FİZİK 9. SINIF Mustafa Kara EYLÜL 2013 Her türlü yayım hakkı ………………………. aittir. Bu kitabın baskısından 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası Hükümleri gereğince alıntı yapılamaz, fotokopi, dijital vs. yöntemiyle çoğaltılamaz, resim, şekil şema, grafik vb.leri yazarın izni olmadan kopya edilemez. ISBN : 978-605-4867-00-4 Yayına Hazırlama : BİL-FOT – DURSUN SIRIKLIGİL Baskı : Ada Matbaası Baskı Tarihi : EYLÜL 2013 Dizgi ve Redakte : Mustafa SARI ÖNSÖZ Sevgili Öğrenciler, Dört yıllık müfredata uygun olarak hazırladığım, 9. Sınıf Fizik kitabımın güncellenmiş baskısında; konular kısa ve anlaşılır bir şekilde ele alındı, öğrenmeyi kolaylaştırmak amacı ile çözümlü sorular hazırlandı, öğrendiklerinizi pekiştirmek amacı ile doğru-­‐yanlış ve boşluk doldurma etkinliklerine yer verildi. Ayrıca kolaydan zora doğru giden bol miktarda bölüm testleri ilave edildi. Bu kitap okul derslerinize faydalı olacağı gibi, gireceğiniz sınavlarda sizin başarınıza başarı katacaktır. Bu kitabın siz sevgili öğrencilerimize faydalı olması dileklerimle. Mustafa KARA Fizik Öğretmeni İÇİNDEKİLER: FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ .............................................................................7 MADDE VE ÖZELLİKLERİ ......................................................................33 Dayanıklılık, Adezyon, Kohezyon ...........................................................71 KUVVET VE HAREKET ..........................................................................93 Newton’un Hareket Yasaları..................................................................129 İŞ-GÜÇ VE ENERJİ ..............................................................................155 ISI VE SICAKLIK ...................................................................................205 Hal Değişimi ..........................................................................................224 Genleşme ve Büzüşme .........................................................................239 BİRİNCİ BÖLÜM FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ F İ Zİ K B İ Lİ M İNE GİR İŞ Bölüm -1 FİZİK: Madde ve enerji arasındaki etkileşmeyi ince- Elektrik: Maddenin yapısındaki elektron ve protonla- leyen, doğadaki olaylarla ilgili mantıklı açıklamalar rın sahip olduğu elektrik yükleri ile bunların neden ol- üretmeye çalışan bir bilim dalıdır. duğu elektriksel alan ve elektriksel kuvveti inceler Fizik hayatımızın her alanında vardır. Günlük haya- Fiziğin alt alanları, hayatımızın her anında vardır tımızda kullandığımız elektrikli araçların çalışmaları, ve olumlu kullanıldığında hayatımızı, yaşantımızı ko- yıldızların hareketleri, atomun parçalanması gibi bir- laylaştırmaktadır. çok olayı fizik bilimi incelemektedir. Göz kusurlarının tedavisinde, ultrason, x-ışınları (röntgen), EKG, NMR gibi cihazların kullanımında, haberleşmede, hava tahmininde (Meteoroloji), astro- FİZİĞİN ALT ALANLARI: • Mekanik • Manyetizma • Optik • Katıhal fizik • Nükleer fizik • Atom fiziği • Termodinamik • Elektrik nomide, fizik bilimi kullanılmaktadır. GÖZLEM: Bir olayla ilgili, duyu organları veya duyu organlarını kuvvetlendirecek araç ve gereçler kullanılarak yapılan incelemelerdir. Fiziksel iki farklı gözlem vardır. 1- Nitel Gözlem: Bir insanın beş duyu organını kullanarak, ölçü aracı Mekanik: Kuvvetlerin etkisi altında kalan cisimlerin kullanmadan yapılan gözlemdir. Sonuçları kişiden ki- nasıl hareket ettiğini ve nasıl etkileştiklerini inceler şiye değişebilir. Manyetizma: Dünyanın manyetik alanını, manyetik Araba çok hızlı, hızı 100 km/h olabilir diyen çocuk ni- maddelerin ve elektrik akımından oluşan manyetik tel bir gözlem yapmıştır. alanı inceler. Optik: Işığın doğasını, özelliklerini, ışığın yansıması- 2- Nicel Gözlem: nı, kırılmasını, yani ışıkla ilgili olayları inceler. Bir ölçme aracı kullanılarak yapılan gözlemdir. Kesin- Katıhal Fiziği: Yoğun haldeki maddelerin, elektrik- lik ifade eder. Nicel gözlem sonuçları herkes için ay- sel, manyetik, optik ve esneklik özelliklerini inceler. nıdır. Katılardaki kristal yapıları inceler. Aracınızın hızını radar, 115 km/h olarak ölçtü diyen Nükleer Fizik: Atom çekirdeğinin yapısını, kararsız polis nicel bir gözlem yapmıştır. çekirdeklerin nasıl ışıma yaptıklarını inceler. Atom Fiziği: Atomların yapısını oluşturan unsurların ÖRNEK nasıl etkileştiğini inceler. Bugün hava çok sıcak diyen Celal nitel bir gözlem Termodinamik: Enerjinin madde içinde nasıl yayıl- yapmıştır. dığını, nasıl iletildiğini inceler. Sıcaklık ve ısı kavram- Şuanki havanın sıcaklığını termometre ile 40° C ola- larını, genleşmeyi inceler. 