.
4.2.1.16.56. Özkaynak Tamamlama Bildirimi
Aracı kurumlar müşterilerinin kredi hesabındaki özkaynak tutarını, Tebliğin ekinde yer
alan formata uygun olarak her iş günü itibarıyla hesaplamak ve raporlamak
zorundadırlar.
Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi karşılığı yatırılan özkaynak tutarı, işleme
konu kıymetlerin cari değerindeki değişmeler sonucunda gerekli özkaynak tutarının
altına düştüğü takdirde, aracı kurumlar eksikliğin tespit edildiği gün itibarıyla, özkaynak
oranını başlangıç özkaynak oranına tamamlayacak şekilde nakit ve/veya sermaye
piyasası aracı yatırmak üzere müşteriye en seri haberleşme aracı ile (faks, telefon,
elektronik ortam ve benzeri) ulaşarak özkaynak tamamlama bildiriminde bulunur ve
teyit alırlar.
Özkaynağın, tamamlama bildiriminin müşteriye yapıldığı tarihten itibaren iki iş gününü
geçmeyecek şekilde sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi çerçeve
sözleşmesinde belirlenen süre içerisinde tamamlanmaması halinde, aracı kurum ayrıca
bir ihbarname göndermesine gerek kalmaksızın, kredili olarak alınan ve/veya özkaynak
olarak verilen sermaye piyasası araçlarını satarak krediyi kapatma yetkisine sahiptir.
Kendisine özkaynak tamamlama bildirimi gönderilmiş müşterinin hiçbir alım emri,
bildirim gününden özkaynak tamamlanıncaya kadar geçecek süre boyunca yerine
getirilmez.
______________________________________________________________________
TSPAKB
194
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Sermaye
Piyasası
Araçlarının
Hesaplanmasına İlişkin Örnek
I
Kredili
İşleme
Konu
Kıymetleri
n Cari
Piyasa
Değeri
(TL)
(I) = (II)
+ (III)
1. gün (Hesabın
açıldığı gün)
2.gün
3. gün
(Bildirim Günü)
Bildirim Sonrası
Kredili
II
Özkaynak
Olarak
Yatırılan
Nakit veya
Sermaye
Piyasası
Aracının
Cari Piyasa
Değeri
(TL)
Alımı
İşlemlerinde
III
Kullanılan
Kredi
Karşılığında
Satın Alınan
Sermaye
Piyasası
Araçlarının
Cari Piyasa
Değeri
(TL)
(III)
IV
Kredi
Tutarı
(TL)
(IV)
Özkaynak
V
Özkaynak
Oranı
(TL)
V= (I–
IV/I)
10.000
(II)
5.000
5.000
5.000
% 50
8.000
7.000
3.000
2.000
5.000
5.000
5.000
5.000
%37
% 28
10.000
5.000
5.000
5.000
% 50
Yukarıdaki örnekte özkaynak olarak getirilen varlığın fiyatının azalması durumunda
özkaynak oranı (%28) asgari özkaynak oranından (%35) daha düşük seviyeye inmiştir.
Bu durumda müşteri özkaynak oranını Tebliğde öngörülen tutara (%50) artırmak üzere
nakit veya menkul kıymeti ek özkaynak olarak getirmekle yükümlüdür.
4.2.1.16.57. Hesaptan Nakit Çekilmesi ve Yeniden Yatırım
Müşteri, hesabındaki özkaynak tutarının, asgari özkaynak oranını sağlayan tutarın
üzerine çıkması halinde, özkaynak fazlasını nakit olarak çekebileceği gibi, aracı kurum
tarafından kabul edilmesi halinde yeni sermaye piyasası araçlarının kredili alımı
işlemlerinde özkaynak olarak kullanabilir.
4.2.1.16.58. Sermaye Piyasası Araçlarının Sağladığı Hakların Kullanımı
Müşterinin kredili olarak satın aldığı ve/veya özkaynak olarak yatırdığı sermaye piyasası
araçlarından doğan, faiz ve temettü gelirleri müşteriye aittir. Bu gelirler, sermaye
piyasası araçlarının kredili alımı işlemi çerçeve sözleşmesinde aksine hüküm
bulunmaması halinde müşteri adına aracı kurum tarafından tahsil edilir.
Hisse senetlerinden doğan oy hakkı müşteriye aittir. Kredi karşılığı alınan ya da
özkaynak olarak yatırılan hisse senetlerinin bedelsiz hisse senedi alma ve yeni pay alma
hakları müşteri hesabına aracı kurum tarafından kullanılır.
4.2.1.16.59. Aracı Kurumların Müşterilerine Kullandırmak Amacı İle Kredi
Alınması
Aracı kurumlar Tebliğde belirlenen esaslar çerçevesinde yürütülecek sermaye piyasası
araçlarının kredili alımı işlemlerinde sermaye piyasası aracı teminatı karşılığında
______________________________________________________________________
TSPAKB
195
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
müşterilerine kullandırmak üzere bankalar, Takasbank ve Kurulun uygun gördüğü diğer
kurum ve kuruluşlar ile organize ödünç piyasalarından kredi alabilirler.
Aracı kurumlar bu krediler karşılığında, müşteri bazında kredinin özkaynağı olarak kredi
kuruluşu tarafından talep edilen miktardan daha fazla sermaye piyasası aracını teminat
olarak veremez. Teminat olarak verilen sermaye piyasası araçları, sadece o müşteriye
kullandırılmak üzere alınan krediye teminat teşkil eder.
Aracı kurumların kredi kullandığı kurum ve kuruluşlar ile piyasalar, kredi karşılığında
kendisine verilen sermaye piyasası araçlarını kredinin teminatı olarak alır ve bu sermaye
piyasası araçlarını başka bir kişi veya kuruma satamaz, teminat gösteremez ve ödünç
veremez.
4.2.1.16.60. Kredinin Muacceliyeti
Kredi borcu aşağıdaki hallerde muaccel hale gelir
a) Aracı kurum tarafından yapılan özkaynak tamamlama bildirimine rağmen
müşterinin süresi içerisinde özkaynağı tamamlamaması,
b) Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi çerçeve sözleşmesi ile
belirlenen kredi süresinin sona ermesi,
c) Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi yapılan sermaye piyasası
araçlarının, ilgili listeden çıkarılması.
Muaccel hale gelen kredi karşılığında, sözleşmede hüküm bulunması kaydıyla, özkaynak
olarak yatırılan kıymetler nakde dönüştürülmek suretiyle tasfiye edilebileceği gibi, aracı
kurumun hesabına da geçirilebilir.
Kredi borcunun muaccel hale gelmesi durumunda bu tebliğde hüküm bulunmayan
hallerde sermaye piyasası araçlarının alımı işlemi çerçeve sözleşmesi ve genel hukuk
hükümleri uygulanır.
4.2.1.16.61. Sermaye Piyasası Araçlarının Saklanması
Kredili olarak alınan veya özkaynak olarak yatırılan sermaye piyasası araçları aracı
kurum adına ve müşteriler itibarıyla Takasbank’ta saklanır. Aracı kurumlar tarafından
kredi kullanılması halinde teminata verilen sermaye piyasası araçları ise ilgili kredi veren
kuruluş adına Takasbank’ta saklanır. Bankalar tarafından doğrudan müşterilere açılan
krediler karşılığında özkaynak olarak alınan sermaye piyasası araçları müşteriler bazında
banka kayıtlarında izlenir.
Kredinin özkaynağını teşkil eden hisse senetlerinin rehni taraflar arasında
kararlaştırılmış ise, rehin, genel hükümler çerçevesinde ve aracı kurum vasıtasıyla
Takasbank nezdinde gerçekleştirilir.
4.2.1.16.62. Açığa Satış İşlemleri
Açığa satış işlemi; sahip olunmayan sermaye piyasası araçlarının satılmasını ya da
satışa ilişkin emrin verilmesini ifade eder. Satışa ilişkin takas yükümlülüğünün ödünç
alınan sermaye piyasası araçları ile yerine getirilmesi de açığa satış sayılır. Müşteri
tarafından verilen satım emrinin açığa satış olduğunun emrin verilmesi esnasında aracı
kuruma yazılı olarak bildirilmesi zorunludur. Müşterilerden Seri:V, No:6 sayılı "Aracılık
Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğ" kapsamında sözlü emir niteliğinde
açığa satış emri kabul edilmesi durumunda, müşteri tarafından verilen satım emrinin
______________________________________________________________________
TSPAKB
196
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
açığa satış olduğunun emrin verilmesi esnasında aracı kuruma bildirilmesi
gerekmektedir. Aracı kurumlar, sözlü emir niteliğinde açığa satış emri kabulü halinde,
emirlerin açığa satış olduğunun, emir iletiminde kullanılan iletişim aracının niteliğine
uygun bir şekilde bildirilmesi ve bu bildirimlerin saklanması hususunda gerekli önlemleri
alır.
Sermaye piyasası aracının satış emrinin verilmesi anından önce, satın alınmış veya
sermaye piyasası aracının devri konusunda her iki tarafı da bağlayıcı sözleşme yapılmış
olunmasına rağmen henüz teslimatın yapılmamış olması durumlarında satışı yapan
kişinin söz konusu sermaye piyasası aracına sahip olduğu varsayılır.
Satıma konu olan sermaye piyasası araçlarının satım emrinin verildiği an itibarı ile
müşterinin aracı kurum nezdindeki hesabında bulunmaması veya söz konusu
yükümlülüğün ilgili sermaye piyasası aracının ödünç alınması sureti ile yerine getirilmesi
durumunda herhangi bir ilave bildirime ihtiyaç duyulmaksızın müşteri tarafından verilen
satım emrinin Tebliğ hükümleri ve açığa satış işlemlerine ilişkin borsa işlem kuralları
açısından açığa satış olduğu kabul edilir.
Ancak müşterinin satışı yapılan sermaye piyasası aracını tevdi edebilecek durumda
olduğunu ve satışa konu sermaye piyasası aracının takas tarihine kadar aracı kuruma
iletileceğini yazılı veya herhangi bir iletişim aracı ile (faks, telefon, elektronik ortam ve
benzeri) beyan etmesi durumunda işlem açığa satış işlemi sayılmaz. Müşteri söz konusu
beyanın doğruluğundan sorumludur. Müşteri söz konusu beyanın doğruluğundan
sorumludur. Aracı kurum müşteri tarafından yapılan söz konusu beyanın doğruluğunun
araştırılmasından, gerekirse doğruluğunun teyit edilmesinden ve gerekli belgelerin
temin edilerek saklanmasından sorumludur.
Satışı yapılan sermaye piyasası aracının tamamının veya bir kısmının takas süresi içinde
tevdi edilmemesi veya söz konusu sermaye piyasası araçlarının takas tarihi itibariyle
müşterinin aracı kurum nezdindeki hesaplarında bulunmaması durumunda müşteriye
temerrüt hükümleri uygulanarak en geç takas tarihini izleyen 2 iş günü içerisinde;
a) Daha önce imzalanan alım satım aracılığı çerçeve sözleşmesinde bu yönde hüküm
bulunması ve satım emrinin yerine getirildiğinin müşteriye açıkça bildirilmiş olması şartı
ile sermaye piyasası aracı yükümlülüğünü yerine getirmeyen müşteri namına satılan
sermaye piyasası araçlarından elde edilen tutarın yükümlülüğe tekabül eden kısmı için
piyasadan ilgili sermaye piyasası aracının satın alınması,
veya
b) İMKB Yönetmeliğinin 38’inci maddesinin ya da genel hükümlerin uygulanması,
suretiyle söz konusu temerrüdün tasfiye edilmesi ya da tasfiyesi için gerekli işlemlere
başlanması zorunludur. Ayrıca temerrüde düşen müşteri için Tebliğ çerçevesinde
İMKB'ye gerekli bildirim yapılır.
Hazine Müsteşarlığı tarafından DİBS’lere ilişkin olarak çift taraflı kotasyon vermek üzere
yetkilendirilen DİBS piyasa yapıcılarının gerçekleştirmiş oldukları işlemler Tebliğ
hükümleri çerçevesinde açığa satış olarak kabul edilmez.
İMKB tarafından çift taraflı kotasyon vermek üzere yetkilendirilen piyasa yapıcılarının,
portföylerinde karşılığı bulunmayan miktardaki kotasyon satışını, kotasyon alışından
______________________________________________________________________
TSPAKB
197
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
önce gerçekleştirdiği işlemler bu Tebliğ hükümleri çerçevesinde açığa satış olarak kabul
edilmez.
4.2.1.16.63. Açığa Satış İşlemlerinde Özkaynak Ve Özkaynağın Korunması
Açığa satış işlemlerinde özkaynak; işleme konu kıymetlerin cari değerleri ile açığa
satıştan elde edilen hasılatın toplanması suretiyle hesaplanır.
Müşteri açığa satış işleminde başlangıçta asgari %70 oranında özkaynak yatırmak
zorundadır. Başlangıçtaki özkaynak, açığa satılacak menkul kıymetlerin cari piyasa
değeri kadar nakit veya menkul kıymetin peşin olarak yatırılmasını ifade eder. Açığa
satış işlemlerinin devamı süresince özkaynak oranının %35 olması zorunludur.
Özkaynak oranının hesaplanmasında;
[(İşleme konu kıymetlerin cari piyasa değeri – açığa satışa konu sermaye piyasası
aracının piyasa değeri) / işleme konu kıymetlerin cari piyasa değeri]
formülü kullanılır.
Müşteri, zararını durdurmak amacıyla, aracı kurumla imzalanan açığa satış çerçeve
sözleşmesinde yer alan ya da bu madde hükümleri çerçevesinde alt sınırları belirlenen
özkaynak oranına ulaşmadan, daha yüksek bir özkaynak oranında sermaye piyasası
araçlarının alışını sağlayan resen alış emrinin uygulanması konusunda açığa satış
çerçeve sözleşmesine hüküm konmasını ve buna ilişkin esasların belirlenmesini
isteyebilir.
4.2.1.16.64. Özkaynak Tamamlama Bildirimi
Aracı kurumlar müşterilerinin açığa satış hesaplarındaki özkaynak tutarını, her iş günü
itibariyle hesaplamak ve raporlamak zorundadır.
Açığa satış işlemi karşılığı yatırılan özkaynak tutarı asgari özkaynak tutarını sağlayan
oranın altına düştüğü takdirde, aracı kurumlar eksikliğin tespit edildiği gün itibarıyla,
özkaynak oranını başlangıç özkaynak oranına tamamlayacak şekilde nakit ve/veya
sermaye piyasası aracı yatırmak üzere müşteriye en seri haberleşme aracı ile yazılı
olarak özkaynak tamamlama bildiriminde bulunurlar.
Özkaynağın, tamamlama bildiriminin müşteriye yapıldığı andan itibaren iki iş gününü
geçmemek üzere açığa satış işlemi çerçeve sözleşmesinde belirlenen süre içerisinde
tamamlanmaması halinde, aracı kurum ayrıca bir ihbarname göndermesine gerek
kalmaksızın, açığa satıştan elde edilen nakdi kullanarak veya özkaynak olarak verilen
sermaye piyasası araçlarını satarak açığa satış işlemini sözleşmede belirlenen esaslar
çerçevesinde kapatma yetkisine sahiptir.
4.2.1.16.65. Hesaptan Nakit Çekilmesi ve Yeniden Yatırım
Müşteri, hesabındaki özkaynak tutarının, asgari özkaynak tutarını sağlayacak oranın
üzerine çıkması halinde, özkaynak fazlasını nakit olarak çekebileceği gibi, aracı kurum
tarafından kabul edilmesi halinde yeni açığa satış işlemlerinde özkaynak olarak
kullanabilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
198
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.16.66. Açığa Satış Emrinin Bildirilmesi
Müşteri tarafından açığa satış emri olduğu yazılı olarak bildirilen emirlerin alınması veya
aracı kurum tarafından bir işlemin açığa satış olduğunun tespit edilmesi yahut aracı
kurumun kendi hesabına açığa satış işlemi gerçekleştirecek olması durumunda, aracı
kurum emri Borsaya iletirken emrin açığa satış emri olduğunu açıkça belirtir.
Müşterilerce bu bildirimler yapılmasına rağmen aracı kurum tarafından Borsa’ya açığa
satış olduğu bildirilmeyen emirlerden dolayı cezai sorumluluk aracı kuruma aittir.
Müşteri ve aracı kurum, yapmakla yükümlü oldukları her bir açığa satış bildiriminden
dolayı ayrı ayrı olarak Tebliğ hükümlerine aykırılıktan sorumludurlar.
4.2.1.16.67. İşlemlerde Fiyat Sınırı
Aracı kurumun müşteri adına veya kendi hesabına açığa satış işlemi gerçekleştirmesi
durumunda açığa satış işlemi, açığa satışa konu olacak sermaye piyasası aracının en son
gerçekleşen işlem fiyatından daha yüksek bir fiyat üzerinden yapılır. Ancak, en son
gerçekleşen fiyatın bir önceki fiyattan daha yüksek olması halinde açığa satış işlemi en
son gerçekleşen fiyat düzeyinden yapılabilir. Seans açılışında, en son gerçekleşen fiyat
bir önceki seansın kapanış fiyatıdır.
4.2.1.16.68. Açığa Satış İşlemi Yapma Yasağı
Sermaye piyasası aracı ihraç eden şirketin yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey personeli
ve %10 veya daha fazla paya sahip ortakları ile bu kişilerle birlikte hareket ettiği tespit
edilen kişiler ve bu kişilerin eş ve velayeti altında bulunanların söz konusu ihraççının
sermaye piyasası aracında açığa satış işlemi yapmaları yasaktır.
4.2.1.16.69. Sermaye Piyasası Araçlarının Ödünç Alma ve Verme İşlemi
Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemi, ilgili çerçeve sözleşmede belirlenen
esaslar dahilinde, ödünç veren tarafından ödünç alan tarafa, belirli bir dönem için
sermaye piyasası araçlarının verilmesi ve aynı cins sermaye piyasası aracının mislen
geri alınmasıdır.
Aracı kurumlar, kendi nam ve hesaplarına tuttukları sermaye piyasası araçları ile yetki
verilmiş olması şartıyla, müşterilerin veya portföy bulunduran diğer kişi ve kurumların
hesaplarında bulunan sermaye piyasası araçlarını her ödünç verme işleminden önce
müşterinin yazılı veya herhangi bir iletişim aracı ile (faks, telefon, elektronik ortam ve
benzeri) talimatını alarak başka kişi ve kuruluşlara ödünç verebilirler.
4.2.1.16.70. Ödünç Alınan Sermaye Piyasası Araçlarından Doğan Hakların
Kullanımı
Ödünç alınan sermaye piyasası araçlarının ödünç verene tesliminden önce, ihraçcı
ortaklık tarafından temettü veya faiz ödenmesi durumunda, söz konusu ödemeler ödünç
alan tarafından ödünç veren tarafa sermaye piyasası araçları ödünç alma ve verme
işlemi çerçeve sözleşmesi hükümleri dahilinde ödenmek zorundadır.
Ödünç alınan hisse senetlerinin ödünç verene tesliminden önce, ihraçcı ortaklığın
sermaye artırımı sonucu yeni pay ve bedelsiz pay alma hakkı kullanımı söz konusu
olduğunda, tarafların yükümlülükleri sermaye piyasası araçları ödünç alma ve verme
işlemi çerçeve sözleşmesi hükümleri dahilinde serbestçe belirlenir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
199
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.1.16.71. Ödünç Alınan Sermaye Piyasası Araçları Karşılığında Özkaynak
Verilmesi
Sermaye piyasası araçlarını ödünç alan, ödünç veren tarafa ödünç alınan sermaye
piyasası araçlarının cari değerinin %100’ünden az olmamak kaydıyla, aralarında
serbestçe belirlenecek tutarda özkaynak verir. Verilecek özkaynağın özkaynak olarak
kabul edilebilecek kıymetlerden oluşması gereklidir.
Özkaynak tutarı ile ödünç verilen sermaye piyasası araçlarının cari değeri arasındaki
fark ödünç veren adına ilgili aracı kurum tarafından günlük olarak ödünç verilen menkul
kıymetler izleme formu düzenlenerek takip edilir. Özkaynak tutarı, sermaye piyasası
araçlarının cari değerinin %100’ünün altına düştüğü takdirde, ödünç alan tarafa aynı
gün içinde en seri haberleşme aracı ile yazılı olarak özkaynak tamamlama bildiriminde
bulunulur. Ancak ödünç alan tarafın aracı kurum, ödünç veren tarafın ise aracı kurumun
kendi müşterisi olması durumunda bildirime gerek olmaksızın aracı kurumun özkaynak
tutarını başlangıç seviyesine tamamlaması gerekir.
Özkaynağın, bildirimin alındığı gün tamamlanması esastır. Özkaynağın bildirimin alındığı
gün itibariyle tamamlanmaması durumunda, aracı kurum tarafından ayrıca bir
ihbarname gönderilmesine gerek kalmaksızın özkaynak tutarı ve/veya müşterinin açığa
satış nedeniyle hesabında bulunan özkaynak kullanılarak yükümlülükler yerine getirilir
ve varsa negatif fark müşteriden tazmin edilir.
Müşteri hesabındaki özkaynak tutarının %100’ün üzerine çıkması halinde, özkaynak
fazlasının kullanım esasları ödünç alanla ödünç veren arasında imzalanacak sermaye
piyasası araçları ödünç alma ve verme işlemi çerçeve sözleşmesinde belirlenir.
4.2.1.16.72. Ödünç Alma ve Verme İşleminin Muacceliyeti
Ödünç alma ve verme işleminden doğan borç aşağıdaki hallerde muaccel hale gelir.
a) Aracı kurum tarafından yapılan özkaynak tamamlama bildirimine rağmen
müşterinin özkaynağı tamamlamaması,
b) Sermaye piyasası araçları ödünç alma ve verme işlemi çerçeve sözleşmesi ile
belirlenen ödünç alma ve verme işlemi süresinin sona ermesi,
c) Açığa satışı yapılan sermaye piyasası araçlarının ilgili listeden çıkarılması.
Muaccel hale gelen borç karşılığında, sözleşmede hüküm bulunması kaydıyla, özkaynak
olarak yatırılan kıymetler nakde dönüştürülmek sureti ile tasfiye edilebileceği gibi, aracı
kurumun hesabına geçirilebilir
4.2.1.16.73. Müşterilerin
Özkaynak
Tamamlama
Yükümlülüğünü Yerine Getirmemesine İlişkin Bildirim
Ve/Veya
Takas
Üç ay içerisinde iki defadan daha fazla nakit ve sermaye piyasası aracı takas
yükümlülüğünü ve/veya özkaynak tamamlama yükümlülüğünü yerine getirmeyen
müşteriler ilgili aracı kurum tarafından 2 iş günü içerisinde Borsaya bildirilir ve söz
konusu müşterilerin kimlik bilgileri Borsa tarafından ilan edilir. Ancak temerrüt tarihi
itibariyle 18.000 TL ve altında kalan tutarlar veya müşterinin net varlığının %5’ini
geçmeyen tutarlar Borsaya bildirilmeyebilir. Bu tutar, Maliye Bakanlığınca ilan edilen
yeniden değerleme katsayısı oranında her yıl artırılır.
İşlem gününde emre konu nakit veya menkul kıymet tutarlarının hesaplarında
bulunmaması veya emrin verildiği anda peşinen tevdi edilmemesi durumunda bu
______________________________________________________________________
TSPAKB
200
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
müşterilerin alım veya satım emirleri hiç bir aracı kurum tarafından Borsada ilan edildiği
tarihten itibaren altı ay süre ile kabul edilmez.
4.2.1.16.74. Aracı Kuruluşların Kamuyu Aydınlatma Esasları
Yatırımcıların sermaye piyasasında aracılık hizmetleri sunan aracı kurum ve bankaların
hukuki ve mali durumları hakkında bilgilendirilmesi amacıyla Sermaye Piyasası Kurulu
tarafından Seri:V, No:77 sayılı “Aracı Kuruluşların Kamuyu Aydınlatma Esaslarına İlişkin
Tebliğ” düzenlenmiştir.
4.2.1.16.75. Kamuyu Aydınlatma Formunun Düzenlenmesi
Tebliğ ile;
 Aracı Kurumlar tarafından düzenlenecek Kamuyu Aydınlatma Formu,
 Bankalar tarafından düzenlenecek Kamuyu Aydınlatma Formu,
düzenlenmesi öngörülmüştür.
Aracı Kurumlar Tarafından Düzenlenecek Kamuyu Aydınlatma Formu’nda;
1- Tanıtıcı Bilgiler;
Merkez ve merkez dışı örgüt adresleri, ortaklık ve yönetim yapısı ile imza
yetkililerine ilişkin tanıtıcı bilgiler,
2- Hukuki Duruma İlişkin Bilgiler;
- Aracı kuruma ve aracı kurumun ortakları, yöneticileri ve çalışanları hakkında
SPK, İMKB ve TSPAKB tarafından son iki yıl zarfında uygulanan idari para
cezaları,
- İMKB, TSPAKB tarafından uygulanan disiplin cezaları,
- Cari özsermayenin %5’ini aşan özel hukuk davalarına ilişkin bilgiler,
- SPK tarafından aracı kuruma ve bunların ortakları, yöneticileri ve çalışanları
aleyhine son iki zarfında açılan ceza davaları,
3- Mali Duruma İlişkin Bilgiler;
- Mali tablolara ilişkin bağımsız denetçi görüşü,
- Bilanço ve Gelir Tablosunda yer alan ana hesap grupları ile kar ve zarar
rakamlarına,
4- Sermaye Yeterliliği Verilerine İlişkin Bilgiler;
- Sermaye Yeterliliği Tablolarına ilişkin bağımsız denetçi görüşü,
- Sermaye yeterliliği tabloları temel yükümlülükleri karşısındaki durum,
- Temel sermaye yeterliliği verilerinin Tebliğ ile öngörülen yükümlülükler
karşısındaki durumunun değerlendirilmesi,
ile ilgili veriler yer almaktadır.
Bankalar Tarafından Düzenlenecek Kamuyu Aydınlatma Formu’nda;
1- Tanıtıcı Bilgiler;
Merkez ve şube adresleri, ortaklık ve yönetim yapısı ile imza yetkililerine ilişkin
tanıtıcı bilgiler,
2- Hukuki Duruma İlişkin Bilgiler;
- Bankaya ve bankanın ortakları, yöneticileri ve çalışanları hakkında SPK, İMKB
ve TSPAKB tarafından son iki yıl zarfında uygulanan idari para cezaları,
- İMKB, TSPAKB tarafından uygulanan disiplin cezaları,
- SPK tarafından bankaya ve bunların ortak, yönetici ve çalışanları aleyhine son
iki zarfında açılan ceza davaları,
ile ilgili veriler yer almaktadır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
201
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Kamuyu Aydınlatma Formunun tam, doğru, yeterli ve güncel bilgileri içermesinden aracı
kurum ve banka yönetim kurulu sorumludur.
Kamuyu Aydınlatma Formları; Ocak-Mart, Nisan-Haziran, Temmuz-Eylül ve Ekim-Aralık
olmak üzere üçer aylık dönemler itibarı ile düzenlenir ve 3 aylık dönemin son gününü
takip eden 5 iş günü içinde Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği’ne
(TSPAKB) ıslak imzayı haiz olmak üzere basılı olarak ve elektronik imzaya haiz olmak
üzere elektronik ortamda teslim edilir.
4.2.1.16.76. Kamuyu Aydınlatma Formunun Yayınlanması
TSPAKB’ye iletilen Formlar, teslimi izleyen iş gününden itibaren 5 iş günü içerisinde
www.tspakb.org.tr adresindeki internet sitesinde sürekli olarak yayınlanır. İMKB de
www.imkb.gov.tr adresindeki internet sitesinin aracı kuruluşlar ile ilgili bilgilerin yer
aldığı bölümünde site kullanıcılarının TSPAKB’de Formların yer aldığı internet adreslerine
ulaşmasını temin eder.
Aynı şekilde, aracı kuruluşlar internet sitelerinde kendi formlarının TSPAKB internet
sitesindeki adresine bağlantı adresi olarak yer verirler.
Aracı kurumlar Formun güncel halini merkez ve merkez dışı örgütlerinde, bankalar ise
merkezlerinde ve sermaye piyasası faaliyetlerinin fiilen yürütüldüğü şubelerinde, talep
edildiğinde yatırımcıların incelemesine sunulmak üzere basılı olarak bulundururlar.
4.2.2. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları
Menkul kıymet yatırım ortaklıklarının (MKYO) kuruluşlarına, paylarının kayda alınmasına
ve ortaklık ile ortaklık portföyünün yönetimine ve kamuyu aydınlatma yükümlülüklerine
ilişkin esaslar Sermaye Piyasası Kurulunun Seri:VI, No:30 sayılı “Menkul Kıymet Yatırım
Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği” ile düzenlenmiştir.
MKYO’lar, aşağıda belirtilen varlıklar ve araçlardan oluşan portföyü işletmek amacıyla
anonim ortaklık olarak ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası
kurumlarıdır. MKYO’ların portföyü;
a) Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye’de kurulan ortaklıklara ait paylar, özel
ve kamu sektörü borçlanma senetleri,
b) Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde
alım satımı yapılabilen, yabancı özel ve kamu sektörü borçlanma senetleri ve pay
senetleri,
c) Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu
madenlere dayalı olarak ihraç edilmiş ve borsalarda işlem gören sermaye piyasası
araçları,
ç) Kira sertifikaları, repo, ters repo, future, opsiyon ve forward sözleşmeleri,
d) Nakit değerlendirmek üzere yapılan Takasbank nezdindeki para piyasası işlemleri ile
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında gerçekleştirilen işlemlerin nakit teminatları,
e) Kurulca uygun görülen diğer varlık ve araçlardan
oluşur.
Esas sözleşmelerinde asgari sınırları belirtilmek kaydıyla, portföy değerinin aylık ağırlıklı
ortalama bazda en az % 25'ini, devamlı olarak özelleştirme kapsamına alınmış Kamu
İktisadi Teşebbüsleri dahil Türkiye'de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış
yatırım ortaklıkları A tipi, diğerleri B tipi olarak adlandırılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
202
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.2.1. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarının Başlıca İşlevleri
Portföy işletmek amacıyla,
a) Ortaklık portföyünü oluşturmak, yönetmek ve gerektiğinde portföyde değişiklikler
yapmak,
b) Portföy çeşitlendirmesiyle yatırım riskini, faaliyet alanlarına ve ortaklıkların
durumlarına göre en aza indirecek bir biçimde dağıtmak,
c) Sermaye piyasası araçlarına, mali piyasa ve kurumlara, ortaklıklara ilişkin
gelişmeleri sürekli izlemek ve portföy yönetimiyle ilgili olarak gerekli önlemleri
almak,
d) Portföyün değerini korumaya ve artırmaya yönelik araştırmalar yapmak.
4.2.2.2. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarının Kuruluş Şartları
MKYO’lar ani usulde kurulabilir. Kuruluşlarının uygun görülmesi için:
a) Kayıtlı sermayeli olarak anonim ortaklık şeklinde kurulması ve portföy
işletmeciliği faaliyetinde bulunulmak üzere Sermaye Piyasası Kuruluna
başvurulması,
b) Başlangıç sermayelerinin 20 milyon TL’den az olmaması ve hisse senetlerinin
nakit karşılığı çıkarılması,
c) Ticaret unvanlarında "Yatırım Ortaklığı" veya “Menkul Kıymetler Yatırım
Ortaklığı” ibaresinin bulunması,
d) Kurucularından en az birinin lider sermayedar olması, (Ortaklıkta tek başına
veya biraraya gelmek suretiyle sermayenin asgari %25’i oranında pay sahibi
olan ortak ya da ortaklardır.)
e) Kurucularının ilgili Tebliğ’de öngörülen şarları taşıması,
f) Esas sözleşmelerinin Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili
Tebliğ hükümlerine uygun olması,
zorunludur.
4.2.2.3. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarının Yapamayacakları İşler
MKYO’lar;
a) Ödünç para verme işleriyle uğraşamazlar.
b) Bankacılık Kanunu'nda tanımlandığı üzere mevduat toplayamazlar ve mevduat
toplama sonucu verebilecek iş ve işlemler yapamazlar.
c) Ticari, sınai ve zirai faaliyetlerde bulunamazlar.
d) Aracılık faaliyetinde bulunamazlar.
e) Açığa satış ve kredili menkul kıymet işlemi yapamazlar.
f) Portföylerindeki varlıkları rehin veremez ve teminat gösteremezler. Ancak, kısa
süreli nakit ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, kamuya açıkladıkları önceki yıla
ait son haftalık raporlarında yer alan net aktif değerinin % 20’sine kadar kredi
kullanabilirler. Bu çerçevede kullandıkları krediler için portföylerinin %10’unu
teminat olarak gösterebilirler.
g) Günlük operasyonlar ve Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında gerçekleştirilen
işlemlerin teminatı kapsamında gereken miktardan fazla nakit tutamazlar.
h) Faaliyetlerinin gerektirdiği miktar ve değerden fazla taşınır ve taşınmaz mal
edinemezler.
i) Portföylerine hiçbir şekilde rayiç değerinin üzerinde varlık satın alamaz ve
portföyden bu değerin altında varlık satamaz. Rayiç değer borsada işlem gören
varlıklar için borsa fiyatı, borsada işlem görmeyen varlıklar için ise işlem
gününde ortaklık lehine alımda en düşük satışta en yüksek fiyattır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
203
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.2.4. Payların Kurul Kaydına Alınmasına İlişkin Esaslar
Kuruluş işlemleri tamamlanan ortaklıklar, çıkarılmış sermayelerinin % 49’unu temsil
eden payların halka arz edilmesi ve tüm payların kayda alınması talebiyle Sermaye
Piyasası Kuruluna başvurmak zorundadır.
Kurul, ortaklığın portföy işletmeciliği faaliyet izni başvurusu ile paylarının kayda alınması
başvurusunu birlikte değerlendirir. Portföy işletmeciliği faaliyet izni verilmesinde Kurul
esas olarak, ortaklığın faaliyetlerini yürütmeye elverişli bir mekana, donanıma,
personele, organizasyona, yöneticilere sahip olup olmadığını inceler ve inceleme
sonucunda ortaklığın portföy işletmeciliği faaliyetini yürütebileceği sonucuna varırsa bu
konuda yetki belgesi verir.
Kurul, kayda alma başvurularını izahname ve sirkülerin ortaklığa ve halka arz olunacak
paylara ilişkin mevzuatta öngörülen bilgileri içerip içermediğini dikkate alarak kamunun
aydınlatılması esasları çerçevesinde inceler. Kurul, incelemeleri sonucunda açıklamaların
yeterli olmadığı ve gerçeği dürüst bir biçimde yansıtmayarak halkın istismarına yol
açacağı sonucuna varırsa, gerekçe göstererek başvuru konusu payların Kurul kaydına
alınmasından imtina edebilir. İncelemeler sonucunda uygun görülen paylar Kurul
kaydına alınır. Kurul kaydına alınma, ihraç edilen payların ve ilgili ortaklıkların, Kurul
veya kamuca tekeffülü anlamına gelmez ve reklam amacıyla kullanılamaz.
MKYO’lar, satış süresinin bitimini takip eden 15 gün içinde çıkardıkları payların İstanbul
Menkul Kıymetler Borsası (Borsa) kotuna alınması için gerekli belgenin verilmesi
talebiyle Kurula başvururlar. Bu belgenin alınmasını takip eden 15 gün içinde de payların
kote edilmesi isteğiyle Borsaya müracaat edilmesi zorunludur.
4.2.2.5. Payların Türü ve Devri
Ortaklık payları nama veya hamiline yazılı olarak ihraç edilebilir.
Lider sermayedarın asgari sermaye oranını temsil eden payları, asgari halka açıklık
oranını (% 49) temsil eden payların halka arz suretiyle satış süresinin bitimini takip eden
iki yıl boyunca bir başkasına devredilemez.
Ortaklıklar imtiyaz veren herhangi bir menkul kıymet ihraç edemezler. İlgili Tebliğin
yayım tarihinden önce (05.08.2011) imtiyaz veren menkul kıymet ihraç etmiş olan
ortaklıklar hiçbir şekilde ilave imtiyaz yaratamazlar. İmtiyazlı payların devri de Kurul
iznine tabidir.
Halka arzdan önce ortaklık paylarının devri herhangi bir orana bakılmaksızın Kurul iznine
tabidir. Bu madde kapsamındaki pay devirlerinde, ortaklıkta pay edinecek yeni ortaklar
için de kurucularda aranan şartlar aranır.
4.2.2.6. Ortaklık Portföyüne İlişkin Sınırlamalar
MKYO’ların portföy yönetiminde aşağıdaki sınırlamalara uyulması zorunludur.
a) Portföy değerinin %10’undan fazlası bir şirketin menkul kıymetlerine yatırılamaz.
b) Hiçbir şirkette sermayenin ya da tüm oy haklarının %9’undan fazlasına sahip
olamazlar.
______________________________________________________________________
TSPAKB
204
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
c) Ortaklık portföyüne borsada işlem gören varlıkların alınması esastır. Ancak,
borsada işlem görmeyen borçlanma araçlarına ortaklık portföy değerinin en fazla
%10’u oranında yatırım yapılabilir. Borsada işlem görmeyen özel sektör
borçlanma araçlarına yatırım yapan ortaklıkların yatırım aşamasında, portföyünde
bulunan
özel
sektör
borçlanma
araçlarının
gerektiğinde
nakde
dönüştürülebilmesini teminen ihraçcı veya bir aracı kuruluşla konuya ilişkin bir
sözleşme imzalaması gerekmektedir.
d) MKYO’lar;
1- Portföy yönetimi veya yatırım danışmanlığı hizmeti aldığı kuruluşların ve bu
kuruluşlarla doğrudan veya dolaylı olarak ortaklık ilişkisi bulunan aracı
kuruluşların,
2- Yönetim kurulunun seçiminde imtiyaz sahibi olan aracı kuruluşların,
3- Yönetim kurulunun seçiminde imtiyaz sahibinin aracı kuruluş olmaması
durumunda; imtiyaz sahibinin, sermayesinin %10’undan fazlasına sahip
bulunduğu aracı kuruluşların,
4- Yönetim kurulu seçiminde imtiyaz bulunmayan ortaklıklarda, ortaklığın
sermayesinin %10’undan fazlasına sahip ortakların ayrı ayrı ya da birlikte
sermayesinin %10’undan fazlasına sahip oldukları aracı kuruluşların,
halka arzına aracılık ettiği sermaye piyasası araçlarına ihraç miktarının azami
%10’u ve ortaklık portföyünün azami %5’i oranında yatırım yapılabilir.
e) T.C. Merkez Bankası A.Ş. tarafından düzenlenen ihalelerden ve T.C. Başbakanlık
Hazine Müsteşarlığı tarafından yapılan halka arzlardan ihale veya ihraç fiyatlarıyla
ortaklık portföyüne menkul kıymet alınabilir. Bu menkul kıymetler (a) bendinde
yer alan sınırlama kapsamında değerlendirilmez.
f) Ortaklıkta imtiyazlı paylara sahip olan ortakların ve ortaklığın sermayesinin
%10’undan fazlasına sahip ortakların, yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile genel
müdür ve genel müdür yardımcılarının ayrı ayrı ya da birlikte doğrudan veya
dolaylı olarak sermayesinin %20’sinden fazlasına sahip oldukları ortaklıkların
sermaye piyasası araçlarının toplamı, ortaklık portföyünün %20’sini aşamaz.
g) Portföy değerlerinin en fazla %30’u bir topluluğun para ve sermaye piyasası
araçlarına yatırılabilir. Topluluk, hukuksal yönden birbirinden bağımsız olmakla
birlikte sermaye, yönetim ve denetim açısından birbirleriyle ilişkili, faaliyet
konuları yönünden aynı sektöre bağlı olsun veya olmasın, organizasyon ve
finansman konularının bir ana ortaklık çatısı altında tek merkezden koordine
edildiği ana ve bağlı ortaklıklar bütününü ifade eder.
h) Portföy değerinin en fazla %20'si Takasbank Para Piyasasında değerlendirilebilir.
i) Portföy değerinin en fazla %20’si Kurul kaydında bulunan menkul kıymet yatırım
fonu, yabancı yatırım fonu, borsa yatırım fonu, serbest yatırım fonu, koruma
amaçlı yatırım fonu ve garantili yatırım fonu katılma paylarına yatırılmak suretiyle
değerlendirilir. Ancak tek bir yatırım fonuna yapılan yatırım tutarı, ortaklık
portföyünün %4'ünü geçemez. Katılma payları ortaklık portföyüne dahil edilen
yatırım fonlarına giriş, çıkış veya erken çıkış komisyonu ödenemez.
j) Ortaklıklar, diğer menkul kıymet yatırım ortaklıklarının paylarına yatırım
yapamazlar.
k) Ortaklıklar, mevzuat uyarınca yapılacak bir çerçeve sözleşme ile herhangi bir
anda portföylerindeki varlıkların piyasa değerlerinin en fazla %50’si tutarındaki
menkul kıymetlerini ödünç verebilirler. Ödünç verme işlemi en fazla 90 işgünü
süreyle yapılır. Ortaklık portföyünden ödünç verme işlemi, ödünç verilen menkul
kıymetlerin en az %100’ü karşılığında nakit veya devlet iç borçlanma
senetlerinden oluşabilecek teminatın ortaklık adına saklayıcıda bloke edilmesi
______________________________________________________________________
TSPAKB
205
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
şartıyla yapılabilir. Teminat tutarının ödünç verilen menkul kıymetlerin piyasa
değerinin %80’inin altına düşmesi halinde ortaklık yönetimi teminatın
tamamlanmasını ister. Ortaklığın taraf olduğu ödünç verme sözleşmelerine,
ortaklık lehine tek taraflı olarak sözleşmenin fesh edilebileceğine ilişkin bir
hükmün konulması mecburidir.
Ortaklıklar İstanbul Altın Borsası Kıymetli Madenler Ödünç Piyasasında
portföylerindeki kıymetli madenlerin piyasa değerlerinin en fazla %25'i
tutarındaki kıymetli madenleri ödünç verebilirler. Kıymetli maden ödünç işlemleri
söz konusu piyasadaki işlem esasları ile teminat sistemi çerçevesinde yapılır.
l) Ortaklıkların portföylerine yabancı kıymet alabilmesi için, bunların türlerini,
özelliklerini ve hangi borsa veya borsa dışı organize piyasalardan alacaklarını
esas sözleşmelerinde belirtmiş olmaları şarttır.
m) Ortaklıklar portföylerine, banka bonoları ve varlığa dayalı menkul kıymetler dahil
olmak üzere menkul kıymet borsaları veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem
gören veya borsada tescil edilmiş olan borçlanma senetlerinin konu edildiği
borsada veya borsa dışında taraf olunan ters repo sözleşmelerini dahil edebilirler.
Borsa dışında taraf olunan ters repo sözleşmelerinin karşı tarafının Kurulca
belirlenen nitelikleri taşıması zorunludur. Borsa dışında taraf olunan ters repo
sözleşmeleri çerçevesinde karşı taraftan alınan ters repoya konu varlıkların
Takasbank’da ortaklık adına açılmış olan bir hesapta saklanması gerekmektedir.
Borsa dışında taraf olunan ters repo işlemlerine ortaklık portföyünün en fazla
%10’una kadar yatırım yapılabilir.
Ortaklıklar, banka bonoları ve varlığa dayalı menkul kıymetler dahil olmak üzere
menkul kıymet borsaları veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören veya
borsada tescil edilmiş olan borçlanma senetlerinin konu edildiği borsada veya
borsa dışında repo sözleşmelerine portföylerinde yer alan repo işlemine konu
olabilecek menkul kıymetlerin rayiç bedelinin %10’una kadar taraf olabilirler.
n) Borsa dışı repo-ters repo işlemlerinin vade ve faiz oranı Kurulun Seri: V, No: 7
sayılı Menkul Kıymetlerin Geri Alma veya Satma Taahhüdü ile Alım Satımı
Hakkında Tebliğinin 6 ncı maddesi çerçevesinde taraflarca belirlenir. Faiz oranının
belirlenmesi, borsada işlem gören benzer vade yapısına sahip sözleşmelerin faiz
oranları dikkate alınmak üzere, ortaklık yönetim kurulunun sorumluluğundadır.
Bu itibarla borsa dışında repo-ters repo sözleşmelerine taraf olunması durumunda
en geç sözleşme tarihini takip eden işgünü içinde ortaklığın resmi internet
sitesinde ve KAP’ta (Kamuyu Aydınlatma Platformu) sözleşmeye konu edilen
kıymet ve sözleşmenin vadesi, faiz oranı, karşı tarafı hakkında kamuya bilgi
verilmesi gerekmektedir. Söz konusu sözleşmelere ilişkin bilgi ve belgeler ayrıca
ortaklık merkezinde sözleşme tarihini müteakip 5 yıl süreyle muhafaza edilir.
o) Borsada işlem gören dış borçlanma araçlarının, borsa dışında yapılacak işlemler
ile ortaklık portföyüne dahil edilmesi veya ortaklık portföyünden çıkartılması
mümkündür.
p) Ortaklık portföylerine riskten korunma ve/veya yatırım amacıyla döviz, kıymetli
madenler, faiz, finansal göstergeler ve sermaye piyasası araçları üzerinden
düzenlenmiş opsiyon sözleşmeleri, forward, future ve vadeli işlemlere dayalı
opsiyon işlemleri dahil edilebilir. Vadeli işlem sözleşmeleri nedeniyle maruz
kalınan açık pozisyon tutarı ortaklık net aktif değerini aşamaz. Portföye alınan
vadeli işlem sözleşmelerinin ortaklığının yatırım stratejisine ve karşılaştırma
ölçütüne uygun olması zorunludur. Borsa dışında gerçekleştirilecek vadeli işlem
ve opsiyon sözleşmelerine ilişkin esaslar Kurulca belirlenir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
206
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
q) Ortaklık portföyüne varantlar dahil edilebilir. Varantlara yapılan yatırımların
toplamı ortaklık portföy değerinin %15’ini geçemez. Ayrıca, aynı varlığa dayalı
olarak çıkarılan varantların toplamı ortaklık portföy değerinin %10’unu, tek bir
ihraççı tarafından çıkarılan varantların toplamı ise ortaklık portföy değerinin
%5’ini geçemez. Ortaklığın açık pozisyonunun hesaplanmasında, varantlar ile
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında taraf olunan aynı varlığa dayalı vadeli işlem
sözleşmelerinde alınan ters pozisyonlar netleştirilir.
r) Ortaklık portföyünün en fazla %20’si ulusal veya uluslararası borsalarda işlem
gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı sermaye piyasası
araçlarına yatırılabilir.
s) Portföydeki varlıkların değerinin fiyat hareketleri, temettü dağıtımı ve rüçhan
haklarının kullanılması nedeniyle, ortaklık esas sözleşmesinde ve ilgili Tebliğde
belirtilen asgari sınırların altına inmesi veya azami sınırların üzerine çıkması
halinde oranın en geç 30 gün içinde esas sözleşmede ve ilgili Tebliğde belirtilen
sınırlara getirilmesi zorunludur. Belirtilen süre içinde elden çıkartmanın imkansız
olması veya büyük zarar doğuracağının belirlenmesi halinde süre ortaklığın
başvurusu üzerine Kurul tarafından uzatılabilir.
4.2.2.7. Ortaklık Portföyünün Saklanması
Ortaklıkların portföylerindeki
çerçevesinde saklanır.
varlıklar,
saklayıcı
nezdinde
yapılacak
bir
sözleşme
Türkiye'de Takasbank'ın saklama hizmeti verdiği para ve sermaye piyasası araçları
ortaklık adına Takasbank nezdinde saklanır. Bunun dışında kalan para ve sermaye
piyasası araçlarının saklanması konusunda ortaklıklar, Kurul tarafından uygun görülmek
ve Takasbank'a dışarıda saklanan varlıklar ve bunların değerleri konusunda gerekli
bilgileri aktarmak veya erişimine olanak tanımak koşulu ile bir başka saklayıcıdan
saklama hizmeti alabilir.
Ortaklık portföyündeki kıymetli madenlerin İstanbul Altın Borsasında saklanması
zorunludur. Kıymetli madenlerin saklanmasına ilişkin sözleşmenin esasları İstanbul Altın
Borsası tarafından belirlenir.
Ortaklık portföyündeki yabancı menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarının
saklanmasına ilişkin usul ve esaslar esas sözleşmede belirlenir.
4.2.2.8. Ortaklık Paylarının Geri Alımı
Ortaklıklar Kurulca belirlenen esaslar çerçevesinde, geri alım işlemleri süresince ortaklık
portföyüne ilişkin sınırlamalara uymak kaydıyla kendi paylarını geri alabilirler.
Geri alım işlemleri ile geri alınan paylar, iptal edilmedikçe, halka arz edilmiş pay
niteliğinde olmaya devam eder.
4.2.2.9. Yatırım Ortaklıklarında Kâr Dağıtımı
Ortaklıkların net dağıtılabilir karlarının en az %20’sinin birinci temettü olarak nakden
dağıtılması zorunludur. Ortaklıkların temettü dağıtımlarında halka açık anonim ortaklıklar
için Kurulca belirlenen esaslara uyulur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
207
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Net dağıtılabilir kar, hesap dönemi karından kanunlara göre ayrılması gereken yedek
akçeler ile vergi, fon ve mali ödemeler ve varsa geçmiş yıl zararları düşüldükten sonra
kalan tutardır.
Ortaklıkların finansal tablolarındaki net dönem ve geçmiş yıl zararlarının uygun
özsermaye kalemleriyle mahsup edilmesi zorunludur. Ancak mevzuat gereği veya
vergisel yükümlülük doğurması nedeniyle mahsup edilemeyen geçmiş yıl zararları net
dağıtılabilir karın tespitinde indirime konu edilebilir.
4.2.3.
Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı (GSYO)
Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına (GSYO) ilişkin esaslar Sermaye Piyasası
Kurulunun Seri:VI, No:15 sayılı tebliği ile düzenlenmiştir. Bu tebliğle ilgili olarak aşağıda
yer alan dört kavram önem taşımaktadır.
Girişim şirketi; Türkiye'de kurulmuş veya kurulacak olan, gelişme potansiyeli taşıyan
ve kaynak ihtiyacı olan ortaklıklardır.
Girişim sermayesi yatırım ortaklığı: Kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış
sermayelerini esas olarak girişim sermayesi yatırımlarına yönelten ve Kanunda risk
sermayesi yatırım ortaklığı olarak ifade edilen ortaklıklardır.
Lider sermayedar: Ortaklık hisse senetlerinin halka arz edilmesi sonrasındaki pay
edinimleri hariç olmak üzere, ortaklıkta tek başına veya biraraya gelmek suretiyle
sermayenin asgari %25’i oranında pay sahibi olan ve Tebliğde yazılı şartları taşıyan
ortak ya da ortaklardır.
Nitelikli yatırımcı: Yatırım fonları, emeklilik fonları, menkul kıymetler yatırım
ortaklıkları, girişim sermayesi yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, aracı
kurumlar, bankalar, sigorta şirketleri, özel finans kurumları, portföy yönetim şirketleri,
emekli ve yardım sandıkları, vakıflar, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici
20’nci maddesi uyarınca kurulmuş olan sandıklar, kamuya yararlı dernekler ile nitelikleri
itibariyle bu kurumlara benzer olduğu Kurulca belirlenecek diğer yatırımcılar ve halka arz
tarihi itibariyle en az 1.000.000 TL tutarında Türk ve/veya yabancı para ve sermaye
piyasası aracına sahip olan gerçek ve tüzel kişilerdir.
4.2.3.1. GSYO’ların Kuruluş Şartları
Ortaklıklar ani usulde kurulabilirler. Ayrıca faaliyet konuları farklı olan şirketler esas
sözleşmelerini Kanun ve Tebliğ hükümlerine uygun olarak değiştirerek girişim sermayesi
yatırım ortaklığına dönüşebilirler. Ortaklıkların kuruluşunun ya da faaliyet konusu farklı
olan şirketlerin girişim sermayesi yatırım ortaklığına dönüşümlerinin Kurulca uygun
görülebilmesi için;
a) Ani usulde kurulacak ise,
1)
2)
3)
4)
5)
Kayıtlı sermayeli anonim şirket şeklinde kurulması,
Başlangıç sermayesinin 5.000.000 TL’sından az olmaması,
Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması,
Ticaret unvanında "Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı" ibaresinin bulunması,
Esas sözleşmesinin TTK, Kanun ve Tebliğ hükümlerine göre düzenlenmesi,
______________________________________________________________________
TSPAKB
208
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
6) Ortaklıkta %10'dan fazla paya sahip tüzel kişi ortakların yönetim kurulu üyelerinin
sayılan şartları taşıması (Kamu kurumları ve kamu kurumu niteliğindeki tüzel kişiler için
bu şart aranmaz.),
7) SPKn’da belirtilen portföy işletmeciliği faaliyetinde bulunmak üzere Kurula
başvurması,
8) Kurucu ortaklardan en az birisinin lider sermayedar olması,
b) Dönüşecek ise,
1) Kayıtlı sermaye sistemi içinde yer alması veya bu amaçla Kurula başvurmuş olması,
2) Başlangıç veya ödenmiş sermayesinin 5.000.000 TL’sından az olmaması,
3) Ticaret unvanını "Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı" ibaresini içerecek şekilde
değiştirmek üzere Kurula başvuruda bulunması,
4) Esas sözleşmesinin TTK, Kanun ve Tebliğ hükümlerine göre düzenlenmesi için Kurula
başvurmuş olması,
5) Ortaklıkta %10'dan fazla paya sahip tüzel kişi ortakların yönetim kurulu üyelerinin
5’inci maddede sayılan şartları taşıması (Kamu kurumları ve kamu kurumu niteliğindeki
tüzel kişiler için bu şart aranmaz.),
6) SPKn’da belirtilen portföy işletmeciliği faaliyetinde bulunmak üzere Kurula
başvurması,
7) Mevcut ortaklardan en az birisinin lider sermayedar olması,
şarttır.
Ortaklıkların kuruluş veya dönüşümden sonraki tüm esas sözleşme değişiklikleri de
Kurulun iznine tabidir.
4.2.3.2. Hisse Senetlerinin Kurul Kaydına Alınmasına İlişkin Esaslar
Ani usulde kurulan veya esas sözleşme tadili yoluyla girişim sermayesi yatırım
ortaklığına dönüşen ortaklıkların portföy işletmeciliği faaliyet yetki belgesinin ticaret
siciline tescilini takip eden üç yıl içinde, yatırım portföyünü oluşturarak, halka arz
edilecek hisse senetlerinin kayda alınması talebiyle Kurula başvurmaları zorunludur.
Çıkarılmış sermayeleri 20 milyon TL’den az olan ortaklıkların çıkarılmış sermayelerinin
asgari % 20’sini temsil eden paylarının, çıkarılmış sermayeleri 20 milyon TL ve daha
fazla olan ortaklıkların ise çıkarılmış sermayelerinin asgari % 10’unu temsil eden
paylarının halka arz edilmesi ve tüm payların kayda alınması talebiyle Kurula
başvurmaları zorunludur. Portföy işletmeciliği faaliyet yetki belgesinin ticaret siciline
tescilini takip eden 3 yıl içinde esasları Kurulca belirlenecek halka arz başvuru formunu
ve formda belirtilen belgeleri tamamlayarak paylarının kayda alınması ve halka arz
edilmesi başvurusunda bulunmayan veya gerekli şartları sağlamadığı için başvurusu
Kurulca uygun görülmeyen ortaklıkların girişim sermayesi yatırım ortaklığı olarak
faaliyette bulunma hakları ortadan kalkar. Ortaklıklar, sürenin bitiminden veya Kurulun
olumsuz görüşünün kendilerine bildirildiği tarihten itibaren en geç 3 ay içinde esas
sözleşme hükümlerini girişim sermayesi yatırım ortaklığı faaliyetini kapsamayacak
şekilde değiştirmek ve kayıtlı sermaye sisteminden çıkmak üzere Kurula başvurmakla
yükümlüdürler. Ortaklıklar bu değişiklikleri yapmadığı takdirde, TTK hükümleri gereğince
münfesih addolunur.
4.2.3.3. Faaliyetin Kapsamı
a) Tebliğde belirtilen esaslar çerçevesinde girişim şirketlerine yatırım yapabilir,
______________________________________________________________________
TSPAKB
209
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
b) Girişim şirketlerinin yönetimine katılabilir, bu şirketlere danışmanlık hizmeti verebilir,
c) Portföylerini çeşitlendirmek amacıyla ikinci el piyasalarda işlem gören sermaye
piyasası araçlarına ve para piyasası araçlarına
yatırım yapabilir,
d) Bir yıldan kısa vadeli olanlar için en son bağımsız denetimden geçmiş mali
tablolarında yer alan özsermayelerinin yarısını, bir yıl ve daha uzun vadeli olanlar için
özsermayelerinin iki katını aşmamak kaydıyla borçlanabilir,
e) Yurtiçinde kurulan girişim sermayesi yatırım fonlarına yatırım yapabilir,
f) Sadece Tebliğde tanımlanan girişim şirketlerine yatırım yapmak üzere yurtdışında
kolektif yatırım amacıyla kurulan kuruluşlara doğrudan ve dolaylı olarak yapılan
yatırımlardan kaynaklanan riskin yatırıma yönlendirilen anapara miktarı ile sınırlı olması
kaydıyla yatırım yapabilir,
g) Türkiye’deki girişim sermayesi faaliyetlerine yönelik olarak danışmanlık hizmeti
vermek üzere yurtiçinde ve yurtdışında kurulu danışmanlık şirketlerine ortak olabilir,
h) Yurtiçinde kurulu portföy yönetim şirketleri ile yurtdışında kurulmakla birlikte faaliyet
kapsamı sadece yurtiçinde kurulu girişim şirketleri olan portföy yönetim şirketlerine
ortak olabilir.
ı) Girişim sermayesi portföy yönetim hizmeti ile sınırlı olmak üzere ilgili Kurul
düzenlemeleri çerçevesinde yetki belgesi almak ve esas sözleşmelerinde hüküm
bulunmak şartlarıyla portföy yöneticiliği faaliyetinde bulunabilir,
i) İMKB Gelişen İşletmeler Piyasasında piyasa danışmanlığı hizmeti verebilir,
j) Esas sözleşmelerinde belirlenen faaliyet alanları münhasıran bu Tebliğde tanımlanan
girişim şirketlerine yatırım yapma amacı ile sınırlandırılmış olan yurtiçinde kurulu özel
amaçlı şirketlere ortak olabilir.
Ortaklıklar tarafından, faaliyet kapsamında belirtilen faaliyetlerin gerçekleştirilmesi
amacı dahil olmak üzere, hiç bir surette üçüncü kişiler lehine, teminat verilemez, kefil
olunamaz ve portföylerindeki varlıklar üzerinde rehin ve ipotek tesis edilemez.
4.2.3.4. GSYO’ların Yatırım Sınırlamaları
a) Ortaklıklar, ortaklık sermayesinin ya da tüm oy haklarının %10’undan fazlasına sahip
olan ortakların, yönetim kurulu üyelerinin ve genel müdürün ayrı ayrı ya da birlikte
sermayelerinin ya da tüm oy haklarının %10’undan fazlasına sahip oldukları şirketlere
yatırım yapamazlar.
b) Ortaklıkların girişim sermayesi yatırımları dışında kalan yatırımlarının toplamı portföy
değerinin %50’sini aşamaz, herhangi bir girişim şirketine yatırım yapılmasını takip eden
onuncu yılın sonundan itibaren, söz konusu şirkete yapılan yatırımların tamamı bu bent
kapsamında değerlendirilir.
c) Ortaklıklar, yukarıda faaliyet kapsamında belirtilen (c) bendi kapsamında yapılan
yatırımlarda tek bir şirketin ihraç etmiş olduğu menkul kıymetlere portföy değerinin
%10’undan fazlasını yatıramazlar.
ç) Ortaklıklar tarafından, yukarıda faaliyet kapsamında belirtilen (f) bendi kapsamında
yapılan yatırımlar yatırımın yapıldığı dönemdeki portföy değerinin %30’unu aşamaz,
yatırım giderleri bu sınırlama kapsamında değerlendirilmez.
d) Ortaklıklar tarafından, yukarıda faaliyet kapsamında belirtilen (g) ve (h) bentleri
kapsamındaki şirketlere yapılan iştirak toplamı iştirakin gerçekleştirildiği dönemdeki
portföy değerinin %10’unu aşamaz, yatırım giderleri bu sınırlama kapsamında
değerlendirilmez.
e) Ortaklıklar, döviz, faiz ve piyasa riskleri gibi risklere karşı korunması amacıyla, esas
sözleşmede ve izahnamede hüküm bulunmak ve Kurulca uygun görülmek koşuluyla,
yatırım amacına uygun portföy yönetim teknikleri ile para ve sermaye piyasası araçlarını
kullanabilirler, bu amaçla Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde opsiyon
______________________________________________________________________
TSPAKB
210
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
sözleşmeleri, forward, finansal vadeli işlemler ve vadeli işlemlere dayalı opsiyon
işlemlerine taraf olabilirler.
f) Halka açık şirket olmakla birlikte Tebliğde belirtilen şartları taşımaları sebebiyle girişim
şirketi olarak kabul edilecek şirketlerin sadece borsada işlem görmeyen paylarına yapılan
yatırımlar girişim sermayesi yatırımı olarak kabul edilmekte olup GSYO’lar tarafından bu
kapsamında yapılan yatırımların toplamı, portföy değerinin %25’ini aşamaz.
g) Ortaklıkların bir hesap dönemi içinde;
1- 100 kişiden az çalışan istihdam eden en az bir yeni girişim şirketine sermaye
artırımı yöntemi ile azami 7,5 milyon TL yatırım yaparak, bu girişim şirketinden
%25’den fazla pay alması,
2- Bu bendin birinci alt bendi kapsamında yapılacak yatırımlar ile halihazırda
ortaklık portföyünde bulunup yatırım tarihi itibariyle birinci alt bentte yer alan
şartları sağlayan girişim şirketlerine ilgili hesap dönemi içinde yapılan ek
yatırımların toplamının, ilgili yıl sonunda hesaplanan ortaklık portföy değerinin
%5’ini geçmesi
halinde yukarıda (b) bendinde yer alan yatırım sınırı %65 olarak uygulanır.
4.2.4. Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (GYO)
Gayrimenkul yatırım ortaklıklarına ilişkin esaslar Sermaye Piyasası Kurulunun Seri:VI,
No:11 sayılı tebliği ile düzenlenmiştir. Bu tebliğde yer alan başlıca kavramlar şunlardır:
Gayrimenkul yatırım ortaklığı; İlgili Tebliğde belirlenmiş usul ve esaslar çerçevesinde,
gayrimenkullere, gayrimenkule dayalı sermaye piyasası araçlarına, gayrimenkul
projelerine, gayrimenkule dayalı haklara ve sermaye piyasası araçlarına yatırım
yapabilen, belirli projeleri gerçekleştirmek üzere adi ortaklık kurabilen ve Tebliğde izin
verilen diğer faaliyetlerde bulunabilen sermaye piyasası kurumlarıdır.
Bu tanımın yanısıra Tebliğde, işletmeci şirket; ortaklık mülkiyetinde bulunan
gayrimenkulleri ticari amaçla işleten şirketi, danışman şirket; ortaklık portföyünün
geliştirilmesi ve alternatif yatırım imkanlarının araştırılmasına yönelik hizmetleri sunan
şirketi,
gayrimenkul
değerleme
şirketi;
ortaklık
portföyünde
bulunan
gayrimenkullerin rayiç değerlerini ve kira rayiçlerini tespit etmek konusunda hizmet
veren kuruluşları ifade ederken, portföy; ortaklığın aktifinde bulundurulan
gayrimenkuller, gayrimenkule dayalı projeler, gayrimenkule dayalı haklar, sermaye
piyasası araçları, borsa para piyasası ve ters repo işlemleri, Türk Lirası veya yabancı
para cinsinden mevduat/katılma hesapları ile iştiraklerden ve Kurulca uygun görülen
diğer varlıklardan oluşan malvarlığı olarak tanımlanmaktadır.
Tebliğde ayrıca, kuruluş/dönüşüm ve kayda alınma başvurusu aşamasında, ortaklıkta
tek başına veya biraraya gelmek suretiyle sermayenin asgari %20’si oranında pay sahibi
olan ortak ya da ortaklar lider sermayedar olarak tanımlanmıştır. Ortaklık paylarının
halka arzı sonrasındaki pay edinimleri bu kapsamda değerlendirilmeyecektir. Ortaklığın
ticaret unvanında doğrudan ismi veya unvanı kullanılan veya doğrudan olmasa da
ortaklığın ticaret unvanında kendisi ile bağlantılı olduğu izlenimini uyandıran bir ibareye
yer verilen gerçek veya tüzel kişilerin lider sermayedar olması zorunludur.
4.2.4.1. GYO’ların Kuruluş Şartları
Ortaklıklar belirli bir projeyi gerçekleştirmek amacıyla süreli, belirli alanlarda yatırım
yapmak amacıyla ya da amaçlarında bir sınırlama olmaksızın süreli veya süresiz olarak
kurulabilirler. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, ani usulde kurulabildikleri gibi mevcut
ortaklıklar esas sözleşmelerini Kanun ve Tebliğ hükümlerine uygun olarak değiştirmek
______________________________________________________________________
TSPAKB
211
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
suretiyle gayrimenkul yatırım ortaklığına dönüşebilirler. Dönüşüm ya da kuruluşun
Kurulca uygun görülebilmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekir.
A) Ani usulde kurulacak ise;
- Kayıtlı sermayeli olarak anonim ortaklık şeklinde kurulmaları,
- Çıkarılmış sermayelerinin asgari %25’i oranındaki paylarını Tebliğde belirtilen süre
ve esaslar dahilinde halka arz etmek üzere kurulmuş olması ve kurucuların, ortaklığın
çıkarılmış sermayesinin asgari %25’i oranındaki paylarının, bu Tebliğde belirtilen süre ve
esaslar dahilinde halka arz edileceğini Kurula karşı taahhüt etmiş olması,
- Başlangıç sermayelerinin 23.750.000 TL’den az olmaması,
- Başlangıç sermayesinin;
50 milyon TL’den az olması halinde, başlangıç sermayesini temsil eden paylarının
en az %10’unun,
50 milyon TL ve daha fazla olması halinde, başlangıç sermayesinin 5.000.000
TL’lik kısmını temsil eden paylarının,
nakit karşılığı çıkarılmış olması,
- Ticaret unvanlarında “Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı” ibaresinin bulunması,
- Portföy işletmeciliği faaliyetinde bulunmak üzere Kurula başvurması,
- Kurucularından en az birisinin lider sermayedar olması,
- Kurucu gerçek kişiler ile kamu kurumları ve kamu kurumu niteliğindeki tüzel kişiler
dışındaki kurucu tüzel kişilerin yönetim kurulu üyelerinin kurucular için aranan şartları
taşımaları,
- Esas sözleşmesinin Kanun ve tebliğ hükümlerine göre düzenlenmesi,
- Kurulun uygun görüşünün alınması,
B) Dönüşecek ise,
kayıtlı sermaye sistemine geçmek için Kurula başvurmuş olması,
Çıkarılmış sermayesinin asgari %25’i oranındaki paylarını, Tebliğde belirtilen süre ve
esaslar dahilinde halka arz edeceğini Kurula karşı taahhüt etmiş olması,
- Mevcut ödenmiş sermayesi ile özsermayesinin her birinin 23.750.000 TL’den az
olmaması,
- Mevcut ödenmiş sermayesinin;
50 milyon TL’den az olması halinde, mevcut ödenmiş sermayesini temsil eden
paylarının en az %10’unun,
50 milyon TL ve daha fazla olması halinde, mevcut ödenmiş sermayesinin
5.000.000 TL’lik kısmını temsil eden paylarının nakit karşılığı çıkarılmış olması
veya son hesap dönemine ait bağımsız denetimden geçmiş mali tablolarında
dönen varlıklar grubu altında yer alan nakit ve nakit benzerleri ile finansal
yatırımlar kalemlerinin toplamının bu altbentte belirtilen oran ya da tutar kadar
olması,
- Ticaret unvanını “Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı” ibaresini içerecek şekilde
değiştirmek üzere Kurula başvurmuş olması,
- Ortakların Tebliğde öngörülen şartları taşımaları, Mevcut ortaklardan en az birisinin
lider sermayedar olması,
- Portföy işletmeciliği faaliyetinde bulunmak üzere Kurula başvurması,
- Esas sözleşmesini, Kanun ve tebliğ hükümlerine uygun şekilde değiştirmek üzere
başvurmuş olması,
- Kurulun uygun görüşünün alınması,
Yukarıda belirtilen tutarlar, her yıl Kurulca yeniden belirlenebilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
212
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Ortaklıklarca, Tebliğde belirtilen süre içerisinde yapılacak halka arz sonucu asgari %
25’lik halka açıklık oranına ulaşıldıktan sonra da, çıkarılmış sermayenin asgari % 25’i
oranındaki paylarının halka arz edilmiş pay niteliğinde olması zorunludur.
4.2.4.2. GYO’ların Faaliyet Kapsamı ve Yatırım Faaliyetleri
Gayrimenkul yatırım ortaklıkları genel olarak aşağıda belirtilen kapsamda faaliyet
gösterirler.
a) Ortaklık portföyünü oluşturmak, gerektiğinde portföyde değişiklikler yapmak, ortaklık
portföyünü çeşitlendirerek yatırım riskini en aza indirecek şekilde dağıtmak,
gayrimenkuller, gayrimenkule dayalı işlemler ve para ve sermaye piyasası araçları
hakkındaki gelişmeleri sürekli olarak izleyerek ortaklık portföyünün yönetimine ilişkin
gerekli tedbirleri almak, portföyün geliştirilmesine yönelik araştırmalar yapmak veya
yaptırtmak,
b) Ortaklık portföyünü oluşturan veya portföye alınması planlanan varlıklar hakkında
ilgili tebliğ uyarınca gerekli hukuki şartların sağlanıp sağlanmadığını araştırmak, bu
hususta gerekli raporların hazırlanmasını temin etmek,
c) Portföydeki varlıkların değerinin tespitine ilişkin raporların hazırlanmasını temin
etmek,
d) Portföy dışarıdan danışmanlık hizmeti alınması suretiyle yönetiliyorsa ilgili
kuruluşların faaliyetlerinin mevzuat ve sözleşme hükümlerine uygunluğunu izlemek
üzere gerekli organizasyonu oluşturmak,
e) Kendilerine yüklenilen diğer görevleri ve yürütülmesine izin verilen diğer faaliyetleri
gerçekleştirmek.
Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, gayrimenkullere, bunlara dayalı sermaye piyasası
araçlarına, gayrimenkule dayalı projelere yatırım yapabilecekleri ve kazanç sağlama
amacına yönelik olarak alım-satım ya da kiralama işlemleri gerçekleştirebilecekleri gibi,
gayrimenkule dayalı sermaye piyasası araçları dışında diğer sermaye piyasası araçlarını
alıp satabilir, borsa para piyasası ve ters repo işlemi yapabilir, Türk Lirası veya yabancı
para cinsinden mevduat/katılma hesapları açtırabilir, portföylerindeki menkul kıymetlerin
piyasa değerinin en fazla %25’i tutarındaki menkul kıymetleri ödünç verebilir ve risklere
karşı korunmak amacıyla swap ve forward işlemlerde bulunabilir, opsiyon yazabilir ya da
mala dayalı olanlar hariç vadeli işlem sözleşmeleri alabilirler.
4.2.4.3. GYO’ların Yapamayacakları İşler
Gayrimenkul yatırım ortaklıkları,
a) Bankalar Kanunu’nda tanımlandığı üzere mevduat toplayamazlar ve mevduat
toplama sonucunu verecek iş ve işlemler yapamazlar.
b) Tebliğde izin verilen işlemler dışında ticari, sınai veya zirai faaliyetlerde
bulunamazlar.
c) Tebliğde belirtilen yatırım alanları ile sınırlı olmak üzere kendi adına portföy
işletmeciliği faaliyeti dışında sermaye piyasası faaliyetinde bulunamazlar.
d) Hiç bir şekilde gayrimenkullerin inşaat işlerini kendileri üstlenemez, bu amaçla
personel ve ekipman edinemezler. Ancak yürütülen projelerin kontrol işleri dahili
olarak yürütülecekse bu amaçla istihdam edilen personel kapsam dışıdır.
e) Hiçbir surette otel, hastane, alışveriş merkezi, iş merkezi, ticari parklar, ticari
depolar, konut siteleri, süper marketler ve bunlara benzer nitelikteki gayrimenkulleri
ticari maksatla işletemez ve bu amaçla personel istihdam edemezler. Ancak, Tebliğ’in
32’nci maddenin birinci fıkrası kapsamındaki faaliyetler (gayrimenkul yatırım
ortaklığının portföyünde kira geliri elde etmek amacıyla bulunan gayrimenkullere
______________________________________________________________________
TSPAKB
213
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
ilişkin güvenlik, temizlik, genel idare ve buna benzer hizmetler) ve bu faaliyetler
nedeniyle istihdam edilen personel bu bent kapsamında değerlendirilmez.
f) Kendi personeli vasıtasıyla portföye konu olan veya olacak projeler hariç olmak üzere
başka kişi ve kuruluşlara proje geliştirme, proje kontrol, mali fizibilite, yasal izinlerin
takibi ve buna benzer hizmetler veremezler.
g) Kredi veremezler, Kurulun finansal raporlamaya ilişkin düzenlemelerinde tanımlanan
ilişkili taraflarıyla herhangi bir mal veya hizmet alım satımı işlemine dayanmayan
borç alacak ilişkisine giremezler.
4.2.4.4. GYO’larda Yatırımlara İlişkin Yasaklar ve Portföy Sınırlamaları
Gayrimenkul yatırım ortaklıkları;
a) Hiç bir şekilde paylarını satın aldıkları ortaklıkların sermayesine ve yönetimlerine
hakim olma amacı güdemez ve hiç bir ortaklıkta sermaye veya oy haklarının
%5’inden fazlasına sahip olamazlar,
b) Altın ve kıymetli madenlere yatırım yapamazlar,
c) Yatırım fonları payları hariç, Borsa’da veya Borsa dışı teşkilatlanmış piyasalarda işlem
görmeyen sermaye piyasası araçlarına yatırım yapamazlar. Sermaye piyasası
araçlarının alım satımlarının Borsa kanalıyla yapılması zorunludur.
d) Mala dayalı vadeli işlem sözleşmelerine veya mala yatırım yapamazlar.
e) Sermaye piyasası araçlarını açığa satamazlar, kredili menkul kıymet işlemi
yapamazlar ve sermaye piyasası araçlarını ödünç alamazlar,
f) Türev araçları kullanarak korunma amacını aşan işlemler yapamazlar,
g) Kanunen ödemekle yükümlü olduğu vergi, harç ve benzeri diğer giderler hariç olmak
üzere varlıkların portföye alımı ve portföyden satımı sırasında varlık değerinin
%3’ünü aşan komisyon ücreti ve benzeri gider yapamazlar,
h) Herhangi bir şekilde devredilebilmesi konusunda bir sınırlamaya tabi olan varlıklara
ve haklara yatırım yapamazlar.
i) Sürekli olarak kısa vadeli gayrimenkul alım satımı yapamazlar.
Gayrimenkul yatırım ortaklıkları;
Gayrimenkullere, gayrimenkullere dayalı haklara ve gayrimenkule dayalı projelere aktif
toplamının en az % 50’si oranında yatırım yapmak zorundadırlar.
4.2.5. Alt Yapı Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı
Kurul’un Seri:VI, No:24 sayılı “Altyapı Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar
Tebliği” (Tebliğ) ile altyapı gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kurucularına ve kuruluş
usullerine, portföy işletmeciliği faaliyet izinlerine, organizasyon yapılarına, ihraç
edecekleri sermaye piyasası araçlarının Kurul kaydına alınmasına, yatırım faaliyetlerine,
kamuyu aydınlatma ve yatırımcıların bilgilendirilmesi yükümlülüklerine ilişkin esas ve
usuller düzenlenmiştir.
Altyapı gayrimenkul yatırım ortaklıkları, belirli alanlarda yatırım yapmak amacıyla
gayrimenkul yatırım ortaklığı şeklinde kurulan sermaye piyasası kurumlarıdır.
Altyapı gayrimenkul yatırım ortaklıkları;
a) Altyapı yatırım ve hizmetlerine,
b) Altyapı yatırım ve hizmetlerine ilişkin projelere,
c) (a) ve (b) bendinde yer alan unsurlara dayalı hak ve sermaye piyasası araçlarına,
ç) Ortak olmak veya borçlanma senedi satın almak suretiyle altyapı şirketine,
______________________________________________________________________
TSPAKB
214
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
d) Ortak olmak veya borçlanma senedi satın almak suretiyle diğer altyapı gayrimenkul
yatırım ortaklıklarına,
e) Ortak olmak suretiyle işletmeci şirketlere,
f) Bunlar dışında kalan para ve sermaye piyasası araçlarına,
g) Kurulca uygun görülecek diğer varlıklara,
yatırım yapabilecektir. Münhasıran belirli bir projeyi gerçekleştirmek üzere kurulan
ortaklıklar, başka bir projeyi portföylerine dahil edemezler.
Tebliğ kapsamındaki altyapı yatırım ve hizmetleri ise, merkezi yönetim kapsamındaki
kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları, mahalli idareler ve kamu iktisadi teşebbüsü
tarafından yürütülen tarım, sulama, madencilik, imalat, enerji, ulaştırma, haberleşme,
bilgi teknolojileri, turizm, konut, kültür, kentsel ve kırsal altyapı, belediye hizmetleri,
kentsel dönüşüm, çevre, araştırma-geliştirme hizmetleri ile eğitim, sağlık, adalet,
güvenlik ve genel idare altyapısı yatırım ve hizmetleri olarak belirlenmiştir.
4.2.6. Yatırım Fonları
Yatırım fonlarına ilişkin esaslar Seri:VII, No:10 sayılı Sermaye Piyasası Kurulu Tebliği ile
düzenlenmiştir.
Yatırım Fonları; Kanun hükümleri uyarınca halktan katılma belgeleri karşılığında
toplanan paralarla, belge sahipleri hesabına, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet
esaslarına göre, aşağıda belirtilen varlıklardan oluşan portföyü işletmek amacıyla
kurulan mal varlığıdır.
a) Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye’de kurulan ortaklıklara ait hisse
senetleri, özel ve kamu borçlanma senetleri,
b) Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde
alım satımı yapılabilen, yabancı özel ve kamu borçlanma senetleri ve hisse senetleri,
c) Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu
madenlere dayalı olarak ihraç edilmiş ve borsalarda işlem gören sermaye piyasası
araçları,
d) Kurulca uygun görülen diğer sermaye piyasası araçları, repo, ters repo, future,
opsiyon ve forward sözleşmeleri,
e) Nakit değerlendirmek üzere yapılan İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. nezdindeki
borsa para piyasası işlemleri ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda gerçekleştirilen
işlemlerin nakit teminatları.
4.2.6.1. Fon Türleri
Yatırım fonları, içtüzüklerinde belirtilmek koşuluyla aşağıdaki türlerde kurulabilir.
i) Fon portföyünün en az %51’ini devamlı olarak,
Kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırmış fonlar “Tahvil ve Bono Fonu”,
Kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırmış, portföyünün aylık ağırlıklı
ortalama vadesi en az 25 en fazla 90 gün olan ve portföyüne pay senedi dahil
edilemeyen fonlar “Kısa Vadeli Tahvil ve Bono Fonu”,
Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye’de
senetlerine yatırmış fonlar “Hisse Senedi Fonu”,
kurulmuş
ortaklıkların
hisse
______________________________________________________________________
TSPAKB
215
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Belirli bir sektörü oluşturan ortaklıkların menkul kıymetlerine yatırmış fonlar “Sektör
Fonu”,
Kurulun Seri:XI, No:1 sayılı Tebliği’nin 3 nolu ekinde tanımlanan iştiraklerce çıkarılmış
menkul kıymetlere yatırmış fonlar “İştirak Fonu”
Belli bir topluluğun menkul kıymetlerine yatıran fonlar “Grup Fonu”,
Yabancı özel ve kamu sektörü menkul kıymetlerine yatırmış fonlar “Yabancı Menkul
Kıymetler Fonu”,
Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu
madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırmış fonlar “Kıymetli Madenler
Fonu”,
Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ile altına dayalı sermaye piyasası
araçlarına yatırmış fonlar “Altın Fonu”,
ii) Portföyün tamamı;
Hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı
sermaye piyasası araçlarından en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon portföy
değerinin %20’sinden az olmayan fonlar “Karma Fon”
Devamlı olarak, portföyünde vadesine en fazla 180 gün kalmış likiditesi yüksek sermaye
piyasası araçları yer alan ve portföyünün ağırlıklı ortalama vadesi (Portföyün ağırlıklı
ortalama vadesi sermaye piyasası araçlarının ayrı ayrı ortalama vadeleri dikkate alınarak
bulunur.) en fazla 45 gün olan fonlar “Likit Fon”,
Portföy sınırlamaları itibariyle yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonlar
“Değişken Fon”
iii) Portföyün en az %80’i devamlı olarak;
Seri:VII, No:10 sayılı Tebliğ’in 3 numaralı ekinde yer alan formüle uygun olarak yapılan
hesaplama çerçevesinde, baz alınan ve Kurul tarafından uygun görülen bir endeksin
değeri ile fonun birim pay değeri arasındaki korelasyon katsayısı en az %90 olacak
şekilde, endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin tümünden ya da örnekleme yoluyla
seçilen bir kısmından oluşan fonlar “Endeks Fon”
Diğer yatırım fonlarının ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonlar
“Fon Sepeti”
olarak adlandırılır.
Katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılma üzere kurulmuş olan fonlar ise
“Serbest Yatırım Fonları” (Hedge Funds) olarak adlandırılır.
Fon içtüzüklerinde belirtilmek suretiyle, portföy değerinin aylık ağırlıklı ortalama bazda
en az %25’ini, devamlı olarak özelleştirme kapsamına alınan KİT’ler dahil Türkiye’de
kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar A tipi, diğerleri B tipi olarak
adlandırılır ve bu tipler fon türleri ile birlikte belirtilir.
iv) Alt fonları asgari olarak altı ay vadeli kurulmak kaydıyla;
______________________________________________________________________
TSPAKB
216
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç
yatırımının üzerinde belirli bir getirinin izahnamede belirlenen esaslar çerçevesinde belirli
vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesinin, uygun bir yatırım stratejisine ve
garantör tarafından verilen garantiye dayanılarak taahhüt edildiği ve şemsiye fon
şeklinde kurulan fonlar “Garantili Fon”,
Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç
yatırımının üzerinde belirli bir getirinin izahnamede belirlenen esaslar çerçevesinde
belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesinin, uygun bir yatırım stratejisine
dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlandığı ve şemsiye fon şeklinde
kurulan fonlar “Koruma Amaçlı Fon”
olarak adlandırılır.
Koruma amaçlı ve garantili yatırım fonların unvanlarında koruma amaçlı veya garantili
fon ibarelerinin bulunması yeterli olup, garantinin veya korumanın başlangıç yatırımına
oranına ya da garantili yatırım fonlarında garantör tarafından sağlanan garanti
kapsamındaki getiri oranına alt fonların unvanlarında izahname ve sirkülerlerinde yer
verilmesi gerekmektedir.
Şemsiye Fon; payları tek bir içtüzük kapsamında ihraç edilen tüm alt fonları kapsayan
fonu, Alt Fon; bir şemsiye fon içtüzüğüne bağlı olarak her katılma payı ihracı için ayrı
bir izahname ve sirküler düzenlenmesi gereken fonları ifade eder.
Şemsiye fonların kuruluş ve kayda alma başvuruları birlikte değerlendirilir ve
sonuçlandırılır. Bir şemsiye fon kapsamındaki her bir alt fonunun tüm varlık ve
yükümlülükleri birbirinden ayrıdır.
Garantör, garantili yatırım fonları tarafından içtüzüklerinde belirlenen esaslar
çerçevesinde yatırımcılara geri ödeneceği taahhüt edilen yatırım tutarının Fon tarafından
karşılanamayan kısmının yatırımcılara geri ödenmesini Fon’a garanti eden ve ilgili
Tebliğde belirlenen nitelikleri haiz; 5411 sayılı Bankacılık Kanununda tanımlanan
bankalar ve sigorta şirketleri ile tabi oldukları mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla
yurtdışında yerleşik bankaları ve sigorta şirketlerini ifade eder.
Garantöre, Türkiye'de derecelendirme faaliyetinde bulunması Kurulca kabul edilen
derecelendirme kuruluşları tarafından yatırım yapılabilir seviyeye denk gelen
derecelendirme notu verilmiş olması zorunludur. Fonun vadesi içerisinde garantörün
derecelendirme notunda bir değişiklik olması halinde, yeni derecelendirme notu
izahname değişikliği yoluyla kamuya duyurulur.
Garantili yatırım fonu kurucusu ile garantör arasında lehdarı katılma payı sahipleri olmak
üzere, garanti sözleşmesinin muacceliyetinde fonun talebi, fonun talepte bulunmaması
halinde katılma payı sahiplerinden en az birinin talebi üzerine, ilk talepte fona ödeme
garantisi içeren bir garanti sözleşmesi imzalanması zorunludur.
Kurucunun kendi fonuna garantör olması halinde garantiye ilişkin esaslar fon
içtüzüğünde belirlenir ve yatırımcılara geri ödeneceği taahhüt edilen yatırım tutarının fon
tarafından karşılanamayan kısmı, garantinin muacceliyetinde herhangi bir ödeme
talebine gerek bulunmaksızın içtüzükte belirlenen esaslar çerçevesinde kurucu
tarafından fona ödenir. Kurucu tarafından içtüzükte belirlenen esaslar çerçevesinde fona
ödeme yapılmaması halinde, katılma payı sahiplerinden en az birinin talebi üzerine,
yatırımcılara geri ödeneceği taahhüt edilen yatırım tutarının fon tarafından
______________________________________________________________________
TSPAKB
217
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
karşılanamayan kısmının, edimin geç ifa edilmesi nedeniyle gecikme faizi ile birlikte fona
ödenmesi zorunludur.
Garanti sözleşmesinde ve fon içtüzüğünde garantiye ilişkin olarak bulunması gereken
asgari unsurlar Kurulca belirlenir. Garanti sözleşmesinde ve kurucunun verdiği garantiyle
ilgili olarak fon içtüzüğünde yer alan asgari unsurların garantili yatırım fonunun vadesi
boyunca korunması zorunludur. Garanti sözleşmesi ve sözleşmede yapılacak değişiklikler
için Kurulun uygun görüşünün alınması zorunludur.
Garanti, fona aittir ve fonun ayrılmaz bir parçasıdır. Garanti edilen tutarın ödenmesi
hiçbir koşula bağlanamaz ve garantiden cayılamaz.
Koruma amaçlı yatırım fonları tarafından, yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir
bölümünün ya da tamamının korunmasına yönelik olarak oluşturulacak yatırım
stratejisinin, kamu borçlanma senetlerine, ters repoya, banka borçlanma araçlarına ve
ihraççısı yatırım yapılabilir seviyede derecelendirme notuna sahip olan diğer özel sektör
borçlanma araçlarına veya korumayı sağlayabilecek nitelikteki Kurulca uygun görülen
diğer sermaye piyasası araçlarına yatırım yapılmasını içermesi zorunludur.
Özel sektör borçlanma araçlarına yatırım yapan garantili ve koruma amaçlı yatırım
fonları unvanlarında özel sektör borçlanma araçlarına yapılan yatırımı belirtir bir ifadeye
yer verirler.
Katılma payı sahiplerinin garantiden ya da korumadan yararlanabilme koşulları ve
katılma paylarının vadeden önce fona iadesi halinde uygulanacak esaslar alt fonların
izahname ve sirkülerinde belirlenir.
Garantili yatırım fonlarına ve koruma amaçlı yatırım fonlarına ilişkin olarak yatırımcılar
tarafından, vergi hariç olmak üzere, doğrudan katlanılan maliyetler garanti edilen ya da
korunan yatırım tutarını azaltamaz.
Garanti ya da koruma, garantiden ve korumadan faydalanma hakkına sahip tüm katılma
payı sahipleri açısından aynı nitelikte olmalıdır. Garantili yatırım fonlarının ve koruma
amaçlı yatırım fonlarının portföy yönetim stratejisinde ve türünde fonun vadesi içerisinde
değişiklik yapılamaz.
Garantili yatırım fonlarının alt fonlarının portföy yönetim stratejileri Tebliğde belirtilen
sınırlamalar dikkate alınarak serbestçe belirlenebilir. Portföy yönetim stratejilerine alt
fonların izahnamelerinde yer verilir.
v) Hisse Senedi Yoğun Fonlar:
Hisse senedi yoğun fonlar, portföylerinin aylık ağırlıklı ortalama bazda en az %75’i
menkul kıymet yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç olmak üzere İMKB’de işlem gören
hisse senetlerinden oluşan yatırım fonları ve borsa yatırım fonlarıdır. Fonların bu sınıfa
girip girmediği hususu ilgili ayın sonu itibariyle değerlendirilir.
İlgili ay sonu itibariyle, bir fonun hisse senedi yoğun fon olarak sınıflandırılabilmesi için
gerekli olan şartları sağlamaması halinde, fonun, yatırımcıların ve/veya yatırım fonu payı
alım satımına aracılık eden kuruluşların tabi olacağı tüm yükümlülüklerin yerine
getirilmesinden kurucu sorumludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
218
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Hisse senedi yoğun fonların içtüzük ve izahnamelerinde yukarıdaki iki fıkrada belirtilen
hususlara ve unvanlarında hisse senedi yoğun fon olduklarına ilişkin bir ibareye yer
verilmesi gerekmektedir.
Hisse senedi yoğun fonların portföylerinde yer alan, hisse senetlerine ve hisse senedi
endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem sözleşmelerinin nakit teminatları, hisse
senetlerine ve hisse senedi endekslerine dayalı opsiyon sözleşmeleri ile borsada işlem
gören hisse senedi ve hisse senedi endeksine dayalı aracı kuruluş varantları birinci
fıkrada yer alan %75 oranının hesaplanmasında hisse senedi olarak değerlendirilir.
4.2.6.2. Fon Kurabilecekler
Kurulca aranacak nitelikleri taşıyan bankalar, aracı kurumlar, sigorta şirketleri ve
kanunlarında engel bulunmayan emekli ve yardım sandıkları ile 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanununun geçici 20’nci maddesi uyarınca kurulmuş olan sandıklar Kuruldan
izin almak koşuluyla fon kurabilirler.
Fon kurmak isteyen;
a) Aracı kurumların Kanun'un 30'uncu maddesinin (b) bendinde tanımlanan
(daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım
satımı) sermaye piyasası faaliyetinde bulunmak üzere Kurul'dan izin almış
olmaları,
b) Aracı kurumların özsermayelerinin, Seri: V, No: 34 sayılı “Aracı Kurumların
Sermayelerinde ve Sermaye Yeterliliğine İlişkin Esaslar Tebliği”nin 7’nci maddesi
kapsamında hesaplanan tutardan az olmaması,
c) Banka ve sigorta şirketlerinin kendi mevzuatlarına göre sahip olmaları gereken
asgari ödenmiş sermayeye sahip olmaları,
d) Kurucuların kendi özel mevzuatları ve sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde
faaliyetlerinin tamamen veya belirli faaliyet alanları itibariyle sürekli veya son bir
yıl içinde 1 ay veya daha fazla süreyle geçici olarak durdurulması kararı
verilmemiş olması,
e) Kurucuların yetkililerinin, müflis olmamaları ve zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet,
emniyeti suistimal, sahtecilik, hırsızlık, dolandırıcılık, istihsal kaçakçılığı hariç
kaçakçılık gibi yüzkızartıcı suçlardan dolayı veya kendi özel mevzuatları ve
sermaye piyasası mevzuatına aykırılıktan dolayı mahkumiyet kararlarının
bulunmamış olması,
f) Kurucuların yetkililerinin 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 282’nci maddesinde
düzenlenen suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçundan ve 3713
sayılı Terörle Mücadele Kanununun 8’inci maddesinin birinci fıkrasında
düzenlenen terörün finansmanı suçundan mahkum olmamış olmaları,
gerekir.
4.2.6.3. Asgari Fon Tutarı
Fonların kuruluşta asgari fon tutarı 2012 yılı için 4.807.000 TL’ndan az olamaz. Bu tutar
her yıl ilan edilen yeniden değerleme katsayısı oranı dikkate alınarak belirlenir.
4.2.6.4. Fon İçtüzüğünün Hukuki Niteliği
Fon içtüzüğü, katılma belgesi sahipleri ile kurucu, saklayıcı ve yönetici arasında fon
portföyünün inançlı mülkiyet esaslarına göre saklanmasını, vekalet akdi hükümlerine
______________________________________________________________________
TSPAKB
219
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
göre yönetimini ve garantili fonlarda kurucunun kurduğu fona garantör olması halinde
garantiye ilişkin esasları konu alan genel işlem şartlarını içeren iltihaki bir sözleşmedir
4.2.6.5. Katılma Belgeleri
Katılma belgesi, belge sahibinin kurucuya karşı sahip olduğu hakları taşıyan ve fona kaç
pay ile katıldığını gösteren kıymetli evrak niteliğinde bir senet olup kaydi değer olarak
tutulur. İçtüzüğünde kurucu dışındaki aracı kuruluşlarca serbestçe alım satımı öngörülen
A tipi yatırım fonlarının katılma belgeleri menkul kıymet sayılır.
4.2.6.6. Katılma Belgelerinin Fiyatları ve Pay Değeri
Katılma belgesi, temsil ettiği değerin tam olarak nakden ödenmesi şartıyla satılabilir.
Katılma belgelerinin itibari değeri yoktur. Fon pay değeri fon toplam değerinin
tedavüldeki katılma belgelerinin kapsadığı pay sayısına bölünmesiyle elde edilir.
A tipi fonlar ile likit fonlar ve kısa vadeli tahvil ve bono fonları dışındaki B tipi fonlarda,
katılma payı alım-satımlarında içtüzük hükümleri uyarınca verilen alım-satım emirleri,
emrin verilmesini takip eden ilk hesaplamada bulunacak pay fiyatı üzerinden yerine
getirilir. İçtüzüklerinde hüküm bulunmak kaydıyla aynı gün içinde iki fiyat açıklanabilir.
Diğer fon türlerinden farklı olarak, serbest yatırım fonlarının pay fiyatları en az ayda bir
kere hesaplanmak ve fon yatırımcılarına bildirilmek zorundadır. Bu fonların
içtüzüklerinde katılma paylarının fona iadesi için pay fiyatlarının ilan süresinden daha
farklı ve uzun süreler belirlenebilir. Garantili yatırım fonlarının ve koruma amaçlı yatırım
fonlarının pay fiyatları en az ayda iki kere hesaplanmak ve ilan edilmek zorundadır.
4.2.6.6.1. Katılma Belgelerinin Alım-Satımı
Katılma belgesi sahipleri belgelerini fon içtüzüklerinde belirlenen esaslara göre fona iade
etmek suretiyle paraya çevirebilirler. Ayrıca içtüzüğünde hüküm bulunmak şartı ile fon
kurucusunun talebi ve Borsa'nın uygun görmesi üzerine menkul kıymet niteliği verilen
fonların katılma belgeleri Borsa'da işlem görebilir.
Özel fon katılma belgeleri borsada işlem göremezler, bu katılma belgelerinden fona geri
dönenler ancak başlangıçta içtüzükte belirlenen kişi ve kuruluşlara satılabilir.
4.2.6.6.2. Katılma Belgesi Alım Satımına Aracılık
Borsa’da işlem görmeyen katılma paylarının, aracılık amacıyla borsa dışında alım satımı
fon içtüzüklerinde hüküm bulunması kaydıyla mümkündür. Bu durumda kurucu dışında
fon katılma paylarının alım satımına aracılık edecek aracı kuruluşların Kurulca uygun
görülecek yöntemlerle kamuya duyurulması zorunludur. Özel sektör borçlanma
araçlarına yatırım yapan garantili ve koruma amaçlı yatırım fonları ile serbest yatırım
fonlarının katılma paylarının satışına aracılık edecek kurumların bu konuda yeterli bilgi
ve deneyime sahip satış personeli istihdam etmeleri ve söz konusu fon katılma payı
satışlarının bu satış personeli tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Serbest
yatırım fonlarının katılma paylarının alım satımı konusunda yetkili kuruluşlar, satış
yapılan yatırımcıların bu Tebliğde belirlenen nitelikli yatırımcı vasıflarını haiz olduklarına
dair bilgi ve belgeleri temin etmek ve düzenli olarak tutmakla yükümlüdürler.
Özel sektör borçlanma araçlarına yatırım yapan garantili ve koruma amaçlı yatırım
fonlarının katılma payı satışının gerçekleştirilmesinde, yatırımcılardan fon izahnamesi ve
______________________________________________________________________
TSPAKB
220
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
sirkülerinin okunup anlaşıldığı ve risklerin algılandığı bilgisini de içeren yazılı pay alım
talimatları alınır.
Borsa’da işlem görmeyen katılma paylarının, aracılık amacıyla borsa dışında alım satımı
fon içtüzüklerinde hüküm bulunması kaydıyla mümkündür. Bu durumda kurucu dışında
fon katılma paylarının alım satımına aracılık edecek aracı kuruluşların Kurulca uygun
görülecek yöntemlerle kamuya duyurulması zorunludur. Serbest yatırım fonlarının
katılma paylarının satışına aracılık edecek kurumların bu konuda yeterli bilgi ve
deneyime sahip satış personeli istihdam etmeleri ve söz konusu fon katılma payı
satışlarının bu satış personeli tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Serbest
yatırım fonlarının katılma paylarının alım satımı konusunda yetkili kuruluşlar, satış
yapılan yatırımcıların Tebliğde belirlenen nitelikli yatırımcı vasıflarını haiz olduklarına dair
bilgi ve belgeleri temin etmek ve düzenli olarak tutmakla yükümlüdürler.
Borsa’da işlem görmeyen anonim şirketlerin hisse senetlerine ve borsada işlem
görmeyen borçlanma araçlarına yatırım yapan fonların kurucuları, fon katılma
belgelerinin geri dönüşlerinde gerekli likiditenin sağlanmasından sorumludur. Bu
kapsamda geri dönen katılma belgeleri kurucu tarafından kendi portföyüne alınabilir.
Kurucu ayrıca söz konusu fonların portföylerinin büyütülmesi ve çeşitlendirilmesi
amacıyla da fon katılma belgelerini kendi portföyüne alabilir.
Kurucu tarafından katılma belgelerinin fon adına alım satımı esastır. Kurucu ve/veya
yönetici tarafından gerekli görülmesi halinde fon katılma belgeleri fonun toplam pay
sayısının %20’sini aşmayacak şekilde kendi portföylerine dâhil edilebilir. Kurucu ve
yönetici tarafından kendi portföylerine alınabilecek katılma belgelerine ilişkin sınırlamalar
borsada işlem görmeyen anonim şirketlerin hisse senetlerine ve borsada işlem
görmeyen borçlanma araçlarına yatırım yapan fonlar ile serbest yatırım fonları için
uygulanmaz.
Aracılık amacıyla katılma belgelerinin borsa dışında alım satımı için, kurucu ile alım
satımı gerçekleştirecek kuruluşlar arasında alım-satıma aracılık sözleşmesi yapılması
zorunludur.
Alım-satıma aracılık sözleşmesinde asgari şu hususların bulunması gerekir;
a) Sözleşmenin tarafları ile katılma belgeleri sözleşmeye konu olan fonun adı,
b) Sözleşmenin süresi,
c) Katılma belgelerinin alım-satımına aracılık edecek kuruluşlara ödenecek ücret ve
ödeme biçimi,
ç) Katılma paylarının alım-satım esasları,
d) Günlük alım-satım sonuçlarının fona bildirilme esasları,
e) Kurul tarafından gerekli görülecek diğer hususlar.
4.2.6.7. Yatırım Fonlarının Yönetimi
Yatırım fonunun mal varlığı, kurucunun Kanun’dan, ilgili tebliğden ve fon içtüzüğünden
doğan yükümlülüklerini yerine getirmesi ve sorumluluğunu karşılaması dışında hiçbir
amaçla kullanılamaz. Fon malvarlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü
şahıslar tarafından haczedilemez.
4.2.6.8. Fonların Yapabilecekleri Diğer İşlemler
Fonlar aşağıdaki işlemleri yapabilirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
221
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
a) Fon portföyüne riskten korunma ve/veya yatırım amacıyla döviz, kıymetli madenler,
faiz, finansal göstergeler ve sermaye piyasası araçları üzerinden düzenlenmiş opsiyon
sözleşmeleri, forward, finansal vadeli işlemler ve vadeli işlemlere dayalı opsiyon işlemleri
dâhil edilebilir. Vadeli işlem sözleşmeleri nedeniyle maruz kalınan açık pozisyon tutarı
fon toplam değerini aşamaz. Portföye alınan vadeli işlem sözleşmelerinin fonun yatırım
stratejisine ve karşılaştırma ölçütüne uygun olması zorunludur. Karşılaştırma ölçütü
belirlemeksizin opsiyon sözleşmeleri ve mala dayalı vadeli işlem sözleşmeleri garantili
yatırım fonlarının ve koruma amaçlı yatırım fonlarının portföyüne hem koruma hem de
yatırım amaçlı olarak alınabilir.
Garantili yatırım fonları ve koruma amaçlı yatırım fonları tarafından, vade ve diğer
sözleşme koşulları açısından borsada işlem gören eşdeğerlerinin bulunmaması halinde,
borsa dışından, ters repo sözleşmelerine taraf olunabilir; bu bendin birinci paragrafında
belirtilen gösterge ve varlıklar ile mala ve ekonomik göstergelere dayalı vadeli işlem ve
opsiyon sözleşmeleri satın alınabilir ve Kurulca uygun görülen diğer sermaye piyasası
araçlarına yatırım yapılabilir. Garantili yatırım fonları ve koruma amaçlı yatırım fonları
tarafından borsa dışında yabancı kurumlarla yapılan ters repo sözleşmelerine ancak
Kurul düzenlemeleri uyarınca ters repo sözleşmelerine konu olabilecek menkul
kıymetlere eşdeğer yabancı menkul kıymetler konu olabilir.
Garantili yatırım fonlarının ve koruma amaçlı yatırım fonlarının borsa dışında taraf
oldukları sözleşmeler aşağıda yer verilen esaslara tabidir:
1) Sözleşmelerin, alt fonların yatırım amacına uygun olması zorunludur.
2) Sözleşmelerin karşı tarafları ancak Türkiye’de derecelendirme faaliyetinde bulunması
Kurulca kabul edilen derecelendirme kuruluşları tarafından yatırım yapılabilir seviyeye
denk gelen derecelendirme notu verilmiş mali kuruluşlar olabilir.
3) Sözleşmelerin herhangi bir ilişkiden etkilenmeyecek şekilde objektif koşullarda
yapılması ve adil bir fiyat içermesi zorunludur. Sözleşmelerin bu ilkelere uygunluğunun
temini için uygulanacak güvenilir yöntemler ve sözleşmelerle ilgili genel ilkeler alt fon
izahnamelerinde belirlenir ve kamuya açıklanır.
4) Sözleşmelerin alt fonun fiyat açıklama dönemlerinde makul değeri üzerinden nakde
dönüştürülebilir olması zorunludur.
Garantili yatırım fonları ve koruma amaçlı yatırım fonlarının alt fonlarının portföylerine
borsa dışından alınan sözleşmelerin bu bendin üçüncü paragrafının (2) ve (4) nolu alt
bentlerinde sayılan niteliklere uygunluğunu tevsik edici tüm bilgi ve belgeler,
sözleşmelerin portföye dâhil edilmelerini takip eden 10 işgünü içinde Kurula gönderilir.
Gerekli nitelikleri taşımadığı Kurulca tespit edilen sözleşmeler fon portföyünden
çıkarılarak Kurul düzenlemelerine uygun olan sözleşmeler portföye dâhil edilir.
Sözleşmelerin portföyden çıkarılması nedeniyle doğan masraf ve zararlar fon
malvarlığına yansıtılamaz. Opsiyon sözleşmesine ilişkin imzaların opsiyonun alt fon
portföyüne alınmasını müteakip en geç bir ay içerisinde tamamlanması ve opsiyon
sözleşmesinin imza tarihinden itibaren 5 yıl süreyle kurucu veya yönetici nezdinde
saklanması zorunludur.
Garantili yatırım fonlarının ve koruma amaçlı yatırım fonlarının portföylerine alınan
opsiyon sözleşmeleri ve Kurulca uygun görülen diğer sermaye piyasası araçları nedeniyle
maruz kalınan toplam risk tutarı fon toplam değerini aşamaz.
b) Fonlar, katılma payları geri dönüşlerinde oluşan nakit ihtiyacını karşılamak amacıyla
portföylerinde yer alan repo işlemine konu olabilecek menkul kıymetlerin rayiç bedelinin
%10’una kadar İMKB repo ve ters repo piyasasında repo yapabilirler
______________________________________________________________________
TSPAKB
222
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
c) Fon varlığının %10’unu geçmemek üzere fon hesabına kredi almasına Kurul’ca izin
verilebilir. Bu takdirde kredinin alınması ve geri dönmesi aşamalarında Kurul’a bilgi
verilir.
d) Fon portföyüne aracı kuruluş ve ortaklık varantları dahil edilebilir. Aracı kuruluş ve
ortaklık varantlarına yapılan yatırımların toplamı fon portföyünün %15’ini geçemez.
Ayrıca, aynı varlığa dayalı olarak çıkarılan aracı kuruluş ve ortaklık varantlarının toplamı
fon portföyünün %10’unu, tek bir ihraççı tarafından çıkarılan aracı kuruluş
varantlarının/ortaklık varantlarının toplamı ise fon portföyünün %5’ini geçemez. Fonun
açık pozisyonunun hesaplanmasında, varantlar ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda
taraf olunan aynı varlığa dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde alınan ters pozisyonlar
netleştirilir.
e) Fon portföyüne, Kurulun Seri:V, No:7 sayılı Menkul Kıymetlerin Geri Alma veya Satma
Taahhüdü ile Alım Satımı Hakkında Tebliğinde belirtilen banka bonoları ve varlığa dayalı
menkul kıymetler dahil olmak üzere menkul kıymetler borsaları veya teşkilatlanmış diğer
piyasalarda işlem gören veya borsada tescil edilmiş olan borçlanma senetlerinin konu
edildiği borsada veya borsa dışında taraf olunan ters repo sözleşmelerinin dahil edilmesi
mümkündür. Borsa dışında taraf olunan ters repo sözleşmelerinin karşı tarafının Kurulca
belirlenen nitelikleri taşıması zorunludur. Borsa dışında taraf olunan ters repo
sözleşmeleri çerçevesinde karşı taraftan alınan ters repoya konu varlıkların İMKB Takas
ve Saklama Bankası A.Ş.’de fon adına açılmış olan bir hesapta saklanması
gerekmektedir.
Borsa dışında taraf olunan ters repo işlemlerine fon portföyünün en fazla %10’una kadar
yatırım yapılabilir.
Fon, yukarıda (b) bendinde yer alan esaslar çerçevesinde, Kurulun Seri:V, No:7 sayılı
Menkul Kıymetlerin Geri Alma veya Satma Taahhüdü ile Alım Satımı Hakkında Tebliğinde
belirtilen banka bonoları ve varlığa dayalı menkul kıymetler dahil olmak üzere menkul
kıymetler borsaları veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören veya borsada tescil
edilmiş olan borçlanma senetlerinin konu edildiği borsada veya borsa dışında repo
sözleşmelerine taraf olabilir.
Borsa dışı repo-ters repo işlemlerinin vade ve faiz oranı Kurulun Seri: V, No: 7 sayılı
Menkul Kıymetlerin Geri Alma veya Satma Taahhüdü ile Alım Satımı Hakkında Tebliğinin
6 ncı maddesi çerçevesinde belirlenir. Şu kadar ki; faiz oranının belirlenmesi, borsada
işlem gören benzer vade yapısına sahip sözleşmelerin faiz oranları dikkate alınmak
üzere, fon kurulunun sorumluluğundadır. Bu itibarla borsa dışında repo-ters repo
sözleşmelerine taraf olunması durumunda en geç sözleşme tarihini takip eden işgünü
içinde fonun sürekli bilgilendirme formunda ve KAP’ta sözleşmeye konu edilen kıymet ve
sözleşmenin vadesi, faiz oranı, karşı tarafı ve karşı tarafın derecelendirme notu hakkında
kamuya bilgi verilmesi gerekmektedir. Söz konusu sözleşmelere ilişkin bilgi ve belgeler
ayrıca kurucu veya yönetici merkezinde sözleşme tarihini müteakip 5 yıl süreyle
muhafaza edilir.
Borsa dışı repo-ters repo sözleşmelerinin değerlemesine ilişkin esaslar piyasa fiyatını en
doğru yansıtacak şekilde fon kurulu tarafından belirlenerek yazılı karara bağlanır.
Yabancı menkul kıymet fonları tarafından, repo-ters repo sözleşmelerine konu olabilecek
menkul kıymetler ve söz konusu kıymetlerin saklamasına ilişkin hükümler hariç olmak
üzere yukarıda belirtilen esaslar çerçevesinde yurt dışı piyasalarda borsa dışı repo-ters
repo sözleşmelerine taraf olunabilir. Repo-ters repo sözleşmelerinin karşı tarafının Kurul
tarafından kabul edilen derecelendirme kuruluşları tarafından verilmiş “ihraççı notu”
(issuer rating) nun asgari olarak yatırım yapılabilir seviyede olması gerekir. Fon kurulu,
______________________________________________________________________
TSPAKB
223
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
repo-ters repo sözleşmelerinde
belirlenmesinden sorumludur.
uygulanacak
faiz
oranının
adil
bir
şekilde
g) Borsada işlem gören dış borçlanma araçlarının, borsa dışında yapılacak işlemler ile fon
portföyüne dahil edilmesi veya fon portföyünden çıkartılması mümkündür.
Borsada veya borsa dışında yapılan işlemler ile fon portföyüne dahil edilen dış borçlanma
araçlarının değerlemesine ilişkin esaslar piyasa fiyatını en doğru yansıtacak şekilde fon
kurulu tarafından belirlenerek yazılı karara bağlanır.”
Serbest yatırım fonları yukarıda açıklanan işlemleri, belirtilen sınırlamalara tabi
olmaksızın fon içtüzüklerinde yer alacak yatırım stratejileri ve limitleri dahilinde
gerçekleştirebilirler.
4.2.6.9. Fonlara Uygulanan Ücret ve Komisyonları Kamuya Açıklanması
ve Fon Yönetim Ücretinin Üst Sınırının Belirlenmesi
Yatırım fonlarına uygulanan yönetim ücreti ile giriş ve çıkış komisyonlarının kurucunun
resmi internet sitesinde yatırımcıların kolaylıkla ulaşabileceği şekilde ilan edilmesi
gerekmektedir. Yapılan açıklamada, günlük ve yıllık yönetim ücreti oranları ile giriş ve
çıkış komisyonlarının hangi şartlar dahilinde yatırımcılardan tahsil edileceği bilgilerine
ayrıntılı olarak yer verilmelidir.
Kurul yatırım fonlarına uygulanan yönetim ücretleri için üst sınır belirleyebilir. Bu
kapsamda Kurul tarafından yapılan belirlemeye göre;
a) Likit fonlara;
- 01.11.2011 – 31.12.2011 tarihleri arasında günlük en fazla milyonda
yetmişbeş,
- 01.01.2012 – 31.12.2012 tarihleri arasında günlük en fazla yüzbinde üç,
b) Kısa vadeli tahvil ve bono fonları, endeks fonlar ile koruma amaçlı ve
garantili fonlara;
- 01.11.2011 – 31.12.2011 tarihleri arasında günlük en fazla yüzbinde on,
- 01.01.2012 – 31.12.2012 tarihleri arasında günlük en fazla yüzbinde altı,
c) Diğer fonlara;
- 01.11.2011 – 31.12.2011 tarihleri arasında günlük en fazla yüzbinde on,
- 01.01.2012 – 31.12.2012 tarihleri arasında günlük en fazla yüzbinde on,
oranlarında yönetim ücreti uygulanabilir. İçtüzüklerinde/izahnamelerinde bu orandan
daha yüksek oranda yönetim ücreti belirlenmiş olan fonlar için, bu dönemlerde herhangi
bir içtüzük/izahname değişikliğine gidilmeden yukarıda belirtilen oranlarda yönetim
ücreti uygulanması gerekmektedir.
Serbest fonlar, yukarıda belirlenen sınırlamaya tabi değillerdir.
4.2.6.10.
Fonun Sona Ermesi
Kurucunun iflası veya tasfiyesi halinde Kurul, fonu uygun göreceği başka bir kuruluşa
tasfiye amacıyla devreder. Saklayıcı kurumun iflası halinde, kurucu fon varlığını Kurulca
uygun görülecek başka bir kuruluşa devreder.
______________________________________________________________________
TSPAKB
224
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İflas veya tasfiye durumları dışında fonun başka bir kurucuya devri ancak Kurulun
uygun görüşünün alınması kaydıyla mümkündür.
Kurucu değişikliği içtüzük değişikliği gerektirdiği için, bu konuda Tebliğin gerektirdiği
yükümlülükler 30 gün içinde yerine getirilir ve bu içtüzük değişikliği en yüksek tiraja
sahip beş gazetenin üçünde iki gün süreyle ilan edilir.
Kurucu değişikliğinin öncesinden kaynaklanan mevzuata aykırılıklardan her iki kurucu da
müteselsilen sorumludur.
Bu durumdan başka aşağıdaki nedenler de fonun sona ermesine yol açar.
a) Fon içtüzüğünde bir süre öngörülmüş ise bu sürenin sona ermesi,
b) Fon süresiz ise kurucunun Kurulun uygun görüşünü aldıktan sonra 6 ay öncesinden
feshi ihbar etmesi,
c) Kurucunun fon kurma koşullarını kaybetmesi,
d) Kurucunun mali durumunun zayıflaması, fonun kendi maliyetlerini karşılayamaz
durumda olması ve benzer nedenlerle fonun devamının yatırımcıların yararına
olmayacağının Kurulca tespit edilmiş olması.
Ayrıca endeks fonlarda, ay sonları itibarıyla son üç aylık dönemde endeks fonun birim
pay değeri ile baz alınan endeksin değeri arasındaki korelasyon katsayısının, fon
içtüzüğünde belirtilen korelasyon katsayısının altına düşmesi halinde Kurul, sözkonusu
fonun tasfiyesini veya türünün değiştirilmesini isteyebilir.
Fon mal varlığı, fon içtüzüğündeki ilkelere göre tasfiye edilir ve tasfiye bakiyesi katılma
belgesi sahiplerine payları oranında dağıtılır. Fesih anından itibaren hiçbir katılma belgesi
ihraç edilemez ve geri alınamaz.
4.2.6.11. Yatırım Fonlarına İlişkin Mali Tablolar ve Raporlama
Menkul Kıymetler Yatırım Fonlarınca düzenlenecek, mali tablolar ile raporların
hazırlanması ve ilgililere sunulmasına ilişkin ilke ve kurallara Sermaye Piyasası
Kurulunun Seri:XI, No:6 Sayılı Menkul Kıymetler Yatırım Fonları Mali Tabloları ve
Raporlarına İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ”de yer verilmektedir.
Bu düzenlemelerin ayrıntılarına MUHASEBE, DENETİM VE ETİK KURALLAR başlıklı
bölümün ilgili kısımlarında yer verilmiştir.
4.2.7. Borsa Yatırım Fonları
Sermaye piyasasında ürün çeşitliliğinin artırılması ve hisse senetleri ile yatırım fonlarının
avantajlarının bir araya getirilmesi ve yatırımcılara işlem kolaylığı ve esneklik sağlanması
amacıyla hazırlanan Seri:VII, No:23 “Borsa Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği” 13
Nisan 2004 tarih ve 25432 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Tebliğin amacı, borsa yatırım fonlarının kuruluşlarına, faaliyet ilke ve kurallarına, katılma
belgeleri ile bunların halka arzına ve kamunun aydınlatılmasına ilişkin esasları
düzenlemektir.
Borsa Yatırım Fonu, katılma belgeleri borsa pazarlarında işlem gören, fonun oluşturma
sürecine doğrudan katılan yetkilendirilmiş katılımcıların (SPK tarafından uygun görülen
aracı kurum ve bankalar) fon portföyünün kompozisyonunu yansıtacak biçimde,
portföyde bulunan menkul kıymet ve nakdi bir araya getirerek karşılığında fon katılma
belgesi alabildiği ya da en az asgari işlem birimine karşılık gelen fon katılma belgelerini
saklamacı kuruluşa iade edip karşılığında fonun içindeki menkul kıymetlerin payına
______________________________________________________________________
TSPAKB
225
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
düşen kısmını alabildiği, riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet esaslarına göre portföy
işletmek amacıyla kurulan malvarlığıdır.
Borsa yatırım fonları, endeks fon şeklinde kurulabilir. Fon, Kurul tarafından uygun
görülen bir endeksi baz alarak endeks kapsamındaki menkul kıymetlere, bu menkul
kıymetlerin endeksteki ağırlıklarını dikkate alarak yatırım yapabilir. Endeks Fon olarak
kurulabilen borsa yatırım fonları, portföyünün en az %80’i devamlı olarak baz alınan ve
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen bir endeks kapsamındaki menkul
kıymetlerden oluşan ve Tebliğin ekinde yer alan formüle uygun olarak yapılan
hesaplama çerçevesinde, baz alınan endeksin değeri ile fonun birim pay değeri
arasındaki korelasyon katsayısı en az %90 olacak şekilde, baz alınan endeksi takip
etmek üzere kurulur.
Fon, baz alınan endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin tümünden kopyalama yoluyla
veya seçilen bir kısmından örnekleme yoluyla oluşturulabilir.
Yatırımcının talebi halinde, fon katılma belgeleri yetkili bir saklama kuruluşuna teslim
edilmek suretiyle fonun içindeki menkul kıymetler ile değiştirilebilir. Bu süreç, fon
katılma belgelerinin saklamacı kuruluşa teslim edilerek karşılığında söz konusu katılma
belgelerine tekabül eden menkul kıymet ve nakdin teslim alınması yoluyla
gerçekleştirilmektedir. Benzer bir biçimde, bir işlem biriminin içindeki menkul
kıymetlerin yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından saklamacı kuruluşa teslim edilmesi
suretiyle yeni katılma belgelerinin oluşturulması ve bu katılma belgelerinin borsada
satılması mümkündür.
4.2.7.1. Katılma Belgelerinin Halka Arzı
Kurucu tarafından en az Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliğinin 20’nci maddesinde
belirtilen asgari fon tutarı kadar fona avans konulması ve/veya söz konusu tutar kadar
borsa dışında süreli bir halka arz gerçekleştirilmesi yoluyla oluşturulur.
Halkın arzın süresi 2 iş gününden az 30 iş gününden fazla olamaz. Bu süre Kurul’dan
uygun görüş almak suretiyle uzatılabilir.
Kurucunun fona avans tahsis etmesi durumunda, bu avansla fon portföyü en geç üç gün
içinde içtüzük hükümlerine göre kurucu tarafından oluşturulur.
Borsa fonu katılma belgelerinin kayda alınması için kurula yapılan başvurular sonucunda
Kurul tarafından kayda alınan katılma belgeleri, kurucunun Borsaya başvurması halinde,
İMKB mevzuatı çerçevesinde, Borsanın uygun göreceği ilgili pazarda işlem görür.
Borsa Fonlarının ilk halka arzında, halka arz edilecek katılma belgelerinin halka arz
yoluyla satılmasının ve satılamayan kısmının tamamının bedeli satış süresi sonunda tam
ve nakden ödenerek satın alınmasının taahhüt edilmesine ilişkin olarak, Kurulun aracılık
faaliyetleri ve aracı kuruluşlara ilişkin düzenlemelerine uygun olarak aracılık yüklenimi
sözleşmesinin imzalanması zorunludur.
4.2.7.2. Borsa Yatırım Fonlarının İşleyiş Esasları ve Katılma Belgeleri
Borsa fonlarının birincil piyasa işlemleri yetkilendirilmiş katılımcılarla saklamacı kuruluş
arasında yeni fon katılma belgelerinin oluşturulması ve fon katılma belgelerinin, geri
alınması süreçlerinin ayni olarak gerçekleştirildiği işlemlerden oluşur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
226
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Fon katılma belgelerinin oluşturulma sürecinin ardından, yetkilendirilmiş kurumlar
aracılığıyla elde edilen yeni oluşturulan fon katılma belgelerinin, borsada alım satıma tabi
tutulması fonun ikincil piyasa işlemlerini oluşturur.
Tedavülde bulunan katılma belgesi sayısının artırılmak istenmesi halinde, belirlenen fon
tutarını aşmamak kaydıyla, fon portföyünün kompozisyonunu yansıtacak şekilde, fon
portföyünde yer alan menkul kıymet ve nakdi nakdi bir araya getiren yetkilendirilmiş
katılımcı, bunları saklamacı kuruluşa teslim ederek asgari işlem miktarı ve katları kadar
yeni fon katılma belgesi oluşturur.
Fon katılma belgelerinin tümünü veya bir kısmını elinden çıkarmak isteyen
yetkilendirilmiş katılımcı, en az bir asgari işlem limiti oluşturur ve söz konusu katılma
belgelerini saklamacı kuruluşa teslim eder.
Fon katılma belgelerinin geri alımını gerçekleştirmek ve yeni fon katılma belgeleri
oluşturmak üzere yetkilendirilmiş katılımcı veya katılımcılar ile kurucu arasında sözleşme
imzalanır ve söz konusu yetkilendirilmiş katılımcılar izahnamede belirtilir.
Yetkilendirilmiş katılımcılar, fon katılma belgelerinin oluşturulması ve geri alınması
işlemlerini asgari işlem birimini oluşturan bloklar halinde gerçekleştirir. Asgari işlem
biriminin miktarı Sermaye Piyasası Kurulunun ve saklamacı kuruluşun uygun görüşü
alınarak kurucu tarafından belirlenir ve fon iç tüzüğünde yer alır.
Her bir fon katılma belgesinin net aktif değeri ve işlem fiyatı olmak üzere iki ayrı değeri
bulunur. Net aktif değer; katılma belgesi sahiplerinin adına fona dahil edilen menkul
kıymet portföyünün ve/veya fonun yatırım yaptığı diğer varlıkların toplam değerine
alacakların eklenip borçların düşülmesi suretiyle bulunan tutarı ifade eder. Net aktif
değerin mevcut katılma belgesi sayısına bölünmesi sonucunda pay başına net aktif
değer bulunur. İşlem fiyatı ise, borsada işlem gününde gerçekleşen son fiyattır.
Borsa fonu katılma belgesi, belge sahibinin kurucuya karşı sahip olduğu hakları taşıyan
ve fona kaç pay ile katıldığını gösteren menkul kıymet niteliğinde bir senet olup, kaydi
değer halinde tutulur.
4.2.7.3. Kamuyu Aydınlatma
Baz alınan endeksin ve fon portföyünün kamuya açıklanma periyotları ve zamanlamaları
konusunda ayrıntılı bilgilerin izahnamede yer alması zorunludur.
4.2.8. Konut Finansmanı
Konut finansmanı, konut edinmeleri amacıyla tüketicilere kredi kullandırılması,
konutların finansal kiralama yoluyla tüketicilere kiralanması, sahip oldukları konutların
teminatı altında tüketicilere kredi kullandırılmasıdır. Bu kapsamdaki kredilerin yeniden
finansmanı amacıyla kullandırılan krediler de konut finansmanı kapsamındadır.
Konut finansmanı kuruluşları konut finansmanı amacıyla doğrudan tüketiciye kredi
kullandıran ya da finansal kiralama yapan bankalar ile Bankacılık Düzenleme ve
Denetleme Kurumu tarafından konut finansmanı faaliyetinde bulunması uygun görülen
finansal kiralama şirketleri ve finansman şirketleridir.
Hazine Müsteşarlığı konut finansmanına ilişkin sigorta sözleşmeleri ile ilgili usul ve
esasları Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği'nin, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
______________________________________________________________________
TSPAKB
227
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
ise konut finansmanı kapsamındaki kredilerin yeniden finansmanına ilişkin usul ve
esasları Türkiye Bankalar Birliğinin görüşlerini alarak belirlemeye yetkilidir.
Kurul, ihraç edilecek ipotekli sermaye piyasası araçlarının dayanağı veya teminatı olan
kredi ve finansal kiralama alacakları için, kredi açılması veya finansal kiralama
sözleşmesi yapılması, bu alacakların konut finansman fonu portföyüne alınması ya da
ipotek teminatlı menkul kıymetlere dayanak oluşturan teminat havuzuna dahil edilmesi
veya fon portföyüne alınan ya da teminat havuzuna dahil edilen alacakların yeniden
değerlenmesi aşamalarında, konut değerlemesinin gayrimenkul değerleme faaliyeti
konusunda yetki verilmiş kişi veya kurumlar tarafından yapılmış olmasını zorunlu
tutmaya yetkilidir.
4.2.8.1. Konut Finansmanı Fonu
Konut finansmanı fonu, ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetler (İDMK) karşılığında
toplanan paralarla, ipoteğe dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına inançlı mülkiyet
esaslarına göre oluşturulan malvarlığıdır. Fonun tüzel kişiliği yoktur, ancak malvarlığı
kurucunun mal varlığından ayrıdır.
Fon malvarlığı, ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetler itfa edilinceye kadar, başka
bir amaçla tasarruf edilemez, rehnedilemez, teminat gösterilemez, kamu alacaklarının
tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemez, ihtiyati tedbir kararı verilemez ve iflas
masasına dahil edilemez.
Kurul, fon portföyündeki varlıklara ilişkin kayıtların ayrı bir kayıt kuruluşu nezdinde de
tutulmasını zorunlu tutabilir.
4.2.8.2. Fon Kurucularının Nitelikleri, Kuruluş ve Portföydeki Varlıklara
İlişkin Esaslar, İflas ve Tasfiye
Fon kurmak isteyen kurucuların;
a) Kendi özel mevzuatları ve/veya sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde
sahip olmaları gereken kriterleri sağlamaları ve faaliyetlerinin, tamamen veya
belirli faaliyet alanları itibarıyla sürekli veya son 1 yıl içinde 1 ay veya daha
fazla süreyle geçici olarak sınırlandırılması veya durdurulması kararı verilmemiş
olması,
b) Yetkililerinin, müflis olmamaları ve zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, inancı
kötüye kullanma, sahtecilik, hırsızlık, dolandırıcılık, dolanlı iflas, istihsal
kaçakçılığı hariç kaçakçılık gibi yüzkızartıcı suçlardan dolayı veya kendi özel
mevzuatları ve sermaye piyasası mevzuatına aykırılıktan dolayı mahkumiyet
kararlarının bulunmamış olması,
gerekir.
Kurucu olacak aracı kurumların, Kurulun aracı kurumlara ilişkin düzenlemeleri ile birlikte
ayrıca;
a) Sermaye Piyasası Kanununda belirtilen sermaye piyasası faaliyetlerinde
bulunmak üzere (30 uncu maddesinin (a), (b), (c), (d), (e) ve (f) bentlerinde
tanımlanan sermaye piyasaları faaliyetlerin) Kuruldan izin almış olmaları,
b) Asgari özsermayelerinin, sahip olunan tüm yetki belgelerine karşılık gelen
asgari özsermaye tutarının en az 10 katı olması,
c) Sermaye yeterliliği tabanı tutarlarının olması gerekenin en az %30 fazla
olması,
gerekmektedir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
228
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Kurucu; Kurulca belirlenen standarda uygun olarak hazırlanan başvuru formu, fon
içtüzüğü ve başvuru formunda belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte Fonun kuruluşuna izin
verilmesi ve İDMK’lerin kayda alınması talebiyle Kurula başvurur. Kurul, BDDK’nin
denetim ve gözetimine tabi kuruluşların Fon kurmak üzere Kurula başvurmaları halinde
başvuran kuruluşun fon kurucusu olmasını engelleyecek bir hususun bulunup
bulunmadığına ilişkin olarak BDDK’nin görüşünü alır. Fonun kuruluş ve İDMK’lerin kayda
alınma başvuruları birlikte değerlendirilerek sonuçlandırılır. Kurul, başvuruların
elektronik ortamda yapılmasını isteyebilir. Başvurunun uygun görülebilmesi için ayrıca;
a) Fon kurulunun oluşturulmuş, fon denetçisinin ve bağımsız denetim
kuruluşunun atanmış, iç kontrol sisteminin kurulmuş, saklama, muhasebe, belge ve
kayıt sisteminin geliştirilmiş olması,
b) İpotekli konut kredileri ile İDMK’nin yönetimi için yeterli mekan, teknik
donanım ve örgütlenmenin sağlanmış, bunlara ilişkin insan kaynaklarının belirlenmiş
olması,
c) Fonun kuruluşu ve yönetimine ilişkin olarak sermaye piyasası mevzuatında
belirlenen şartlara uyumun sağlanmış olması,
gereklidir.
Fon kurucuları, her fon için üç kişilik bir fon kurulu atar. En az bir fon kurulu üyesinin
bağımsız üye olması zorunludur. Fon kurulu, ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul
kıymetlerin sahiplerinin haklarını koruyacak şekilde fonu temsil eder ve yönetir. Fon
portföyüne alınan varlıkların kayıtlarının doğruluğundan ve bu varlıkların korunması ve
saklanmasından fon kurulu sorumludur. Fon kuruluna ilişkin şartlar ile fon varlıklarının
yönetimine ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenir.
Fon içtüzüğü, ipoteğe dayalı menkul kıymetlerin sahipleri, kurucu ve fon kurulu
arasında, fon portföyünün inançlı mülkiyet esaslarına göre saklanmasını ve vekalet akdi
hükümlerine göre yönetimini konu alan iltihaki bir sözleşmedir.
Fon portföyü farklı sınıflara ayrılarak bu sınıflar üzerine farklı haklar içeren ipoteğe dayalı
menkul kıymetler ihraç edilebilir. Farklı ipoteğe dayalı menkul kıymet ihraçları ile ihraç
edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetlerin sahiplerine verdiği haklara ilişkin esasların fon
içtüzüğünde belirlenmesi şarttır.
Kurul, portföydeki varlıkların değerleme esaslarına, fonun faaliyet ve yönetim ilkelerine,
birleşmesine, sona ermesine ve tasfiyesine, fon içtüzüğü, fon yönetim sözleşmesi ve
saklama sözleşmesinin kapsamına, değiştirilmesine, tescil ve ilanına ilişkin usül ve
esasları belirlemeye yetkilidir.
Kurucu veya fonun geri ödeme güçlüğüne düşmesi halinde Kurul, fonun yönetim ve
temsilinin Yatırımcıları Koruma Fonu veya atanacak diğer bir fon kurulu tarafından
yürütülmesine veya fonun başka bir kurucuya devredilmesine karar verebilir. Bu
durumda, kurucunun garanti vermiş olması halinde, ihraç edilen sermaye piyasası
araçlarının geri ödemelerinin fon malvarlığından karşılanamayan kısmının tam ve
zamanında yapılmasına ilişkin yükümlülüğü devam eder. Kurul, atanacak fon kuruluna
veya Yatırımcıları Koruma Fonuna bu fıkra kapsamındaki hizmetleri karşılığında fon
malvarlığından ödeme yapılması hususunda karar vermeye ve yapılacak ödemenin
hesaplanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.
Fon kurucusunun iflası veya tasfiyesi veya fon kurulu üyelerinin iflası halinde Kurul,
gerekli tedbirleri almaya yetkilidir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
229
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.2.8.3. İpoteğe Dayalı Menkul Kıymetler
İpoteğe dayalı menkul kıymet, fon portföyündeki varlıklar teminat gösterilerek ihraç
edilen borçlanma senedidir. İDMK, fon içtüzüğünde hüküm bulunmak şartı ile fon
kurulunun talebi ve ilgili borsanın uygun görmesi üzerine menkul kıymet borsalarında
işlem görebilir.
İDMK ihraçları, fon kurulu tarafından aşağıda belirtilen kriterlere göre farklı haklara
sahip olan sınıflardan oluşturulabilir.
a) Varlıkların vadesi,
b) Varlıkların anapara veya faiz ödeme zamanları, faiz türü,
c) Anapara veya faiz ödemelerinde öncelikler,
ç) Tasfiye prosedürüne ilişkin haklar,
d) Kredi riski,
e) Kurulca uygun görülecek diğer kriterler.
İDMK, farklı fiyat ve vadelerde ihraç edilebilir.
4.2.8.4. Varlık Finansmanı Fonu
Varlık finansmanı fonu, ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan
paralarla, varlığa dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına
göre oluşturulan malvarlığıdır. Varlık finansmanı fonu portföylerine alınabilecek varlıklar
Kurulca belirlenir.
Sermaye Piyasası Kanununun konut finansman fonunu düzenleyen 38/B maddesinin
birinci fıkrası (konut finansman fonunun tanımına ilişkin fıkra) dışındaki hükümleri, varlık
finansmanı fonları için de uygulanır.
4.3. Diğer Sermaye Piyasası Kurumları
Diğer sermaye piyasası kurumları; kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen,
sermaye piyasası araçlarının takas ve saklanması, derecelendirilmesi, ihraçcıların ve
sermaye piyasası kurumlarının denetlenmesi ile uğraşan kuruluşlar, yatırım
danışmanlığı, portföy yönetimi gibi sermaye piyasası faaliyetlerini yerine getiren
şirketler,varlık yönetim şirketleri, ipotek finansmanı kuruluşları, konut finansmanı
fonları, varlık finansmanı fonları, risk sermayesi yatırım fonları, risk sermayesi yatırım
ortaklıkları, vadeli işlemler aracılık şirketleri, sermaye piyasasında faaliyette bulunacak
gayrimenkul değerleme kurumları ve portföy saklama şirketleridir.
4.3.1. Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşları
Derecelendirme faaliyetine ve bu faaliyette bulunmak üzere Kurulca yetkilendirilecek
derecelendirme kuruluşlarına ilişkin esaslar Seri:VIII, No:51 sayılı “Sermaye Piyasasında
Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği ile
düzenlenmiştir.
Derecelendirme faaliyeti; kredi derecelendirmesi ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum
derecelendirmesi faaliyetlerini kapsar.
Kredi derecelendirmesi:
______________________________________________________________________
TSPAKB
230
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
a) İşletmelerin risk durumları ve ödeyebilirliklerinin,
veya
b) Borçluluğu temsil eden sermaye piyasası araçlarının anapara, faiz ve benzeri
yükümlülüklerinin vadelerinde karşılanabilirliğinin
derecelendirme kuruluşları tarafından bağımsız, tarafsız ve adil olarak değerlendirilmesi
ve sınıflandırılması faaliyetidir.
Kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi:
İşletmelerin Kurulca yayımlanan "Kurumsal Yönetim İlkeleri"ne uyumun derecelendirme
kuruluşları tarafından bağımsız, tarafsız ve adil olarak değerlendirilmesi ve
sınıflandırılması faaliyetidir.
Kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesinde bir bütün olarak tüm ilkelere
uyum ile pay sahipleri, kamuyu aydınlatma ve şeffaflık, menfaat sahipleri, yönetim
kurulu, ana bölümleri itibarıyla ayrı ayrı olmak üzere 1 ile 10 arasında derece notu
verilir. Bu değerler arasında kalan (iki haneye kadar) küsuratlı notlar tama iblağ
edilmeksizin kamuya açıklanır.
Derecelendirme yaptırılması ihtiyaridir. Ancak, Kurul tarafından
durumlarda derecelendirme yaptırılması zorunlu tutulabilir.
gerekli
görülen
Derecelendirme kuruluşları, işletmelerin talepleri olmaksızın derecelendirme yapabilirler.
Derecelendirme kuruluşları, talebe bağlı olmayan derecelendirme çalışması ve sonuçları
hakkında kamuya açıklama yapmadan önce ilgili işletmelere bilgi vermek zorundadırlar.
Derecelendirme çalışmasında işletmeler hakkında esas alınan bilgilere ilişkin olarak ilgili
işletme tarafından yapılan değerlendirmeler, derecelendirme kuruluşlarınca titizlikle
dikkate alınır.
Derecelendirme faaliyeti, Türkiye'de kurulan ve derecelendirme faaliyetinde bulunmak
üzere Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşları ile Türkiye'de derecelendirme
faaliyetinde bulunması Kurulca kabul edilen uluslararası derecelendirme kuruluşları
tarafından yapılır.
4.3.2. Gayrimenkul Değerleme Hizmeti Verecek Şirketler
Sermaye piyasası mevzuatına tabi ortaklıkların, sermaye piyasası mevzuatı uyarınca
değerleme yaptırmaları zorunlu tutulan işlemlerine ilişkin değerleme hizmeti vermek
üzere Kurulca listeye alınacak gayrimenkul değerleme şirketlerine ilişkin esaslar
Sermaye Piyasası Kurulunun Seri:VIII, No:35 sayılı “Sermaye Piyasası Mevzuatı
Çerçevesinde Gayrimenkul Değerleme Hizmeti Verecek Şirketlere ve Bu Şirketlerin
Kurulca Listeye Alınmalarına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ”de düzenlenmiştir.
4.3.2.1. Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği
Gayrimenkul değerleme uzmanlığı lisansına sahip olanlar, tüzel kişiliği haiz kamu
kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşu olan Türkiye Değerleme Uzmanları Birliğine üye
olmak için başvurmak zorundadırlar. Lisans sahibi, lisans almaya hak kazandığının
kendisine tebliğinden itibaren üç ay içinde gerekli başvuruyu yapmakla yükümlüdür.
Anılan yükümlülüğe uymayan kimselerin lisansı Kurulca iptal edilir.
Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği, gayrimenkul piyasasının ve gayrimenkul değerleme
faaliyetlerinin gelişmesini sağlamak üzere araştırmalar yapmak, eğitim ve sertifika
vermek, Birlik üyelerinin dayanışma ve mesleğin gerektirdiği özen ve disiplin içerisinde
______________________________________________________________________
TSPAKB
231
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
çalışmalarına yönelik meslek kurallarını ve değerleme standartlarını oluşturmak, haksız
rekabeti önlemek amacıyla gerekli tedbirleri almak, kendisine mevzuatla verilen veya
Kurulca belirlenen konularda düzenlemeler yapmak, yürütmek, denetlemek, Birlik
Statüsünde öngörülen disiplin cezalarını vermek, ilgili konularda üyeleri temsilen ilgili
kuruluşlarla işbirliği yapmak, mesleki gelişmeleri, idari ve yasal düzenlemeleri izleyerek
bu konuda üyeleri aydınlatmakla görevli ve yetkilidir.
Birlik, bölgesel ve ülke genelinde gayrimenkul değerleri konusunda istatistikler oluşturur
ve yayınlar. Konut finansmanı kapsamında yapılan değerlemelere ilişkin bilgilerin, Birlik
tarafından belirlenecek usul ve esaslara göre Birliğe iletilmesi zorunludur.
Birlik, alacağı kararlarda ve yapacağı düzenlemelerde, bu Kanuna, Kurul yönetmelik,
tebliğ ve kararlarına ve ilgili diğer mevzuata uymakla yükümlüdür.
Üyeler, Birlik Statüsüne ve Birlikçe alınacak kararlara uymak zorundadırlar.
Birliğin zorunlu organları, genel kurul, yönetim kurulu ve denetleme kuruludur.
Türkiye Değerleme Uzmanları Birliğinin organlarının seçimi, Birlik üyeleri tarafından bu
Kanunda öngörülen esaslar çerçevesinde gizli oyla ve yargı gözetimi altında
gerçekleştirilir.
Seçim yapılacak genel kurul toplantısından en az on beş gün önce, seçimlere katılacak
Birlik üyelerini ve temsilcilerini belirleyen liste, toplantının gündemini, yerini, gününü,
saatini ve çoğunluk olmadığı takdirde yapılacak ikinci toplantıya ilişkin hususları belirten
bir yazı ile birlikte üç nüsha olarak Yüksek Seçim Kurulunca belirlenecek Seçim Kurulu
Başkanı hakime tevdi edilir. Hakim gerekli incelemeyi yaparak listeyi ve diğer hususları
onaylar, bir sandık kurulu başkanı ve iki sandık kurulu üyesi ile bunlar için birer yedek
üye atar. Oy verme işlemi, gizli oy açık tasnif esasına göre yapılır. Seçim süresinin
sonunda seçim sonuçları tutanakla tespit edilip, sandık kurulu başkanı ve üyeleri
tarafından imzalanır. Tutanağın düzenlenmesinden itibaren iki iş günü içerisinde
seçimlere yapılacak her türlü itiraz hakim tarafından aynı gün incelenir ve kesin olarak
karara bağlanır.
Birliğin organları, gelirleri, giderleri ve çalışma esasları, üyeliğe kabul, üyelikten geçici ve
sürekli çıkarma esasları, Kurulun önerisi ve ilgili Bakanlığın uygun görüşü üzerine
Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Statüsünde düzenlenir. Birlik, Statünün
yürürlüğe girmesiyle tüzel kişilik kazanır. Kurul, Birliğin talebi üzerine ya da res'en
gerekli görülen hallerde, Birliğin görüşünü alarak, Statüde değişiklik yapılmasını ilgili
Bakanlığa teklif edebilir. Statü, bu teklifin ilgili Bakanlıkça uygun görülmesi ve Bakanlar
Kurulu kararı ile değiştirilebilir. Birlik ödentileri, Statüde belirlenen süre içinde
ödenmediği takdirde, Birlik tarafından icra yoluyla tahsil olunur. Birlik ödentilerinin
ödenmesine dair kararlar 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 68’inci maddesinde yazılı
resmi belge niteliğindedir.
Üyeler, Birlik Statüsüne ve Birlikçe alınacak kararlara uymak zorundadırlar.Bunlara
uymayan üyelere, Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği Yönetim Kurulunca 1.000 TL’den
5.000 TL’ye kadar para cezası verilir. Bu rakam her yıl yeniden değerleme oranında
artırılmaktadır. Buna göre Birlik 2012 yılında 1.360 TL’sından 6.796 TL’sına kadar idari
para cezası verebilecektir. Birlik, verdiği cezaları ilgiliye tebliğ eder ve tahsil ve gelir
kaydı için Yatırımcıları Koruma Fonu’na bildirir
______________________________________________________________________
TSPAKB
232
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Birliğin her türlü işlem ve hesapları Kurul tarafından denetlenir. Üyeliğe kabul
başvurusunun reddi, üyelikten geçici ve sürekli çıkarmaya ilişkin olarak Birliğin yetkili
organınca alınan karara karşı, kararın ilgiliye tebliğini izleyen on iş günü içerisinde Kurul
nezdinde itiraz edilebilir. İtiraza ilişkin olarak Kurulca verilecek kararlar kesindir.
4.3.3. İpotek Finansmanı Kuruluşları
İpotek finansmanı kuruluşları, münhasıran konut finansmanından kaynaklanan
alacakların devralınması, devredilmesi, devralınan alacaklardan oluşan varlıkların
yönetimi ve alacakların teminat olarak alınması suretiyle kaynak temini amacıyla
kurulan, sermaye piyasası kurumu niteliğini haiz anonim ortaklıklardır. İpotek
finansmanı kuruluşları faaliyetlerinin gerektirdiği risk yönetimi amaçlı işlemleri
yürütebilirler.
İpotek finansmanı kuruluşlarının nakden ve her türlü muvazaadan ari olarak ödenmiş
sermayeleri 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nda kalkınma ve yatırım bankaları için
öngörülen tutardan az olamaz. Kurucularının ve sermayelerinin veya oy haklarının
doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on veya daha fazlasını teşkil eden paylar ile bu
oranın altında olsa dahi yönetim kurullarına üye belirleme imtiyazı veren payların
sahiplerinin 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nda banka kurucu ortakları için aranan şartları
taşımaları zorunludur.
Konut finansmanından kaynaklanan alacakların ve diğer varlıkların teminat gösterilmesi
suretiyle ipotek finansmanı kuruluşlarından kaynak temin edilmesi halinde, teminat
gösterilen varlıklar, başka bir amaçla tasarruf edilemez, rehnedilemez, teminat
gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere üçüncü şahıslar
tarafından haczedilemez, ihtiyati tedbir kararı verilemez ve iflas masasına dahil
edilemez. Kurul, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun uygun görüşünü almak
suretiyle, teminat gösterilen varlıklara ilişkin kayıtların ayrı bir kayıt kuruluşu nezdinde
de tutulmasını zorunlu tutabilir.
İpotek finansmanı kuruluşlarının kuruluşuna, faaliyet ilke ve esaslarına, faaliyetler
itibarıyla izin esaslarına, tabi olacakları yükümlülüklere ilişkin hususlar, Bankacılık
Düzenleme ve Denetleme Kurulunun uygun görüşünü almak suretiyle, Kurul tarafından
belirlenir. İpotek finansmanı kuruluşlarının kuruluş ve faaliyet izni almak üzere Kurula
başvurması şarttır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun gözetim ve
denetimine tabi olan bir kuruluşun iştirak etmesi öngörülen ipotek finansmanı kuruluşları
için kuruluş izni alınmak üzere Kurula başvurulması halinde, kuruluş izni verilebilmesi
için Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun uygun görüşünün alınması
zorunludur.
4.3.3.1. İpotek Finansmanı Kuruluşlarının Tedrici Tasfiyesi
Sermaye Piyasası Kanununun 46’ncı maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca
yetkileri kaldırılan ipotek finansmanı kuruluşlarının tedrici tasfiyelerine Kurulca karar
verilebilir. Bu kurumların tasfiye işlemleri Yatırımcıları Koruma Fonu tarafından
yürütülür.
Tedrici tasfiyenin amacı, ipotek finansmanı kuruluşlarının mal varlığını işin niteliğine göre
aynen veya nakde çevirmek suretiyle elde edilen bedeli tahsis ederek tasfiye etmektir.
Tedrici tasfiye karar ve işlemlerinde 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 2004 sayılı İcra ve
İflas Kanunu ve diğer mevzuatın tasfiye ile ilgili hükümleri uygulanmaz. İpotek
______________________________________________________________________
TSPAKB
233
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
finansmanı kuruluşlarının tedrici tasfiyelerinin uygulama usul ve esasları Kurulca
belirlenir.
Tedrici tasfiye kararı verildikten sonra, ipotek finansmanı kuruluşunun yasal organlarının
görev ve yetkileri, tasfiye sonuçlanıncaya kadar Yatırımcıları Koruma Fonu tarafından
yerine getirilir. Ancak, Kurulun, gerektiğinde tedrici tasfiyeye gidilmesine karar
vermeksizin, bu kuruluşların doğrudan tasfiyesini isteme hakkı saklıdır.
Hakkında tedrici tasfiye kararı verilen ipotek finansmanı kuruluşunun ödemeleri durur ve
konut finansmanı fonları, varlık finansmanı fonları malvarlıkları ile varlık teminatlı
menkul kıymetler ve ipotek teminatlı menkul kıymetler teminat havuzları hariç tüm mal
varlığı üzerinde, bu karar tarihi itibarıyla sadece Fon tarafından tasarruf edilebilir. Fon,
ipotek finansmanı kuruluşunun aktif ve pasifini tespit eder. İpotek finansmanı
kuruluşunun, tasfiye kapsamında yer alan yükümlülüklerinden, nakit borçları, tedrici
tasfiye kararının verildiği tarihteki anapara ve işlemiş faizleri toplamı üzerinden
hesaplanır. İpotek finansmanı kuruluşunun tedrici tasfiye kararının verilmesinden sonra
vadesi gelen menkul kıymetlerinden doğan hak ve borçları da, vadeleri itibarıyla
belirlenir. İpotek finansmanı kuruluşunun, vadeli borçlarına vadeden, diğer borçlarına ise
tedrici tasfiye tarihinden itibaren 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin
Kanun'un 2’nci maddesinin üçüncü fıkrasında öngörülen kanuni temerrüt faizi yürütülür.
Mevzuat uyarınca ipotek finansmanı kuruluşu tarafından verilmiş teminatlar da, aktifin
hesabında dikkate alınır.
Fon, ipotek finansmanı kuruluşunun tasfiye kapsamında yer alan gerçek hak sahiplerini
ve alacak tutarlarını, Kuruldaki kayıtlar, ipotek finansmanı kuruluşunun kayıtları, bu
kuruluşun ilgili olduğu diğer resmi ve özel kurumların kayıtları ile güvenilir bulunan diğer
bilgi ve belgelere dayanarak tespit eder. İcra ve İflas Kanunu'nun 278, 279 ve 280’inci
maddelerinde yazılı hallerin varlığı halinde, Fon tarafından iptal davası açılabilir.
İpotek finansmanı kuruluşunun malvarlığı, tasfiyenin amacı kapsamında yer alan hak
sahiplerinin alacağının ödenmesinde kullanılır. Ancak, tasfiye bakiyesi bu alacakların
tamamının karşılanmasına yetmezse, ödemeler garameten yapılır. Bu alacaklar
tamamen karşılandıktan sonra artan kısımdan, öncelikle kamu alacakları ve kalandan
Fonun yaptığı tasfiye giderleri nedeniyle doğan alacağı ödenir. Bakiye, diğer alacaklılara
tahsis edilir. İpotek finansmanı kuruluşunun aktifleri, tasfiyenin amacı kapsamındaki hak
sahiplerinin alacaklarını, Fondan yapılan ödemeleri ve tasfiye giderlerini karşılamaya
yetmezse, Fon, Kurulun uygun görüşüyle ipotek finansmanı kuruluşunun iflasını
isteyebilir.
4.3.4. Vadeli İşlemler Aracılık Şirketleri
Vadeli işlemler aracılık şirketi münhasıran;
a) Borsada işlem gören mala dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri alım satımına
aracılık,
b) Borsada işlem gören kıymetli maden ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon
sözleşmelerinin alım satımına aracılık,
c) Borsada işlem gören her türlü türev araçların alım satımına aracılık,
d) Kurulun kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin esasları düzenleyen Tebliğ
kapsamındaki tanıtım aracılığı
faaliyetlerinden en az birini yürütmek üzre 06.04.2007 tarih ve 26485 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Seri:V, No:90 sayılı Vadeli İşlemler Aracılık
Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Tebliğde belirlenen şartları yerine
getirerek Kuruldan yetki belgesi almış şirkettir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
234
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Kuruldan yetki belgesi alan şirketler ilgili borsaya veya borsalara Borsa Üyelik Belgesi
almak üzere başvurmak zorundadırlar.
Şirketler, Kurulun aracılık faaliyetleri ve aracı kuruluşlara ilişkin düzenlemelerinde
belirtilen esaslar çerçevesinde yurt dışındaki piyasalarda türev araçların alım satımına
aracılık faaliyetinde bulunabilir.
4.3.4.1. Vadeli İşlem Aracılık Şirketinin Kuruluş Şartları
Kuruluş izni başvurularının Kurulca değerlendirilebilmesi için şirketin;
a) Anonim ortaklık şeklinde kurulması,
b) Hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olması,
c) Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması,
d) Kurucularının vadeli işlemler aracılık şirketi kurucusu ve ortağı olmanın gerektirdiği
mali güç, itibar ve yeterli tecrübeye sahip olmaları,
e) Ödenmiş sermayesinin,

