BASİT MAKİNELER * Makaralar

BASİT MAKİNELER
* Makaralar *
8.SINIF
2.ÜNİTE
KONU
NO: 06
Basit Makineler:
Bir veya iki parçadan oluşup tek bir kuvvetin etkisiyle çalışır.
İnsan gücü ile çalışırlar. Elektrik ya da başka enerji türleriyle
çalışan makineler basit makine olarak kabul edilmezler.
Bazıları uygulanan kuvvetin sadece yönünü değiştirirken
bazıları da hem yönünü, hem büyüklüğünü değiştirir.
BASİT MAKİNALAR NE SAĞLAR NE SAĞLAMAZ?
* Hiçbir basit makine işten kazanç sağlamaz: Basit makinelerde;
giriş kuvvetinin yaptığı iş miktarı ile çıkış kuvvetinin yaptığı iş miktarı
birbirine eşittir. Dolayısıyla işten kazanç yoktur.
* Basit makinelerin en önemli avantajı iş yapma kolaylığı
sağlamasıdır: Bütün basit makineler; kuvvetin yönünü,
büyüklüğünü veya doğrultusunu değiştirerek bir çıkış kuvveti
oluşturur. Bu da basit makine kullanmadan çok zor yapılan hatta
yapılamayan bir işin oldukça kolay yapılmasını sağlar.
* Bir basit makine sadece kuvvet ya da sadece yoldan kazanç
sağlayabilir: Basit makineler işten kazanç sağlayamaz ancak kuvvet
ya da yoldan kazanç sağlayabilirler. Ancak bu kazanç ikisinden aynı
anda gerçekleşmez. Başka bir deyişle bir basit makine kuvvet ya da
yolun birinden kazanç sağlıyorsa diğerinden de aynı oranda
kaybettirir.
* Basit makineler fazladan enerji kazancı sağlamaz: Basit
makineler fazladan enerji sağlamadığı gibi aksine bazı durumlarda
sürtünmeden dolayı enerji kaybına da yol açarlar.
MAKARALAR
Cisimleri yükseğe kaldırmak için kullanılan, bir eksen etrafında
serbestçe dönebilen, çevresinde bir ipin geçebilmesi için bir oluğu
bulunan teker şeklindeki basit makinelere makara denir.
Özelliklerine göre sabit makara ve hareketli makara olmak üzere
iki çeşit makara vardır. Ayrıca en az bir sabit bir hareketli makaranın
bir araya gelmesiyle oluşan sisteme de palanga (Bileşik Makara)
adı verilir.
Sabit Makara
Hareketli Makara
Palanga
(Bileşik Makara)
www.fensepeti.com
Günlük hayatta iş yapma kolaylığı sağlamak amacıyla kullanılan
makara, palanga, kaldıraç, eğik düzlem, çıkrık, dişli çark, vida ve
kasnak adı verilen araçlara genel olarak basit makineler denir.
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
BASİT MAKİNELER
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
Bu konu anlatımı seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. Konu anlatım seti ve diğer setler için www.fensepeti.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2017 ©
1. SABİT MAKARALAR
Sabit bir noktaya asılan ve dönerek cisimlerin hareket etmelerine
kolaylık sağlayan makaralara sabit makara denir. Sabit makaralar
ile yük taşırken makara sadece kendi ekseni etrafında döner.
Sabit Makaralar:
 Yükün ağırlığına (makara ağırlığı önemsiz ise) eşit büyüklükte
kuvvet uygulamak gerekir. (Yük=P, Kuvvet=F ise F=P)
 Yüke 1 m yol aldırabilmek için ipi de 1 m çekmek gerekir.
 Uygulanan kuvvetin yönünü değiştirirler.
 Kuvvetten ve yoldan kazanç veya kayıp yoktur. Sadece
uygulanan kuvvetin yönünü değiştirerek iş yapma kolaylığı
sağlar.
Sabit makaralar ne kuvvetten ne de yoldan kazanç
sağlamazlar.
2. HAREKETLİ MAKARALAR
Yükle birlikte hareket eden makaralara hareketli makara denir. Bu
tür makaralarda yük, çekilen yönde (aşağı veya yukarı doğru)
makarayla birlikte hareket eder. Yani hareketli makara ve yük
uygulanan kuvvet ile aynı yönde ve birlikte hareket eder.
