ran - DEİK

DEİK
|
DEİK
|
Kalkış Noktası
▪
Bu çalışma, Türkiye – İran ekonomik ilişkilerinin genişleme alanlarını kavramaya yönelik bir ön-tanı
çalışmasıdır. İki ülke ekonomilerini ve ikili ilişkilerini inceleyerek gerek mevcut verili durumu, gerek
trendleri belirginleştirmeyi hedeflemektedir.
▪
Çalışma veri analizleri, paydaş görüşleri ve uzman yaklaşımlarının yardımıyla özel sektör
perspektifiyle siyasi ön kabullere dayanmayan analitik bir değerlendirme sunma; resmi kurumlara
ve özel sektöre işbirliğinin geliştirilmesi adına yol haritaları oluşturulması sürecinde katkı sağlama
iddiasındadır.
▪
Verili durum ile potansiyel arasındaki farka bakıldığında Türkiye ve İran’ın komşuluk düzeyinde bir
ekonomik işbirliği modeli geliştiremediği, ülkelerin birbirlerinin potansiyelinden yararlanamadığı
gözlemlenmektedir. Almanya ile Fransa’nın ekonomik büyüklükleri ve ticaret hacimleri oranlandığında
Türkiye ile İran’ın 31 milyar dolarlık bir ticaret hacmine ulaşmış olması gerektiği gözükmektedir.
▪
İkili ilişkilerin geliştirilmesi, ticarete ilişkin konulardan yatırımlara, hizmetlerden kurumsal kapasite
geliştirilmesine kadar pek çok veçhesi olan çok taraflı bir süreç olarak ele alınmalıdır.
▪
Çalışma kapsamında ticaret, yatırımlar ve hizmetler alanında faaliyet gösteren büyük ölçekli ve KOBİ
düzeyinde 37 şirket ile bire bir görüşülmüştür.
DEİK Strateji Geliştirme
© DEİK’in yazılı izni olmadan çoğaltılamaz ve referans gösterilmeden kullanılamaz.
DEİK
|1
Sunum Planı
1
İran
İran Ekonomisi
Ekonomisi
Algı ve Yaklaşımlar
• DEİK üyelerinin İran ve İran’da İş
yapma üzerine görüşleri
Eğilimler
Eğilimler
İran Ekonomisinin Geleceği
• Ambargolar
• Özelleştirme Süreci
İran Ekonomisini Anlamak
• Enerji Fiyatları
• Türkiye ihracat ve İran ithalat
kalemlerinin analizi
• Yatırımların karşılıklı artışının
önündeki engeller
• İran’ın dış ticaret yapısı analizi
• İran’daki yabancı yatırımlar
Eğilimler
• Türkiye’deki İran yatırımları
• İran Ekonomisinde Güncel
Gelişmeler ve Eğilimler
• Lojistik + Gümrükler
• İran’da Yatırım Ortamı
• Bankacılık
• İran’da Türkiye ve Türk Şirketleri
Algısı
• Finansman Olanak Genişliği
• Enerji
• İran’da yabancı ticaret ve
yatırımcılara bakış ve
uygulamalar –Mevzuat
• Müteahhitlik
• Ambargonun yansımaları
• Turizm
Öngörüler
3
2
İkili
İkili İlişkiler
İlişkiler
Türkiye – İran İlişkileri
Ön-Tanı
Ön-Tanı
4
Yol Haritaları
• Ticaretin gelişmesinin önündeki
engeller
• Yatırımların karşılıklı artışının
önündeki engeller
• İkili işbirliğinin gelişme alanları
• Ticaret – Yatırımlar – Hizmetler
alanında fırsatlar
Stratejik Önceliklerin
Somutlaştırılması
• Turizm
• Bankacılık
• Gümrükler
• Ortak Gümrük Kapıları
• Lojistik hizmet ve altyapının
iyileştirilmesi
• Özelleştirmede Türk Şirketleri
• Tahkim Mekanizması
• Ticaretin Finansmanı
DEİK Strateji Geliştirme
DEİK
|2
Bölüm A
Türk Şirketlerinin Algıları
DEİK
|
A1 Algı Anketi: İran’da en ciddi sıkıntı olarak aşağıdakilerden hangilerini
görüyorsunuz?
Sorunun Şiddeti
%94.1
ABD kaynaklı amborgonun genişletilmesiyle birlikte, zaten
geçmişte de en büyük sorun olan bankacılık işlemleri
sorunlar açısından ilk sırada değerlendirilmeye başlamıştır.
Bankacılık
%88.0
Alıglamada ikinci ağırlıklı sorun gümrük duvarlarının yükseliği
olarak ön plana çıkmaktadır. Şirketlerimiz Eco anlaşmasının
uygulanmaması ve sık mevzuat değişikliğinden
yakınmaktadır.
Gümrüklerin
Yüksekliği
%76.7
Şirketlerimiz Rusya, Ukrayna, Kore gibi ülkelerin maliyetleri
ile karşılaştırıldığında komşu olmanın avantajının maliyetlere
yansıyamadığını düşündüklerini belirtmişlerdir.