Borsada işlem gören mala dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri alım
satımına aracılık faaliyetinde bulunmak üzere kurulacak şirketler için 911.000
TL’den,
 Borsada işlem gören kıymetli maden ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon
sözleşmelerinin alım satımına aracılık faaliyetinde bulunmak üzere kurulacak
şirketler için 911.000 TL’den,
 Borsada işlem gören her türlü türev araçların alım satımına aracılık faaliyetinde
bulunmak üzere kurulacak şirketler için 1.820.000 TL’den,
 Kurulun kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin esasları düzenleyen Tebliğ
kapsamındaki tanıtım aracılığı faaliyetinde bulunmak üzere kurulacak şirketler
için 911.000 TL’den,
az olmaması,
f) Kurucuları ile sermayedeki doğrudan veya dolaylı pay sahipliği yüzde on veya daha
fazla olan gerçek veya tüzel kişilerin muaccel vergi ve prim borcu bulunmaması,
g) Sermayesinin yüzde on ve daha fazlasını taahhüt eden kurucuların, gerekli kaynağı
kendi ticari, sınai ve sair yasal faaliyetleri sonucunda her türlü muvazaadan ari olarak
sağlamaları,
h) Gerçek kişi ortakları ile tüzel kişi ortaklarında %10 ve daha fazla paya sahip gerçek
kişilerin, Kurulun aracılık faaliyetleri ve aracı kuruluşlara ilişkin düzenlemelerinde aracı
kurumların gerçek kişi ortakları için aranan şartları taşımaları,
i) Esas sözleşmesinin Kanun hükümlerine ve Kurul düzenlemelerine uygun olması şarttır.
(e) bendinde belirtilen sermaye tutarları, her yıl Maliye Bakanlığınca ilan edilen yeniden
değerleme oranı dikkate alınarak Kurulca yeniden belirlenebilir. Bu durumda, artırılacak
sermaye tutarı ilgili yılın en geç altıncı ayının sonu itibariyle sağlanır.
4.3.4.2. Ticaret Unvanı ve İşletme Adı Kullanımı
Şirketin ticaret unvanında "vadeli işlemler aracılık" ibaresini kullanması zorunludur.
Şirketin işletme adı kullanmak istemesi halinde Kuruldan izin alması ve bu adı tescil ve
ilan ettirmesi zorunludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
235
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Şirketin yazılı ve görsel basın ve yayın organlarında yer alacak her türlü ilan ve
reklamlar ile tüm yazışmalarında işletme adları ile birlikte ticaret unvanlarını
kullanmaları şarttır.
Şirketin ticaret unvanı sadece yönetim ve denetim çoğunluğunun değişmesine yol
açacak şekilde pay sahipliğinin değişmesi halinde bu değişmeyi yansıtmak ve yasal
zorunlulukları yerine getirmek amacıyla değiştirilebilir.
4.3.4.3. Faaliyet Süresince Uyulması Gereken Esaslar
Bu kuruluşların;
a) Faaliyetlerinin yürütülmesi sırasında işin gerektirdiği mesleki dikkat ve özeni
göstermeleri, bu doğrultuda gerekli önlemleri almaları,
b) İşlemlerini gerçekleştirirken müşterilerinin çıkarını ve piyasanın bütünlüğünü
gözeterek dürüst davranmaları, bu amaç doğrultusunda müşterileriyle olan ilişkilerinde
çıkar çatışmalarını önlemeye çalışmaları ve buna uygun bir organizasyon oluşturmaları,
doğrudan veya dolaylı olarak kendileri ile müşterileri arasında bir çıkar çatışması
olduğunda, öncelikle müşterilerinin menfaatini gözetmeleri, müşterileri arasındaki çıkar
çatışmalarının önlenememesi halinde müşterilerine adil davranmaları,
c) Faaliyetlerini sürdürmeleri için sahip oldukları kaynakları etkin bir biçimde
kullanmaları,
d) Müşterileriyle olan ilişkilerinde yatırımcıyı korumaya ilişkin düzenlemeler ile müşteriyi
ilgilendiren tüm konularda yeterli bilgilendirme ve şeffaflığı sağlamaları
gerekir.
Şirket, Sermaye Piyasası Kurulunun aracılık faaliyetleri ve aracı kuruluşlara ilişkin
düzenlemelerinde yer alan aracı kuruluşların yapamayacakları iş ve işlemleri yapamaz.
Şirketin iştirakte bulunabileceği kuruluşlar ile iştirak sınırlamaları Kurulun aracılık
faaliyetleri ve aracı kuruluşlara ilişkin düzenlemelerinin halka arza aracılık yetki
belgesine sahip olanlar dışındaki aracı kurumlar için geçerli olan hükümlere tabidir.
4.3.4.4. Müşteriyi Tanıma Kuralı
Şirket, 19.11.1996 tarihli ve 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair
Kanun ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca sözleşme imzalamadan önce müşterilerinin
kimlik bilgilerini tespit eder.
Müşterek hesaplarda kimlik tespiti her bir hak sahibi için ayrı ayrı yapılır.
Müşteri hesabına, müşteri dışında sadece müşteri tarafından noter marifetiyle
düzenlemiş vekaletname ile yetkilendirilmiş kişiler tarafından işlem yapılabilir. Vekilin
kimlik bilgilerinin de müşterilerin kimlik bilgilerinin tespiti esasları çerçevesinde tespiti
zorunludur.
Şirketlerin, yabancı banka ve aracı kurumların alım ve/veya satım emirlerini kabul
etmeden önce, bu kurumlardan, hesabına işlem yapılan müşterinin kimlik bilgilerinin
verileceğine ilişkin bir taahhütname almaları zorunludur.
Şirket, ayrıca müşterilerinin risk ve getiri tercihleri, yatırım araçları ve mali durumları
hakkında yeterli bilgiye sahip olmak amacıyla standart formları geliştirmek, bu formlarda
yer alan bilgileri güncelleştirmek ve formları saklamak zorundadır. Müşterilere bu
______________________________________________________________________
TSPAKB
236
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
bilgilerin risk tercihlerinin ölçülmesi amacıyla istendiğinin bildirilmesi, müşterinin bilgi
vermekten kaçınması halinde sorumluluğun kendisine ait olacağı konusunda uyarılması
ve bilgi vermek istemediğine ilişkin yazılı beyanının alınarak müşterinin çerçeve
sözleşmeleriyle birlikte saklanması gereklidir.
4.3.4.5. Çerçeve Sözleşme İmzalama Yükümlülüğü
Şirketin, müşterileri ile mevzuatta belirlenen standartlara uygun yazılı bir sözleşme
akdetmesi zorunludur.
Şirket, müşterileri için herhangi bir işlem gerçekleştirmeden ve sözleşme imzalamadan
önce söz konusu işlemlerin risklerini belirten bir açıklama yapmak zorundadırlar. Şu
kadar ki, şirket nitelikli yatırımcılar dışındaki müşterilerine bu açıklamaları yapmak üzere
Kurulun aracılık faaliyetleri ve aracı kuruluşlara ilişkin düzenlemelerinde belirtilen türev
araçlara ilişkin risk bildirim formlarını kullanmak ve bu formların birer örneğini söz
konusu müşterilerine vermek zorundadır.
Sözleşmeler, müteselsil sıra numaralı ve en az iki nüsha olarak düzenlenir ve bir örneği
müşteriye verilir.
Sözleşmelerde Kurul düzenlemelerine ve ilgili borsa mevzuatına aykırı hükümler ile
müşterilerin haklarını zedeleyici ve şirket lehine tek taraflı olağanüstü haklar sağlayan
hükümlere yer verilmez. Sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde genel hükümler
uygulanır.
Çerçeve sözleşme imzalanan her müşteriye ayrı bir hesap numarası verilir. Bir müşteriye
verilmiş olan hesap numarası, çerçeve sözleşmesinin sona erme tarihi üzerinden 10 (on)
yıl geçmedikçe bir başka müşteriye verilemez.
Sözleşme yapılan her müşteri için, sözleşme tarihini izleyen 2 iş günü içerisinde yetkili
takas ve saklama kuruluşu nezdinde bir müşteri saklama alt hesabı açılır ya da
açtırılması sağlanır. Müşteri hesap numaraları, yetkili takas ve saklama kuruluşu
nezdindeki müşteri saklama alt hesabı için de aynen kullanılır.
Gerçek kişi müşterilerin isimlerinde, tüzel kişi müşterilerin unvanlarında meydana gelen
değişiklikler, öğrenildiği tarihi izleyen 2 iş günü içerisinde yetkili takas ve saklama
kuruluşuna bildirilir.
4.3.4.6. Belge ve Kayıt Düzeni
Şirket, Türk Ticaret Kanunu, Vergi Usul Kanunu ve borsalara ilişkin mevzuat hükümleri
çerçevesinde, işletmenin ihtiyacına uygun birinci sınıf tacirlerin tutmak zorunda oldukları
defter ve kayıtları tutmak, belgeleri düzenlemek ve faaliyetlerine ilişkin muhasebe kayıt,
belge ve işlemleri ile emir iletiminde Kurulun ve ilgili borsaların düzenlemelerine uymak
zorundadır.
Şirket, muhasebeleri merkezde tutuluyor olsa bile, şube bünyesindeki müşteri
hesaplarını, nakit ve menkul kıymet hareketlerini izleyecek defter ve kayıtları
şubelerinde ayrıca tutmak ve bulundurmak zorundadır.
Şirket, Kurulun türev araçların alım satımına aracılık faaliyetine ilişkin belgeler ve kayıt
düzeni hakkındaki düzenlemelerinde belirtilen ekstre ve raporları söz konusu mevzuatta
yer alan esaslar çerçevesinde hazırlayarak müşterilerine göndermek zorundadır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
237
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Şirketin faaliyetleri dolayısıyla aldığı ve gönderdiği yazılı, sözlü ve elektronik ortamda
düzenlenen her türlü bilgi ve belgeleri, düzenli ve tasnif edilmiş bir biçimde saklaması
zorunludur.
Bu belgelerin saklama süresine ilişkin olarak 9/7/1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret
Kanununun 68’inci maddesinin birinci fıkrası hükmüne uyulur. Bu belgelerden ihtilaflı
olanların bu süre ile kayıtlı olmaksızın ihtilaf sonuçlanıncaya kadar muhafazası
zorunludur.
4.3.4.7. Diğer Hususlar
Şirketin iç kontrol sistemi ve teftiş birimi ile müfettişlerin atanması ve görevden
ayrılması, Kurulun aracı kurumların iç denetim sistemlerine ilişkin düzenlemelerine
tabidir.
Şirket, bağımsız denetim
düzenlemelerine tabidir.
konusunda
Kurulun
aracı
kurumlar
için
geçerli
olan
Şirket, Kurulun aracı kurumların sermayelerine ve sermaye yeterliliğine ilişkin
düzenlemelerinde yer alan esaslar çerçevesinde sermaye yeterliliği tablolarını
hazırlayarak Kurula göndermek zorundadır.
Şirketin faaliyet yetki belgesinin iptali veya faaliyetlerinin geçici olarak durdurulması
Kurulun aracılık faaliyetleri ve aracı kuruluşlara ilişkin düzenlemelerine tabidir.
Hakkındaki Seri:V, No:90 sayılı “Vadeli İşlemler Aracılık Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet
Esasları Tebliği”nde hüküm bulunmayan hallerde Kurulun aracı kurumlara ilişkin
düzenlemeleri kıyasen uygulanır.
4.4. Borsalar, Teşkilatlanmış Diğer
Kambiyo ve Kıymetli Madenler Borsaları
Piyasalar
ve
Bu konular Kanunun 40 ve 40/A maddesinde düzenlenmiştir. Aşağıda yalnızca
Kanundaki hükümlere yer verilecek olup, İMKB ile ilgili ayrıntılı açıklamalar aşağıda
İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI MEVZUATI bölümünde; Vadeli İşlemler ve
Opsiyon Borsasına ilişkin ayrıntılı açıklamalar ise VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI
bölümünde yer almaktadır.
4.4.1. Borsalar
Kanunun 40’ncı maddesine göre, Sermaye piyasası araçlarının işlem göreceği borsalar,
özel kanunlarında yazılı esaslar çerçevesinde teşkilatlanarak, menkul kıymetlerin ve
diğer sermaye piyasası araçlarının güven ve istikrar içinde, serbest rekabet şartları
altında kolayca alınıp satılabilmesini sağlamak ve oluşan fiyatları tespit ve ilan etmekle
yetkili olarak kurulan tüzel kişiliğini haiz kurumlardır.
Münhasıran, ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala,
kıymetli madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile her türlü
türev araçlardan oluşan sermaye piyasası araçlarının işlem göreceği tüzel kişiliği haiz
borsalar, Kurulun teklifi ve ilgili Bakanın önerisi üzerine Bakanlar Kurulu’nun onayı ile
kurulur. Bu borsaların kuruluş, teşkilat, faaliyet, denetim, üyelik ilke ve esasları ilgili
______________________________________________________________________
TSPAKB
238
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir. Bu borsalar anonim şirket niteliğinde
kurulursa, yıllık karlarının %20’sinden fazlasını dağıtamazlar. Bu borsalarda işlem
görecek sermaye piyasası araçları damga vergisinden muaftır.
4.4.2. Teşkilatlanmış Diğer Piyasalar
Kurul, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin sermaye piyasalarından fon sağlamalarına
imkan sağlayacak piyasalar ile sermaye piyasası araçlarının alım ve satımının yapıldığı
diğer teşkilatlanmış piyasaların kuruluşuna ve bunların güven, açıklık ve kararlılık içinde
faaliyet göstermesinin sağlanmasına ilişkin düzenlemeler yapmaya yetkilidir.
4.4.3. Kambiyo ve Kıymetli Madenler Borsaları
Kanunun 40/A maddesine göre, kambiyo ve kıymetli madenlerle ilgili borsaları kurmaya,
bunların çalışma esaslarını tespite, bu borsalarda faaliyet gösterecek aracılarla ilgili
esasları belirleyerek bu borsaların ve aracıların izleme ve denetimi ile ilgili düzenlemeleri
yapmaya ilgili bakanlık yetkilidir.
Kanunun 40/A maddesi hükmüne dayanarak SPK tarafından “Kıymetli Madenler Borsası
Aracı Kuruluşlarının Faaliyet Esasları ile Kıymetli Madenler Aracı Kurumlarının Kuruluşu
Hakkında Yönetmelik” 21.05.2007 tarih ve 26528 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Genel Yönetmeliğe dayanarak Hazine Müsteşarlığı tarafından "Kıymetli Maden Borsaları
Üyelik Yetkisi ve Kıymetli Maden Borsası Aracı Kurumlarının Kuruluş ve Faaliyet
Şartlarına İlişkin Yönetmelik" 16 Ekim 1993 tarih ve 21730 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanmıştır. Kıymetli Madenler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkındaki
Yönetmelik hükümlerine dayanılarak 1994 yılında çıkarılan İAB Yönetmeliği ile de
Borsa'nın çalışma kural ve esasları belirlenmiştir. Kıymetli Madenler Borsası'nda işlem
görecek altın standartları ve rafineriyle ilgili Tebliğ ise TC Başbakanlık Hazine
Müsteşarlığı tarafından hazırlanarak 7 Ekim 1994 tarih ve 22242 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanmıştır.
4.4.3.1. Borsa'daki Piyasalar
Borsa'nın resmen faaliyete geçmesi 26 Temmuz 1995 tarihinde olmuştur. Borsa'nın
açılmasıyla üye kuruluşlar tarafından yurtdışından ithal edilen altının alım satımının
gerçekleştirildiği Altın Piyasası faaliyete geçmiştir.Borsa bünyesinde faaliyet gösteren
Vadeli işlemler Piyasası ise Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası Yönetmeliğinin
18.10.1996 tarih ve 22791 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmasını takiben 15 Ağustos
1997 tarihinde açılmıştır. İstanbul Altın Borsası'nın kıymetli madenlerin fiilen işlem
gördüğü bir Borsa konumuna gelmesinde gümüş işlemlerinde uygulanmakta olan %15
Katma Değer Vergisinin, 29 Temmuz 1998 tarihinde 4369 sayılı Vergi Kanunu'nda
yapılan değişiklikle kaldırılması önemli bir adım olmuştur. Aynı kanun değişikliğinde
Türkiye'de Eti Gümüş A.Ş. tarafından cevherden işlenen granül olarak piyasaya sürülen
gümüşler için de katma değer vergisi kaldırılmıştır. Diğer yandan Türk Parası Kıymetini
Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar'da 31 Aralık 1998 tarihinde yapılan değişiklikle gümüş
de kıymetli madenler kapsamına alınmıştır. Yapılan bu değişiklikle, işlenmiş ve
işlenmemiş gümüş ile platinin tanımı ve saflık derecesi belirlenmiştir. İşlenmemiş gümüş
ve platin ithal yetkisi de Merkez Bankası ve Kıymetli Madenler Borsası Aracı
Kuruluşlarına tanınmış, söz konusu kıymetli madenlerin alım satımının da yalnızca
İstanbul Altın Borsası'nda gerçekleştirilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Kıymetli Madenler Borsası'nda işlem Görecek Gümüş ve Platin Standartları ve Rafinerileri
Tebliği ise 20 Nisan 1999 tarih ve 23672 sayı ile Resmi Gazete'de yayımlanmış ve Eti
______________________________________________________________________
TSPAKB
239
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Gümüş A.Ş. de ilgili Tebliğ'de belirtilen rafineriler listesinde yer almıştır. İstanbul Altın
Borsası Yönetmeliği'nin ilgili hükümleri, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı
Karar'da yapılan değişikliğe paralel olarak gümüş ve platinin de mevcut Altın
Piyasası'nda işlem görmesini sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmiş ve 29 Ocak 1999
tarihli Borsa Genel Kurulu'nda onaylanmıştır. Sermaye Piyasası Kurulunun 8 Nisan 1999
tarih ve 33 sayılı kararıyla onaylanan Yönetmelik 30 Haziran 1999 tarih ve 23741 sayılı
Resmi Gazete'de yayımlanmış ve Borsa bünyesinde 9 Temmuz 1999 tarihinden itibaren
gümüş ve platin alım satım işlemlerine başlanmıştır. 1 Ekim 1999 tarihinde faaliyete
geçen Standart Dışı Altın İşlemleri, İstanbul Altın Borsası bünyesindeki piyasaların ürün
çeşitliliğinin artırılıp daha etkin çalışabilmesi, Borsa ile ülkemiz sanayi sektörleri arasında
yarattığı istihdam ve katma değer açısından önemli bir paya sahip kuyumculuk
sektörünün entegrasyonunun sağlanabilmesi, halkın elindeki atıl kıymetli madenlerin
daha iyi değerlendirilmesi ve ülke ekonomisine kazandırılması amacıyla Borsa
bünyesinde, kıymetli madenler piyasalarında "hurda altın" olarak tanımlanmakta olan
standart dışı altınların işlem görebilmesini amaçlamaktadır. Borsa'daki yatırım ve
finansman araçlarının arttırılması yönünde diğer bir adım da Kıymetli Madenler Ödünç
Piyasası'nın kurulmasıdır. Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası Yönetmeliği 29 Ocak 1999
tarihli İstanbul Altın Borsası Genel Kurulu'nda kabul edilmiş ve Sermaye Piyasası
Kurulunun 8 Nisan 1999 tarih ve 33 sayılı Kararı ile onaylanarak 3 Ağustos 1999 tarih ve
23775 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası 24 Mart
2000 tarihinde açılmıştır. Son olarak 15 Mart 2011 tarih ve 27875 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren İstanbul Altın Borsası Elmas ve Kıymetli Taş Piyasası
Yönetmeliği ile elmas ve kıymetli taşların İstanbul Altın Borsası’nda işlem görme esasları
belirlenmiştir.
4.4.3.2. İstanbul Altın Borsası Üyeliği
İstanbul Altın Borsası'na Bankalar, Yetkili Müesseseler, Özel Finans Kurumları, Kıymetli
Maden Aracı Kurumları ile Yurt Dışında Yerleşik Kişi ve Kuruluşlar üye olabilirler.
İstanbul Altın Borsası üyeliğini kazanan kuruluşlar doğrudan doğruya kendi
mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydı ile Kıymetli Maden İthalatı yapmaya
yetkili olup, İstanbul Altın Borsası Kıymetli Maden Piyasasında işlem yapma hakkına
sahiptir. Borsa üyeliğinin kazanılması için yapılması gereken işlemler:
1. TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı'na başvurularak İstanbul Altın Borsası'nda işlem
yapabilmek için faaliyet izni alınması,
2. Faaliyet izninin noterden tasdikli bir suretinin eklendiği dilekçe ile İAB Üyelik Belgesi
alınmak üzere İAB'ye başvurulması,
3. Aidatın ödenmesi (50.000 ABD Doları giriş ve başvuru tarihinde geçerli olan Genel
Kurul tarafından belirlenen yıllık aidat),
4. Üyelik Teminatının tamamlanması (Aracı Kuruşların müşterilerine, diğer üyelere,
Borsaya verebilecekleri zararları karşılamak maksadı ile üyelerden 10.000 ABD Doları
veya bu tutar karşılığı banka teminat mektubu alınır. Bu teminatı vermeyen üyeler
Borsada işleme başlayamaz.),
5. Üye temsilcileri (işlem yapmaya yetkililer) ile takas görevlilerinin belirlenerek bir yazı
ile Borsaya bildirilmesi, (Görevlendirilecek kişilerin sabıka kaydı, nüfus cüzdanı sureti ve
diploma örneği eklenecektir)
6. Saklama Sözleşmesinin imzalanması,
7. Takas işlemlerini sürdüren T.İş Bankası Altın Borsası nezdinde ilgili hesapların
açılması,
8. İstanbul Altın Borsası Yönetim Kurulu tarafından Borsa üyeliğine karar verilmesi ve
Borsa Üyelik Belgesi verilmesi.
______________________________________________________________________
TSPAKB
240
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.4.3.3. Kıymetli Madenler Piyasası
Türk finans sektöründe genç bir Borsa olarak faaliyet gösteren İstanbul Altın Borsası,
ülkemiz reel ekonomisi açısından gittikçe artan bir öneme sahip altın sektörü ile finans
sektörü arasında köprü görevini üstlenmiştir. İAB'nin açılışından günümüze kadar
gelinen süreç içerisinde, altının dünya piyasalarına paralel şartlarda işlem gördüğü bir
piyasa ortamının yaratılmasının yanında altın sektörüyle işbirliği imkanlarının
geliştirilmesi, altının yanında diğer kıymetli madenlerin de işlem göreceği piyasaların ve
kıymetli madenlere dayalı finansal ürünlerin oluşturulması yönünde önemli mesafeler
alınmıştır.
26 Temmuz 1995 tarihinde Borsa'nın açılmasıyla birlikte faaliyete geçen Altın Piyasası,
üye kuruluşlar tarafından yurtdışından ithal edilen altının serbest piyasa şartlarında alım
satımının yapıldığı organize bir piyasadır.
Yapılan yasal düzenlemeler sonucu gümüş ve platinin de 9 Temmuz 1999 tarihinden
itibaren Borsa bünyesinde işlem görmeye başlamasıyla Altın Piyasası fiili olarak Kıymetli
madenlerin işlem gördüğü bir piyasa konumuna gelmiştir.
4.4.3.4. Kıymetli Madenler Piyasasına Üyelik
Kıymetli Madenler Piyasası'nda Borsa'ya üye Bankalar, Yetkili Müesseseler, Kıymetli
Maden Aracı Kurumları, Kıymetli Maden Üretim ve Pazarlanması Faaliyetinde Bulunan
Kuruluşlar ve Yurtdışında Yerleşik Kişi ve Kuruluşlar işlem yapabilirler. Üye olmanın ön
şartı Hazine Müsteşarlığı'ndan "Altın Borsası Üyelik Belgesi"nin alınmış olmasıdır. Üyelik
için ilgili kuruluşların Üyelik Belgesiyle birlikte Borsa’ya başvurması ve Yönetim Kurulu
tarafından üyeliğine karar verilmesi gerekmektedir.
4.4.3.5. Kıymetli Madenler Piyasası İşlem Yöntemi
Kıymetli Madenler Piyasasında işlemler, üye temsilcileri tarafından Borsa eksperlerine
verilen emirlerin bilgisayar sistemine girilip "otomatik eşleşme" kuralına göre en iyi alım
ve en iyi satım emirlerinin birbirini karşılaması suretiyle gerçekleşmektedir. İşlemler,
fiyat ve zaman önceliği kurallarına uygun olarak çok fiyat yöntemine göre
yürütülmektedir.
Bilgisayara girilen alım ve satım emirleri bilgi dağıtım ekranları (Reuters, Foreks vd.)
vasıtasıyla aynı anda üyelere ve uluslararası piyasalara ulaştırılmaktadır.
4.4.3.6. İşlem Saatleri
Kıymetli Madenler Piyasasında işlemler, sabah ve öğleden sonra olmak üzere Borsa'nın
açık olduğu her işgününde iki seansta gerçekleşir. Avrupa Piyasalarındaki fiyatların
izlenebilmesi için sabah seansı 11:00-13:00 saatlerinde, Amerikan Piyasalarındaki
fiyatların izlenebilmesi için öğleden sonra seansı 15:00-16:30 saatleri arasında
gerçekleştirilir.
4.4.3.7. Takas
______________________________________________________________________
TSPAKB
241
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Altın Piyasasında takas işlemleri, Takas Merkezi ve Borsa'nın anlaştığı takas bankası
aracılığıyla yürütülür. Borsa Takas Merkezi alıcı için satıcı, satıcı için alıcı rolünü
üstlenerek altın ve nakit alacaklarını tarafları fiziken karşılaştırmadan yerine getirir.
Takas Merkezi üstlendiği bu konumu gereği yükümlülüklerin yerine getirilmemesi riskini
de üstlenmiş olur. Üstlenilen bu risk dolayısıyla Borsa tarafından üyelerden yapacakları
işlemler karşılığında teminat tesis etmeleri istenir.
Altın Piyasasında gerçekleşen aynı gün valörlü işlemlerin takası öğleden sonra başlar.
Takas işlemlerinde, altın alım işlemi yapan üye altının karşılığı olan tutarı takas
işlemlerini yapan bankadaki takas hesabına yatırarak altını teslim alır. Altın satış işlemi
yapan taraf ise teslim etmekle yükümlü olduğu altın miktarını Borsa Takas Merkezine
teslim eder. Takas hesabına yatırılan altın tutarının parasal alacaklı olan üyenin hesabına
virman edilmesi ve Takas Merkezine teslim edilen altın miktarının altın alacaklı üyenin
hesabına virman edilmesiyle takas işlemleri tamamlanmış olur.
4.4.3.8. Teminat Türleri ve Teminat Olarak Kabul Edilen Kıymetler
Üyelerin işlem yapmak için iki tür teminat tesis etmeleri zorunludur. Bunlar:
Risk Teminatı: Üyelerin işlemleri dolayısıyla diğer üyelere ve Borsa'ya karşı
yükümlülüklerini yerine getirmemelerine karşı yatırmak zorunda oldukları teminatlardır.
İşlem Teminatı: Üyelerin işlem yapabilmeleri için gerekli olan teminattır. İşlem
teminatı, üyenin ilgili gündeki işlem limitini belirler. Son yapılan düzenleme ile bir üyenin
yapabileceği işlem miktarı ilgili gündeki toplam işlem teminatının ve kasasında
bulundurduğu kıymetli maden toplamının 25 katıdır.
Teminatlar, Yönetim Kurulu tarafından belirlenen bankaya veya Borsa Takas Merkezine
teslim edilen aşağıdaki değerlerden oluşur:
-
Altın,
TL,
Yönetim Kurulu'nca cinsleri belirlenen efektif ve dövizler,
Banka teminat mektupları
Her türlü Devlet Tahvil ve Hazine Bonoları.
4.4.3.9. Borsa Komisyonu
Kıymetli Madenler Piyasasında gerçekleşen işlemlerden alıcıdan ve satıcıdan 0.00015
(onbinde bir buçuk) olmak üzere toplam 0.0003 (onbinde üç) komisyon alınır. Bir üyenin
kendinden kendine işlem yapması durumunda ise komisyon miktarı iki katı oranında
0.0006 (onbinde altı) uygulanır. Borsa, alıcı üyeden 0.0004 (onbinde dört) oranında da
saklama ücreti tahsil eder.
4.4.3.10. İşlem Birimi
Piyasa'da işlemler TL/kg, ABD Doları/ons ve Euro/ons üzerinden gerçekleşir.
4.4.3.11. Valör
TL/kg ve ABD Doları/ons işlemlerinin valörü aynı günden (T+0) başlamak üzere beş iş
gününe (T+5) kadardır. Euro/ons işlemlerinin valörü ise aynı gün (T+0) veya ertesi iş
günüdür (T+1).
______________________________________________________________________
TSPAKB
242
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.4.3.12. Kıymetli Madenler Piyasasında Altın İşlemlerinin Özellikleri
4.4.3.12.1. Emir Tipleri
Normal Emir: TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından 3 Mart 1995 tarih ve
22242 sayı ile Resmi Gazete'de yayımlanan Kıymetli Madenler Borsası'nda İşlem
Görecek Altın Standartları ve Rafinerileri Hakkında Tebliğ'de belirtilen altınlar için verilen
ve standart külçe emri ile resmi müzayede emri dışındaki emir türüdür.
Standart Külçe Emri: Söz konusu Tebliğ'de tanımlanan 350-450 onsluk (10,88622 kg
24 ayar- 13,37450 kg) altın külçeler için verilen emir türüdür.
Resmi Müzayede: Mahkemelerin, İcra Dairelerinin ve diğer Resmi Dairelerin Borsa'da
yapılmasını istediği altın satım işlemlerini kapsayan bir emir türüdür. Bu tip işlemlerde
Borsa Başkanlığı'nca belirlenecek bir sıra ile aracı kuruluşlar müzayedeleri
gerçekleştirirler.
4.4.3.12.2. Emir Miktarı
Minimum emir miktarı 5 kg olup bu miktarın üzerindeki emirler 1 kg ve katları olarak
artar.
4.4.3.12.3. Fiyat Aralıkları
En küçük fiyat hareketi TL/kg cinsinden verilen emirlerde 1 Kuruş, ABD Doları/ons ve
Euro/ons cinsinden verilen emirlerde 5 cent’dir.
4.4.3.12.4. Saflık Derecesi
Altın işlemlerinde Hazine Müsteşarlığı'nın "Altın Standartları ve Rafinerileri Tebliği" ile
belirlenen uluslararası rafinerilerden çıkışlı minimum 995/1000, maksimum 999.9/1000
saflıktaki altınlar işlem görebilir.
4.4.3.12.5. Kıymetli Madenler Piyasası'nda Gümüş İşlemlerinin Özellikleri
4.4.3.12.6. Emir Tipleri
Gümüş işlemlerinde teklif tipi 3 türlüdür:
Normal Emir: TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından 20 Nisan 1999 tarih ve
23672 sayı ile Resmi Gazete'de yayımlanan Kıymetli Madenler Borsası'nda İşlem
Görecek Gümüş ve Platin Standartları ve Rafinerileri Hakkında Tebliğ'de belirtilen
standart külçe gümüş ve platin için verilen emir türüdür. Bu emir türü gümüş için dünya
standartlarında kabul edilen 500 ons (15,55174 kg) ile 1250 ons (38,87935 kg)
arasındaki külçeleri kapsar.
Granül Emir: Söz konusu Tebliğ'de tanımlanan granül gümüşler için verilen emir
türüdür. Bu emir türü 99.9 ayar ve 1-35 kg ağırlığındaki torbalanmış granül gümüşü
kapsar.
______________________________________________________________________
TSPAKB
243
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Resmi Müzayede: Mahkemelerin, İcra Dairelerinin ve diğer Resmi Dairelerin Borsa'da
yapılmasını istediği gümüş satım işlemlerini kapsayan bir emir türüdür. Bu tip işlemlerde
Borsa Başkanlığı'nca belirlenecek bir sıra ile aracı kuruluşlar müzayedeleri
gerçekleştirirler. Başkanlık gerektiğinde re'sen satışa çıkarma işlemi de yapabilir. Bu
durumda kurtaj ücretini Borsa alır.
4.4.3.12.7. Emir Miktarı
Minimum emir miktarı 5 kg olup bu miktarın üzerindeki emirler 1 kg ve katları olarak
artar.
4.4.3.12.8. Fiyat Aralıkları
En küçük fiyat hareketi TL/kg cinsinden verilen emirlerde 1 Kuruş, ABD Doları/ons ve
Euro/ons cinsinden verilen emirlerde 1 cent'dir.
4.4.3.12.9. Saflık Derecesi
Gümüş işlemlerinde Hazine Müsteşarlığı tarafından yayınlanan "Gümüş ve Platin
Standartları ve Rafinerileri Tebliği" ile belirlenen uluslararası nitelikte 99.9/100 saflıktaki
gümüşler kabul edilir.
4.4.3.12.10. Kıymetli Madenler Piyasasında Platin İşlemlerinin Özellikleri
4.4.3.12.11. Emir Tipleri
Platin işlemlerinde teklif tipi 2 türlüdür:
Normal Emir: TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından 20 Nisan 1999 tarih ve
23672 sayı ile Resmi Gazete'de yayımlanan Kıymetli Madenler Borsası'nda İşlem
Görecek Gümüş ve Platin Standartları ve Rafinerileri Hakkında Tebliğ'de belirtilen
standart külçe platin için verilen emir türüdür. Bu emir türü platin için 1 kg (32.1507425
ons) ile 6 kg (192.904455 ons) arasındaki külçeleri kapsar.
Resmi Müzayede: Mahkemelerin, İcra Dairelerinin ve diğer Resmi Dairelerin Borsa'da
yapılmasını istediği platin satım işlemlerini kapsayan bir emir türüdür. Bu tip işlemlerde
Borsa Başkanlığı'nca belirlenecek bir sıra ile aracı kuruluşlar müzayedeleri
gerçekleştirirler. Başkanlık gerektiğinde re'sen satışa çıkarma işlemi de yapabilir. Bu
durumda kurtaj ücretini Borsa alır.
4.4.3.12.12. Emir Miktarı
Minimum emir miktarı 5 kg olup bu miktarın üzerindeki emirler 1 kg ve katları olarak
artar.
4.4.3.12.13. Fiyat Aralıkları
En küçük fiyat hareketi TL/kg cinsinden verilen emirlerde 1 Kuruş, ABD Doları/ons ve
Euro/ons cinsinden verilen emirlerde 5 cent'dir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
244
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.4.3.12.14. Saflık Derecesi
Platin işlemlerinde, Hazine Müsteşarlığı tarafından yayınlanan "Gümüş ve Platin
Standartları ve Rafinerileri Tebliği" ile belirlenen 99.95/100 saflıktaki platinler kabul
edilir.
4.4.3.12.15. Kıymetli Madenler Piyasasında Standart Dışı Altın İşlemlerinin
Özellikleri
4.4.3.12.16. Emir Tipleri
Normal Emir: TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından yayımlanan Kıymetli
Madenler Borsası'nda İşlem Görecek Altın Standartları ve Rafinerileri Hakkında Tebliğ'in
5. maddesinde belirtilen saflık ve ayardaki standart dışı altının işlem görmesine imkan
tanıyan emir türüdür.
Resmi Müzayede: Mahkemelerin, İcra Dairelerinin ve diğer Resmi Dairelerin Borsa'da
yapılmasını istediği standart dışı altın satım işlemlerini kapsayan bir emir türüdür. Bu tip
işlemlerde Borsa Başkanlığı'nca belirlenecek bir sıra ile aracı kuruluşlar müzayedeleri
gerçekleştirirler.
4.4.3.12.17. Emir Miktarı
Minimum emir miktarı 1 kg olup bu miktarın üzerindeki emirler 1 kg ve katları olarak
artar.
4.4.3.12.18. Fiyat Aralıkları
En küçük fiyat hareketi TL/kg cinsinden verilen emirlerde 1 Kuruş, ABD Doları/ons ve
Euro/ons cinsinden verilen emirlerde 5 cent'dir.
4.4.3.12.19. Saflık Derecesi
Standart Dışı altın işlemlerinde, Hazine Müsteşarlığı'nın "Altın Standartları ve Rafinerileri
Tebliğ"in 5’inci maddesi ile belirlenen ve ayarları 585/1000 milyem ve yukarısında olan,
ağırlıkları ise 1-15 kg. Arası bulunan standart dışı altın külçeler, Türkiye'de kurulacak
Altın Rafinerisi veya Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü ya da bu kurumun
belirleyeceği kuruluşlarca düzenlenecek ayar raporuna göre Borsa'da standart dışı altın
olarak işlem görebilir.
4.4.3.12.20. İstanbul Altın Borsası Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası'na
Üyelik
İstanbul Altın Borsası (İAB) Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasasına, Kıymetli Madenler
Piyasasının mevcut üyelerin yanında İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Hisse
Senetleri Piyasası'nda işlem yapan aracı kurumlar da üye olabilmektedirler. Söz konusu
üyelik için öncelikle, Sermaye Piyasası Kurulundan "Türev Araçların Alım Satımına
Aracılık Yetki Belgesi"nin alınması gerekmektedir. Bu yetki belgesini alan aracı
kuruluşlar, Borsa Yönetim Kurulu'nun belirlediği şartları yerine getirmeleri halinde
Yönetim Kurulu kararı ile İAB Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası üyeliğine hak
kazanmaktadırlar. Üyeliğe hak kazanılabilmesi için Borsa Yönetim Kurulu tarafından
belirlenen şartlar aşağıdaki gibidir:
______________________________________________________________________
TSPAKB
245
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
- İAB Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasasına giriş ve üyelik aidatlarının ödenmesi (Giriş
aidatı
İAB Kıymetli Madenler Piyasası üyeleri için 2,000 USD, İMKB üyeleri için 60,000 USD'dır.
- Yıllık piyasa üyelik aidatı 1,000 USD'dır.)
- Taahhütnamenin imzalanması,
- Teminatların tamamlanması (Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasasında işlem
yapılabilmesi için 100,000 USD tutarında işlemlere başlama teminatının yatırılması
gerekmektedir),
- Üye temsilcilerinin belirlenmesi.
4.4.3.13. Elmas ve Kıymetli Taş Piyasası
İstanbul Altın Borsası Elmas ve Kıymetli Taş Piyasasında işlem görecek elmas ve kıymetli
taş ile bu piyasaya ilişkin işlem esaslarını belirlemek, işlemlerin kayda alınmasını
sağlamak, piyasaya üyelik ve uyuşmazlık şartlarını belirlemek, söz konusu elmas ve
kıymetli taşın güven ve istikrar içinde alım satımının yapılmasını sağlamak, elmas ve
kıymetli taşlarla ilgili ulusal ve uluslararası kurallara ve organizasyonlara uyum şartlarını
belirlemek amacıyla hazırlanan İstanbul Altın Borsası Elmas ve Kıymetli Taş Piyasası
Yönetmeliği 15 Mart 2011 tarih ve 27875 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir.
4.4.3.13.1.
Piyasa Üyeliği
Piyasaya;
a) Kıymetli maden aracı kuruluşlarından kendi mevzuatlarında sınırlama bulunmayan ve
başvuruda bulunan; bankalar, yetkili müesseseler ve kıymetli madenler aracı kurumları
ile diğer Borsa üyeleri,
b) Yalnızca Piyasada faaliyet göstermek şartıyla Piyasa üyeliği için başvuran yurt içinde
yerleşik kuruluşlar,
kabul edilirler.
4.4.3.13.2.
İşlem Esasları
Piyasada hangi kıymetli taşların işlem göreceği Borsa Yönetim Kurulu tarafından
belirlenir.
Elmas ve kıymetli taş işlemleri, Yönetim Kurulunca belirlenmiş şekil ve esaslara göre
yapılır. Piyasada işlem görecek elmas ve kıymetli taşların, fiziki olarak işlem görmesi
zorunludur. Gerçekleşen işlemler, Borsa tarafından düzenlenen işlem formunun
doldurulması suretiyle kayda alınır. Borsa bünyesinde gerçekleşen işlemlerin kaydı,
alıma ve satıma taraf olanların onayıyla Yönetim Kurulu tarafından belirlenen süre içinde
Borsanın Piyasa ile ilgili birimi tarafından yapılır. Borsa, Piyasada gerçekleşen işlemlerle
ilgili olarak taraf olmaz ve herhangi bir yükümlülük taşımaz. Piyasada işlemler alıcı ve
satıcının Borsa tarafından belirlenen seans saatlerinde piyasa seans salonunda bir araya
gelmeleri ve karşılıklı anlaşmaları sonucu oluşur. Her bir elmas ve kıymetli taş spesifik
özelliklere sahip olduğundan, elmas ve kıymetli taşın alım satımına ilişkin
değerlendirmeler alıcı ve satıcı tarafından yapılır, Borsa tarafından kayda alınır.
Piyasada gerçekleşen işlemlerin sonrasında, nakit ve fiziki elmas ve kıymetli taş takası
üyeler arasında gerçekleştirilir. Ancak satıcı üyenin fiziki teslimat için, alıcı üyenin de taşı
teslim alacak temsilcisi için, Borsaya yazılı talimat vermeleri halinde Borsa tarafından
işlemin taraflarının hazır bulunduğu anda, işleme konu elmas ve kıymetli taşların
bulunduğu mühürlü zarf veya muhafazalı paket, bildirilen üye temsilcisine teslim edilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
246
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Söz konusu teslimatta Borsa, teslimat içeriği elmas ve kıymetli taş için hiçbir şekilde
sorumlu tutulamaz.
Piyasada gerçekleşen işlemlerden alınacak Borsa payının oran veya miktarı ile aidat ve
diğer ücretler Yönetim Kurulunca tespit olunur ve Borsa Genel Kurulunca onaylanarak
yürürlüğe girer.
4.4.4. Borsalarla İlgili Ortak Hükümler
Kurul, bu madde kapsamındaki borsaların, piyasaların ve diğer teşkilatlanmış piyasaların
izleme ve denetim merciidir.
Borsaların malı, Devlet malı hükmündedir. Bunlara karşı suç işleyen, görevini kötüye
kullanan yahut ihmal eden borsa başkanı ve yönetim kurulu üyeleri ile personeli Devlet
memurları gibi cezalandırılırlar.
Borsaların başkan ve yönetim kurulu üyeleri ile personeli çalışmaları sırasında ilgililere
ve üçüncü kişilere ait öğrendikleri sırları açıklayamazlar ve kendi yararlarına
kullanamazlar. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam eder.
SPKn.na göre kurulan borsalar özel bütçe ile idare olunur. Bütçe yılı takvim yılıdır.
Bütçeleri ve personel kadroları yönetim kurullarının teklifi üzerine genel kurullarınca
kesinleştirilir.
Borsaların, kotasyon ücreti, tescil ücreti ve borsa payından oluşan gelirlerinin %5’i Kurul
bütçesine gelir olarak kaydedilir. Bu oranı Kurulun talebi üzerine, %10’a kadar
artırmaya, borsaların türleri ve gelişmişlik düzeyleri itibariyle daha düşük oranda pay
ayrılmasına veya hiç pay ayrılmamasına ilgili Bakan karar verebilir.
Ancak Kurula gelir kaydedilecek tutar, borsaların yıllık gelir-gider farkının ve anonim
ortaklık niteliğini haiz borsaların yıllık net karının %10’unu aşamaz. Bu maddeye göre
yapılacak ödemelerin, gelirin tahakkuk ettiği yılı izleyen takvim yılının en geç dördüncü
ayının sonuna kadar yapılması zorunludur.
4.4.5. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB)
4.4.5.1. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nın Hukuki Yapısı (Sermaye
Piyasası Kanunu Madde 40)
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Anonim Şirketi, Sermaye Piyasası Kanununun 40’ıncı
maddesi uyarınca, 2001/3025 tarih ve sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden ve
23.02.2001 tarih ve 24327 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Vadeli İşlem ve Opsiyon
Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik (Genel Yönetmelik)
hükümlerine tabi olarak kurulan Türkiye’nin ilk özel borsasıdır.
4.4.5.2. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nın Kuruluşu
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Anonim Şirketi” (VOB) unvanı ile bir vadeli işlem borsası
kurulması, Sermaye Piyasası Kurulu’nun 17.08.2001 tarihli ve 39/1101 sayılı Kararına
dayanan Devlet Bakanlığı’nın 03.09.2001 tarihli ve 2381 sayılı yazısı üzerine, 2499 sayılı
Sermaye Piyasası Kanununun (Kanun) değişik 40’ıncı maddesine göre, Bakanlar
Kurulu’nca 19.10.2001 tarihinde kararlaştırılmıştır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
247
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.4.5.3. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarının Kuruluş ve Çalışma
Esasları Hakkında Yönetmelik (Genel Yönetmelik)
Kanununun 40’ıncı maddesine göre Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan Genel
Yönetmelikle (23.02.2001 tarih ve 24327 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.) vadeli
işlem ve opsiyon borsalarının kuruluş, teşkilat, faaliyet, denetim, üyelik ilke ve esasları
düzenlenmiştir. Genel Yönetmeliğin 8’inci maddesi uyarınca Sermaye Piyasası Kurulu
(SPK) tarafından 05.03.2004 tarihinde VOB’a faaliyet izni verilmiştir. VOB’un 04.02.2005
tarihinde açılması ile birlikte bu yönetmelik gereği İMKB nezdindeki Vadeli İşlemler
Piyasası Müdürlüğü’nün faaliyetleri sona ermiştir.
4.4.5.4. Vadeli
Yönetmeliği)
İşlem
ve
Opsiyon
Borsası
Yönetmeliği
(Borsa
Borsa Yönetmeliğinin amacı, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 40’ıncı maddesi
ve Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında
Yönetmelik uyarınca, VOB’un işlem, üyelik, takas ve faaliyet esaslarını düzenlemektir.
Borsa Yönetmeliği 27.03.2004 tarihli ve 25415 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir.
Bu yönetmelik, Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak; vadeli işlem ve
opsiyon sözleşmeleri ile her türlü türev araçtan oluşan sermaye piyasası araçlarının
işlem göreceği piyasaları oluşturmak, geliştirmek, oluşturulan piyasaların güven ve
istikrar içerisinde, serbest rekabet koşulları altında, dürüstlük ve açıklık ilkeleri
çerçevesinde faaliyette bulunmasını sağlamak amacıyla Borsanın çalışma esas ve
kurallarını belirlemektedir.
4.4.5.5. Borsanın Yönetim Yapısı ve Organları
4.4.5.5.1. Genel Kurul
Borsanın üst karar organı olan genel kurul, pay sahiplerinden oluşur.
Genel kurulun görev ve yetkileri şunlardır:
a) Borsanın genel politikasını belirlemek ve yönetim kuruluna yetki tanınan haller dışında
yönetime ilişkin kararlar almak, yetkili mercilere teklifte bulunmak,
b) Yönetim kurulu üyelerini seçmek, ücretlerini belirlemek ve ibra etmek, ibra edilmeyen
yönetim kurulu üyeleri ile denetçiler hakkında yapılacak işlemleri ve bunların göreve
devam edip etmeyeceklerini karara bağlamak, seçimi genel kurula ait olan komitelerin
üyelerini seçmek ve gerektiğinde görevlerine son vermek,
c) Denetleme kurulu üyelerini seçmek veya değiştirmek,
d) Yönetim kurulu tarafından hazırlanan yıllık faaliyet raporu ile denetleme kurulu
raporunu inceleyip karara bağlamak,
e) Borsanın bilançosunu ve gelir-gider hesaplarını inceleyerek karara bağlamak ve kesin
hesabı onaylamak,
f) Yönetim kurulu tarafından hazırlanan bütçe ve personel kadrosunu kesinleştirmek,
g) Gündemde yer alan diğer hususları görüşüp karara bağlamak,
h) Mevzuatla kendisine bırakılmış diğer görevleri yerine getirmek.
______________________________________________________________________
TSPAKB
248
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.4.5.5.2. Yönetim Kurulu
Genel kurul tarafından en az 5, en fazla 11 kişiden oluşan bir yönetim kurulu seçilir.
Genel kurul, ayrıca yönetim kurulu üyeliğinin süresi dolmadan herhangi bir nedenle
boşalması halinde yerine geçtiği üyenin görev süresini tamamlamak üzere yönetim
kurulu üyeliğine seçilen her üye için birer tane de yedek üye seçer. Genel müdür
yönetim kurulu üyesidir ve yönetim kurulu üyeliği genel kurulun onayına sunulur.
Yönetim kurulu üyelerinin yüksek öğrenim kurumlarından mezun olmaları ve mali
piyasalar veya vadeli işlem ve opsiyon işlemlerine konu teşkil eden piyasalar hakkında
bilgi ve bu alanlarda en az 5 yıl mesleki tecrübe sahibi bulunmaları gerekir.
Yönetim kurulu üyeleri 2 yıl için seçilirler. Süresi biten üyenin tekrar seçilmesi
mümkündür. Süresi bitmeden yönetim kurulu üyeliğinin sona ermesi ve yedek üyenin de
bulunmaması halinde yönetim kurulu tarafından yapılacak ilk genel kurula kadar görev
yapmak üzere Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde yeni üye seçilir. Buna ilişkin
yönetim kurulu kararı alındığı tarihten itibaren 5 iş günü içerisinde yönetim kurulu
üyeliğine seçilen kişinin yönetmelikte sayılan şartları taşıdığına dair belgeler ile birlikte
SPK’nın onayına sunulur.
Yönetim kurulu görev ve yetkileri şunlardır,
a) Borsa tarafından hazırlanması gereken yönetmelikleri karara bağlamak,
b) Borsa üyelik başvurularını karara bağlamak ve gerektiğinde borsa üyelerinin üyelikten
geçici veya sürekli çıkarılmasına karar vermek,
c) Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin, SPK tarafından yapılan düzenlemeler
çerçevesinde borsada işlem görmesi, işlemlerinin durdurulması ve işlemden kaldırılması
esaslarını belirlemek,
d) Borsada işlemlerin mevzuata ve kurallara uygun olarak düzenli bir şekilde
yürütülmesini sağlamak,
e) Yönetmeliklerle belirlenmiş veya ihtiyaç duyulabilecek komiteleri kurarak, üyelerini
seçmek ve çalışma esaslarını düzenlemek,
f) Yabancı borsa veya kuruluşlarla işbirliği anlaşmaları yapmak,
g) Borsada düzeni ve dürüstlüğü bozanlar hakkında disiplin cezası vermek,
h) Borsa bültenini çıkarmak, borsa tarafından açıklanması gereken bilgilerin ve borsada
teşekkül eden fiyatların düzenli olarak yayınlanmasını sağlamak,
i) Borsanın bütçesini, gelir ve giderlere ilişkin kesin hesabını ve yıllık faaliyet raporunu
görüşüp karara bağlamak ve genel kurula sunmak,
j) Borsanın personele ilişkin kadrosunu hazırlayarak genel kurula sunmak,
k) Borsa gelir kalemlerinin miktar ve oranları ile bunların tahsil zaman ve şekillerini
tespit etmek,
l) Borsa adına imzaya yetkili olanları ve yetki sınırlarını belirlemek,
m) Her türlü personel atamalarını yapmak ve bu atama yetkisini, gerektiğinde yönetim
kurulu başkanına devretmek,
n) Mevzuatla verilen sair görevleri yerine getirmek,
ile görevli ve yetkilidir.
4.4.5.5.3. Denetleme Kurulu
Borsanın hesap ve işlemleri pay sahiplerinin göstereceği gerçek kişi adaylar arasından
genel kurulca seçilen en az 2 kişiden oluşan denetleme kurulu tarafından denetlenir.
Genel kurul ayrıca denetleme kurulu üyeliğinin süresi dolmadan herhangi bir nedenle
______________________________________________________________________
TSPAKB
249
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
boşalması halinde yerine geçtiği üyenin görev süresini tamamlamak üzere denetleme
kurulu üyeliğine seçilen her üye için birer tane de yedek denetçi seçer.
Denetleme kurulu üyelerinin yüksek öğrenim kurumlarından mezun olmaları ve mali
piyasalar veya vadeli işlem ve opsiyon işlemlerine konu teşkil eden piyasalar hakkında
en az 5 yıl mesleki tecrübeye sahip bulunmaları gerekir.
Denetleme kurulu üyelerinin görev süresi 2 yıldır. Aynı kişinin yeniden denetçi seçilmesi
mümkündür. Süresi bitmeden denetleme kurulu üyeliğinin sona ermesi ve yedek üyenin
de bulunmaması halinde yapılacak ilk genel kurula kadar görev yapmak üzere Türk
Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde yeni üye seçilir. Bu şekilde belirlenen denetçinin
denetleme kurulu üyeliği 5 iş günü içerisinde yönetmelikte sayılan şartları taşıdığına dair
belgeler ile birlikte SPK’nın onayına sunulur.
Denetleme Kurulunun görev ve yetkileri şunlardır;
Denetçiler, borsanın hesap ve işlemlerini mevzuat ve genel kurul kararları çerçevesinde
denetlemekle görevli ve yükümlüdürler.
Denetçiler yönetime müdahale edemezler, ancak görüşlerini yazılı olarak yönetim
kuruluna ve aynı zamanda SPK'ya bildirirler. Yönetim kuruluna bildirilen hususlarda
yönetim kurulu gerekli tedbirleri alır.
Borsa, denetçilerin talep edeceği bütün bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdür.
Denetçiler, her yıl sonunda borsanın işlem ve hesapları hakkında hazırlayacakları raporu
genel kurula sunarlar. Denetçiler, gerekli gördükleri takdirde ara raporlar hazırlayıp
görüşlerini yönetim kuruluna, genel kurula ve SPK'ya bildirirler.
4.4.5.5.4. Genel Müdür
Borsa, Yönetim Kurulunca alınan kararlar çerçevesinde ve Vadeli İşlem Ve Opsiyon
Borsası Anonim Şirketi Teşkilat, Görev Ve Çalışma Esasları Yönetmeliği’nde belirtilen
usul ve esaslar dairesinde Genel Müdür tarafından idare ve temsil olunur
Genel müdürün hukuk, iktisat, maliye, bankacılık, işletmecilik, kamu yönetimi,
uluslararası ilişkiler, mühendislik ve dengi dallarda en az dört yıllık lisans düzeyinde
öğrenim yapmış olması ve mali piyasalarla ilgili en az 10 yıl mesleki tecrübeye sahip
bulunması gerekir.
Genel müdürlüğe atanacakların bu maddenin ikinci fıkrasında ve 6’ncı maddede aranan
şartları taşıdıklarını gösteren belgelerle birlikte SPK'ya bildirilmesi şarttır. Genel müdürün
atanması, SPK tarafından bildirimin alındığı tarihten itibaren 15 işgünü içinde olumsuz
bir görüş bildirilmediği takdirde yapılabilir.
Herhangi bir nedenle görevden ayrılan genel müdürün, görevden ayrılma nedenleri
borsa ve görevden ayrılan tarafından, ayrılış tarihinden itibaren 7 işgünü içinde SPK'ya
bildirilir.
4.4.5.6. Borsanın Gelirleri
Borsanın gelirleri şunlardır:
a) Borsa üyelerinden tahsil olunacak giriş aidatı,
b) Borsa üyelerinden tahsil olunacak yıllık aidatlar,
c) Disiplin cezası nedeniyle tahsil olunan paralar,
______________________________________________________________________
TSPAKB
250
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
d) Borsa payları,
e) Borsa Yönetim Kurulunca belirlenecek sair aidat, ücret ve tarife payları,
f) Sair gelir ve bağışlar.
Bu maddede belirtilen gelir kalemlerinin, sair gelir ve bağışlar dışında kalanların miktar
ve oranları ile bunların tahsil zaman ve şekilleri Yönetim Kurulunca belirlenir. Bu gelir
kalemlerinden giriş aidatı ve Borsa payı SPK onayı ile yürürlüğe girer.
4.4.5.6.1. Üyeliğe Giriş Aidatı
Borsa üyelerinden bir defaya mahsus olmak üzere, tutarı Yönetim Kurulu tarafından
belirlenip SPK tarafından onaylanan giriş aidatı tahsil olunur. Giriş aidatı, üyeliğin
kesinleşmesinden itibaren 10 iş günü içerisinde, Borsanın belirleyeceği banka
hesaplarına yatırılır. Üyeliğe giriş aidatı yatırılmadan üyeler işlemlere başlayamazlar.
Üyelikten ayrılma veya çıkarılma durumunda bu tutarlar geri ödenmez.
4.4.5.6.2. Yıllık Üyelik Aidatı
Borsa üyeleri Yönetim Kurulu tarafından belirlenen tutarda yıllık aidat öderler.
4.4.5.6.3. Borsa Payı
Üyeler tarafından gerçekleştirilen alım satım işlemleri üzerinden, üye, işlem ve sözleşme
türü bazında Yönetim Kurulunca belirlenen ve SPK tarafından onaylanan miktar veya
oranda Borsa tarafından bir pay alınır.
Birinci fıkradaki hükümler çerçevesinde, Borsa payı alınmaması veya Borsada
gerçekleştirilen alım satım işlemleri esas alınarak aylık üyelik bedeli alınması veya diğer
ücret yöntemleri kararlaştırılabilir.
4.4.5.6.4. Diğer Ücret, Komisyon ve Gider Karşılıkları
Borsa Yönetmeliğinde belirtilen ücretlerden ayrı olarak Borsa üyelerden, sunduğu diğer
hizmetlerle ilgili olarak, iletişim masrafları, Borsa binasını ve diğer kaynakları kullanım
ücretleri ve diğer giderlere katılım payı talep edebilir.
4.4.5.6.5. Borsaya Ödenmesi Gereken Tutarların Ödenmemesi
Borsa payı, giriş aidatı, üyelik aidatı, üyelik teminatı, cezalar ve Yönetim Kurulunca
belirlenecek sair aidat, ücret ve tarife payları gibi üyelerin Borsaya ödemesi gereken
tutarların vadesinde ödenmemesi durumunda Borsa süre vererek ilgili üyenin üyeliğini
askıya alabilir. Ödemenin verilen süre içerisinde yapılmaması durumunda ilgili üyenin
üyelikten çıkartılmasına Yönetim Kurulu karar verebilir.
4.4.5.7. Borsa Üyeliği
Sermaye Piyasası Kurulundan alım satım aracılığı yetki belgesine almış olan aracı kurum
ve bankaların ve vadeli işlem aracılık şirketlerinin tamamı Vadeli İşlem ve Opsiyon
Borsası’na üye olabilirler.
4.4.5.7.1. Borsa ve Takas Merkezi Üyelik Şartları
Borsa üyesi olabilmek için en az aşağıdaki şartların sağlanmış olması gerekir:
______________________________________________________________________
TSPAKB
251
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
a) SPK’dan türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesi alınmış olması,
b) Borsa Yönetim Kurulunca hazırlanan Borsa Üyelik Taahhütnamesinin
istenebilecek diğer taahhütnamelerin imzalanarak ibraz edilmiş olması,
veya
c) Sermaye ve özkaynak yapılanması yönünden şirket mali yapısının Borsa Yönetim
Kurulunun belirleyeceği kriterlere uygun olması,
d) Borsa Yönetmeliği ile bu Yönetmeliğe dayanılarak yapılan düzenlemelerde öngörülen,
teminat ve giriş aidatı gibi tutarların yatırılmış olması ve işlemlerin yürütülebilmesi için
gerekli teknolojik donanımın, organizasyon yapısının, personelin ve mali kaynakların
sağlanmış olması,
e) Borsa Yönetim Kurulunca istenebilecek diğer bilgi ve belgelerin sunulmuş olması,
f) Borsaca öngörülmesi durumunda, müşterilere ve diğer üçüncü şahıslara karşı
doğabilecek mali ve hukuki sorumluluğu teminat altına almak amacıyla genel ve özel
mahiyette sigortaların yaptırılması,
g) Takas Merkezi tarafından Borsa Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde talep edilecek
belge ve bilgilerin ibraz edilmiş olması.
Takas üyeliği şartları Borsanın uygun görüşü alınarak Takas Merkezi tarafından belirlenir.
Takas üyeliğine kabule, Borsanın uygun görüşü doğrultusunda ve Borsa Yönetmeliği
hükümleri çerçevesinde Takas Merkezi karar verir. Takas Merkezine üye olacak
kuruluşlardan içeriği Takas Merkezi tarafından belirlenen ve Yönetim Kurulu tarafından
onaylanan Takas Üyeliği Taahhütnamesinin imzalanarak ibrazı istenir. Borsaya üye
olmadan Takas Merkezine üye olunamaz.
TC Merkez Bankasının Borsa ve Takas Merkezi üyeliği için yukarıdaki şartlar aranmaz.
4.4.5.7.2. Üyelik Türleri
VOB’ye üye olunmakla, Borsa Yönetmeliğinde yer alan hükümlere ve Borsa
Yönetmeliğine dayanılarak Borsa tarafından alınan genel ve özel nitelikli kararlara ve
yapılan diğer düzenlemelere, Borsa bülteninde yer alan duyurulara ve Takas Merkezinin
bu Yönetmelik çerçevesinde alacağı genel ve özel nitelikli kararlara uyulacağı ve tabi
olunacağı kabul ve taahhüt edilmiş sayılır.
Borsada, takas üyesi Borsa üyeleri ve takas üyesi olmayan Borsa üyeleri olmak üzere iki
tür üyelik bulunur.
Takas üyesi Borsa üyeleri; sahip oldukları yetkiler bakımından doğrudan takas üyesi ve
genel takas üyesi olarak ikiye ayrılır.
Doğrudan takas üyeleri; sadece kendilerinin veya müşterilerinin işlemlerinin takasını
gerçekleştirmeye yetkilidir. Bu üyeler, başka bir Borsa üyesinin takasını garanti edemez.
Genel takas üyeleri, doğrudan takas üyelerinin yetkisine ilave olarak diğer Borsa
üyelerinin işlemlerinin takasını garanti etmeye yetkilidir. Genel takas üyeleri tarafından,
pazar bazında takas garantisi verilebilir. Takas garantisi Takas Merkezine karşı verilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
252
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.4.5.7.3. Borsa Üyelerinin Yükümlülükleri ve Hakları Müşterilerin Riskler
Hakkında Bilgilendirilmesi
Üyeler, Kurulun 07.09.2000 tarihli ve 24163 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri:V,
No:46 sayılı Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğinde
belirtilen Türev Araçlar Risk Bildirim Formunu söz konusu Tebliğde belirtilen şekilde
kullanmak zorundadırlar.
Üyelerin Tutacakları Defter, Belge ve Kayıtlar
Üyeler, TTK, vergi ve sermaye piyasası mevzuatında öngörülen tüm defter ve belgeleri
tutmak ve müşteri ekstrelerini göndermekle yükümlüdürler.
Üyeler, Borsa ve takas işlemleri ile ilgili olarak emirlerin alınması, kaydedilmesi,
muhasebeleştirilmesi gibi tüm konularda Kurulun 27/8/2001 tarihli ve 24506 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan Seri:V, No:51 sayılı Aracı Kuruluşların Türev Araçların Alım
Satımına Aracılık Faaliyetlerinde Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında
Tebliğ”inde belirtilen hükümlere uymak ve ilgili belgeleri düzenlemekle mükelleftirler.
Başka bir mevzuatta daha uzun bir süre öngörülmemişse, üyeler yaptıkları işlemlerle ilgi
tüm kayıtların asıllarını Kurulun 31/1/1992 tarihli ve 21128 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Seri:V, No:6 sayılı Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında
Tebliğinde öngörülen süre kadar saklamak ve istendiğinde Borsaya ve/veya Takas
Merkezine vermekle yükümlüdürler.
Üyelerin Periyodik Raporlama ve Diğer Bilgi Verme Yükümlülükleri
Üyeler, Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenecek mali tablolar ile diğer bilgi ve
raporları Borsa ve/veya Takas Merkezine göndermekle mükelleftirler.
Üyeler, ilgili mevzuatlarında öngörülen izne tabi yönetimin kontrolünü değiştirecek
tutarda olan pay devirlerini, Yönetim Kurulu üyelerinde, denetçilerinde, üst yönetim ile
birinci derece ve Borsa ve Takas Merkezi ile olan işlemlerde imzaya yetkili olan
personelinde meydana gelen değişiklikleri, değişikliğin meydana geldiği tarihi izleyen ilk
iş günü içinde Borsa ve Takas Merkezine bildirir.
Kurulun, sermaye yeterliliği düzenlemelerinde yer alan asgari şartların sağlanamaması
durumunda, olayın anlaşılmasını takiben söz konusu durum üye tarafından derhal
Borsaya bildirilir.
Üyeler, müşterilerine ait kimlik bilgilerini bulundurmak ve istendiğinde Borsaya iletmek
zorundadırlar.
Üyeler, Borsa tarafından istenebilecek her türlü bilgi ve belgeyi aksi Borsa tarafından
belirlenmedikçe izleyen iş günü içerisinde Borsaya bildirmekle yükümlüdürler.
Üyeler ayrıca aşağıdaki durumlara ilişkin bilgileri oluştukları tarihi takip eden ilk iş günü
içinde Borsa ve Takas Merkezine bildirmekle mükelleftir:
a) Aleyhlerine mali durumlarını önemli ölçüde etkileyebilecek dava açılması, haciz veya
iflas yoluyla takip başlatılması veya haklarında ihtiyati tedbir veya haciz kararı alınması
ya da mali durumlarını önemli ölçüde etkileyebilecek diğer gelişmelerin ortaya çıkması,
______________________________________________________________________
TSPAKB
253
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
b) Diğer Borsalara ve piyasalara üye olunması,
c) Sermaye piyasası mevzuatına aykırılık nedeniyle haklarında idari ve/veya cezai
soruşturma başlatılması,
d) Adres ve iletişim bilgilerinde değişiklik olması,
e) Açık pozisyon sahibi müşterilerinin ödeme güçlüğü içinde bulunduğunun veya
hakkında iflas yolu ile takip başlatıldığının öğrenilmesi.
Takas üyelerinin Takas Merkezine verecekleri bilgi ve belgeler ile bunların bildirim şekli
ve süreleri Takas Merkezinin kararı ve Yönetim Kurulunun onayı ile belirlenir.
Üyelerin Müşteri Hesaplarını İzlemeye İlişkin Yükümlülükleri
Üyeler, müşteri hesaplarını her gün Takas Merkezinden ve/veya Borsadan gelen raporlar
doğrultusunda güncelleştirmek ve müşterilerine gerekli teminat tamamlama çağrılarını
yapmak, gerekli teminatı yatırmayan müşterilerin pozisyonlarını Borsa Yönetmeliğindeki
hükümler çerçevesinde işleme tabi tutmakla yükümlüdürler.
Üyelik Teminatı
Üyeler, Borsa işlemleri dolayısıyla müşterilerine, diğer Borsa üyelerine, Borsaya ve Takas
Merkezine verebilecekleri zararlara karşılık olmak üzere Takas Merkezine, Borsa tüzel
kişiliği adına nakit veya nakde çevrilebilir kamu menkul kıymeti ya da vadesiz ve kayıtsız
şartsız ödeme taahhüdünü içeren banka teminat mektubu şeklinde üyelik teminatı
yatırmak zorundadırlar.
Üyelik teminatı, üyelik teminatının kullanımını gerektiren durumun ortaya çıkması
durumunda herhangi bir ihbara gerek olmaksızın Borsa tarafından kullanılır. Kullanım
nedeniyle eksilen tutarlar, Yönetim Kurulu tarafından verilen süre içerisinde tamamlanır.
Üyelik teminatı, Borsa üyeliğinden ayrılan üyeye, üyenin karar almaya yetkili organının,
söz konusu teminatın kullanılmasına ilişkin herhangi bir durum veya aleyhine açılmış bir
dava bulunmadığına dair noter tasdikli kararını ekleyeceği bir talep yazısı ile başvurması
üzerine, ayrılma tarihini takip eden üçüncü ayın sonunda ödenir veya geri verilir.
Ancak Borsa işlemlerinden kaynaklanan ve Borsanın bilgisi dahilinde devam eden bir
dava veya uyuşmazlığın olması durumunda söz konusu teminat dava veya uyuşmazlık
sonuçlanıncaya kadar ödenmez veya geri verilmez.
Bir zararın üyelik teminatından karşılanıp karşılanmayacağına Yönetim Kurulu karar
verir.
Üyelerin Diğer Yükümlülükleri
Üyeler Kanun, Borsa Yönetmeliği ve ilgili mevzuatta yer alan kural ve yükümlülüklerin
yanında aşağıda sayılan hususlara uymakla yükümlüdür:
a) Müşterileri ile yapacakları sözleşmelere konulacak hükümlerle, ilgili mevzuatta
öngörülen sorumluluklarını kısıtlamamak veya kaldırmamak,
b) Hataların düzeltilmesi amacıyla Takas Merkezi ve Borsanın bilgisi dahilinde hesaplar
arası düzeltme işlemi hariç, kendi bünyelerinde bulunan iki ayrı hesap arasında pozisyon
transferi yapmamak,
c) Borsada işlem yapmanın belli bir getiri sağlayacağı yolunda müşterilerine herhangi bir
yazılı veya sözlü taahhütte bulunmamak,
______________________________________________________________________
TSPAKB
254
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
d) Müşteriye ait menkul kıymetler, sözleşmeler, nakit ve her türlü kıymet üzerinde, hak
ve yetkileri olmaksızın kendileri ve üçüncü şahıslar lehine herhangi bir tasarrufta
bulunmamak,
e) Müşterilerine ve diğer üyelere karşı iyi niyet ve dürüstlük ilkelerine uygun davranmak,
mevzuata, Borsa kural, disiplin ve düzenine uygun hareket etmek,
f) Borsa işlemlerinde dürüstlüğü bozmamak.
Kurtaj
Borsa üyeleri borsada aracı olarak yaptıkları her işlem için, müşterilerinden kurtaj adı
altında bir komisyon alırlar. Kurtaj tarifesi, yönetim kurulu tarafından belirlenir ve SPK
tarafından onaylanır.
4.4.5.7.4. Üyelerin Denetimi
Borsa, VOB Yönetmeliğinden veya bu Yönetmeliğe dayanılarak Borsa tarafından yapılan
düzenlemelerden kaynaklanan hususlara uyumu sağlamak üzere üyelerini denetleyebilir.
Borsa, üyelerin Borsa işlemleri ile ilgili tüm defter, belge ve kayıtlarını inceleme hak ve
