coğrafya çevir konu çevir sour.indd

II
KPSS
COĞRAFYA
ÇEVİR KONU - ÇEVİR SORU
EDİTÖR
Turgut MEŞE
YAZAR
Hüseyin GÜL
©
Bütün hakları Data Yayınlarına aittir. Yayınevinin
izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının
elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı,
çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz.
BU KİTAP T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI’NIN
BANDROLÜ İLE SATILMAKTADIR
ISBN
978-605-9754-02-6
SERTİFİKA NO / TARİH
16199 15-09-15
KAPAK TASARIMI
DATA Yayınları Grafik Ekibi
İÇİNDEKİLER
ÜNİTE 1
DOĞA VE İNSAN
HARİTA BİLGİSİ
2
ÜNİTE 2
COĞRAFİ KONUM
8
ÜNİTE 3
DÜNYA’NIN ŞEKLİ VE
HAREKETLERİ
14
ÜNİTE 4
TÜRKİYE’NİN İKLİMİ VE
BİTKİ ÖRTÜSÜ
20
ÜNİTE 5
TÜRKİYE’NİN FİZİKİ
COĞRAFYASI
30
ÜNİTE 6
SAYFA TASARIMI
DATA Yayınları Dizgi Ekibi
BASKI VE CİLT
Aydan Web Tesisleri
Ankara
TÜRKİYE’NİN BEŞERİ
COĞRAFYASI
ÜNİTE 7
TÜRKİYE’NİN EKONOMİK
COĞRAFYASI
Data Yayınları
İvedik Organize Sanayi Matbaacılar Sitesi
1518 Sok. Mat-Sit İş Merkezi No: 2/20
52
62
ÜNİTE 8
TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ
BÖLGELERİ
92
Yenimahalle / ANKARA
Tel: 0 312 384 29 95 - 0 505 925 57 81
Fax: 0312 342 23 58
Web: www.datayayinlari.com
e-mail: bilgi@datayayinlari.com
ÜNİTE 9
DOĞAL KAYNAKLAR VE
ÇEVRE
110
2
ÇEVİR KONU
DOĞA VE İNSAN
Ņ Yaşadığımız çevrede dört unsurdan oluşan bir ortam vardır ve bu dört unsur arasında dengeli bir etkileşim
söz konusudur.
Atmosfer (Hava
Küre): Yer küreyi
çepeçevre saran
gazlardan oluşur.
Litosfer (Taş Küre):
Yer kürenin kabuğuna verilen isimdir.
Kayaçlardan oluşur.
MUHTEŞEM
DÖRTLÜ
Hidrosfer (Su Küre):
Okyanus, deniz, göl,
akarsular ve kaynak
sularının hepsine
verilen isimdir.
Atmosfer
Biyosfer (Canlılar
Küresi): Diğer üç
unsurun oluşturduğu doğal ortam
içerisinde yaşayan
canlılardan oluşur.
Biyosfer
Litosfer
Hidrosfer
Ņ Doğal unsurların insana ve insan faaliyetlerine etkilerini inceleyen bilim olan coğrafya bu incelemeyi yaparken çeşitli bilimlerden yararlanır.
COĞRAFYA
Fiziki Coğrafya
Beşeri Coğrafya
Ņ Nüfus Coğrafyası
Jeomorfoloji
(Yer Şekilleri Bilimi)
Ņ Jeoloji
Hidrografya
(Sular Bilimi)
Ņ Hidroloji
Klimatoloji
(İklim Bilimi)
Ņ Meteoroloji
Biyocoğrafya
(Canlılar Bilimi)
Ņ Biyoloji
Ņ Sanayi Coğrafyası
Ņ Jeofizik
Ņ Akarsu Bilimi
Ņ Fizik
Ņ Botanik
Ņ Siyasi Coğrafya
Ņ Haritacılık (Kartografya)
Ņ Göl Bilimi (Limnoloji)
Ņ Zooloji
Ņ Enerji Coğrafyası
Ņ Tıp
Ņ Toprak Bilimi
(Pedoloji)
Ņ Okyanus Bilimi
(Oseonografya)
Ņ Turizm Coğrafyası
Ņ Sağlık Coğrafyası
Ņ Ulaşım Coğrafyası
Ņ Tarım Coğrafyası
Ņ Taş Bilimi (Litoloji)
Ņ Yerleşme Coğrafyası
HARİTA BİLGİSİ
Haritacılığın Tarihsel Gelişimi
Ņ Bilinen ilk harita Konya’da bulunan Çatalhöyük yerleşimindeki bir duvara çizilmiştir.
