Handan Sultan - WordPress.com
advertisement
Handan Sultan Handan Sultan (d. 1574- ö. 12 Kasım 1605) Osmanlı padişahı Sultan III. Mehmet'in eşlerinden ve padişah Sultan I. Ahmet'in annesi, Valide Sultan'dır.[1][2][3][4] Kocası III. Mehmed'in Türbesinde yer alan Handan Sultan'ın adı yazılı olan kitabe. 1 Kimliği Handan Sultan'ın doğum yılı ve milliyeti hakkında kesin bir bilgi yoktur. Rum asıllı olduğu ve adının Helen olduğu tarihî verilere dayanmayan iddialardır.[2] 1603 yılında oğlu I. Ahmet 13 yaşında tahta çıkarılınca Valide Sultan oldu. İki yıl boyunca oğlu adına bizzat Osmanlı Devleti'ni yönetti. Kendisine ''Devletlu İsmetlu Handan Valide Sultan Aliyyetü'ş-Şân Hazretleri'' olarak hitap edilirdi. Ölüm yılı tartışmalı olsa da son yapılan çalışmalar ile vakfiye belgeleri, Venedik doçe raporları incelendiğinde 1605 yılının sonlarında öldüğü belirlenmiştir.[5] 1.1 Handan Sultan'ın oğlu I. Ahmed tarafından yaptırılan Sultan Ahmet Camii iç görünümü. Handan Sultan yaşadığı müddet boyunca oğlu Şehzade Ahmed'in terbiyesi ile ilgilendi.[9] 2 Haseki Sultanlık Dönemi Hareme Girişi 18 Nisan 1590 yılında oğlu I. Ahmed'i dünyaya getiren Handan Sultan baş haseki olmaması sebebiyle şanssız bir konumdaydı. Fakat tahtta gözü olduğu inancıyla Şehzade Mahmud aleyhinde yapılan pek çok faaliyet vardı. Şehzade Mahmud'un rakibi olabilecek tek erkek evlat da Şehzade Ahmed olduğundan annesi Handan Sultan ile babaanne Safiye Sultan'ın iş birliği yaptığı oldukça açıktır.[10] Handan Sultan, son incelenen Balyos Raporları'na göre Boşnak asıllı ve Cerrah Mehmed Paşa'nın cariyelerinden olan bir kızdı.[6] Güzelliğinden dolayı o dönemde Manisa sancak beyi olan III. Mehmed'e hediye edilmiştir.Yani kısaca Handan Sultan 1583 yılının ikinci yarısında hareme girmiştir.[7] Hareme adım atmasından sonra Safiye Sultan'ın ilk gelini Halime Sultan'ın anlaşmazlıkları sonucu III. Mehmed'e bizzat Safiye Sultan tarafından sunulduğu anlaşılmaktadır. 1589 yılı civarında III. Mehmed'in 1589'da evlendiği Üçüncü eşidir.[8] Daha sonra kendisine ''güleç'' ya da ''neşeli'' manasına gelen ''Handan'' ismi verilmiştir. Temiz ahlakı ile kendini herkese sevdiren Veliaht konumuna geçen Şehzade Ahmed oldukça sevildi ve aynı gün Safiye Sultan bir kayık ile denizden geçerek zaferini kutladı.[11] Aslında bunun aynısının oğlunun başına gelebileceğini sezen Handan Sultan III. Mehmed'in ani ölümüne kadar oğlunu korudu. 1 2 3 5 ÖLÜMÜ Valide Sultanlık Dönemi fiye Sultan'ın çok fazla yükseldikten sonra yaşadığı sert düşüşün ve Handan Sultan'ın iktidar hırsından çok hayır Çocuk yaşta padişah olan I. Ahmed'in saltanatının ilk işlerine yönelmesinin birer sebep olabileceği açıktır. iki yılında en etkili kişi Sultan Ahmed'in annesi Valide I. Ahmed tahta çıktıktan sonraki ilk problem cülus bahHandan Sultan'dır. 1605 yılındaki vefatına kadar hane- şişi idi. Fakat bu da Mısır'dan gelen Malkoç Yavuz Ali dan içinde ve bilindiği üzere siyaset alanında üst düzey Paşa sayesinde bu durum da aşıldı.[25] Böylece yönetim kişilerle bağlantılı olan ve önemli bir kişilik olarak tarihe ittifakına bir kişi daha katılmış ve iktidar kanadı giderek geçti.[12] Leslie Pierce'e göre Handan Sultan, oğlu adına güçlenmiştir. Bunun yanında da Sokolluzade Lala Mehbizzat devleti yönetiyordu.[13] med Paşa'nın sadrazam olmasının en büyük sebebi Han[26] Handan Sultan'ın oğlu tahta geçtiğinde Safiye Sultan hâlâ dan Sultan'ın oğluna olan telkinleridir. hayattaydı. Bu yüzden Sultan Ahmed'in sünneti ile birlikte ilk işlerin arasında Safiye Sultan'ın Eski Saray'a gönderilmesi de vardı.