Harriet Tubman

Dünya Döndükçe
BD NİSAN 2016
Sabriye Aşır
Özgürlük yolunun
cesur rehberi
Harriet
Tubman
Harriet Tubman,
köleliğin kaldırılmasına
yaşamını adadı, amansız
bir eşitlik ve hak
mücadelesi verdi. Ona
“General Tubman” da
dediler, “kondüktör”
de, “Harriet Teyze”
de… Ve “halkının
Musa’sı” olarak da
adlandırıldı.
Ö
lmeden önce geniş kitleler tarafından tanınıp
saygı görse de, tarihte ilham
verici bir kahraman olarak
değerlendirilmesi, ölümünden
yıllar sonra oldu.
Amerika’nın tarım ve
sanayisinin fiziksel olarak
tam anlamıyla ikiye bölündüğü 1800’lü yılların ikinci
107
BD NİSAN 2016
yarısında, Güney eyaletlerindeki büyük çiftliklerde yürütülen
tarımsal üretimin yükü, bütünüyle
Afro-Amerikan kölelerin üzerindeydi.[1] Zorbaca yöntemlerle Afrika
kıtasından kaçırılan köleler, insanlık
dışı koşullar altında yaşıyorlardı.
O
kölelerden biri olan
Araminta Harriet
Ross da, annesi-babası
ve sekiz kardeşiyle birlikte Brodess Ailesi’nin
esareti altındaydı. Henüz
çok küçük yaşlardayken,
üç kız kardeşinin uzak
bir çiftliğe satılmasının
acısını yaşadı. Ardından
da Araminta Harriet
Ross’un bir erkek kardeşini satmak istediklerinde, anne Harriet
“Rit” Green, ailesinin
daha fazla parçalanmasına katlanamadı ve
karşı koydu. Araminta
108
En soldaki Harriet Tubman, elinde çubukla
oturan Tubman’ın ikinci eşi Nelson Davis,
Tubman’ın yanındaki evlatlıkları Gertie, Lee
ve aile bireyleri New York’taki evlerinde, (1887)
Harriet Ross, direnişi ilk annesinden
öğrendi bu karşı koymayla… Daha
kendisi bir çocuk olmasına karşın,
çoğunlukla çiftlik sahiplerinin çocuklarına bakıyor ancak
verilen işlerle ilgili en
ufak bir hoşnutsuzluk
durumunda, kırbacın
yakıcı acısını sırtında
hissediyordu. Fiziksel
şiddet, günlük yaşamının bir parçası durumundaydı. İzlerini, yaşamı
boyunca taşıyacağı ağır
bir şiddet…
1844’te özgür bir
Harriet Tubman’ın cesareti
Afro-Amerikalı olan
onu, tarihte ilham veren
kişiliklerden biri konumuna John Tubman’la evlenen
taşıdı: “Binlerce köleyi özAraminta Harriet Ross
gürleştirdim. Ama binlerce(Tubman), yıllarca
sini daha özgürleştirebilirmaruz kaldığı darbelerdim. Eğer köle olduklarını
den dolayı dayanılmaz
bilselerdi…”
BD NİSAN 2016
başağrıları ve uyku sorunları yaşıyordu. Tüm bunlar
bile onu, rüyalarını süsleyen
özgürlük duygusundan alıkoyamıyordu. Annesinden aldığı
direnme tohumu içinde gün be
gün büyüyen Harriet Tubman
1849’da, adına Yeraltı Demiryolu (Underground Railroad)
denilen bir güzergahı kullanarak, Amerika’nın Güney eyaletleri topraklarının sınırlarından
çıkmayı, kölelikten kurtulmayı başardı: “Sınırı geçince
ellerime baktım. Evet, bu bendim!
