İÇİNDEKİLER Sunuş ........................................................................................................................... v İçindekiler ................................................................................................................... vii Birinci Bölüm ETİK VE AHLAK KAVRAMLARI 1.1. Etik kavramı ........................................................................................................ 1 1.1.1. Etiğin Tarihsel Gelişimi ........................................................................... 4 1.1.2. Etiğin Amaçları ve Özellikleri ................................................................ 6 1. 2. Ahlak Kavramı ................................................................................................... 8 1.2.1. Ahlaki Gelişim Süreci .............................................................................. 10 1.2.2. Ahlaki Değerler ........................................................................................ 14 1.2.3. Ahlaki Karar Verme Süreci ..................................................................... 15 1. 3. Etik ve Ahlak İlişkisi .......................................................................................... 17 İkinci Bölüm ETİK DÜZEYLERİ, KURALLARI, SİSTEMLERİ VE ETİK DAVRANIŞ 2.1. Etik Düzeyleri ...................................................................................................... 27 2.1.1. Bireysel Düzeyde Etik ............................................................................. 27 2.1.2. Örgütsel Düzeyde Etik ........................................................................... 28 2.1.3. Toplumsal Düzeyde Etik ........................................................................ 29 2.1.4. Global Düzeyde Etik ................................................................................ 29 2.2. Etik Kuralları ....................................................................................................... 30 2.3. Etik Sistemleri ...................................................................................................... 32 2.3.1. Amaçlanan Sonuç Etiği ........................................................................... 33 viii 2.3.2. Kural Etiği ................................................................................................. 34 2.3.3. Toplumsal Sözleşme Etiği ....................................................................... 35 2.3.4. Kişisel Etik................................................................................................. 36 2.4. Etik Davranış Kriterleri ..................................................................................... 37 2.5. Etik Davranışın Sosyal Kodları ......................................................................... 39 2.5.1. Kültür......................................................................................................... 39 2.5.2. Normlar ..................................................................................................... 41 2.5.2.1. Hukuki Normlar ........................................................................... 43 2.5.2.2. Ahlaki Normlar ............................................................................. 44 2.5.2.3. Dini Normlar ................................................................................. 44 2.5.2.4. Örf ve Âdetler ................................................................................ 44 2.5.3. Değerler ..................................................................................................... 45 Üçüncü Bölüm MESLEK ETİĞİ 3.1. Meslek Etiği İle İlişkili Kavramlar .................................................................... 53 3.2. Meslek Etiğinin Tanımlanması ......................................................................... 56 3.3. Meslek Etiğinin Tarihsel Gelişimi ..................................................................... 58 3.4. Meslek Etiğinin Amacı ve Önemi ..................................................................... 63 3.5. Meslek Etiğinin Özellikleri ve İşlevi .............................................................. 64 3.6. Mesleki Etik Kodlar (İlkeler) ............................................................................. 67 3.6.1. Mesleki Kodların (İlkelerin) Tanımı ve Kapsamı ................................ 67 3.6.2. Mesleki Etik İlkeler .................................................................................. 70 3.6.2.1. Doğruluk ................................................................................................ 70 3.6.2.2. Yasallık ................................................................................................... 71 3.6.2.3. Yeterlik ................................................................................................... 71 3.6.2.4. Güvenirlik .............................................................................................. 71 3.6.2.5. Mesleğe Bağlılık .................................................................................... 72 ix 3.7. İş Hayatında Etik ve Etik Dışı Davranışlar...................................................... 72 3.7.1. İş Hayatında Etik Davranış Modeli ...................................................... 72 3.7.2. İş Hayatında Etik Davranış İlkeleri ....................................................... 73 3.7.3. İş Hayatında Etik Dışı Davranışlar ........................................................ 79 3.8. Örgüt Kültürü- Örgüt İklimi ve Etik ................................................................ 85 Dördüncü Bölüm MESLEKİ YOZLAŞMA VE ETİK DIŞI DAVRANIŞ SONUÇLARI 4.1. Yozlaşma Kavramı ve Kapsamı ........................................................................ 93 4.2. Mesleki Yozlaşma ............................................................................................... 96 4.3. Mesleki Yozlaşma ve Etik Dışı Davranış Sonuçları........................................ 97 4.3.1. Mesleki Açıdan Bireysel Tükenmişlik ve Özgüvenin Yitimi ............. 97 4.3.2. Bireysel Doyumsuzluk ve Mutsuzluk ................................................... 100 4.3.3. Örgütsel/Mesleki Bağların Zayıflaması ve Özbenliğin Zarar Görmesi........................................................................................... 103 4.3.4. İş Kalitesinin Önemsenmemesi .............................................................. 105 4.3.5. Cinsel ve Psikolojik Taciz........................................................................ 106 4.3.6. Özel Hayata Müdahale .......................................................................... 112 4.4. Etik Dışı Davranışı Doğuran Nedenler ............................................................ 114 Beşinci Bölüm İŞLETME ETİĞİ VE SOSYAL SORUMLULUK 5.1. İşletme Etiği ......................................................................................................... 125 5.1.1. Yönetsel Etik ............................................................................................. 128 5.1.2. Pazarlama ve Etik..................................................................................... 131 5.1.3. Üretim ve Etik........................................................................................... 134 x 5.1.4. Finans-Muhasebe ve Etik ........................................................................ 135 5.1.5. İnsan Kaynakları ve Etik ......................................................................... 137 5.1.6. Halka İlişkiler ve Etik .............................................................................. 139 5.2. İşletmenin Sosyal Sorumlulukları ve Etik ....................................................... 140 5.2.1. Sosyal Sorumluluk Kavramı ................................................................... 140 5.2.2. Sosyal Sorumluluk Alanları.................................................................... 144 5.2.2.1. İşletmenin Ekonomik Sorumluluğu ........................................... 146 5.2.2.2. İşletmenin Yasal Sorumluluğu .................................................... 146 5.2.2.3. İşletmenin Ahlaki Sorumluluğu ................................................. 147 5.2.2.4. İşletmenin Gönüllü Sorumluluğu ............................................... 147 5.2.3. İşletmenin Sosyal Sorumluluk Yönleri ................................................. 148 5.2.3.1. İşletmenin Personeline Karşı Sorumluluğu .............................. 150 5.2.3.2. İşletmenin Müşterilerine Karşı Sorumluluğu .......................... 152 5.2.3.3. İşletmenin Tedarikçilere Karşı Sorumluluğu ........................... 152 5.2.3.4. İşletmenin Hissedarlara Karşı Sorumluluğu ............................ 153 5.2.3.5. İşletmenin Rakiplerine Karşı Sorumluluğu .............................. 154 5.2.3.6. İşletmenin Topluma Karşı Sorumluluğu .................................. 155 5.2.3.7. İşletmenin Doğal Çevreye Karşı Sorumluluğu ........................ 156 5.2.3.8. İşletmenin Çalışma Hayatına Yönelik Sorumluluğu .............. 157 5.2.3.9. İşletmenin Devlet ve Yerel Yönetimlere Karşı Sorumluluğu . 158