[14] Safiye Sultan 9 Ocak 1604'te büyük bir alay refakatinde Eski Saray'a gönderildi.[15] Böylece Safiye Sultan'a yakın isimler de haremden uzaklaştırılmış oldu. Bunlara ek olarak doçe raporlarının bir kısmında padişaha ve emrinde yer alan birçok paşaya olan ulaşımın da Handan Sultan aracılığıyla gerçekleştiği bilinmektedir.[27] Bu da Handan Sultan'ın güçlü bir Valide Sultan olduğunu gösterir niteliktedir. Bu da kendisine yıllardır tarihçiler tarafından biçilen zayıf bir karakter yerine, I. Ahmed'in erken döneminde kritik ve güçlü bir siyasi rol oynadığını gösterir.[28] Valide Sultan öldükten sonra da El-Hac Mustafa Ağa padişahın kararları üzerinde etkili olmaya devam etti. Kasım 1604 tarihine gelindiğinde ise Safiye Sultan'ın Eski Saray'a gitmeden önce kaldığı ve Handan Sultan'ın yerleştiği Valide Sultan dairesinin eski kapı ağası ve kapı kethudası boğduruldu ve mevcut paraları devlete müsadere ettirildi.[16] I. Ahmed sancağa çıkmadan tahta geçtiği Bunun dışında hünkarın emrinde bulunan Derviş Ağa da, ve Safiye Sultan da tüm alayıyla beraber gönderildiğin- Handan Valide Sultan'ın vefatından sonra oldukça güç den saray neredeyse bomboş kalmıştı.[17] kazandı.[22] Ağabeyi Şehzade Mahmud'un ölümünden dolayı derinden yaralanan Sultan Ahmed'i teselli etmek de Handan Sultan'a düştü. Birçok cariye getirterek Sultan Ahmed'in oğlunun olmasını isteyen Handan Sultan, Şehzade Mustafa'yı da herhangi bir duruma karşın yanından ayırmıyordu.[18] Sünnetinden birkaç hafta sonra iyileşen I. Ahmed dışarıda gezip av partilerine katılmayı severdi. Fakat bu alışkanlığı onu ölümden döndüren bir kızamık hastalığı geçirmesine neden oldu. Aynı hastalığa kardeşi Şehzade Mustafa da tutulunca kardeşinin öldürülmesi fikri de ertelendi. Bu tehlikeli durum tamamen atlatıldığı Nisan ayı sıralarda Şehzade Osman'ın ana rahmine düştüğü haberi de sarayı şenlendirdi.[19] Veziriazam oluşunun ardından boşlukta kalan Derviş Paşa da ilk hengamede kurban olmuştur.[29] Handan Sultan'ın çok geçen bilgiye göre 1605 yılının sonlarında genç yaşta ölümüne kadar devlet yönetiminde fazlasıyla etkili olan kişilerin yönetim kademesine gelmesinde telkinlerde bulunabilmesi oldukça mümkündür.[26][30] 5 Ölümü Handan Sultan oğlunun saltanatı sırasında fazla yaşamadı. İki yıl sonra Osmanlı kaynaklarında hicri takvime göre 1 Recep 1014, hesaplama yapıldığında miladi takvime göre Handan Sultan, Valide Sultan'lığı boyunca Şehzade Mus12 Kasım 1605 yılında intihar ederek genç yaşta öldü.[31] tafa'nın hayatını korumaya çalıştı.[20] Vefatından sonra şehzadenin öldürülme fikri yeniden canlandıysa da Kösem Sultan'ın hareme girişiyle, çocuk yaştaki padişah I. Ahmed tamamen bu fikirden vazgeçirildi. Tabii ki bu 5.1 Ölümünden Sonra sebeplerin arasında Şehzade Mustafa'nın akıl sağlığının Valide Sultan'ın cenazesi Ayasofya Camii'nde tüm devyerinde olmaması da çok önemli bir unsurdu.[21] let erkanının katılımıyla kılınan namazının ardından III. Mehmed'in türbesine defnedildi.[32] Handan Sultan'ın ölümü I. Ahmed'i çok etkiledi. Sultan Ahmed Han validesinin vefatından sarayda duramaz hale geldi ve yedi 4 Devlet Yönetimine Olan Etkisi gün sonra oldukça soğuk bir zamanda fırtınaya rağmen [33] Sadrazam kaymaHandan Sultan oluşturduğu bir yönetici kademe ilk yıllar- üç parça kadırga ile Bursa'ya gitti. kamı olarak Derviş Paşa, İstanbul'da bırakıldı. da etkili bir siyaset yürüttü. Bu ekipte olan kişilerden birisi de harem ağalarından kuvvetli biri olan El-Hac Mustafa Vefatından sonra salalar verildi ve halka sadakalar Ağa'ydı.