İçindekiler
advertisement
İçindekiler 1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Bir Kahraman Doğuyor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2. Ünite MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER 1. Bölüm : 2. Bölüm : 3. Bölüm : 4. Bölüm : I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Bağımsızlığa Giden Yol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Millî Mücadelenin Başlaması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Millî İrade. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 3. Ünite YA İSTİKLAL YA ÖLÜM 1. Bölüm : Doğu ve Güney Cepheleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 2. Bölüm : Batı Cephesi Olayları - I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 3. Bölüm : Batı Cephesi Olayları - II. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 4. Ünite ÇAĞDAŞ TÜRKİYE YOLUNDA ADIMLAR 1. Bölüm : 2. Bölüm : 3. Bölüm : 4. Bölüm : 5. Bölüm : Yeni Bir Devlet Doğuyor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Çağdaşlaşma ve Demokrasi Yolunda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Çağdaş Topluma Doğru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Millî Kültürü Geliştirme Hedefi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Devlet, Vatandaşın Yanında. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 5. Ünite ATATÜRKÇÜLÜK 1. Bölüm : Atatürkçü Düşünce Sistemi, Atatürkçülükte Millî Güç Unsurları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 2. Bölüm : Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 3. Bölüm : Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılık. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 6. Ünite 7. Ünite ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 ATATÜRK’TEN SONRA TÜRKİYE : II. DÜNYA SAVAŞI VE SONRASI 1. Bölüm : II. Dünya Savaşı- Demokrasiye Kavuşuyoruz - Soğuk Savaş - Gelişen Türkiye . . . . . . . . . 79 2. Bölüm : Türk Ordusu - Türkiye’ye Yönelik Tehditler SSCB Dağıldıktan Sonra Avrupa Birliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR ÇAĞDAŞ KENT: SELANİK �Mustafa Kemal’in doğduğu ve çocukluğunu geçirdiği şehir olan Selanik, Avrupa’ya açılan kapısıdır. � topraklarında bulunan ve Denizi’ne kıyısı olan Selanik liman kenti ve önemli bir ticaret merkezidir. �Selanik; , Manastır, ve Üsküp şehirleriyle hem kara hem demir yolu ile bağlıydı. Bu durum Selanik’in, ekonomik değerini ve Osmanlı Devleti için önemini artırmıştır. �Osmanlı Devleti çok bir yapıya sahipti. Ülke içinde farklı milletlerden insanlar bir arada yaşıyorlardı. Selanik’te, çoğunluğu oluşturan Türklerin dışında , , , ve de yaşıyorlardı. Selanik’te çok uluslu yapının bir sonucu olarak sosyal hayatta farklı dil, din, gelenek ve görenekler etkiliydi. Bu durum Osmanlı ülkesinde kültürel yapının zenginleşmesini sağlamıştır. �Balkanlarda yaşayan milletler ( , , , ...) ’nin yaydığı akımının etkisiyle yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmışlardır. Sömürgeci devletlerin kışkırtmalarıyla bağımsız devlet kurma amacı, bu isyanların çıkışının temel nedenidir. �Balkanlarda ayrılıkçı fikilerin etkisiyle çıkan ayaklanmalar, askeri ve siyasi gelişmeler Osmanlı aydınlarının devletin parçalanmasını önlemek için çareler aramasına yol açtı. Osmanlı aydınları, , , ve fikirlerini ortaya attılar. FİKİR AKIMLARI Notlarım Osmanlıcılık: Bilgi Notu Selanik’in Avrupa’ya açılan bir ticaret şehri olması, Avrupa’daki siyasi, ekonomik ve kültürel gelişmelerden ilk etkilenen Osmanlı şehirlerinden biri olmasına yol açmıştır. Batıcılık: 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 5 1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Bilgi Notu Notlarım Selanik, Balkanlarda ortaya çıkan bunalımlar karşısında yeni arayışlara giren Osmanlı aydınlarının örgütlendiği bir şehir olmuştur. TANIM Devletin kurtuluşunu meşrutiyete geçmekte gören Osmanlı aydınları, Meşrutiyet: Halkın padişahın yanında yönetime katılmasını öngören düşüncelerini geniş kitlelere ulaştırmak amacıyla Selanik’te çeşitli dergi ve gazeteler çıkarmışlardır. rejimdir. Halkın seçtiği milletvekilleri parlamentoda (Mebuslar Meclisi) toplanarak padişah ile birlikte kanun yapma (yasama) yetkisini kullanırlar. Meşrutiyet rejimi, Osmanlı Devleti’nde ilk kez 1876 yılında ilan