Ağaçlara, tarlalara vuran güneşin
pırıltılarında zafer vardı. Cennette
gibiydim!”[2]
Y
eraltı Demiryolu (Underground
Railroad), ne yeraltındaydı,
ne de bir demiryolu idi. “Yeraltı”
mecazi tanımı, gözden uzak bir
direnişi temsil ediyor; buluşma
noktaları, gizli güzergahlar ve güvenlikli evlerin yer aldığı bir kaçış
rotasını oluşturuyordu. Bu “Yeraltı
Demiryolu” (Underground Railroad) kaçış ağında, güvenlikli evlere
“durak”, özgürlüğüne kavuşmak
için Kuzey topraklarına doğru yola
çıkan kaçak kölelere “yük”, onlara
rehberlik edenlere ise “kondüktör”
deniliyordu.
Bir köle olarak dünyaya gelen
Harriet, Afro-Amerikalıların köle
olarak görülmedikleri Kuzey Amerika topraklarına ulaşmıştı ama…
Ailesi, sevdikleri ve kendisiyle
aynı kaderi paylaşan milyonlarcası
geride kalmıştı. Özgürdü ama tek
Afrika’dan Amerika’ya uzanan ve 400 yıl
boyunca devam eden vahşi köle ticareti
sırasında, Amerika’ya 15 milyon Afrikalının getirildiği tahmin ediliyor. Nashville
Gazete’deki 22 Ekim 1852 tarihli bir satış
ilanındaki ifadeler, aynen şöyleydi: “Satılık:
10 yaşından 18 yaşına kadar serpilmiş kızlar,
24’ünde bir kadın ve 3 çocuklu çok kullanışlı bir
başka kadın. Başvuru: Williams Gloower.”
başınaydı. Kaçtığı topraklara dönüp,
diğer kölelere yardım etmeye karar
verdi ve önce iki kardeşini, Ben ve
Henry’i kurtardı. Eğer yakalanırsa,
yeniden köle olarak satılması, hatta
idam edilmesi bile mümkündü. Ancak Harriet vazgeçmedi ve ailesiyle
bazı akrabalarını da kölelikten kurtardı. Harriet, kölelik eziyeti altındaki Afro-Amerikalıların kurtuluşu
için çaba gösterirken, kocası John
Tubman ise yeni bir evlilik yaparak
Maryland’de yaşamayı sürdürdü.
Kondüktörlerin sayıları oldukça
az olmasına rağmen, gösterdikleri
çabalar sayesinde on binlerce köle
özgürlüklerine kavuştu. Kendisi de
kaçak bir köle olan ve en tanınmış
kondüktör haline gelen Harriet
Tubman, kılık değiştirmekte ustay109
BD NİSAN 2016
işleri daha da tehlikeli hale getirdi.
Kuzey topraklarında yakalanan kaçak kölelerin, “ait oldukları” Güney
eyaletlerine iade edilmesini öngören
yasa, “köle avcılığı”nın da yolunu
açtı. Güney eyaletlerindeki çiftlik
sahipleri kaçan kölelerinin yakalanarak kendilerine iade edilmesi için
para ödülü bile koydular. Ancak bu
da Harriet’ı durdurmadı. Güneyli
köle sahibi varlıklılar, yaşadıkları
topraklardan kölelerinin kaçmasına
rehberlik eden Harriet’e öfkeliydiler
ve onun yakalanarak Güney’e geri
getirilmesi karşılığında 40 bin dolar
ödül vaat ediyorlardı.[4]
F
Harriet Tubman’ın heykeli Michigan-Ypsilanti
Harriet Tubman özverili cesareti, Kuzey
eyaletlerinde kölelik
karşıtı duyguların artması için bir kıvılcım
oluşturmaya yardımcı
oldu.
dı. Bazen zararsız bir nine, bazen
de ihtiyar adam kılığına bürünürdü.