yetkisine sahiptir. Üyeler, denetimin yapılması için gerekli tüm bilgi ve belgeleri yetkili
denetim elemanlarına vermekle yükümlüdür.
Borsa söz konusu denetlemeyi yürütmek üzere Kurul listesinde yer alan bağımsız
denetleme kuruluşlarından yararlanabilir.
Takas Merkezinin denetim yetkisinin kapsamı Borsa Yönetmeliği ve ilgili mevzuat
çerçevesinde Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.
Denetimler sırasında sermaye piyasası mevzuatı kapsamında suç teşkil eden bir hususun
belirlenmesi durumunda konu derhal Kurula bildirilir.
4.4.5.7.5. Üyelerin Borsada Temsili
Üyeler, Borsada alım satım işlemlerini temsilcileri ve temsilci yardımcıları aracılığıyla
yaparlar.
Üyeler, üye temsilcileri ve üye temsilci yardımcılarının işlem sistemine girdikleri
emirlerden sorumludurlar.
Borsa üyeleri, temsil yetkisini içeren temsil belgeleri düzenleyerek, kendilerini borsada
temsil edecek olanları borsaya bildirmek zorundadırlar.
Üye temsilcileri ve temsilci yardımcılarının görevden ayrılması halinde üye durumu
derhal Borsaya bildirir.
Üyeliğin sona ermesi halinde üye temsilcisi ve üye temsilci yardımcılarının sözkonusu
üye adına işlem yapma ve/veya temsil yetkileri kendiliğinden sona erer.
Üye Temsilcisi ve Üye Temsilci Yardımcılarının Nitelikleri
Üye temsilcisi ve üye temsilci yardımcılarının;
a) Türk vatandaşı olması,
b) Dört yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun olması,
______________________________________________________________________
TSPAKB
255
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
c) Affa uğramış olsa dahi yüz kızartıcı bir suçtan veya Sermaye Piyasası Kanununa
aykırılıktan mahkum olmamış veya iflas etmemiş olması,
d) Yönetim Kurulu tarafından belirlenen eğitim, bilgi ve tecrübeye sahip olmaları,
gereklidir.
Yönetim Kurulu üye temsilci ve yardımcılarının Borsa veya Borsanın belirlediği
kurumlardan eğitim almalarını şart koşabilir. Yönetim Kurulu başka bir Borsada üye
temsilcisi veya üye temsilci yardımcısı yetkisi almış olan kişilerin de bu şart
aranmaksızın Borsada üye temsilcisi veya yardımcısı olmalarını kararlaştırabilir.
Üye Temsilcilerinin ve Yardımcılarının Uymaları Gereken Kurallar
Üye temsilcileri ve yardımcıları;
a) Birden fazla üyeyi temsil edemezler,
b) Ellerinde bulundurdukları müşteri emirlerini kendilerinin veya başkalarının çıkarlarına
hizmet edecek şekilde kullanamazlar,
c) Ellerinde aynı özelliklere sahip bir sözleşmenin satın alınması veya satılması ile ilgili
bir müşteri emri bulunması durumunda, bağlı oldukları üye hesabına veya çıkarının
bulunduğu başka bir hesap adına öncelikli olarak sözleşme satın alamaz veya
satamazlar,
d) Ellerindeki emirleri, başka bir müşteriye, üyeye veya üye temsilcisine bildiremezler,
e) Herhangi bir emri veya emrin bir kısmını, başka bir üyenin menfaati için ellerinde
tutamaz veya geri çekemezler,
f) Mevzuatla izin verilmiş hususlar dışında başka meslek ve ticaretle uğraşamazlar
4.4.5.7.6. Üyeliğin Geçici ve Sürekli Olarak Sona Ermesi
Üyeliğin Askıya Alınması ve Bu Durumda Uygulanacak Hükümler
Yönetim Kurulu, Borsa Yönetmeliğindeki hükümler çerçevesinde üyelerin üyeliklerini
askıya alabilir. Üyelik yükümlülükleri arasında olup da üye tarafından yerine getirilmesi
zaman alacak ve yerine getirilmediği zaman üyelikten çıkarılmayı gerektirecek iş ve
işlemlerin tamamlanma aşamasında üyelik Yönetim Kurulu tarafından askıya alınabilir.
Üyelikleri askıda olan üyelerin Borsada ve Borsanın belirli pazarlarında veya
piyasalarında işlem yapması Yönetim Kurulu tarafından tamamen veya kısmen
kısıtlanabilir. Üyeliğin askıya alınması durumunda ilgili üyenin Borsa Yönetmeliğindeki ve
sözleşmelerden kaynaklanan tüm yükümlülükleri devam eder.
İlgili üyenin talebi halinde de, üyeliği askıya alınabilir.
Üyeliğin askıya alınma süresi Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Üyeliğin askıya
alınması ve bu durumun kaldırılması Borsa Bültenlerinde ilan edilir.
Borsa üyeliğinin askıya alınması halinde yükümlülüklerin tasfiye yöntemi Takas
Merkezinin önerisi ve Borsanın uygun görüşüyle belirlenir.
Borsa Üyeliğinden Çıkma ve Çıkarılma
Üyelikten ayrılmak isteyen üye, durumu yazılı olarak Borsaya bildirmekle yükümlüdür.
Borsa üyeliği, üyelik şartlarının kaybedilmesi ve verilen süre içerisinde şartların
sağlanamaması veya Borsa Yönetmeliğinde belirtilen diğer şartların oluşması halinde,
______________________________________________________________________
TSPAKB
256
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Yönetim Kurulunun kararı ile geçici veya sürekli olarak sona erdirilebilir. Bu kapsamda,
birden fazla pazar veya piyasada işlem yapmaya yetkili olan üyelerin bir veya birkaç
pazar veya piyasaya ilişkin yetkileri, Yönetim Kurulu kararı ile sona erdirilebilir.
Sürekli olarak üyelikten çıkartılan üye, bu karara SPK nezdinde durumu öğrendiği
tarihten itibaren 10 iş günü içerisinde itiraz edebilir. SPK’nın kararı nihaidir.
Geçici olarak üyelikten çıkarılanların tekrar üyeliğe kabul edilmesi halinde giriş aidatı
alınmaz.
Üyelikten sürekli olarak çıkarılanlar, üyelik şartlarını daha sonradan sağlamaları halinde
tekrar üyeliğe alınabilirler.
Takas Üyeliğinden Çıkma ve Çıkarılma
Takas üyeliği, Borsa üyeliğinin sona ermesi, Takas Merkezinin üyelikten çıkarması veya
üyenin isteği ile sona erebilir.
Borsa üyeliği sona eren üyelerin Takas Merkezine olan üyeliği ile ilgili olarak aşağıdaki
hükümler uygulanır:
a) Borsa üyeliği sona eren üyeler Takas Merkezi üyeliğinden de çıkartılır.
b) Takasa olan yükümlülüklerin yerine getirilmesi sırasında, üyeliği sona eren kurumun
takasını garanti ettiği üyelerin işlemlerinin düzenli şekilde yürütülmesini sağlamak
amacıyla, Takas Merkezi, üyeliği sona eren kurumun takasını garanti ettiği diğer üyelerin
işlemlerini garanti etme süresini uzatma da dahil olmak üzere gerekli tedbirleri almaya
yetkilidir.
c) Takas Merkezi, üyeliği sona eren üyelerin taşıdığı pozisyonları istekli başka üyelere
devretme konusunda karar almaya yetkilidir.
Takas Merkezinin önerisi ve Borsa Yönetim Kurulunun kararıyla da Takas Merkezi üyeliği
sona erdirilebilir.
Takas Merkezi üyeliğinden ayrılmak isteyen üyeler, bu durumu Takas Merkezi ve
Borsaya yazılı olarak bildirir.
Takas Merkezi üyeliğinden çıkma ve çıkarılma şartları Takas Merkezinin önerisi ve
Borsanın uygun görüşü ile belirlenir.
Takas üyeliğinden ayrılma Borsa üyeliğini etkilemez.
Borsa ve Takas Merkezi Üyeliğinin Sona Ermesi Durumunda Yükümlülüklerin
Tasfiyesi
Takas Merkezi üyeliğinin sona ermesi halinde, Borsaya ve Takas Merkezine olan
yükümlülüklerin tasfiyesine ilişkin hususlar Takas Merkezinin önerisi ve Borsanın uygun
görüşüyle belirlenir.
Borsa üyeliğinden çıkarılanların Borsaya olan yükümlülüklerinin tasfiyesine ilişkin
hususlar Borsa tarafından belirlenir.
Üyeliği sona eren kurumların garanti fonundaki Borsa Yönetmeliğindeki hükümler
çerçevesinde ilgili kuruma iade edilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
257
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.4.5.8. Borsa’da İşlem Görecek Sözleşmeler ve İşlem Esasları
4.4.5.8.1. Kote Edilebilecek Sözleşmeler ve Kotasyon Süreci
Borsa Yönetmeliğinde yer alan esaslar çerçevesinde, her türlü dayanak varlık üzerine
düzenlenmiş sözleşme Borsada kote edilebilir.
Hangi dayanak varlık üzerine düzenlenmiş sözleşmelerin kote edileceğine Yönetim
Kurulunun önerisi üzerine SPK karar verir.
TC Merkez Bankası görev alanına giren varlıkların ihdası halinde bu Bankanın görüşü
alınır.
Sözleşmelerin asgari unsurları, dayanak varlığın niteliğine ve sözleşme türüne göre
Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve SPK tarafından onaylanır. Yönetim Kurulunun
Borsa Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde bu konudaki kararları ve yaptığı değişiklikler
Borsa bülteninde duyurulur.
Herhangi bir işlem gününde bir vadeye ya da sözleşme türünün tüm vadelerine ait
işlemler, borsa yönetmeliğinde belirtilen nedenlerle yönetim kurulu kararıyla
durdurulabilir ve işlemlerin tekrar başlaması yönetim kurulu kararıyla olur. Bu yetki,
piyasa etkinliğinin korunması amacıyla borsanın ilgili birimlerine devredilebilir.
Borsanın, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ve İstanbul Altın Borsasında işleme açık
vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin dayanak varlıklarına dayalı sözleşmeleri kote
etmesi durumunda diğer borsalar, ilgili sözleşmelerin normal alım satımını sona
erdirirler. Bu tarihten sonra diğer borsalarda sadece pozisyonların kapatılmasıyla ilgili
işlemler yapılabilir. Borsa, söz konusu sözleşmelerin alım satımı başlamadan önce ilgili
diğer borsaları bilgilendirir.
4.4.5.8.2. Borsada İşlem Görecek Sözleşmelerin Asgari Unsurları
Türlerine göre sözleşmelerde bulunacak asgari unsurlar aşağıda belirtilmiştir:
a) Dayanak varlık,
b) Sözleşmenin türü: Sözleşmenin vadeli işlem, opsiyon veya diğer türev araçlara ilişkin
olduğu,
c) Sözleşmenin büyüklüğü: Sözleşmeye konu olan dayanak varlığın miktarı,
d) Sözleşmenin vadesi: Nakdi uzlaşmasının veya fiziki teslimatının yapılacağı zaman,
e) Uzlaşma şekli: Sözleşme vadesinde dayanak varlık bazında, uzlaşmanın fiziki teslimat
veya nakdi uzlaşma yöntemlerinden hangisiyle yapılacağı,
f) Uzlaşma fiyatının belirlenme şekli: Hesapların güncelleştirilmesinde ve nakdi
uzlaşmada kullanılacak fiyatın belirlenme şekli,
g) Son işlem günü: Sözleşmenin işlem görebileceği son gün,
h) Teslim tarihi: Fiziki teslim öngören sözleşmelerde dayanak varlığın fiziken teslim
edileceği tarih,
i) Günlük fiyat hareket limitleri: Sözleşmenin fiyatının bir gün içerisinde hareket
edebileceği oran veya mutlak tutar olarak belirlenmiş en düşük ve en yüksek değerler,
j) Kullanım fiyatı: Opsiyon sözleşmelerinde, dayanak varlığın vadeye kadar veya vade
bitiminde alım veya satımının yapılabileceği fiyat,
k) Asgari teminat oran ve tutarları: Sözleşmelerde bir pozisyon açmak ve sürdürmek için
taraflardan talep edilecek işlem teminat oran ve tutarları,
______________________________________________________________________
TSPAKB
258
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
l) Opsiyon tipi: Opsiyon sözleşmesinde, opsiyon sözleşmesi ile tanınan hakkın sadece
vade sonunda ya da vade sonu dahil olmak üzere vade sonuna kadar herhangi bir
tarihte kullanılabileceği.
Sözleşmelerdeki hükümler, Borsa Yönetmeliğinde yer alan hükümlerle bir bütün teşkil
eder ve birlikte yorumlanır. Sözleşmelerde açıklık bulunmayan hallerde, Yönetim Kurulu
düzenleme yapmaya yetkilidir.
4.4.5.8.3. Sözleşmelerde Uzun Pozisyon Alınması
Vadeli İşlem Sözleşmelerinde
Vadeli işlem sözleşmelerine ilişkin işlemlerde uzun pozisyon sahibi, sözleşmenin vadesi
geldiğinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen
miktarda satın almak ya da nakdi uzlaşmayı sağlamakla yükümlüdür.
Opsiyon sözleşmelerinde
1) Alım opsiyonuna ilişkin uzun pozisyon sahibi, sözleşmenin vadesinde veya vadeye
kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan
ve belirtilen miktarda satın almak ya da nakdi uzlaşmada bulunmak hakkına sahiptir.
2) Satım opsiyonuna ilişkin uzun pozisyon sahibi, sözleşmenin vadesinde veya vadeye
kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan
ve belirtilen miktardan satmak ya da nakdi uzlaşmada bulunmak hakkına sahiptir.
4.4.5.8.4. Sözleşmelerde Kısa Pozisyon Alınması
Vadeli İşlem Sözleşmelerinde
Vadeli işlem sözleşmelerine ilişkin işlemlerde kısa pozisyon sahibi, sözleşmenin vadesi
geldiğinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen
miktardan satmak ya da nakdi uzlaşmayı sağlamakla yükümlüdür.
Opsiyon sözleşmelerinde
1) Alım opsiyonuna ilişkin kısa pozisyon, sahibi, sözleşmenin vadesinde veya vadeye
kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan
ve belirlenen miktardan satmak ya da nakdi uzlaşmayı sağlamakla yükümlüdür.
2) Satım opsiyonuna ilişkin kısa pozisyon sahibi, sözleşmenin vadesinde veya vadeye
kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan
ve belirtilen miktardan satın almak ya da nakdi uzlaşmayı sağlamakla yükümlüdür.
4.4.5.8.5. Fark ve Strateji Pozisyonu İçin Emirler
Fiyat ilişkilerinden kar elde etmek amacıyla, eşzamanlı olarak, bir hesap adına aynı veya
benzer dayanak varlık üzerine düzenlenmiş bir sözleşmenin bir vadesinde uzun
pozisyon, diğer vadesinde kısa pozisyon alınması ya da aynı opsiyon sözleşmesinin farklı
vade ve kullanım fiyatı seviyesinden alım ve satımının yapılması fark işlemidir. Belirli bir
finansal sonucu elde etmek amacıyla birbirleriyle ilişkili farklı sözleşmelerin eşanlı olarak
alınması ve/veya satılması strateji işlemleridir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
259
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.4.5.8.6. Üye İşlem Sınırları
Yönetim Kurulu, üyelerin alabilecekleri pozisyon sayısını veya yapabilecekleri işlem
hacmini; Sermaye Yeterliliği Tabanına, Garanti Fonuna yatırdıkları tutara, teminat olarak
bulundurduğu kıymetlere veya diğer göstergelere bağlı olarak belirlemeye yetkilidir.
4.4.5.8.7. Sözleşmelerin Bağlayıcılığı
Borsada işlem görecek sözleşmelerin hükümleri Borsa bülteninde yayınlanır ve bu
hükümler ayrıca bir bildirime gerek olmaksızın işlem yapan tüm tarafları bağlar. Borsada
işlem gören sözleşmelerin, Borsaya emir iletilmek suretiyle Borsada alınıp satılması ile
sözleşme alanlar/satanlar, ayrıca sözleşme imzalanmasına, bir bildirimde bulunulmasına
veya bir basılı evrakın kendilerine teslim edilmesine gerek olmaksızın Borsa Yönetmeliği
ve bu Yönetmeliğe dayanılarak yapılan düzenlemeler ve işlem fiyatları çerçevesinde söz
konusu sözleşmede yer alan hakların sahibi ve yükümlülüklerin sorumlusu olur ve söz
konusu hükümler sözleşmeyi alanları/satanları bağlar. Sözleşmeye taraf olunmasıyla
birlikte, Borsa Yönetmeliğinde veya bu Yönetmeliğe dayanılarak çıkarılan diğer
düzenlemelerde belirlenen teminat, teslimat ve sözleşme ile ilgili diğer tüm iş ve
işlemlerin süresi içerisinde yerine getirileceği kabul ve taahhüt edilmiş olunur.
4.4.5.8.8. Sözleşme Alım ve Satımının Anlamı
Borsada sözleşme alınıp satılması, Borsa işleminde eşleşen iki taraftan birinin uzun
pozisyon alırken diğer tarafın kısa pozisyon alması anlamına gelir. Sözleşmelerde uzun
pozisyon alınması işlemi alış, kısa pozisyon alınması işlemi ise satış olarak nitelendirilir.
Borsada sözleşme alınması veya satılması ile ya yeni bir uzun veya kısa pozisyon sahibi
olunur ya da daha önce mevcut olan bir pozisyon kapatılır.
4.4.5.8.9. Ters İşlem (Pozisyon Kapatma) ve Etkisi
Bir sözleşmede uzun pozisyon sahibi olan tarafın, sözleşmenin işlem gördüğü piyasadaki
son işlem gününe kadar kısa pozisyon almasına veya kısa pozisyon sahibi olan tarafın,
aynı sözleşmede son işlem gününe kadar uzun pozisyon almasına sebep olacak şekilde
Borsada işlem yapması veya bu işlemin Yönetmelik hükümlerine göre re’sen yapılması
durumunda, bu kişinin aynı sözleşmede kısa pozisyon ve uzun pozisyon sahibi olarak
sahip olduğu hak ve yükümlülükler aynı kişide birleşmiş olarak kabul edilir ve söz
konusu hak ve yükümlülükler karşılıklı olarak netleştirilerek sona erdirilir. Ters işlem
olarak adlandırılan bu işlem neticesinde açık pozisyonlar bu tutarda kapatılmış olur.
Sözleşmelerin takasında hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi bakımından Takas
Merkezinin alıcı karşısında satıcı, satıcı karşısında alıcı konumda olması ve eşleşen
tarafların sözleşmenin takasına ilişkin olarak birbirlerine karşı talep haklarının
bulunmaması sebebiyle, sözü edilen eşleştirme ve netleştirme suretiyle hak ve
yükümlülüklerin karşılıklı olarak sona erdirilmesi hususunda, Borsa işleminde eşleşen
tarafların veya diğer açık pozisyon sahiplerinin ya da hesabında ters işlem yapılan tarafın
izni, onayı veya talimatı aranmaz. Söz konusu netleştirme işlemi Borsa veya Takas
Merkezi ile üyeler tarafından ilgili hesaplar üzerinde re’sen yapılır.
Borsa işlemi neticesinde veya pozisyon transferi ile devralınarak oluşan açık
pozisyonlardan doğan hak ve yükümlülükler, sözleşmenin Borsa Yönetmeliğinde
açıklanan ters işlem ile Borsada kapatılması, vadesinin gelmesi veya pozisyon
transferiyle sona erer. Bunun dışında, sözleşmelerin veya açık pozisyonlardan doğan hak
ve yükümlülüklerin Borsa Yönetmeliğininin pozisyon transferine ilişkin hükümleri hariç
Borsa içinde veya dışında başka bir yolla satılması veya devri mümkün değildir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
260
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.4.5.8.10. Opsiyon Primi
Opsiyon sözleşmesini alan taraf, opsiyon sözleşmesini satan tarafa, sözleşmede yer alan
haklar karşılığında opsiyon primi öder.
4.4.5.8.11. Borsa İşlemlerinde Dürüstlük ve Düzen
Borsa işlemlerinin dürüst ve düzenli olmasından kasıt, Borsada fiyatların serbest rekabet
ve açıklık içinde oluşmasıdır. Borsada gerçekleşen işlem veya oluşan fiyatların, Kanunun
47’nci maddesinin A bendinin 1, 2 ve 3 numaralı alt bentlerinde belirtilen suçların
kapsamında değerlendirilebileceğinin Yönetim Kurulu tarafından karara bağlanması
durumunda Borsada dürüstlük ve düzenin ihlal edildiği kabul edilir.
Yönetim Kurulu Borsada işlemlerin dürüst ve düzenli bir şekilde gerçekleşmesini
sağlamaya yönelik her türlü tedbiri almaya görevli ve yetkilidir.
4.4.5.8.12. Borsada İşlemlerin Yapılma Esasları
Borsada işlemler serbest rekabet ortamında açık olarak gerçekleşir. Borsaya iletilen
emirlerin gerçekleşme esasları Yönetim Kurulu kararıyla belirlenir. Yönetim Kurulunun bu
kararları Borsa bülteninde duyurulur.
Sözleşmelerin alım satımında seanslarda esas olarak çoklu fiyat yöntemi uygulanır.
Çoklu fiyat yönteminde alım satım emirleri, elektronik ortamda veya Borsanın
belirleyeceği diğer yöntemlere göre Borsa Yönetmeliğinde belirtilen emir eşleştirmedeki
öncelik kurallarına uygun olarak karşılaştırılır ve bu fiyatlar üzerinden alım satım
gerçekleşir.
Borsa, seansın belirli bölümlerinde emirlerin belirli bir zaman aralığında biriktirilerek, tek
bir fiyat oluşacak şekilde eşleştirildiği tek fiyat yönteminin veya belirleyeceği diğer
yöntemlerin uygulanmasına karar verebilir. Bu konuda yapılacak düzenlemeler Kurul
onayıyla yürürlüğe girer.
Borsada üyelerin emirleri hangi yöntemlerle girebileceği, girilebilecek emir türleri,
emirlerin eşleşmesi, yeni pazarların açılması, piyasada gerçekleşen işlemlere ve girilen
emirlere ait bilgilerin diğer üyelere ve yatırımcılara hangi seviyede gösterileceği gibi
işlem esasları ile ilgili tüm hususlar hakkında karar almaya Yönetim Kurulu yetkilidir.
Seans
Normal seans; Borsa yetkilisi tarafından verilecek bir işaretle işlemlerin başlatıldığı an ile
yine Borsa yetkilisi tarafından verilen başka bir işaretle işlemlerin bitirildiği an arasında
geçen süredir. Seans, Yönetim Kurulunun kararıyla açılış ve kapanış fiyatlarının
belirlenmesi, gün içinde ara verilmesi ve diğer amaçlarla farklı bölümlere ayrılabilir.
Seans gün ve saatleri Yönetim Kurulunca belirlenir.
Açık kalan pozisyonlarını kapatmak isteyen üyeler için son işlem günündeki seans
sonunda, başlangıç ve bitiş saati Yönetim Kurulunca belirlenecek bir ek seans yapılabilir.
Ek seansta işlemler son işlem günü seansının uzlaşma fiyatından veya Borsa tarafından
belirlenecek diğer fiyatlar üzerinden yapılır.
Borsa, gerekli gördüğü zamanlarda özel seanslar açabilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
261
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İşlem Salonu
Borsa tarafından işlem salonları kurulması durumunda, işlem terminallerinin üyelere
tahsisine, geri alınmasına ve salonun işleyişine ilişkin esaslar Yönetim Kurulu tarafından
belirlenir.
Borsada Emirlerin Eşleştirilmesinde Öncelik Kuralları
Sözleşmelerin alım satımı için verilen emirler Borsaya iletildikten sonra, çoklu fiyat
yöntemi ile eşleşmesi esnasında uygulanacak öncelik kuralları sırasıyla aşağıdaki gibidir:
a) Fiyat Önceliği Kuralı: Daha düşük fiyatlı satım emirleri, daha yüksek fiyatlı satım
emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirleri, daha düşük fiyatlı alım
emirlerinden önce karşılanır.
b) Zaman Önceliği Kuralı: Fiyat eşitliği halinde, zaman açısından daha önce gelen
emirler önce karşılanır.
Müşteri Önceliği
Üyeler, Borsadaki fiyatların ve tekliflerin müşterilerin verdikleri emirleri karşılaması
durumunda, ilk önce müşteri emirlerini gerçekleştirmek zorundadır. Bu madde
kapsamında, üyelerin kendi portföylerine yaptıkları işlemler ile doğrudan veya dolaylı
olarak kendileriyle ilişkili kişi ve kurumlar adına yaptıkları işlemler, üyelerin kendi işlemi
olarak değerlendirilir.
Pozisyon Limitleri
Borsada gerçekleşen işlemlerde dürüstlük ve düzeni sağlamak, sözleşmelerin güvenli bir
şekilde işlem görmesini temin etmek amacıyla Borsa pozisyon limitleri koyabilir, mevcut
limitleri artırıp azaltabilir.
Pozisyon limitleri, bir sözleşme veya sözleşme grubu esas alınarak, teslim ayında olup
olmama ve işlemin korunma amacıyla yapılıp yapılmadığı durumları göz önüne alınarak
üye veya müşteri bazında belirlenebilir.
Pozisyon limitleri, bir tüzel veya gerçek kişinin tüm üyeler nezdindeki hesaplarını kapsar.
Pozisyon Limitlerindeki Aşımların Giderilmesi
Pozisyon limitlerinin müşteriler tarafından aşılması durumunda, aşımı izleyen ilk Borsa
gününde üye, limiti aşan pozisyonlarını kapatması konusunda çerçeve sözleşmesinde
öngörülen şekilde müşterisine bildirimde bulunur. Pozisyon limit aşımının üye tarafından
müşteriye bildirimini izleyen ilk Borsa gününde aşımın giderilmemesi halinde bu durum,
mesai bitiminden önce üye tarafından Borsaya bildirilir. Borsa, müşteriye bildirim
yapılsın ya da yapılmasın, bir Borsa gününden daha uzun süre limitleri aşan pozisyonları
re’sen kapatabilir. Bu durumda hangi sözleşmelerin kapatılacağına Borsa karar verir.
Müşterinin pozisyon limitlerini aştığı hususunda üye tarafından bilgilendirilmemesi, limit
fazlası kısmın Borsa tarafından re’sen kapatılmasını engellemez.
Pozisyon limitlerinin Borsa tarafından değiştirilmesi neticesinde, daha önceden alınan
pozisyonlar nedeniyle veya Borsa tarafından gerçekleştirilen pozisyon transferleri
______________________________________________________________________
TSPAKB
262
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
sonucunda limitlerin üye ve/veya hesap bazında aşılması durumunda, Borsa tarafından
verilen süre içerisinde limit aşımları giderilir. Verilen süre içerisinde limit aşımının
giderilmemesi durumunda, bu maddenin birinci ve ikinci fıkraları uyarınca işlem yapılır.
Korunma Amacıyla Yapılan İşlemler
Halihazırda tutulan veya gelecekte alınması beklenen bir pozisyonla ilgili olarak, spot
piyasadaki fiyat hareketlerinin neden olacağı finansal zarar riskini azaltmak amacıyla
Borsada işlem yapılması, korunma amacıyla yapılan işlemdir.
Korunma amacıyla yapılan işlemlerde farklı teminat ve pozisyon limitleri uygulanması
kararlaştırılabilir. Bu durumda, korunma amacıyla yapılmış olarak kabul edilecek
işlemlerin taşıması gereken şartları belirlemeye Borsa yetkilidir.
Uzlaşma Fiyatı
Uzlaşma fiyatının belirlenme şekli sözleşmede gösterilir. Sözleşmede yer alan uzlaşma
fiyatı belirleme yönteminden daha etkin başka yöntemlerin ortaya çıkması durumunda
Borsa Yönetim Kurulu, sözleşmede yer alan uzlaşma fiyatı belirleme yöntemini
değiştirebilir.
Uzlaşma fiyatı komitesi seans sırasında gerçekleşen işlemlerden hesaplanan uzlaşma
fiyatını gerek görürse seansın bitiminden sonraki 15 dakika içinde değiştirme yetkisine
sahiptir. Bu süre gerekirse Genel Müdür tarafından uzatılabilir. Ayrıca yeterli miktarda
işlem olmaması durumunda, uzlaşma fiyatı komitesi bekleyen emirleri, diğer vadelerde
gerçekleşen fiyatları ve spot fiyatı dikkate alarak yeni bir uzlaşma fiyatı belirleyebilir.
Müşteri Emirleri
Müşteri Emrinin Alınması ve Kaydedilmesi
Üye, müşteri emirlerini, Kurulun Aracı Kuruluşların Türev Araçların Alım Satımına Aracılık
Faaliyetlerinde Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğinde belirtilen
şekilde almak ve kaydetmekle mükelleftir.
Emirlerde fiyat ve miktar veya bunların belirlenme şekli ile emrin geçerlilik süresi hiçbir
şüpheye mahal bırakmayacak şekilde açıkça yer alır.
Emirlerin Geçerlilik Süresi
Müşterilerden alınan emirlerin geçerlilik süresi üye ile müşteri arasında serbestçe
belirlenir. Ancak, Borsaya iletilen emirlerin Borsada geçerlilik süresini Borsa belirler veya
bu sürenin emri veren tarafından belirlenmesine imkan sağlayabilir. Bu durumda
emirler, emri verenin talebi doğrultusunda günlük olarak veya belirli bir tarihe kadar
geçerli olarak verilebilir. Emirlerin belirlenen süre içinde gerçekleşmemesi durumunda
emirler geçerliliklerini kendiliğinden yitirir.
Emir Türleri
a) Piyasa Fiyatlı Emir: Piyasada o an için mümkün olan en iyi fiyattan başlayarak alım
veya satım yapılmasını öngören emirdir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
263
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
b) Limitli Emir: Alım veya satımın müşteri tarafından belirlenmiş sabit bir fiyattan
gerçekleştirilmesini öngören emirdir. Limitli alım emrinde, piyasa fiyatından veya piyasa
fiyatının altındaki fiyattan; limitli satım emrinde ise piyasa fiyatından veya piyasa
fiyatının üstündeki fiyattan işlem yapılabilir.
c) Uzlaşma Fiyatlı Emir: İlgili günde oluşan uzlaşma fiyatı üzerinden gerçekleştirilmek
üzere verilen emirdir.
d) Zarar Durdurmalı Emir: Mevcut bir pozisyonla ilgili olarak piyasadaki fiyatların aleyhte
gelişmesi halinde, zararın sınırlandırılması amacıyla verilen ve fiyatların belirli bir düzeye
ulaşması halinde piyasa fiyatlı veya limitli emir haline gelen emir türüdür.
Müşteri emirlerinde
kullanılabilir.
yukarıda
sayılanların
dışında
da
fiyat
belirleme
yöntemleri
Yükümlülüklerini Yerine Getirmeyen Müşteriler İle İlgili Yaptırımlar
Yönetim Kurulu, taahhütlerini yerine getirmemek fiilini tekrarlayan gerçek veya tüzel kişi
müşterilerin emirlerinin Borsa üyeleri tarafından kabul edilmemesi kararı alabilir. Bu
kararlar Borsa bülteni ile duyurulur. Bu kararların yayımlanmasından sonra üyeler, ilgili
müşterinin pozisyonunu veya riskini azaltacak emirler dışındaki emirlerini kabul edemez.
Üyeler, bu Borsa Yönetmeliği uyarınca yatırması gereken teminatları süresi içinde
yatırmayan müşterilerinden, riskin artmasına yol açacak şekilde pozisyon almaya yönelik
yeni emirleri kabul edemez.
Müşteri Emirlerini Reddetme Hakkı
Üyeler, müşterilerin verecekleri alım satım emirlerini, kısmen veya tamamen kabul
etmemek hakkına sahiptir. Emirlerin kabul edilmemesi durumunda üye, neden belirtme
zorunluluğu olmaksızın bu durumu müşterilerine veya onların temsilcilerine emri aldığı
anda bildirmekle mükelleftir.
Müşterilerin Borsadaki İşlemleri Hakkında Bilgilendirilmesi
Sözleşmelerin alınıp satılmasına ilişkin olarak verilen emirler gerçekleştirildikten sonra
üyeler, Kurulun Aracı Kuruluşların Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Faaliyetlerinde
Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğinde belirtilen şekilde
müşterilerini bilgilendirir.
Teminat tamamlama çağrısına uyulmaması veya Borsa Yönetmeliğinde öngörülen diğer
nedenlerle pozisyonları üye veya Borsa tarafından re’sen kapatılan müşterilere
gerçekleştirilen işlemler hakkında üyeler tarafından ivedilikle bilgi verilir.
İşlem Teminatları
Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde, sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesini
sağlamak amacıyla müşteriler, aldıkları veya almak istedikleri her pozisyon için üyeye,
üyeler de kendileri veya müşterileri adına aldıkları veya almak istedikleri her pozisyon
için Takas Merkezine Borsa Yönetmeliği hükümlerine göre teminat yatırmak
zorundadırlar.
İşlem teminatları başlangıç ve sürdürme teminatı olarak iki kademede tespit edilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
264
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
İşlem teminat tutar ve oranları ile teminata kabul edilebilecek kıymetler, bunların
değerleme katsayısı ve teminat yatırma süreleri gibi hususlar, sözleşmenin asgari
unsurlarında belirlenenler hariç olmak üzere, Borsanın uygun görüşüyle Takas
Merkezince belirlenir. Üye veya hesap bazında değişik oran ve tutarlarda farklı teminat
belirlenebilir.
Borsa Yönetmeliği ve sözleşme hükümleri uyarınca üyelere tevdi edilmesi gereken işlem
teminatları, iade edilmesi gerektiğinde aynen değil misli olarak iade edilir
İşlem Teminatların müşteriden Teslim Alınması ve Takas Merkezine Teslim
Edilmesi Süreci
Bu teminatlar, Borsa Yönetmeliği ve sözleşme hükümlerine göre nakit dışı olanları nakde
çevirme ve bunlarla açık pozisyonlardan oluşan zararları karşılama dahil olmak üzere
teminatlar üzerindeki tüm tasarruf haklarının Takas Merkezine geçmesini ve Takas
Merkezi tarafından kullanılmasını sağlayacak şekilde üye tarafından müşterilerden teslim
alınır ve aynı şekilde Takas Merkezine tevdi edilir. Üye tarafından müşteri adına Takas
Merkezine tevdi edilen teminatların, başkaca her hangi bir işleme veya incelemeye gerek
olmaksızın bu madde hükmüne uygun olarak tevdi edildiği kabul edilir ve Takas Merkezi,
söz konusu varlıklar üzerinde Borsa Yönetmeliği ve sözleşme hükümlerine göre tasarruf
edebilir. Müşteri varlıklarının bu madde hükmüne uygun olarak üye tarafından teslim
alınmamasından doğan tüm hukuki sorumluluk ilgili üyeye ait olup bu nedenle Takas
Merkezine her hangi bir sorumluluk yüklenemez. Bu şekilde Takas Merkezinde bulunan
işlem teminatları münhasıran sözleşmelerden kaynaklanan müşteri yükümlülüklerinin
tasfiyesi amacıyla kullanılır, üyenin veya müşterilerin diğer yükümlülükleri nedeniyle
kullanılamaz.
Portföy Bazında Teminatlandırma
Belirli bir sözleşme grubunun riski azaltacak şekilde bir hesapta tutulması durumunda
alınacak teminat tutarında Borsa Yönetmeliğinde belirtilen esaslar çerçevesinde indirim
yapılabilir. Teminatların bu şekilde belirlenmesi “portföy bazında teminatlandırma” olarak
adlandırılır.
4.4.5.9. Takas Merkezi ve Garanti Fonu
4.4.5.9.1. Takas Merkezi
Takas, Borsada gerçekleşen işlemlerle ilgili olarak ortaya çıkan sorumlulukların Takas
Merkezinin, alıcı (uzun pozisyon sahibi) karşısında satıcı (kısa pozisyon sahibi), satıcı
karşısında alıcı konumuna geçmesi suretiyle, yerine getirilme sürecidir.
Takas Merkezi, Borsa bünyesinde oluşturulabileceği gibi, bir banka veya takas kuruluşu
da Takas Merkezi olarak görevlendirilebilir. Bu konuda düzenleme yapmaya ve karar
vermeye, Borsanın görüşünü alarak SPK yetkilidir. Borsa işlemlerini yürüten Takas
Merkezi, Yönetim Kurulunun kararı ve SPK’nın onayı ile değiştirilebilir.
Borsa dışında bir kurumun Takas Merkezi olarak belirlenmesi durumunda, Borsa ile
Takas Merkezi arasında her iki kurumun hak, yükümlülük ve yetkilerinin belirleneceği bir
sözleşme yapılır. Bu durumda, seçilen kurum Borsa Yönetmeliğinde takasla ilgili iş ve
işlemlerin yürütülmesine ilişkin Takas Merkezine verilmiş tüm yetki ve sorumlulukları
devralır. Düzenlenecek sözleşmede Borsa Yönetmeliğine aykırı hususlara yer verilemez.
______________________________________________________________________
TSPAKB
265
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Takas Merkezinin Görev ve Yetkileri
Takas Merkezinin görev ve yetkileri aşağıda belirtilmiştir:
a) Borsa Yönetmeliğindeki esaslar çerçevesinde takas işlemlerini yürütmek,
b) Garanti Fonunu idare etmek Garanti Fonuna ilişkin defter kayıt ve bilgileri tutmak,
ve Garanti Fonuna katılım tutarı ile ilgili tavsiyede bulunmak,
c) Takas işlemleri çerçevesinde Garanti Fonundan gerekli ödemeleri yapmak,
d) Garanti Fonundan yapılan ödemeler nedeniyle oluşan alacağı tahsil için gerekli
işlemleri yürütmek,
e) Teminat olarak kabul edilebilecek kıymetler ve bunların temini, tahsili,
tamamlama sürecine ilişkin esasları Borsanın uygun görüşünü almak suretiyle
belirlemek,
f) Teminat tamamlama çağrısı yapmak ve teminat tutarının yeniden istenen seviyeye
süresi içinde çıkartılmasını sağlamak,
g) Yönetmelikte tanımlanmış olağanüstü durumların varlığı halinde olağanüstü
durum teminatı yatırılmasını sağlamak, Borsa tarafından belirlenen açık pozisyonların
kapatılmasını veya ilgili teminatların başka üyeye transfer edilmesini sağlamak,
h) Teminatları toplamak ve idare etmek, gerektiğinde bunları nakde çevirerek hak
sahiplerine ödemek,
i) Teminatları değerlemek,
j) Temerrüt esaslarının belirlenmesinde tavsiyelerde bulunmak,
k) Üyelerin temerrüdü durumlarında Borsa Yönetmeliğinde öngörülen tedbirleri
almak,
l) Başlangıç ve sürdürme teminatlarının düzeyi konusunda tavsiyelerde bulunmak,
m) Hesapları güncelleştirmek ve bununla ilgili nakit ve varlık transferlerini yapmak,
n) Teslimat taleplerini pozisyon sahipleri arasında tahsis etmek,
o) Teslimatla ilgili bilgileri üyelere süresi içinde bildirmek,
p) Teslimatın düzenli bir şekilde gerçekleşebilmesi için Borsa Yönetmeliğinde
öngörülen işlemleri yürütmek,
r) Borsada işlemlerin yapılmasını sağlamak üzere hesap açmak,
s) Takas üyelerinin takas üyeliğine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirme konusunda
finansal yeterliliğine ilişkin herhangi bir olumsuz durum tespit etmesi halinde Borsayı
bilgilendirmek,
t) Opsiyon primi tahsilatını ve ödemesini gerçekleştirmek,
u) Borsada gerçekleştirilen işlemlerin takası kapsamında gerekli tüm iş ve işlemleri
yapmak.
Takas Esasları
Borsada gerçekleştirilen işlemlerden doğan yükümlülüklerin taraflarca yerine
getirilmesinin sağlanması Takas Merkezi aracılığıyla yapılır. Temerrüt durumunda, Takas
Merkezi bu amaçla alınmış teminatlar ve Garanti Fonuna başvurur. Garanti Fonundan
karşılanmayan tutarlar için Takas Merkezinin kendi kaynaklarına başvurulamaz. Takasın
diğer kaynaklar ve Takas Merkezinin kendi kaynaklarından garanti edilmesi yönteminin
uygulanmaya konulması durumu saklıdır.
Sözleşmelerin takasının garanti edilmesi için alınan teminatlar ve Garanti Fonu sadece
Borsada gerçekleşen işlemler nedeniyle Takas Merkezinde açılan hesaplarla ilgili
temerrütlerde kullanılır. Üyelerin diğer işlemlerinden kaynaklanan yükümlüklerinin
karşılanmasında Takas Merkezinde teminat olarak tutulan tutarlara müracaat edilemez.
Takas Merkezi, takas üyesi olmayan üyelerin diğer üyelere karşı yükümlülüklerinden,
müşterilerin, Borsa ve takas üyelerine karşı yükümlülüklerinden ve üyelerin
müşterilerine karşı yükümlülüklerinden sorumlu tutulamaz.
______________________________________________________________________
TSPAKB
266
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Hesapların Güncelleştirilmesi
Hesaplar, uzlaşma fiyatı esas alınarak Takas Merkezi tarafından güncelleştirilir.
Güncelleştirme işlemi, uzlaşma fiyatının belirlenmesi sonrasında pozisyonların uzlaşma
fiyatı üzerinden değerlemeye tabi tutularak hesaplara yansıtılmasıdır.
Güncelleştirme işleminin seansın sonunda yapılması esas olmakla birlikte, aşırı fiyat
dalgalanmaları ve diğer olağanüstü durumların ortaya çıkması durumunda, Borsanın
isteği üzerine seans içinde de Borsa tarafından belirlenecek fiyatlar üzerinden yapılabilir.
Hesapların güncelleştirilmesiyle oluşan değişiklikler sonucunda, bir hesaptaki tutarın
teminat olarak bulunması gereken asgari tutarı aşması halinde, aşan kısım hesap sahibi
tarafından çekilebilir. Daha sonraki fiyat değişimleri nedeniyle ilave teminat
yatırılmasının gerekli olması durumunda, Takas Merkezi önceki ödemeler nedeniyle
sorumlu tutulamaz. Güncelleştirilme sonucunda teminat açığının ortaya çıkması
durumunda, Borsa Yönetmeliğin ilgili maddeleri uyarınca teminat tamamlama çağrısı
yapılır.
Hesap Dökümü
Takas Merkezi, gün sonu itibariyle gün içinde Borsada gerçekleşen işlemler ve hesapların
güncelleştirilmesi bilgileri çerçevesinde teslimat yükümlülükleri, hesaplardaki hareketler,
nakdi ve gayri nakdi teminat bakiyeleri, tahsil edilecek alacak ve ödenecek borç bakiyesi
gibi bilgileri tasnifli bir şekilde hazırlar ve üyelere iletir. Bu döküm, takas işlemleri ve
üyelerin kendi iç kayıtları açısından bağlayıcıdır. Bu dökümler elektronik ortamda üyelere
gönderilebilir.
4.4.5.9.2. Temerrüt Esasları
Teminatla İlgili Temerrüt
Temerrüt, Borsada gerçekleşen işlemler ve açık pozisyonlar nedeniyle Takas Merkezine
yatırılması gereken teminat ve diğer tutarların süresi içerisinde yatırılmaması halidir.
Gerekli tutarı süresi içerisinde yatırmayan üyeler, başka bir ihbara gerek kalmaksızın
temerrüde düşmüş sayılır.
Temerrüt halinde uygulanacak diğer müeyyideler ve uygulamaya ilişkin esaslar Yönetim
Kurulu tarafından belirlenir.
Üyelerin Temerrüdü Halinde Takas Merkezinin Yapacağı İş ve İşlemler
Temerrüt halinde, Takas Merkezi, teminat olarak alınan varlıkları ihbarda bulunmaksızın
nakde çevirebilir. Müşteri varlıklarının ayrıştırılabilmesi durumunda, müşteri hesapları
için tutulan varlıkların nakde çevrilmesinden elde edilen tutar, üyenin ilgili müşteri
hesaplarından kaynaklanan teminat eksikliğini, üyenin kendi işlemleri için hesabında
bulunan varlıkların nakde çevrilmesinden elde edilen tutar ise üyenin kendisi ve
müşterilerinin işlem ve hesaplarından kaynaklanan teminat eksikliğini gidermek için
kullanılır.
Teminatların nakde çevrilmesiyle ilgili olarak Takas Merkezi veya Borsa hiçbir sorumluluk
altına girmez.
______________________________________________________________________
TSPAKB
267
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Bir üye temerrüde düştüğünde, üyenin işlem teminatları, Garanti Fonundaki katkıları ve
Borsa nezdindeki tüm varlıkları ve alacakları, yerine getirilmemiş yükümlülüğün ifası için
kullanılır. İlgili üye, temerrüt durumunda bahsi geçen varlıklar ve elde edilmiş gelirlerin
Takas Merkezi tarafından yükümlülüğünün ifa edilmesi amacıyla herhangi bir ihtar ve
ihbara gerek kalmaksızın kullanılacağını ve tüm bu hususlarda gecikmeye neden
olabilecek davranış ve fiillerde bulunmayacağını imzalayacağı Takas Üyeliği
Taahhütnamesi ile kabul etmiş sayılır.
Takas üyesi olmayan üyelerin yükümlülüklerini yerine getirmemeleri durumunda,
pozisyonları ilgili takas üyesi, Borsa veya Takas Merkezi tarafından re’sen kapatılabilir.
Ters işlemle kapatılamayan pozisyonlara ilişkin tarafların yükümlülükleri ve temerrüt
durumları devam eder.
4.4.5.9.3. Garanti Fonu
Takas üyelerinin Borsada sözleşme alım satımından kaynaklanan yükümlülüklerini Takas
Merkezine karşı yerine getirmemeleri durumunda Yönetmelik hükümleri çerçevesinde
kullanılmak üzere Borsa tarafından Garanti Fonu oluşturulur. Takas üyelerinin Garanti
Fonuna yapacakları katkının tutarı Borsa tarafından belirlenir. Yönetim Kurulu, birden
fazla Garanti Fonu oluşturulmasına karar verebilir.
Garanti Fonunun İdaresi
Garanti Fonu, Takas Merkezi tarafından temsil ve idare edilir. Garanti Fonundaki nakit
varlıklar Takas Merkezi tarafından nemalandırılır.
Garanti Fonuna takas üyelerince yapılacak ödemelerin zamanının belirlenmesi,
yatırılacak kıymetlerin tespiti, değerlemesi, tahsili, Garanti Fonunun yönetilmesi ve
fonun kullanımına ilişkin esaslar, Borsanın uygun görüşü alınarak Takas Merkezi
tarafından düzenlenir. Takas Merkezi de kendi kaynaklarından bu fona karşı taahhütte
bulunabilir.
Garanti Fonundaki varlıklar, sadece fonun kuruluş amacı çerçevesinde kullanılabilir. Bu
varlıklar, üyelerin diğer yükümlülükleri için her ne surette olursa olsun kullanılamaz, bu
fonun kuruluş amacı çerçevesinde kullanımına kısıtlama getirilemez. Garanti Fonunun
Borsa Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde kullanılması veya diğer nedenlerle eksilmesi
durumunda, takas üyelerinden ilave katkı yapılması istenebilir.
Garanti Fonunun İzlenmesi ve Fondan Ödeme Yapılmasına İlişkin Esaslar
Garanti Fonunda bulunan varlıklar ve bu varlıkların getirileri katkı yapanlar bazında
izlenir. Takas üyeliğinden ayrılan üyenin Garanti Fonundaki payı, ayrılma tarihinde
Borsada mevcut açık sözleşmelerin vadesinde, Garanti Fonunun potansiyel ödeme
yükümlülükleri de dikkate alınmak ve ödenmesi gereken vergi ve diğer yasal
yükümlülükler indirilmek suretiyle iade edilir veya ödenir. Bu kapsamda yapılacak iade
veya ödemeler, Garanti Fonuna katılım esnasında yatırılan kıymetlerin aynen iadesi
şeklinde olmayabilir. Ödenecek kıymetlerin türü ve tutarını belirlemeye Takas Merkezi
yetkilidir. Üyelikten ayrılma tarihinden sonra gerçekleşse dahi, takas garantisi
kapsamında ödeme yapılması gerekliliği ortaya çıktığında, henüz iade edilmemiş katılım
payları diğer üyelerin katılım payları ile aynı şekilde kullanılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
268
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Garanti Fonundan temerrüt nedeniyle ödeme yapılması durumunda, ilk önce mütemerrit
olan üye veya üyelerin payından ödeme yapılır. Bunu aşan kısım, diğer üyelerin
katkılarıyla orantılı olarak Garanti Fonundan karşılanır. Yapılan ödemenin mütemerrit
üyenin payından yüksek olması durumunda, söz konusu fark Garanti Fonunun alacağı
olarak değerlenir. Takas Merkezi bu alacağın tahsili için gerekli kanuni takipleri yapmaya
yetkilidir.
Garanti Fonundan takas garantisi nedeniyle yapılacak ödemeler zaman önceliği esas
alınarak yapılır. Daha önce gerçekleşmiş temerrütler tamamen tasfiye edilmedikçe, bir
sonraki günün temerrütleri için ödeme yapılamaz. Ancak bir gün içindeki temerrüt
tutarının Garanti Fonunun tutarını aşması durumunda ödemeler, temerrüt tutarıyla
orantılı olarak yapılır.
Üyelerin Finansal Açıdan Zor Durumda Kalmaları
Gerek kendisi gerekse müşterileri adına açık pozisyon taşıyan üyelerin finansal zorluk
veya ödeme güçlüğü içinde bulunduğunun Borsa veya Takas Merkezince tespiti üzerine,
sözleşmelerin düzenli bir şekilde tasfiye edilmesi ve teslimatın yapılması için Borsa ilgili
üye hakkında aşağıdaki kararları almaya yetkilidir:
a) Açık pozisyonların ve bunlara ilişkin teminatların başka bir üyeye veya üyelere
transfer edilmesi,
b) Yeni pozisyon açılmasının yasaklanması,
c) Mevcut pozisyonların kapatılması,
d) Garanti Fonuna ilave ödeme yapılması veya Borsa ve Takas Merkezine ilave teminat
yatırılması,
e) Mevcut sözleşmeler ile ilgili olarak ilave teminat yatırılması,
f) Takas üyesinin değiştirilmesi veya birden fazla takas üyesi ile anlaşma yapılması,
g) Takas sürecinin Borsa Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde sona erdirilmesine yönelik
Borsa ve Takas Merkezi tarafından gerekli görülebilecek diğer tedbirlerin alınması.
4.4.5.9.4. Pozisyon Transferi
Aşağıdaki durumların gerçekleşmesi halinde, Takas Merkezinin önerisi ve Yönetim
Kurulunun kararı ile üyelerin pozisyonları diğer bir takas üyesine transfer edilebilir:
a) İki veya daha fazla üyenin birleşmesi,
b) Bir takas üyesinin takas üyeliğinden çekilmesi veya çıkarılması,
c) Takas üyesi olmayan bir üyenin takas üyesi olması,
d) Borsa üyesinin işlemlerinin geçici veya sürekli olarak durdurulması veya askıya
alınması,
e) Bir takas üyesinin verdiği takas garantisini kaldırması,
f) Takas garantisi veren üyenin değişmesi,
g) Takas üyesinin yükümlülüklerini yerine getirememesi veya finansal durumunun
zayıfladığına ilişkin emarelerin ortaya çıkması,
h) Takas merkezinin kabulü ve haklı gerekçelerin varlığı şartıyla müşterinin talebi ve
diğer olağanüstü haller.
Transfer işlemi, Takas Merkezi tarafından tutulan kayıtlar üzerinden, ilgili teminat
hesaplarıyla birlikte yapılır. Transfer işlemi sonrasında yeni duruma göre ilgili üyeler
kendi kayıtlarını güncelleştirirler. Pozisyon transferi gerçekleştirmeden önce her iki takas
üyesi bu durumla ilgili Takas Merkezine ve teminatların yatırılacağı bankaya bilgi vermek
zorundadır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
269
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Üyelerden kaynaklanan maddi hata olması veya transfer sonucunda ilgili hesapta daha
az açık pozisyonun kalacak olması durumunda tarafların talebi üzerine pozisyon transferi
Genel Müdürlük kararıyla da yapılabilir.
Pozisyon transferi, transfer edilecek üyenin kabulü halinde yapılabilir. Transfer işlemi ile
ilgili diğer esaslar Yönetim Kurulu tarafından düzenlenir.
4.4.5.9.5. Özel şartlara tabi pozisyon transferi
Borsada alım/satım emrini vererek işlemi gerçekleştiren üye ile teminatların ve açık
pozisyonların tutulduğu üyenin farklılaştırılabilmesine imkan tanınması amacıyla
gerçekleştirilen pozisyon transferi işlemleri özel şartlara tabi pozisyon transferi
işlemleridir.
Özel şartlara tabi pozisyon transferi işlemlerinin tarafları arasında sözleşme imzalanması
zorunludur. Söz konusu sözleşmenin asgari unsurları ile diğer uygulama esasları Borsa
Yönetim Kurulu’nun uygun görüşü ile Takas Merkezi tarafından belirlenir. Özel şartlara
tabi pozisyon transferine konu olabilecek işlemleri yatırımcı grubu bazında
sınırlandırmaya Borsa Yönetim Kurulu yetkilidir.
Özel şartlara tabi pozisyon transferi yoluyla devralınan pozisyonlar ve teminat
hesaplarından doğan hak ve yükümlülükler Borsa Yönetmeliği uyarınca Borsa işlemi
neticesinde oluşan açık pozisyonlardan doğan hak ve yükümlülüklerle aynı kapsamda
değerlendirilir. Borsa işlemi neticesinde oluşan hak ve yükümlülükler, Borsada alım
satım emrini vererek işlemi gerçekleştiren üye tarafından açık pozisyonların özel şartlara
tabi pozisyon transferi yoluyla diğer üyeye devredilmesine kadar işlemi gerçekleştiren
üyeye, özel şartlara tabi pozisyon transferi işleminden sonra ise açık pozisyonların
tutulduğu üyeye aittir.
4.4.5.10. Uyuşmazlıklar
4.4.5.10.1. Uyuşmazlıkların Çözümü
Borsa üyeleri arasında veya Borsa üyeleri ile müşterileri arasında Borsa işlemlerinden
doğan uyuşmazlıklar, Borsa Yönetmeliğinin 108’inci Maddesi içerisinde belirtilen usul ve
esaslar içinde çözümlenir.
Borsa işlemi; Borsada işlem yapmak amacıyla emir verilmesi, işlemlerin gerçekleşmesi,
takası, sözleşme nedeniyle teslimat yapılması, bu işlemler nedeniyle teminat verilmesi,
teminatların nemaları gibi Borsada kote edilen sözleşmelerin alım satımı için üyeler ile
müşterileri arasında mutad olarak gerçekleşmesi beklenen iş ve işlemleri kapsar.
4.4.5.10.2. Zararların Karşılanması
Borsa Yönetmeliği’nin 109’uncu Maddesi çerçevesinde Üyelerin müşterilerine, Borsanın
diğer üyelerine, Borsaya ve Takas Merkezine verebilecekleri zararlar, sırasıyla;
a) Üye tarafından kabul edildiği,
b) Yönetim Kurulunca kararlaştırıldığı,
c) Anlaşmazlık bir yargı organınca karara bağlandığı
durumlarda, anlaşmaya varılan veya kararlaştırılan meblağ süresi içinde veya sürenin
belirtilmediği durumlarda Borsa tarafından belirlenecek makul bir süre içerisinde üye
______________________________________________________________________
TSPAKB
270
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
tarafından ödenmezse, üyelik teminatından mahsup yapılarak Borsa tarafından re’sen
ödenir.
4.4.5.10.3. Uyuşmazlıkların Çözümünde Yetki
Borsaya getirilen uyuşmazlıkların çözümlenmesinde Yönetim Kurulu yetkilidir. Bu
konuda, Yönetim Kuruluna Uyuşmazlık Komitesi yardımcı olur.
Tutarı, SPK’nın belirleyeceği miktardan az olan uyuşmazlıkların çözümünde uyuşmazlık
komitesinin bir üyesi yetkili kılınabilir.
4.4.5.10.4. Üyelerden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözüm Yeri
Borsa üyeleri arasında Borsa işlemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların Borsada
çözümü zorunludur.
Müşterilerin, Borsa işlemleri nedeniyle Borsa üyeleri ile olan ihtilafları, başvuruları
halinde, Borsada çözümlenir.
Tarafların yargı mercilerine başvuru hakkı saklıdır. Taraflarca
başvurulduğunda, dava sonuçlanıncaya kadar dosya işlemden kaldırılır.
yargı
yoluna
Adli yargı yoluna gidilmesi durumunda, Borsa üyesi durumu öğrendiği tarihten itibaren
üç iş günü içinde Borsaya bildirmek, nihai kararı da aynı süre içinde ibraz etmekle
yükümlüdür.
4.4.5.10.5. Uyuşmazlıkların Çözümü İçin Başvuru
Uyuşmazlığın Borsa Yönetmeliği hükümleri uyarınca işleme tabi tutulabilmesi için
taraflardan birinin Borsaya yazılı müracaatı şarttır. Bu müracaatta, tarafların isim ve
adresleri, ihtilafın konusu, maddi olaylar, talep, olayın gerçekleşme şekli ve talebi
destekleyecek belge ve açıklamalara yer verilir.
4.4.5.10.6. İnceleme ve Karar
Uyuşmazlığa ilişkin müracaatın alınmasını takiben Genel Müdürlük ivedilikle, cevabını
vermesi için dilekçe örneğini karşı tarafa tebliğ eder. Cevap için tebellüğ tarihinden
itibaren 5 iş günü beklenir. Cevap geldikten veya bu süre geçtikten sonra dosya
incelenmek üzere Uyuşmazlık Komitesine intikal ettirilir veya Genel Müdürlükçe konunun
yeterince açık olduğu kanaatine varılır ise dosyanın ilk Yönetim Kurulunda görüşülmesi
ve karara bağlanması sağlanır.
Yönetim Kurulunun kararlarına karşı kararın taraflara tebliğini izleyen 10 iş günü içinde
Borsa kanalıyla SPK nezdinde itirazda bulunulabilir. SPK’nın uyuşmazlıkları çözümlemeye
dair kararları nihaidir. Bu kararlara karşı idari yargı mercilerine başvurulabilir.
Tutarı, SPK tarafından belirlenen miktarın altında kalan anlaşmazlıklarda, Borsanın
verdiği karara SPK nezdinde itiraz edilemez.
4.4.5.10.7. Sulh Olma ve Şikayetten Vazgeçme
Uyuşmazlık konusunun Borsaya intikal ettirilmesinden sonra, tarafların her zaman sulh
yoluyla anlaşmaları mümkündür.
______________________________________________________________________
TSPAKB
271
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Sulh yoluyla anlaşma halinde, taraflar durumu derhal Genel Müdürlüğe bildirmek
zorundadırlar.
Şikayet eden, incelemenin her safhasında talebinden kısmen veya tamamen feragat
edebilir.
Bu durumlarda, Yönetim Kurulu uyuşmazlık dosyasının işlemden kaldırılmasına karar
verir. Feragat edilen ihtilaf, tekrar şikayet konusu yapılmaz.
4.4.5.10.8. Tebligat ve Uyuşmazlıkla İlgili Kayıtlar
Uyuşmazlık konusunda verilen kararlar, tarafların başvuru dilekçesinde gösterilen
adreslerine gönderilecek iadeli taahhütlü mektupla veya elden imza karşılığı teslim
suretiyle tebliğ olunur.
Borsada, uyuşmazlık konuları, taraflar, bilgi ve belgeler, verilen kararların özetleri
düzenli olarak özel bir dosyada 5 yıl süreyle saklanır.
4.4.5.10.9. Ücret
Yönetim Kurulu, uyuşmazlıkların çözümü ile ilgili masrafları karşılamak üzere başvuru
sahibinden ücret talep edebilir.
4.4.5.11. Disiplin cezaları
4.4.5.11.1. Disiplin Cezalarının Çeşitleri
Borsa Yönetmeliği’nin 104’üncü Maddesi uyarınca, Borsada düzeni veya dürüstlüğü
bozan ya da Borsa işlerine hile karıştıran, Borsa işlerinin açık, düzenli ve dürüst
yürütülmesine ilişkin mevzuata ve alınan kararlara uymayanlarla, Borsa Yönetmeliği
hükümlerine aykırı davrandığı tespit edilen Borsa üyeleri, üye temsilcileri ve üye temsilci
yardımcıları hakkında fiilin mahiyet ve önemine göre aşağıda sayılan disiplin
cezalarından bir veya birkaçı uygulanır:
a) Uyarı:
1) Borsada, belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde kayıtsızlık ve dikkatsizlik
göstermek,
2) Üyelik görev ve sorumluluklarına karşı kayıtsızlık göstermek veya bunları yerine
getirmemek,
3) Meslek onuruna veya meslek kurallarına uymayan hareketlerde bulunmak,
4) Borsanın itibarını zedeleyici sözler sarfetmek,
5) Müşteriler ile olan ilişkilerinde terbiye ve nezakete aykırı harekette bulunmak.
b) Kınama:
1) Borsada, belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde ihmali bulunmak,
2) Borsanın itibarını zedeleyici asılsız beyan veya yayımda bulunmak,
3) Borsanın çalışma düzenini bozmak,
4) İş münasebetinde bulunduğu kimseler hakkında kötü muamelede veya haksız
ithamda bulunmak,
5) Borsa dışında, Borsa üyeliğinin gerektirdiği itibar ve güven duygusunu sarsacak
nitelikte davranışlarda bulunmak.
______________________________________________________________________
TSPAKB
272
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Bir defa uyarı cezası verildikten sonra Borsa Yönetmeliğinde cezaların sicilden silinmesi
için belirlenen süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil işlemesi halinde ilgiliye
kınama cezası verilebilir.
c) Para cezası:
Borsa usul ve esaslarının yerine getirilmemesinde kasıtlı davranmak,
2) Borsaya, Takas Merkezine ve müşterilere karşı taahhütlerini zamanında tam olarak
yerine getirmemek,
3) İşlem gören sözleşmeler hakkında gerçeğe aykırı ve yanıltıcı beyanlarda bulunmak,
4) Defter ve kayıtları usulüne uygun olarak veya hiç tutmamak,
5) Borsa işleriyle ilgili hesap ve işlemleri, denetime yetkili elemanların denetlemesine
müsaade etmemek, bu görevlilere kolaylık göstermemek ve yardımda bulunmamak.
Bir defa kınama cezası verildikten sonra Borsa Yönetmeliğinde cezaların sicilden
silinmesi için belirlenen süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil işlemesi halinde
ilgiliye para cezası verilebilir.
d) Borsa üyeliğinden ya da üye temsilciliği veya üye temsilci yardımcılığından
geçici çıkarma:
1) Borsa, Takas Merkezi ve üye görevlilerine saldırıda bulunmak, küfretmek, onları
alenen tehdit etmek, tehdit ve tahkir edici sözler kullanmak,
2) Borsa üyelerini ve görevlilerini sırf zor duruma düşürmek için veya kendi kusurunu
örtmek amacı ile Borsaya ait belgeleri gizlemek,
3) Borsada işlemlerin dürüst ve düzenli oluşumunu engelleyecek iş ve işlemlerde
bulunmak.
Bir defa para cezası verildikten sonra Borsa Yönetmeliğinde cezaların sicilden silinmesi
için belirlenen süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil işlemesi halinde ilgiliye
Yönetim Kurulu kararıyla geçici çıkarma cezası verilebilir.
e) Borsa üyeliğinden, üye temsilciliğinden veya üye temsilci yardımcılığından
sürekli çıkarma:
1) Gizli kalması Genel Kurulca veya Yönetim Kurulunca karara bağlanmış bilgi ve
belgeleri açıklamak,
2) Borsa üyeliği ya da üye temsilciliği veya üye temsilci yardımcılığı sıfatı ile
bağdaşmayacak hareketlerde bulunmak,
3) Borsa üyelerini ve görevlilerini sırf zor duruma düşürmek için veya kendi kusurunu
örtmek amacıyla Borsaya ait belgeleri tahrif veya yok etmek, Borsada boykota
kalkışmak veya hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanmak ya da hileli
iflas gibi yüz kızartıcı bir suçtan dolayı mahkumiyet kararı kesinleşmiş olmak.
Bir defa geçici çıkarma cezası verildikten sonra Borsa Yönetmeliğinde cezaların sicilden
silinmesi için belirlenen süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil işlemesi halinde
ilgiliye Yönetim Kurulu kararıyla sürekli çıkarma cezası verilebilir.
4.4.5.11.2. Disiplin Kovuşturmasının Yürütülmesi
Borsa Yönetmeliği’nin 106’ncı Maddesi çerçevesinde Disiplin komitesi, Genel Müdürlük
tarafından havale edilen dosya üzerine disiplin işlemlerini aşağıdaki sıraya uygun olarak
yürütür:
______________________________________________________________________
TSPAKB
273
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
a) Soruşturmanın başlatılması
Komite, Borsa Yönetmeliği hükümlerine aykırı davrananlar hakkında ihbar ve şikayetin
başladığı tarihten itibaren en geç on iş günü içinde soruşturmaya başlar. Komite ihbar ve
şikayeti geçerli bulmazsa, ilave adımların atılmasına gerek duymaksızın konuyu Yönetim
Kuruluna sunar.
b) Savunma
İhbar ve şikayetin geçerli bulunması veya re’sen soruşturmanın başlatılması durumunda,
yapılacak soruşturmada yazılı savunma istenmesi ve bu savunma için tebellüğ tarihinden
itibaren en az onbeş iş günü süre tanınması zorunludur. Komite, hakkında soruşturma
yapılan üyenin isteği üzerine veya re’sen kendisini veya temsilcilerini dinlemek üzere
davet edebilir. Kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın davete uymayanların
dinlenmesinden vazgeçilir.
c) Soruşturmanın sonuçlandırılması
Komite ilgili dosyanın soruşturmasını tamamladıktan sonra onbeş iş günü içinde kararını
yazılı olarak Yönetim Kurulunun onayına sunar.
Komite başkan ve üyeleriyle Yönetim Kurulu üyelerinin doğrudan veya dolaylı olarak
kendileri veya kendileriyle ilgili kişiler ya da temsilcisi oldukları kuruluşlar hakkında
yapılabilecek disiplin kovuşturmasına katılamaz ve oy kullanamazlar.
d) Yönetim Kurulu kararı ve tebligat
Yönetim Kurulunun kararı, alındığı günü izleyen üç iş günü içinde iadeli taahhütlü
mektupla ilgililerin bilinen adreslerine gönderilir veya elden imza karşılığı teslim suretiyle
tebliğ edilir.
e) Cezaların kesinleşmesi
Disiplin cezaları, Yönetim Kurulu kararının ilgiliye tebliği tarihinden itibaren onbeş iş
günü içinde SPK’ya başvurulmadığı takdirde kesinleşir. Yönetim Kurulu kararına karşı
SPK’ya itiraz edilmesi halinde ceza, SPK kararının Yönetim Kurulu Başkanlığınca ilgiliye
tebliğinden itibaren kesinleşir.
4.4.5.11.3. Komiteler
Borsada, işlerin gerektirdiği sayıda komite oluşturulabilir. Komitelerin kuruluşu, ilgası ve
çalışma esasları Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve Borsa Bülteninde duyurulur.
Komiteler en az üç kişiden oluşur.
4.4.5.11.4. Uyuşmazlık Komitesi
Uyuşmazlık Komitesi, Borsa Yönetmeliğinin 110’uncu Maddesinde tanımlanan Borsaya
getirilen uyuşmazlıkların çözümlenmesinde incelenmesinde ve sonuçlandırılmasında
Yönetim Kuruluna yardımcı olur.
4.4.5.11.5. Disiplin Komitesi
Disiplin komitesi, biri başkan olmak üzere üç üyeden oluşur. Üyeler, üye temsilcileri ve
üye temsilci yardımcıları hakkında, bu Borsa Yönetmeliğinin 120’nci Maddesi
çerçevesinde disiplin soruşturmalarının yürütülmesinde ve disiplin cezalarının
verilmesinde Yönetim Kuruluna yardımcı olur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
274
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
4.4.5.11.6.
Uzlaşma Fiyatı Komitesi
Uzlaşma fiyatı komitesi, Borsa Yönetmeliğinin 121’inci Maddesi çerçevesinde, Borsaya
kote edilecek sözleşmelerin her biri için Borsa Yönetim Kurulu tarafından oluşturulur.
Uzlaşma fiyatı komitesi üyeleri Borsa Bülteninde ilan edilir.
4.4.5.11.7.
Üyelik Komitesi
Üyelik komitesi, Borsada üyeliğe kabul konusunda Yönetim Kuruluna yardımcı olmak
üzere en az 5 üyeden oluşan bir üyelik komitesi kurulmasına Yönetim Kurulu tarafından
karar verilebilir.
4.4.5.11.8.
Üyelerle İlişkiler Komitesi
Üyelerle İlişkiler komitesi, Borsada, Borsa üyelerinin temsilcilerinden olmak üzere en az
5 üyeden oluşan üyelerle ilişkiler komitesi kurulur. Bu komitenin üyelerinin seçimi,
yetkileri ve çalışma esasları Yönetim Kurulu tarafından düzenlenir.
4.4.5.11.9.
Teslimat Komitesi
Bu Yönetmeliğinin 124’üncü Maddesi çerçevesinde, Borsada fiziki teslim öngören her bir
sözleşme için bir teslimat komitesi kurulur. Biri Takas Merkezinden, biri Borsadan olmak
üzere Teslimat Komitesi asgari üç kişiden oluşur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
275
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
5. SERMAYE PİYASASI
CEZAİ SORUMLULUK
KURULU,
DENETİM
VE
5.1. Sermaye Piyasası Kurulu’nun Oluşumu, Üyeler ve
Atanmaları
Sermaye
Piyasası Kanunu ile verilen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere
kamu tüzel kişiliğini haiz, idarî ve malî özerkliğe sahip Sermaye Piyasası Kurulu
kurulmuştur.
Kurul, biri başkan, biri ikinci başkan olmak üzere yedi üyeden oluşur. Kurul, yetkilerini
kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanır. Merkezi Ankara’dadır. Kurul gerekli
gördüğü yerlerde büro açabilir.
İlgili Bakan, Kurulun yıllık hesapları ile harcamalarına ilişkin işlemlerini denetletir;
denetleme sonuçlarıyla ilgili gerekli tedbirleri alır.
Denetim sonuçları ile bunlara ilişkin işlemleri ve alınan tedbirleri gösterir bir rapor,
Kurulun yıllık faaliyet raporu ile birlikte ilgili Bakan tarafından Bakanlar Kuruluna
sunulur.
Kurul, ilgili bakanlıkça önerilecek dört aday arasından iki, Maliye Bakanlığı, Sanayi ve
Ticaret Bakanlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye Odalar ve