edilmiştir. Mustafa Kemal’in Çocukluk Yılları Mustafa Kemal, yılında bugünkü sınırları içerisindeki ’te doğmuştur. Annesi Hanım, babası Efendi’dir. Ali Rıza Efendi, gümrük ve ticaretiyle uğ- raşmıştır. Zübeyde Hanım ile Ali Rıza Efendi’nin evliliğinden; Mustafa, Makbule, Bilgi Notu Mustafa , Kemal, aile kurumu- nu güçlü toplumların temel taşı olarak görmüş ve önem vermiştir. Kurtuluş Savaşı’ndan sonra ile ’ de yapılan nikah töreniyle evlenmiştir . , ve adında altı çocuk dünya- ya gelmiştir. Mustafa Kemal’in kişiliğinin oluşmasında; öğrenim gördüğü okulların ve , , ortamın önemli etkisi olmuştur. MUSTAFA KEMAL’İN OKUL HAYATI Mustafa okul çağına gelince nerede eğitim göreceği konusunda Zübeyde Hanım ile Ali Rıza Efendi fikir ayrılığına düştüler. Zübeyde Hanım, Musta- Mustafa Kemal’in, evlenirken o fa’nın mahalle mektebine, Ali Rıza Efendi ise yeni eğitim yöntemleri uygula- dönemin örf ve adetlerine rağmen yan Şemsi Efendi Mektebine gitmesini istiyordu. Ali Rıza Efendi eşinin gönlünü nikah törenine Latife Hanım ile almak için Mustafa’yı önce mahalle mektebine birkaç gün sonra da Şemsi birlikte katılması, yurt gezilerine Efendi Mektebine kaydettirdi. eşiyle birlikte çıkması, Şemsi Efendi Mektebinde mahalle mekteplerinden farklı olarak verdiği öneme örnek olarak gösterilebilir. kullanılıyordu. Modern bir eğitim veren bu okul, Mustafa Kemal’in fikri gelişimini olumlu yönde etkilemiş, yeniliklere açık bir kişiliğe sahip olmasına katkı yapmıştır. Bilgi Notu Mustafa okula başladıktan kısa bir süre sonra üzerine eğitimine ara vermek zorunda kaldı. ve birlikte Selanik yakınlarında çift- liğine taşındı. Babasının “Adam olmak için okumak, öğrenmek şarttır; başka çare yoktur.” sözünü aklından çıkarmayan Mustafa, annesinin de isteğiyle Selanik’e dönerek 6 Kolay Öğrenme Kılavuzu Mektebini bitirdi. 1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Mustafa, Şemsi Efendi Mektebinden sonra (sivil ortaokul) kaydoldu. Selanik sokaklarında gördüğü üniformalı subaylar Mustafa’nın ilgisini çekiyordu. Asker olmak isteyen Mustafa bu okula devam etmedi. Gizlice sınavlara girerek kazandığı Notlarım Bilgi Notu (askerî ortaokul) kaydoldu (1893). Mustafa Kemal, Harp Okulunda Selanik Askerî Rüştiyesinde matematik öğretmeni Bey, genç Mustafa’nın matematik dersindeki başarısından etkilenerek; okuduğu sırada bazı arkadaşlarıyla “Senin adın da Mustafa benim adım da. Bundan sonra senin adın Musta- gizlice bir dergi çıkarmıştı. Bu der- fa Kemal olsun.” demiştir. Atatürk, “Kemal” adını hayatının sonuna ka- giyi Harp Akademisinde de yayım- dar kullanarak öğretmenine duyduğu saygıyı göstermiştir. lamayı devam ettirmiştir. Mustafa Kemal, Selanik Askeri Rüştiyesi’ni bitirdikten sonra, Adı bilinmeyen ve el yazması olarak (lise) girdi (1896). Burada Mustafa Kemal edebiya- zete niteliğinde idi. Mustafa Kemal ta ilgisinin artması üzerine okulun edebiyat öğretmeni , Mustafa Kemal’i uyararak askerlikle ilgili derslere önem verme- ve arkadaşları el yazması gazetede fikirlerini yaymayı amaçlamışlardır. sini tavsiye etmiştir. Mustafa çıkartılan bu dergi daha çok bir ga- Yazıların çoğunluğu atatürk tarafın- Kemal’in en sevdiği derslerden biri de tarihti. dan yazılmıştır. Dergide; ülkenin geleceği, Avru- Mustafa Kemal, yaz tatillerinde dil kurslarına giderek geliştirmiştir. Askerî idadide okuduğu dönemlerde ülke sorunlarıyla yakın- pa’daki gelişmeler, özgürlük alan- dan ilgilenen Mustafa Kemal, 1898 yılında Manastır Askerî İdadisini bitirdi. larının genişletilmesi, vatan ve millet Mustafa Kemal, Manastır Askerî İdadisini bitirdikten sonra İstanbul’daki kavramları işlenmiştir. Bu bilgiler, girdi (1899). 10 Ocak 1902’de bu okulu biteren Mustafa Kemal seçildi. 11 Ocak 1905 yılında kurmay yüz- başı rütbesiyle mezun oldu. Mustafa Kemal ve arkadaşlarının ülke sorunlarıyla yakından ilgilendiklerini gösterir. MUSTAFA KEMAL CEPHELERDE Mustafa Kemal, Harp Akademisini bitirdikten sonra 5 Şubat 1905’te ilk görev yeri olan ’daki ’ya tayin edildi. Mustafa Kemal, Şam’da ve Derneğini kurmuş, , ’te şubeler açmak için çalışmalar yapmıştır. Mustafa Kemal, Şam’dan sonra merkezi ’da bulunan ’na tayin edilmiş, bu karargaha bağlı bulunan ’teki as- kerî birimde görevlendirilmiştir. Mustafa Kemal, askerlik hayatında önemli başarılar göstermiştir. Bu başarılar hem Türk milletinin kaderi üzerinde etkili olmuş hem de Mustafa Kemal’in tanınmasını sağlamıştır. Mustafa Kemal’in iz bıraktığı askeri olaylardan bazıları şunlardır: 31 Mart Olayı ve Mustafa Kemal ’in ilanından sonra meşrutiyete karşı lanma çıktı. ’da bir ayak- adı verilen bu olay tarafından bastırılmıştır. ’ten gelen Paşa’nın ko- mutanlığını yaptığı ve Mustafa Kemal’in tir. Bu orduya üstlenmiş- adını Mustafa Kemal vermiştir. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 7 1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Trablusgarp Savaşı Notlarım İtalya, ve Bilgi Notu bulmak amacıyla 1911 yılında Osmanlı Devleti’nin ’da toprağı olan Trablusgarp’a saldırdı. Osmanlı Devleti, ne ne de Trablusgarp’a yardım gönderecek durumda değildi. Bunun üzerine Pikardi Manevraları 12 - 18 Eylül 1910’da sağladıktan sonra gelişen sanayisine ’da İngiliz ve Fransız birlikleri tarafından düzenlenen ve komutasında yapılmış bir tatbikat- Mustafa Kemal, ve gibi bazı Osmanlı subayları kılık kıyafet ve kimlik değiştirerek bölgeye gittiler. Mustafa Kemal, bölgedeki kabileleri örgütleyerek ve İtalyanlara karşı önemli başarılar kazanmıştır. İtalyanlara karşı kazandığı tir. zaferler, Mustafa Kemal’in ilk askerî başarısı olmuştur. Osmanlı ordusunu temsilen Balkan Savaşlarının başlaması üzerine İtalya ile ile o sırada Fransa’da ateşemiliter olan katılmıştır. Hava kuvvetlerinin önemine dikkat çeken Mustafa ’ta lanmıştır (1912). Bu antlaşma ile ra verilmiş, imzave İtalyanla- da geçici olarak bu devlete bırakılmıştır. Çanakkale Savaşları ve Mustafa Kemal Kemal’in fikirleri manevralar sıra- Mustafa Kemal, Balkan Savaşlarından sonra sında yabancı temsilcilerin dikkati- atandı (27 Ekim 1913). Bu görevden sonra da ni çekmiştir. ’daki Komutanlığında görevlendirildi (20 Ocak 1915). Birinci Dünya Savaşı sırasında ve , Osmanlı Devleti’ni savaş dışında bırakmak ve Rusya’ya yardım etmek amacıyla ’ye bir donanma gönderdiler. 18 Mart 1915’e kadar devam eden deniz savaşlarında başarılı olamayan nakkale’yi karadan geçmek amacıyla ’ya asker çıkardılar. Çanakkale Cephesinde tafa Kemal, , Ça- Komutanlığına atanan Musve ’nda kazandı- ğı başarılarla Çanakkale Savaşlarının kazanılmasında büyük rol oynadı. Bilgi Notu Mustafa Kemal’in Çanakkale Cephesi’nde başarılı olmasında Bilgi Notu Mustafa Kemal’in Çanakkale Savaşlarındaki bu başarıları, Savaşları sırasında ’nda gö- rev alması nedeniyle bölgeyi yakından tanıması etkili olmuştur. Mustafa Kemal Çanakkale Savaşları sırasında, Düşmanın Conkbayırı hattını aşarak ilerleyeceğini öngörerek bu hattı güçlendirmiş, böylece düşman ilerleyişinin başarısız olmasını sağlamıştır. Bu durum kanıtıdır. Düşman ordularının ilerleyişi karşısında askerlerine verdiği, “Ben size taarruz emretmiyorum. Ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimize başka kuvvetler ve komutanlar geçebilir.” emriyle savaşın kaderini belirlemiştir. Bu emir Atatürk’ün herşeyin üstünde tuttuğunu ve vatan uğruna ölümü görev sağlamıştır. 8 saydığını göstermektedir. Kolay Öğrenme Kılavuzu 1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Disiplin ve Başarı (Kafkas Cephesi) Mustafa Kemal, Çanakkale’deki başarılarından sonra mutanı olarak Ko- Notlarım gönderildi. Ruslar, 1914 yılının Kasım ayında Doğu Anadolu’ya girerek iki yıl içinde , , Mustafa Kemal önderliğindeki Türk kuvvetleri, Ruslardan önce ’u, , ve sonra da , ’u ele geçirmişti. ’i geri aldı. Böylece Rusların bölgede ilerlemelerine ve bölgeye yerleşmelerine fırsat verilmemiştir. Bilgi Notu Mustafa Kemal 16. Kolordudaki görevi sırasında emrindeki birliklerin yiyecek ve giyecek ihtiyaçlarının karşılanması, haberleşmedeki aksaklıkların giderilmesi ve eksik perso- Mustafa Kemal, Kafkas Cephesindeki başarılarından dolayı nelin tamamlanması gibi önlemleri madalyası ile ödüllendirilmiştir. almıştır. Ayrıca dağınık halde olan birlikleri bir araya getirdi. Alınan bu Suriye Cephesi Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na girme amaçlarından biri de Kanalı ve ’a hakim olmaktı. Bu amaçla Harekâ- önlemler Ruslara karşı başarı kazanılmasında önemli rol oynamıştır. tı yapıldı (1915). İki defa yapılan saldırılar başarılı olamadı. kışkırtmalarıyla bazı Araplar Osmanlı Devleti’ne kaşı ayaklandı. Bu durumdan yararlanan İngiliz kuvvetleri, ele geçirerek ve ’i ’ye kadar ilerledi. Mustafa Kemal, 5 Temmuz 1917’de ’deki Komutanlığına atandı. Teknik ve donanım yönünden Osmanlı ordularından üstün olan İngiliz kuvvetleriyle savaşta izlenecek strateji konusunda Mustafa Kemal ile Alman general arasında anlaşmazlık çıktı. Bunun üzerine Mustafa Kemal görevinden ayrıldı. 26 Ağustos 1918’de yeniden 7. Ordu Komutanlığına atandı. Mustafa Kemal, Alman generali kararlarından dolayı eleştirerek Anadolu’yu savunmak amacıyla uygulanmasını istedi. Mustafa Kemal, ’in kuzeyinde kurarak liklerini ve isyan eden Arapları durdurarak ’nden sonra Kemal bir- saldırıları önledi. dağıtılmış, Mustafa ’a çağrılmıştır. MUSTAFA KEMAL’İN HAYATINDA İZ BIRAKAN ŞEHİRLER Mustafa Kemal’in hayatında Selanik, Manastır, Sofya ve İstanbul şehirlerinin önemli bir yeri vardır. Selanik Selanik, Mustafa Kemal’in , ve Selanik, çeşitli din ve milletten oluşan nüfusa sahipti. ve , şehridir. , , yayımlanan resmi vilayet gazetesinin yanında ’da çeşitli dillerde basılan gazete ve kitapları okuma imkanı vardı. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 9 1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Bu durum, için uygun bir ortamın oluşmasını sağlamıştır. Selanik’in ekonomik, sosyal ve kültürel yapı- Notlarım sı Mustafa Kemal’in çağdaş fikirlere sahip olmasını sağlamıştır. Mustafa Kemal, 1907’de askerî görevli olarak geldiği Selanik’te gizli bir Sofya Mustafa Kemal, son- rasında olarak Sofya’ya gönderildi. O günlerde Sofya’da canlı bir sosyal hayat vardı. Mustafa Kemal, üst düzey yetkililerin katıldığı danslı, yemekli toplantılarda Avrupa devletlerinin cemiyet olarak kurulan Cemiyeti’ne katılmıştır. Mus- tafa Kemal hem askerlik görevini sürdürmüş hem de Cemiyeti’nde çalışarak İstanbul’daki siyasi gelişmeleri yakından izlemiştir. Manastır Manastır, Mustafa Kemal’in yılları arasında (lise) eğitimini aldığı şehirdir. Bu dönemde çeşitli milletlerin temsilcileriyle doğrudan görüşme fırsatı buluyordu. Mustafa Kemal’in Sofya’daki bir arada yaşadığı Manastır’da , ve görevi Batı toplum hayatının incelikleri- kiliseleri aracılığıyla bölgeye hakim olmak istiyorlardı. ni tanımasını sağlamıştır. Mustafa Kemal burada vatan ve hürriyet şairi Mustafa Kemal, Sofya’da kaldığı süre içinde Bulgaristan’daki Türkler ile ya- ve kın ilişki kurarak onların sorunlarıyla il- kültür ve tarihi ile ilgili temel eserleri okudu. Mustafa Kemal’in okudu- gilendi. Bulgaristan’da ğu bu eserler gazetelerle irtibat kurarak Türklerin ve hakla- rının yükseltilmesi için çalıştı. Mustafa Kemal, fikrini savunan ’i ’u tanıdı. Türk oluşmasında önemli rol oynamıştır. Fransızca öğrenmeye çalışan Mustafa Kemal, bazı Fransız düşünürlerin eserlerini de okuyarak bu eserler üzerine arkadaşlarıyla tartışmalar yapmıştır. ’nin Mustafa Kemal’i Manastır’da iken en çok etkileyen olay, 1897 çalışmalarını ilgiyle takip etti. Gözlem- Savaşı’dır. Osmanlı Devleti savaş meydanında zafer kazanmasına rağmen lerinin yer aldığı raporlarına kendi ana- barış masasında istediğini elde edememişti. Bu durum Mustafa Kemal’e lizlerini de ekleyerek bunları yetkilileriyle paylaştı. güçlü olması gerektiğini öğretmiştir. Burada öğrendikleri TBMM’nin açıldığı günlerde işine yaramıştır. İstanbul Mustafa Kemal’in İstanbul’a ilk gelişi 1899’da İstanbul’daki amaçlıdır. 13 Mart Okulunda eğitime başlayan Mustafa Kemal, burada olgunlaşmaya başladığını söylemektedir. Mustafa Kemal’in İstanbul’da bulunduğu ve civarı yoğun olduğu bir semtti ve şehrin açılan yüzüydü. Burada hemen her gün değişik sosyal faaliyetler yapılıyordu. Günlük gazeteler Avrupa’dan bilgi akışını sağlıyordu. Mus- tafa Kemal de yabancı basını yakından takip ediyordu. Mustafa Kemal, İstanbul’da eğitimine devam etmekle birlikte ülke sorunlarıyla da ilgili düşünmeye başlamıştır. Çünkü ülke yönetiminde yanlışlar olduğunu fark etmişti. Mustafa Kemal Paşa, 13 Kasım 1918’de İstanbul’a gelip göreve başladı. Burada kaldığı dönemde ülkenin kurtu- luşu ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Buradan 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmıştır. 