Ņ İlk dünya haritasını, Miletli Anaksimandros çizmiştir. Dünya’nın yüzen bir disk olduğunu düşünmüştür.
Ņ Dünya’nın küre şeklinde olduğunu ilk kez Pisagor dile getirmiştir.
Ņ 11. yüzyılda yaşayan Biruni kendi geliştirdiği aletlerle ölçümler yapmış ve Dünya’nın büyüklüğünü gerçeğe
yakın bir doğrulukta saptamıştır.
Ņ Osmanlı’da haritacılığı başlatan Piri Reis de gerçeğe yakın haritalar çizmiştir.
Haritada Yer Şekillerini Gösterme Yöntemleri
Gölgelendirme Yöntemi
Ņ Yer şekillerine ışığın belli bir açıdan geldiği kabul edilip
buna göre gölgelendirmenin yapıldığı yöntemdir. Haritadaki yer şekillerinin yükseltisine göre açık tonlu renkten
koyu tonlu renge geçiş yapılarak yer şekilleri gösterilir.
Yükseltileri tespit etmek ve profil çıkarmak olanaksızdır.
Daha çok yardımcı yöntem olarak kullanılır.
Kabartma Yöntemi
Ņ Yükselti değerlerinin belli oranda küçültüldüğü ve yer şekillerinin kabartılarak
gösterildiği yöntemdir. Bu yöntemde yer
şekilleri üç boyutlu ve gerçeğe en yakın
şekilde gösterilir.
14
ÇEVİR KONU
DÜNYA’NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ
DÜNYA’NIN ŞEKLİ
Ņ Dünya, kutuplardan hafifçe basık, Ekvator’dan şişkin kendine has bir şekle sahiptir. Buna geoit denir.
Dünya’nın Şeklinin Geoit Olmasının Sonuçları
Ņ Ekvator’un çevresi tam bir meridyen dairesinin uzunluğundan daha fazladır.
Ņ Ekvator’un yarıçapı, kutupların yarıçapından daha fazladır.
Ņ Kutuplar yerin merkezine daha yakın olduğu için yer çekimi kutuplarda daha fazladır.
Dünya’nın Şeklinin Küresel Olmasının Sonuçları
Ņ Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının yere düşme açısı küçülür.
Ņ Gece gündüz oluşur.
Ņ Dünya’nın ekseni etrafındaki dönüş hızı (çizgisel hız) Ekvator’dan kutuplara doğru azalır.
Ņ Kutup Yıldızı’nın görünüm açısı kuzey kutup noktasından Ekvator’a doğru azalır.
Ņ Yerden yükseklere doğru çıkıldıkça görülebilen alan genişler.
Ņ Harita yapımında bozulmalar görülür.
Ņ Bir noktadan hep aynı yöne hareket edilirse aynı noktaya gelinir.
Ņ Tan ve gurup süreleri kutuplara doğru gidildikçe uzar.
DÜNYA’NIN HAREKETLERİ
Ņ Dünya’nın beş değişik hareketi olmasına rağmen bizi ilgilendiren iki önemli hareketi vardır. Bunlar, günlük ve
yıllık harekettir.
