Kuasar Nedir, Ne Değildir

Kuasar Nedir, Ne Değildir
Evrenin geri kalanında yer alan gözlemlenebilir objelerle
kıyaslandığında çevresine muazzam güçte enerji yayan gök
cisimlerine kuasar deniyor. İngilizcede Quasar ismi “Yıldız
benzeri radyo kaynağı” anlamına gelen “Quasi-stellar radio
source” ifadesinden gelmekte. Standart bir galaksiye nazaran
milyonlarca kat küçük boyutlarda olmalarına rağmen bu gök
cisimleri bir galaksiden çok daha parlak ve yüksek enerjiye
sahip olarak gözlemleniyor. Radyo dalgaları dahi yayabilen bu
cisimler
ilk
keşfedildiklerinde
bunların
dünyanın
gözlemlenebilir evreninde yalnızca en uzak köşelerde, en yaşlı
gök cisimleri oldukları düşünülüyordu. Bundan dolayı
galaksilerin en ilkel biçimleri olarak görülmüşlerdi. Bunun
nedeni o zamanlarda keşfedilen bireylerinin yüksek kırmızıya
kayma oranlarıydı. Kırmızıya kayma en basitinden bir nesnenin
ne kadar hızlı uzaklaştığını gösteren bir hesaplama metodu.
Işık dalgalarının uzaklaştıkça dalgaboyunun artmasına bağlı
olarak renginin kırmızıya yaklaşmasından kaynaklanıyor.
Kuasarların akdelik olabileceğini düşünenler de vardı.
Akdelikler evrende var olması mümkün olmamasına rağmen
matematiksel hesaplara göre olabilecek gökcisimleri.
Karadeliklerin tam tersi nitelik sergiliyor. Karadelikler
çevresindeki bütün maddeyi emerken teorik bir akdelik ise
etrafına sürekli olarak madde püskürtüyor. Solucan deliği
fikri de buradan çıkıyor. Bir akdelik ve bir karadelik
birbirine kısa bir yoldan bağlandığı zaman uzayzaman üzerinde
bir geçit açılıyor. Bu geçit farklı iki zaman veya farklı iki
mekan arasında olabilecek bir yol izliyor. Fakat karadelikler
maddeyi yok etmez, yalnızca merkezindeki tekillikte
biriktirirler. Akdeliklerin gerçek olabilmesi için
karadeliklerin bu maddeyi fiziksel olarak varken yok
edebilmesi gerekir ki bir akdelik de madde yaratabilsin.
Bilinen fizik kurallarına göre madde ve enerji yoktan var,
vardan yok edilemez; daima birbirlerine dönüşerek evrende
sabit kalır. Bu hipotezler ancak bu evrenin fiziksel
kurallarının geçerliliğini yitirdiği bir başka evrende
gerçekleşebilir.
Bugün son yapılan gözlemlerin etkisiyle biliniyor ki, dünyadan
birkaç yüz milyon ışıkyılı uzaklıkta kuasarlar da bulunmakta.
Kuasarların mesafesindeki bu hesaplama yanlışı geçmişte
kırmızıya kayma metodunun yanlış kullanımından kaynaklanıyor.
Başka değişkenler hesaba katılmaksızın bir kuasarın uzaklığı
direkt olarak kırmızıya kayma oranından ölçülemez. Geçmişte bu
şekilde düşünüldüğünden dolayı böyle bir algı oluşmasına neden
olundu. Galaksiler ve kuasarların birbirine uzak olmayarak
birbiri ile madde alışverişi yaptığı gözlemlendiğinde bu algı
artık yıkıldı. Fakat halen kuasarların yüksek kırmızıya kayma
sergileme nedenleri hakkında bir teori mevcut değil.
Kuasarların bu yüksek enerjilerinin içlerinde bulunan dev
kütleli karadelikten kaynaklandığı düşünülüyor. Karadelikler
etrafındaki gazları yutarken etrafında tur attırarak emer.
Böylece gazlar çok yüksek sıcaklığa ve enerjiye sahip olarak
bu muazzam parlaklığa ulaşır.
Yazının videosu: