mezopotamya ve mezopotamya uygarlıkları

MEZOPOTAMYA VE
MEZOPOTAMYA
UYGARLIKLARI
MEZOPOTAMYA:
İlk Çağda Güneydoğu Anadolu'dan Basra Körfezi'ne
kadar uzanan ve Fırat-Dicle ırmakları arasında kalan
bölgeye "Mezopotamya" adı verilmiştir.
Mezopotamya'nın Basra Körfezi'nden itibaren iki
nehrin birbirlerine en çok yaklaştıkları yere kadar
olan bölümüne "Aşağı Mezopotamya", daha kuzeyde
kalan ve Anadolu'ya yakın olan kısmına "Yukarı
Mezopotamya" denilir. Yunancada "iki ırmak arası
anlamına gelen bu bölge çok verimli topraklara
sahip olduğundan, tarih boyunca çeşitli
toplulukların istilasına uğramıştır. Bölge Fırat ve
Dicle nehirleri dışında tabii engel olmaması
nedeniyle dışarıdan gelen istilalara açıktı.
DEVLET YÖNETİMİ
Mezopotamya'da ilk defa Sümerler zamanında küçük kent devletleri
(siteler) ortaya çıkmıştır. Çok tanrılı bir dini inanca sahip olan
Sümerlerde her kentin bir tanrısı vardı. Tanrılar çoğunlukla insan
şeklinde düşünülmüştü. Tanrıların insanlardan tek farkı, ölümsüz
olmalarıydı. Öldükten sonraki hayatın varlığına inanılmıyordu. Tanrılar
için Ziggurat denilen çok katlı tapınaklar yapılmıştı. Siteler tanrıya
yakın olmak için yapılan Zigguratların etrafında gelişmiştir. Kral aynı
zamanda dini liderdi. Sümerlerde kralın emri tanrısal bir emir gibi
algılanıyordu. Bu tapınakların üst katı rasathane alt katı soğuk hava
deposu olarak kullanılıyordu. Etrafı surlarla çevrili Sümer şehir
devletlerinin başında ensi ya da patesi denilen rahip kral bulunurdu.
Ensilerden biri çevresindeki diğer kentleri de ele geçirirse "lugal"
"büyük adam", eğer bütün Sümer ülkesine (Sinear) hakim olursa "lugal
kalma" ünvanını alırdı.
Babil ve Asur devletlerinde mutlak monarsi anlayışı benimsenmişti.
Mezopotamya'da kralların başlıca görevleri; dini törenleri yönetmek,
orduya komuta etmek ve adaleti gerçekleştirmekti.
Sosyal ve Ekonomik Hayat
Mezopotamya'da krallar ve rahipler en üst sınıfı teşkil ediyordu. Diğer sınıflar
ise soylular (asiller), hürler ve kölelerdi. Asillere kral tarafından geniş topraklar
verilir ve savaşta kralın yanında bulunurlardı. Hürler, askerler, zanaatkarlar ve
köylülerden oluşuyordu. Bunlar vergi verir, askerlik yapar, tapınak ve kanal
yapımında çalışırlardı. Köleler; savaşta esir alınan, parayla satılan borçları
yüzünden hürriyetlerini kaybedenlerden meydana geliyordu. Mal gibi alınırsatılır, her türlü işlerde çalıştırılırlardı. Mezopotamya'da ekonominin temeli
tarımdı. Sümerlerde toprak tanrının kabul edilir, rahiplerin gözetimi altında
ekilirdi. Sümerler tanrıların olan toprakların verimliliğini artırmak için
bataklıkları kurutmuşlar, suları kanallarda toplamışlardır. Elde ettikleri ürünleri
tapınaklara teslim ederlerdi. Tapınaklardaki rahipler her ailenin ihtiyacı olan
maddeleri tapınağın ambarından paylaştırırlardı. Bu bir tür
teokratik devletsosyalizmi idi. Mezopotamya'da kurulan devletler sıkça
çevredeki kavimlerin saldırılarına uğradıklarından, güçlü ordulara ihtiyaç
duymuşlardır. Ordu,yaya ve savaş arabalarından
oluşmaktaydı. Babililler ve Asurlular daimi ordulara sahip idiler.
MEZOPOTAMYA :
1)SÜMERLER
2)AKADLAR
3)ASURLULAR
4)BABİLLER
5)ELAMLAR
1) SÜMERLER
Mezopotamya'nın siyasi tarihi M.O. IV. bin yıllarında
Sümerler ile başlamaktadır. Asya kökenli olup
nereden ve hangi yolla Mezopotamya'ya geldikleri
kesin olarak belli değildir. Sümerler Aşağı
Mezopotamya köy kültürünü, kent kültürü haline
getirerek Ur, Uruk, Lagaş, Kiş ve Urnamu gibi kent
devletleri kurdular. Her kent ayrı bir devlet idi. İlk
defa Uruk Kralı Lugalzagizi Aşağı Mezopotamya'daki
kent devletlerini bir yönetim altında toplamıştır (M.O.