Borsalar Birliği ile Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği tarafından önerilecek
ikişer aday arasından birer kişi olmak üzere, Bakanlar Kurulu Kararıyla atanacak yedi
üyeden oluşur.
Bakanlar Kurulu, adaylardan birini Başkan olarak atar. Kurul, Başkanın teklifi ile
üyelerden birini ikinci başkan olarak seçer. İkinci Başkan izin, hastalık, yurtiçi ve yurtdışı
görevlendirme, görevden alınma ve görevde bulunmadığı diğer hallerde Başkana vekâlet
eder.
Kurul Başkan ve üyelerinin görev süresi altı yıldır. Süreleri bitenler yeniden seçilebilirler.
Başkan dışındaki üyelerin üçte biri iki yılda bir yenilenir. Başkanlık ve üyelikler görev
süreleri dolmadan herhangi bir sebeple boşaldığı takdirde, boşalan yerlere yukarıda
belirtilen esaslar dahilinde iki ay içinde seçim ve atama yapılır. Bu şekilde atananlar,
yerine atandıkları kişinin sürelerini tamamlarlar. Başkan ve üyelerin hastalık, kaza ve
sair nedenlerle geçici iş göremezliğe uğraması halinin altı aydan fazla sürmesi
durumunda bunların üyelikleri düşer ve yerlerine iki ay içerisinde atama yapılır.
Kurul Başkan ve üyelerinin görev süreleri dolmadan görevlerine son verilemez. Ancak
atanmaları için gerekli şartları kaybettikleri veya durumlarının bu Kanunun 20’nci
maddesine aykırı düştüğü tespit edilen, görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlardan
dolayı haklarında verilen mahkumiyet kararı kesinleşen Kurul Başkan ve üyeleri, süreleri
dolmadan Başbakanın onayı ile görevden alınırlar.
5.2.
Sermaye Piyasası Kurulunun Görev ve Yetkileri
Sermaye Piyasası Kurulu’nun görev ve yetkileri genel olarak düzenleme ve denetleme
olarak ikiye ayrılabilir. Kurul yetkilerini, düzenleyici işlemler tesis ederek ve özel nitelikli
______________________________________________________________________
TSPAKB
276
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
kararlar alarak kullanır. Düzenleyici işlem niteliğindeki yönetmelik ve tebliğler, Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulur. Özel nitelikli kararlardan kamuoyunu
ilgilendirenler, Kurulun haftalık bülteni ile ilgili kişi ve kuruluşlara duyurulur.
Kanunun 22’nci maddesinde yer alan Kurulun başlıca görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir:
a) Sermaye piyasası araçlarının, ihracını, halka arz ve satışının şartlarını düzenlemek ve
denetlemek,
b) İhraç veya halka arzolunacak sermaye piyasası araçlarını Kurul kaydına almak ve
kamu yararının gerektirdiği hallerde sermaye piyasası araçlarının halka arz ve satışını
geçici olarak durdurmak,
c) Sermaye Piyasası Kanununa tabi sermaye piyasası kurumlarının malî bünyeleri ve
kaynaklarının kullanımı ile ilgili standart rasyoları genel olarak ya da faaliyet alanları
veya kurumların türleri itibariyle belirlemek, bu rasyoların yayımlanmasına ilişkin usul ve
esasları düzenlemek,
d) Sermaye piyasasında, gerektiğinde elektronik ortam da dahil bağımsız denetim
faaliyetine ilişkin esasları belirlemek; denetlemeye yetkili olanların sermaye piyasasında
bağımsız denetleme faaliyetlerinde bulunacak kuruluşların kuruluş şartlarını ve çalışma
esaslarını Türkiye Serbest Muhasebeci Malî Müşavirler ve Yeminli Malî Müşavirler Odaları
Birliği ile istişarede bulunarak belirlemek ve bu şartları taşıyanları listeler halinde ilan
etmek,
e) Kamunun zamanında yeterli ve doğru olarak aydınlatılmasını sağlamak amacıyla,
genel ve özel nitelikte kararlar almak ve her türlü mali tablo ve raporlar ile bunların
bağımsız denetimlerinin, sermaye piyasası araçlarının halka arzında yayımlanacak
izahname ve sirkülerin ve araçların değerini etkileyebilecek önemli bilgilerin kapsamını,
standartlarını ve ilan esaslarını tespit ve bu konularda tebliğler yayımlamak,
f) Sermaye Piyasası Kanununa tabi ihraçcıların SPK’nun 50'nci maddesinin (a) bendi
hükümleri çerçevesinde bankaların, sermaye piyasası kurumlarının ve borsalar ve
teşkilatlanmış diğer piyasaların faaliyetlerinin bu Kanuna, Kurul yönetmelik, tebliğ ve
kararlarına ve sermaye piyasaları ile ilgili diğer mevzuata uygunluğunu gerekli her türlü
bilgi ve belgeyi isteyerek, izlemek ve denetlemek,
g) Sermaye piyasasını ilgilendiren her türlü iletişim araçları ile yapılan yayın, duyuru ve
reklamları izlemek ve bunlardan yanıltıcı olduğu tespit edilenleri yasaklamak ve gereği
yapılmak üzere ilgili kuruluşlara bildirmek,
h) Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri gereğince elde ettiği veya kendisine tevdi edilen
malî tablo ve raporlar ile diğer belgeleri incelemek, gerekli gördüğü hususlar hakkında
ihraçcı ve kurum denetçilerinden veya bağımsız denetçilerden ayrıca rapor istemek, elde
ettiği sonuçları değerlendirerek, Kanunda belirtilen gerekli tedbirleri almak,
i) Halka açık anonim ortaklıkların genel kurullarında genel hükümler çerçevesinde
vekaleten oy kullanılmasına ilişkin esasları belirlemek ve bu ortaklıklarda yönetim
kontrolünün el değiştirmesine yol açacak oranda vekâlet toplayan ya da pay iktisap
edenlerin, diğer payları satın alma yükümlülüğüne ve azınlıktaki ortakların da kontrolü
ele geçiren kişi veya gruba paylarını satma hakkına ilişkin düzenlemeleri yapmak,
j) Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli
madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev
araçların niteliklerini, alım ve satım esaslarını, bu araçların işlem göreceği borsalar ve
piyasalarda çalışacakların denetim, faaliyet ilke ve esasları ile yükümlülüklerini,
teminatlar, takas ve saklama sistemi konularındaki esas ve usulleri düzenlemek,
k) Sermaye piyasası araçlarının geri alma veya satma taahhüdü ile alım ve satımını, ilgili
sözleşmeleri ve bu sözleşmelere ilişkin piyasa işlem kurallarını düzenlemek ve bu
işlemlerle ilgili faaliyet ilke ve esaslarını belirlemek,
______________________________________________________________________
TSPAKB
277
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
l) Sermaye piyasası araçlarının ödünç alma ve verme işlemleri ile açığa satış işlemlerine
ilişkin ilke ve esasları belirlemek ve Hazine Müsteşarlığı ile TC Merkez Bankasının görüşü
alınmak suretiyle kredili sermaye piyasası aracı işlemleri ile ilgili düzenlemeler yapmak,
m) Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de sermaye piyasası araçlarının ihraç ve halka arzı
konusunda ilgili mevzuat çerçevesinde gereken düzenlemeleri yapmak,
n) Sermaye piyasası araçlarının takası, saklanması ile sermaye piyasası kurumlarının ve
sermaye piyasası araçlarının derecelendirilmesini düzenlemek ve denetlemek,
o) Sermaye piyasasının gelişmesini teminen yeni sermaye piyasası kurumlarına ilişkin
kuruluş, faaliyet, tasfiye ve sona erme esaslarını belirlemek ve bunları denetlemek.
p) İlgili Bakanca istenecek incelemeleri yapmak; çalışmaları hakkında ilgili Bakana rapor
vermek; sermaye piyasası ile ilgili mevzuat değişiklikleri hakkında önerilerde bulunmak,
r) Gayrimenkullerin değerlemesini yapabilecek ekspertiz kurumlarından sermaye
piyasasında faaliyette bulunacaklara ilişkin şartları belirlemek ve bu şartlara uyan
kuruluşları listeler halinde ilan etmek, Sermaye Piyasası Kanununun 38/A maddesinin
birinci fıkrasında tanımlanan konut finansmanından kaynaklanan alacakların takibinde ve
38/A maddesinin dördüncü fıkrası çerçevesinde yapılacak değerlemelerde, ilgili taşınmaz
için değerleme yapacak kişi ve kurumlara ilişkin şartları belirlemek ve bu şartlara uyan
kişi ve kurumları listeler halinde ilan etmek,
s) Sermaye piyasasında medya ve elektronik ortam da dahil yatırım tavsiyelerinde
bulunacak kişi ve kuruluşların uyacakları ilke ve esasları belirlemek,
t) Sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunacaklar, bu maddenin (r) bendi kapsamında
faaliyet gösterecek kişi ve kuruluşlar ile sermaye piyasası kurumlarının yönetici ve diğer
çalışanlarının meslekî eğitimi, meslekî yeterliliği ve meslekî ehliyetlerini gösterir sertifika
verilmesine ilişkin esasları belirlemek, bu amaçlarla merkez kurmak ve faaliyet esaslarını
belirlemek,
u) İnternet de dahil, her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamı ve benzeri araçlar
üzerinden gerçekleştirilen ihraç ve halka arzlar ile sermaye piyasası faaliyetleri ve
işlemlerini; genel hükümler çerçevesinde bu Kanun kapsamına giren işlemlerde
elektronik imza kullanım esaslarını düzenlemek ve denetlemek,
v) Kanuna tabi anonim ortaklıkların genel kurullarında yönetim ve denetim kurulu
üyelerinin seçimlerine ilişkin kararlarda her bir üyelik için kullanılacak oy hakkının,
kısmen veya tamamen bir veya birkaç üyenin seçiminde birikimli olarak kullanılabilmesi
yöntemine ilişkin düzenlemeleri yapmak,
y) Yabancı ülkelerin sermaye piyasalarında düzenleme ve denetime yetkili muadili
kuruluşlar ile sermaye piyasalarıyla ilgili her türlü işbirliği yapmak ve bilgi alışverişinde
bulunmak.
5.3.
Sermaye Piyasasında Denetim ve Tedbirler
Sermaye Piyasası Kanunu ve diğer kanunların sermaye piyasası ile ilgili hükümlerinin
uygulanmasının ve her türlü sermaye piyasası faaliyet ve işlemlerinin denetimi Kurul
uzman ve uzman yardımcıları tarafından yapılır.
Kurulca görevlendirilen Kurul uzman ve uzman yardımcıları; ihraçcılar, sermaye piyasası
kurumları, bunların iştirak ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişilerden Sermaye
Piyasası Kanunu ve diğer kanunların sermaye piyasasına ilişkin hükümleriyle ilgili
görecekleri bilgileri istemeye, bunların tüm defter, kayıt ve belgelerini ve sair bilgi ihtiva
eden vasıtalarını incelemeye ve bunların örneklerini almaya, işlem ve hesaplarını
denetlemeye, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya, gerekli tutanakları düzenlemeye
yetkili olup, ilgililer de istenilen bilgi, belge, defter ve sair vasıtaların örneklerini vermek,
yazılı ve sözlü bilgi vermek ve tutanakları imzalamakla yükümlüdürler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
278
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Bu hükümler çerçevesinde kendilerinden bilgi istenilen gerçek ve tüzel kişiler özel
kanunlarda yazılı gizlilik ve sır saklama hükümlerini ileri sürerek bilgi vermekten imtina
edemezler.
Denetimle görevlendirilen uzmanlar tarafından istenecek defter, evrak, dosya, kayıt ve
diğer belgelerin ibraz veya teslim edilmemesi halinde, ihraçcılar, sermaye piyasası
kurumları, bunların iştirak ve kuruluşları nezdinde arama yapılabilir. Arama, Kurulun
gerekçeli bir yazı ile arama kararı vermeye yetkili sulh ceza hâkiminden talepte
bulunması üzerine, sulh ceza hâkiminin istenilen yerlerde arama yapılmasına karar
vermesi halinde yapılabilir. Aramada bulunan ve incelenmesine lüzum görülen defterler
ve belgeler ayrıntılı bir tutanakla tespit olunur ve yerinde incelemenin mümkün olmadığı
hallerde, muhafaza altına alınarak inceleme yapanın çalıştığı yere sevk edilir. Arama
sonucunda alınan defter ve belgeler üzerindeki incelemeler en geç üç ay içinde
sonuçlandırılarak bir tutanakla sahibine geri verilir.
5.4.
Sermaye Piyasası Kanunundaki Tedbirler
Sermaye Piyasası Kanununun 46’ncı maddesine göre Sermaye Piyasası Kurulu, Kanun
uyarınca yaptığı izleme, inceleme ve denetlemeler sonucunda;
a) Kurula kayıt yükümlülüğü yerine getirilmeksizin yapılmış ihraç, halka arz ve satış
işlemleriyle, izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin durdurulması için gerekli her türlü
tedbiri almaya; kayıt yükümlülüğüne uyulmaksızın yapılan halka arz ve satış sonucu
satılan kısmın karşılığı ve satışı yapılacak senetler için her türlü teminattan muaf olarak
ihtiyatî tedbir ve ihtiyatî haciz istemeye, tedbir ve haciz tarihinden itibaren altı ay içinde
dava açmaya veya takip yapmaya; her türlü hukukî ve cezaî sorumluluk saklı kalmak
kaydıyla, izinsiz sermaye piyasası faaliyet ve işlemlerinin doğurduğu sonuçların iptali için
tespit tarihlerinden itibaren üç ay, vukuu tarihlerinden itibaren bir yıl içinde dava
açmaya,
b) SPK 12'nci maddedeki esaslar çerçevesinde alınan yönetim kurulu kararları aleyhine,
bu kararların ilanından itibaren otuz gün içinde ortaklık merkezinin bulunduğu yer ticaret
mahkemesinde iptal davası açmaya ve bu kararların icrasının geri bırakılmasını
istemeye,
c) Sermaye Piyasası Kanununa tabi anonim ortaklık ve sermaye piyasası kurumlarının,
kanuna, esas sözleşme hükümlerine veya işletme maksat ve mevzuuna aykırı görülen
durum ve işlemleri ile sermayenin azalmasına veya kaybına yol açan işlemlerinin hukuka
aykırılığının tespiti veya iptali için dava açmaya, Türk Ticaret Kanunu hükümleri saklı
kalmak kaydıyla ilgililerden aykırılıkların giderilmesi için tedbir almasını ve öngörülen
işlemleri yapmasını istemeye ve gerektiğinde bu halleri ilgili mercilere intikal ettirmeye,
d) SPK 15'inci maddesinin son fıkrasında belirtilen işlemlerde bulundukları tespit edilen
anonim ortaklıklardan, denetleme sonuçlarının Kurul tarafından belirlenecek şekil ve
esaslar dahilinde ortaklara duyurulmasını istemeye,
e) Mevzuat uyarınca açıklanması gerekirken açıklanmamış bilgileri ve mevzuata
aykırılıkları, masrafı ilgili anonim ortaklık, kişi, kuruluş veya sermaye piyasası
kurumlarından tahsil edilmek üzere kamuoyuna duyurmaya,
f) Denetimle görevlendirilenler tarafından istenecek defter, evrak, dosya, kayıt ve bilgi
ihtiva eden diğer vasıtaların ibraz veya teslim edilmemesi halinde, gerektiğinde
mahkemeye başvurarak, bunların ibraz veya tesliminin sağlanmasını talep etmeye,
g) Sermaye piyasası kurumlarının mevzuat, esas sözleşme ve içtüzük hükümlerine aykırı
faaliyetlerinin tespit edilmesi halinde, ilgililerden aykırılıkların giderilmesi ve kanuna,
işletme amaç ve ilkelerine uygunluğun sağlanmasını istemeye; aykırılıkta sorumluluğu
tespit edilen kurum görevlilerinin, haklarında kovuşturmaya geçildikten sonra yargılama
sonuçlanıncaya kadar imza yetkilerini sınırlandırmaya veya kaldırmaya; aykırılıkların
______________________________________________________________________
TSPAKB
279
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
giderilmemesi veya giderilemeyecek aykırılıkların tespit edilmesi durumunda, gerekli her
türlü tedbiri almaya ve bu kurumların faaliyetlerini geçici veya sürekli olarak
durdurmaya ve yetkilerini kaldırmaya,
h) Sermaye piyasası kurumlarının, malî yapılarının ciddi surette zayıflamakta olduğunun
tespiti halinde; verilecek uygun süre içinde, malî durumlarının güçlendirilmesini
istemeye; kurum görevlilerinin imza yetkilerini sınırlandırmaya veya kaldırmaya; verilen
bu süre içinde, bu kurumlar tarafından gerekli tedbirlerin alınmaması halinde veya malî
durumlarının taahhütlerini karşılayamayacak kadar zayıflamış olduğunun tespiti halinde
gerekli tedbirleri almaya, herhangi bir süre vermeksizin kurumların faaliyetlerini geçici
olarak durdurmaya veya sürekli olarak durdurarak yetkilerini kaldırmaya; bu
tedbirlerden netice alınmadığı takdirde tedricî tasfiyelerine karar vermeye ve tasfiyenin
bitmesini takiben gerektiğinde veya tedricî tasfiyeye gitmeksizin doğrudan iflaslarını
istemeye,
i) Sermaye Piyasası Kanununun 47’nci maddesi (A) bendi hükmünde sayılan fiillere
doğrudan ya da dolaylı olarak iştirak ettikleri Kurulca tespit edilen gerçek veya tüzel
kişilerin, borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda geçici veya sürekli olarak işlem
yapmalarının önlenmesini teminen gerekli tedbirleri almaya,
j) Gerek görülen hallerde, halka açık anonim ortaklıkların genel kurullarına, oy hakkı
bulunmaksızın bir gözlemci göndermeye,
k) Sermaye piyasası kurumlarının (h) bendi hükmü uyarınca, tedricî tasfiyeye girmesi
veya iflası durumlarında, kurulca sorumlulukları tespit edilmiş bulunmak kaydıyla;
% 10’undan fazla paya sahip ortaklarının, görevden ayrılmış olan veya halen görevde
bulunan yönetim kurulu başkan ve üyelerinin ve imzaya yetkili yöneticileri ile yatırım
fonu yöneticilerinin şahsen iflaslarını istemeye,
yetkilidir.
Yetkileri sürekli olarak kaldırılan sermaye piyasası kurumlarının malvarlıkları, yetkinin
kaldırılmasına ilişkin Kurul kararının alındığı tarihten itibaren tedricî tasfiye işlemlerinin
tamamlandığı ilân edilinceye; tedricî tasfiyeyi takiben veya doğrudan iflas talebinde
bulunulması halinde, iflas talebinin mahkemece esastan karara bağlanmasına kadar,
tedricî tasfiye çerçevesinde Yatırımcıları Koruma Fonu ve Kurul tarafından yapılacak
işlemler hariç, üçüncü kişilere devredilemez, rehnedilemez, teminat gösterilemez,
haczedilemez, başlamış tüm icra takipleri de kendiliğinden durur.
Sermaye piyasasında izinsiz olarak faaliyette bulunduğu, yetki belgeleri iptal olunduğu
veya faaliyetleri geçici olarak durdurulduğu halde ticaret unvanlarında, ilân ve
reklamlarında, sermaye piyasasında faaliyette bulundukları intibaını yaratacak kelime
veya ibare kullanıldığının tespiti halinde sorumlular hakkında cezaî kovuşturma
yapılmakla birlikte, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, kurulun talebi üzerine en
büyük mülkî amirlerce bunların işyerleri geçici olarak kapatılabileceği ve ilân ve
reklamları durdurulabileceği gibi, kanuna aykırı belgeleriyle, ilân ve reklamları
toplatılabilir.
SPK 46’ncımaddesinin birinci fıkrasının (g) ve (h) bentleri uyarınca yetkileri kaldırılan
görevliler, haklarındaki yargılama sonuçlanıncaya kadar Kurulun izni olmadıkça hiçbir
sermaye piyasası kurumunda imzaya yetkili personel olarak çalıştırılamazlar.
SPK 46’ncı maddesinin birinci fıkrasının (h) bendine göre faaliyetleri geçici olarak
durdurulan sermaye piyasası kurumlarının mal varlığı hakkında da, Kurulca geçici
durdurma kararı verildiği tarihten, tekrar faaliyete geçme izni verilmesi tarihine kadar
ikinci fıkra hükmü uygulanır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
280
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
SPK 46’ncı maddesi kapsamında Kurul tarafından açılacak davalarda ve yapılacak
takiplerde Kurul, her türlü teminat ve harçtan muaftır.
5.5.
Sermaye Piyasası Kanununda Cezai Sorumluluk
Sermaye Piyasası Kanununda Cezai Sorumluluk 47’nci maddede düzenlenmiştir. Buna
göre;
- Diğer kanunlara göre daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde:
A-1) Sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek, henüz kamuya açıklanmamış
bilgileri kendisine veya üçüncü kişilere menfaat sağlamak amacıyla kullanarak, sermaye
piyasasında işlem yapanlar arasındaki fırsat eşitliğini bozacak şekilde mameleki yarar
sağlamak veya bir zararı bertaraf etmek içerden öğrenenlerin ticaretidir. Bu fiili işleyen
SPKn 11'inci madde kapsamındaki ihraçcılarla, sermaye piyasası kurumlarının veya
bunlara bağlı veya bunlara hakim işletmelerin yönetim kurulu başkan ve üyeleri,
yöneticileri, denetçileri, diğer personeli ve bunların dışında meslekleri veya görevlerini
ifa etmeleri sırasında bilgi sahibi olabilecek durumunda olanlarla, bunlarla temasları
nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak bilgi sahibi olabilecek durumundaki kişiler,
A-2) Yapay olarak, sermaye piyasası araçlarının, arz ve talebini etkilemek, aktif bir
piyasanın varlığı izlenimini uyandırmak, fiyatlarını aynı seviyede tutmak, arttırmak veya
azaltmak amacıyla alım ve satımını yapan gerçek kişilerle, tüzel kişilerin yetkilileri ve
bunlarla birlikte hareket edenler,
A-3) Sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek yalan, yanlış, yanıltıcı,
mesnetsiz bilgi veren; haber yayan; yorum yapan ya da açıklamakla yükümlü oldukları
bilgileri açıklamayan gerçek kişilerle, tüzel kişilerin yetkilileri ve bunlarla birlikte hareket
edenler,
A-4) SPK’nun 4’üncü maddesinin birinci ve üçüncü fıkralarına aykırı hareket edenlerle,
sermaye piyasasında izinsiz olarak faaliyette bulunan veya yetki belgeleri iptal olunduğu
veya faaliyetleri geçici olarak durdurulduğu halde ticaret unvanlarında, ilân veya
reklamlarında sermaye piyasasında faaliyette bulundukları intibaını yaratacak kelime
veya ibare kullanan veya faaliyetlerine devam eden gerçek kişilerle, tüzel kişilerin
yetkilileri,
A-5) Sermaye piyasası kurumlarına, SPKn’nun 13/A ve 13/B maddeleri kapsamındaki
teminat sorumlularına ve 38/B ve 38/C maddeleri kapsamındaki fon kuruluna; sermaye
piyasası faaliyetleri sebebiyle veya emanetçi sıfatıyla veya idare etmek için veya teminat
olarak veyahut her ne nam altında olursa olsun, sermaye piyasası kurumlarına kayden
veya fiziken tevdi veya teslim edilen sermaye piyasası araçları, nakit ve diğer her türlü
kıymeti kendisinin veya başkasının menfaatine satan veya rehneden veya her ne şekilde
olursa olsun kullanan, gizleyen yahut inkâr eyleyen veyahut bu amaca ulaşmak ya da bu
fiillerini gizlemek için bilgisayar ortamında tutulanlar dahil kayıtları tahvil ve tağyir eden
ilgili gerçek kişilerle tüzel kişilerin yetkilileri,
A-6) Sermaye Piyasası Kanununun 15’inci maddesinin son fıkrasında belirtilen
işlemlerde bulunarak kârı ve/veya mal varlığı azaltılan tüzel kişilerin yetkilileri ve
bunların fiillerine iştirak edenler,
A-7) Karşılıksız olarak sermaye piyasası araçlarının geri alım taahhüdü ile satımını
yapan ilgili gerçek kişilerle, tüzel kişilerin yetkilileri,
______________________________________________________________________
TSPAKB
281
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
her bir alt bent kapsamına giren fiillerden dolayı 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beşbin
günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
B-1) Sermaye Piyasası Kanununa göre Kurul veya Kurul tarafından görevlendirilenlere
istenecek bilgileri vermeyen veya eksik veya gerçeğe aykırı olarak verenlerle; defter ve
belgeleri bu görevlilere ibraz etmeyen, saklayan, yok eden veya bunların görevlerini
yapmalarını engelleyenler,
B-2) Defter ve kayıt tutmayanlar,
her bir alt bent kapsamına giren fiillerden dolayı bir yıldan üç yıla kadar hapis ve ikibin
günden beşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar. Gerçeğe aykırı defter ve
kayıt tutan, hesap açan veya bunlarda her türlü muhasebe hilesi yapan ya da gerçeğe
aykırı bağımsız denetleme raporu düzenleyenler ile düzenlenmesini sağlayanlar, Türk
Ceza Kanununun belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümlerine göre cezalandırılır.
C) Sermaye Piyasası Kanununun;
6’ncı maddesinin,
- ikinci fıkrasına (sermaye piyasası araçlarının halka arzı için yapılan ilan ve
açıklamaların abartılı veya yanıltıcı bilgi içermesi),
7 (sermaye piyasası araçlarının halka satışında Kanun’a aykırılık),
9 (satış sonuçları hakkında Kurula bilgi vermeme),
10 (izahnamelerdeki değişikliklerin 10 gün içinde Kurula bildirilmemesi),
10/A (sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesi düzenlemelerine aykırılık),
11 (ortak sayısı 250’yi aştığı halde Kurula kayıt için başvurulmaması),
12’nci (kayıtlı sermaye düzenlemelerine aykırılık)
maddelerine,
13’üncü maddesinin,
- beşinci fıkrasına (tahvil veya sermaye piyasası aracı niteliğindeki borçlanma araçlarının
tamamı satılmadan veya iptal edilmeden yenisini ihraç etmek),
13/A maddesinin,
- ikinci fıkrasına (ipotek teminatlı menkul kıymetlerin teminatı olan varlıkların, ihraççılar
tarafından diğer varlıklardan ayrı olarak oluşturulacak teminat havuzunda izlenmesi),
- üçüncü fıkrasına (teminat havuzuna dahil edilmemesi gereken varlıkların alınması),
- dördüncü fıkrasına (Teminat değerinin hesaplanmasında, yapı kullanım izni almış
konutların değerinin %75’i, yapı kullanım izni almış diğer gayrimenkullerin değerinin
%50’sini aşan kısmının dikkate alınması, teminat havuzuna dahil edilecek yapı kullanım
izni almış konut ve diğer gayrimenkuller üzerine ipotek tesis edilmek suretiyle teminat
altına alınmış alacakların vadesi gelmiş ödemelerinin yapılmaması),
- beşinci fıkrasına (belirlenen ikame varlıklar dışında varlık akbul edilmesi),
- altıncı fıkrasına (yapı kullanım izni almış diğer gayrimenkuller üzerine ipotek tesis
edilmek suretiyle teminat altına alınmış alacakların ve ikame varlıkların payının ayrı ayrı
payının teminat havuzundaki tüm varlıklar içerisinde %15’i aşması),
- sekizinci fıkrasına (İpotek teminatlı menkul kıymetlerin itfasına kadar olan süre
boyunca; Teminat havuzundaki varlıkların nominal değerinin ipotek teminatlı menkul
kıymetlerin nominal değerinden az olması; teminat havuzundaki varlıkların getirisinin
ipotek teminatlı menkul kıymetlerin getirisinden az olması; teminat havuzundaki
varlıklardan elde edilen gelirin tutar ve ödeme dönemleri bakımından ipotek teminatlı
menkul kıymet sahiplerine yapılan ödemeleri karşılamaması; teminat havuzunda yer
alan varlıkların net bugünkü değerinin ipotek teminatlı menkul kıymetlerin net bugünkü
değerinden yüzde ikisi oranında fazla olmaması),
- dokuzuncu fıkrasına (makul bir gerekçe olmadan, teminat havuzuna dahil edilmiş bir
varlığı teminat havuzundan çıkartmak veya teminat havuzunda bulunmayan bir varlık ile
değiştirmek),
______________________________________________________________________
TSPAKB
282
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
- onuncu fıkrasına (teminat sorumlusu belirlememek veya Kurulun onayını almadan
belirlemek veya teminat sorumlusunun Kurulca belirlenen nitelikleri taşımaması),
- onbirinci fıkrasına (teminat sorumlusunun görevlerini gereği gibi yerine getirmemesi),
- onikinci fıkrasına (teminat sorumlusunun talep ettiği bilgi ve belgelerin verilmemesi),
- onüçüncü fıkrasına (İpotek teminatlı menkul kıymetler itfa edilinceye kadar, teminat
havuzlarında yer alan varlıklar, teminat amacı dışında tasarruf edilemez, rehnedilemez,
teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere
haczedilemez ve iflas masasına dahil edilemez, ayrıca bunlar hakkında ihtiyati tedbir
kararı verilemez hükmüne aykırılık),
- ondördüncü fıkrasına (teminat havuzunda yer alan varlıkların riskten korunması
amacıyla yapılacak olan sözleşmelerde, teminat havuzu ve ipotek teminatlı menkul
kıymetler tasfiye edilinceye kadar, ihraççının iflası durumunda sözleşmenin tek taraflı
olarak feshedilemeyeceğine ilişkin hüküm bulunmaması),
- onbeşinci fıkrasına (ihraççının ipotek teminatlı menkul kıymetlerden kaynaklanan
yükümlülüklerini vadesinde yerine getirememesi),
13/B maddesinin,
- üçüncü fıkrasına (teminat sorumlusunun görevlerini gereği gibi yerine getirmemesi),
- dördüncü fıkrasına (teminat sorumlusunun talep ettiği bilgi ve belgelerin verilmemesi),
- beşinci fıkrasına (varlık teminatlı menkul kıymetler itfa edilinceye kadar teminat
havuzlarında yer alan varlıklar, teminat amacı dışında tasarruf edilemez, rehnedilemez,
teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere
haczedilemez ve iflas masasına dahil edilemez, ayrıca bunlar hakkında ihtiyati tedbir
kararı verilemez hükmüne aykırılık),
14’üncü maddesinin,
- üçüncü fıkrasına (kayıtlı sermaye sistemini kabul eden anonim ortaklıklar tarafından
hisse senedi ile değiştirilebilir tahvil çıkarılması halinde değiştirme sonucunda verilecek
hisse senetleri ile ortaklığın çıkarılmış sermayesinin toplamı kayıtlı sermayeyi aşması),
15’inci maddesinin,
- birinci fıkrası (birinci temettü oranının Kurulca belirlenenden düşük olması),
- ikinci fıkrası (ortaklara birinci temettü ayırmadan kardan pay alan diğer kişilere pay
ayrılması),
- üçüncü fıkrası (temettünün yılsonunda mevcut bütün paylara dağıtılmaması),
- dördüncü fıkrası ( temettü avansının Kanun hükümlerine aykırı dağıtılması),
- beşinci fıkrası (bedelsiz payların artırım tarihindeki mevcut paylara dağıtılmaması),
16 (mali tablo, bağımsız denetim hükümlerine aykırılık)
16/A maddelerine (kamunun aydınlatılmasında özel durumların bildirimine aykırılık),
25’inci maddesinin (a) bendine (Kurul mensuplarının görev sırlarını açıklamaları),
28’inci maddesinin (b) bendine (Kurula kayıt ücretinin yatırılmaması),
34’üncü maddesine (izinsiz sermaye piyasası faaliyetinde bulunmak),
38’inci maddesine (yatırım fonlarıyla ilgili hükümlere aykırılık),
38/A maddesine (konut finansmanına ilişkin düzenlemelere aykırılık),
38/B maddesinin,
- üçüncü fıkrasına (Konut finansmanı fonunun malvarlığının, ihraç edilen ipoteğe dayalı
menkul kıymetler itfa edilinceye kadar, başka bir amaçla tasarruf edilemeyeceği,
rehnedilemeyeceği, teminat gösterilemeyeceği, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil
olmak üzere haczedilemeyeceği, ihtiyati tedbir kararı verilemeyeceği ve iflas masasına
dahil edilemeyeceği hükmüne aykırılık)
- dördüncü fıkrasına (fon kurulunun, fon portföyüne alınan varlıklara ilişkin
sorumluluğunu gereği gibi yerine getirmemesi),
- yedinci fıkrasına (tapu siciline beyan yükümlülüğünün yerine getirilmemesi),
- dokuzuncu fıkrasına (konut finansman fonunun kuruluş izni ve Kurul kaydına alınması
için başvuru yapmamak),
______________________________________________________________________
TSPAKB
283
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
- onuncu fıkrasına (konut finansmanı fonu içtüzüğünde yer verilmesi gereken hususlara
yer vermemek),
- onikinci fıkrasına (konut finansmanı fonunun veya kurucusunun ödeme güçlüğü içine
düşmesi),
38/C maddesi (varlık finansmanı fonu) kapsamında 38/B maddesinin 3, 4, 7, 9, 10 ve
- 12’inci fıkralarına aykırılık,
39/A maddesine (ipotek finansmanı kuruluşlarına ilişkin düzenlemelere aykırılık),
40/B ve 40/D maddelerine (Birliğe üye olmadan faaliyette bulunmak),
45’inci maddesine (Kurul denetçilerine bilgi ve belge vermemek),
46’ncı maddesinin,
- ikinci fıkrasına (faaliyetleri sürekli durdurulan kurumların malvarlıklarının üçüncü
kişilere devri, rehni, teminata verilmesi, haczedilmesi),
- beşinci fıkrasına (faaliyetleri geçici durdurulan kurumların malvarlıklarının üçüncü
kişilere devri, rehni, teminata verilmesi, haczedilmesi),
46/A maddesine (Yatırımcıları Koruma Fonu hükümlerine aykırılık)
46/B maddesine (Tedrici Tasfiye hükümlerine aykırılık)
46/C maddesine (ipotek finansmanı kuruluşlarının tedrici tasfiyesi hükümlerine
aykırılık),
aykırı hareket edenler, binikiyüzelli gün adli para cezası ile cezalandırılırlar.
Birinci fıkranın (A), (B) ve (C) bentleri uyarınca verilecek ağır para cezaları üst sınırla
bağlı olmaksızın suçun işlenmesi suretiyle temin edilen menfaatin üç katından az
olamaz.
5.5.1.
İdarî Para Cezaları
Sermaye Piyasası Kanununa dayanılarak yapılan düzenlemelere, belirlenen standart ve
formlara ve Kurulca alınan genel ve özel nitelikteki kararlara aykırı hareket ettiği tespit
edilen gerçek kişiler ve tüzel kişiler hakkında gerekçesi belirtilmek suretiyle Kurul
tarafından 2012 yılı için 20.389 TL’sından 135.926 TL’sına kadar para cezası verilir.
Sermaye Piyasası Kanununun 40/C maddesinin beşinci fıkrasındaki yükümlülüğe (Birlik
Statüsü’ne ve Birlikçe alınacak kararlara) uymayan üyelere Türkiye Sermaye Piyasası
Aracı Kuruluşları Birliği Yönetim Kurulunca 2012 yılı için 6.796 TL’sından 33.981 TL’sına
kadar idarî para cezası verilir. Birlik, verdiği cezaları bir taraftan ilgiliye tebliğ etmekle
beraber diğer taraftan tahsil ve gelir kaydı için Yatırımcıları Koruma Fonuna bildirir.
Sermaye Piyasası Kanununun 40/D maddesinin beşinci fıkrasındaki yükümlülüğe
uymayan (Birlik Statüsü’ne ve Birlikçe alınacak kararlara) üyelere, Türkiye Değerleme
Uzmanları Birliği Yönetim Kurulunca 2012 yılı için 1.360 TL’sından 6.796 TL’sına kadar
idarî para cezası verilir. Birlik, verdiği cezaları ilgiliye tebliğ eder ve tahsil ve gelir kaydı
için Yatırımcıları Koruma Fonuna bildirir.
İdarî para cezalarının verilmesini gerektiren fiillerin tekrarı halinde, verilen para cezası
iki katı, ikinci ve müteakip tekrarlarda üç katı artırılarak uygulanır. Bu cezaların verildiği
tarihten itibaren iki yıl içinde idarî para cezası verilmesini gerektiren aynı fiil işlenmediği
takdirde önceki cezalar tekrarda esas alınmaz.
5.5.2.
Cezaların Artırılması
Sermaye Piyasası Kanunu kapsamındaki ihraçcılarla, sermaye piyasası kurumlarının
yönetim kurulu üyeleri, denetçileri, müdür ve diğer personeli ve yatırım fonu temsilcileri
ile sorumlularının ortaklığın, kuruluşun veya fonun paraları ve diğer malları ile sermaye
______________________________________________________________________
TSPAKB
284
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
piyasası araçları, defter, evrak, dosya, kayıt ve diğer belgeleri üzerinde işledikleri
suçların genel hükümlere göre belirlenen cezaları yarı oranında arttırılarak hükmolunur.
5.5.3.
Usül Hükümleri
Kanunun 47'nci maddesinde yazılı suçlardan dolayı kovuşturma yapılması, Kurul
tarafından Cumhuriyet Savcılığına yazılı başvuruda bulunulmasına bağlıdır. Bu başvuru
ile Kurul aynı zamanda müdahil sıfatını kazanır.
Bu Kanuna aykırı fiillerin işlendiğine dair bilgi edinen Cumhuriyet Savcıları, Kurulu
haberdar ederek durumun incelenmesini isteyebilirler.
Cumhuriyet Savcıları kovuşturmaya mahal olmadığına karar verirlerse, Kurul kendisine
tebliğ edilecek bu kararlara karşı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre itiraza
yetkilidir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
285
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
6. İSTANBUL
(İMKB)
MENKUL
KIYMETLER
BORSASI
6.1. 91 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK/91)
91
sayılı KHK, (RG:6.10.1983-18183) menkul kıymetler borsalarının özel bütçeli ve
tüzel kişiliğe sahip kamu kurumu niteliğini muhafaza etmekle birlikte, dünya borsa
sistemleri içinde evvelce Fransız/Alman ağırlıklı olan borsa sistemimizi daha liberal
karakterli Anglo-Sakson borsa tipine yaklaştırmış, buna karşılık borsayı Sermaye
Piyasası Kurulunun gözetim ve denetimi altına koymuştur. Borsada işlem yapmaya
yetkili kişiler, SPK tarafından işlem yapmalarına izin verilen gerçek ve tüzel kişiler olarak
ifade edilmiştir. Bunların nitelikleri ve çalışma kuralları yönetmeliğe bırakılmıştır.
6.2. Menkul Kıymet Borsalarının Kuruluş ve Organlarına
İlişkin Yönetmelik
Bu Yönetmelik; 91 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümleri uyarınca kurulan
menkul kıymetler borsalarında sermaye piyasası araçlarının güven ve istikrar içinde
işlem görmelerini sağlamak üzere, bu borsaların kuruluş, organlar, teşkilat ve
görevlilerinin yetki, görev, sorumluluk ve çalışmalarına ilişkin usul ve esasları
belirlemektedir.
6.3. Menkul
Kıymetler
Borsalarında
Kotasyona İlişkin Yönetmelik
Üyeliğe
ve
Bu Yönetmelik, 91 sayılı Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname hükümlerine göre kurulan menkul kıymetler borsalarına üye olabilmek için
aranan şart ve nitelikleri, üyelerin bulunabilecekleri borsa faaliyet türlerini ve bu
faaliyetler sırasında uyacakları kurallar ile sermaye piyasası araçlarının borsa kotuna
alınmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
6.4.
İMKB
91 sayılı KHK'nın 11’nci maddesi, "menkul kıymetler borsasındaki alım-satım işlemlerine
ilişkin kurallar Borsa Yönetim Kurulu'nca bir yönetmelikle tespit olunur" demektedir.
Buna göre, Türkiye'de kurulacak her borsa kendisi için bir iç yönetmelik hazırlayacaktır.
İç yönetmelikler borsaların yönetim kurullarınca hazırlanır; genel kurullarınca karara
bağlanır ve SPK'nın onayı ile yürürlüğe girer.
İMKB tarafından bu kapsamda hazırlanan yönetmeliklere aşağıda yer verilmiştir:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
İstanbul
İstanbul
İstanbul
İstanbul
İstanbul
İstanbul
İstanbul
Menkul
Menkul
Menkul
Menkul
Menkul
Menkul
Menkul
Kıymetler
Kıymetler
Kıymetler
Kıymetler
Kıymetler
Kıymetler
Kıymetler
Borsası
Borsası
Borsası
Borsası
Borsası
Borsası
Borsası
Yönetmeliği
Kotasyon Yönetmeliği
Hisse Senetleri Piyasası Yönetmeliği
Gelişen İşletmeler Piyasası Yönetmeliği
Tahvil ve Bono Piyasası Yönetmeliği
Takas ve Saklama Merkezleri Yönetmeliği
Teftiş ve Gözetim Kurulu Yönetmeliği
______________________________________________________________________
TSPAKB
286
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Aşağıda İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ile ilgili düzenlemeler özetlenmiş olup, diğer
yönetmeliklere ULUSAL VE ULUSLARARASI PİYASALAR bölümünde yer verilmiştir.
6.4.1.
Borsa’nın Tanımı
Yönetmeliğe göre, Borsalar, 91 sayılı KHK’da yazılı esaslar çerçevesinde
teşkilatlanarak, sermaye piyasası araçlarının güven ve istikrar içinde, serbest rekabet
şartları altında kolayca alınıp satılabilmesini sağlamak ve oluşan fiyatları tespit ve ilan
etmekle yetkili olarak kurulan kamu tüzel kişiliğini haiz kurumlardır. Borsaların gerekli
görülen yerlerde kurulması, SPK’nın önerisi üzerine ilgili Bakanın iznine bağlıdır.
Borsaların kurulmasına izin verilirken, ekonominin genel durumu ve görünümü, sermaye
piyasalarının derinliği ve gelişmişlik düzeyi, küresel ekonomik koşullar, sistemik risk
unsurları göz önünde bulundurulur. (Menkul Kıymet Borsalarının Kuruluş ve Organlarına
İlişkin Yönetmelik)
Kanuna göre, Sermaye piyasası araçlarının işlem göreceği borsalar, özel kanunlarında
yazılı esaslar çerçevesinde teşkilâtlanarak, menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası
araçlarının güven ve istikrar içinde, serbest rekabet şartları altında kolayca alınıp
satılabilmesini sağlamak ve oluşan fiyatları tespit ve ilân etmekle yetkili olarak kurulan
kamu tüzel kişiliğini haiz kurumlardır. (Sermaye Piyasası Kanunu md. 40)
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında 91
sayılı KHK uyarınca kurulmuş, yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak
kullanan ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun gözetim ve denetimi altında olan tüzel kişiliği
haiz bir kamu kurumudur.
6.4.2.
Borsa Üyeleri
Borsaya üye olabilecek, yani Borsa'da işlem yapabilecekler SPK’dan faaliyetleri için Yetki
Belgesi almış;
a) Yatırım ve kalkınma bankaları,
b) Ticari bankalar,
c) Aracı kurumlar’dır.
Borsanın üst karar organı Borsa üyelerinden oluşan genel kuruldur. Genel kurul, seçimi
genel kurula bırakılmış yönetim kurulu (3 üye) ve denetim kurulu (2 asil, 2 yedek)
üyelerini seçer.
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Genel Kurul, Yönetim ve Denetleme Kurulu ile
Komiteler ve Borsa Başkanı ile Borsa Başkanı’na bağlı Başkanlık Teşkilatından oluşur. Bu
birimlerin görev ve yetkileri ile ilgili daha geniş açıklamalar aşağıda yer almaktadır.
6.4.3.
İMKB’nin Görev ve Yetkileri
İMKB’nin başlıca görev ve yetkileri aşağıda gösterilmiştir
a) Menkul kıymetlerin Borsa kotuna alınması ile ilgili başvuruları, Kotasyon
Yönetmeliği’nde belirtilen esaslar dahilinde incelemek, ek bilgi ve belgeler istemek,
başvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak.
______________________________________________________________________
TSPAKB
287
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
b) Kanuni gerekler yerine getirilerek para, kambiyo ve kıymetli maden ve taşlar ile
vadeli işlemlerle ilgili piyasalar açmak.
c) Borsa’da işlem görebilecek menkul kıymetler için türlerine göre menkul kıymetler
pazarları oluşturmak, bu pazarlarda işlem görecek menkul kıymetleri belirlemek ve
Borsa bülteninde yayınlamak, pazarlara Borsa binasında yer tahsis etmek
d) Borsa’da pazarların çalışma gün ve saatlerini belirlemek ve Borsa bülteninde ilan
etmek
e) Borsa pazarlarında yapılan işlemler sonucunda oluşan fiyatları ve bu fiyatlardan
yapılan toplam işlem miktarlarını seans bitiminde ilan etmek
f) Borsada yapılan alım, satım işlemlerini güven ve istikrar içinde serbest rekabet şartları
altında kolayca ve düzenli bir şekilde yürütülmesini sağlamak, bu kuralların dışına çıkan
Borsa üyelerine “İMKB Yönetmeliği”nde belirtilen müeyyideleri uygulamak
g) Borsa’da olağan dışı menfi gelişmelerin meydana gelmesi halinde, mevzuatın verdiği
yetkiler içinde gerekli önlemleri almaktır.
6.5. Borsanın Yönetimi, Organları, Teknik ve İdari
Organizasyonu
6.5.1.
Genel Kurul
Genel kurul borsa üyelerinden meydana gelir. Borsa'nın üst karar organıdır. Genel
Kurulun başlıca görev ve yetkileri şunlardır;
a) 91 sayılı KHK uyarınca seçimi genel kurula bırakılmış olan yönetim kurulu üyelerini ve
denetçileri seçmek ve bunları ibra etmek, ibra edilmeyen yönetim kurulu üyeleri ile
denetçiler hakkında yapılacak işlemleri karara bağlamak, gerektiğinde bunların
görevlerine son vermek veya değiştirmek.
b) Mevzuatla seçimi genel kurula bırakılmış komite üyelerini seçmek, değiştirmek veya
görevlerine son vermek.
c) Yönetim kurulu tarafından hazırlanan yıllık faaliyet raporu ile denetim kurulu raporunu
inceleyip karara bağlamak.
ç) Borsanın bilançosunu ve gelir-gider hesaplarını inceleyerek karara bağlamak ve kesin
hesabı onaylamak.
d) Yönetim kurulu tarafından teklif edilen bütçe ve personel kadrosunu kesinleştirmek.
e) Gündemde yer alan diğer hususları görüşüp karara bağlamak.
f) Mevzuatla kendisine bırakılmış diğer görevleri yerine getirmek.
Genel kurul, her yıl Nisan-Mayıs aylarında SPK'ca belirlenecek bir tarihte olağan olarak
toplanır. Genel kurul, gerekli hallerde SPK'nın daveti üzerine olağanüstü olarak da
toplanabilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
288
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Genel kurulun gündemi, yönetim kurulunca hazırlanarak ilan edilir. Gündem ve davet
mektubu üyelere ve SPK’ya toplantı tarihinden en az 15 gün önce taahhütlü olarak
gönderilir.
SPK Başkanı ve üyeleri ile SPK tarafından görevlendirilenler oy hakları olmaksızın borsa
genel kuruluna katılabilirler.
6.5.2.
Yönetim Kurulu
Yönetim kurulu bir başkan ve 6 üyeden oluşur. Borsa Başkanı ve yönetim kurulunun üç
üyesi, SPK’nın ilgili olduğu Bakanın teklifi üzerine müşterek kararname ile atanır.
Yönetim kurulunun diğer üç üyesi, borsa genel kurulunca üyeler arasından seçilir.
Borsa Başkanının görev süresi dört yıl, yönetim kurulu üyelerinin görev süresi üç yıldır.
Borsa genel kurullarınca seçilen yönetim kurulu üyeliklerinin herhangi bir nedenle
boşalması hâlinde, borsa genel kurulunca boşalma tarihinden itibaren otuz gün içinde
boş üyelik için seçim yapılır; bu süre zarfında görev yapmak üzere, yönetim kurulunca
yeni üye seçilir. Borsa Başkanlığı ve müşterek kararname ile atanan yönetim kurulu
üyeliklerinin herhangi bir nedenle boşalması hâlinde, boşalma tarihinden itibaren iki ay
içinde ilgili olduğu Bakanın teklifi üzerine müşterek kararname ile atama yapılır.
Borsa Başkanı ve yönetim kurulu üyelerinin en az dört yıllık yükseköğrenim görmüş,
sermaye piyasaları, bankacılık, ekonomi, maliye veya işletme alanında veya bu alanlarla
ilgili hukuk veya mühendislik dallarında en az on yıllık deneyim sahibi olması şarttır.
Yönetim kurulunun görev ve yetkileri şunlardır:
a) Borsa tarafından hazırlanması gereken ve borsanın yetkisinde bulunan yönetmelikleri
karara bağlamak.
b) Borsaya ilişkin iç mevzuat niteliğindeki yönetmelik ve yönergeleri yürürlüğe koymak.
c) Borsa üyelik başvurularını karara bağlamak ve gerektiğinde borsa üyelerinin üyelikten
geçici veya sürekli çıkarılmasına karar vermek.
ç) Sermaye piyasası araçlarını borsa kotuna alınması veya borsada işlem görmesi ile ilgili
başvuruları karara bağlamak.
d) Sermaye piyasası araçlarının işlem göreceği piyasalar, pazarlar, platformlar veya
sistemler oluşturmak, bunları gerektiğinde kaldırmak ve bunlara ilişkin her türlü usul ve
esasları düzenlemek.
e) Kendisine yardımcı olmak üzere kurulacak komitelere karar vermek, üyelerini
seçmek, bunların seçilmelerine ve çalışmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek.
f) Borsa işlemlerinde çıkabilecek uyuşmazlıkları inceleyerek sonuçlandırmak.
g) Borsa üyeleri ile bunların temsilci ve yardımcılarına disiplin cezası vermek.
ğ) Kotta kalma veya borsada işlem görme konusunda belirlenen kurallara ve bu amaçla
alınan tedbirlere uymayanlara gerekli yaptırımları uygulamak, gerektiğinde sermaye
piyasası araçlarını kottan çıkarmak veya borsada işlem görmelerine son vermek.
h) Borsa işlemlerine ilişkin gözetim sistemini kurmak.
ı) Başkanlık teşkilatı, hizmet birimleri, organizasyonu, görev tanımları, yetki ve
sorumlulukları ile görevlilerin çalışma usul ve esaslarını belirlemek.
i) Borsa organlarında görev alanların ve Borsa personelinin ücret, özlük ve mali
haklarını, tazminat, ikramiye ve her türlü sosyal hak ve yardımlarına ilişkin
düzenlemeleri karara bağlamak.
j) Borsa personelinin işe alınmaları, işten çıkarılmaları, nitelikleri, ilerleme ve
yükselmeleri, performans ölçütleri, ödev, sorumluluk ve yükümlülükleri, uymaları
gereken yasaklar ile disiplin konularını yönerge ile düzenleyerek yürürlüğe koymak.
______________________________________________________________________
TSPAKB
289
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
k) Borsa gelir kalemlerinin miktar ve oranları ile bunların tahsil zaman ve şekillerini
tespit etmek.
l) Borsanın bütçesini, gelir ve giderlere ilişkin kesin hesabını ve yıllık faaliyet raporunu
görüşüp karara bağlamak ve genel kurula sunmak.
m) Borsanın personele ilişkin kadrosunu hazırlayarak genel kurula sunmak.
n) Yetkisindeki satın alma, satma, yapım ve kiralama ile bunların finansmanı
konularındaki önerileri görüşüp karara bağlamak.
o) Borsa Başkanının önerisi üzerine, başkan yardımcısı ve müdür ile bunların dengi
personelinin atamasını yapmak.
ö) Sulh, ibra, ferağ, tahkim, bağış ve yardım da dahil olmak üzere borsanın üçüncü
kişilerle olan alacakları, hakları ve borçları hakkında her türlü işleme karar vermek.
p) Borsanın karşı karşıya bulunduğu risklerin yönetimine ilişkin strateji ve politikalara
karar vermek, risklerin etkin bir şekilde yönetilmesi için gerekli önlemleri almak.
r) Yabancı borsa veya kuruluşlarla işbirliği anlaşmaları yapmak.
s) Atamasını yaptığı personelin temsil ve imza yetki sınırlarını belirlemek.
ş) Borsanın çalışmaları hakkında Borsa Başkanından bilgi istemek, çalışma sonuçlarını
değerlendirmek ve özel denetim yapılmasını istemek.
t) Kendi çalışma kural ve yöntemlerini saptamak.
u) Mevzuatla verilen sair görevleri yerine getirmek.
Yönetim Kurulu, yürürlükteki mevzuata göre yetki alanına giren konularda tam yetkilidir.
Bu yetkiler genel kurulca kısıtlanamaz. Yönetim Kurulu, görev ve yetkilerinden bir
kısmını, sınırlarını açıkça belirlemek ve yazılı olmak kaydıyla, Borsa Başkanına
devredebilir.
Toplantı, karar nisabı ve çalışma esasları
Borsanın yönetim kurulu, Borsa Başkanı dâhil en az dört üyenin hazır bulunması ile
toplanır. Kararlar, katılanların oy çokluğu ile alınır. Oylamalarda çekimser oy
kullanılamaz; oyların eşitliği hâlinde Borsa Başkanının oyu doğrultusunda karar alınır.
Yönetim kurulunun çalışma usul ve esasları yönetim kurulunca belirlenir.
6.5.3.
Denetleme Kurulu
Borsanın denetim organı, borsa genel kurulu tarafından, genel kurul üyeleri arasından
veya dışarıdan 2 yıl için seçilen 2 denetçiden teşekkül eder. Genel kurul, ayrıca 2 yedek
denetçi de seçer. Denetçilerden biri, her yıl olağan genel kurul toplantısında yenilenir.
Aynı kişinin yeniden seçilmesi mümkündür.
Denetçiliklerden birinin boşalması halinde, boşalan denetçiliğin görev süresi, yerine
geçen yedek denetçi tarafından tamamlanır.
Denetim kurulunun görev ve yetkileri
Denetçiler, borsanın hesap ve işlemlerini, kanun, kararname, yönetmelik, tebliğ, SPK ve
borsa genel kurul kararları çerçevesinde denetlemekle görevli ve yükümlüdürler.
Denetçiler yönetim kurulu toplantılarına oy hakkı olmaksızın katılabilirler; ancak
denetçiler yönetime müdahale edemez, görüşlerini yazılı olarak borsa başkanlığına
bildirir ve bir örneğini de SPK'ya gönderirler. Bu raporlardaki işlemlerle ilgili hususlarda
yönetim kurulu uygun gördüğü tedbirleri alır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
290
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Borsa Başkanlığı,
yükümlüdür.
denetçilerin
talep
edeceği
bütün
bilgi
ve
belgeleri
vermekle
Denetçiler, her yılsonunda borsanın işlem ve hesapları hakkında hazırlayacakları raporu
genel kurula sunarlar. Denetçiler, gerekli gördükleri takdirde ara raporlar hazırlayıp
görüşlerini ilgili mercilere duyururlar.
6.5.4.
Komiteler
İMKB Yönetim Kurulu’na yardımcı olmak üzere Kotasyon, Disiplin ve Uyuşmazlık
Komiteleri bulunmaktadır.
Kotasyon Komitesi, menkul kıymetlerin Borsa kotuna alınması, çıkarılması ve yeniden
alınması başvurularını değerlendirerek Yönetim Kurulu’na raporlamakla görevlidir.
Disiplin Komitesi, Borsa’da düzeni bozan ve dürüstlüğe aykırı hareket eden ve Borsa
işlerine hile karıştıran, Borsa işlerinin açık, düzenli ve dürüst yürütülmesi için yapılan
düzenlemelere uymayanlarla ilgili kararlar alarak Yönetim Kurulu’nun onayına sunmakla
görevlidir.
Uyuşmazlık Komitesi, Borsa işlemlerine ilişkin olarak, üyeler ve üyelerle müşteriler
arasında çıkan uyuşmazlıkların idari yoldan çözümünde Yönetim Kurulu’na yardımcı
olmakla görevlidir.
6.5.5.
Başkanlık Teşkilatı
Başkanlık teşkilatı, Borsa Başkanı ve ona bağlı tüm kişi ve birimlerden oluşur.
Borsa Başkanı
Borsa Başkanı, borsa yönetim kurulunun ve başkanlık teşkilatının da başkanı olup,
borsanın genel yönetim ve temsilinden sorumludur. Bu sorumluluk, her türlü borsa
faaliyetlerinin ve çalışmalarının yürütülmesi, denetlenmesi, değerlendirilmesi ve
gerektiğinde kamuya duyurulması görev ve yetkilerini kapsar.
Borsa Başkanının herhangi bir nedenle görevde bulunmadığı hallerde 91 sayılı KHK ve
ilgili mevzuatla Borsa Başkanına verilmiş olan görev ve yetkiler Borsa Başkanı Vekili
tarafından yerine getirilir.
Başkan Yardımcıları
İMKB Başkan Yardımcıları, Başkan ve Yönetim Kurulu ile müdürlükler ve diğer birimler
arasında iletişimi sağlamakta; kendilerine bağlı bulunan Borsa hizmet birimlerinin genel
yönetimi ve temsilini üstlenmektedirler.
Hukuk Başmüşaviri
İMKB Hukuk Başmüşaviri, Borsa’yı adli, idari ve diğer ilgili kurumlar nezdinde temsil
etmek, mevzuat düzenleme çalışmalarına yardımcı olmak ve hukuki konularda Borsa
Başkanı ve Borsa’nın birimlerine müşavirlik hizmeti sunmak ile görevlidir. Hukuk
Başmüşaviri, yönetim ve özlük işleri bakımından Başkan Yardımcısı statüsünde olup,
Borsa Başkanı’na karşı sorumludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
291
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Denetim ve Gözetim Kurulu
İMKB Teftiş ve Gözetim Kurulu Başkanlığı, Borsa Başkanlığı’nca tespit olunan esaslar
çerçevesinde Borsa üyelerinin işlemlerinin teftiş ve denetimi ile Borsa içi işlemlerin
kontrol edilmesi ile görevlidir. Teftiş ve Gözetim Kurulu Başkanı, yönetim ve özlük işleri
bakımından Başkan Yardımcısı statüsünde olup, Borsa Başkanı’na karşı sorumludur.
Danışmanlar
Borsanın ihtiyaç duyduğu çeşitli konularda İMKB Başkanı’na danışmanlık yapmak üzere
görevlendirilirler.
İMKB Birimleri
İMKB’nin günlük iş ve işlemleri İMKB müdürlükleri tarafından yürütülmektedir.
6.6.
Borsaların Denetimi
SPK, borsanın; sermaye piyasası araçlarının kota alınmasına, kottan çıkarılmasına ve
borsada işlem görmesinin durdurulmasına, emirlerin iletilmesine ve eşleştirilmesine,
gerçekleştirilen işlemlere ilişkin yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmesine,
piyasaların oluşturulmasına, işletilmesine ve yönetilmesine ilişkin borsa işlemlerinin ve
bunların gözetiminin denetim merciidir. SPK, bu kapsamda her türlü bilgi ve belgenin
arızi veya periyodik olarak gönderilmesini ve her türlü teknik desteğin verilmesini söz
borsadan yazılı olarak isteyebilir.
İlgili Bakan, gerek görürse borsayı denetlettirebilir.
6.7.
Borsanın Düzenleme, Gözetim ve Denetim Yetkisi
Borsa, mevzuatla kendisine verilen yetki ve görevlerle ilgili olarak düzenlemeler
yapmaya, bunları uygulamaya, gerekli tedbirleri almaya, bu düzenlemelere tabi kişi,
kurum ve kuruluşlar nezdinde bunlara uygun hareket edilip edilmediği ve kendilerine
gönderilen bilgilerin doğru olup olmadığını denetlemeye ve gerektiğinde yaptırımlar
uygulamaya görevli ve yetkilidir.
Borsa, işlemlerin açık, düzenli ve dürüst bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması ve
2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa aykırılık oluşturacak şekilde gerçekleştirilen
işlemlerin tespit edilmesi amacıyla bünyelerinde gerekli gözetim sistemini kurar ve bu
kapsamda piyasa, pazar, platform, sistem, menkul kıymet, üye ve ihraççı bazında
ve/veya emir veren veya işlem yapan gerçek ve tüzel kişiler ile ilgili olarak her türlü
önleyici tedbirleri alabilir. Borsa gözetim konusunda kendisine Kurulca verilecek diğer
görevleri de yerine getirirler.
Borsa ve görevlileri; borsanın iş ve işlemleri ile ilgili olarak gerekli gördükleri hususlarda
bünyesindeki piyasa, pazar, platform ve sistemlerde işlem yapmakla yetkilendirilmiş
üyeler, sermaye piyasası araçları borsada işlem gören ihraççılar, kurucular, takas ve
saklama kuruluşları ile emir veren veya işlem yapan gerçek ve tüzel kişilerden bilgi ve
belge istemeye, inceleme yapmaya, sözlü ve yazılı beyanlarını almaya, gerekli
tutanakları düzenlemeye yetkilidir.
Bu kapsamındaki gözetim ve denetim faaliyetleri ile bu faaliyetleri yürütecek birimin
çalışma usul ve esasları, yönetim kurulunca hazırlanarak SPK’nın onayı ile yürürlüğe
konulan bir yönetmelikle düzenlenir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
292
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
6.8.
Borsa Faaliyetlerinin Geçici Olarak Durdurulması
Borsada olağandışı menfi gelişmelerin
kapatılmasına karar verilebilir.
olması
halinde,
borsanın
geçici
olarak
Borsanın üç güne kadar geçici olarak kapatılmasına karar almak Borsa Başkanına aittir.
Borsa yönetim kurulunun talebi üzerine borsanın on beş güne kadar geçici olarak
kapatılmasına SPK; SPK’nın talebi üzerine bir aya kadar geçici olarak kapatılmasına
karar almak ilgili Bakanın yetkisindedir.
Borsanın bir aydan fazla süre ile geçici olarak kapatılmasına karar vermeye, ilgili
Bakanın önerisi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir.
6.9. Uyuşmazlıklar
6.9.1. Uyuşmazlık Konuları
“6.10.1993 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan, 91 sayılı Menkul Kıymetler Borsaları
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”nin 13’üncü maddesi uyarınca, Borsada
gerçekleşen işlemlerden kaynaklanan ve üyelerin birbirleriyle ya da üyelerin
müşterileriyle aralarında meydana gelen uyuşmazlıkların “idari yönden” inceleme mercii
İMKB Yönetim Kurulu’dur. Uyuşmazlık prosedürüne ilişkin hükümler 19.02.1996 gün ve
22559 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
Yönetmeliği” nde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Nitekim, 91 sayılı KHK'nin 13’üncü maddesinde ihtilaflar başlığı altında şöyle
denilmektedir:
- Borsa üyeleri arasındaki Borsa işlemlerinden doğan ihtilafların hal mercii Borsa Yönetim
Kurullarıdır. Borsa Yönetim Kurullarının kararlarına karşı Sermaye Piyasası Kuruluna
itirazda bulunulabilir. Sermaye Piyasası Kurulu'nun bu ihtilaflar konusundaki kararları
nihaidir.
Borsa üyeleri ile müşterileri arasındaki ihtilaflar için de Borsa Yönetim Kurullarına
başvurulabilir. Bu tür ihtilaflar için tarafların yargı mercilerine başvurma hakları saklıdır.
6.9.2.
Uyuşmazlıkların Çözümü
Borsa üyeleri arasında veya Borsa üyeleri ile müşterileri arasında Borsa işlemlerinden
doğan uyuşmazlıklar, İMKB Yönetmeliği’nde belirtilen usul ve esaslar içinde çözümlenir.
Borsaya yapılan uyuşmazlık başvurularını çözümlenmesinde Yönetim Kurulu yetkilidir;
Uyuşmazlık Komitesi bu konuda Yönetim Kuruluna yardımcı olur.
Yönetim Kurulunun kararlarına karşı SPK'ya itiraz edilebilir. SPK'nın uyuşmazlıkları
çözümlemeye dair kararları nihaidir. Bu kararlara karşı ancak idari yargı merciilerine
başvurulabilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
293
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
a) Uyuşmazlıkların Çözüm Yeri
Borsa üyeleri arasında çıkan uyuşmazlıkların Borsada çözümü zorunludur. Müşterilerin,
Borsa üyeleri ile olan ve “Borsa İşlemi”nden kaynaklanan ihtilafları da başvuruları
halinde, Borsada çözümlenir.
91 sayılı KHK'nin 13’üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, müşterinin Borsaya
başvurmadan doğrudan doğruya yargı yoluna gitmesi de mümkündür.
Müşteri ile olan uyuşmazlıklarının adli yargı merciilerine intikal ettirildiğini öğrenen
üyeler, durumu üç iş günü içinde yazılı olarak Borsa Başkanlığına bildirmek zorundadırlar
Katılma Yasağı
Yönetim Kurulu üyeleri ile Uyuşmazlık Komitesi Başkan ve üyeleri, kendilerini veya
temsil ettikleri kuruluşları ilgilendiren uyuşmazlıklarla ilgili konularda Yönetim Kurulu ve
Uyuşmazlık Komitesi çalışmalarına ve kararlarına katılamazlar.
b) Başvuru
Uyuşmazlık halinde, bir dilekçe ile Borsa Başkanlığına başvurularak uyuşmazlığın idari
yoldan Borsada çözümlenmesi istenir.
Şekli Yönetim Kurulu tarafından belirlenen başvuru dilekçesinde; tarafların isim ve
adresleri, uyuşmazlığın konusu, maddi olaylar, hukuki sebepler, ispatlayıcı deliller,
uyuşmazlık müşteri ile üye arasında ise, müşteri emir numarası veya üye tarafından
müşteriye verilen makbuz ile son talep yazısı ve bu konudaki belgeler dilekçeye eklenir.
c) İnceleme ve Karar
Borsa Başkanlığı, uyuşmazlığın çözümüne dair dilekçenin Başkanlığa verilmesini izleyen
en çok 3 iş günü içinde, cevabını vermesi için dilekçe örneğini karşı tarafa ulaştırır.
Cevap için en çok 5 iş günü beklenir. Cevap geldikten veya bu süre geçtikten sonra,
dosya incelenmek üzere Uyuşmazlık Komitesine intikal ettirilir veya konunun yeterince
açık olduğu kanaatine varılır ise Başkanlıkça dosyanın ilk Yönetim Kurulunda
görüşülmesi ve karara bağlanması sağlanır.
Yönetim Kurulu kararının taraflara tebliğini izleyen 10 iş günü içinde bu karara karşı
Borsa kanalı ile SPK'ya itiraz edilebilir. SPK karar organı itirazlara ait kararını en çok 7 iş
günü içinde verir ve SPK’nun kararı idari yönden nihaidir.
6.9.3.
Uyuşmazlık Komitesi ve Görevleri
Genel Yönetmelik uyarınca, Borsada, Genel Kurulca gösterilecek adaylar arasından ikişer
yıl için Yönetim Kurulunca seçilecek bir başkan ve iki üyeden meydana gelen bir
uyuşmazlık Komitesi bulunur.
Komite en az iki üyenin hazır bulunmasıyla toplanır. Karar için en az iki olumlu oy
gerekir. Çekimser oy kullanılamaz. Karşı oy kullanan üye, görüşünün gerekçesini
kararda belirtmek zorundadır.
Uyuşmazlık Komitesi, uyuşmazlıkların incelenmesinde ve sonuçlandırılmasında Yönetim
Kuruluna yardımcı olur.
Komite, konu ile ilgili her türlü incelemeyi yapmaya, tarafları ve tanıkları dinlemeye,
Borsa Başkanlığından bilirkişi tayinini istemeye yetkili olup, gerekli incelemeyi
tamamladıktan sonra, uyuşmazlık konusunda bulduğu çözüm yoluna ilişkin görüşünü,
______________________________________________________________________
TSPAKB
294
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
dayanağını teşkil eden belgelerle birlikte en çok 5 işgünü içinde yazılı
Başkanlığına sunar.
olarak,
Borsa
Komitenin yönetiminde ve üyeler arasındaki iş bölümünde Komite Başkanı yetkili ve
sorumludur. Borsa Hukuk İşleri Müdürü Komitenin raportörlüğünü yapar.
Sulh Olma ve Feragat
Uyuşmazlık konusunun Borsaya intikal ettirilmesinden sonra, tarafların her zaman sulh
yoluyla anlaşmaları mümkündür. Sulh yoluyla anlaşma halinde, taraflar durumu derhal
Borsa Başkanlığına bildirmek zorundadırlar.
Şikayet eden incelemenin her safhasında talebinden kısmen veya tamamen feragat
edebilir.
Feragat edilen ihtilaf tekrar inceleme konusu yapılmaz.
Tebligat ve Uyuşmazlık Kayıtları
Uyuşmazlık konusunda verilen kararlar, tarafların başvuru dilekçesinde gösterilen
adreslerine gönderilecek iadeli taahhütlü mektupla veya tutanağa bağlanarak elden
tebliğ olunur.
Borsada, uyuşmazlık konularını, tarafları, verilen kararların özetlerini kaydetmeye
mahsus bir defter tutulur ve karar örnekleri yıllar itibariyle düzenli olarak özel bir
dosyada saklanır.Uyuşmazlıklarla ilgili dosyaların, Borsada en az beş yıl süreyle düzenli
olarak saklanması zorunludur.
UYUŞMAZLIK PROSEDÜRÜ
Şikayet
Eden
Taraf