Lojistik Maliyetler
% 69.6
13%
Güvenilir Partner
PO Error Rate
Bulamamak
Özellikle yatırımcı profilindeki şirketlerimiz ve distribütörlük
sistemiyle
çalışan ihracatçılarımız
güvenilir partner
1.5%
Text
15 – 20%
bulamamayı bir sorun olarak algılamkatadırlar.
15.16%
%50.5
Şirketlerimiz İran üzerine genel ve güncel sağlıklı verilere
ulaşmada sorun yaşadıklarını belirtmişler, özellikle sektörel
saha çalışmaları alanında eksiklik olduğunu vurgulamışlardır.
Bilgi Eksikliği
%32.1
Yasaların Yabancıları
Korumaması
10.0%
Diğer Faktörler
İran’ın takip ettiği içe kapanık ekonomi politikaları gereği
yatırımcılar ve ürün belgesi sahibi şirketlerimiz yerel
mahkemelerde problem yaşadıklarını belirtmişler, tahkim
mekanizmasının eksikliğini hissettiklerini öne sürmüşlerdir.
Diğer faktörler arasında İran’da etkin ve hızlı çalışan bir yargı
sisteminin olmaması, Patent haklarının yetersizliği, yabancı
markaların reklam tariflerinin yerlilere kıyasla 10 kat daha
pahalı olması gibi konular yer almaktadır.
DEİK
|4
A2 Algı Anketi: Türk şirketleri potansiyele inanıyor.
Ticarî ilişkilerde Türk şirketlerinde İran’ı bir fırsat olarak algılama eğilimi belirgin ve şirketler genel
olarak iyimser. Beklentiler de bir o kadar yüksek.
Çok daha
riskli
İran’da iş yapma riskini diğer
ülkelere göre nasıl kıyaslarsınız?
89%
100%
1%
77%
Fırsatlar artarak devam edecek
İran ekonomisinin geleceğini
nasıl görüyorsunuz?
Katılımcı: 87
Katılmıyorum
Katılımcı: 93
1%
100%
Çok Olumlu Etkiler
88%
Etkisi Olmaz
Katılımcı: 82
100%
1%
DEİK
|5
DEİK Strateji Geliştirme
Siyasi ilişkilerin olumlu
seyretmesi ekonomik ilişkilere
olumlu etkide bulunur mu?
1%
93%
Katılımcı: 89
Fırsatlar azalacak
100%
Kesinlikle Katılıyorum
İran’da çok büyük potansiyel var
ve bizim özel sektörümüz bu
fırsatlardan yeterince
yararlanamıyor
Daha az riskli
A3 Algı Anketi: Ambargonun genişletilmesi öncesi ve sonrasında
görüşler bir nebze değişti
Ambargoların tebliğ edildiği ve bankacılık işlemlerin durduğu tarihten itibaren şirketlerin
algıları, tercihleri ve pozisyonları da değişti. Riskin arttığı yönündeki görüş ortak.
Önce
Sonra
Sorular ve Görüşler
İran’la iş yapmayı
düşünür müsünüz?
Hayır, İran’la iş yaptık ve
zararlı çıktık
İran’la iş
ilişkinizin geleceğini
nasıl görüyorsunuz?
Olumsuz, işlerimizi tasfiye
etmeyi düşünüyoruz
İran ekonomisinin
geleceğini nasıl
görüyorsunuz?
Fırsatlar artarak devam
edecek
İran’da iş yapma
riski diğer bir ülkeye
daha mı fazla?
Çok daha riskli
Hayır, İran’da fırsat
görmüyoruz / Çok riskli
görüyoruz
Olumsuz, işlerimizi
daraltarak devam etmeyi
düşünüyoruz
Evet, ama teşebbüsümüz
olmadı
Herhangi bir değişiklik
olacağını düşünmüyoruz
Olumlu, uzun vadede
işimizin gelişeceğini
düşünüyoruz
Fırsatlar azalacak
Fırsatlarda değişiklik
olmayacak
Biraz daha riskli
Evet, İran’daki fırsatlardan
yararlanmak üzere arayış
içindeyiz
Farklı değil
Daha az riskli
DEİK Strateji Geliştirme
Ambargoların ve finansal yaptırımların ağırlığının artmasından sonra Türk şirketlerinin
iyimserliğinin orta vadede (5 yıl) pozitiften negatife döndüğü anlaşılıyor.
DEİK
|6
Özel
görüşler
A4 Algı Anketi: Şirketlerimizin sorun ve risk algılamaları çok çeşitli
Şirketlerin İran üzerine yorumları çeşitlilik arz ediyor. Özellikle yatırımcıların belirsizlik ve güven
alanında zihinlerinde soru işaretleri bulunuyor.
İhracat
> 40 milyon$
Doğru ortak bulmak ve
iyi bir hukuk bürosuyla
çalışmak çok önemli.