[22][23][24] Padişahı tesiri altına alan devlet adam- dağıtıldı.[32] larıyla gerektiğince devleti idare etmeye çalışıyorlardı. Ahmed Han annesinin ölümüne fazlasıyla üzüldü. GünHandan Sultan'ın kendisi direkt olarak siyasete karışma- lerce gözyaşı döken padişah, validesinin ölümünden sonyı seven biri değildi ve geri planda durup hayır işleri ile ra daha şiddetli bir hükümdar oldu.[34] Kuyucu Murat Paiyilik yapmayı seven bir Valide Sultan'dı.[20] Bunda Sa- şa'nın sert politikalarına destek vermesinden de bu durum 3 rahatça anlaşılabilir. 6 Vakfiyesi [8] The Imperial House of Osman - 5 [9] Şapolyo, Enver Behnan (1961) Osmanlı Sultanları Tarihi, Istanbul:Rafet Zaimler Yayınevi, Say.: 221 [10] Günhan Börekçi, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi, Sayfa:85 Handan Sultan'ın Menemen ve Kilizman (Kilis) mevkiilerinde vakfiyesi olduğu bilinmektedir. Kendisinin vefatını takip eden 1606-1607 yılları arasında vakfiye gelir- [11] ASVe, SDC, filza 57, fol. 314v (14 Haziran 1603 tarihli rapor) lerinin fazla kısmı da aktarılmaya devam edilmiştir.[4] 7 Galeri • Handan Valide Sultan'ın kocası, III. Mehmed • Handan Sultan'ın oğlu I. Ahmed tarafından yaptırılan altı minareli Sultanahmed Camii. • Sultan Ahmet Camii'nin girişi. • Handan Sultan'ın oğlu I. Ahmed Han 8 [12] Günhan Börekçi, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi, Sayfa:81 [13] Imperial Harem : Women and Sovereignty in the Ottoman Empire 1993, Oxford University Press, ISBN 0-19508677-5 [14] Sâ-fî, Zübdetü’t-Tevârîh, Cilt II, Sayfa 7-21 [15] Günhan Börekçi, FACTIONS AND FAVORITES AT THE COURTS OF SULTAN AHMED I (r. 1603-17) AND HIS IMMEDIATE PREDECESSORS, Sayfa:126 • Handan Valide sultan'ın oğlu I. Ahmed. [16] Joseph V. Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi 4 , (Yedinci Cilt), 2013, Çevirmen: Vecdi Bürün, Üçdal Neşriyat, ISBN 9789752904712 Sayfa: 370 Popüler kültürdeki yeri [17] Günhan Börekçi, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi, Sayfa:90 Vefatının 410. yılına denk gelen ve 12 kasım 2015'de yayınlanmaya başlayan Muhteşem Yüzyıl Kösem adlı Türk [18] ASVe, SDC, filza 60, fol. 11r (18 Eylül 1604 tarihli rapor) dizisinde kendisini Tülin Özen canlandırmıştır. [19] ASVe, SDC, filza 59, fol. 69v (27 Mart 1604 tarihli rapor) 9 Kaynaklar [20] Enver Behnan Şapolyo, Osmanlı Sultanları Tarihi, Rafet Zaimler Yayınevi, Basım Tarihi: 1961, Sayfa: 226 [21] Bakınız I. Mustafa [1] Öztuna, Yilmaz (2005) , Devletler ve Hanedanlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Sayfa: 176 [22] Ga ́bor A ́goston,Bruce Alan Masters, Encyclopedia of The Ottoman Empire, Sayfa:23 [2] Necdet Sakaoğlu, (2008) Bu Mülkün Kadın Sultanları(Vâlide Sultanlar, Hâtunlar, Hasekiler, Kadınefendiler, Sultanefendiler)', Oğlak Yayıncılık , ISBN 9789753297172 Sayfa:219 [23] https://etd.ohiolink.edu/rws_etd/document/get/ osu1278971259/inline , PDF formunda, sayfa 129. [3] Peirce, Leslie P. (Tr. çev. Ayşe Berktay) (1996) Haremi Hümayun, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 9789753330480. İngilizce aslı: Peirce, Leslie P. (1994) The Imperial Harem - Women and Sovereignty in the Ottoman Oxford University Press ISBN 9780195086775 (İngilizce). [25] Bakınız Malkoç Yavuz Ali Paşa [4] Leslie P. Pierce, The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, Sayfa: 332 ve 333 [5] TSMA, D, 1830, 17 numaralı doküman [6] ASVe, SDC, filza 58, fol. 269v (17 Ocak 1604 tarihli rapor) [7] Börekçi, Günhan, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi, Ohio State Universitesi Ph.D. Doktora tezi Türkçe özeti makale Sayfa:80 [24] Tezcan, “The Question of Regency,” sayfa. 