9. SINIF rak ölçen Ceylin, nicel bir gözlem yapmıştır. 7 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ Türetilmiş Büyüklükler : ÖRNEK Sınıfta üç öğrenciye bir uç kutusunun boyunun kaç Kuvvet .......................................... Newton cm olduğunu; tahmin etmelerini söyledik. Enerji............................................ Joule 1. öğrenci 10 cm 2. öğrenci 12 cm 3. öğrenci 14 cm tahminde bulundular Hız ............................................... m/s İvme ............................................. m/s Bu öğrenciler nitel bir gözlem yapmışlardır. Alan.............................................. m 2 Hacim........................................... m 3 2 Güç .............................................. Watt ● Bu öğrencilere bir cetvel vererek uç kutusunun 3 Özkütle ......................................... gr/cm boyunu ölçmelerini istedim. Momentum ................................... newton.Saniye 2. öğrenci 8.1 cm değerlerini buldular. 3. öğrenci 8 cm 1. öğrenci 8 cm Basınç .......................................... pascal Bu öğrenciler nicel bir gözlem yapmışlardır. ● Nitel gözlemler kişiden kişiye değişmekte, nicel gözlemde ise değişkenlik çok daha azdır. Nicel gözlemler kesin bir sonuç bildirir. ÖLÇME: Bir büyüklüğün kendi cinsinden birim olarak kabul Ton (t) 1 kg = 10 hg Kental (q) 1 kg = 100 dag Kilogram (kg) 1 kg = 1000 g Hektogram (hg) 1 kg = 10 dg Dekagram (dag) 1 kg = 10 cg Gram (g) 1 kg = 10 mg 4 5 6 Desigram (dg) edilmiş başka bir büyüklükle karşılaştırılmasıdır. Santigram (cg) Uzunluk ölçümünde metre kullanılırken, kütle ölçü- Miligram (mg) münde kilogram kullanılır. Zamanı saat ile ölçersek, kullandığımız elektriği elektrik sayacı ile ölçeriz. 1 gram = 10 desigram = 100 cantigram 1 gram = 1000 miligram Fiziksel büyüklükler, temel büyüklükler ve tü- 24g = 2,4 dekagram (dag) retilmiş büyüklükler olarak ikiye ayrılır. 12g = 0,12 hektogram (hg) 35gr = 0,035 kilogram (kg) 1 kental (q)= 100 kg Temel büyüklükler: 1 ton (t)= 1000 kg Uzunluk ....................................... Metre 250 dag= 0,025 ….. kental (q) Kütle ............................................ Kilogram 45 kg= 450000 …… dg Zaman ......................................... Saniye -5 125 mg = 125.10 …..hg Sıcaklık ........................................ Derece(°C, °K) Işık şiddeti.................................... Candela 90 g + 8 dg + 5 dag = 140800 mg Elektrik akımı ............................... Amper 800 g + 80 dag + 8 hg = 24 hg Madde miktarı .............................. Mol FİZİK 450 kg + 45 hg = 45450 dag 8 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 9 1 amper = 10 nanoamper (nA) 12 1 amper = 10 Kilometre (km) pikoamper (PA) -3 1 amper = 10 kiloamper (kA) Hektometre (hm) -6 1 amper = 10 Megaamper (MA) Dekametre (dam) -9 1 amper = 10 gigaamper (GA) Metre (m) Desimetre (dm) -9 135 nA = 135.10 A Santimetre (cm) -12 250 mA = 250.10 Milimetre (mm) GA -1 500 kA = 5.10 MA 10 40 kA = 4.10 µA 1metre = 10 desimetre (dm) 1metre = 100 cantimetre (cm) ÖLÇMEDE 1 metre = 1000 milimetre (mm) YAPILAN HATA VE HATALARIN KAYNAKLARI - Ölçme yapan kişiden kaynaklanan hata 1metre = 0,1 dekametre (dm) - Ölçme aracından kaynaklanan hata 1metre = 0,01 hektometre (hm) - Ölçümün yapıldığı ortamdan kaynaklanan 1 metre = 0,001 kilometre (km) hata - 36 dm Ölçme yönteminden kaynaklanan hata = 0,036 hm 165 mm = 0,0165 dam Fizikte, skaler ve vektörel büyüklük olarak iki 8 km = 800000 cm ölçme vardır. • ...... Bir birim ve sayı kullanılarak tanımlanan büyüklüklere skaler büyüklük denir. 200 m + 40 cm + 10 mm = 20041 cm • ...... Sayı ve birimin yanında yönü de bulunan bü- 50 m + 80 dm = 5,8 dam yüklüklere vektörel büyüklük denir.(İvme) 6 km + 30 hm + 700 cm = 6307 m Skaler Büyüklük Vektörel Büyüklük 20 metre 15 Newton(Kuvvet) 5 kilogram 50 m/s(Hız) Megaamper (MA) 12 C° 4 m/s (İvme) Kiloamper (KA) 5m Amper (A) 10 joule Gigaamper (GA) 3 2 Yer değiştirme Ağırlık Miliamper (mA) Mikroamper(µA) BİLİMSEL YÖNTEM Nanoampe (nA) Bilimsel bir çalışmayı, diğer çalışmalardan ayıran en Pikoamper (pA) önemli fark, verilere dayalı olmasıdır. 3 Bilimsel bir çalışmanın olabilmesi için bir probleme 6 ihtiyaç vardır. Problemi belirledikten sonra, problem 1 amper = 10 miliamper (mA) 1 amper = 10 mikroamper (µA) 9. SINIF 9 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ ÖRNEK durumunu açıklayan verileri elde etmek için gözlemler, deneyler, araştırmalar yapılır. 