Yatırımcı
> 100 milyon$
İran’ın değişmek
istediğini
düşünmüyorum. Bence
en önemli konu bu.
Turkcell, TAV ve Ülker’in
yaşadıklarının yarın tekrar
edilemeyeceği ne malûm?
İran’dan başarı öyküsü
çıkmadıkça Türkiye ve
diğer gelişmekte olan
pazarları tercih ederiz.
Lojistik
> 10 milyon$
Yatırımcı
> 100 milyon$
Yatırımcı
> 200 milyon$
İran ekonomisini ve Pazar
koşullarını pek çok konuda
Türkiye’nin 20 yıl önceki hâline
benzetiyoruz.
İhracat
> 100 milyon$
İran’a 240 milyon dolarlık yatırım
planlasak da
belirsizlik ve güvence eksikliği
nedeniyle bu yatırımı
gerçekleştiremiyoruz. Keşke bir Tahkim
mekanizması olsa.
Yabancı şirket olduğumuz için
reklam vermek istediğimizde yerli
şirketlere kıyasla 10 kat fazla
ödemek zorunda kalıyoruz.
DEİK
|7
Bölüm B
İran Ekonomisini Anlamak
DEİK
|
Outlook on Turkey
B1 İran: Potansiyeli büyük ama içine kapalı
İran ekonomisi dönüşüm sürecinde...
Makro Ekonomik Veriler
2010 – 2015 Beşinci Kalkınma Planına Göre
2006
2007
2008
2009
$530.9
$647.1
$730.0
$571.5
6.9%
4.7%
1.1%
(4.5%)
Current Account / GDP
(6.0%)
(5.8%)
(5.7%)
(1.3%)
Kişibaşına düşen gelir (US$)
$7,540
$9,094 $10,155
$7,870
GSYİH (milyar $)
Büyüme (%)
Nüfus (m)
İranın önceliği aşırı derecede petro-gaza bağımlı, verimsiz ve
düşük teknolojili ekonomisini çeşitlendirmek, tıpkı körfez ülkeleri
gibi enerji-dışı sektörleri büyütmek, istihdam yaratmak ve
teknoloji – knw-how kapasitesini artırmak.
2010 – 2015 yılları arasında İran’ın hedefleri:
Yıllık %8 büyüme performası sergilemek
İhracat sepetinde enerji dışı ürünlerin payına %19’dan %30’a
çıkartmak
$8.6
Enflasyonu %7’ye düşürüp her yıl 1 milyon yeni iş yaratmak
6.8%
Yıllık 20 milyar dolarlık özel/yabancı yatırım çekmek.
70.4
71.2
71.9
72.6
Nüfus artış hızı (% pa)
1.1%
1.1%
1.0%
1.0%
Doğrudan Yabancı Yatırım (milyar $)
$20.0
$22.0
$18.3
Enflasyon (%)
9.6%
8.8%
10.4%
2050’de İran ekonomisinin Yeri
2050’de GSYH (2007 ABD$)
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Bölge Ülkelerinin Ekonomik Gücü
8%
Russia
Pakistan
Oman
6%
Source: Goldman Sachs (Ekim 2008), Economist Intelligence Unit (Eylül 2010)
$0
Spain
Egypt
Iran
Venezuela
4%
Thailand
Vietnam
Güney Afirka
S. Arabistan
Iran
Kore
İtalya
Kanada
Filipinler
Nijerya
Almanya
Fransa
Japonya
Türkiye
İngiltere
Meksika
Endonezya
Rusya
Brezilya
Hindistan
ABD
Çin
Turkey
Saudi
Arabia
$30.000
DEİK
|9
B2 Bardağın Yarısı Dolu: İran’ın Uluslararası Konumu
Dünya Sıralaması – Sıralamaya
Giren Ülke Sayısı
32 –188
Hükümet Bütçesi
35 –197
GDP’nin Sektörel Dağılımı
47 – 217
GDP Büyüme Oranı (Gerçek)
Veri Yılı
2009
2005
2009
Toplam Dış Borç
71 –202
2007
Yatırımın GDP’ye Oranı
36 – 145
2007
48 – 183
İş Başlatma Süresi
2010
Nüfus
17 – 223
2007
Gelirin Eşit Dağılımı
47 – Dünya
1998
En ucuz Başkentler
1 – Dünya
2007
Günlük Gazete Sayısı
14 - 124
2005
7–87
2006
11–195
2009
Karbon Verimliliği
28 – 141
2008
Milyarder Sayısı
12 –58
2010
Yayınlanan Kitap/ Yıl
Toplam Internet Kullanıcısı
DEİK
| 10
B3 Bardağın Yarısı Boş: İran’ın uluslararası Konumu
Dünya Sıralaması – Sıralamaya
Giren Ülke Sayısı
105 – 120
Dijital Fırsat Endeksi
168–181
İnternet Hızı
137–183
İş Yapma Kolaylığı
Veri Yılı
2008
2010
2010
İnsani Gelişmişlik
88–182
2007
BroadBand Internet Kullanımı
44 –48
2008
Ekonomik Özgürlük Endeksi
151 –157
2008
121 –189
2008
76 –153
2007
Küreselleşme Endeksi
115 –122
2007
Sınırlararası Ticaret
134 –183
2010
Enflasyon Oranı
Prime Lending Rate
Ulusal Sağlık Hizmetleri
Çevresel Sürdürülebilirlik
93 –190
132 –146
2009
2005
Eğitim Endeksi
112 –176
2008
İnsani Açlık Endeksi
59 –135
2009
DEİK
| 11
B4 İranlı tüketici: Genç, tüketim potansiyeli çok yüksek, kaliteli ürüne
düşkün
İran nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı
Kadın
İran nüfusunun %63’ü 30 yaşın
altında.