Uyuşmazlık
Komitesi


İMKB
Başkanlık
Dilekçe
 3 işgünü
 5 işgünü
Şikayet
Edilen
taraf

İlk
Yönetim
Kurulu
Toplantısı
ve
Karar

Taraflara
Tebliğ
 İtiraz 10 işgünü
 Nihai Karar
7 işgünü
SPK
______________________________________________________________________
TSPAKB
295
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Disiplin Cezaları
Borsa üyeleri ve temsilcilerinden; Borsada düzeni veya dürüstlüğü bozan veya Borsa
işlerine hile karıştıran, Borsa işlerinin açık, düzenli ve dürüst yürütülmesi için alınan
kararlara uymayanlara, Borsa Yönetmelikleri hükümlerine aykırı davrandığı tespit
edilenler hakkında, durumun niteliğine, fiilin mahiyet ve önemine göre 52’nci maddede
sıralanan disiplin cezalarından biri veya birkaçı birlikte verilir.
6.9.4.
Disiplin Cezalarının Çeşitleri
Borsa üyelerine ve/veya üye temsilcilerine verilecek disiplin cezaları şunlardır:
a) Uyarı
İlgiliye, yükümlülük ve davranışlarda daha dikkatli ve itinalı hareket etmesi gerektiğinin
yazı ile bildirilmesidir.
b) Kınama
İlgilinin yükümlülük ve davranışlarında kusurlu sayıldığının yazı ile bildirilmesidir.
c) Para Cezası
Sorumluların, kesin kararın tebellüğü tarihinden itibaren en geç 5 iş günü içinde
ödemeleri gereken meblağdır.
d) Borsa Üyeliğinden ve/veya Üye Temsilciliğinden Geçici Çıkarma
Cezası kesinleşen borsa üyesi adına üç ayı aşmamak üzere, Borsa Yönetim Kurulu’nca
fiilen içerik ve önemine göre belirlenecek, geçici bir süre içinde doğrudan doğruya veya
dolaylı olarak bir veya birden fazla piyasa veya pazarda Borsa veya Takas işlemlerinin
yapılamaması, üye temsilcilerinin temsilcilik sıfatlarının bir haftadan 3 aya kadar
kaldırılması, kendilerine Borsa işlemi gerçekleştirme yetkisi bu süre içerisinde
verilmemesidir.
e) Borsa Üyeliğinden ve/veya Üye Temsilciliğinden Sürekli Çıkarma
Borsa üyeliği veya üye temsilciliği sıfatlarının bir daha kullandırılmamak üzere iptal
edilmesidir.
6.9.5. Disiplin Cezalarını Gerektiren Fiil ve Hareketler
52’nci maddede yazılı cezaların uygulanmasını gerektiren fiil ve hareketler aşağıda
gösterilmiştir.
a) Uyarı
- Borsada, belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde kayıtsızlık ve dikkatsizlik
göstermek,
- Üyelik görev ve sorumluluklarına karşı kayıtsızlık göstermek veya bunları yerine
getirmemek,
- Meslek düzen ve geleneklerine uymayan hareketlerde bulunmak,
- Borsanın imaj ve itibarını zedeleyici sözler sarfetmek,
- Borsa ve müşteri talimatlarına gerekli dikkat ve özeni göstermemek,
- Müşteri ve Borsa görevlileri ile olan ilişkilerinde terbiye ve nezakete aykırı harekette
bulunmak.
b) Kınama
- Borsada, belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde kusurlu davranmak,
- Üyenin, temsilci veya diğer personelinin suistimal veya yolsuzluklarına, denetim
eksikliği sonucu sebebiyet vermek ,
- Borsanın itibarını zedeleyici asılsız yayımda bulunmak,
- Borsanın çalışma düzenini bozmak,
______________________________________________________________________
TSPAKB
296
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
- İş münasebetinde bulunduğu kimseler hakkında kötü muamelede veya haksız ithamda
bulunmak,
- Meslek onuru ve Borsa üyeliğinin gerektirdiği itibar ve güven duygusunu sarsacak
nitelikte davranışlarda bulunmak,
- Borsa ve müşteri talimatlarının yerine getirilmesinde kusurlu davranmak.
Üyeye bir defa uyarı cezası verildikten sonra bu Yönetmelik’te cezaların sicilden silinmesi
için belirlenen süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil işlemesi halinde ilgiliye
“kınama” cezası verilir.
c) Para Cezası
- Borsa usul ve esaslarının yerine getirilmemesinde kasıtlı davranmak,
- Genel Yönetmeliğin 57’nci maddesinde belirtilen defter ve kayıtları tutmamak veya
usulüne uygun olarak tutmamak,
- Borsa işleriyle ilgili hesap ve işlemlerin Borsanın yetkili elemanlarınca denetlenmesine
müsaade etmemek, bu görevlilere kolaylık göstermemek ve yardımda bulunmamak,
- Borsa ve müşteri talimatlarının yerine getirilmemesinde kasıtlı davranmak.
Üyeye bir defa kınama cezası verildikten sonra bu Yönetmelikte cezaların sicilden
silinmesi için belirlenen süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil işlemesi halinde
ilgiliye para cezası verilir.
d) Borsa Üyeliğinden ve/veya Üye Temsilciliğinden Geçici Çıkarma
- Borsa üyelerine ve temsilcilerine, Borsa personeline saldırıda bulunmak, küfretmek,
onları alenen tehdit etmek, tehdit ve tahkir edici şekilde sözlü veya yazılı beyanlarda
bulunmak,
- Borsa üyelerini ve görevlilerini sırf zor duruma düşürmek için veya kendi kusurunu
örtmek amacı ile Borsaya ait belgeleri gizlemek,
- Borsa işlemlerine yönelik yapay piyasa ve yapay fiyat oluşturmak maksadıyla faaliyette
bulunmak,
- Bu Yönetmeliğin 35’inci maddesi çerçevesinde, işlem yaptığı piyasada oluşacak
temerrüdüne bağlı olarak ortaya çıkan yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle bu
yükümlülükleri teminatından karşılanan üye tarafından, sözkonusu temerrüt tarihini
takip eden bir yıllık süre içerisinde, aynı piyasada yaptığı işlemler sonucu yeniden
temerrüde düşülerek ilgili yükümlülüklerinin teminatından karşılanmasına sebebiyet
vermek.
Üyeye bir defa para cezası verildikten sonra bu Yönetmelikte cezaların sicilden silinmesi
için belirlenen süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil işlemesi halinde ilgiliye
Borsa üyeliğinden geçici çıkarma cezası verilir.
e) Borsa Üyeliğinden ve/veya Üye Temsilciliğinden Sürekli Çıkarma
- Gizli kalması Genel Kurulca veya Yönetim Kurulunca karara bağlanmış bilgi ve belgeleri
açıklamak,
- Borsa üyelerini ve Borsa görevlilerini zor duruma düşürmek için veya kendi kusurunu
örtmek amacıyla Borsa'ya ait belgeleri tahrif veya yok etmek,
- Hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanmak veyahut hileli iflas gibi yüz
kızartıcı bir suçtan dolayı mahkumiyet kararı kesinleşmiş olmak.
Üyeye bir defa Borsa üyeliğinden geçici çıkarma cezası verildikten sonra bu Yönetmelikte
cezaların sicilden silinmesi için belirlenen süre içinde (12 ay) aynı cezayı gerektiren yeni
bir fiil işlemesi halinde ilgiliye Borsa üyeliğinden sürekli çıkarma cezası verilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
297
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
6.9.6. Ceza Uygulamasına Dair Genel Hükümler
a) Fiil ve hareketin nitelik ve önemi gözönünde tutularak Yönetim Kurulunca
53’üncü maddede yazılı cezalardan birinin veya birkaçının birlikte verilmesi mümkündür.
b) Cezayı gerektiren fiillerin nitelik ve önemleri gözönünde tutularak, bu fiiller için
gerektiğinde bir derece ağır veya hafif cezanın verilmesine karar verilebilir.
c) 53’üncü maddede sayılan ve disiplin cezası verilmesini gerektiren fiil ve
hareketlere, nitelik ve önemleri itibariyle benzer eylemlerde bulunanlara da aynı
nev'iden disiplin cezaları verilir.
d) KHK'nin 18’inci maddesi uyarınca, cezayı gerektiren fiiller üyeler veya bunların
yetkili temsilcileri tarafından menfaat sağlamak amacıyla yapılmışsa, 53’üncü maddenin
(c) bendindeki para cezası 0,50 TL’den (Elli Kuruş) (500.000 TL) az olmamak üzere
temin edilen menfaatin üç katıdır.
e) 53’üncü maddenin (d) ve (e) bentlerindeki Borsa üyeliğinden geçici veya
sürekli çıkarma cezalarının kesinleşmesi halinde, durum en çok 2 işgünü içinde SPK’na
duyurulur.
f) KHK'nin 19’uncu ve 20’inci madde hükümleri saklıdır.
g) 53’üncü maddenin (d) ve (e) bentlerindeki fiilleri işlediği ön soruşturma
sırasında tespit edildiği takdirde üye/veya üye temsilcisi hakkında verilecek cezanın
kesinleşmesine kadar Borsada yapacağı tüm piyasa ve takas işlemleri geçici olarak
durdurulabilir. Konu ilk Yönetim Kurulu’nda karara bağlanır.
h) Üye temsilcisinin, temsilci iken aldığı disiplin cezası, temsilcilik görevi sona
ermesi halinde dahi uygulanır.
ı) Borsa üyeliğinden ve/veya üye temsilciliğinden geçici ve sürekli çıkarmaya dair
kesinleşmiş olan cezaların infazı, Yönetim Kurulu kararı ile gerçekleşir.
6.9.7.
Disiplin Komitesi
Komitenin Kuruluşu: Genel Yönetmelik uyarınca, Borsada, Genel Kurulca gösterilecek
adaylar arasından, ikişer yıl için Yönetim Kurulunca seçilecek bir Başkan ve iki üyeden
meydana gelen bir Disiplin Komitesi bulunur. Komite en az iki üyenin hazır bulunmasıyla
toplanır. Karar için en az iki olumlu oy gerekir. Çekimser oy kullanılamaz. Karşı oy
kullanan üye, görüşünün gerekçesini kararda belirtmek zorundadır.
Komitenin Görevleri: Yönetmelikte öngörülen disiplin suçlarıyla ilgili incelemeleri
yapmak, Yönetmelikte yer alan kurallara göre karara bağlamak, bu kararları Yönetim
Kurulu’nun onayına sunmaktır. Borsa Hukuk İşleri Müdürü bu komitenin raportörlüğünü
yapar.
Disiplin Kovuşturmasının Yürütülmesi: Komite, Başkanlık tarafından havale edilen dosya
üzerine disiplin işlemlerini aşağıdaki sıraya uygun olarak yürütür.
a) Soruşturmanın Başlatılması
Komite, bu Yönetmelik hükümlerine aykırı davrananlar hakkında ihbar ve şikayetin
başladığı tarihten itibaren en geç on gün içinde soruşturmaya başlar.
b) Savunma
Yapılacak soruşturmada yazılı savunma istenmesi ve bu savunma için tebellüğ tarihinden
itibaren en az onbeş günlük süre tanınması zorunludur. Disiplin Komitesi, savunma
istemesi için Komite Ropörtörünü yetkili kılabilir. Komite hakkında soruşturma yapılan
üyenin isteği üzerine veya temsilcilerini dinlemek üzere davet edebilir. Kabul edilebilir bir
özürü olmaksızın davete uymayanların dinlenmesinden vazgeçilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
298
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
c) Soruşturmanın Sonuçlandırılması
Komite, ilgili dosyanın soruşturmasını tamamladıktan itibaren 10 gün içinde kararını
yazılı olarak Yönetim Kurulu'nun onayına sunar.
Komite Başkan ve üyeleriyle, Yönetim Kurulu üyeleri kendilerini veya temsil ettikleri
kuruluşları ilgilendiren konularda Yönetim Kurulu ve Komite çalışmalarına, kararlarına
katılamazlar.
d) Yönetim Kurulu Kararı ve Tebligat
Yönetim Kurulunun kararı, alındığı günü izleyen üç iş günü içinde iadeli taahhütlü
mektupla ilgililerin bilinen adreslerine gönderilir veya elden imza karşılığı teslim suretiyle
tebliğ edilir.
e) Cezalara İtiraz
İlgililer, Genel Yönetmeliğin 26’ıncı maddesinin (b) bendi uyarınca tebellüğ tarihinden
itibaren onbeş gün içinde verilen disiplin cezalarına karşı SPK nezdinde itiraz edebilirler.
Bu itiraz dilekçeleri Borsa Başkanlığı kanalıyla SPK'ya gönderilir.
f) Cezaların Kesinleşmesi
Disiplin cezaları, Yönetim Kurulu kararı üzerine yapılan tebligat tarihinden itibaren 15
gün içinde SPK’na başvurulmadığı takdirde kesinleşir. SPK'ya itiraz halinde, SPK
kararının, ilgiliye tebliğinden itibaren kesinleşir.
g) Disiplin ve Adli Kovuşturmaların Birlikte Yürümesi
Disiplin ve Adli Kovuşturmaların birlikte yürümesine dair 69’uncu maddesi hükmü
saklıdır.
ı) Disiplin Cezalarının Sicile Kaydı ve Sicilden Silinmesi
Disiplin cezalarına ait kararlar kesinlik kazanmadıkça uygulanmaz. Kesinlik kazanan
disiplin cezaları ilgili üye veya üye temsilcisinin siciline işlenir.
Üye veya üye temsilcisinin, kesin ihraç hariç, cezasının kesinleştiği tarihten itibaren 12
ay içinde herhangi bir disiplin suçu işlemediği takdirde, siciline işlenen önceki cezalar
tekerrüre esas alınmaz.
______________________________________________________________________
TSPAKB
299
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
DİSİPLİN PROSEDÜRÜ
Şikayet
Eden
Taraf



Dilekçe
İMKB
Başkanlık

10 gün

Disiplin
Komitesi

 15 gün içinde
Savunma
Şikayet
Edilen
taraf



Yönetim
Kurulu
Toplantısı
ve
Karar
 3 işgünü 
Taraflara
Tebliğ

 Nihai Karar


6.9.8.