10 Kolay Öğrenme Kılavuzu 1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR LİDER MUSTAFA KEMAL 1905 yılında Şam’daki göreve başalayan Mustafa Kemal, önceki bölümlerde anlatıldığı üzere ’nda değişik cephelerde mücadele etti. Birinci Dünya Savaşı sonunda imzalanan ’nin ardın- dan İstanbul’a gelen Mustafa Kemal, ülkenin kurtuluşu için görüşmeler ve çalışmalar yaptı (1918). Anadolu’da Notlarım Bilgi Notu Mustafa Kemal’in Millî Mücadelenin lideri olarak kabul edilmesinde, görevlendirilen Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da ’a çıktıktan sonra ’nı başlattı. Mustafa Kemal, Anadolu’ya geçtikten sonra toplamış, yayımlamış, ’nin açılmasına öncülük etmiş ve ülke so- runlarına çareler aramıştır. Bu çalışmalar, sağlamıştır. Meydan Muharebesi, ve Meydan Muharebelerinde başarılı olan Mustafa Kemal, ülkemizin işgalde kurtarılmasını sağladı. TBMM, başarılarından dolayı Mustafa Kemal Paşa’ya “ ” rütbesi ve “ ” unvanı verdi. Kurtuluş Savaşı’ndan sonra cumhuriyeti ilan eden Mustafa Kemal, yaptığı inkılaplarla Türkiye’nin çağdalaşmasına ve gelişmesine çalıştı. gibi faktörler etkili olmuştur. Mustafa Kemal’in Üstlendiği Bazı Görevler Tarih Nisan 1909 Aralık 1911 Görevi Mustafa Kemal’e Sağladığı Kazanımlar 31 Mart Olayı’nı bastıran Hareket l Okul hayatýnda öðrendiði askerî Ordusu’nda yer almıştır. bilgileri uygulama becerisi kazanGönüllü olarak Trablusgarp’a gitmıştır. miş, İtalyanlara karşı yerli halkı l Askeri alanda deneyim kazanmışörgütlemiştir. tır. 27 Ekim 1913 Sofya Askeri Ateşeliğine atan- l Teþkilatçýlýk ve önderlik özelliklemıştır. rini geliþtirmiştir. 25 Nisan 1915 Çanakkale’de, İtilaf Devletlerine l Türk halkýnýn sevgisini kazanmıştır. karşı başarıyla mücadele etmiştir. l Avrupa devletlerinin temsilcileriyKafkas Cephesi’nde 16. Kolordu le görüþme ve fikir alýþ veriþi yapKomutanlığına atanmıştır. ma imkanı elde etmiştir. 10 Mart 1916 5 Temmuz 1917 Merkezi Şam’da bulunan 7. Ordu l Diplomatik iliþkiler kurabilme yeteneği kazanmıştır. Komutanlığına atanmıştır. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 11 1. Ünite Aþaðýda verilen cümlelerdeki boþluklarý uygun þekilde doldurunuz. 1.Selanik, Denizi’ne açılan limanıyla ’nin ile ticaretinde önemli bir konuma sahip olmuştur. 3. , , gibi milletler de yaşamaktaydı. , milliyetçilik düşüncesinin güçlenmesine ve Osmanlı Devleti’ne karşı isyanların çıkmasına neden olmuştur. yoaçılan 5. Mustafa Kemal’i Manastır’da iken en çok etkileyen olay, 1897 Savaşı olmuştur. 6. Mustafa Kemal, Askeri İdadiyi (lise) ’da okumuştur. 7. Mustafa Kemal Paşa, Kurtuluş Savaşı’nda , ve orduyu başarılı bir şekilde yöneterek zaferler kazanmıştır. 8. Mustafa Kemal, Kafkas Cephesindeki başarılarından dolayı “ dirilmiştir. 9. olan ” madalyası ile ödüllen- Manevralarına Osmanlı ordusunu temsilen ile o sırada Fransa’da ateşemiliter katılmıştır. 10. TBMM, askeri başarılarından dolayı Mustafa Kemal Paşa’ya “ ” unvanı vermiştir. ” rütbesi ve “ 11. Mustafa Kemal’in İstanbul’a ilk gelişi amaçlıdır. hattı kurarak Arapları durdurarak lemiştir. tebine, leri uygulayan sini istemiştir. 12 şehirleri Üsküp, Belgrat ve Manastır’a, hem de İstanbul’a bağlanmıştır. eden Mustafa Kemal, yaptığı inkılaplarla Türkiye’nin çağdalaşmasına ve gelişmesine çalışmıştır. 3. Mustafa Kemal 1920 yılında Sofya Askerî Ateşeliğine atanmıştır. ilgiyle takip etmiştir. 5. Mustafa Kemal, “Ben size taarruz emretmiyorum. Ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimize başka kuvvetler ve komutanlar geçebilir.” emrini Sakarya Meydan Muharebesinde vermiştir. 6. Mustafa Kemal’in Çanakkale Cephesi’nde başarılı olmasında Balkan Savaşları sırasında Gelibolu Yarımadası’nda görev alması nedeniyle bölgeyi yakından tanıması etkili olmuştur. 7. Mustafa Kemal’in Millî Mücadelenin lideri olarak kabul edilmesinde, üstlendiği askeri görevlerde başarılı olmasının, teşkilatçı ve birleştirici bir kişiliğe sahip olmasının rolü büyüktür. 8. Mustafa Kemal, Şam’da İttihat ve Terakki Cemiyetini kurmuş, Beyrut, Yafa ve Kudüs’te şubelerini açmak için çalışmalar yapmıştır. 9. Mustafa Kemal Paşa, 13 Kasım 1918’de İstanbul’a gelip Harbiye Nezareti’nde göreve başlamıştır. 10.Birinci Dünya Savaşı sırasında İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti’ni savaş dışında bırakmak ve Rusya’ya yardım etmek amacıyla Kafkas Cephesini açmışlardır. 11.Mustafa Kemal, ilk askerî başarısını Çanakkale 12. Mustafa Kemal, 13. 