Dünya Döndükçe BD KASIM 2015 Sabriye Afl›r Türk Bilimadam› Aziz Sancar Kimya Alan›nda Nobel Ödülü’nü kazand›. 2015 Nobel Kimya Ödülü’nü “DNA onar›m›” hakk›ndaki bilimsel çal›flmas›yla Prof. Dr. Aziz Sancar kazand›. S ancar ödülünü ayn› dalda ‹sveçli bilimadam› Tomas Lindahl ve Amerikal› bilimadam› Paul Modrich ile paylaflt›. Sancar, Orhan Pamuk’tan sonra Nobel alan ikinci, bilimsel alanda Nobel kazanan ilk Türk oldu. ‹sveç Kraliyet Bilim Akademisi, ödül sahiplerini aç›klad›¤› bas›n toplant›s›nda, Lindahl, Modrich ve Sancar’›n “hücrelerin hasar gören DNA’y› nas›l onard›¤›n› ve genetik bilgiyi nas›l koruma alt›na ald›¤›n›” ortaya ç›kard›klar› için Nobel Kimya Ödülü’ne lay›k görüldüklerini 37 BD KASIM 2015 bildirdi. Aç›klamada, “Üç bilim adam›n›n çal›flmalar›, hücrelerin nas›l iflledi¤ine yönelik son derece önemli bilgi sa¤layarak yeni kanser tedavilerinin gelifltirilmesine yol açt›” ifadesi kullan›ld›. ‹sveç Kraliyet Akademisi ödül sahiplerini bas›n toplant›s›nda tan›tt› ÇI⁄IR AÇAN B‹L‹MADAMLARI ‹nsan DNA’s›n›n her gün ultraviyole ›fl›nlar, serbest radikaller ve di¤er kanserojen maddeler nedeniyle zarar gördü¤üne iflaret edilen aç›klamada, flunlar kaydedildi: “Ancak bu tür d›fl sald›r›lar olmadan da DNA molekülleri, kal›t›msal olarak de¤iflken bir yap›ya sahiptir. Hücrenin genomunda her gün çok say›da de¤ifliklik meydana gelir. Daha da ötesi insan vücudundaki hücreler her gün milyonlarca kez bölünür ve bu esnada DNA kopyalan›r. ”Ödülümü Cumhuriyet devrinin bafllatt›¤› e¤itime borçluyum” diyen Aziz Sancar, Amerika’da dostlar›yla 38 BD KASIM 2015 DNA’n›n kopyalanmas› s›ras›nda baz› bozukluklar ortaya ç›kar. Genetik materyalin tam bir kimyasal kaosa düflmemesinin nedeni, hiç durmadan DNA’y› izleyen ve meydana gelen hasarlar› onaran moleküler sistemler bar›nd›rmas›d›r. 2015 Nobel Kimya Ödülü, bu onar›m sistemlerinin nas›l iflledi¤ini moleküler düzeyde gözler önüne seren çal›flmalar›yla alanlar›nda 盤›r açan üç bilim adam›na verilmifltir.” D aha önce de, kanser tedavisinde “ritmik saat” bulufluyla dünya çap›nda üne kavuflan Prof. Dr. Aziz Sancar ve ödülü paylaflt›¤› meslektafllar›, flu ifadelerle tan›t›ld›: “1970’lerin bafllar›nda bilim adamlar›, DNA’n›n son derece istikrarl› bir molekül oldu¤una inan›yordu ancak Lindahl, DNA’n›n asl›nda yeryüzünde yaflam›n geliflimini imkans›z k›lacak bir yavafll›kta bozuldu¤unu ortaya ç›kard›. Öngörüsü, Lindahl’›n DNA’n›n çökmesine sürekli engel olan moleküler bir makineyi keflfetmesini sa¤lad›. Aziz Sancar, hücrelerin Prof. Dr. Aziz Sancar, North Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü’nde ö¤retim üyesi olarak görev yapan Gwen Boles Sancar ile evli. ultraviyole ›fl›nlar›n›n DNA’da neden oldu¤u hasar› tamir etmek için kulland›¤› nükleotid eksizyon onar›m mekanizmas›n›n haritas›n› ç›kard›. Paul Modrich de