 Nihai Karar


15 gün içinde İtiraz
SPK
Borsada Mali İşler
a) Bütçe: Borsa özel bütçe ile idare olunur. Bütçe dönemi takvim yılıdır. Borsanın gelir
gider tahminleri yıllık bütçesinde gösterilir. Bütçe teklifi Yönetim Kurulu tarafından
hazırlanarak Genel Kurula sunulur. Bütçe Genel Kurul onayı ile kesinleşir.
Gelir ve Giderler: KHK’nin 16’ncı maddesinde sayılan zorunlu gelir kalemleri olan;
1– Borsa üyelerinden tahsil olunacak giriş aidatı,
2– Borsa üyelerinden tahsil olunacak yıllık aidatlar,
3– Menkul kıymetlerin kotasyon ücretleri,
4– Borsa işlemlerinin tescil ücretleri,
5– Disiplin cezası nedeniyle tahsil olunan paralar,
6– Kurtaj ücretlerinden borsa yönetimine ödenecek paylar,
7– Borsa Yönetim Kurulu'nca belirlenecek sair aidat, ücret ve tarife payları,
8– Sair gelir ve bağışların,
______________________________________________________________________
TSPAKB
300
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
miktar ve oranları ile bunların tahsil zaman ve şekilleri Borsa Yönetim Kurulunca
belirlenir, SPK onayı ile yürürlüğe girer.
Gecikme Zammı ve Faizler: Aidat, kotasyon ve kotta kalma ücreti kurtaj bedellerinden
Borsa payı gibi Borsanın bütçe gelirlerini teşkil eden bütün ödemelerdeki gecikmelerde,
kamu alacaklarına uygulanan faiz ve cezalar uygulanır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
301
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
7. TÜRK
PARASININ
KIYMETİNİ
HAKKINDA 32 SAYILI KARAR
KORUMA
1567
sayılı “Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun”un verdiği yetkiye
dayanılarak 11 Ağustos 1989 tarih ve 20249 sayılı Resmi Gazete’de 89/14391 sayılı 32
sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararı yayınlanmıştır.
32 sayılı Karar, Türkiye’de ikameti olanları yurt içinde yerleşik, altı aydan az Türkiye’de
kalanları da yurt dışında yerleşik olarak tanımlamakta, kişi tanımı, gerçek ve tüzel
kişileri kapsamaktadır. Kararın uygulanmasında katılma belgeleri menkul kıymet
sayılmakta, A tipi veya B tipi yatırım fonu katılma belgesi olmasının bu yönden bir önemi
bulunmamaktadır.
7.1. 32 Sayılı Kararın Menkul Kıymetlere İlişkin Yaptığı
Düzenleme
32 sayılı Karar’ın 93/4143 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile değiştirilen 15’inci maddesi
menkul kıymetlerle ilgilidir. Bu maddeye göre;
a) Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının yurda girişi ve çıkışı
serbesttir.
b) Kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere, Türkiye’de yerleşik tüzel kişilerce ihraç
veya halka arz olunacak sermaye piyasası araçlarının, sermaye piyasası mevzuatı
çerçevesinde Sermaye Piyasası Kuruluna kaydettirilmesi koşuluyla yurt dışında satışı
serbesttir.
c) Dışarıda yerleşik kişilerin, Türkiye'de menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası
araçlarını ihraç etmeleri ve bunların halka arz ve satışı sermaye piyasası mevzuatı
hükümleri çerçevesinde yapılır.
d) i ) Dışarıda yerleşik kişilerin, (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları
dahil) her türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçları sermaye piyasası
mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtası ile satın almaları,
satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile bunların satış bedellerini bankalar ve
özel finans kurumları aracılığıyla transfer ettirmeleri,
ii ) Türkiye'de yerleşik kişilerin; bankalar, özel finans kurumları ve sermaye piyasası
mevzuatına göre yetkili bulunan aracı kurumlar vasıtasıyla yurt dışındaki mali
piyasalarda işlem gören menkul kıymetleri satın almaları, satmaları ve bu kıymetlerin
alış bedellerini bankalar ve özel finans kurumları aracılığı ile yurt dışına transfer
ettirmeleri,
serbesttir.
7.2. Yabancı Sermaye
Hakkındaki Tebliğ
Çerçeve
Kararı
ve
Bunun
Türkiye’ye gelecek sermayenin teşvikine ilişkin esaslar 7/6/1995 tarihli ve 95/6990 sayılı
Yabancı Sermaye Çerçeve Kararı ile tespit edilmiştir. Bu Kararın 3/e maddesine göre;
______________________________________________________________________
TSPAKB
302
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
“Yurt dışında yerleşik kişi ve kuruluşların Türkiye'deki mevcut şirketlere ait hisseleri alış
ve satışları Müsteşarlıkça belirlenecek esaslara uygun olmak kaydıyla serbestçe yapılır.”
Hazine Müsteşarlığınca bu Karara göre verilecek izinlerle ilgili başvuru ve uygulama
esasları 24.8.1995 tarih ve 22384 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2 sayılı Yabancı
Sermaye Çerçeve Kararı Hakkında Tebliğ ile belirlenmiştir. Anılan Tebliğin Menkul
Kıymetler başlıklı 14’üncü maddesine göre;
“Dışarıda yerleşik kişi ve kuruluşların (yurtdışındaki yatırım ortaklıkları ve fonlar dahil)
menkul kıymetler borsalarında işlem gören hisse senetleri ve ortaklığı temsil eden diğer
menkul kıymetleri, Sermaye Piyasası Mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı
kurumlar vasıtasıyla satın almaları ve satmaları serbest olup, Müsteşarlıktan ayrıca izin
alınmasına gerek yoktur. Ancak, Türkiye'deki bir şirketin %10 ve daha fazla hissesine
sahip olan yurt dışında yerleşik kişinin, hissedarı bulunduğu şirketin yönetim veya genel
kurullarına katılmak istemesi halinde, iştirakin Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne
bildirilmesi şarttır.
Menkul kıymetler borsalarında işlem görmeyen hisse senedi ve ortaklığı temsil eden
diğer menkul kıymetlerin, yurt dışında yerleşik kişi ve kuruluşlarca satın alınması bu
Tebliğ'in 3’üncü maddesi hükümlerine tabidir. Ancak, yatırım fonları ve yatırım
ortaklıkları ile münhasıran portföy yatırımı yapmak amacıyla kurulan benzeri şirketlerce,
hisse senetleri ve ortaklığı temsil eden diğer menkul kıymetlerin iki yıldan daha fazla
süre için elde tutulmak üzere satın alınması, alım tarihinden itibaren 1 ay içerisinde
Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü'ne bildirimde bulunulması
kaydıyla, izin yükümlülüğü dışındadır.“
7.3. Merkez Bankası Genelgeleri
“Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ile Başbakanlık Hazine ve Dış
Ticaret Müsteşarlığı'nın 91-32/5 Sayılı Tebliğine İlişkin I-M Sayılı Türkiye Cumhuriyet
Merkez Bankası Genelgesi“ 03.07.1991 tarih ve 20918 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanmıştır. Bu Genelgenin I - U sayılı Genelge ile değişik 28’nci maddesine göre;
“Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının Türkiye'ye giriş ve çıkışı
serbesttir.
Dışarıda yerleşik kişilerin (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları dahil) her
türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarını Sermaye Piyasası
Mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtası ile satın almaları,
satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile bunların satış bedellerini bankalar ve
özel finans kurumları aracılığı ile transfer ettirmeleri serbesttir. Ayrıca, dışarıda yerleşik
kişiler, Sermaye Piyasası Mevzuatı Hükümleri çerçevesinde, Türkiye'de menkul kıymet
ile diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç edebilirler, halka arz ve satışını yapabilirler.
Türkiye'de yerleşik kişilerin, yurt dışındaki mali piyasalarda işlem gören menkul
kıymetleri satınalmaları, satmaları ve alış bedellerini transfer ettirmeleri ile yurtdışında
menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç etmeleri, yurtdışındaki mali
piyasalarda arz ve satışını yapmaları serbesttir.
Bankalar, özel finans kurumları ve aracı kurumlar Merkez Bankası'nın talimatları
çerçevesinde bildirimde bulunurlar.“
______________________________________________________________________
TSPAKB
303
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Merkez Bankası’nın Sermaye Hareketlerine İlişkin 2 Ocak 2002 tarih ve 2002/YB-1 sayılı
Genelgesi yukarıda yer alan bildirimlerin yapılmasına ilişkin açıklamalar yapılmıştır.
Sözkonusu Genelge’nin Menkul Kıymetler Ve Gayrimenkul Kıymetler başlıklı ikinci
bölümünün “1’inci Menkul Kıymetler” başlıklı alt bölümünde yer alan hükme aşağıda yer
verilmiştir.
“Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının Türkiye’ye giriş ve çıkışı
serbesttir.
Türkiye’de yerleşik kişilerin, yurt dışındaki mali piyasalarda işlem gören her türlü menkul
kıymetleri bankalar, özel finans kurumları ve sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili
bulunan aracı kurumlar vasıtasıyla satın almaları, satmaları ve bu kıymetlerin alış
bedellerini bankalar ve özel finans kurumları aracılığı ile yurt dışına transfer ettirmeleri
serbesttir. Ayrıca Türkiye’de yerleşik kişiler, yurt dışında menkul kıymet ve diğer
sermaye piyasası araçlarını ihraç edebilirler ve yurt dışındaki mali piyasalarda arz ve
satışını yapabilirler.
Kamu kurum ve kuruluşları (kamu bankaları hariç) ile belediyelerin, uluslararası
sermaye piyasalarında tahvil ve diğer borçlanma aracı ihraç etmesi Hazine
Müsteşarlığı’nın ön iznine bağlıdır.
Dışarıda yerleşik kişilerin (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları dahil) her
türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarını Sermaye Piyasası
Mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla satın almaları,
satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile bunların satış bedellerini (vergi ve
benzeri yükümlülüklerin indirilmesi suretiyle) bankalar ve özel finans kurumları aracılığı
ile yurt dışına transfer ettirmeleri serbesttir.
Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de satın aldıkları menkul kıymetler ve diğer sermaye
piyasası araçlarının gelirleri (temettü, kâr payı ve faiz) Görünmeyen İşlemlere İlişkin 13
Ocak 2000 tarih ve 2000/YB-4 Sayılı Genelgesinin F-2 ve F-3 fıkralarına göre bankalar
ve özel finans kurumları tarafından yurt dışına transfer edilebilecektir.
Ayrıca dışarıda yerleşik kişiler Sermaye Piyasası Mevzuatı hükümleri çerçevesinde
Türkiye’de menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç edebilirler ve
halka arz ve satışını yapabilirler.
Diğer taraftan Türkiye’de yerleşik şirketlerin hisselerini satın alarak iştirak eden (yurt
dışında yatırım ortaklıkları veya fon yönetimleri dahil) dışarıda yerleşik kişilerin, hisse
sahibi oldukları şirketlerin yönetim kurullarına veya genel kurullarına katılmak veya
başka bir şekilde faaliyetlerine müdahale etmek istemeleri halinde iştirakin Yabancı
Sermaye Mevzuatı çerçevesinde tescili şarttır.
Dışarıda yerleşik kişilerin, bu şekildeki iştiraklerine ilişkin temettü ve kâr payı gelirleri
Görünmeyen İşlemlere İlişkin anılan Genelgemizin F-1 fıkrası esaslarına göre bankalar
ve özel finans kurumları tarafından yurt dışına transfer edilebilecektir.
Bu işlemlere ilişkin bilgiler, bankaların genel müdürlükleri kanalıyla İstatistik Genel
Müdürlüğümüz Ödemeler Dengesi Müdürlüğünün konuya ilişkin talimatları çerçevesinde,
bu Müdürlüğümüze gönderilecektir.”
______________________________________________________________________
TSPAKB
304
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
8. SUÇ GELİRLERİ VE AKLANMASININ
ÖNLENMESİ
8.1. Suç Geliri ve Aklanması Kavramları
Suç geliri, adından anlaşılacağı üzere, suç işlemek suretiyle elde edilen malvarlığı değeri
olarak tanımlanmaktadır. Aklama ise, suç işlemek suretiyle elde edilen gelirin, bu gelire
meşruiyet kazandırmak amacıyla kullanılmasıdır. Aklama suçunun faili, yasada
öngörülen suçların işlenmesi suretiyle sağlanan menfaati meşru hale getirmek amacıyla
değerlendirmektedir.
Aklama suçu Türk Ceza Kanununun 282’nci maddesinde, “Suçtan kaynaklanan malvarlığı
değerlerini aklama” başlığı altında düzenlenmiştir. Söz konusu düzenlemeye göre
aklama suçunun işlenebilmesi için alt sınırı altı ay veya daha fazla hapis cezasını
gerektiren bir suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerinin, yurt dışına çıkarılması veya
bunların gayrimeşru kaynağının gizlenmesi ve meşru bir yolla elde edildiği konusunda
kanaat uyandırılması maksadıyla çeşitli işlemlere tabi tutulması aklama suçunu
oluşturmaktadır.
Diğer bir ifadeyle, aklama suçunun konusu, bir başka suç (öncül suç) işlenmek suretiyle
elde edilen malvarlığı değeridir. Bu malvarlığı değerinin elde edildiği suçun türü önemli
değildir. Önemli olan, aklama suçunun konusunu oluşturan ekonomik değerlerin, başka
bir suçun işlenmesi suretiyle elde edilmiş olmasıdır.
8.2. Aklanma Şekilleri ve Bunları Önleme Yöntemleri
Suç gelirlerinin aklanması yukarıda da değinildiği gibi, yasa dışı yollardan elde edilen
gelirin kimliğinin değiştirilmesi suretiyle, meşru bir kaynaktan kazanıldığı izleniminin
teminine yarayan her türlü işlemi kapsamaktadır. Yani, aklanma, yasal olmayan
kazancın başkaca bir kıymet şekline dönüştürülmesi, yasadışı yollardan kazanç elde
eden kişinin veya kazancın kaynağını oluşturan yasadışı eylemlerin gizlenmesi ve suç
gelirinin hamilinin ve kaynağının yasal olarak gösterilmesi olmaktadır.
Suç gelirlerinin aklanması amacıyla kullanılan teknikler ve yöntemler geniş bir yelpaze
evraka
oluşturmaktadır.
Nitekim,
paranın
yurtdışına
kaçırılması,
kıymetli
dönüştürülmesi, serbest bölgelerde sunulan mali hizmetlerden yararlanılması, paravan
şirketlerin kullanılması veya bu tür şirketlerin para aklaması için kurulması, borsa ve
aracı kuruluşların kullanılması sahte veya şişirilmiş faturaların düzenlenmesi, kumarhane
ve bahis işletmelerinin kullanılması, vergi sığınağı olarak nitelendirilen bölgelerdeki
bankalardan alınan kredi kartlarının kullanılması, karaborsa veya suç gelirleri piyasasıyla
danışıklı işlemler yapan bankacılık sistemlerinin sağladığı imkanlardan yararlanılması,
nakit alımlarının yapılması, belli başlı aklama yöntemleri arasındadır.
8.3. Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesine İlişkin
Düzenlemeler,
8.3.1. Türk Ceza Kanunu
Hangi suçlardan elde edilen menfaatlerin aklama suçuna konu olabileceği her ülkenin
yasal düzenlemelerinde farklılık göstermekte; bu nedenle de suçun kapsamı ülkeden
______________________________________________________________________
TSPAKB
305
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
ülkeye değişmektedir. Bazı ülkelerde kaynağı suç olan her türlü gelir aklama suçunun
öncül suçunu oluştururken, bazı ülkeler suça verilen cezayı baz alarak, belirli bir sürenin
üzerinde ceza gerektiren suçları işlemek suretiyle elde edilen gelirleri öncül suç kabul
etmekte, bir kısım ülkeler ise suçları sayma yöntemini benimsemektedirler.
Türk hukukunda aklama suçu, yukarıda da belirtildiği üzere 01.06.2005 tarihinde
yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun ile
ülkemiz sisteminde aklama suçunun konusunu oluşturan öncül suçlar, alt sınırı altı ay
veya daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlar olarak belirlenmiştir. Bir başka deyişle,
daha önceki düzenlemelerimizde, hangi suçların aklama suçunun öncül suçunu
oluşturduğu suçlar tek tek sayılma yöntemiyle belirlenirken, 2005 yılından yürürlüğe
giren yeni Ceza Kanunu ile bu sistem terk edilmiş ve altı ay hapis cezası eşik olarak
kabul edilerek bu süre veya bu süreyi aşan ceza gerektiren suçların tümü aklama
suçunun öncül suçu olarak kabul edilmiştir.
Bu suçlardan elde edilen gelirleri yurt dışına çıkaran veya bu gelirlerin meşru yollardan
elde edildiğine ilişkin kanaat uyandırmak amacıyla çeşitli işlemlere tutan kişi, üç yıldan
yedi yıla kadar hapis ve 20.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
8.3.2.
Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun
Türk Hukukunda suç gelirlerinin aklanması suç olarak ilk kez 13 Kasım 1996 tarih ve
4208 sayılı Kanun ile kabul edilmiştir. Söz konusu kanunda suç gelirleri “karapara”
olarak tanımlanmış; Kanunda sayılan fiilleri işlemek suretiyle elde edilen gelir karapara
olarak kabul edilmişti. Karapara aklama suçu da yine bu Kanun ile düzenlenmişti.
Daha sonra, aklama suçunun cezalandırılması ve soruşturulması konusunda temel ceza
ve usul kanunlarının uygulanması esası benimsendiğinden, 4208 sayılı Kanunda yer alan
“karapara” ve “karapara aklama” suçuna karşılık gelmek üzere yukarıda da açıklandığı
üzere “suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama” başlıklı Türk Ceza Kanununun
282’nci maddesi ile aklama suçu özel bir kanundan genel ceza kanununa alınmıştır.
Ancak, suçların niteliğindeki değişimler ve uluslararası ekonomik ve finansal ilişkilerin
daha önceki dönemlerle kıyas edilmeyecek derecede artması, teknolojinin sağladığı
imkanlar nedeniyle ülke sınırlarını aşan aklama tekniklerinin kullanılması, ülkemizin taraf
olduğu uluslararası sözleşmeler ve Avrupa Birliğinin konuya ilişkin düzenlemeleri
aklamayla mücadele konusunda daha etkin önlemler alınmasını zorunlu hale getirmiştir.
Bu çerçevede, 4208 sayılı Karapara Aklanmasının Önlenmesine İlişkin Kanun hükümleri
yetersiz hale gelmiş ve bu Kanun yerine 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının
Önlenmesi Hakkında Kanun 18.10.2006 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir.
8.3.3.
Suç
Gelirlerinin
Aklanmasının
ve
Terörizmin
Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik
Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler
Hakkında Yönetmelik 09.01.2008 tarih ve 26751 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
8.3.3.1.
Yükümlüler
5549 sayılı Kanunun uygulanmasında yükümlü, aşağıda sayılanlar ile bunların şube,
acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimleridir:
d)
Bankalar.
______________________________________________________________________
TSPAKB
306
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
n)
o)
p)
q)
r)
s)
t)
u)
v)
w)
x)
y)
Bankalar dışında banka kartı veya kredi kartı düzenleme yetkisini
haiz kuruluşlar.
Kambiyo mevzuatında belirtilen yetkili müesseseler.ç) Ödünç para
verme işleri hakkındaki mevzuat kapsamındaki ikrazatçılar,
finansman ve faktoring şirketleri.
Sermaye piyasası aracı kurumları, vadeli işlemler aracılık şirketleri
ve portföy yönetim şirketleri.
Yatırım fonu yöneticileri.
Yatırım ortaklıkları.
Sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri ile sigorta ve reasürans
brokerleri.
Finansal kiralama şirketleri.
Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde takas ve saklama hizmeti
veren kuruluşlar.
Saklama hizmeti ile sınırlı olmak üzere İstanbul Altın Borsası
Başkanlığı.
Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü ile kargo şirketleri.
Varlık yönetim şirketleri.
Kıymetli maden, taş veya mücevher alım satımı yapanlar.
Cumhuriyet altın sikkeleri ile Cumhuriyet ziynet altınlarını basma
faaliyeti ile sınırlı olmak üzere Darphane ve Damga Matbaası Genel
Müdürlüğü.
Kıymetli madenler borsası aracı kuruluşları.
Ticaret amacıyla taşınmaz alım satımıyla uğraşanlar ile bu işlemlere
aracılık edenler.
İş makineleri dâhil her türlü deniz, hava ve kara nakil vasıtalarının
alım satımı ile uğraşanlar.ö) Tarihi eser, antika ve sanat eseri alım
satımı ile uğraşanlar veya bunların müzayedeciliğini yapanlar.
Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü, Türkiye Jokey Kulübü ve
Spor Toto Teşkilat Başkanlığı dâhil talih ve bahis oyunları alanında
faaliyet gösterenler.
Spor kulüpleri.
Noterler.
Savunma hakkı bakımından diğer kanun hükümlerine aykırı
olmamak kaydıyla 1136 sayılı Avukatlık Kanununun 35 inci
maddesinin ikinci fıkrası kapsamındaki işlerden taşınmaz alım
satımı, şirket, vakıf ve dernek kurulması, idaresi ve devredilmesi
gibi işlerle sınırlı olmak üzere serbest avukatlar.
Bir işverene bağlı olmaksızın çalışan serbest muhasebeci, serbest
muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirler.
Merkezi yurt dışında bulunan yükümlünün Türkiye’deki şube, acente, temsilci ve ticari
vekilleri ile benzeri bağlı birimleri de yükümlü sayılır.
Merkezi Türkiye’de bulunan yükümlünün yurt dışındaki şube, acente, temsilci ve ticari
vekilleri ile benzeri bağlı birimleri, faaliyet gösterdikleri ülkenin mevzuatı ve yetkili
otoritelerinin izin verdiği ölçüde Yönetmelik hükümlerini uygulamak zorundadır.
8.3.3.2.
Müşterinin Tanınmasına İlişkin Esaslar
8.3.3.2.1.
Kimlik Tespiti
Yükümlüler;
a) Sürekli iş ilişkisi tesisinde tutar gözetmeksizin,
______________________________________________________________________
TSPAKB
307
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
b) İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı yirmibin
TL veya üzerinde olduğunda,
c) Elektronik transferlerde işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin
toplam tutarı ikibin TL veya üzerinde olduğunda,
d) Daha önce elde edilen müşteri kimlik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğu
konusunda şüphe olduğunda tutar gözetmeksizin,kimliğe ilişkin bilgileri almak ve
bu bilgilerin doğruluğunu teyit etmek suretiyle müşterilerinin ve müşterileri adına
veya hesabına hareket edenlerin kimliğini tespit etmek zorundadır.
Kimlik tespiti, iş ilişkisi tesisinden veya işlem yapılmadan önce tamamlanır. Sürekli iş
ilişkisi tesisinde, iş ilişkisinin amacı ve mahiyeti hakkında bilgi alınır.
Sürekli iş ilişkisi, Yükümlü ile müşteri arasında hesap açılması, kredi veya kredi kartı
verilmesi, kiralık kasa, finansman, faktoring, finansal kiralama, hayat sigortası veya
bireysel emeklilik gibi hizmetler nedeniyle kurulan, niteliği itibarıyla devamlılık unsuru
taşıyan iş ilişkisini ifade eder.
Gerçek kişilerde kimlik tespiti
Gerçek kişilerin kimlik tespitinde; ilgilinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu,
kimlik belgesinin türü ve numarası, adresi ve imza örneği, varsa telefon numarası, faks
numarası, elektronik posta adresi ile iş ve mesleğine ilişkin bilgiler ile Türk vatandaşları
için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarası alınır.
İlgilinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, anne ve baba adı, uyruğu ve kimlik belgesinin
türü ve numarasına ilişkin bilgilerin doğruluğu;
a) Türk uyruklular için T.C. nüfus cüzdanı, T.C. sürücü belgesi veya pasaport,
b) Türk uyruklu olmayanlar için pasaport, ikamet belgesi veya Bakanlıkça uygun
görülen kimlik belgesi,
üzerinden teyit edilir. Yetkililerce istenildiğinde sunulmak üzere teyide esas kimlik
belgelerinin asıllarının veya noterce onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası okunabilir
fotokopisi veya elektronik görüntüsü alınır yahut kimliğe ilişkin bilgiler kaydedilir.
Sürekli iş ilişkisi tesisinde beyan edilen adresin doğruluğu; yerleşim yeri belgesi, ilgili
adına düzenlenmiş elektrik, su, doğalgaz, telefon gibi abonelik gerektiren bir hizmete
ilişkin olan ve işlem tarihinden önceki üç ay içinde düzenlenmiş fatura, herhangi bir
kamu kurumu tarafından verilen belge veya MASAK tarafından uygun görülen diğer
belge ve yöntemlerle teyit edilir. Teyide esas belgelerin okunabilir fotokopisi veya
elektronik görüntüsü alınır yahut belgeye ait ayırt edici bilgiler kaydedilir.
Ticaret Siciline Kayıtlı Tüzel Kişilerde Kimlik Tespiti
Ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerin kimlik tespitinde; tüzel kişinin unvanı, ticaret sicil
numarası, vergi kimlik numarası, faaliyet konusu, açık adresi, telefon numarası, varsa
faks numarası ve elektronik posta adresi ile tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin adı,
soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarasına ilişkin bilgiler
ve imza örneği ile Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı ve T.C.
kimlik numarası alınır.
Tüzel kişiliğin unvanı, ticaret sicil numarası, faaliyet konusu ve adresinin teyidi ticaret
siciline tescile dair belgeler; vergi kimlik numarasının teyidi ise Gelir İdaresi
Başkanlığının ilgili birimi tarafından düzenlenen belgeler üzerinden yapılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
308
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Tüzel kişiyi temsile yetkili kişilerin kimlik bilgilerinin doğruluğu, gerçek kişilerde kimlik
tespitine ilişkin kimlik belgeleri; temsil yetkileri ise tescile dair belgeler üzerinden teyit
edilir.
Yetkililerce istenildiğinde sunulmak üzere, teyide esas belgelerin asıllarının veya noterce
onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası okunabilir fotokopisi veya elektronik görüntüsü
alınır yahut kimliğe ilişkin bilgiler kaydedilir.
Finansal kuruluşlar sürekli iş ilişkisi tesisinde, ilgili ticaret sicil memurluğu kayıtlarına
başvurmak veya Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin veri tabanından sorgulama
yapmak suretiyle kendilerine sunulan tescil belgelerinde yer alan bilgilerin güncelliğini ve
doğruluğunu teyit eder.
Mevcut bir sürekli iş ilişkisi kapsamında, tüzel kişiyi temsile yetkili kişinin yazılı
talimatıyla tüzel kişi adına işlem talep edilmesi durumunda, talimatın şirket yetkilisine ait
olduğundan emin olmak kaydıyla, şirketi temsile yetkili kişinin kimlik bilgilerinin
doğruluğu, kimlik belgelerinde yer alan bilgileri içeren noter onaylı imza sirküleri
üzerinden teyit edilebilir.
Dernek ve vakıflarda kimlik tespiti
Derneklerin kimlik tespitinde; derneğin adı, amacı, kütük numarası, açık adresi, telefon
numarası, varsa faks numarası ve elektronik posta adresine ilişkin bilgiler ile derneği
temsile yetkili kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve
numarasına ilişkin bilgiler ve imza örneği ile Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave
olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarası alınır. Derneğin adı, amacı, kütük
numarası ve adres bilgileri, dernek tüzüğü ile dernek kütüğündeki kayda ilişkin belgeler;
derneği temsile yetkili kişilerin kimlik bilgilerinin doğruluğu, gerçek kişiler için belirlenen
kimlik belgeleri; temsil yetkisi ise temsile yetkili olunduğuna dair belgeler üzerinden
teyit edilir.
Vakıfların kimlik tespitinde; vakfın adı, amacı, merkezi sicil kayıt numarası, açık adresi,
telefon numarası, varsa faks numarası ve elektronik posta adresine ilişkin bilgiler ile
temsile yetkili kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve
numarasına ilişkin bilgiler ve imza örneği ile Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave
olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarası alınır. Vakfın adı, amacı, merkezi sicil
kayıt numarası ve adres bilgileri, vakıf senedi ile Vakıflar Genel Müdürlüğünde tutulan
sicile ilişkin belgeler; vakfı temsile yetkili kişilerin kimlik bilgilerinin doğruluğu, gerçek
kişiler için belirlenen kimlik belgeleri; temsil yetkisi ise temsile yetkili olunduğuna dair
belgeler üzerinden teyit edilir.
Yetkililerce istenildiğinde sunulmak üzere teyide esas belgelerin asıllarının veya noterce
onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası okunabilir fotokopisi veya elektronik görüntüsü
alınır yahut kimliğe ilişkin bilgiler kaydedilir.
Yabancı dernek ve vakıfların Türkiye’deki şube ve temsilciliklerinin kimlik tespiti, İçişleri
Bakanlığındaki kayda ilişkin belgeler esas alınmak suretiyle yapılır.
Sendika ve konfederasyonlarda kimlik tespiti
Sendika ve konfederasyonların kimlik tespitinde; bu kuruluşların adı, amacı, sicil
numarası, açık adresi, telefon numarası, varsa faks numarası ve elektronik posta adresi
ile sendika veya konfederasyonu temsile yetkili kişilerin adı, soyadı, doğum yeri ve
tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarasına ilişkin bilgiler ve imza örneği ile
Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarası
______________________________________________________________________
TSPAKB
309
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
alınır. Alınan bilgiler, bu kuruluşların tüzükleri ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
bölge çalışma müdürlüklerinde tutulan sicile esas diğer belgeler; bu kuruluşları temsile
yetkili kişilerin kimlikleri, gerçek kişiler için gereken kimlik belgeleri; temsil yetkisi ise
tescile dair belgeler veya temsile yetkili olunduğuna dair belgeler üzerinden teyit edilir.
Yetkililerce istenildiğinde sunulmak üzere teyide esas belgelerin asıllarının veya noterce
onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası okunabilir fotokopisi veya elektronik görüntüsü
alınır yahut kimliğe ilişkin bilgiler kaydedilir.
Siyasi partilerde kimlik tespiti
Siyasi parti teşkilatının kimlik tespitinde; siyasi partinin ilgili biriminin adı, açık adresi,
telefon numarası, varsa faks numarası ve elektronik posta adresi ile temsile yetkili
kişinin adı ve soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarasına
ilişkin bilgiler ve imza örneği ile Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne,
baba adı ve T.C. kimlik numarası alınır. Siyasi partilerin ilgili biriminin adı ve adresi,
tüzükleri; temsile yetkili kişinin kimliği, gerçek kişiler için belirlenen kimlik belgeleri;
yetki durumları ise temsile yetkili olunduğuna dair belgeler üzerinden teyit edilir.
Yetkililerce istenildiğinde sunulmak üzere teyide esas belgelerin asıllarının veya noterce
onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası okunabilir fotokopisi veya elektronik görüntüsü
alınır yahut kimliğe ilişkin bilgiler kaydedilir.
Yurt dışında yerleşik tüzel kişilerde kimlik tespiti
Yurt dışında yerleşik tüzel kişilerin kimlik tespiti; Türkiye’de yerleşik tüzel kişiler için
aranan belgelere ilgili ülkede tekabül eden belgelerin Türkiye Cumhuriyeti
konsoloslukları tarafından onaylanan veya “Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki
Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi” çerçevesinde bu Sözleşmeye taraf ülke makamı
tarafından tasdik şerhi düşülen örneklerinin noter onaylı Türkçe tercümeleri üzerinden
yapılır.
Tüzel kişiliği olmayan teşekküllerde kimlik tespiti
Apartman, site veya iş hanı yönetimi gibi tüzel kişiliği olmayan teşekküller adına yapılan
işlemlerde; teşekkülün adı, açık adresi ile varsa telefon numarası, faks numarası ve
elektronik posta adresi ile teşekkülü temsile yetkili kişinin adı ve soyadı, doğum yeri ve
tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarasına ilişkin bilgiler ve imza örneği ile
Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarası
alınır. Teşekkül adına hareket eden kişinin kimlik bilgilerinin doğruluğu, gerçek kişiler
için belirlenen kimlik belgeleri; teşekküle ait bilgiler ile teşekkül adına hareket eden
kişinin yetki durumu ise noter onaylı karar defteri üzerinden teyit edilir.
Tüzel kişiliği olmayan iş ortaklıkları gibi teşekküllerin kimlik tespitinde; ortaklığın adı,
amacı, faaliyet konusu, vergi kimlik numarası, açık adresi, telefon numarası, varsa faks
numarası ve elektronik posta adresine ilişkin bilgiler ile ortaklığı temsile yetkili kişinin
adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarasına ilişkin
bilgiler ve imza örneği ile Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı
ve T.C. kimlik numarası alınır. Ortaklığın adı, amacı, faaliyet konusu ve adresine ilişkin
bilgilerin doğruluğu, noter onaylı ortaklık sözleşmesi; vergi kimlik numarası, Gelir İdaresi
Başkanlığının ilgili birimi tarafından düzenlenen belgeler; ortaklık adına işlem talep eden
kişilerin kimliği, gerçek kişiler için belirlenen kimlik belgeleri; yetki durumları ise temsile
yetkili olunduğuna dair belgeler üzerinden teyit edilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
310
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Yetkililerce istenildiğinde sunulmak üzere teyide esas belgelerin asıllarının veya noterce
onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası okunabilir fotokopisi veya elektronik görüntüsü
alınır yahut kimliğe ilişkin bilgiler kaydedilir.
Kamu kurumlarında kimlik tespiti
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre genel yönetim kapsamındaki
kamu idareleri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının müşteri olduğu
işlemlerde, bunlar adına işlem yapan kişinin kimliği gerçek kişiler için belirtilen kimlik
belgelerine göre tespit edilir. Yetki durumu ise mevzuata uygun olarak düzenlenmiş
yetki belgesi üzerinden teyit edilir.
Başkası adına hareket edenlerde kimlik tespiti
Tüzel kişiler veya tüzel kişiliği olmayan teşekküller adına bunları temsile yetkili
kimselerin yetkilendirdiği kişilerce işlem talep edilmesi durumunda;
a) Tüzel kişiler veya tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin kimlik tespiti, yukarıda
yer alan esaslara göre yapılır.
b) Tüzel kişi veya tüzel kişiliği olmayan teşekkülü temsile yetkili kimseler ile
bunların yetkilendirdiği kişinin kimlik tespiti, gerçek kişiler için belirlenen usule göre
yapılır. Temsile yetkili kişinin kimlik tespitinin buna göre yapılamaması halinde tespit,
kimlik belgelerinde yer alan bilgileri içermek ve noter onaylı olmak kaydıyla vekâletname
veya imza sirküleri üzerinden yapılabilir.
Temsile yetkili olanlarca yetkilendirilen kişilerin yetki durumu noter onaylı vekâletname
veya temsile yetkili olanlar tarafından verilmiş yazılı talimat üzerinden yapılır. Temsile
yetkili kimselerin yazılı talimat üzerindeki imzaları bunlara ait noter onaylı imza sirküleri
üzerindeki imzalar ile teyit edilir.
İşlemlerin gerçek kişi müşteri adına başka bir kişi tarafından yapılması durumunda
müşteri adına hareket eden kişinin kimlik tespiti gerçek kişiler için belirlenen usule göre
yapılır. Ayrıca müşteri adına hareket eden kimsenin yetki durumu noter onaylı
vekâletname üzerinden teyit edilir. Adına hareket edilen müşterinin kimlik tespiti buna
göre yapılamadığı durumda noter onaylı vekâletname üzerinden yapılır. Adına hareket
edilen müşterinin daha önce yapılan işlemler nedeniyle kimlik tespitinin yapılmış olması
durumunda talep edilen işlem, yazılı talimat üzerinde yer alan müşteri imzasının
yükümlü nezdindeki imza ile teyit edilmesi kaydıyla, adına hareket edilen müşterinin
yazılı talimatı ile yapılabilir.
Küçükler ve kısıtlılar adına bunların kanuni temsilcileri tarafından yapılan işlemlerde
mahkeme kararıyla veli tayin edilenler ile vasi ve kayyımların yetkisi, ilgili mahkeme
kararının aslı veya noter tasdikli sureti üzerinden teyit edilir. Anne ve babaların reşit
olmayan çocukları adına işlem talep etmeleri durumunda adına işlem talep edilen çocuk
ve işlemi talep eden velinin gerçek kişiler için belirlenen usule göre kimliğinin tespiti
yeterlidir.
Yetkililerce istenildiğinde sunulmak üzere teyide esas belgelerin asıllarının veya noterce
onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası okunabilir fotokopisi veya elektronik görüntüsü
alınır yahut kimliğe ilişkin bilgiler kaydedilir.
Teyide esas belgelerin gerçekliğinin kontrol edilmesi
Yükümlüler kimlk tespiti kapsamında alınan bilgilerin teyidi amacıyla kullanılan belgelerin
gerçekliğinden şüphe duydukları durumda imkânların elverdiği ölçüde, belgeyi
______________________________________________________________________
TSPAKB
311
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
düzenleyen kişi ya da kuruma veya diğer yetkili mercilere başvurmak suretiyle belgenin
gerçekliğini doğrular.
Müteakip işlemlerde kimlik tespiti
Daha önce usulüne uygun olarak kimliği tespit edilenlerin sürekli iş ilişkisi kapsamındaki
müteakip işlemlerinde, kimliğe ilişkin bilgiler alınarak bu bilgiler yükümlüde bulunan
bilgilerle karşılaştırılır. Alınan bilgilerin doğruluğundan şüpheye düşülmesi halinde bu
bilgilerin doğruluğu, teyide esas kimlik belgelerinin veya bunların noterce onaylanmış
suretlerinin ibrazı sonrası bu belgelerde yer alan bilgilerin yükümlüde bulunan bilgilerle
karşılaştırılması suretiyle yapılır.
Gerçek faydalanıcının tanınması ve tüzel kişilere özel dikkat gösterilmesi
Yükümlüler bir başkası hesabına hareket edilip edilmediğini ve işlemin gerçek
faydalanıcısının kimliğini tespit etmek için gerekli tedbirleri alır. Bu kapsamda kendi
adına ve fakat başkası hesabına hareket eden kimselere sorumluluklarını hatırlatmak
amacıyla yükümlüler, gerekli duyuruları hizmet verdikleri tüm işyerlerine müşterilerin
rahatça görebileceği şekilde asarlar. Finansal kuruluşlar ayrıca sürekli iş ilişkisi tesisinde
başkası hesabına hareket edilip edilmediğine ilişkin müşterinin yazılı beyanını alır. Bu
beyan müşteri sözleşmesinde belirtilebilir veya uygun formlar kullanılarak alınabilir.
İşlemi talep eden kimse, bir başkası hesabına hareket ettiğini beyan ettiğinde, işlemi
talep edenin kimliği ve yetki durumu ile hesabına hareket edilenin kimliği tespit edilir.
Yükümlüler ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerle sürekli iş ilişkisi tesisinde, tüzel kişiliğin
yüzde yirmibeşi aşan hisseye sahip gerçek ve tüzel kişi ortaklarının kimliğini tespit eder.
Yükümlüler sürekli iş ilişkisi kapsamında müşterisi olan bir tüzel kişiliği gerçekte
yöneten, kontrolünde veya sahipliğinde bulunduranlar hakkında doğru bilgilere ulaşmak
için gerekli tedbirleri alır.
Kişinin başkası hesabına hareket etmediğini beyan etmesine rağmen kendi adına ve
fakat başkası hesabına hareket ettiğinden şüphelenilmesi halinde yükümlü gerçek
faydalanıcıyı ortaya çıkarmak için makul araştırmayı yapar.
Özel dikkat gerektiren işlemler
Yükümlüler karmaşık ve olağandışı büyüklükteki işlemler ile görünürde makul hukuki ve
ekonomik amacı bulunmayan işlemlere özel dikkat göstermek, talep edilen işlemin amacı
hakkında yeterli bilgi edinmek için gerekli tedbirleri almak ve bu kapsamda elde edilen
bilgi, belge ve kayıtları istenildiğinde yetkililere sunmak üzere muhafaza etmek zorundadır.
Müşteri durumunun ve işlemlerin izlenmesi
Yükümlüler, müşterileri tarafından gerçekleştirilen işlemlerin; müşterilerinin mesleği, ticari
faaliyetleri, iş geçmişi, mali durumu, risk profili ve fon kaynaklarına dair bilgiler ile uyumlu
olup olmadığını sürekli iş ilişkisi kapsamında devamlı olarak izlemek ve müşterileri
hakkındaki bilgi, belge ve kayıtları güncel tutmak zorundadır. Ayrıca bu müşterilerin kimlik
tespitine ilişkin alınan telefon ve faks numarası ile elektronik posta adresine ilişkin
bilgilerinin doğruluğu, risk temelli yaklaşım çerçevesinde gerektiğinde bu araçları
kullanarak ilgiliyle irtibat kurulmak suretiyle teyit edilir. Finansal kuruluşlar sürekli iş ilişkisi
dışında gerçekleştirilen işlemleri de risk temelli yaklaşımla izlemek amacıyla gerekli
tedbirleri alır. Finansal kuruluşlar bu amaçlarla uygun risk yönetim sistemi oluşturur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
312
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Teknolojik risklere karşı tedbir alınması
Finansal kuruluşlar, yeni ve gelişen teknolojilerin getirdiği imkânların aklama ve terörün
finansmanı amacıyla kullanılması riskine karşı özel dikkat göstermek ve bunu önlemeye
yönelik uygun tedbirleri almak zorundadır.
Finansal kuruluşlar yüz yüze olmayan işlemler yapılmasını mümkün kılan sistemleri
kullanarak gerçekleştirilen hesaba para yatırma, hesaptan para çekme ve elektronik
transfer gibi işlemlere özel dikkat göstermek, müşterinin mali profiline ve faaliyetlerine
uygun olmayan veya faaliyetleriyle ilgisi bulunmayan işlemleri yakından izlemek, tutar
ve işlem sayısı limiti belirlemek de dâhil uygun ve etkili tedbirleri almak zorundadır.
Üçüncü tarafa güven
Finansal kuruluşlar; müşterinin, müşteri adına hareket eden kişinin ve gerçek
faydalanıcının kimliğinin tespiti ve iş ilişkisinin veya işlemin amacı hakkında bilgi elde
etme konularında, müşteriyle ilgili olarak başka bir finansal kuruluşun aldığı tedbirlere
güvenerek iş ilişkisi tesis edebilir veya işlem yapabilir. Bu durumda Kanun ve Kanuna
ilişkin düzenlemeler kapsamında nihai sorumluluk üçüncü tarafa güvenerek işlem
gerçekleştiren finansal kuruluşa aittir.
Üçüncü tarafa güvenilebilmesi;
a) Üçüncü tarafın, kimlik tespiti, kayıtların saklanması ve müşterinin tanınması
kuralının gereklerini sağlayacak diğer tedbirleri aldığından, yurt dışında yerleşik olması
durumunda ise ayrıca aklama ve terörün finansmanıyla mücadele alanındaki uluslararası
standartlara uygun düzenleme ve denetlemelere tabi olduğundan,
b) Kimlik tespitine ilişkin belgelerin onaylı örneklerinin, talep edildiğinde üçüncü
taraftan derhal temin edileceğinden,
emin olunması şartıyla mümkündür.
Üçüncü tarafa güvenerek iş ilişkisi tesis eden veya işlem yapan finansal kuruluş
müşterinin kimlik bilgilerini üçüncü taraftan derhal alır.
Finansal kuruluşların kendi aralarında müşterileri adına yaptıkları işlemler ile finansal
kuruluşların acente ve benzeri birimleriyle ana hizmet birimlerinin uzantısı veya
tamamlayıcısı niteliğindeki hizmetleri yaptırdıkları kişilerle olan ilişkileri, üçüncü tarafa
güven ilkesi kapsamında değildir.
Üçüncü tarafa güven ilkesi, üçüncü tarafın riskli ülkelerde yerleşik olması durumunda
uygulanmaz.
İşlemin reddi ve iş ilişkisinin sona erdirilmesi
Yükümlüler, kimlik tespiti yapamadıkları veya iş ilişkisinin amacı hakkında yeterli bilgi
edinemedikleri durumlarda; iş ilişkisi tesis etmez ve kendilerinden talep edilen işlemi
gerçekleştirmezler. Bu kapsamda isimsiz veya hayali isimlere hesap açamazlar.
Daha önce elde edilen müşteri kimlik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğu konusunda
şüphe duyulması nedeniyle yapılması gereken kimlik tespit ve teyidinin yapılamadığı
durumda iş ilişkisi sona erdirilir.
Yükümlüler bu maddenin birinci ve ikinci fıkralarında belirtilen hallerin şüpheli işlem olup
olmadığını da ayrıca değerlendirirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
313
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Muhabirlik ilişkisi
Finansal kuruluşlar yurt dışı muhabirlik ilişkilerinde;
a) Muhatap finansal kuruluşun aklama veya terörün finansmanı yönünden
soruşturma geçirip geçirmediği ve ceza alıp almadığı, iş konusu, itibarı ve üzerindeki
denetim yeterliliği hususlarında kamuya açık kaynaklardan yararlanarak sıhhatli bilgi
edinmek,
b) Muhatap finansal kuruluşun aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadele
sistemini değerlendirmek, sistemin uygun ve etkin olduğundan emin olmak,
c) Yeni muhabir ilişkiler kurmadan önce üst düzey yöneticinin onayının alınmasını
sağlamak,
ç) Kendilerinin ve muhatap finansal kuruluşun sorumluluklarını Yönetmelikte yer
alan müşteriyi tanıma kuralına ilişkin yükümlülükleri karşılayacak şekilde bir sözleşmeyle
açıkça belirlemek,
d) Muhabirlik ilişkisinin aktarmalı muhabir hesapların kullanılmasını kapsadığı
durumlarda muhatap finansal kuruluşun Yönetmeliğin müşteriyi tanıma kuralı esasları
çerçevesinde yeterli önlemleri aldığından ve talep edildiğinde ilgili müşterilerin kimlik
bilgilerini sağlayabileceğinden emin olmak,
için gerekli tedbirleri alır.
(2) Finansal kuruluşlar, tabela bankalarla ve hesaplarını tabela bankalara
kullandırmadığından emin olamadıkları finansal kuruluşlarla muhabirlik ilişkisine
giremezler.
Elektronik transferler
İki bin TL veya üzeri yurt içi ve yurt dışı elektronik transfer mesajlarında, gönderenin;
a)Adı ve soyadına, ticaret siciline kayıtlı tüzel kişinin unvanına, diğer tüzel kişiler
ve tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin tam adına,
b)Hesap numarasına, hesap numarasının bulunmadığı durumda işlemle ilgili
referans numarasına,
c)Adresi veya doğum yeri ve tarihi veya müşteri numarası, vatandaşlık numarası,
pasaport numarası, vergi kimlik numarası gibi göndereni belirlemeye yarayan bilgilerden
en az birine,
yer verilmesi zorunludur.
Bankaların kendi nam ve hesaplarına aralarında gerçekleştirdikleri transferler ile kart
numaralarının mesajlarda kullanılması kaydıyla, kredi ve banka kartları kullanılarak
gerçekleştirilen transferler bunun dışındadır.
Yukarıda belirtilen bilgileri içermeyen elektronik transfer mesajı alan finansal kuruluş,
söz konusu elektronik transferi iade eder veya bu mesajı gönderen finansal kuruluştan
eksik olan bilgilerin tamamlanmasını sağlar.
Gönderilen mesajların sürekli olarak eksik bilgiler içermesi ve bu bilgilerin talep edildiği
halde tamamlanmaması halinde, alıcı finansal kuruluş tarafından; gönderici finansal
kuruluştan gelen elektronik transferlerin reddedilmesi veya söz konusu finansal
______________________________________________________________________
TSPAKB
314
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
kuruluşla yapılan işlemlerin sınırlandırılması ya da iş ilişkisine son verilmesi hususları göz
önünde bulundurulur
Riskli ülkelerle ilişkiler
Finansal kuruluşlar, riskli ülkelerde yerleşik gerçek ve tüzel kişiler, tüzel kişiliği olmayan
teşekküller ve bu ülkelerin vatandaşları ile girecekleri iş ilişkilerine ve işlemlere özel
dikkat göstermek, görünürde makul hukuki ve ekonomik amacı bulunmayan işlemlerin
amacı ve mahiyeti hakkında mümkün olduğu ölçüde bilgi toplamak ve bunları kayda
geçirmek zorundadır.
Basitleştirilmiş tedbirler
Maliye Bakanlığınca,
a) Finansal kuruluşların kendi aralarında gerçekleştirdikleri işlemlerde,
b) Müşterinin 5018 sayılı Kanuna göre genel yönetim kapsamında olan kamu
idaresi veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olduğu işlemlerde,
c) Maaş ödemesi anlaşması kapsamında toplu müşteri kabulü yoluyla iş ilişkisi
tesisinde,
ç) Çalışanlara ücretlerinden kesinti yapılmak suretiyle emeklilik hakları sağlayan
emeklilik planları ve emeklilik sözleşmelerine ilişkin işlemlerde,
d) Müşterinin halka açık ve hisseleri borsaya kote edilmiş şirket olduğu
işlemlerde,
müşterinin tanınmasına yönelik tedbirler bakımından yükümlülerin daha basit tedbirler
almalarına izin verilebilir. Bakanlık bu madde kapsamında uygulanabilecek tedbirler ile
yukarıda sayılanlar dışında işlem türleri belirlemeye yetkilidir.
Yükümlüler işlem nedeniyle aklama veya terörün finansmanı riskinin oluşabileceği
durumlarda, basitleştirilmiş tedbirleri uygulayamazlar ve işlemin şüpheli işlem
olabileceğini göz önünde bulundururlar.
8.3.3.3.
Şüpheli İşlem Bildirimine İlişkin Esaslar
Şüpheli işlem bildirimi
Şüpheli işlem, yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya
teşebbüs edilen işleme konu malvarlığının; yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa
dışı amaçlarla kullanıldığına, bu kapsamda terörist eylemler için ya da terör örgütleri,
teröristler veya terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına veya bunlarla ilgili ya da
bağlantılı olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun
bulunması halidir.
Şüpheli işlemler yükümlüler tarafından tutar gözetilmeksizin MASAK’a bildirilir. Şüpheli
işlem bildirimi; gerçek kişi yükümlünün bizzat kendisi, tüzel kişi yükümlünün kanuni
temsilcileri, tüzel kişiliği bulunmayanların yöneticileri veya bunlar tarafından yetkili
kılınanlar, uyum görevlisi atanan yükümlülerde ise bu görevliler tarafından yerine
getirilir.
Şüphe veya şüpheyi gerektiren makul bir sebebin olup olmadığı hususu gerektiğinde
birden çok işlem bir arada ele alınarak değerlendirilir.
Şüpheli işlemlerin devamlı bilgi verme kapsamında bildirilmiş olması şüpheli işlem
bildirim yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
Yükümlüler mevzuat uyarınca yapmaları gereken bildirimler için idari düzeyde bir uyum
görevlisi atarlar. Uyum görevlisi atayacak yükümlü gruplarını, uygulamanın başlangıç
______________________________________________________________________
TSPAKB
315
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
tarihlerini, uyum görevlisinin nitelik, görev, yetki ve sorumluluklarını belirlemeye
Bakanlık yetkilidir.
MASAK Başkanlığı şüpheli işlem tipleri belirlemeye yetkilidir.
Şüpheli işlem bildirim formunun düzenlenmesi ve bildirimde süre
Yükümlüler şüpheli bir işlemle karşılaştıklarında işlem hakkında gerekiyorsa yetki ve
imkânları ölçüsünde araştırma yaparak edinilen bilgi ve bulguları göz önüne alıp Şüpheli
İşlem Bildirim Formu doldurmak suretiyle MASAK Başkanlığına şüpheli işlem bildiriminde
bulunurlar.
Şüpheli işlemler, işleme ilişkin şüphenin oluştuğu tarihten itibaren en geç on iş günü
içinde bildirilir.
Bildirimde bulunulan işlemle ilgili olarak daha sonra yeni bilgi ve bulgular elde edildiği
takdirde, tekrar Şüpheli İşlem Bildirim Formu doldurulur ve daha önce yapılan bildirime
ek olduğu belirtilerek gecikmeksizin gönderilir.
Maliye Bakanlığı, Şüpheli İşlem Bildirim Formlarının düzenlenmesine, bildirimlerin
elektronik ortam ve bilgi iletişim araçları kullanılarak yapılması zorunluluğu getirilmesine
ve şüpheli işlem bildirimlerinde elektronik imza kullanılmasına ilişkin usul ve esasları
yükümlüler bazında ayrı ayrı belirlemeye yetkilidir.
MASAK tarafından, bildirimlerin elektronik ortamda gönderilmesine yönelik rehberler
çıkarılabilir ve bu rehberler elektronik ortamda yayımlanabilir. Bildirimler bu rehberlere
uygun şekilde yapılır.
Şüpheli işlem bildirimlerinin gizliliği ve bildirimde bulunanların korunması
Yükümlüler, Başkanlığa şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğuna veya bulunulacağına
dair, yükümlülük denetimi ile görevlendirilen denetim elemanlarına ve yargılama
sırasında mahkemelere verilen bilgiler dışında, işleme taraf olanlar dâhil olmak üzere hiç
kimseye bilgi veremezler.
Bu yükümlülük şüpheli işlemi Başkanlığa bildiren kişi, kurum ve kuruluşlar veya bu
kimselerin işlemi fiilen yapan ve yöneten mensupları veya bunların kanuni temsilcileri ve
vekillerinin yanı sıra şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğuna herhangi bir şekilde vakıf
olan diğer personeli de kapsar. Uyum görevlisi tayin edilen yükümlülerde, uyum
görevlisine yapılan dâhili bildirimler de gizlilik kapsamındadır. Şüpheli işlem bildirimlerini
elektronik ortamda gerçekleştiren uyum görevlileri, sisteme erişimi sağlayan her türlü
ortamdaki kart, şifre ve sair bilgi ve araçları hiç kimseye veremez.
Yükümlüler yurt dışındaki merkezlerine veya şube, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile
benzeri bağlı birimlerine, müşterisi hakkında şüpheli işlem bildiriminde bulunduğuna dair
hiçbir şekilde bilgi veremez.
Şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğünü yerine getiren gerçek ve tüzel kişiler, bunların
uyum görevlileri, yükümlülerin kanuni temsilcisi, yöneticisi ve çalışanları hiçbir şekilde
hukukî ve cezaî bakımdan sorumlu tutulamaz.
______________________________________________________________________
TSPAKB
316
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
8.3.3.4.
Bilgi ve Belge Vermeye İlişkin Esaslar
Bilgi ve belge verme
Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kuruluşlar;
Başkanlık ve denetim elemanları tarafından istenilecek her türlü bilgi, belge ve bunlara
ilişkin mikrofiş, mikrofilm, manyetik teyp, disket ve benzeri ortamlar da dâhil olmak
üzere her türlü ortamdaki kayıtlarını, bu kayıtlara erişimi sağlamak veya okunabilir hale
getirmek için gerekli tüm bilgi ve şifreleri tam ve doğru olarak vermek ve gerekli
kolaylığı sağlamak zorundadır.
Kendisinden talepte bulunulanlar, savunma hakkına ilişkin hükümler saklı kalmak
kaydıyla, özel kanunlarda yazılı hükümleri ileri sürerek bilgi ve belge vermekten
kaçınamazlar.
Yükümlüler yerinde yapılacak denetimler kapsamında defter ve belgeleri denetime hazır
bulundurmak; tüm bilgi işlem sistemini, denetimin amaçlarına uygun olarak denetim
elemanlarına açmak ve verilerin güvenliğini sağlamak zorundadır.
Bilgi ve belgeler acil haller dışında yazılı olarak istenir. Yazıyla istenilen bilgi ve belgeler
için yedi günden az olmamak üzere uygun bir süre verilir. Sözlü olarak bilgi ve belge
talep edilmesi halinde bu talep yazı ile teyit edilir.
Yükümlüler tarafından devamlı bilgi verme
Yükümlüler taraf oldukları veya aracılık ettikleri işlemlerden, Bakanlıkça belirlenecek
tutarı aşanları Başkanlığa bildirmek zorundadır.
Mahiyeti itibarıyla birbiriyle bağlantılı işlemler tek bir işlem olarak değerlendirilir.
Hafta sonu ve tatil günleri ile gece boyunca yapılan işlemler, bu işlemlerin yapıldığı
zamanı takip eden ilk iş gününün işlemi olarak kabul edilir.
Devamlı bilgi verme kapsamındaki işlem türleri, bilgilerin ne şekilde ve hangi sürelerde
verileceği, kapsam dışında tutulacak yükümlüler ile uygulamaya ilişkin diğer usul ve
esaslar Maliye Bakanlığı tarafından belirlenir.
Bakanlık, devamlı bildirime ilişkin formların düzenlenmesine, her türlü elektronik bilgi
iletişim araç ve ortamı yoluyla Başkanlığa bildirilmesine ve bildirimlerde elektronik imza
kullanımına ilişkin usul ve esasları, yükümlüler bazında ayrı ayrı belirlemeye yetkilidir.
Bildirimlerin elektronik ortamda yapılmasına yönelik uygulama tarihleri MASAK
tarafından belirlenir.
MASAK tarafından, bildirimlerin elektronik ortamda gönderilmesine yönelik rehberler
çıkarılabilir ve bu rehberler elektronik ortamda yayımlanabilir. Bildirimler bu rehberlere
uygun şekilde yapılır.
Devamlı bilgi vermede istisna ve muafiyetler
Yükümlülerce MASAK’a devamlı bilgi verilmesinde, bankaların kendi aralarında kendi ad
ve hesaplarına gerçekleştirdikleri işlemler ile finansal kuruluşların 5018 sayılı Kanuna
göre genel yönetim kapsamındaki idareler, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kamu kurumu
______________________________________________________________________
TSPAKB
317
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
niteliğindeki meslek kuruluşları ile yaptıkları işlemler devamlı bilgi verme yükümlülüğü
kapsamında değildir.
8.3.3.5.
Sorumlular ve Müeyyideler
Kimlik tespiti yapmayan yükümlülere MASAK tarafından idari para cezası verilir.
Yükümlünün banka, finansman şirketi, faktoring şirketi, ikrazatçı, finansal kiralama
şirketi, sigorta ve reasürans şirketi, emeklilik şirketi, sermaye piyasası kurumu veya
yetkili müessese olması halinde idari para cezası iki kat uygulanır. Ayrıca, yükümlülüğü
yerine getirmeyen görevliye de idari para cezası verilir.
Kimlik tespitine ilişkin belgeleri son işlem tarihinden itibaren sekiz yıl süreyle muhafaza
etmeyenlere ise bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası
verilir.
Yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen
işlemlere konu malvarlığının yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla
kullanıldığına dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun
bulunması; ancak bu işlemlerin yükümlüler tarafından MASAK’a bildirilmemesi
durumunda, MASAK tarafından idari para cezası verilir. Yükümlünün banka, finansman
şirketi, faktoring şirketi, ikrazatçı, finansal kiralama şirketi, sigorta ve reasürans şirketi,
emeklilik şirketi, sermaye piyasası kurumu veya yetkili müessese olması halinde idari
para cezası iki kat uygulanır. Ayrıca, yükümlülüğü yerine getirmeyen görevliye de idari
para cezası verilir.
Yükümlüler, MASAK’a şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğunu, yükümlülük denetimi ile
görevlendirilen denetim elemanları ile yargılama sırasında mahkemeler dışında, işleme
taraf olanlar dahil hiç kimseye açıklayamazlar. Bu yükümlülüğe aykırılık durumunda, bir
yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası verilir.
8.3.3.6.
Muhafaza ve İbraz
Yükümlüler her türlü ortamdaki, yükümlülüklerine ve işlemlerine ilişkin belgeleri
düzenleme tarihinden, defter ve kayıtları ise son kayıt tarihinden; kimlik tespitine ilişkin
belge ve kayıtları son işlem tarihinden itibaren sekiz yıl süre ile muhafaza etmek ve
istenmesi halinde yetkililere ibraz etmek zorundadır. Yükümlü nezdindeki hesaplarla ilgili
kimlik tespitine ilişkin belgelerin muhafaza süresinin başlangıç tarihi hesabın kapatıldığı
tarihtir.
Başkanlığa yapılan şüpheli işlem bildirimine veya uyum görevlisine yapılan dâhili
bildirimlere yönelik belge ve kayıtlar, bildirime ek yapılan belgeler, uyum görevlilerince
bildirimde bulunmama kararı verilen şüpheli işlemlere ilişkin yazılı gerekçeler, muhafaza
ve ibraz yükümlülüğü kapsamındadır.
8.3.3.7.
Denetim
Suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesine ilişkin mevzuatla getirilen yükümlülüklerin
denetimi, denetim elemanları (Maliye Müfettişleri, Hesap Uzmanları, Gümrük
Müfettişleri, Gelirler Kontrolörleri, Bankalar Yeminli Murakıpları, Hazine Kontrolörleri,
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ve Sermaye Piyasası Kurulu Uzmanları)
tarafından yapılır.
______________________________________________________________________
TSPAKB
318
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Yükümlülük denetimiyle görevlendirilen denetim elemanları, bu Kanun kapsamında
kamu kurum ve kuruluşları da dahil gerçek ve tüzel kişilerden ve tüzel kişiliği olmayan
kuruluşlardan her türlü bilgi, belge ve kanunî defterleri istemeye ve bunlar nezdinde her
türlü evrak ve kayıtları incelemeye, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya yetkili olup
ayrıca diğer kanunların kendilerine verdiği yetkileri de kullanır.
Denetim elemanları, kendi görev alanlarına ilişkin olarak kurumlarınca verilen görevleri
yaparken tespit ettikleri yükümlülük ihlâllerini MASAK’a bildirir.
8.3.4.
Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı
Mali Suçları Araştırma Kurumu (MASAK) suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi ile
görevlidir. Kurumun düzenleme, denetleme, koordinasyon ve veri toplama-analiz
fonksiyonlarının ifasında ihtisaslaşması hedeflenmiştir. Kurum, Maliye Bakanlığına bağlı
olarak teşkilatlandırılmıştır. MASAK’ın görev ve yetkileri şunlardır:
Suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi amacıyla politika hazırlamak ve
uygulama stratejileri geliştirmek, bu amaçla kurum ve kuruluşlar arasında
koordinasyonu sağlamak, ortak çalışmalar yapmak, görüş ve bilgi alışverişinde
bulunmak.
b) Belirlenen politikalar çerçevesinde kanun, tüzük ve yönetmelik taslakları
hazırlamak, bu Kanun ile buna ilişkin Bakanlar Kurulu kararlarının uygulanması
konusunda düzenlemeler yapmak.
c) Suç gelirlerinin aklanması alanındaki gelişmeler ile aklama suçunun önlenmesi
ve ortaya çıkarılmasına yönelik yöntemler konusunda araştırmalar yapmak.
ç) Suç gelirlerinin aklanmasını önlemek amacıyla sektörel çalışmalar yapmak,
önlemler geliştirmek ve uygulamayı izlemek.
d) Kamuoyu duyarlılığını ve desteğini artırmaya yönelik çalışmalar yapmak.
e) Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesi kapsamında
veri toplamak, şüpheli işlem bildirimlerini almak, analiz etmek ve
değerlendirmek.
f) Değerlendirme sürecinde gerek duyulduğunda kolluk ve diğer birimlerden
kendi görev alanlarında inceleme ve araştırma yapılması talebinde bulunmak.
g) Bu Kanun kapsamına giren işlemler ile ilgili olarak, araştırma ve inceleme
yapmak veya yaptırmak.
ğ) Yapılan araştırma ve inceleme sonucunda aklama suçunun işlendiği hususunda
olguların varlığının tespiti halinde, Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre
gerekli işlemler yapılmak üzere Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda
bulunmak.
h) Cumhuriyet savcıları tarafından intikal ettirilen konuları incelemek ve aklama
suçunun tespitine ilişkin talepleri yerine getirmek.
ı) Aklama veya terörün finansmanı suçunun işlendiğine dair ciddi şüphelerin
mevcut olması durumunda konuyu ilgili Cumhuriyet savcılığına intikal ettirmek.
______________________________________________________________________
TSPAKB
319
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
i) Kanun ve
sağlamak.
ilgili mevzuat kapsamında
yükümlülük denetimi yapılmasını
j) Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan
kuruluşlardan her türlü bilgi ve belgeyi istemek.
k) Bilgi ve ihtisasına ihtiyaç duyulması halinde, diğer kamu kurum ve
kuruluşlarında
çalışanların
Başkanlık
bünyesinde
geçici
olarak
görevlendirilmelerini talep etmek.
l) Görev alanına giren konularda uluslararası ilişkileri yürütmek, görüş ve bilgi
alışverişinde bulunmak.
m) Yabancı ülkelerdeki muadil kurumlarla bilgi ve belge değişiminde bulunmak,
bu amaçla uluslararası antlaşma niteliğinde olmayan mutabakat muhtırası
imzalamak.
______________________________________________________________________
TSPAKB
320
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
9. BANKALAR KANUNUNUN SERMAYE PİYASASI
İLE İLGİLİ BÖLÜMLERİ
Ticari
bankalar, temelde para piyasası kurumlarıdır. Para piyasası kurumu
olduklarından, kısa vadeli fon arz ve talebini karşılayan mali aracılar olarak işlev
görürler. Mali aracılar, mali piyasalarda, kendileri için değil, fon noksanı olanlara fon
fazlası olanların fonlarını aktarmak için vardırlar. Kuşkusuz, her hangi bir banka da,
kendi ihtiyaçları için, hisse senedi veya tahvil ihraç ederek fon toplayabilir.
Yatırım ve kalkınma bankaları, mevduat toplama yetkileri olmayan, banka olarak
kuruldukları için Bankalar Kanunu’na; ancak sermaye piyasası faaliyetleri dolayısıyla da
Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olan kurumlardır.
Ticari bankalar, kısa vadeli fon gereksinimlerinin karşılandığı mali aracılar olmakla
birlikte, sermaye piyasasında da faaliyet gösterebilirler.
SPKn’nun 31’inci maddesine göre;
a- Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla
satışına aracılık,
b- Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım
satımı,
faaliyetleri münhasıran aracı kuruluşlarca (bankalar ve aracı kurumlar) yürütülür. Diğer
sermaye piyasası faaliyetleri ise aracı kuruluşlar ve diğer sermaye piyasası kurumlarınca
yerine getirilebilir.
Sermaye Piyasası Kurulunun Seri:V, No:46 sayılı “Aracılık Faaliyetleri ve Aracı
Kuruluşlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliği” aracı kurum ve bankaların yapabilecekleri
sermaye piyasası faaliyetlerini belirlemiştir. Buna göre aracı kurumlar, aracılık faaliyeti
kapsamında aşağıda sayılan her bir faaliyet için Kurul’dan yetki belgesi almak kaydıyla;
 Sermaye piyasası araçlarının ihracına veya halka arz yoluyla satışına,
 Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının alım satımına,
 Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli
madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil türev
araçların dayandığı kategoriler itibariyle ayrı ayrı veya bütün olarak türev
araçların alım satımına,
aracılık edebilirler.
Aracı kurumlar ayrıca;
 Sermaye piyasası araçlarının geri alım veya satım taahhüdüyle alım satımı,
 Yatırım danışmanlığı,
 Portföy yöneticiliği,
faaliyetlerini gerçekleştirebilirler.
Bankalar ise,
 Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının borsa dışında ve hisse
senedi işlemleri hariç olmak üzere borsada alım satımına aracılık,
 Repo-ters repo,
 Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli
madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil türev
araçların dayandığı kategoriler itibariyle ayrı ayrı veya bütün olarak türev
araçların alım satımına,
aracılık edebilirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
321
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Mevduat kabul etmeyen bankalar ise bu faaliyetlerin yanı sıra sermaye piyasası
araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık, portföy yöneticiliği ve yatırım
danışmanlığı faaliyetlerini de yapabilirler.
Yukarıda sayılan bu faaliyetler, her bir faaliyet için sermaye piyasası mevzuatında
belirlenen esaslar çerçevesinde Kurul’dan yetki belgesi almak suretiyle yürütülebilir.
Kendi menkul kıymetlerini halka arz eden bankalar ile sermaye piyasası aracılık
faaliyetinde bulunan bankalar, SPKn’nun 50’nci maddesi uyarınca, bu faaliyet ve
işlemleri ile sınırlı olarak Sermaye Piyasası Kanununa tabi olurlar. Bankacılık faaliyet ve
işlemlerinde ise, Bankalar Kanununa tabidirler.
Hisse senetleri halka arz yoluyla satılan bankalar, halka açık ortaklık tanımına girmekte
ve temettü dağıtımı nedeniyle de halka açık ortaklıkların tabi olduğu rejime tabii
olacaklardır. Ancak, SPK’nın 50’nci maddesi uyarınca, bankaların temettü dağıtımı ve
yeniden değerleme değer artış fonunun kullanımı konusunda bankaların ilgili oldukları
Bakanlık yetkilidir.
Buna bağlı olarak, 04.02.1993 tarih ve 21486 sayılı Resmi Gazete’de Devlet bakanlığı
tarafından yayınlanan “Hisse Senetleri Halka Arz Yoluyla Satılan Bankaların Dağıtacakları
Temettüye İlişkin Esaslar Tebliği”nde bankaların Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine
göre değil, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre genel kurullarınca dağıtılacak kar
payını belirlemeye yetkili oldukları yönünde düzenleme yapılmıştır.
Ancak Bankalar Kanununda yapılan değişikliklerle BDDK’nın oluşturulmasını takiben,
bankaların likiditesini yükseltmek amacıyla, kar dağıtımına ilişkin karar verme yetkisi
BDDK’ya verilmiştir. Bu nedenle, bankaların temettü dağıtımına ilişkin BDDK tarafından
olumsuz bir karar alınmaz ise, bankalar TTK hükümlerine göre kar paylarını
hesaplayacak ve kar dağıtımını genel kurulun belirlediği oranda yapabileceklerdir.
Sermaye Piyasası Kanununda ve Kurulca bu konuda yapılmış düzenlemeler, halka açık
ortaklık statüsündeki bankalarca uygulanmayacaktır.
Ayrıca Bankalar Kanununun 7’nci maddesinin 2’nci fıkrasının (c) bendi uyarınca,
bankaların hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve tamamının nama yazılı olması
zorunludur.
Bankalar, kuruluş, denetim, gözetim, muhasebe, mali tablo ve rapor standartları
konularında Bankalar Kanunundaki özel hükümlere tabidir. Kurulun Seri:XI, No:1
tebliğinin 52’nci maddesi ile özel mevzuatlarına göre belirlenmiş şekil ve esaslar
çerçevesinde mali tablo ve rapor düzenlemesi ve yayımlaması gereken ortaklıklar tabi
oldukları mevzuata göre bu işlemleri yaparlarsa, Tebliğde öngörülen düzenleme ve ilân
yükümlülüklerini yerine getirmiş sayılırlar hükmü getirildiğinden, bankalar bu konuda
BDDK’nın düzenlemelerine uymak zorundadırlar.
Bankalar Kanunu’nda sermaye piyasası ile ilgili olarak yer alan bir başka konu ise
mevduata ilişkin düzenlemedir. Bankalar Kanununun mevduata ilişkin hükümlerin yer
aldığı 10/1 maddesinde; Bankalar Kanununun uygulanmasında; Sermaye Piyasası
Kanunu hükümlerine göre sermaye piyasası araçlarının ihracı işlemleri dolayısıyla
bankalar ve aracı kurumlarca toplanan paraların mevduat olarak kabul edilmeyeceği
düzenlenmiştir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
322
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
10. TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI ARACI
KURULUŞLARI BİRLİĞİ STATÜSÜ
2499
sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 15/12/1999 tarihli ve 4487 sayılı Kanunla
eklenen 40/B ve 40/C maddelerine dayanılarak kurulan Türkiye Sermaye Piyasası Aracı
Kuruluşları Birliği (TSPAKB), aracı kuruluşların (aracı kurum ve banka) üye olduğu, kamu
tüzel kişiliğini haiz özdüzenleyici bir meslek kuruluşudur.
Birliğin organları, gelirleri, giderleri ve çalışma esasları,
sürekli çıkarma esasları, Sermaye Piyasası Kurulu’nun
görüşü üzerine 11 Şubat 2001 tarih 24315 sayılı
yürürlüğe giren Türkiye Sermaye Piyasası Aracı
düzenlenmiştir.
üyeliğe kabul, üyelikten geçici ve
önerisi ve ilgili Bakanlığın uygun
Resmi Gazete’de yayınlanarak
Kuruluşları Birliği Statüsü’nde
10.1. Birliğin Amaçları





