(Microsoft PowerPoint - 18A-DA\320OLU\336UMU

advertisement
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
OROS: DAĞ
GENUS:OLUŞUM
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
• Gilbert (1890) orojenezi dağ oluşumu süreci,
• Stille ise kayaçların dokusunu değiştiren episodik bir süreç
olarak tanımlamıştır.
• Orojenezle dağın rölyefi değil, içerdiği yapıların kökeni incelenir.
•
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
• Levha tektoniği çerçevesinde ise orojenez, yaklaşan levha
sınırlarındaki (tek bir kıta sınırındaki) olayların beraberce
işleyişi ile oluşturulmuş yapı olarak kabul edilir.
• Orojenik kuşaklar levha sınırlarında oluşur ve okyanusal
kabuğun dalma-batma ile tüketilmesi ve sonuçta kıta kıta
çarpışmaları ile gelişir.
• Tafrojen ise şiddetli ekstensiyonun olduğu geniş zonlardır.
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Dağ kuşakları;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1-Uzun, doğrusal veya yay geometrilidirler.
2-Kuşağa paralel sedimanter, deformasyonel ve metamorfik zonlara
sahiptirler.
3-Değişik fasiyesli kayaçları yan yana getiren kütle taşınması ve geniş
bindirme zonları ile beraber karmaşık bir iç-yapı sunarlar.
4-Kuşakta geniş oranda kabuksal kısalmalar ve ilişkili sıkışmalı yapılar
bulunur.
5-Asimetrik deformasyon ve metamorfik zonlar bulunur.
6-Kuşağın gidişine dik sedimanter kayaçların bileşiminde ve
kalınlıklarında değişim görülür.
7-Sedimentlerin büyük çoğunluğu denizeldir.
8-Dağ kuşakları altındaki temel genellikle kıtasaldır. Fakat dağ
kuşaklarında, bazik ve ultrabazik kayaçların bindirme dilimleri şeklinde
temeli oluşturduğu zonlar da bulunur.
9-Deformasyon ve metamorfizma, sedimantasyona göre daha kısa
sürelidir.
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
• Klasik orojenez anlayışında, orojenez kısa bir süre içinde
dünyanın her yerinde aynı anda oluşan, epizodik (nabız atışı
gibi) bir süreçtir (Kober ve Stille).
•
•
Fakat Wegener ve Argand ise orojenezin yerel olarak epizodik
olduğunu ve dünya çapında düzenli ve aynı anda gelişmediğini
savunmaktadırlar.
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
• Orojenezin gelişimi
içinde, dağ kuşaklarının
yatay tabakalı kayaçların
dikey hareketlerle
yükselmesi sonucu
oluştuğu kabul
edilmiştir.Yükselme yerin
iç enerjisine bağlı olarak
plütonik ve volkanik
faaliyetlerle sağlanır.
Buradaki oluşum tek
boyutludur
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
• Sonraları ise orojenezin dağ
kuşağına dik yatay
hareketlerle oluştuğu ortaya
konularak, mağmatizma ve
metamorfizmanın neden
değil fakat deformasyonun
sonucu olduğu belirtilmiştir.
• Burada dağ kuşakları
kısalma-genişleme, çökmeyükselme hareketleri sunar
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
• Günümüzde ise, orojenik
kuşaklarda dikey,
orojene dik yatay ve
orojen doğrultusuna
paralel yatay
hareketlerin varlığı kabul
edilir .
•
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
• Dağ kuşakları simetrik veya
asimetrik olabilir.
• Simetrik orojenlerde bindirmeler ve
kıvrımlar iki yöne doğrudur.
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
• Asimetrik orojenlerde ise yapılar bir
yöne doğru yönelmişlerdir
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
8.1.Levha tektoniği ve orojenez:
• Levha tektoniğine göre, üst manto ve kabuğu kapsayan litosfer,
levha olarak adlanan bir kaç rijit parçadan oluşmuştur.
• Bu levhalar üzerlerinde bulunan kıtalar ile birlikte astenosfer
üzerinde kaymaktadır.
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
AŞAĞIDA BELİRTİLEN OLAYLAR NASIL GELİŞİR ?
•
•
•
•
DAĞ OLUŞUMU
DEĞİŞİK KAYAÇLARIN OLUŞUMU
CANLI TÜRLERİN DAĞILIMI
DEPREMLER
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
ÇEKİRDEK
MANTO
YERKABUĞU
• Litosfer:Elastik tarzda deforme olan yerin en dış kabuğunu
oluşturur. Kabuk ve üst mantonun bir kısmını kapsar.