%89
“Yabancı ürünleri yerli
ürünlere tercih ederim”
diyen İranlıların oranı
%53
20 – 30 yaş aralığında
“Marka bağımlısı” oranı
Erkek
İslâm devrimi öncesinde ve sonrasında doğanlar
1979 İslâm devrimi sonrasında
doğanların toplam nüfusa oranı
90.000.000
80.000.000
70.000.000
60.000.000
50.000.000
2030’da İran nüfusu %20 oranında
artarak 93 milyona ulaşacak.
40.000.000
30.000.000
DEİK Strateji Geliştirme
20.000.000
10.000.000
0
1988
1993
1998
2003
2008
2013
79 sonrası Doğanlar1979
79 Öncesi Doğanlar
DEİK
| 12
B5 Enerji fiyatlarındaki artışla beraber İran’ın ithalatı da hızla artacak.
İran’ın ihracat gelirlerinin % 80-90’ı,
bütçe gelirlerinin ise % 40-50’si
petrolden elde ediyor. Bu nedenle
İran enerji fiyatlarına karşı çok
hassas.
İran’ın İthalatı (Milyar $)
%32
69
İran’ın en önemli müteffiki enerji
kaynakları!
43
50
67
73,7
79,6
84,4
89,4
58
57
100,0
Toplam İthalat
(Milyar ABD $)
90,0
80,0
Petrol İhracatı (Milyar
ABD $)
70,0
60,0
Petrol Birim Fiyatı
(ABD $/bbl)
50,0
40,0
İşsizlik ( toplamın
%'si)
30,0
20,0
Enflasyon (yıllık %)
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
KAYNAK: IMF, BMI, DEİK Analizi
2008
2009
2010
2011 2012 2013
2014
Petrol fiyatı ortalama
90$ olduğu taktirde
4 yıl içerisinde İran’ın ithalatının 90 milyar dolara
yükselmesi bekleniyor.
DEİK Strateji Geliştirme
2005
10,0
0,0
2005 2006 2007
DEİK
| 13
B6 Sadece enerjide değil; tarım, hayvancılık ve madenlerde de İran çok
zengin.
İran’ın çeşitli hammadde gruplarında dünyadaki sıralaması ve dünya toplam üretimindeki
yüzdelik ağırlığı
Ürün – Dünya Sıralaması - Pay
Hayvancılık
Madenler
Sebze Meyve
Sebze Meyve
1
90.00
EKŞİ KİRAZ
5
5.72
PERLIT
2
KOYUN
4
FISTIK
1
52.53
BADEM
5
5.44
DOĞAL GAZ
2
KEÇİ
7
AYÇİÇEĞİ
1
44.23
ELMA
5
4.12
PETROL
2
BÖĞÜRTLEN
1
35.93
KURU SOĞAN
5
2.89
ÇİNKO
4
HURMA
2
13.98
MANDALİNA
6
3.78
KURŞUN
KİRAZ
2
12.23
FINDIK
1.42
4
6
KOBALT
KAYISI
2
10.45
ÜZÜM
7
4.12
4
CEVİZ
3
12.30
BALKABAĞI
2.96
ILEMNIT
7
6
SALATALIK
3
3.57
PORTAKAL
8
2.93
MANGANEZ
8
KARPUZ
3
2.32
ŞEFTALİ&NEKTARİN
8
2.75
BARITE
8
LİMON
4
9.25
KİVİ
8
1.99
BAKIR
9
İĞDE
4
7.47
DOMATES
9
2.76
KROM
10
İNCİR
4
6.59
MERCİMEK
10
3.40
BOKSİT
11
NOHUT
4
3.20
KAVUN
11
1.48
POTAS
15
DEİK Strateji Geliştirme
SAFRAN
DEİK
| 14
B7 İran’ın dış borcu çok düşük. İran’ın küresel ekomiye entegre olma kararı
verdiği gün kredibilitesi çok yüksek olacak.