Sermaye piyasasının ve aracılık faaliyetlerinin gelişmesini,
Birlik üyelerinin dayanışma, gerekli özen ve disiplin içerisinde çalışmalarını,
Üyelerin iktisadi menfaatlerinin korunmasını
Haksız rekabetin önlenmesini,
Mesleki konularda üyelerin aydınlatılmasını sağlamaktır.
10.2. Birliğin Görev ve Yetkileri
Birliğin görev ve yetkileri;
 Sermaye piyasasının ve aracılık faaliyetlerinin gelişmesini sağlamak üzere
araştırmalar yapmak ve eğitim programları düzenlemek,
 Birliğin üyeleri tarafından yürütülen faaliyetlerin adil ve dürüst olması, iş
ahlakının sağlanması, Birlik üyelerinin dayanışma ve sermaye piyasasının
gerektirdiği özen ve disiplin içerisinde çalışmaları için meslek kurallarını
oluşturarak SPK'ya bildirmek,
 Haksız rekabeti önlemek amacıyla gerekli tedbirleri alarak SPK'ya bildirmek,
 Statü'de öngörülen disiplin cezalarını vermek amacıyla ilgili kuruluşlarla işbirliği
yapmak,
 Mesleki gelişmeleri, idari ve yasal düzenlemeleri izleyerek, bu konuda üyeleri
aydınlatmak,
 Aracı kuruluşlar arası ilişkilerde mesleki dayanışmayı güçlendirmek,
 Üyeleri arasında veya üyeleri ile müşterileri arasında borsa işlemleri dışındaki
işlemlerden doğan uyuşmazlıkların çözümüne yardımcı olmak, bu amaçla, hakem
listesi oluşturarak, tarafların mutabakatı halinde hakem veya hakemleri atamak
suretiyle Hukuk Usul Muhakemeleri Kanunu çerçevesinde tahkim hizmeti vermek.
 Üyelerin, müşterilerine verdikleri hizmetler karşılığında tahsil edecekleri
komisyon, ücret ve masrafların oran ve sınırlarına ilişkin esaslarla ilgili önerileri
SPK'ya bildirmek,
 Üyeleri hakkında yapılan şikayetleri değerlendirmek ve yapılan işlemin sonuçlarını
SPK'ya bildirmek,
 Kendisine mevzuatla bırakılan veya SPK'ca belirlenen konularda düzenlemeler
yapmak, yürütmek, denetlemek,
 Yabancı ülkelerin sermaye piyasasında bulunan dengi kuruluşlar ile sermaye
piyasaları konusunda her türlü işbirliği yapmak
______________________________________________________________________
TSPAKB
323
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR

Amacıyla ilgili konularda, ulusal veya uluslararası mali, iktisadi ve mesleki kurum
kuruluş ve ortaklıklara üye olmak ve/veya hissedar olarak katılmaktır.
Birlik, alacağı kararlarda ve yapacağı düzenlemelerde Kanuna, Statüye, SPK yönetmelik,
tebliğ ve kararlarına ve ilgili diğer mevzuata uymakla yükümlüdür.
SPK, yürürlükteki mevzuata aykırılık tespit etmesi halinde Birlikten, yapılan
düzenlemelerin iptal edilmesini veya düzenlemelerde değişiklik yapılmasını isteyebilir.
10.3. Birliğin Yapamayacağı İşler
Birlik, kuruluş amaçları ile Kanunda ve Statüsünde belirtilenler dışında herhangi bir
faaliyette bulunamaz, kendisine Kanun ve Statü ile verilen görevlerin yerine
getirilmesiyle ilgili olmayan toplantılar düzenleyemez, siyasetle uğraşamaz, siyasi
partiler, sendikalar ve derneklerle ortak hareket edemez, siyasi partilere maddi yardım
yapamaz ve siyasi ilişki ve işbirliği içinde bulunamaz, milletvekili ve mahalli idare
seçimlerinde belli adayları destekleyemez.
10.4. Üyelik
Türkiye’de sermaye piyasasında aracılık faaliyetinde bulunmaya Sermaye Piyasası
Kanunu ile yetkili kılınmış kuruluşlar, tüzel kişiliği haiz kamu kurumu niteliğinde bir
meslek kuruluşu olan Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliğine üye olmak için
başvurmak zorundadırlar. Bunun için ilgili kuruluş, aracı kuruluş niteliğini kazandığı
andan itibaren üç ay içinde gerekli başvuruyu yapmakla yükümlüdür. Anılan
yükümlülüğe uymayan kuruluşların aracılık faaliyetleri Kurulca durdurulur.
Sermaye piyasasında aracılık faaliyetinde bulunmaya yetkilendirilmiş;
b) Aracı Kurumlar,
c) Bankalar,
d) Vadeli İşlemler Aracılık Şirketleri (VİAŞ)
e) Yatırım fonu katılma paylarının alım satımına aracılık faaliyeti ile yetkilendirilen
Portföye Yönetim Şirketleri (bu faaliyetle sınırlı olarak aracı kurum olarak kabul
edildiği için)
Birliğe üye olmak zorundadır.
Birlik üyeleri, Statüye ve Birlikçe alınan kararlara uymak zorundadırlar.
10.5. Birlik Nezdinde Aracı Kuruluşların Temsili
Aracı kuruluşlar, Birlik organlarında Yönetim Kurulu Başkanı, Murahhas Üye veya Genel
Müdür ya da bunlar tarafından temsil yetkisi verilen en az Genel Müdür Yardımcısı
düzeyinde temsil edilirler. Birlik nezdinde Birlik ile ilgili işlemlerde üyeyi temsil edecek ve
üye adına oy kullanacak söz konusu nitelikleri haiz bir temsilci Birliğe bildirilir. Üyeler söz
konusu temsilciler ile ilgili değişiklikleri 3 iş günü içerisinde Birliğe bildirmek zorundadır.
10.6. Birliğin Organları ve Statüsü
Birliğin zorunlu organları, Genel Kurul, Yönetim Kurulu ve Denetleme Kuruludur.
______________________________________________________________________
TSPAKB
324
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliğinin organlarının seçimi, Birlik üyeleri
tarafından Sermaye Piyasası Kanununda öngörülen esaslar çerçevesinde gizli oyla ve
yargı gözetimi altında gerçekleştirilir.
Birliğin organları, gelirleri, giderleri ve çalışma esasları, üyeliğe kabul, üyelikten geçici ve
sürekli çıkarma esasları, Kurulun önerisi ve ilgili Bakanlığın uygun görüşü üzerine
Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları
Birliği Statüsünde düzenlenir. Birlik, Statünün 11.02.2001 tarihinde yürürlüğe girmesiyle
tüzel kişilik kazanmıştır.
Kurul, Birliğin talebi üzerine ya da res’en gerekli görülen hallerde, Birliğin görüşünü
alarak, Statüde değişiklik yapılmasını ilgili Bakanlığa teklif edebilir. Statü, bu teklifin ilgili
Bakanlıkça uygun görülmesi ve Bakanlar Kurulu kararı ile değiştirilebilir.
Birliğin her türlü işlem ve hesapları Kurul tarafından denetlenir. Üyeliğe kabul
başvurusunun reddi, üyelikten geçici ve sürekli çıkarmaya ilişkin olarak Birliğin yetkili
organınca alınan karara karşı, kararın ilgiliye tebliğini izleyen on iş günü içerisinde Kurul
nezdinde itiraz edilebilir. İtiraza ilişkin olarak Kurulca verilecek kararlar kesindir.
10.6.1.
Genel Kurul
Genel Kurul, Birliğin en yüksek organı olup, Birlik üyelerinin temsilcilerinden oluşur.
Genel Kurulda her üye bir oy hakkına sahiptir.
10.6.2.
Yönetim Kurulu
Birliğin yürütme organı olan Yönetim Kurulu 7 üyeden oluşur. Yönetim Kuruluna,
a) Genel Kurul davetinin yapıldığı takvim yılından önceki takvim yılında
gerçekleştirdikleri hisse senetleri, sabit getirili menkul kıymetler ve menkul kıymetlerin
geri alım veya satım taahhüdü ile alım satım işlem hacimleri toplamı sektör
ortalamasının üzerinde olan ilk 25 aracı kuruluşun oluşturduğu gruptan 2 üye,
b) (a) bendinde yer alan gruba girmeyen üyelerden, Genel Kurul davetinin yapıldığı
takvim yılından önceki takvim yılı sonunda İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş.
nezdindeki bakiye veren müşteri hesabı sayısı, sektör ortalamasının üzerinde olan ilk 25
aracı kurumun oluşturduğu gruptan 2 üye,
c) (a) ve (b) bentlerinde yer alan gruplara girmeyen aracı kuruluşlardan 3 üye, olmak
üzere, Genel Kurulda her grup tarafından kendi aralarında aday gösterildikten sonra
Genel Kurulca gizli oyla seçim yapılır.
Yönetim Kurulunda her aracı kuruluşun en fazla 1 üyesi bulunur. Ancak, aralarında
doğrudan ya da dolaylı yönetim ve/veya sermaye ilişkisi bulunan aracı kuruluşlar
yönetim kurulunda 1 üye ile temsil edilirler.
Yönetim Kurulu, üyeleri arasından bir Yönetim Kurulu Başkanı, bir de Başkan Vekili
seçer.
Yönetim Kurulu üyelerinin görev süresi 2 yıldır. Süresi dolan üyeler tekrar seçilebilirler,
ancak her üye üst üste en fazla iki dönem görev yapabilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
325
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Yönetim Kurulu üyelerine yaptıkları görev karşılığında her ne ad altında olursa olsun
herhangi bir ödeme yapılmaz.
10.6.3.
Denetleme Kurulu
Denetleme Kurulu 3 üyeden oluşur. Denetleme Kuruluna,
a) Genel Kurul davetinin yapıldığı takvim yılından önceki takvim yılında
gerçekleştirdikleri hisse senetleri, sabit getirili menkul kıymetler ve menkul kıymetlerin
geri alım veya satım taahhüdü ile alım
satım işlem hacimleri toplamı sektör
ortalamasının üzerinde olan ilk 25 aracı kuruluşun oluşturduğu gruptan 1 üye,
b) (a) bendinde yer alan gruba girmeyen üyelerden, Genel Kurul davetinin yapıldığı
takvim yılından önceki takvim yılı sonunda İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş.
nezdindeki bakiye veren müşteri hesabı sayısı, sektör ortalamasının üzerinde olan ilk 25
aracı kurumun oluşturduğu gruptan 1 üye,
c) (a) ve (b) bentlerinde yer alan gruplara girmeyen aracı kuruluşlardan 1 üye, olmak
üzere, Genel Kurulda her grup tarafından kendi aralarında aday gösterildikten sonra 2 yıl
süre ile görev yapmak üzere, Yönetim Kurulunda temsil edilmeyen üyeler arasından,
Genel Kurulca gizli oyla seçim yapılır.
Süreleri sona eren denetçiler tekrar seçilebilirler, ancak her üye üst üste en fazla iki
dönem görev yapabilir.
Denetçiler, Birliğin bütün hesapları ve işlemlerini inceleyerek, Birliğin çalışmaları
hakkındaki görüşlerini bir raporla Genel Kurulun olağan toplantılarına sunarlar.
Denetleme Kurulu üyelerine yaptıkları görev karşılığında her ne ad altında olursa olsun
herhangi bir ödeme yapılmaz.
10.6.4.
Birlik Başkanı
Yönetim Kurulu Başkanı aynı zamanda Birliğin de Başkanıdır. Başkan, Birliğin en üst
amiri olup, Birliğin genel yönetimi ve temsili ile görevlidir; idari merciler ve yargı
mercileri ile üçüncü kişilere karşı Birliği temsil eder ve ilgili mevzuat, Genel Kurul ve
Yönetim Kurulu kararları çerçevesinde Birliği yönetir.
Birlik Başkanının görevinde bulunmadığı hallerde Birlik Başkanına verilmiş olan görev ve
yetkilerin kesintisiz olarak yürütülmesi, Başkan Vekili tarafından sağlanır.
10.6.5.
Genel Sekreter
Birliğe ilişkin iş ve işlemler Genel Sekreter tarafından yürütülür. Genel Sekreter Yönetim
Kurulu tarafından atanır.
10.6.6.
Disiplin Komitesi
Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği Satütüsü çerçevesinde disiplin
kovuşturmalarının yürütülmesine yardımcı olmak üzere, Disiplin Komitesine,
a) Genel Kurul davetinin yapıldığı takvim yılından önceki takvim yılında
gerçekleştirdikleri hisse senetleri, sabit getirili menkul kıymetler ve menkul kıymetlerin
______________________________________________________________________
TSPAKB
326
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
geri alım veya satım taahhüdü ile alım satım işlem hacimleri toplamı sektör
ortalamasının üzerinde olan ilk 25 aracı kuruluşun oluşturduğu gruptan 1 asil ve 1 yedek
üye,
b) (a) bendinde yer alan gruba girmeyen üyelerden, Genel Kurul davetinin yapıldığı
takvim yılından önceki takvim yılı sonunda İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş.
nezdindeki bakiye veren müşteri hesabı sayısı, sektör ortalamasının üzerinde olan ilk 25
aracı kurumun oluşturduğu gruptan 1 asil ve 1 yedek üye,
c) (a) ve (b) bentlerinde yer alan gruplara girmeyen aracı kuruluşlardan 1 asil ve 1
yedek üye, olmak üzere, Genel Kurulda her grup tarafından kendi aralarında aday
gösterildikten sonra, 3 yıl süre ile görev yapmak üzere, Genel Kurulca seçim yapılır.
Disiplin Komitesi üyelerine yaptıkları görev karşılığında her ne ad altında olursa olsun
herhangi bir ödeme yapılmaz.
10.7. Birliğin Gelirleri
Birliğin gelirleri aşağıdaki kaynaklardan oluşur;
a)
Aracı kuruluşların bir defaya mahsus verecekleri giriş ücreti,
b)
Gider payları,
c)
Yıllık aidat,
d)
Bir önceki yıldan devreden gelir fazlaları,
e)
Her türlü bağışlar,
f)
Yayın gelirleri,
g)
Eğitim, kurs ve seminer gelirleri,
h)
Sair gelirler.
10.8. Mali Hükümler
Giriş ücreti Genel Kurulun önerisi ve SPK’nın onayı ile belirlenir.
Genel Kurulda Kabul edilen yıllık aidatlar ile gider paylarının Temmuz ve Ocak ayları
içinde iki eşit taksit halinde yatırılması zorunludur.
Birlik ödentileri, belirlenen sure içinde ödenmediği takdirde, Birlik tarafından icra yoluyla
tahsil olunur. Birlik ödentilerinin ödenmesine dair kararlar İcra ve İflas Kanununun
68’inci maddesinde yazılı resmi belge niteliğindedir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
327
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
11. TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI ARACI
KURULUŞLARI BİRLİĞİ ÜYELERİNİN
SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİNİ
YÜRÜTÜRKEN UYACAKLARI MESLEK
KURALLARI
Birlik
üyelerinin dayanışma ve sermaye piyasasının gerektirdiği özen ve disiplin
içerisinde çalışmalarına yönelik meslek kuralları Birlik Olağanüstü Genel Kurulu
tarafından 13 Aralık 2001 tarihinde kabul edilip yürürlüğe girmiştir.
Meslek Kuralları düzenlemesinin amacı; sermaye piyasasının geliştirilmesi ve ülke
ekonomisine katkı ana hedefi doğrultusunda; tüm çalışanları en üst derecede mesleki
bilgi ile donatılmış, etik değerlere bağlı, rekabeti yatırımcılara daha kaliteli ürün ve
hizmet sunumu şeklinde algılayan, saygın bir meslek mensupları kitlesi oluşturmak
üzere, Aracı Kuruluşların; birbirleri, müşterileri ve çalışanlarıyla olan iş ve ilişkilerinde
uyacakları meslek kurallarını belirlemektir.
11.1.
Genel İlkeler
Aracı Kuruluşlar; sermaye piyasasında toplumsal ve ekonomik yararın artırılması,
aracılık mesleğinin saygınlığının korunması ve geliştirilmesi, diğer aracı kuruluşlar,
müşteriler ve kendi çalışanları ile olan ilişkilerinde adil ve dürüst davranılması, haksız
rekabete yer verilmemesi amacıyla, faaliyetlerini yasal ve idari düzenlemeler ile genel
ilkeler doğrultusunda sürdürürler.
11.1.1. Dürüst ve Adil Davranma İlkesi
Aracı Kuruluşlar faaliyetlerini yürütürken müşteri çıkarlarını ve piyasaların bütünlüğünü
göz önünde tutarak dürüst ve adil davranırlar.
11.1.2. Mesleki Özen ve Titizlik İlkesi
Aracı Kuruluşlar, yürüttükleri faaliyetler için teknik bilgi birikimini sağlarlar, meslekle
ilgili gelişmeleri takip ederler ve bu konuda yapılacak düzenlemelere bağlı kalırlar.
11.1.3. Saydamlık İlkesi
Aracı Kuruluşlar, gerçekleştirecekleri işlemlerde ilgili tüm tarafları ve kamu kurum ve
kuruluşlarını, mevzuatın ve mesleki teamüllerin gerektirdiği şekilde tam, doğru, hızlı ve
eşit olarak bilgilendirirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
328
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
11.1.4.
Kaynakları Etkin Kullanma İlkesi
Aracı Kuruluşlar, işletmelerinin devamlılığını sağlamak ve müşterilerin hak ve çıkarlarını
korumak üzere faaliyetleri için mevzuatla öngörülen maddi, teknolojik ve beşeri
kaynakları etkin ve verimli şekilde kullanırlar.
11.1.5. Rekabet ve Toplumsal Yararı Gözetme İlkesi
Üyeler, mesleki faaliyetlerini haksız rekabete yol açmayacak şekilde meslek adabını
dikkate alarak yürütürler. Ticari amaçlarla birlikte toplumsal yararı ve çevreye saygıyı da
gözetirler.
11.1.6. Kara Paranın Aklanması İle Mücadele
Aracı Kuruluşlar, sermaye piyasası faaliyetlerinin güven ve açıklık içinde yerine
getirilmesini teminen, kara paranın aklanması, yolsuzluk ve benzeri suçlarla mücadele
konusunda şüpheli işlemlerin belirlenmesi ve mevzuat çerçevesinde işlem yapılması için
gerekli önlemleri alırlar.
11.2.
Müşterilerle İlişkiler
11.2.1. Müşteriyi Tanıma Kuralı
Aracı Kuruluşlar, müşterilerle iş ilişkisi kurulmadan önce kendilerine ait kimlik bilgilerini
alırlar ve mesleki faaliyetlerini yazılı sözleşmeler çerçevesinde yürütürler. Ayrıca,
müşterilerin mali durumları, yatırım amaçları ve risk-getiri tercihleri konularında gerekli
bilgileri edinirler.
11.2.2. Müşteri Talimatlarına Uyma
Müşterileri ile imzaladıkları çerçeve sözleşmenin sınırları içinde, müşteri talimatlarına
uygun ve müşterinin çıkarlarını korumayı amaçlayan şekilde davranırlar.
Aracı Kuruluşlar, müşterilere ait sermaye piyasası araçları ve nakit üzerinde hak ve
yetkileri olmaksızın kendileri veya üçüncü şahıslar lehine herhangi bir tasarrufta
bulunamazlar.
11.2.3. Bilgi Verme
Aracı Kuruluşlar, sözleşmeler çerçevesinde müşterilerine sundukları hizmetlerle ilgili
olarak yapılan işlemler ve bu işlemlerden doğan ücret, komisyon ve masraflar ile
karşılıklı yükümlülükler ve bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde uygulanacak
yaptırımlar hakkında müşterilerini doğru, eksiksiz ve zamanında bilgilendirirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
329
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Müşterilerin yatırım kararları verebilmeleri için üyeler tarafından sunulan bilgiler,
güvenilir belge, destekleyici rapor ve analizlere dayandırılır. Müşterilere, menkul
kıymetler, sektör, sundukları hizmetler ve kendileri hakkında verdikleri bilgilerde abartılı,
yanıltıcı ve yanlış anlaşılmaya neden olabilecek ve yatırım yapılacak sermaye piyasası
araçlarının önceden saptanmış belirli bir getiriyi sağlayacağına dair garanti niteliği
taşıyan ifadeleri yazılı ve sözlü açıklamalarda kullanmazlar.
11.2.4. Müşteri Menfaatleri
Aracı Kuruluşlar, faaliyetlerini sürdürürken müşteri haklarını gözetirler. Bu kapsamda;
a)
Müşterileri ile imzalayacakları sözleşmelerde, müşterilerin hak ve menfaatlerini
zedeleyici ve iyi niyet kurallarına aykırı hükümlere yer verilemez.
b)
Müşterilere yönelik hazırlanan araştırma raporlarını yayınlamadan önce kendileri
lehine kullanmaları halinde bu durumu araştırma sonuçlarıyla birlikte açık şekilde ve eş
zamanlı olarak duyururlar.
c)
Müşterilerinin piyasa hakkında bilgisizlik ve tecrübesizliğinden yararlanıp, alımsatım kararlarını etkileyerek kendi lehlerine kazanç sağlayamazlar,
d)
Müşteriye verilen hizmetler karşılığı alınacak ücret, komisyon ve masrafların
tarifeye bağlanmış olması durumunda, belirlenen tutar ve oranların üzerine çıkamazlar,
e)
Gerek teknolojik gelişme ve elektronik ortamda alım satım aracılığına paralel
olarak gelişen hizmetler, gerekse değişen hizmet çeşitleri nedeniyle her türlü hizmet
ortamında işlem güvenliğinin sağlanmasına ve müşteri mağduriyetlerinin önlenmesine
yönelik gerekli teknik ve hukuksal önlemleri alırlar.
11.3.
Diğer Üyelerle İlişkiler
11.3.1. Haksız Rekabetin Önlenmesi
Aracı Kuruluşlar, sermaye piyasasının dürüst, rekabetçi ve etkin bir yapı içinde gelişmesi
için üzerlerine düşen görevi yerine getirirler. Bu çerçevede;
a)
Diğer Üyelerin ticari itibarlarını zedeleyecek ve adil alım-satım ilkelerini ihlal
edecek şekilde davranmazlar,
b)
Müşteri elde etmek amacıyla, diğer Üyelerin faaliyetleri, verdikleri hizmetler ve
mali gücü hakkında yanlış, yanıltıcı ve kötüleyici beyanlarda bulunarak doğrudan veya
dolaylı şekilde menfaatler sağlamazlar,
c)
Kendilerinin veya yöneticilerinin özellikleri, faaliyetleri, müşterilere verdiği
hizmetler, mesleki deneyim ve yeterlilikleri konusunda yanıltıcı açıklamalarda
bulunmazlar,
d)
Bir menkul kıymetin değerine ilişkin olarak elde ettikleri kamuya açıklanmamış
bilgileri kullanarak kendileri ve/veya müşterileri için işlem yapmazlar ya da başkalarını
bu yönde işlem yapmaya sevketmezler,
e)
Manipülatif işlem yapmazlar, bu tür işlemlerin yapılmasını engellemek için gerekli
özeni gösterirler ve bu işlemlere bilerek imkan tanımazlar,
______________________________________________________________________
TSPAKB
330
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
f)
Sundukları hizmetlerle ilgili olarak müşterilerinden düzenlemelerde yer alan oran
ve tutarların altında komisyon, ücret ve masraf almazlar ya da bu sonucu dolaylı olarak
doğuracak şekilde işlemlerde bulunmazlar,
g)
Diğer üyelerin faaliyetlerini sürdürmelerini ciddi şekilde zorlaştıracak veya
kesintiye uğratacak şekilde ekip halinde personel transferi yapmazlar,
h)
Yeni işe başlayacak personelin en son çalıştığı diğer Üyenin müşterilerine hizmet
sunmak amacıyla irtibat kurmasını en az bir ay süreyle engelleyici önlemleri alırlar,
i)
Haksız rekabet sonucunu doğuracak diğer fiillerde bulunmazlar.
11.3.2. İlan ve Reklamlar
Aracı Kuruluşlar, kendi mali yapılarına, sundukları hizmet ve sermaye piyasası araçlarına
ilişkin duyuru, ilan ve reklamlarında dürüst ve gerçekçi olurlar, genel ahlaka uygun
davranırlar.
Reklamların müşterileri aldatıcı, küçük düşürücü, yanıltıcı veya deneyim ve bilgi
noksanlıklarını istismar edici nitelikte olmamasına özen gösterirler.
Duyuru, ilan ve reklamlarında diğer üyeleri ya da diğer üyelerin ürün ve hizmetlerini
kötüleyen, Birliğin başka bir üyesinin ticari ününü doğrudan ya da dolaylı olarak
zedeleyen nitelikte ifade ve ibarelere yer vermekten kaçınırlar. İlan ve reklamlarda bir
Üyenin öteki Üyeden daha güvenli olduğu izlenimini yaratacak ifadeler ve görüntüler
kullanmazlar.
11.4.
Çalışanların Müşterilerle İlişkileri
Aracı Kuruluş çalışanları, aracı kuruluşun bilgisi dahilinde;
a)
Müşterilerle borç-alacak, kefalet ve müşterek hesap açtırmak (birinci dereceden
akrabaları dışında) gibi etik ilkelerle bağdaşmayan ilişkilere girmezler,
b)
Müşterilerden teamüllerin üzerindeki değerde hediye almazlar,
c)
Konumlarını kullanarak, gerek kendi iş ortamlarından, gerekse müşterilerinin iş
olanaklarından kişisel çıkar sağlamazlar,
d)
Portföy yönetimi faaliyetleri dışında, müşterilerden hisse senedi alım satım emri
verme, ordino ve diğer belgeleri imzalama, nakit ve menkul kıymet yatırma ve çekme,
virman işlemi yapma gibi işlemlerin bir veya birkaçını içeren vekaletname alarak müşteri
adına işlem yapmazlar.
11.4.1. Çalışanların Müşteri Olarak İlişkileri
Aracı Kuruluşlar, çalışanlarının,
a)
Çalıştıkları kuruma borçlanma,
b)
Kendi nam ve hesaplarına sermaye piyasası işlemleri yapma,
konularında çalışanlarına imtiyaz tanımayacak şekilde uygun görecekleri kuralları
koyarlar.
______________________________________________________________________
TSPAKB
331
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Üyeler, yukarıda (b) bendinde yer alan konularda yapılacak düzenlemede, çalışanların
sermaye piyasası işlemleri yapma şartlarına ve bu işlemlere ilişkin olarak Üyeyi
bilgilendirme esaslarına yer verirler.
Üyeler, diğer üyenin çalışanının kendilerinde hesap açtırması durumda, hesabı açtıranın
diğer üyenin çalışanı olduğunu bildirmesi ya da herhangi bir şekilde hesabın diğer üyenin
çalışanına ait olduğunun öğrenilmesi halinde, bu bilgiyi öğrendikleri tarihten en fazla bir
hafta içinde hesabın açıldığı zamanı da belirtmek suretiyle diğer üyeye yazılı olarak
bildirirler.
11.4.2. Kurum Bazında Etik Kurallar Belirlenmesi ve Denetimi
Üyeler, tabi oldukları mevzuata ve burada yer alan hükümlere aykırılık teşkil etmeyecek
şekilde, kendi faaliyetlerine, müşteri ve çalışanlarıyla olan ilişkilerine dair etik kuralları
işbu düzenlemenin yürürlüğe girmesini izleyen altı ay içinde belirlerler. Üyeler ilgili
tarafların bu kurala uymasını denetlerler. Üyeler, çalıştırdıkları kişilerden, kurum içi etik
kuralların okunup anlaşıldığına ve görev süreleri içinde bu ilkelere uygun hizmet
verileceğine dair imzalı bir taahütname alırlar.
Birlik, Üyelerce hazırlanacak etik kurallar içinde yer alması gereken asgari hükümleri
belirler.
11.4.3. Birlik ve Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarıyla İlişkiler
Üyeler, Birlik ve diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarıyla ilişkilerinde dürüstlük ve saydamlık
ilkeleri doğrultusunda hareket eder, mevzuat gereği denetim ve kontrol amacıyla Birlik
ve bilgi istemeye yetkili kurum ve kuruluşlarca istenebilecek bilgi, belge ve kayıtların
doğru, eksiksiz ve zamanında iletilmesi konularında gereken özeni gösterirler ve
sözkonusu elemanların çalışmalarını kolaylaştırıcı şekilde hareket ederler.
11.4.4. Meslek Kurallarının Geliştirilmesi
Üyeler, etik ilkelerin ve meslek kurallarının geliştirilmesi ve gerektiğinde değişikler
yapılmasını sağlamak üzere, Birlik Yönetim Kuruluna diledikleri zaman yeni öneriler
getirebilirler.
______________________________________________________________________
TSPAKB
332
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
12. TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI ARACI
KURULUŞLARI BİRLİĞİ DİSİPLİN
YÖNETMELİĞİ
Disiplin
cezalarını gerektiren fiiller, disiplin kovuşturmasının yürütülmesi ve disiplin
siciline ilişkin esaslar Birlik tarafından hazırlanıp, SPK tarafından onaylanan ve de Birlik
Olağanüstü Genel Kurulu tarafından 13 Aralık 2001 tarihinde kabul edilip yürürlüğe giren
Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği Disiplin Yönetmeliği ile belirlenmiştir.
Bu Yönetmeliğin amacı, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği üyelerinden,
meslek onuruna, meslek ilke ve kurallarına, sermaye piyasası faaliyetlerinin
yürütülmesine ilişkin mevzuata ve Birlik kararlarına aykırı hareket edenler hakkında
uygulanacak disiplin cezalarına ilişkin ilke ve yöntemleri düzenlemektir.
12.1. Disiplin Cezaları
Birlik üyelerinden meslek onuruna veya meslek ilke ve kurallarına uymayan fiil ve
hareketlerde bulunan, müşterisine karşı yükümlülüklerini haklı bir neden olmaksızın
yerine getirmeyen, görevinin getirdiği dürüstlüğe uygun şekilde davranmayan, sermaye
piyasasında düzeni ve dürüstlüğü bozan, işlere hile karıştıran, işlerin açık, düzenli ve
dürüst yürütülmesine ilişkin mevzuata ve kararlara aykırı hareket eden üyeler hakkında
fiilin nitelik ve önemine göre aşağıdaki disiplin cezaları uygulanır:
a) Uyarı: İlgiliye, mesleğinin icrasında, yükümlülük ve davranışlarında daha dikkatli ve
itinalı hareket etmesi gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.
b) Kınama: İlgilinin
bildirilmesidir.
mesleğinde
ve
davranışlarında
kusurlu
olduğunun
yazı
ile
c) Para cezası: Sorumluların, kesin kararın ilgililerce tebellüğ edildiği tarihten itibaren en
geç beş iş günü içinde ödemeleri gereken meblağdır.
d) Birlik üyeliğinden geçici çıkarma: Cezası kesinleşen Birlik üyesi tarafından, altı ayı
aşmamak üzere, fiilin mahiyet ve önemine göre belirlenecek, geçici bir süre içinde
doğrudan doğruya veya dolaylı olarak mesleğin icra edilememesidir.
e) Birlik üyeliğinden sürekli çıkarma: Birlik üyeliği sıfatının bir daha kullanılmamak üzere
geri alınmasıdır.
12.1.1.
Uyarı
Uyarıyı gerektiren fiil ve haller şunlardır:
a)
Birlikçe yayımlanan, yönetmelik, genelge, tebliğ ve kararlarla belirlenen ilke ve
yöntemlerin yerine getirilmesinde kayıtsız ve dikkatsiz davranmak,
b)
Üyelik görev ve sorumluluklarına karşı kayıtsızlık göstermek veya bunları yerine
getirmemek,
c)
Müşteri talimatlarına karşı kayıtsız ve dikkatsiz davranmak,
d)
Birliğin itibarını zedeleyici sözler sarfetmek,
e)
Yukarıda sayılanlar dışında, mesleğin onuruna, meslek düzen ve geleneklerine
aykırı ihmalkar davranışlarda bulunmak.
______________________________________________________________________
TSPAKB
333
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
12.1.2.
Kınama
Kınamayı gerektiren fiil ve haller şunlardır:
a) Birlikçe yayımlanan, yönetmelik, genelge, tebliğ ve kararlarla belirlenen ilke ve
yöntemleri kusurlu olarak yerine getirmemek,
b) Üyelik görev ve sorumluluklarını kusurlu olarak yerine getirmemek,
c) Müşteri talimatlarını kusurlu olarak yerine getirmemek,
d) Birliğin itibarını zedeleyici yayında bulunmak,
e) Mesleğin yürütülmesi esnasında meydana gelen çıkar çatışmalarında kusurlu olarak
adil ve tarafsız davranmamak,
f) Yeterli iç denetim sistemi kurulmaması ve gerekli denetimin yapılmaması sonucu
çalışanlarının sermaye piyasasını ve meslek itibarını olumsuz etkileyecek şekilde
suistimal ve yolsuzluklarına sebebiyet vermek,
g) Diğer üyeler hakkında asılsız ihbar ve şikayette bulunmak,
h) Birlik organlarının çalışmalarını aksatıcı tutum ve davranışlarda bulunmak,
i) Yukarıda sayılanlar dışında meslek onuruna, meslek düzen ve geleneklerine aykırı
kusurlu hareketlerde bulunmak,
Üyeye bir defa uyarı cezası verildikten sonra cezaların sicilden silinmesi için belirlenen
süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil işlenmesi halinde ilgiliye kınama cezası
verilir.
12.1.3.
Para Cezası
Para cezası gerektiren fiil ve haller şunlardır:
a) Birlikçe yayımlanan, yönetmelik, genelge, tebliğ ve kararlarla belirlenen ilke ve
yöntemleri kasıtlı olarak yerine getirmemek,
b) Üyelik görev ve sorumluluklarını kasıtlı olarak yerine getirmemek,
c) Müşteri talimatlarını kasıtlı olarak yerine getirmemek,
d) Mesleğin yürütülmesi esnasında meydana gelen çıkar çatışmalarında kasıtlı olarak
adil ve tarafsız davranmamak,
e) Müşterilere ve Birlik personeline, genel kabul gören davranış biçimleri dışında her
türlü söz, fiil ve hareketlerde bulunmak,
f) Üyeler arasında haksız rekabete neden olacak davranışlarda bulunmak,
g) Kuruldan yetki veya izin belgesi almadan ilgili sermaye piyasası faaliyetinde
bulunmak, yetki ya da izin belgesi iptal edilen faaliyetle ilgili işlemlere devam etmek,
h) Birlik yetkili personelince yapılacak her türlü incelemeye engel olmak, bu personelce
istenilecek bilgi ve belgeleri vermemek ve kolaylık göstermemek.
Yukarıda yazılı fiillere verilecek para cezaları Kanunun 47/A maddesinin 4’üncü fıkrasında
yer alan parasal sınırlar içinde, Yönetim Kurulunca belirlenir.
Üyeye bir defa kınama cezası verildikten sonra cezaların sicilden silinmesi için belirlenen
süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil işlenmesi halinde ilgiliye para cezası verilir.
12.1.4.
Birlik Üyeliğinden Geçici Çıkarma Cezası
Birlik üyeliğinden geçici çıkarmayı gerektiren fiil ve haller şunlardır:
a) Kanunun 47’nci maddesinin (A) bendinin 1 numaralı alt bendinde belirtildiği gibi, bir
menkul kıymetin değerini etkileyebilecek henüz kamuya açıklanmamış bilgileri kendisi
ve/veya müşterileri için menfaat sağlamak amacıyla kullanarak işlem yapmak ya da
başkalarını bu yönde işlem yapmaya sevketmek,
b) Kanunun 47’nci maddesinin (A) bendinin 2 ve 3 numaralı alt bentlerinde belirtilen
işlemler yapmak ve/veya bu tür işlemler yapılmasına bilerek imkan tanımak.
______________________________________________________________________
TSPAKB
334
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
Bu fiillere ceza uygulanması için ilk derece mahkemesinin kararı ile sabit olması ve
fiillerin üyeyle doğrudan bağlantılı olduğunun tespiti gereklidir.
12.1.5.
Birlik Üyeliğinden Sürekli Çıkarma
Birlik üyeliğinden sürekli çıkarmayı gerektiren fiil ve haller şunlardır:
Sahte belge düzenlemek veya belgeler üzerinde tahrifat yapmak suretiyle müşterilere ait
nakit veya sermaye piyasası araçlarını üye veya üçüncü şahıslar lehine kullanılması.
Bu fiile ceza uygulanması için, ilk derece mahkemesinin kararı ile sabit olması ve fiilin
üyeyle doğrudan bağlantılı olduğunun tespiti gereklidir.
Bir defa Birlik üyeliğinden geçici çıkarma cezası verildikten sonra cezaların sicilden
silinmesi için belirlenen süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil işlenmesi halinde
ilgiliye Birlik üyeliğinden sürekli çıkarma cezası verilir.
12.2. Disiplin Komitesi
Komitenin görevleri, Disiplin Yönetmeliğinde
soruşturmalarının yürütülmesinde Yönetim
incelemeleri yapmak, bu Yönetmelikte yer
hazırladığı inceleme raporunu Yönetim Kurulu
öngörülen disiplin suçları ile ilgili disiplin
Kuruluna yardımcı olmak üzere gerekli
alan hükümlere göre görüş belirlemek,
Başkanlığı’na sunmaktır.
Statü uyarınca üç yıl süreyle görev yapmak üzere Genel Kurulca seçilen üç üye kendi
aralarında bir Başkan ve bir Başkan Vekili seçer. Komite, en az iki üyenin hazır
bulunmasıyla toplanır ve karar için en az iki olumlu oy gerekir. Çekimser oy
kullanılamaz. Kararlar gerekçeli olmak zorundadır. Karşı oy kullanan üye de görüşünün
gerekçesini kararda belirtmek zorundadır.
Komite, disiplin dosyası ile ilgili raporunu savunma için verilecek süreler hariç en geç üç
ay içinde düzenler ve kararını Yönetim Kurulunun onayına sunulmak üzere Başkana
bildirir.
Birlik İnceleme ve Hukuk İşleri Müdürü Komitenin raportörlüğünü yapar.
12.3. Yönetim Kurulu Kararı ve Tebligat
Yönetim Kurulu, Komite’nin verdiği kararı aynen kabul edebileceği gibi, gerekçesini
belirtmek suretiyle farklı bir karar da alabilir. Yönetim Kurulu, ihbar ve şikayeti mevcut
mevzuat, örf ve adet ile hakkaniyet ilkeleri uyarınca inceleyerek karara bağlar.
Yönetim Kurulunun kararı, alındığı günü izleyen beş iş günü içinde iadeli taahhütlü
mektupla, ihbar veya şikayette bulunan kişinin ve hakkında ihbar veya şikayette
bulunulan Üyenin Birliğe bildirdiği adreslerine gönderilir veya elden imza karşılığı teslim
edilmek suretiyle tebliğ edilir.
Birlik Yönetim Kurulu tarafından verilen para cezaları kararları tahsil ve gelir kaydı için
Yatırımcıları Koruma Fonuna da bildirilir.
______________________________________________________________________
TSPAKB
335
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI, İLGİLİ MEVZUAT VE ETİK KURALLAR
12.4. Kararlara İtiraz
İlgililer, Yönetim Kurulu kararlarına karşı, kararın tebliğini izleyen on iş günü içinde Kurul
nezdinde itirazda bulunabilirler. Bu itiraz dilekçesi Yönetim Kurulu Başkanlığı’na verilir ve
Birlik aracılığıyla Kurula gönderilir.
12.5. Kararların Kesinleşmesi
Kararlar, ilgililerin Yönetim Kurulu kararını tebellüğ ettikleri tarihten itibaren on iş günü
içinde Kurula itiraz etmemeleri halinde kesinleşir. İlgililerin karar aleyhine Kurul
nezdinde itiraz etmeleri halinde kesinleşme, Kurul kararının ilgiliye tebliğiyle gerçekleşir.
Ancak Birlik üyeliğinden geçici ve sürekli çıkarmaya dair kesinleşmiş olan disiplin
cezalarının uygulanması için Yönetim Kurulu tarafından ilave bir süre gerektiğine kanaat
getirilirse, bu süre disiplin cezasının kesinleştiği tarihten itibaren on günden fazla
olmamak üzere belirlenir.
12.6. Disiplin Cezalarının Sicile Kaydı ve Tekerrüre Esas
Alınması
Uygulanacak disiplin cezasının kesinleşmesi ile disiplin cezası ilgili üyenin Birlik
nezdindeki siciline işlenir.
Birlik tarafından tutulacak sicil bilgileri, oluşturulacak Sicil Kayıt Defteri’nde Üyeler ve
disiplin cezası türlerine göre yıllar itibariyle saklanır. Kesinleşen karar ve karara esas
tüm belgeler ise beş yıl süreyle saklanır.
Üye, verilen disiplin cezasının kesinleştiği tarihten itibaren on iki ay içinde herhangi bir
disiplin cezası uygulanmasını gerektirecek bir fiil bulunmadığı takdirde, siciline işlenen
önceki disiplin cezaları tekerrüre esas alınmaz.
______________________________________________________________________
TSPAKB
336