Yıllık Hareketin Sonuçları
Eks
en
Kuzey
Dünya’nın elips şeklinde
yörüngesinden geçen
düzleme ekliptik (yörün66°33`
Ekliptik Düzlemi
ge) düzlemi, Ekvator’dan
23°27`
geçen düzleme ise EkvaEkvator
tor düzlemi denir. Dünya,
Güneş etrafında dönerGüney
ken 2-3 Ocak tarihlerinde
Güneş’e en yakın konumda bulunur. Bu konuma
“günberi” denir. 3-4 Temmuz tarihlerinde ise Dünya
Güneş’e en uzak konumdadır. Buna “günöte” denir.
Dünya, Güneş çevresinde dönerken eksenin de eğik
olmasının etkisiyle şu sonuçlar ortaya çıkmıştır:
Ņ Mevsimler oluşur.
Ņ Mevsimlik sıcaklık farkları oluşur.
Ņ Kara ve deniz arasında sıcaklık farkları oluşur.
Ņ Gece ve gündüz uzunlukları değişir.
Ņ Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları değişir.
Ņ Cisimlerin gölge boyları yıl içinde değişir.
Ņ Güneş ışınları yıl boyunca dönencelere bir kez,
dönenceler arasına iki kez dik düşer. Dönenceler
dışındaki yerlere ise dik düşmez.
Ņ Güneşin ufuk üzerinde doğduğu yer ve saat ile
güneşin ufukta battığı yer ve saat değişir.
Ņ Matematik iklim kuşakları oluşur.
Ņ Aydınlanma çemberi yıl boyunca yer değiştirir.
Günlük Hareketin Sonuçları
Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki hareketinin sonuçları şunlardır:
Ņ Gece-gündüz oluşur.
Ņ Güneş ışınlarının günlük geliş açısı değişir.
Ņ Günlük sıcaklık farkları oluşur.
Ņ Yerel saat farkları meydana gelir.
Ņ Cisimlerin gölge boyu gün içinde değişir.
Ņ Güneş doğuda erken doğar, batıda geç batar.
Ņ Okyanus akıntılarının ve rüzgârların yönünde
sapmalar olur. Bu sapmanın yönü Kuzey Yarım
Küre’de sağa, Güney Yarım Küre’de sola doğrudur.
Ņ Rüzgâr yönündeki sapmalara bağlı olarak dinamik
basınç merkezleri oluşur.
E k va
E k va
t or
Gece
Gece
t or
Gündüz
Gündüz
Aydınlanma çizgisi
Aydınlanma çizgisi
62
ÇEVİR KONU
TÜRKİYE’NİN EKONOMİK COĞRAFYASI - 1
TÜRKİYE’DE TARIM
Türkiye’de Tarımı Etkileyen Faktörler
Tarımda Verimi Etkileyen Faktörler
ŅŅİklim
ŅŅSulama
ŅŅSıcaklık
ŅŅGübreleme
ŅŅYağış
ŅŅTohum ıslahı
ŅŅYer şekilleri
ŅŅMakineleşme
ŅŅSermaye
ŅŅPazarlama
ŅŅDenize göre konum
ŅŅToprak bakımı
ŅŅUlaşım
ŅŅPazarlama
ŅŅİşgücü
TARIM ÜRÜNLERİ ÜZERİNE
Doğal Ekim Alanı Geniş Olan Ürünler
ŅŅŞeker pancarı, buğday, elma, mısır, arpa, haşhaş,
üzüm, ayçiçeği, patates, soğan, tütün
Doğal Ekim Alanı Dar Olan Ürünler
ŅŅMuz, çay, turunçgiller, zeytin, pamuk, kenevir,
Antep fıstığı, fındık, incir, keten, susam
Destek Alımı Yapılan Ürünler
Devlet Kontrolünde Olan Ürünler