Dış Borcun GSYH’ye Oranı %
X
Yunanistan
552
Türkiye
Bulgaristan
105
51
Rusya
Kazakistan
85
93
Endonezya
Irak
76
50
S. Arabistan
Katar
75 16.9
63
Lübnan
BAE
KAYNAK: Dünya Bankası, 1 Ocak 2010
56
21
128
Toplam Dış Borç: Milyar$
45
30
28
274
369
150
72
20
Mısır
28
15
Çin
7
347
İran
6
18
DEİK
| 15
B8 Ambargolar ve içe kapanıklık nedeniyle İran bâkir
İran pek çok açıdan Türkiye’nin 1980’lerin başındaki durumuna benziyor.
Dış Yatırım Performansı (UNCTAD, 2006)
Potansiyel
Gerçekleşen
Tüm Ülkeler
160
140
133
120
141
141
141
141
141
113
100
80
60
141
72 73
93
84
83
70
61
69
İran 2006’da yabancı yatırım
açısından tüm olumsuz koşullara
rağmen 61’inci potansiyel ülke
olarak gösterilmesine karşın,
gerçekleşme 133’üncülük olmuştu.
40
33
20
İran son 10 yılda Türkiye’nin
2007’de çektiği dış yatırımdan daha
az yabancı yatırımı çekebildi.
10
0
Türkiye
İran
Mısır
Hindistan
Brezilya
Çin
İran’a Yabancı Yatırımlar (1988 - 2008)
Bugün İran’ın dışa açık ve liberal bir
ekonomi modeli izlemesi halinde
ülkeye enerji hariç 140 milyar dolar
doğrudan yabancı yatırım çekme
potansiyeli bulunuyor.
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
38
16
194
1.084
3.657
2.698
2.863
3.136
1.626
1.658
1.492
DEİK
| 16
B9 Gümrük Vergileri
Türkiye’nin en çok ihraç ettiği Otomotiv, Tekstil ve Makina’da İran’ın uyguladığı gümrük vergileri %
90-100 civarında. Gümrükler, iki ekonomik ilişkilerin gelişmesinin önündeki en büyük engel.
870331
Motorlu taşıt; dizel/yarı dizel (silindir hacmi=<1500cm3)
90%
870322
Motorlu taşıt; kıvılcım ateşlemeli (1000cm3< td>
90%
870323
Motorlu taşıt; kıvılcım ateşlemeli (1500cm3< td>
90%
870332
Motorlu taşıt; dizel/yarı dizel (1500cm3
90%
870870
Kara taşıtları için tekerlekleri vb aksam, parça/aks.
25%
610910
Tişört, fanila, atlet vs. giyim eşyası; pamuktan (örme)
100%
6203-04
Pamul Giyim Eşyası (erkek/ bayan)
100%
6109-10
Örme Giyim Eşyası
100%
540761-69
Diğer dokunmuş mensucat (sentetik/ poliester)
100%
630260
Tuvalet ve mutfak bezleri [pamuktan ve havlu men)
65%
852872
Televizyon; diğerleri, renkli olanlar
50%
841821
Ev tipi buzdolabı-kompresörlü
50%
845011
Tam otomatik çamaşır yıkama makineleri-kapasite=<10
kg
40%
851660
Diğer elektrikli fırınlar, ocaklar, ızgaralar vb.
55%
842211
Evlerde kullanılan bulaşık yıkama makineleri
45%
680291
Mermer, traverten, su mermeri (işlenmiş/yontulmamış)
40%
730519
Demir/çelikten diğer dikişli, perçinli ince, kalın borulargaz/petrol hattı için
30%
200819
Diğer sert kabuklu meyve ve karışımlarının
konserveleri
45%
Ekonomik İşbirliği Örgütü Ticaret Anlaşması (ECOTA),
Mayıs 2008:
8 yıllık süre sonunda en yüksek tarife oranının %15’e
indirilmesi (İran gümrük listelerini açıklamamaktadır.)
Türkiye, İran, Pakistan, Afganistan ve Tacikistan tarafından
imzalanmıştır. Tacikistan ekleri onaylamamıştır.
Temmuz 2005, Ankara: Menşe Kuralları, Devlet Yardımları,
Fikri Mülkiyet Hakları ve Anti-Damping Önlemlerine ilişkin
Protokol Afganistan, İran, Pakistan ve ülkemiz tarafından
imzalanmıştır.
“Hızlı Yol Yaklaşımı”, Temmuz 2003, İslamabad:
8 yıl yerine 5 yıllık bir süre sonunda üye ülkelerin pozitif
listelerinde yer alan ürünler için gümrük tarifelerinin %10
seviyesine çekilmesi öngörülmüştür. İran Türkiye ve
Pakistan arasında şartlarda dengesizlik olduğu gerekçesiyle
uzlaşmaya varılamamıştır.
2000, Tahran: Dış Ticaret Bakanları Toplantısı’nda EİT
Ticari İşbirliği Çerçeve Anlaşması Türkmenistan ve
Özbekistan dışındaki tüm üye ülkelerce imzalanmıştır.