187 [26] Bõrekci, Günhan (2010)Factions and Favorites at the Courts of Sultan Ahmet I (r. 1603-17) and his Immediate Predecessors. Ohio State Universitesi Ph.D. doktora tezi, Say:126 [27] ASVe, SDC, filza 60, fols. 240v-241r (24 Aralık 1604 tarihli rapor) [28] Günhan Börekçi, FACTIONS AND FAVORITES AT THE COURTS OF SULTAN AHMED I (r. 1603-17) AND HIS IMMEDIATE PREDECESSORS, The Ohio State University, 2010, sayfa 138 [29] Bakınız Boşnak Derviş Mehmed Paşa [30] Peirce , Leslie P. (1993), The Imperial Harem : Women and Sovereignty in the Ottoman Empire Oxford: Oxford University Press, ISBN 0-19-508677-5. (İngilizce) 4 10 [31] Joseph von Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, 8. Cilt, Sayfa: 74 [32] Naima Mustafa Efendi, Tarih-i Naima: Ravzat el-Hüseyin fi hulasat ahbar el-hafikayn, cild-i evvel, Sayfa:452 [33] Naima Mustafa Efendi, Tarih-i Naima: Ravzat el-Hüseyin fi hulasat ahbar el-hafikayn, cild-i evvel, Sayfa:453 [34] Enver Behnan Şapolyo, Osmanlı Sultanları Tarihi, Rafet Zaimler Yayınevi, Basım Tarihi: 1961, Sayfa: 222 10 Bibliyografya • Peirce , Leslie P. (1993), The Imperial Harem : Women and Sovereignty in the Ottoman Empire Oxford: Oxford University Press, ISBN 0-19-508677-5. (İngilizce) • Uluçay, M. Çağatay (2011 5.bas.). Padişahların kadınları ve kızları' Ankara: Ötüken. ISBN 9789754378405. • Bahadıroğlu, Yavuz, (2009 2.bas.) Resimli Osmanlı Tarihi, İstanbul: Nesil Yayınları, ISBN 978-975269-299-2. • Peirce, Leslie P. (Tr. çev. Ayşe Berktay) (1996) Harem-i Hümayun, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 9789753330480. ** İngilizce: Peirce, Leslie P. (1994) The Imperial Harem - Women and Sovereignty in the Ottoman Oxford University Press ISBN 9780195086775 (İngilizce). • Peirce, Leslie (1993) The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire (Studies in Middle Eastern History), Oxford University Press ISBN 978-0195076738 (İngilizce) BİBLİYOGRAFYA 5 11 11.1 Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans Metin • Handan Sultan Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Handan_Sultan?oldid=17499303 Katkıda bulunanlar: Dbl2010bot, YurikBot, Muhammet.alp, Vikiyazar, Tarih, Sae1962, Dünya vatandaşı, CommonsDelinker, Sakhalinio, Vikiçizer, Noyder, Takabeg, Cobija, Khutuck Bot, Dr. Coal, Rapsar, Türk Süvarisi, EmausBot, ZéroBot, Kaslifter, Keivan.f, Peykbot, Addbot, Osmanlıya, Ebrudilmen, Selwili, Mümtaz tekkalan, Yogabagaba2, İnternion, Okanfan, Umitk aydin, Tarih8, Wertmy22, Yaslient1, Çerkessky, Kimseninkimsesi, Osmanliiiiii1213, Omercan58, Canbarang, Selly.venus, Hannna 1574, Kürşad Avan, Seymasu, Sasgerli16 ve Anonim: 30 11.2 Resimler • Dosya:Blue_Mosque_Interior_2_Wikimedia_Commons.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Blue_ Mosque_Interior_2_Wikimedia_Commons.JPG Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Benh LIEU SONG • Dosya:Suleyman_Mihrimah.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/4/4f/Suleyman_Mihrimah.jpg Lisans: ? Katkıda bulunanlar: [1] ve [2] dosyalarından montaj yapıldı. Şablon:Osmanlı-kişi-taslak'ta kullanılmak üzere. Özgün yazarı: Kullanıcı:Vikiyazar • Dosya:Tomb_of_Sultan_Mehmed_III_-_01.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/Tomb_of_Sultan_ Mehmed_III_-_01.JPG Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Mogadir 11.3 İçerik lisans • Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0