1. Selanik, demir yolu ağı ile hem Rumeli’nin önemli 4. Mustafa Kemal, Bulgar Meclisi’nin çalışmalarını 4. Mustafa Kemal’in İstanbul’da bulunduğu ve civarı ğun olduğu bir semtti ve şehrin yüzüydü. Aþaðýda verilen bilgileri doðru (D) veya yanlýþ (Y) olarak iþaretleyiniz. 2. Kurtuluş Savaşı’ndan sonra cumhuriyeti ilan 2. Selanik’te Türklerle birlikte ve Aktivite .. 2 Aktivite .. 1 Bilgimi Ölçüyorum ’in kuzeyinde savunma birliklerini ve isyan eden saldırıları ön- , Mustafa’nın mekise yeni eğitim yöntemgitme- Kolay Öğrenme Kılavuzu Cephesinde İtilaf Devletlerine karşı Arıburnu ve Conkbayırı’nda kazanmıştır. 12.Mustafa Kemal, 1907’de askerî görevli olarak geldiği Selanik’te gizli bir cemiyet olarak kurulan İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne katılmıştır. 13.Ruslar, 1914 yılının Kasım ayında Doğu Anadolu’ya girerek iki yıl içinde Erzurum, Muş, Bitlis, Erzincan, Van ve Trabzon’u ele geçirmiştir. 2. Ünite MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER 1. Bölüm : I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti I. DÜNYA SAVAŞI ve OSMANLI DEVLETİ Notlarım I. Dünya Savaşı (1914 - 1918) Savaşın Nedenleri Fransız İhtilali’nin Etkisi Sanayi İnkılabı’nın Etkisi Avusturya - Macaristan Veliahtının Öldürülmesi Siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik alanlarda dünyayı etkilemiş, çıkar çatışmalarını artırmıştır. Avrupa’da zamana ve şartlara göre değişen gruplaşmalar ortaya çıkmıştır. Devletler ekonomide elde ettikleri üstünlükleri korumak için silahlanma yarışına girmişlerdir. Savaşın Başlaması ve Taraflar Avusturya - Macaristan veliahtının öldürülmesi nedeniyle Avusturya - Macaristan, Sırbistan’a savaş ilan etti. Bu olay daha önce oluşan gruplaşmalar nedeniyle birçok devletin savaşa girmesine yol açtı ve böylece I. Dünya Savaşı başlamış oldu. İTTİFAK DEVLETLERİ 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük İTİLAF DEVLETLERİ Kolay Öğrenme Kılavuzu 13 2. Ünite MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER I. Dünya Savaşı’na Katılan Devletlerin Osmanlı Devleti Notlarım Üzerindeki Planları Osmanlı Devleti’ni ham madde kaynağı ve önemli bir pazar olarak görmüştür. Deniz ticaretindeki üstünlüğünü korumayı amaçlamış, 19. yüzyılın son çeyreğine kadar Osmanlı toprak bütünlüğünün korunması politikası izlemiştir. 19. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlıya yönelik takip ettiği bu politikasından vazgeçmiş, zengin petrol yataklarına sahip Orta Doğu üzerinde egemenlik kurma amacına yönelmiştir. Bu amacını gerçekleştirmek için Arapları Osmanlı Devleti’nden ayrılarak bağımsız devlet kurmaları konusunda isyana teşvik etmiştir. 1776 yılında devletin temeli atılmış, 1783 yılında Versay Antlaşması ile bağımsız olmuştur. Kısa sürede ekonomik alanda güçlenmiş, dünya siyasetinde söz sahibi olmayı amaçlamıştır. Osmanlı ülkesindeki faaliyetleri ile ekonomik ve siyasi etkinliğe sahip olmuşlardır. Kanuni döneminden itibaren Osmanlı Devleti’nden birtakım ayrıcalıklar elde etmiş, taraflar arasında iyi ilişkiler kurulmuştur. Ülkede 1789’da meydana gelen ihtilalin yaydığı fikirler Osmanlı Devleti’ni de etkilemiştir. Büyük bir sömürge imparatorluğu kurduğundan dolayı Osmanlı topraklarına yönelmiş, 1798’de Mısır’ı işgal etmiştir. Siyasi birliğini geç tamamladığı için sömürgecilik yarışında geri kalmıştır. Ekonomik kaynak sağlamak amacıyla Osmanlı Devleti’ne ait olan Trablusgarp’ı (Libya) işgal etmiş- TANIM tir. Mustafa Kemal’in de yer aldığı mücadelelerde Siyasi Birlik: başarılı olamamıştır. Ancak Balkan Savaşları nedeniyle taraflar arasında Uşi Antlaşması imzalanmış, Trablusgarp, İtalya’ya bırakılmıştır. 14 Kolay Öğrenme Kılavuzu 2. Ünite 1. Bölüm : I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti En büyük amacı sıcak denizlere ulaşmaktır. Bu amacını gerçekleştirmek için Boğazlara egemen olma- Notlarım ya çalışmıştır. Merkezi İstanbul olan Slav İmparatorluğu’nu kurmak için Panslavizm politikası izlemiş, Balkan uluslarını Osmanlı’ya karşı kışkırtmıştır. TANIM Panslavizm: Siyasi birliğini 1871’de tamamlamış, İngiltere ve Fransa ile ekonomik rekabete girişmiştir. Osmanlı Devleti’ni kullanarak Orta Doğu’da etkinlik kurmayı amaçlamıştır. Osmanlı Devleti ile yakınlık kurmuş, Bağdat Demir Yolu Projesi’ni üstlenmiştir. Bu durum İngiltere’nin tepkisini çekmiştir. Çok uluslu bir yapıya sahip olması siyasal bütünlüğünü tehdit etmiştir. Osmanlı Devleti’ni Avrupa’dan atmayı, Balkanlara egemen olmayı ve Ege Denizi’ne ulaşmayı amaçlamıştır. Rusya’nın politikalarından rahatsız olmuştur. Bilgi Notu Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesi Osmanlı Devleti’nin gücü 19. yüz- Jeopolitik bakımdan önemli konumda bulunan Osmanlı Devleti, savaşın ba- lar ve Sanayi İnkılabı ekonomiye yılda iyice azalmıştı. Kapitülasyon- şında tarafsız olsa da siyasi alanda yalnız kalmak istemiyordu. Bunun için önce İngiltere ve Fransa’ya ittifak tekifinde bulundu. Ancak İngiltere ve Fransa bu teklifi kabul etmedi. Bunun üzerine Almanya ile yakınlaşarak dostluk antlaşması imzaladı. Almanlara ait ve adlı gemilerin kendisi- ne sığınması üzerine bu gemileri satın aldığını bildirdi. Gemilere ve isimlerini verdi. Bu gemilerin Rus limanlarını bombalaması üzerine önce Rusya, daha sonra da İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. Osmanlı padişahı V. Mehmet Reşat, 11 Kasım 1914’te Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na katıldığını ilan etmiştir. Osmanlı Devleti’nin savaşa girmesiyle, büyük darbe vurmuş, ekonominin Avrupa’ya bağımlı hâle gelmesine yol açmıştı. Osmanlı Devleti ilk kez bu dönemde dış borç aldı. Azınlıklar, bağımsız olabilmek amacıyla ayaklandılar. Devleti içinde bulunduğu durumdan kurtarmaya yönelik Tanzimat ve Islahat Fermanları ilan edilmiş ancak istenilen sonuç alınamamıştır. Daha sonra I. Meşrutiyet ilan edildiyse de bu dönem kısa sürmüştür. 20. yüzylın başlarında II. Meşrutiyet ilan edilmiş ancak devletin her alanda güç kaybı devam etmiştir. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 15 2. Ünite MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler Notlarım Sınırları İçindeki Cepheler Enver Paşa, Kars, Ardahan ve Batum’u kurtarmayı amaçlamıştır. Kış şartlarında düzenlenen başarısızlıkla sonuç- lanmıştır. Mustafa Kemal, Rusların eline geçen Muş ve Bitlis’i geri almıştır. İtilaf Devletlerinin İstanbul’u alarak Osmanlı Devleti’ni savaş dışı bırakmak ve Rusya’ya yardım etmek amacıyla açtıkları cephedir. Denizde ve karada süren savaşlarda İtilaf Devletleri yenilgiye uğramıştır. Mustafa Kemal, , ve da ba- şarılar elde etmiştir. Sina - Filistin - Suriye Cephesi İngilizlerin amacıyla açtıkları cephedir. Osmanlı ordusu bazı başarılar elde ettiyse de bu başarı sürekli olmamıştır. Sınırları Dışındaki Cepheler Osmanlı Devleti’nin, aynı blokta yer aldığı müttefiklerine yardım etmek amacıyla Avrupa’da mücadele ettiği cephelerdir. 16 Kolay Öğrenme Kılavuzu 2. Ünite Aktivite .. 1 1. Bölüm : I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti Aþaðýda verilen bilgileri doðru (D) veya yanlýþ (Y) olarak iþaretleyiniz. 1. Birinci Dünya Savaşı’nın çıkmasının en önemli nedeni Osmanlı Devleti’nin kaybettiği yerleri geri almak istemesidir. 2. Sanayi İnkılabı, devletler arasındaki ekonomik rekabeti artırmıştır. 3. Fransız İhtilali sonuçları itibariyle, Birinci Dünya Savaşı’nın çıkmasında etkili olmuştur. 4. Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’nda ABD ve Fransa ile iş birliği yapmıştır. 5. Almanya, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda kendi yanında yer almasına yönelik politika izlemiştir. 6. Mustafa Kemal, Birinci Dünya Savaşı’nda ilk olarak Kafkas Cephesi’nde mücadele etmiştir. 7. Rusya, Birinci Dünya Savaşı başladıktan sonra İttifak Devletlerine katılmıştır. 8. Goben ve Breslav adlı gemilerin Rus limanlarını bombalaması, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na girmesine yol açmıştır. 9. Osmanlı Devleti Sarıkamış Harekâtı’nı İngilizlere karşı düzenlemiştir. 10.Çanakkale Cephesi’nde hem deniz savaşları hem de kara savaşları yapılmıştır. 