Tubman’ın koruyup kolladığı kölelerden hiçbiri yakalanmadı. Özverili
cesareti, Kuzey eyaletlerinde kölelik
karşıtı duyguların artması için bir
kıvılcım oluşturmaya yardımcı oldu. 3]
1851’de “Kaçak Köle Yasası”
adıyla çıkarılan federal bir yasa,
110
akat Harriet, takip eden yaklaşık 10 yıl boyunca da “Yeraltı
Demiryolu”nu kullanarak yüzlerce
köleye “kondüktörlük” yaptı ve onların Kuzey topraklarına ulaşmasını
sağladı.[5] 1961’de patlak veren ve
dört yıl boyunca süren Amerikan İç
Savaşı sırasında da Harriet Tubman,
Kuzey Amerika (Birlik Ordusu)
lehine ajanlık yaptı, bir asker olarak
görev aldı. Hemşirelik de yapan
Harriet, savaş sırasında silahlı bir
seferi yöneten ilk kadın oldu.[6]
Sonraki yıllarda Harriet Tubman, kadınların oy verme hakkı için
de mücadele etti. Afro-Amerikan
Ulusal Kadın Federasyonu 1896
yılında kurulduğunda, Tubman
ilk toplantısında konuşmacı oldu.
Harriet’in çocukluğundan itibaren
bedenine inen kırbaçlar ve başına
inen darbeler, onu acıya öylesine
dayanıklı kılmıştı ki, 1890’ların
sonuna doğru Massachusetts Ge-
BD NİSAN 2016
neral Hospital’da geçirdiği beyin
ameliyatı sırasında anestezi almayı
reddetti. Bunun yerine ameliyat
sırasında, dişlerinin arasına yerleştirdiği bir kurşunu ısırdı. Bunu,
İç Savaş sırasında uzuvları kesilen
Harriet Tubman’ın “yeraltı demiryolu”
kaçışını betimleyen bir resim
Tubman’ın fotoğrafının, (ABD’de
kadınlara seçme hakkının verilmesinin 100. yılı olan) 2020’de piyasaya
sürülmek üzere tasarlanan yeni dolar banknotların üzerine konulması
düşünülüyor. [7]
sabriyeasir@butundunya.com.tr
Kaynaklar
askerlerden öğrenmişti.
Doğduğu topraklarda, yakalanması için 40 bin dolar ödül konulan
[1] Bütün Dünya Nisan 2015, Sabriye Aşır (Bahçesinde
Başlayan Amerikan İç Savaşı Salonunda Bitti, syf 91-96) [2]
blackhistorystudies.com [3] Nihayet Özgürüz-ABD’de Sivil
Haklar Hareketi, ABD Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Bilgi
Programları Dairesi (syf 11-12) [4] Encyclopedia of Race,
Ethnicity, and Society-Richard T. Schaefer (syf 1333)
[5] americaslibrary.gov [6] blackhistorystudies.com/resources/resources/facts-about-harriet-tubman/ [7] America wants
Harriet Tubman on $20 bill, 13 Mayıs 2015 (http://www.
usatoday.com/story/news/nation-now/2015/05/12/harriet-tubman-20-dolar-bill/27173135/)
Modern kibrit 190 yıl önce tesadüfen keşfedildi
7 Nisan 1826 günü evindeki laboratuvarda çalışan İngiliz kimyager ve eczacı John Walker tüfekler için fitil geliştirirken, üzerinde kimyasal bir madde bulunan çubuğun alev alması sonucu
tesadüf eseri ilk modern kibriti keşfetti. 12 Nisan’da ise kendi
eczanesinden ilk kez satışını yaptı. Buluşundan söz ettiği ünlü
kimyacı Michael Faraday ona patent almasını önerdi ancak Walker almadı. Ardından
1829 yılında Walker’ın buluşunu birebir kopyalayan bir İngiliz girişimci Samuel Jones,
“Lucifers” adını verdiği kibritleri piyasaya sürdü, patent aldı ve zengin oldu.
(bbc.co.uk/ahistoryoftheworld/objects)
111