Hareketli Makaralar:
 Uygulanan kuvvetin büyüklüğü (makara ağırlığı önemsiz ise)
yükün ağırlığının yarısına eşittir. Yani yükün ağırlığı makaranın
iki tarafındaki ipler arasında eşit olarak paylaşılır. Bu nedenle
kuvvetten 2 kat kazanç vardır. (Yük=P, Kuvvet=F ise F=P/2)
 Yüke 1m yol aldırabilmek için ipi 2m çekmek gerekir. Yani
yoldan 2 kat kayıp vardır.
 Kuvvetten kazanç, yoldan kayıp olduğu için işten kazanç yoktur.
Hareketli makaralarda kuvvetten kazanç olduğu gibi aynı
oranda yoldan kayıp vardır.
3. PALANGALAR
En az bir adet sabit makara ile en az bir adet hareketli makaradan
ve bütün makaraların oluklarından geçen kesintisiz ipten oluşan
makara sistemlerine palanga (bileşik makara sistemi) denir.
Palanga ile hem uygulanan kuvvetin yönü değiştirilebilir hem de
yükü kaldırmak için uygulanması gereken kuvvetin büyüklüğü
azaltılabilir.
Palangalar:
 Yükün ağırlığı, yükü taşıyan ipler arasında eşit olarak paylaşılır.
(Yük=P, Kuvvet=F ise F=Yük/İp Sayısı)
 Yüke aldırılacak olan yol ip sayısı oranında artar. Yani ip sayısı
arttıkça ipin çekilmesi gereken miktar da artar. Bu nedenle
yoldan kayıp vardır.
 Kuvvetten kazanç, yoldan kayıp olduğu için işten kazanç yoktur.
Aşağıdaki boş kutucuklara, verilen cümle doğru ise "", yanlış ise "X" işareti koyunuz.
Doğru/Yanlış
1.
Sabit makaralar kuvvetten kazanç sağlar.
2.
Okullarda bayrak direklerinde sabit makaralar kullanılır.
3.
Hareketli makaralar işten kazanç sağlarlar.
4.
Elektrik süpürgesi ve ütü birer basit makinedirler.
5.
Sabit makaralar kuvvetin yönünü değiştirerek iş kolaylığı sağlarlar.
6.
Hareketli makaralar kuvvetten kazanç sağlarlar.
7.
Bir basit makine sadece yoldan ya da sadece kuvvetten kazanç sağlar.
8.
Üç hareketli makara ile bir palanga sistemi oluşturulabilir.
9.
Hiçbir basit makine işten kazanç sağlamaz.
10.
Sabit makarada yükü 2 metre kaldırmak için ip 4 metre çekilmelidir.
Boşluk Doldurma
Hareketli
makara
Aşağıdaki boş yerlere vagonlarda verilen uygun kelimeleri doğru olacak şekilde yerleştiriniz.
Bileşik
makaralar
Sabit
makara
Basit
Palanga
Zıt
Enerji
50 N
Yoldan
İşten
makine
1. Sabit bir noktaya asılan ve dönerek cisimlerin hareket etmelerine kolaylık sağlayan makaralara ....................................... denir.
2. Yükle birlikte hareket eden makaralara .......................................... denir.
3. Günlük hayatta iş yapma kolaylığı sağlamak amacıyla kullanılan makara, palanga, kaldıraç, dişli çark, vida ve kasnak gibi araçlara genel
olarak ................................................. denir.
4. En az bir adet sabit makara ile en az bir adet hareketli makaradan ve bütün makaraların oluklarından geçen kesintisiz ipten oluşan
makara sistemlerine .............................. denir.
5. 100 N ağırlığındaki bir yükü hareketli makara kullanarak ...................... kuvvet ile kaldırabilirim.
6. Basit makineler fazladan ................................. kazancı sağlamaz.
7. Palangalar .............................................. olarak da adlandırılırlar.
8. Hareketli makara ile kuvvetten kazanç sağlanırken ............................... kayıp vardır.
9. Sabit makarada kuvvet ile yük ....................... yönlüdür.
10. Hiçbir basit makine .......................... kazanç sağlamaz.
Aşağıda yer alan resimlerin altlarında verilen boşluklara uygun kelimeleri yazınız.
Eşleştirme
1.
2.
3.
A. Hareketli Makara
B. Palanga (Bileşik Makara)
C. Basit Makine
D. Sabit Makara
P
.......................
..........................
............................
4.
Doğru
Sayısı
Yanlış
Sayısı
Boş
Sayısı
........................................................
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: Konu Anlatımları İçin: www.fensepeti.com ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::