1999, Karaçi: Tarife ve Tarife Dışı Engeller Yüksek Düzeyli
Uzmanlar Grubu Toplantısında
Bkz Slayt:EİT Ticari İşbirliği Çerçeve
Anlaşması Taslağı hazırlanmıştır.
E4
DEİK
| 17
Mevcut Gümrük Politikalarının Zararları: Mobilya Sektörü Örneği
Tedarik:
Denizaşırı
Hub 1:
Türkiye
Hub 2:
İran (Gümrük)
Nihai İranlı
Tüketici:
Liman
Tahran
İranlı
Distribütör
Mobilya
Hammadeleri
Deniz Taşıması
->Kısa Mesafe Taşıma
Fabrika
Türkiye içi Taşıma
İran
Gümrüğü
Tebriz
İran içi Taşıma
Gümrük KG’a göre olduğu için
ağır (ama kalite artırıcı)
malzemenin demonte edilmesi
İsfahan
-> Uzun Mesafe Taşıma
İç Piyasa Satış Fiyatı
-> Kilit Noktalar
150
İran Satış Fiyatı
-> Maliyet ve Satış
100
450
225
Sonuçlar
İranlı Tüketici kalitesi azaltılmış ürünü 3 kat daha pahalıya alıyor (alamıyor)
İran’da gerçekleşmeyen teslimatın üretimini iç piyasa karşılayamıyor
Ayrıca ödeme ve akreditif sıkıntıları nedeniyle sorunlar büyüyor ve sipariş kabul edilmiyor
Türkiye tarafı siparişten, İran tarafı üründen oluyor! (Kaybet-Kaybet Durumu)
KAYNAK: DEİK Lojistik Sektörü Görüşmeleri
DEİK
| 18
B10 Ambargolar ve içe kapanıklık nedeniyle İran pek çok sektör
ve alanda önemli fırsatlar barındırıyor
Parekende
Sigorta
Taahhüt
Lojistik
Otomotiv
Tarım
Madencilik
Pazarın %95’i gelenekseldir. Kooperatif ve pazarlar pazara
hakimdir. Zincir mağazalar pazarın yalnızca %2sini oluşturuyor.
İran’ın Sigorta Penetrayonu %1.1 olup, dünya ortalaması olan
%7.5’in çok altında.
İranlıların %70’i ev sahibidir. Buna rağmen her yıl ekstradan
750.000 yeni ev ihtiyacı oluşmaktadır.
Lojistik ve kargo sektörleri küçük bireysel teşebbüslerle yürütülüyor.
Bu alanın profesyonelleşmesi kaçınılmaz
İran’da 2009 yılında her 1000 kişiye 120 araç düşmektedir. Yoldaki
araçların 40’a yakını 10 yaş ve üstünde olan araçlardır.
2,2 milyar sulanabilir hektarlık alandan 108 milyonton kadar üretim
yaparken, 60 milyontonkadarını ithal ediyor.
37 milyar ton kanıtlanmış rezerv ve 68 maden çeşidi olmasına
karşın Dünya Maden Üretiminin %1.5’den azını gerçekleştiriyor.
KAYNAK: DEİK Takım Analizi
DEİK
| 19
B11 İran’ın Batı bölgelerinde ekonomik aktiviteler yoğun, Tahran
tartışmasız ana merkez
Nüfus –
GDP’deki payı
Şehilrler
Tahran
7.088.287 2.427.316 -
İsfahan
1.602.110 -
%2
Tebriz
1.398.060 -
%2
Şiraz
1.227.331 -
%1
794.863 -
%1
Karaj
1.377.450 -
%2
Kum
964.706 -
%1
Ahvaz
Urmia
Zahedan
968.843-
Tahran ülkedeki ekonomik
aktivitenin merkezinde yer
alıyor.
%11
Meshed
Kirmanşah
Merkezler
%3
Tebriz
Umurmiye
Tahran
Hamadan
Meşhed
Kirmanşah
İsfahan
%1
583.255 - %1
Ahvaz
552.706 - %1
Zahedan
Şiraz
* İran’da en son nüfus sayımı 2006 yılında yapıldığından illere göre
nüfus verisi 2006 rakamlarını yansıtmaktadır. 2006 rakamları ile
hesaplanmış oranların ise güncel durumu yansıttığı düşünülmektedir.
KAYNAK: İran Merkez Bankası
Bander Abbas
DEİK
| 19
B12
Uzakdoğu’nın İran’ın dış ekonomik ilişkilerindeki ağırlığı her geçen
yıl artıyor.
%21
Avrupa Birliği
İran’ın en önemli
ekonomik partneri
olan AB ülkeleri ile
ilişkiler her geçen gün
zayıflıyor. Ambargo
süreci bu gidişata ivme
kazandırıyor.
Türkiye
%32
%11
Gübretaş’ın 1milyar
dolarlık bir
operasyonlara Razi %5
özelleştirmesini
kazanması ilişkiler için
dönüm noktası oldu.
Önümüzdeki dönemde
Türkiye’nin İran için
%4
önemi artabilir.