7 0 10 10 Verileri topladıktan sonra HİPOTEZ kurulur. Hipotez: Bilimsel bir problemin çözümü için, verilere dayalı olarak kurulan geçici çözüm yoludur. x 22,5 g Bilim adamları, inceledikleri problemi çözebilmek için, veriler toplarlar. Topladıkları verilere göre bir dizi hipotez kurarlar. Sonra kurulan hipotezleri “Test et- Eşit kollu terazi şekildeki gibi dengededir. Binicinin bir bölüme yerleştirilmesi 0,3 grama karşılık gelmektedir. X cismi kaç gramdır? me” sürecine tabi tutarlar. Bu süreç sonunda bazı hipotezler önem kazanır. Deneylerle destek bulurken, bazılarının ise geçerli olmadığı sonucuna varılır. Teori: Gözlenen bir doğa olayı ile ilgili yapılan genel- Çözüm lemelerin açıklamalarıdır. 22.5 = x +7 . 0,3 Yasa: Doğruluğu kanıtlanmış varsayımlardır. 22.5 = x + 2,1 X = 20,4 gr. …………………………………………………………. BİLİMSEL YÖNTEM BASAMAKLARI 1- Problemin belirlenmesi 2- Problemle ilgili verilerin toplanması 3- Verilere uygun hipotezin kurulması 4- Hipoteze dayalı deneyler tasarlama 5- Hipotezin doğruluğu için kontrollü deneyler 6- Deney sonuçlarının tekrarlanabileceğini kontrol etme, verileri analiz etme, önceden yapılan tahminlerle karşılaştırma. ÖRNEK 0 10 10 4 28 g x 19 g yapma 7- Verilerden sonuç çıkarma 8- Sonuçların hipotezi ne ölçüde desteklediğine ve literatürdeki bilgilerle ne ölçüde tutarlı olduğuna karar verme. Eşit kollu terazi dengededir. Binici hassasiyeti 0,2 gramdır. X cismi kaç gramdır? Çözüm x + 19 = 28 + 4 . 0,2 x + 19 = 28,8 x = 9,8 gr. FİZİKTE MODELLEME Günlük yaşamda gerçeğine benzetilerek yapılan olay ve olgulara modelleme denir. Gemi maketi, cansız mankenler, oyuncaklar, atom modeli, güneş sistemi modeli modellemeye birer örnektir. …………………………………………………………. ÖRNEK 20 • ...... Modelleme ile, olaylar tekrar tekrar denenebilir. 0 12 20 • ...... Modelleme, gerçeğine benzetilerek yapıldığı için ekonomiktir. • ...... Modelleme ile olaylar görsellik kazanır ve anlaşılmayı kolaylaştırır. 43 gr. • ...... Modeller, o konu hakkında düşünmeyi ve yeni buluşlar gerçekleştirmeyi kolaylaştırır. F Eşit kollu terazi dengededir. Binici kütlesi 5 gramdır. F cismi kaç gramdır? FİZİK 10 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ ÖRNEK Çözüm Binici Kütlesi 5 1 Hassasiyet = = = Bölme Sayısı 20 4 1 4 43 = F + 12. 0 2 10 16,8 gr. 10 10 16 gr. 23 gr. 0 ? 10 20,2 gr. 43 = F + 3 F = 40 gram Eşit kollu ve özdeş teraziler dengededir. 2. terazide …………………………………………………………. ÖRNEK binici kaçıncı bölmededir? 0 10 2 T 10 10 36 gr. P 6 0 10 Çözüm T - 16,8 = 16 + 2 . x X = Hassasiyet Eşit kollu terazi dengededir. Binici hassasiyeti 0,5 0,8 = 2 . x Hassasiyet = 0,4 gramdır. P cismi kaç gramdır? X = 0,4 2,8 = n . 0,4 Çözüm N=7 T= 36+2.0,5 P= T+6.0,5 T= 36+1 P= 37+6.0,5 T= 37 gram P= 40 gram Yedinci bölmeye getirilmeli. …………………………………………………………. ÖRNEK 10 5 10 0 K 0 10 L= 16 gr. K 6 10 M L ÖRNEK 0 10 K M 4 l1 10 90 gr. T l2 l1 x x l2 10 gr. Eşit kollu özdeş teraziler dengededir. Binicinin bir bölme yer değiştirmesi 0,1 grama karşılık gelmektedir. T cismi kaç gramdır? Kolları eşit olmayan teraziler dengededir. X’in kütle- Çözüm 90 . l1 = x . l2 x . l1 = 10 . l2 90 x = x 10 K + 0,1.5 = 16 K = 15,5 gram K + M = 4 . 0,1 + T 15,5 + 30,9 = 4 . 0,1 + T 46,4 = 0,4 + T 9. SINIF si kaç gramdır? Çözüm K + L = 6 . 0,1 + M 15,5 + 16 = 0,6 + M M = 30,9 gram x 2 = 900 x = 30 gram T= 46 gram 11 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ ÖRNEK ÖRNEK 0 10 10 5 10 K 8 L 10 10 P P 01 10 L Binici 10 P 25 gr 0 3 10 46 gr L K Eşit kollu terazi dengededir. Binici kütlesi 20 gramdır. P’nin kütlesi kaç gramdır? Eşit kollu özdeş teraziler şekildeki gibi dengededir. Binicinin bir bölme yer değiştirmesi 1 grama karşılık gelmektedir. K, L ve P cisimlerinin kütlelerini sıralayınız? Çözüm Çözüm K+L=P+8 K+L=L+1+8 20 Hassasiyet = = 2 gram 10 P=L+1 K = 9 gram K=L+3 P + 25 + 5.2=46 P + 35 = 46 P = 46- 35 P = 11 gram 9=L+3 P=6+1 L=6 P=7 K>P>L …………………………………………………………. ÖRNEK Aşağıdakilerden hangileri türetilmiş büyüklüktür? I) Zaman II) Newton III) Hız IV) Hacim ÖRNEK Eşit kollu teraziler şekildeki gibi dengededir. Binicinin bir bölme yer değiştirmesi 1 grama karşılık gelmektedir. x’in kütlesi kaç gramdır? Çözüm II, III ve IV …………………………………………………………. ÖRNEK Aşağıdakilerden hangileri temel bir büyüklüktür? Çözüm 2T = 3x + 6 T=x+8 FİZİK I) Metre 2(x + 8) = 3x + 6 II) Saniye III) Joule IV) Gram 2x + 16 = 3x + 6 16 – 6 = 3x – 2x Çözüm x = 10 gram I, II ve IV 12 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ ÖRNEK ÖRNEK Aşağıdakilerden hangileri fiziğin uğraş alanına girmez? Atomların yapısını ve özelliklerini atomların birbiri ile ilişkilerini inceleyen fiziğin alt dalına ………. denir. Noktalı yere ne gelmelidir? Çözüm I) Astronomi II) Güneş Sistemi III) Yıldız Falı IV) Bilgisayar V) Cep Telefonu VI) Fotosentez Atom Fiziği Çözüm …………………………………………………………. III ve VI …………………………………………………………. ÖRNEK Yoğun haldeki maddelerin, elektriksel, manyetik özelliklerini, maddelerin kristal yapılarını inceleyen fiziğin alt alanına ne denir? ÖRNEK Gerçek bir olayla ilgili, üzerinde çalışma yapılabilmesi için, olguya benzetilerek yapılan örneklere ne ad verilir? Çözüm Katıhal Fiziği Çözüm …………………………………………………………. Modelleme …………………………………………………………. ÖRNEK Madde ve enerji arasındaki etkileşmeyi inceleyen, doğadaki olaylarla ilgili mantıklı açıklamalar üreten bilim dalına ne ad verilir? ÖRNEK Bilimsel bir problem ile ilgili, gözlemler sonucu elde edilen verilere dayanılarak kurulan geçici çözüm yoluna ne ad verilir? Çözüm Fizik Çözüm …………………………………………………………. Hipotez ÖRNEK …………………………………………………………. Yalnız duyu organlarımızla yaptığımız gözleme ne ad verilir? ÖRNEK Kanın vücudumuzda dolaşması hangi fiziksel kanun ile gerçekleşir? Çözüm Çözüm Nitel Gözlem Basınç …………………………………………………………. …………………………………………………………. ÖRNEK ÖRNEK Gözümüzdeki görme olayı, hangi fizik yasasının bir uygulamasıdır? Aşağıdaki büyüklüklerden hangileri vektörel bir büyüklüktür? I) Amper II) Volt III) Newton IV) Metre Çözüm Çözüm Optik Yalnız III 9. SINIF 13 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ AŞAĞIDAKİ CÜMLELERİ DOĞRU VE YANLIŞ OLARAK İŞARETLEYİNİZ ( ( ) ) 1) Aynı ölçü aleti kullanarak, Masanın boyunun öğrenciler tarafından farklı ölçülmesi, ölçen kişiden kaynaklanan hatadır. ) 3) Suyun sıcaklığını dokunarak tahmin etme nicel bir gözlemdir. ( ) 4) Şekerin kütlesini terazi ile ölçme nitel bir gözlemdir. ) ( ) 12) Kuvvet birimi Newton, vektörel bir büyüklüktür. ( ) 13) Ölçmenin yapıldığı ortamın sıcaklığı, ölçme sonucunu etkiler. ( ) 14) Hipotez, doğruluğu kanıtlanmamış geçici çözüm yoludur. ( ) 15) Katıhal fiziği, yoğun haldeki maddelerin fiziksel özelliklerini inceler. ( ) 16) Kurulan bir hipotezin doğrulunu kanıtlamak için kontrollü deneyler yapılır. ( ) 17) Atom çekirdeğinin içindeki etkileşmeyi ve çekirdek parçalanmasını inceleyen fiziğin alt bilim dalına Atom fiziği denir. ( ) 18) Vücudumuzdaki kan dolaşımı, fizikte basınç olayı ile ilgilidir. ( ) 19) Gözde meydana gelen görme bozuklukları için gözlük kullanılması fizik ile ilgilidir. ( ) 20) Tıpta kullanılan lazer, MR cihazı, röntgen cihazı, fiziğin uygulama alanlarındandır. ( ) 21) Kütle dinamometre ile ölçülür. 5) Saat, temel bir büyüklüktür. ( ) 6) Kilometre türetilmiş bir büyüklüktür. ( ) 7) Litre türetilmiş bir büyüklüktür. ( ) 8) Termodinamik maddenin ısı alışverişini ve ısının iletilmesini inceler. ( ) 11) Enerji birimi joule, skaler bir büyüklüktür. 2) Problem çözümü için, gözlemler sonucu öne sürülen geçici çözüm yoluna hipotez denir. ( ( ( ) 9) Isı termometre ile ölçülür. 1-D 2-D 3-Y 4-Y 5-D 6-Y 7-D 8-D 9-Y 10-D 11-D 12-D 13-D 14-D 15-D 16-D 17-Y 18-D ( ) 10) Akım şiddeti ampermetre ile ölçülür. FİZİK 19-D 20-D 21-Y 14 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ AŞAĞIDAKİ CÜMLELERDE BOŞ BIRAKILAN YERLERE UYGUN CEVAPLARI YAZINIZ. 1) Fiziğin alt bilim dalı olan ……….. ışıkla ilgili 12) Ağırlık ………… büyüklüktür. olayları inceler. 13) Direnç birimi ………….. dur. 2) Bilimsel bir bilgiyi diğer bir bilgi türlerinden ayıran şey, ………… dayalı olmasıdır. 14) Isı, ……….. ile ölçülür. 3) 4) Bir problemle ilgili hipotez kurmadan önce ………. yapılır. 15) Akım şiddeti ………… ile ölçülür. Bir büyüklüğün ölçülmesinde, bulunan öl- 16) Cisimlerin hareketlerini inceleyen fiziğin alt alanına ……………. denir. çüm değerinin, gerçek değerden farklı olmasına ………… denir. 17) Bir ülkenin yerini bulabilmek için, harita kullanırız. Harita bizim için bir ……………. dir. 5) Doğada gerçekleşen olayları inceleyen, bu olayları açıklamada deneysel bilgileri kulla- 18) Bir büyüklüğün kendi cinsinden birim kabul nan ve formulüze eden bilim dalına ……… edilen başka bir büyüklükle karşılaştırılma- denir 6) sına ………………….. denir. Bir arkadaşımızın kilosunu, bakarak tah- 19) Yalnız sayı ve birimi ile ifade edilen büyük- minde bulunma ………… bir gözlemdir. lüklere ……………. büyüklük denir. 20) 7) Fizik yasa ve teorilerini ifade etmek için kul- 21) Kararsız atom çekirdeklerinin nasıl ısıma lanılan dil …………… yaptıklarını inceleyen fiziğin alt alanına, ………… denir. 8) Bilim adamları yaptıkları araştırmalarda, …………. Yöntem basamaklarını kullanır. 9) Herhangi bir ölçü aleti kullanmadan yapılan gözlemlere ………….. denir. 10) Bir cismin kütlesini ölçmek için …….… kullanılır. 1- Optik 11- Temel (Skaler) 2- Deneylere 12-Türetilmiş (Vektörel) 3- Gözlem 13- Ohm 4- Ölçmede hata 14- Kalorimetre 5- Fizik 15- Ampermetre 6- Nitel 16- Mekanik 7- Matematiktir 17- Model 8- Bilimsel 18- Ölçme 9- Nitel Gözlem 19- Skaler 10- Terazi 20- Nükleer Fizik 11) Zaman ……….. büyüklüktür. 9. SINIF 15 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 6) 5 dm + 20 dam + 100 mm = Kaç metredir? TEST - 1 A) 20,6 B) 200,6 D) 215,6 1) Aşağıdakilerden hangisi nitel bir gözlemdir? C) 250,6 E) 251,6 A) Ağaçlar çiçek açmış. B) Sınıfımız 125 m 3 tür. C) Açık hava basıncı 76 cm- Hg dır. 7) 80 g + 10 cg + 30 hg = Kaç kilogramdır? 3 D) Suyun özkütlesi 1 g / cm tür. E) Bugün hava sıcaklığı 12 C° dir. A) 3,0801 B) 0,8031 D) 0,3081 2) Aşağıdakilerden hangisi nicel gözlem olarak değerlendirilebilir? C) 0,1083 E) 0,0801 I- Kırmızı ayakkabı giymiş. II- Depo 8 litre su aldı. III- Benim boyum 165 cm dir. 8) Aşağıdakilerden hangileri doğrudur? IV- Ali, Ceylin ’ den 3 cm daha uzun. A) I-III B) II-IV I- Katıhal Fiziği, doğadaki katı cisimlerin fiziksel özelliklerini inceler. C) I-III-IV D) II-III-IV II- Nükleer Fizik, ısı aktarımını, ısı iletkenliğini inceler. E) II-III III- Hipotez, doğruluğu deneylerle kanıtlanmış teoridir. 3) Aşağıdakilerden hangisi temel bir büyüklüktür? A) Hacim B) Zaman D) Kuvvet IV- Gözlem, duyu organlarıyla, duyu organlarının hassasiyetini artırıcı araç ve gereçlerle doğanın incelenmesidir. C) Enerji E) Hız A) I-II-III B) II-III-IV D) I- II-III-IV 4) I- Kg, II- Saniye, III- Newton Yukarıdaki büyüklüklerden hangileri türetilmiş büyüklüktür? A) I 5) I- Hız C) I-II-IV E) I ve IV B) I-II 9) Aşağıdakilerden hangileri fiziğin uygulamalarına örnek verilmez? C) III D) II-III E) I-III II- Enerji III- Sıcaklık A) Gökyüzünün teleskopla incelenmesi. B) Mıknatısın manyetik alan çizgilerinin varlığının gösterilmesi. IV- İvme C) Ampermetre ile akım şiddetinin ölçülmesi. Yukarıdaki büyüklüklerden hangileri skaler büyüklüktür? D) Elementlerin birbirleri ile bileşik oluşturması. A) I-II E) Hareket halindeki cisimlerin ivmelerinin ölçülmesi. B) II-III-IV D) II-III FİZİK C) I-III-IV E) III-IV 16 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 10) Aşağıdakilerden hangisi doğrudur? 14) -5 A) 550 cg = 55.10 hg Temel Büyüklük Türetilmiş Büyüklük B) Tekerlek basıncının 30 atm olarak ölçen tamirci, nicel bir gözlem yapmıştır. C) Mekanik, durgun haldeki cisimleri incelemez. Newton Amper D) Kütle, dinamometre ile ölçülür. E) Bilimsel bir çalışmada, kurulan hipotez her zaman doğrudur. Metre Joule Y X Yukarıdaki kavram haritasında, X ve Y kutularına aşağıdaki büyüklüklerden hangileri yazılırsa doğru olur? 11) Aşağıdakilerden hangisi yapılan ölçmede hatanın nedeni değildir? X kutusu Y kutusu A) Volt Gram A) Ölçme yöntemi. B) Kilogram Saniye B) Ölçmeyi yapan kişiden. C) Saniye Watt C) Ölçme aletinden. D) Mol Derece D) Ölçmenin yapıldığı ortamdan. E) Calori Volt E) Ölçmede fazla ölçüm yapmasından. 15) Skaler Büyüklük Vektörel Büyüklük Hız Enerji 12) Gözleme dayanan, duyu organlarının kullanıldığı, ölçümün olmadığı gözleme ne ad verilir? Kütle A) Nicel gözlem B) Hipotez C) Deney D) Nitel gözlem Yukarıdaki kavram haritasında X ve Y kutularına aşağıdaki büyüklüklerden hangileri yazılırsa doğru olur? x(m) 200 50 5 2 A) x = 2t B) x = 9. SINIF Y X E) Temel büyüklük 13) Şekildeki grafiğe göre x-t arasındaki bağıntı nedir? İvme 10 t (s) X kutusu Y kutusu A) Uzunluk Sıcaklık B) Kuvvet Yerdeğiştirme C) Sıcaklık Hacim D) Zaman Kuvvet E) Zaman Uzunluk 1-A 2-D 3-B 4--C 5-D 6-B 7-A 8-E 9- D 10-B 11- E 12-D 13-A 14-C 15-D t2 2 2 C) x = t D) x = 10t E) 5t 2 17 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 6) 0,25 dam …………mm uzunluk birimi dönüşümünde noktalı yere ne gelmelidir? TEST - 2 A) 250 1) Madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceleyen ve doğadaki olaylarla ilgili mantıklı açıklamalar getiren bilim dalına ne ad verilir? A) Kimya B) Fizik C) 25000 -3 -5 E) 25.10 7) Doğruluğu yeteri kadar deneylerle kanıtlanmış olan varsayıma ne ad verilir? C) Biyoloji D) Matematik B) 2500 D) 25.10 E) Felsefe A) Hipotez B) Gözlem D) Veri C) Yasa E) Ölçme 2) Aşağıdakilerden hangisi temel büyüklük değildir? A) Uzunluk B) Zaman 8) Fiziğin alt bilim dalı olan termodinamik hangi konuyu inceler? C) Enerji D) Kütle E) Akım A) Optik B) Işıma D) Hareket C) Isı E) Mıknatıs 3) 0,9 nA = ………..µA Akım dönüşümünde noktalı yere ne gelmelidir? -4 4 A) 9.10 D) 9.10 9) Fiziksel bir büyüklüğün ölçülmesinde aşağıdakilerden hangisinin yapılması hatayı en aza indirger? -7 B) 9.10 C) 9.10 -5 5 E) 9.10 A) Ölçüm sırasında ortamın sürekli değişkenlik göstermesi B) Uzunluğun metre yerine kulaçla ölçülmesi C) Ölçüm aracının hassaslığının bozulması 4) 1,4 mA = ……. GA akım şiddeti dönüşümünde noktalı yere ne gelmelidir? -10 A) 14.10 -12 B) 14.10 -13 D) 14.10 D) Akım şiddetini ölçerken ampermetre yerine miliampermetre kullanmak E) Sıcaklığın ölçülmesinde °F termometresi yerine °R termometresi kullanmak -6 C)14.10 -11 E) 14.10 10) Aşağıdaki birimlerden hangisi temel bir büyüklüğe aittir? 5) 200 cg = …………..hg kütle birimi dönüşümünde noktalı yere ne gelmelidir? 6 A) 2.10 5 B) 2.10 D) 0, 002 FİZİK A) Joule B) C) 0.2 D) Metre E) 0,02 18 m s2 C) m s E) Newton 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 11) Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? 14) A) Kuvvet, türetilmiş ve vektörel bir büyüklüktür. X 2 3 4 5 6 7 Y 8 18 32 50 72 98 C) Eşit kollu terazi temel büyüklük ölçer. Bir öğrenci yaptığı deneyde X ile Y değişkenleri arasında tablodaki değerleri elde etmiştir. X ile Y arasındaki değişim grafiği nasıldır? D) Sıcaklık türetilmiş bir büyüklüktür. A) B) Ampermetre, temel büyüklük ölçer. B) Y C) Y Y E) Kronometre, temel büyüklük ölçer. X X D) E) Y X Y 12) I. Hız temel bir büyüklüktür. X X II.Hız vektörel bir büyüklüktür. III. İvme türetilmiş bir büyüklüktür. 15) K: Fotoğraf makinalarında Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? L: Yeni yıldızların keşfedilmesinde A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III M: Gezegenlerin hareketlerini gözlemlemede C) Yalnız III Yukarıda verilenlerden hangilerinde fiziğin alt alanı optikten yararlanılmaktır? E) II ve III A) Yalnız K B) Yalnız L D) K ve L 16) I. 13) Şekildeki cisimlerin kuş bakışı (üstten) görünüşleri nasıldır? K K M C) Yalnız M E) K, L ve M Bugün kar yağıyor hava sıcaklığı 0°C’nin altındadır. II. Metre ile ölçülen Ceylin’in boyu 65 cm’dir. L III. Ağaçlar yapraklarını dökmeye başladı. Yargılarından hangileri nitel ve nicel gözlemdir? L M A) B) I II III A) Nicel Nitel Nitel B) Nitel Nicel Nitel C) Nicel Nitel Nicel D) Nitel Nitel Nitel C) E) Nicel Nicel Nitel D) 1-B 2-C 3-A 4-D 5-E 6-B 7-C 8-C 9-D 10-D 11-D 12-E 13-A 14-C 15-E 16-B E) 9. SINIF 19 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 5) Bir olay ilgili duyu organları araç ve gereç kullanılarak yapılan incelemelere ne ad verilir? TEST - 3 1) Aşağıdakilerden hangisi fiziğin uğraş alanı değildir? A) Gözlem B) Hipotez D) Yasa C) Teori E) Ölçme A) Işık ve optik B) Isı sıcaklık ve genleşme 6) Doğadaki olayları inceleyerek anlamaya yardımcı olan, mantıklı ve akılcı açıklamalar üretmeye çalışan bilim dalına ne ad verilir? C) Astronomi ve yıldız falı D) Madde ve Enerji E) Atom çekirdeğinin incelenmesi A) Fizik B) Kimya C) Biyoloji D) Yer Bilimleri E) Matematik 2) Manyetik alanları ve manyetik kuvvetleri inceleyen fiziğin alt bilim dalına ne ad verilir? A) Atom fiziği B) Katıhal Fiziği C) Mekanik D) Manyetizma 7) Gerçek bir olayla ilgili araştırma yapılırken, bu olaya benzeyen başka bir olay kurgulanarak, üzerinde çalışma yapılmasına, gerçek olgulara benzetilerek yapılan kopyalara, zihinde tasarlanan, olay ve olguların canlandırılmasına ne ad verilir? E) Elektrik A) Modelleme B) Teknoloji C) Kanun D) Navigasyon E) Nanoteknoloji 3) Yoğun haldeki maddelerin elektriksel, manyetik, optik ve esneklik özelliklerini inceleyen fiziğin alt alanına ne ad verilir? 8) Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Katıhal fiziği C) Optik B) Termodinamik D) Manyetizma A) Teknoloji yaşam kalitesini artırır. E) Nükleer Fizik B) Her teknolojik gelişme faydalıdır. C) Fizik ve teknoloji sürekli iç içedir. D) Matematiksiz fizik dilsiz insana benzer. E) Bilimsel çalışmalar sorularla başlar. 4) Enerjinin madde içersinde nasıl yayıldığını ve nasıl iletildiğini inceleyen fiziğin alt dalı nedir? A) Mekanik B) Termodinamik C) Atom fiziği D) Optik 9) Bilimsel çalışmalarda elde edilen bilgilerin, insan yaşamının kalitesini artırmak için günlük yaşama aktarılmasına ne ad verilir? A) Bilgisayar D) Ölçme E) Katıhal Fiziği FİZİK B) Matematik 20 C) Model E) Teknoloji 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 10) Bilimsel çalışmalar sonucunda ispatlanmış hipotezlerle ilgili yapılan çalışmalar ne ad verilir? A) Yasa 15) 15 dm = …………………………… hm A) 0,015 B) 0,15 C) 1,5 D) 150 E) 1500 B) Teori C) Gözlem D) Modelleme 16) 2500 µm = …………………………… m E) Deney -8 -6 A) 25.10 -4 B) 25.10 -2 D) 25.10 C) 25.10 E) 25 11) Aşağıdakilerden hangisi temel bir büyüklük değildir? A) Zaman 17) 65 Kg = ……………………………. mg B) Akım Şiddeti C) Sıcaklık D) Özkütle A) 0,65 E) Kütle B) Miligram C) 65.10 6 9 D) 65.10 E) 65.10 18) 5400 mA = ……………………………… MA 12) Aşağıdakilerden hangisi temel bir büyüklüktür? A) Joule 4 B) 650 -8 -7 -5 B) 54.10 A) 54.10 -4 D) 54.10 C) 54.10 -2 E) 54.10 C) Newton D) Metre/Sn E) Litre 19) Gözlemler sonucunda elde edilen bulgulara dayanılarak oluşturulan geçici çözüm yoluna ne ad verilir? 13) Bir ölçme aracı kullanılarak yapılan gözleme ne ad verilir? A) Nitel gözlem B) Nicel gözlem C) Fizik yasası D) Terazi A) Gözlem B) Yasa D) Teori C) Hipotez E) Model E) Akım şiddeti 20) Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Sıcaklık temel bir büyüklüktür. B) Kütle skaler bir büyüklüktür. 14) Aşağıdakilerden hangisi nicel bir gözlemdir? C) Kalori bir enerji birimidir. D) Özkütle türetilmiş bir büyüklüktür. A) Akım şiddetinin ampermetre ile ölçülmesi E) Astronomi fiziğin alt alanıdır. B) Dokunarak sıcaklık ölçülmesi C) Bir cismin uzunluğunu bakarak söyleme D) Kitabın ağırlığını kaldırarak tahminde bulunmak 1-C E) Aracın hızını sesinden tahmin edebilme 19-C 20- E 9. SINIF 2-D 3-A 4-B 5-A 6-A 7-A 8-B 9-E 10-B 11-D 12-B 13-B 14-A 15-A 16-C 17-D 18-B 21 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 5) Bilim insanı ile ilgili olarak, TEST - 4 1) I. I. Uyduların dünya çevresinde dolanması III. Kontrollü deneyler yapar, II. İletkenlerden elektrik akımının geçmesi IV. Kurduğu hipotezin her zaman doğru olduğunu savunur. III. Elementlerin bileşik oluşturması Yukarıdakilerden hangileri fiziğin uygulamalarındandır? A) Yalnız I B) I ve II D) II ve III 2) I. Yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II C) I ve III II. Mıknatısın demiri çekmesi Yukarıdakilerden hangileri fiziğin uğraş alanındadır? D) I ve II C) II ve III E) II ve IV 6) Aşağıdakilerden hangisi günlük hayatta kullandığımız fizik bilimine örnek değildir? III. Kışın ağaçların yapraklarını dökmesi B) II ve III B) I, II ve III D) III ve IV E) I, II ve III Elektronlarla çekirdek arasındaki çekim kuvveti A) I, II ve III Olaylarla ilgili gözlem yapar, II. Olaylarla ilgili veriler toplar, A) Asansör B) Mıknatıs C) Mikrodalga fırını D) Fotoselli musluk E) Suyun oluşumu C) I ve III E) Yalnız II 7) Yüklü parçacıkların manyetik alanda hareketini inceleyen fiziğin alt bilim dalına ne ad verilir? 3) Fiziğin alt bilim dalları ile ilgili olarak; I. Mekanik, cisimlerin hareketini inceler A) Manyetizma II. Atom fiziği atomun yapısını inceler C) Nükleer Fizik III. Katıhal fiziği yoğun haldeki maddelerin manyetik, optik, esneklik özelliklerini inceler 8) Fiziğin ışık ile ilgilenen alt bilim dalına ne ad verilir? Yargılarından hangileri doğrudur? B) I, III ve IV D) I ve III D) Katıhal Fiziği E) Atom Fiziği IV. Nükleer fizik, ısının madde içinde yayılmasını inceler A) I, II ve III B) Elektrik C) I ve II E) II, III ve IV A) Plazma B) Aurora C) Genetik D) Termodinamik E) Optik 4) Aşağıdakilerden hangisi fiziğin uğraş alanı değildir? 9) Isı ve sıcaklık kavramlarını inceleyen fiziğin alt bilim dalına ne denir? A) Geminin yüzmesi B) Helikopterin uçması C) Peynirin küflenmesi A) Optik D) Motorun çalışması C) Termodinamik D) Elektrik E) Frekans E) Teleskop FİZİK B) Güneş 22 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 10) I. Saniye 15) Aşağıdakilerden hangisi skaler büyüklüktür? II. Newton III. Volt IV. Joule Yukarıdakilerden hangisi temel büyüklüklerdendir? A) Kuvvet B) İvme C) Ağırlık D) Yerçekim İvmesi E) Zaman A) I, II ve III B) II ve III D) I ve III C) Yalnız I E) I, II ve IV 16) 9500 µA kaç MA eder? 11) I. Metre II. Amper III. Metre/Saniye IV. Joule/Metre -8 A) 95.10 Yukarıdakilerden hangileri türetilmiş büyüklüklerdendir? A) I ve II B) III ve IV D) II ve IV 10 B) 95.10 -2 -10 D) 95.10 E) 95.10 C) I ve III E) I, III ve IV 17) 2000 GA kaç mA eder? 10 A) 2.10 15 B) 2.10 -5 IV. Sıcaklık II. İvme III. Kuvvet V. Zaman VI. Güç C) 2.10 -3 6 D) 2.10 12) I. Hız -5 C) 95.10 E) 2.10 Yukarıdakilerden hangileri temel büyüklüklerdendir? A) IV, V ve VI B) II, III ve VI D) IV ve V 18) 450 dm kaç hm eder? C) I, II ve IV E) I, III ve V 6 A) 45.10 4 B) 45.10 -2 -3 D) 45.10 13) I. Enerji 3 C) 45.10 E) 45.10 II. Uzunluk III. Kütle IV. Isı Yukarıdakilerden hangisi türetilmiş büyüklüklerdendir? A) I ve IV B) II ve III D) II, III ve IV 19) 1500 dg kaç Kg eder? C) I, II ve III 5 A) 15.10 E) I, II, III ve IV 3 B) 15.10 -3 D) 15.10 -2 C) 15.10 -4 E) 15.10 14) Aşağıdakilerden hangisi vektörel büyüklüktür? 