ŅŅHaşhaş, keten - kenevir, tütün, pirinç
ŅŅFındık, tütün, pamuk, buğday, çay, şeker pancarı,
haşhaş
Nem (Yağış) İsteyen Ürünler
Soğuğa Karşı Hassas Ürünler
ŅŅMuz, turunçgiller, fındık, incir, zeytin
ŅŅÇay, fındık, mısır, pirinç
Olgunlaşma Sürecinde Kuraklık İsteyen
Ürünler
ŅŅBuğday, arpa, çavdar, pamuk, ayçiçeği, susam,
mercimek, tütün
Dünya Üretiminde Birinci
Olduğumuz Ürünler
ŅŅKayısı, fındık, kuru üzüm, Antep fıstığı, kuru incir
İthalat Ürünlerimiz
İhracat Ürünlerimiz
ŅŅKayısı, incir, üzüm, turunçgiller, tütün, Antep
fıstığı, fındık, ceviz, pamuk, zeytin
ŅŅÇay, pirinç, kakao, hurma, Hindistan cevizi, muz,
kahve, kauçuk, ananas, kivi
Tarım Metotları
İntansif (Yoğun) Tarım
Ekstansif (Yaygın) Tarım
Nadaslı Tarım
Plantasyon Tarım
ŅŅModern tarım metotları ŅŅToprak yoğun şekilde
ŅŅTarım alanlarının dinlen- ŅŅTropikal kuşakta ticari
kullanılır.
işlenmez. İklim şartlarına dirilmesi amacıyla bir yıl
amaçla çok geniş alanlarda bir veya birkaç çeşit
süreyle boş bırakılması
göre verimde değişiklik
ürün yetiştirmeye dayalı
olabilir. Geleneksel tarım işlemidir.
tarım metodudur.
metotları uygulanır.
66
ÇEVİR KONU
TÜRKİYE’NİN EKONOMİK COĞRAFYASI - 2
TÜRKİYE’DEKİ ENDÜSTRİ ÜRÜNLERİ
Tütün
Ņ Yetişme döneminde sıcaklık ve nem ister.
Ņ Kıraç arazileri sever.
Ņ Ege, Güneydoğu Anadolu, Orta Karadeniz, Malatya ve Muş Ovası’nda
yetiştirilir.
Tütün yetiştirme
alanı
Ņ Sigara ve esans (kolonya vs.) sanayisinde kullanılır.
Ņ Üretimin yarısına yakını Ege’den elde edilir. Manisa, Türkiye tütün üretiminin 1/4’ini karşılar.
Pamuk
Ņ Yetişme döneminde yağış, hasat döneminde sıcaklık ister.
Ņ Güneydoğu Anadolu, Ege, Akdeniz, Güney Marmara ve Iğdır Ovası’nda
yetiştirilir.
Pamuk yetiştirme alanı
Ņ Tekstil, dokuma ve yağ sanayinde kullanılır.
Şeker Pancarı
Ņ Düz arazi ve sulama ister.
Ņ İç Anadolu, Marmara, Doğu Anadolu’da yetişir.
Ņ Şeker ve yem sanayisinde kullanılır.
Şeker pancarı yetiştirme
alanı
Çay
Ņ Yıkanmış eğimli arazilerde yetişir.
Ņ Bol yağış ve ılıman havayı sever.
Ņ Sadece Rize ve çevresinde yetişir.
Ņ Sofralık ve esans sanayisinde kullanılır.
Çay yetiştirme alanı
Afyon - Haşhaş
Ņ Orta derecede yağış ve yaz sıcaklığı ister.
Ņ İç Batı Anadolu, Afyon, Kütahya ve Göller Yöresi’nde yetişir.
Ņ İlaç, yağ ve gıda sanayisinde kullanılır.
Haşhaş yetiştirme alanı
Keten - Kenevir
Ņ Yazın sulama isteyen bir bitkidir.
Ņ Kastamonu, Sinop, Zonguldak ve Kocaeli civarında yetiştirilir.
Ņ İlaç, yağ ve gıda sanayisinde kullanılır.
Ņ Kastamonu Türkiye’deki kenevir üretiminin yarıdan fazlasını karşılar.
Ņ En fazla keten üretilen yer İzmit’tir.
Cevap Anahtarı:
1 C 2 D 3 B 4 A 5 C 6 D 7 D 8 E 9 B 10 A 11 E 12 E 13 D 14 C 15 E 16 B 17 E 18 A
74
ÇEVİR KONU
TÜRKİYE’NİN EKONOMİK COĞRAFYASI - 4
TÜRKİYE’DE ÇIKARILAN YER ALTI KAYNAKLARI
ŅŅYer kabuğunun çeşitli derinliklerinden çıkarılan ve ekonomik değeri olan minerallere maden denir. Başka
madenlerle karışık halde bulunan, işlenmemiş madenlere tüvenan cevher denir. Maden cevheri çıkarıldıktan
sonra taş ve topraktan arındırılır, yüksek sıcaklıkta ergitilerek saf metal elde edilir. Madenlerin içindeki saf
metal oranına tenör denir.
Demir
Krom
ŅŅTürkiye demir madeni zenginliği bakımından dünyada sekizinci sırada yer alır.
ŅŅMetal sanayisinin ham maddesidir.
ŅŅÇıkarıldığı Yerler: Divriği, Kangal (Sivas), Hekimhan, Hasançelebi (Malatya), Payas, Kırıkhan (Hatay),
Edremit, Havran (Balıkesir), Kozan (Adana), Torbalı
(İzmir)
ŅŅİşlendiği Yerler: Ereğli, Karabük (demirin işlenmesi
için taş kömürü mevcut) ,İskenderun (ulaşım ve
pazarlama imkânı), Kırıkkale, İzmir, Sivas
Bakır
Boksit
ŅŅBoksit madeninin işlenmesiyle alüminyum metali
elde edilir.
ŅŅÇıkarıldığı Yerler: Seydişehir (Konya), Akseki
(Antalya), Milas (Muğla), Islahiye (Gaziantep) ve
Saimbeyli (Adana)
ŅŅİşlendiği Yerler: Seydişehir (Konya)
Kükürt
ŅŅDoğada bol bulunan bir elementtir. Taş kürenin
%0,06’sını oluşturur.
ŅŅÇıkarıldığı Yerler: Keçiborlu (Isparta), Milas (Muğla)
ŅŅİşlendiği Yerler: Keçiborlu (Isparta)
Cıva
ŅŅGünümüzde en çok kullanılan ikinci metal durumundadır.
ŅŅElektrik ve ısı iletkenliğinin fazla olması bakırı
elektrik santralleri ve iletken malzemenin vazgeçilmez unsuru haline getirmektedir.
ŅŅTürkiye bakır madeni üretiminde dünyada yedinci
sırada yer alır.
ŅŅÇıkarıldığı Yerler: Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Maden (Elazığ), Ergani (Diyarbakır), Çayeli
(Rize)
ŅŅİşlendiği Yerler: Murgul (Artvin), Samsun, Ergani
(Diyarbakır), Maden (Elazığ)
Bor
ŅŅDoğal ortamda sıvı olarak elde edilen tek metal
madendir.
ŅŅAynaların sırlanmasında, altın ve gümüş üretiminde, termometre sıvısı olarak barometrelerde,
difüzyon pompalarında, pillerin ve bazı elektrotların yapımında, böcek öldürücü ilaçların üretiminde
kullanılır.
ŅŅÇıkarıldığı Yerler: Sarayönü (Konya), Halıköy, Karaburun (İzmir)
ŅŅİşlendiği Yerler: İzmir, Konya
Asbest (Amyant)
ŅŅIsınmaya ve kimyasal maddelere çok dayanıklıdır.
ŅŅİtfaiyeci elbiseleri, otomobillerin fren balataları
yapımında kullanılır. Lifli bir yapıdadır.