Pasifik Ülkeleri
Rusya
İran’ın Rusya’ya dikkate
değer oranda yatırım
yapmaması ve İran’dan
ithalatının sınırlı olması
ilişkileri belirli bir seviyede
tutuyor.
%2,4
Çin – Japonya – Kore – Malezya Hindistan
Geçtiğimiz 10 yıl içerisinde
Asya-Pasifik ülkeleri ile
İran’ın ekonomik ilişkileri
hızla gelişti. Pasifik
ülkeleri yoğun ticari
ilişkilerden altyapı
projelerine sıkı ilişkilere
sahip.
Sahra’nın
Güneyindeki Afrika
%45
Senegal ve Sudan başta
olmak üzere İran Afrika
ülkeleriyle de yakın olmak
için çaba sarf ediyor.
Brezilya
%34
%1
İran’ın Venezzülla ve
Brezilya gibi ülkelerle de
ilişkilerini kuvvetlendirmek
istediği görülüyor. Ancak
hacim ve nitleik kısıtlı.
İran ABD ve AB belirsizliklerini
dünyanın geride kalan tüm ülkeleriyle
yakın ilişkiler ve karşılıklı bağımlılık
oluşturarak aşmaya özen gösteriyor.
KAYNAK: DEİK Hesaplamaları
%34
BAE-Dubai
İran’ın en önemli
ekonomik
partneri; re-export
durağı,
yatırımların
adresi, finansal
merkez “idi”.
%8
Ticaret
%49
Yatırımlar
Finansal Hareketler
DEİK
| 20
Bölüm C
İran Ekonomisinin Geleceği
DEİK
|
C
İran Ekonomisinin Geleceği pek çok iç ve dış değişkene bağlı.
Ancak 4 temel değişkenden bahsedilebilir.
Temel Faktörler
1
2
3
4
Ambargoların
Şiddeti
Petrol ve
Doğalgaz
Fiyatları
Yeni
Sübvansiyon
Politikasının
Başarısı
Özelleştirme
Süreci
53
Ciencia, Tecnología
e Innovación
Küresel
Ekonomiye
ve Sisteme Entegrasyon Düzeyi
6 Bağıl Koşullar
▪
▪
▪
▪
▪
▪
Altyapı Yatırımlarının Tamamlanması
Enflasyon Oranının Düşük Kalması
Doğrudan Yabancı Yatırımların Artması
Kurumsal Kapasite İnşaası
Teknolojik Konw-How ve İnnovasyon Kapasitesi
Enerji Dışı Gelirlerin ve İhracatın Artırılması
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
Siyasi İstikrar ve Oydaşma
Bürokrasinin Özel Sektör Dostu Olması
Turizm Gelirlerinin Artırılması
Lojistik maliyetlerin Düşürülmesi
İşsizlik Oranı
Eğitime Yatırımın Artırılması
Komşu ve Çevre Ülkelerle İşbirliği Düzeyi
DEİK
| 21
Kapsamı
genişlememeli
90 Doların
altına
düşmemeli
Hanelerin Satın
Alma Gücü
Düşmemeli
100 milyar
dolarlık portföyün
özel sektöre devri
aksamamalı
Temel Faktörler
1
2
3
4
Ambargoların
Şiddeti
Petrol ve
Doğalgaz
Fiyatları
Yeni
Sübvansiyon
Politikasının
Başarısı
Özelleştirme
Süreci
53
Ciencia, Tecnología
e Innovación
Küresel
Ekonomiye
ve Sisteme Entegrasyon Düzeyi
6 Bağıl Koşullar
▪
▪
▪
▪
▪
▪
Altyapı Yatırımlarının Tamamlanması
Enflasyon Oranının Düşük Kalması
Doğrudan Yabancı Yatırımların Artması
Kurumsal Kapasite İnşaası
Teknolojik Konw-How ve İnnovasyon Kapasitesi
Enerji Dışı Gelirlerin ve İhracatın Artırılması
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
Siyasi İstikrar ve Oydaşma
Bürokrasinin Özel Sektör Dostu Olması
Bütçe Disiplini
Lojistik maliyetlerin Düşürülmesi
İşsizlik Oranı
Eğitime Yatırımın Artırılması
Komşu ve Çevre Ülkelerle İşbirliği Düzeyi
DEİK
| 22
E5 Lojistik: Türkiye rakiplere göre daha pahalı
Van geçişi problemi, bekleme süreleri, maliyetler Türkiye’yi Rusya, Ukrayna gibi ülkeleri karşısında
dezavantajlı
İstanbul
Trabzon
Bursa
İzmir
Antep
Mersin
tle
liye
Ma
r
Karayolu
Demiryolu
Denizyolu
20’’
Ton
20’’
Ton
20’’
Ton
Yaz
20’’
20’’
20’’
20’’
20’’
20’’
Kış
20’’
20’’
20’’
20’’
20’’
20’’
rele
Sü
r
Karayolu
Demiryolu
Denizyolu
20’’
Ton
20’’
Ton
20’’
Ton
Yaz
13
14
17
20’’
20’’
20’’
Kış
18
13
20’’
20’’
20’’
20’’
DEİK |
E4 Serbest Sanayi Bölgesi
Türkiye’de 8, İran’da 5 bölge önerildi.