hücrelerin, hücre bölünmesi esnas›nda DNA’n›n kopyalanmas›nda ortaya ç›kan hatalar› nas›l düzeltti¤ini buldu.” “BU ÖDÜLÜ CUMHUR‹YET DEVR‹N‹N BAfiLATTI⁄I E⁄‹T‹ME BORÇLUYUM” Nobel Medya Merkezi’nden Adam Smith’e verdi¤i röportaj›nda, ödül ald›¤› 1946 y›l›nda Mardin Savur’da dünyaya gelen Aziz Sancar, sekiz kardeflin yedincisiydi. Baflar›l› bir ö¤renci olan Sancar, ‹stanbul T›p Fakültesi’den 1971’de mezun oldu. 6 y›ll›k t›p e¤itiminin ikinci y›l›nda ald›¤› biyokimya dersinden etkilenen Sancar, biyokimya araflt›rmac›s› olmaya karar verdi. Üniversite e¤itiminin ard›ndan iki y›l boyunca doktorluk yapan Sancar, 1997’den itibaren de Amerika Birleflik Devletleri North Carolina-Chapel Hill’de North Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü’nde bilimsel çal›flmalar›n› sürdürüyor. ABD Ulusal Bilimler Akademisi’nin ilk Türk üyesi olan Sancar, pek çok ödülün yan› s›ra, haz›rlad›¤› 415 makalesine de say›s›z at›f ald›. 39 2007 y›l›nda üstün bilimsel nitelikleri ve insan sa¤l›¤›na yapm›fl oldu¤u üst düzey katk›lar› nedeniyle “6. Vehbi Koç Ödülü” verilen Prof. Dr. Aziz Sancar, ald›¤› 100 bin dolarl›k ödülünün tamam›n› da Türkiye’nin tan›t›m›na harcad›. Efli Gwen Sancar’la uzun süredir hayalini kurduklar› “Türk Evi” projelerini hayata geçiren Aziz Sancar, “Bu para gelince, hayattayken bu hayalimizi gerçeklefltirelim istedik. 100 bin dolar da kendi cebimizden koyduk ve evi 660 bin dolara ald›k. 19 May›s 2008 y›l›nda Türk evini açt›k.” diyor. Prof. Dr. Sancar ödülünü 10 Aral›k’ta Stockholm’de düzenlenecek törenle alacak. haberini sabah 5’te gelen bir telefonla ald›¤›n› ve flafl›rd›¤›n› anlatan Sancar, “Y›llardan bu yana ‘Ne zaman Nobel ödülü alacaks›n’ diye sormalar›ndan yorulmufltum, ülkem ad›na çok mutluyum.” dedi. Sancar, kendisini Nobel’e götüren baflar›s›n›n temellerinin ise Türkiye’de at›ld›¤›n› flu sözleriyle vurgulad›: “Çok iyi ö¤retmenlerimiz vard›. Bu ödülü memleketime ve Cumhuriyet devrinin bafllatt›¤› e¤itime borçluyum. Mardin’den Kars’a, Edirne’ye kadar bütün çocuklar›m›za bilim alan›nda e¤itim ö¤retim vermemiz laz›m. Özellikle k›zlar›m›z› okutmak laz›m. K›zlar›m›z› okutmazsak insan gücümüzün yar›s›n› kaybetmifl oluyoruz. Özellikle Do¤u ve Güneydo¤u’daki kardefllerimizden k›z çocuklar›n› okula göndermelerini tekrar tekrar rica ediyorum. Annem, babam okuma, 40 “Özellikle Do¤u ve Güneydo¤u’daki kardefllerimizden k›z çocuklar›n› okula göndermelerini tekrar tekrar rica ediyorum.” yazma bilmezdi. Onlar›n çocukluklar› Cumhuriyet’in ilk y›llar›yd›. Annem ve babam bizi okutmak için ellerinden geleni yapt›. Çok iyi ö¤retmenlerimiz vard›. Bizi çok iyi e¤ittiler. En önemli fley okumak. Bilimsel konularda, fizik, kimya, biyoloji, teknoloji alanlar›nda iyi e¤itim görmek Türkiye’nin görevidir. Bizim de bilime katk›m›z olsun.” • sabriyeasir@butundunya.com.tr