ŅŅÇıkarıldığı Yerler: Bursa, İskenderun, Erzincan,
İzmir, Muğla, Sivas
Cevap Anahtarı:
ŅŅÇeliğe sertlik verip kırılma ve darbelere karşı direnç
kazandırmada kullanılır. Ayrıca çeliği aşınma ve
oksitlenmeye karşı korur.
ŅŅTürkiye krom çıkarımında dünyada beşinci sırada
yer alır.
ŅŅYıllık üretimimizin yaklaşık yarısı ihraç edilir.
ŅŅ Çıkarıldığı Yerler: Fethiye, Köyceğiz, Dalaman
(Muğla), Guleman (Elazığ), Eskişehir, Kütahya, Antalya, Denizli, Bursa, Bayburt, K. Maraş, Adana
ŅŅİşlendiği Yerler: Antalya, Elazığ
ŅŅÇok çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Bu durum
borun ekonomik değerini arttırmaktadır.
ŅŅRezerv bakımından ülkemiz dünyada ilk sırada yer
alır.
ŅŅTuz bileşiği halinde olan bor hafiftir ve kimyasal
etkilere dayanıklıdır.
ŅŅCam, porselen, emaye, deterjan, jet ve roket yakıtları yapımında ve fotoğrafçılıkta kullanılır.
ŅŅÇıkarıldığı Yerler: Seyitömer (Eskişehir), Bigadiç ve
Susurluk (Balıkesir), Emet (Kütahya), Mustafakemalpaşa (Bursa)
ŅŅİşlendiği Yerler: Bandırma (Balıkesir), Kırka (Eskişehir)
1 A 2 B 3 D 4 C 5 E 6 B 7 B 8 D 9 A 10 B 11 E 12 B 13 D 14 B 15 E 16 D 17 A 18 C
92
ÇEVİR KONU
TÜRKİYE BÖLGELER COĞRAFYASI - 1
KARADENİZ BÖLGESİ
Karadeniz Bölgesi’nin Genel Özellikleri
Ņ Boylama bağlı yerel saat farkının en fazla olduğu bölgedir.
Ņ Kuzey Anadolu fay hattı bölgede kıyılar hariç olmak üzere deprem riskini artırır.
Ņ Eğim, killi yapı ve yağış miktarının fazla olması heyelanı artırmıştır.
Ņ Yer şekillerinin engebeli olmasından dolayı kırsal kesimde dağınık yerleşmeler hakimdir ve tarımsal nüfus
yoğunluğu fazladır.
Ņ Tarımda makineleşme yaygın değildir.
Ņ En fazla göç veren bölgemizdir. Kırsal nüfus oranında birincidir.
Ņ Başlıca tarım ürünleri çay, fındık, mısır ve pirinçtir. Kıyılar yaz yağışı aldığından kıyılarda buğday, pamuk, mercimek, arpa ve ayçiçeği yetiştirilmez. İç kesimlerde tahıl, şeker pancarı, tütün yetiştirilir.
Ņ Büyükbaş hayvancılık ve balıkçılık yaygındır.
Ņ Yağış ve nem bakımından zengin olduğu için nadas uygulaması görülmez.
Ņ Başlıca yer altı zenginlikleri taş kömürü (Zonguldak) ve bakırdır (Küre ve Murgul). Başlıca sanayi kolları demir
– çelik, bakır işleme, kereste, kağıt, çay, fındık işleme ve şeker fabrikalarıdır.
Ņ Güneşli gün süresinin az olması kıyı turizmini olumsuz etkilemiştir.
Ņ Kartalkaya ve Ilgaz’da kış turizmi, Abant ve Yedigöller’de doğa turizmi gelişmiştir.