2750). Sümerlere Elamlar son verdiler (M.Ö 2000
başları).
2) AKADLAR
Sami kökenli olan Akadlar M.Ö. IV. binde Arap
Yarımadası'ndan gelerek Sümerlerin kuzeyinde Fırat
nehri boylarına yerleşmişlerdir. Devletin kurucusu
olan Sargon M.Ö. 2350 yılında Agade (Akad) kentini
kurmuş, kısa sürede Yukarı ve Aşağı Mezopotamya'yı
tek bir yönetim altında toplamayı başarmıştır.
Sargon tarihte ilk daimi ordu kuran kraldır. Güçlü
ordusu ile sınırlarını İran'dan Akdeniz'e kadar
ulaştırmış, Mısır dışında bütün Ön Asya'yı egemenliği
altına almıştır. Sargon'dan sonra
devlet Gutilerin saldırılarıyla zayıflamış ve M.D. 2100
yıllarında Sümerler tarafından yıkılmışlardır.
3) ASURLULAR
M.Ö. 2100 yıllarında Arabistan'dan gelerek Mezopotamya'ya yerleşen
Sami kökenli bir kavimdir. Zamanla içlerine Sümerlere yakın bir dil
konuşan Hurriler de karışmıştır. Adını, kuruldukları Asur kentinden
almaktadırlar. Başkentleri Dicle kıyısındaki Ninova’dır. Asur Devleti
M.Ö. 1960'lardan itibaren Anadolu'da pek çok ticaret kolonisi kurdular.
Bunlardan en büyüğü Kaniş (Kayseri-Kültepe)'dir. Hititlerin akınları
sonunda zayıfladılar. En parlak dönemlerini Asurbanipalzamanında
yaşadılar. Sınırları İran'dan Mısır'a kadar uzanmaktaydı. Asurlular
Kıbrıs'a da egemen olmuşlardır. Hititler, Mısırlılar ve Urartularla
savaştılar. Askeri güçle ayakta duran Asurlular VII. asırda zayıfladılar.
İran'da giderek güçlenen Medler Babillilerle birleşerek Asurlulara son
verdiler (M.Ö. 625). Asurluların ülkesini aralarında paylaştılar.
4) BABİLLER
Samilerin bir kolu olan Amurrular tarafından kurulan (M.Ö. 2000 yılları)
Devletin kurucusuSumu-Abum'dur. Amurruların kurduğu bu devlet
başkenti olan Babil şehrinin adıyla anılır. En ünlü
hükümdarı Hammurabi’dir. Hammurabi'den sonra ülkede isyanlar çıktı
ve devlet zayıfladı. M.Ö 1531 yılında Hititler Babil'i işgal ederek bu
devlete son verdiler. Hititlerin çekilmesinden sonra Babil
ülkesi Asurluların egemenliğine girdi. Medlerle birleşen Babiller M.Ö.
625 yılında Asur Devletini yenerek tekrar bağımsız oldular ve 2. Babil
Kralligı’nı kurdular. Bu dönemin en önemli
hükümdarı Nabukadnezar'dır. O, devletini güçlendirmiş M.Ö. 586
yılında Kudüs'ü alarak Yahudi Devletine son vermiştir. Babil, bu kral
zamanında Mezopotamya'nın en önemli şehri haline gelmiştir. 2. Babil
Devletine M.Ö. 539 yılında Persler son vermişlerdir. Sümerlerin
etkisinde kalan Babiller ziggurat denilen çok katlı tapınaklar inşa
ettiler. Zigguratların üst katını rasathane (gözlemevi), alt katını
ürünlerin deposu olarak kullandılar. Tıp ve astronomide ilerlediler.
Mimari açıdan Mezopotamya'nın en gelişmiş devleti Babillerdir.
5) ELAMLAR
Sami kökenli olan Elamlılar Mezopotamya'nın
güneydoğusunda yaşıyorlardı. Başkentleri Sus
şehri idi. M.Ö. 3000 yıllarından Sus kenti,
bölgedeki diğer kentler üzerinde egemenlik
kurdu. M.Ö 7. yy'da Asurlular tarafından
yıkıldılar.
HAZIRLAYAN :
ADI: FEYZA NUR
SOYADI:KAVUN
SINIF:9/A