11.Mustafa Kemal, İngilizlerin ilerleyişini Suriye’’nin kuzeyinde durdurmayı başarmıştır. Notlarım 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 17 2. Bölüm 2. Ünite Bağımsızlığa Giden Yol MONDROS ATEŞKES ANLAŞMASI (30 Ekim 1918) Notlarım Savaşın uzamasıyla insan ve malzeme yetersizliği yaşamasının savaşı sürdürOsmanlı Devleti’ni savaştan çekilmeye zorlayan nedenler nelerdir? mesini zorlaştırması Ateşkes Anlaşması Nerede İmzalanmıştır? Anlaşmayı Kimler İmzalamıştır? Osmanlı ordusunun terhis edilmesini Anlaşma Neleri İçermektedir? Ateşkes, devletler arasında savaş durumuna son veren geçici bir anlaşmadır. Sorunlar barış antlaşmasının imzalanması ile çözülür. Buna rağmen İtilaf Devletleri, barış antlaşmasını beklemeden Mondros Ateşkesi’ne dayanarak AnaAnlaşma Nasıl Uygulanmıştır? dolu’yu işgal etmeye başlamışlardır. İşgale katılanlar , , ve , dır. İstanbul Hükûmeti işgaller karşısında halkı sükûnete davet ederek teslimiyetçi bir tutum izlemiştir. Anlaşma Nasıl Karşılanmıştır? Ateşkese başta Mustafa Kemal olmak üzere komutanların önemli bölümü tepki göstermiştir. Mustafa Kemal, anlaşmanın bazı hükümlerinin keyfi uygulamaya açık olduğunu, anlaşmanın uygulanması ile memleketin işgal edileceğini söylemiştir. 18 Kolay Öğrenme Kılavuzu 2. Ünite 2. Bölüm : Bağımsızlığa Giden Yol Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918) Notlarım ABD Başkanı Wilson tarafından açıklanan 14 ilkedir. Wilson, ABD’nin I. Dünya Savaşı’na girmesinden bir süre sonra için kendi adıyla anılan ilkeleri açıklamıştır. İtilaf Devletleri, çıkarlarına ters düşse de için bu ilkeleri kabul ettiklerini açıklamışlardır. Bilgi Notu Wilson İlkelerinde, Galip devletler topraklarını genişletmeyecek. Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919) Milletler, kendi geleceklerine kendileri karar verecek. Konferansın toplanma amacı Yenilen devletlerden savaş tazminatı alınmayacak. Konferansta daha önce İtalya’ya vadedilen Batı Anadolu Osmanlı Devleti’nde Türklerin otur- verilmiştir. Bu durumun nedeni dukları bölgelerde Türk egemenliİzmir’in Yunanistan tarafından işgal edilmesi kararlaştırılmıştır. İzmir’in ği sağlanacak. Dünyada barışı sağlayacak bir teş- İtalya yerine Yunanistan’a verilmesi kilat kurulacak. yol açmıştır. İngiltere ve Fransa Orta Doğu’yu aralarında paylaşmışlardır. Bu devletler sömürge düzenini devam ettirmek için gibi hükümler yer almıştır. siste- mini ortaya koymuşlardır. Böylece amaçlamışlardır. İzmir’in İşgali (15 Mayıs 1919) Bilgi Notu , Paris Barış Konferansı’nda İzmir ve çevresinde tarihsel hakları olduğunu ve bölgede Rum nüfusun daha fazla olduğunu iddia etti. Bu iddialarının İngiltere’nin desteği ile kabul edilmesi üzerine de İzmir’i işgal etti. Bu durum Paris Barış Konferansı’nda alınan kararların eyleme geçirildiğinin bir göstergesidir. Mustafa Kemal, İzmir’in işgaline sert tepki göstermiş, işgalin kınanmasını ve protesto edilmesini istemiştir. İzmir’in işgali Millî Mücadelenin başlatılmasını çabuklaştırmıştır. Cemiyetler Mondros Ateşkes Anlaşması’nın uygulamaya konulmasından sonra devlet otoritesi iyice zayıflamıştır. Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde hem azınlıklar hem de Türkler tarafından farklı amaçlarla cemiyetler kurulmuştur. Zararlı Cemiyetler Yararlı Cemiyetler Azınlıklar Türkler Türkler tarafından tarafından tarafından kurulmuştur. kurulmuştur. kurulmuştur. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 19 2. Ünite MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER ZARARLI CEMİYETLER Notlarım Cemiyet Amacı - Özelliği Rumlar tarafından kurulmuştur. Bizans İmparatorluğu’nu yeniden kurmayı amaçlamıştır. Pontus Ermeniler tarafından kurulmuştur. Anadolu’da Ermeni devleti kurmak için mücadele etmiştir. Hürriyet ve İtilaf Fırkası İngiliz Muhipleri (Sevenleri) Halifelik makamının devamından yana olmuştur. Kürt Teali (Kürtleri Yükseltme) YARARLI CEMİYETLER Cemiyet Bilgi Notu Amacı - Özelliği Millî Kongre İstanbul Hükûmetinin işgaller kar- Adana ve çevresindeki işgallere karşı Türk hal- şısındaki tutumu ve azınlıkların fa- kını korumaya çalışmıştır. aliyetleri karşısında Türk halkı cemiyetler kurarak örgütlenmiş ve Trabzon Muhafaza-i işgallere tepki göstermiştir. Bu ce- Hukuk-ı Milliye miyetler bölgesel amaçlı olarak kurulmuşlardır. Protesto mitingleri düzenlemişler, kongreler toplamışlardır. Milliyetçilik düşüncesinden güç almışlardır. Sivas Kongresi’nde Mustafa Kemal tarafından tek çatı altında toplanmışlardır. Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk Ülke bütünlüğü ve bağımsızlığı savunmuş, değişik yerlerde mitingler düzenlemiştir. Kuvayımilliye Türk halkının Mondros Ateşkesi’nden sonraki işgallere karşı kurduğu silahlı direniş örgütlenmelerine ve güçlerine Kuvayımilliye adı verilmiştir. Kuvayımilliye, işgal ve zulümlere karşı Türk halkının tepkisinin bir sonucudur. 20 Kolay Öğrenme Kılavuzu