RI
LA
Çar
AĞ
şam
D
I
RİZE İZ
b
AR
SAMSUNOvası a
TRABZON DEN
ĞL
KARADENİZ ĞLARI
ORDU GİRESUN
RA
DÜZCE AĞLBATI
DA
ARI
A
C
A
D
R
A
K
I
UD
A
NİK
BÖLÜMÜ ILGAZ
U
DOĞU KARADENİZ
BOLBOLU
LAR
ÇK
OĞ
GİRES
AMASYA Yeş DAĞ
KA T DAĞ
LARI
UN DABÖLÜMÜ D
ilırm
LA
DAĞ
İ
U
Ğ
C
L
LARI
RI
ak
S
OĞ
ÇORUM
ME
KÖR
GÜMÜŞHANE KO
P DAĞI
ORTA KARADENİZ
Ça
yı
KARABÜK
ırm
zıl
Kı
KASTAMONU
vas
ı
IZ
Ç
tın
YA
L
MAR
M
BÖL ARA
GES
İ
N
N
ZO
D
AĞ
LA
RI
KARADENİZ
AM
SİNOP
KÜRE D
AK
AĞLARI
Baf
LD BARTIN
ra
akO
GU Bar
İÇ ANADOLU
BÖLGESİ
TOKAT
BÖLÜMÜ
Kelkit
Çayı
BAYBURT
LU
ADO
U AN
DOĞ ÖLGESİ
B
Bölgenin Bölümleri
Batı Karadeniz Bölümü
Ņ Diğer bölümlerle karşılaştırıldığında en gelişmiş bölümdür.
Ņ Yağış miktarı fazladır.
Ņ Demir - çelik sanayi gelişmiştir (Ereğli, Karabük).
Orta Karadeniz Bölümü
Ņ Doğu ve Batı Karadeniz’de dağlar
kıyıya yakın uzanırken Orta Karadeniz’de kıyıya uzak bir şekilde
uzanır.
Ņ Bu durum;
Doğu Karadeniz Bölümü
Ņ Yağışın en fazla olduğu bölümdür.
Ņ Bulutlanmanın en fazla olduğu
bölümdür.
Ņ Nemin en fazla olduğu bölümdür.
Ņ Taş kömürü çıkarımında birinci sırada yer alır.
j Ovaların geniş yer tutmasında,
Ņ Günlük ve yıllık sıcaklık farkı ile
güneşlenme süresinin en az olduğu bölümdür.
Ņ Çatalağzı termik santrali taş
kömürüyle çalışır.
j Kıyı ile iç kesim arasındaki ulaşımın gelişmesinde,
Ņ Engebe (dik yamaç ve eğimli
arazi) fazladır.
Ņ Kağıt ve kereste üretimi yapan
fabrikalar yaygındır.
j Çarşamba ve Bafra deltalarının
oluşmasında,
Ņ Dağınık yerleşme yaygındır.
Ņ Yer şekilleri engebelidir.
j Kıyıda yağış miktarının az olmasında etkili olmuştur.
j Yer şekillerinin sade olmasında,
Ņ Tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır.
Ņ Tarımda makineleşme yaygın
değildir.
Ņ En fazla göç veren bölümdür.
105
ÇEVİR KONU
TÜRKİYE COĞRAFYASININ GENEL GÖRÜNÜMÜ
ŅŅÜlkemizde toplam 81 il ve 957 ilçe vardır. En çok ilçeye sahip ilimiz İstanbul’dur. (39)
ŅŅEn az ilçeye sahip il, 3 ilçe ile Bayburt’tur.
ŅŅNüfus bakımından en büyük ilçe Ankara Keçiören’dir.
ŅŅYüz ölçümü bakımından en büyük ilçe Konya Cihanbeyli’dir.
ŅŅNüfusu en fazla olan şehir İstanbul’dur. İstanbul’u Ankara ve İzmir takip etmektedir.
ŅŅNüfusu en az olan il Kilis’tir.
ŅŅİl sınırları içinde ormanlık alan oranı en yüksek olan il Karabük’tür. (%67,99)
ŅŅİl sınırları içinde ormanlık alan oranı en düşük olan il Iğdır’dır. (%0,03)
ŅŅÜlkemizde en çok köyü olan il Sivas’tır. (1279)
ŅŅÜlkemizin en kuzeyinde bulunan ilçe Kofçaz (Kırklareli), en güneyinde bulunan ilçe Yayladağı (Hatay), en batısında bulunan ilçe Gökçeada (Çanakkale) ve en doğusunda bulunan ilçe Aralık (Iğdır)’tır.
ŅŅÜlkemiz İran dışında bütün komşularından, Rusya Federasyonu dışında tüm Avrupa ülkelerinden daha geniş
topraklara sahiptir.
ŅŅTürkiye doğuda Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan (Nahçıvan) ve İran ile, güneyde Irak ve Suriye ile; batıda
Yunanistan ve Bulgaristan ile komşudur.
ŅŅÜlkemiz 6-21 Haziran 1941 tarihinde yapılan Birinci Türk Coğrafya Kongresi’nde 7 ana bölgeye ve 21 coğrafi
bölüme ayrılmıştır.
ŅŅÜlkemizin en yüksek noktası Ağrı Dağı’nın doruğudur. (5137 m)
TÜRKİYE’DE GÖRÜLEN İKLİM TİPLERİ
KARADENİZ İKLİMİ
Yağış mm
ŅŅKaradeniz kıyıları boyunca uzanan dağların denize bakan yamaçlarında görülür. Yazları serin, kışları ılıktır. Her mevsimi yağışlı geçen iklim tipidir. Her
mevsim yağışlı olmasında karayelin deniz üzerindeki nemi sürekli olarak
kıyıdaki yamaçlara taşıması etkili olmuştur.
150
ŅŅEn fazla yağış sonbaharda, en az yağış ilkbaharda düşer.
100
ŅŅYamaç yağışları ve kışın cephesel yağışların etkisi altındadır.
ŅŅBulutlanma ve sis oranı en fazladır. Güneşlenme süresi en az, orman alanları en fazladır. Nemin fazla olması sıcaklık farkını azaltmıştır.
ŅŅYazları kurak ve sıcak, kışları ılık ve yağışlı geçen iklim tipidir.
ŅŅEn fazla yağışı kışın, en az yağışı yazın alır. Yağışlar çoğunlukla yağmur
şeklindedir.
ŅŅYıllık yağış ortalaması 500 - 1000 mm arasında değişmektedir.
ŅŅYağış rejimi düzensizdir. Kış mevsiminde cephesel yağışlar görülür.
ŅŅYazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve kar yağışlıdır.
ŅŅYıllık ve günlük sıcaklık farkı fazladır (Karasallıktan dolayı).
ŅŅEn fazla yağış ilkbaharda görülür.
25
250
20
200
15
10
5
50
0
O Ş M N M H T A E E K A
0
ANTALYA
300
Yağış mm
Sıcaklık ºC
30
250
25
200
20
150
15
100
10
50
5
0
KARASAL İKLİM
ŅŅİç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri ile İç Batı
Anadolu ve Ergene bölümlerinde görülür. İç bölgelerimizde karasal iklim
görülmesinin temel nedeni bu bölgelerin deniz etkisine kapalı olmasıdır.
Yükselti ve yer şekli özellikleri gibi faktörlerin etkisiyle iç kesimlerin çeşitli
yörelerinde karasallık dereceleri farklılık gösterir.
Sıcaklık ºC
300
AKDENİZ İKLİMİ
ŅŅAkdeniz, Ege ve Güney Marmara kıyılarında etkili olmaktadır.
RİZE
O Ş M N M H T A E E K A
0
KONYA
Yağış mm
Sıcaklık ºC
25
250
20
200
15
150
10
100
25
50
0
0
-5
O Ş M N M H T A E E K A