SSB kapsamında
SSB projesi:
▪ Başarı faktörleri:
– Her iki ülke pazarlarına gümrüksüz
▪ En önemli risk kapsamının, üretim
ulaşabilme,
– İran’daki enerji fiyatları ile üretim
yapabilme,
– Kapsam dışında tutulacak sektör ve
–
alanların çerçevesini dar tutmama,
Lojistik alt yapı ve hizmetlerin gelişmiş
olması
yapılabilecek alanların dar tutulması
▪ Gümrük tarifelerinin sıfırlanmaması
▪ Ucuz enerji girdisi yerine göreli olarak yüksek
fiyatlandırma yapılması
▪ Projenin çeşitli nedenlerle sürüncemede
kalması
▪ Yaratacağı Değerler:
– 150.000 kişilik istihdam
– 6 milyar dolar ihracat İran yönüne, 4.5
milyar dolar ihracat Türkiye yönüne
toplam 10.5 milyar dolarlık üretim.
KAC Christchurch
property
–
lodge (KAC)
<___>
4748
51596183
51
<__>
M
R
I
81
776
77
79
5
Bölüm D
DEİK |
Türkiye – İran Ekonomik İlişkileri
DEİK
| 23
D1 Öngörüler
8 milyar dolar
12 milyar dolar
62%
Gümrük vergileri olmasa
1 yıl içerisinde Türkiye’nin
İran’a ihracatının
ulaşacağı değer
İran’ı ‘güvenilir’ görülse
bölgeye 4 yıl içerisinde
gidecek Türk yatırımının
tutarı.
Görüşülen 100 şirketten
İran’da yatırım yapmayı
düşünebilecek şirket
sayısı.
Not: Telekomünikasyon, Lojistik, Otomotiv, Demir Çelik ve
enerji yoğun sanayiler ağırlıklı. Bu öngörü gümrük vergileri
düşmediği taktirde hesaplanmıştır.
Kaynak: DEİK Şirket Görüşmeleri
Kaynak: DEİK Takım Analizi
ABD’nin yaptırımlarının Türkiye’yi
olumsuz etkileyeceğine, bunun
adil olmadığına ve Uzakdoğulu
şirketlerin avantaj yakalayacağına
inanan Türk şirketlerin oranı
%98
150.000
Türkiye – İran arasında bir
sanayi serbest bölgesi kurulup, enerji fiyatları
İran’ın ortalam fiyatları üzerinden tarifelendirilir,
iki ülke için gümrüksüz ticaret yapılabilir, kapsam
daraltılmaz ise bölgeye yaratacağı istihdam.
Source: DEİK Takım Analizi.
Kaynak: DEİK Şirket Görüşmeleri
DEİK
| 24
Yol Haritası
DEİK
|
• Gümrük Vergilerinin
Düşürülmesi
• Turizm Alanında İşbirliği
• Lojistik İyileştirme ve
Çeşitlendirme
• Müteahhitlik Alanında İşbirliği
• Telekomünikasyon
Alanında İşbirliği
• Öğrenci ve
Öğretim Üyesi
Değişimi
Programları
• Genç
Gazeteci
Değişim
Programı
• Özel Sektör
Geliştirme
Programları
ve Kurumsal
Kapasite
Geliştirme
Hizmet
Sektörleri
Ticaretin
Geliştirilmesi
5
Kapasite
Geliştirme
4
• Ortak Sınır Kapısı Projesi
1
5
Sac Ayağı
2
Yatırımların
Artırılması
3
Ortak Sanayi
Bölgesi
• Etki Kapasitesi Büyük Projelerin Hayata
Geçirilmesi
• Özelleştirme
Sürecinde Türk
Şirketleri
• Ortak Tahkim
Mekanizmasının
Oluşturulması
• Başarı Öyküleri
Yaratılması
• İran Şirketlerinin
Türkiye’ye Yatırımı
DEİK
| 30
Türk özel sektörünün küresel ekonomiye entegrasyonunu
güçlendirmek, Türkiye’nin dünyanın en büyük 10 ekonomisi
arasına girmesini sağlamak için...
DEİK Strateji Geliştirme
DEİK
|
Sorularınız ve daha detaylı bilgi talepleriniz için etkinliğimiz boyunca
DEİK personeline başvurabilirsiniz.
DEİK
TOBB Plaza Talatpaşa Cd.
No:3 Kat:6 GültepeLevent
İstanbul – 34394
Turkey
Tel: +90 212 339 50 00
Fax: +90 212 292 30 72
strateji@deik.org.tr
www.deik.org.tr
www.turkey-now.org
DEİK
|