• Astenosfer ise, litosferin üzerinde hareket ettiği, daha akıcı
özellikli mantonun bir bölümüdür.
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
ALFRED WEGENER
1900’ LERDE METEOROLOG OLAN
ALFRED WEGENER
TARAFINDAN FOSİL
BULUNTULARINA
DAYANILARAK GELİŞTİRİLEN
BU TEORİ 1960’LI YILLARA
KADAR BİLİM ADAMLARI
TARAFINDAN KABUL
GÖRMEMİŞTİR.
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
KITALARIN KAYMASI TEORİSİNE GÖRE YERKABUĞU
DAHA YOĞUN VE YARI-PLASTİK ÖZELLİKLİ MANTO
ÜSTÜNDE “YÜZMEKTEDİR. BU KITASAL LEVHALAR
BİRBİRİNDEN AYRILMAKTA VE BİRBİRLERİNE
ÇARPMAKTADIR.
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
WEGENER’E GÖRE
LEVHALARI HAREKET ETTİREN GÜÇ MANTODAKİ
KONVEKSİYON AKIMLARIDIR.
DEĞİŞİK YOĞUNLUKLU MAGMALAR KONVEKSİYON
AKIMLARINI OLUŞTURMAKTADIR.
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
GÜNÜMÜZDE İSE KONVEKSİYON AKIMLARININ
OLUŞUMUNUN BU KADAR BASİT OLMADIĞI
VEYA LEVHALARI HAREKET ETTİREN MEKANİZMANIN
SADECE KONVEKSİYON AKIMLARI OLMADIĞI KABUL
EDİLMEKTEDİR..
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
-
KITA KENARLARININ ÇAKIŞMASI
PALEO-MANYETİZMA
FOSİL KANITLARI
DEPREMLER/ VOLKANLAR
SICAK NOKTALAR
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
BÜTÜN KITALAR YANYAN GETİRİLDİĞİNDE BİR YAP-BOZ BULMACASININ PARÇALARI GİBİ BİRBİRİ İLE
UYUŞMAKTADIR
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Çakışan
Kıyı
çizgileri
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Uyuşan
jeoloji
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
DÜNYA TARİHİ BOYUNCA YERİN MANYETİK
KUTUPLARI TERSLENMİŞTİR.
BU TERSLENME RİFT VADİLERİNDE AÇIKÇA
BELİRLENMEKTEDİR.
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
MANYETİK DESEN RİFTLERİN İKİ KENARINDA
SİMETRİKTİR.
BUNA EK OLARAK RİFTLERİN İKİ KENARINDA
RİFTTEN UZAKLAŞTIKÇA KAYAÇLARIN YAŞI
ARTMAKTADIR.
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
Günümüz
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Normal manyetik kutup
Terslenmiş manyetik
kutup
Yaşar EREN-2003
Günümüzden
milyon yıl önce
Deniz-dibi yayılımından
Elde edilen manyetik profil
Okyanusal araştırmalardan
Elde edilen manyetik profil
Okyanus-ortası sırt
Magma sokulumu zonu,
Soğuma ve mıknatıslanmanın
Gerçekleştiği zon
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Deniz dibi
yayılımı
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
KARADA YAŞAYAN CANLILARIN BAZI TÜRLERİ BİRBİRİNDEN
AYRILMIŞ İKİ KITA ÜZERİNDE BULUNMUŞTUR.
BU DURUMU AÇIKLAYABİLECEK TEK MEKANİZMA LEVHA
TEKTONİĞİDİR
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
DÜNYADAKİ DEPREMLERİN ÇOK BÜYÜK BİR
BÖLÜMÜ LEVHA KENARLARINDADIR
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
DÜNYADAKİ VOLKANİK FAALİYETLERİN BÜYÜK BİR
BÖLÜMÜ YİNE LEVHA KENARLARINDADIR.
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Okyanus tabanlarının fizyoğrafisi
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
LEVHA İÇLERİNDE VOLKANİK AKTİVİTE İLE AYRILAN
BÖLGELERDİR
(HAVAİ GİBİ)
Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA
Yaşlı dağ kuşaklarının
uyuşması
TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
• Levhalar nasıl hareket eder?
– Konveksiyon hücreleri
– Termal sorguçlar
– Çekme itme
Konveksiyon akımları
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Levhalar
Birbirine
yaklaşır
Levhalar
Birbirinden
ayrılır
Manto
Çekirdek
Manto
•DAĞ OLUŞUMU-LEVHA TEKTONİĞİ
Yaşar EREN-2003
Download