1-B 2-D 3-A 4-C 5-B 6-E 7-A 8-E 9-C 10-C A) Sıcaklık B) Enerji 11-B 12-D 13-A 14-E 15-E 16-E 17-B 18-D C) Akım Şiddeti D) Özkütle 19-C E) Hız 9. SINIF 23 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 4) Celal: Işık ile ilgili olayları inceliyorum. TEST - 5 Derya: Atomların yapısını oluşturan unsurları inceliyorum. Ege: Isı ve sıcaklık ile ilgili olayları inceliyorum. 1) Celal, defterindeki bir yaprağın kalınlığını ölçmek istiyor. Bu ölçüme uygun ölçü aleti aşağıdakilerden hangisidir? A) Cetvel B) Mezro D) Metre Mine: Manyetik maddeleri inceliyorum. Eda: Kararsız çekirdeklerin ışımalarını inceliyorum. Yukarıdaki öğrencilerden hangisi fiziğin alt alanı olan manyetizma yerine kendini koymuştur? C) Kumpas E) Terazi A) Celal B) Derya D) Mine 2) Ali: Oda sıcaklığının termometre ile 22 °C olarak ölçtü. 5) I. Burak: Çantasını eşit kollu terazi ile tartarak 6 kg olarak ölçtü D) Ali, Burak Hipotez Kurma III. Verilerden sonuç çıkarma IV. Kontrollü deneyler yapmak Yukarıdaki bilimsel basamaklarının bilimsel yönteme uygun olarak sıralaması aşağıdakilerden hangisi gibidir? Yukarıdakilerden hangisi nicel bir gözlem yapmıştır? B) Burak E) Eda II. Olaylarla ilgili gözlem yapmak Meral: Ocaktaki suyun sıcaklığını, dokunarak 40°C olabileceğini söyledi. A) Meral C) Ege C) Ali, Meral E) Burak, Meral A) I, IV, II, III B) II, I, IV, III C) III, I, IV, II D) I, II, IV, III E) IV, II, I, III 6) Ceylin: Ben temel bir büyüklüğüm. Gizem: Ben türetilmiş bir büyüklüğüm. Derya: Ben temel bir büyüklüğüm. 3) Bir ölçmede hatayı en aza indirmek için; I. Buna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur? Hassasiyeti yüksek olan ölçü aleti kullanılmalı II. Ölçü aleti bozuk olmamalı Ceylin Gizem Derya A) Enerji İvme Kütle IV. Ölçmede göz kararı olarak sonuçlar yazılmalı B) Hız Uzunluk Kuvvet İşlemlerinden hangileri yapılmalıdır? C) Zaman Hız İvme D) Güç İş Uzunluk E) Zaman Kuvvet Kütle III. Sıcaklığı sabit ve aydınlık bir ortamda ölçme yapmalı A) I ve II B) I ve III D) I, III ve IV FİZİK C) I, II ve IV E) I, II ve III 24 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 7) Bilimsel yöntemle ilgili olarak aşağıdaki verilerden hangisi, hipotez kurulduktan sonraki durumlardan biri olamaz? 10) Ali: Aracın hızını 25 m/s olarak ölçtü Ayşe: Pazardan 4 kg Patates aldı. A) Olaylarla ilgili gözlem yapma B) Kontrollü deneyler yapma Aslı: Evden okula 200 metre yürüdü. C) Verileri önceden yapılmış verilerle karşılaştırma Murat: Kendi ağırlığını 72 Newton ölçtü. D) Sonuçların hipotezi ne ölçüde desteklediğini değerlendirme Yukarıdaki öğrencilerden hangisi skaler bir ölçüm yapmıştır? E) Verilerden sonuç çıkartılması A) Ali ve Aslı B) Ayşe ve Murat C) Ayşe ve Aslı D) Ali, Ayşe ve Aslı E) Ali, Aslı ve Murat 8) K = m s Z= metre L = Joule 11) Burak: Kapalı bir camekan içinde altın tartıyor. N = Newton Yukarıdaki harflerden hangisi vektörel büyüklüklerdendir? Cemal: Rüzgarlı bir ortamda bir beher suyun kütlesini tartıyor. A) K ve L B) K ve N D) K, L ve N C) C, L ve Z E) L, Z ve N Büşra: Gözlüğü olduğu halde gözlük takmadan arkadaşının boyunu ölçüyor. Ece: Kafesi arızalı bir terazi ile ölçüm yapıyor. Seda: Yanan sobanın yanında metal cetvel ile defterinin boyunu ölçüyor. Yukarıdaki öğrencilerden hangisi ölçmede en 9) Aşağıdaki ölçümlerden hangisi kesin bir sonuca varma açısından en güvenilirdir? az hata yapar? A) Burak A) Bir fidanın boyunun her gün ölçülmesi B) Cemal D) Ece B) Bir haftalık sürelerle nehrin derinliğinin ölçülmesi C) Büşra E) Seda C) Her saat başı hava sıcaklığının ölçülmesi D) Bir aylık sürelerle birim alana düşen yağış miktarının ölçülmesi 1-C 2-D 3-E 4-D 5-B 6-E 7-A 8-B 9-C 10-C 11-A E) Bir günlük sürelerle bir çocuğun saç uzunluğunun ölçülmesi 9. SINIF 25 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 4) TEST - 6 10 9 10 0 1) 20 0 12 20 18 gr. (Sol) 300 gr. S Eşit kollu terazi şekildeki gibi dengededir. Binicinin kütlesi 8 gramdır. Binici sağ tarafta 3. bölmeye getirildiğinde, terazinin tekrar dengeye gelebilmesi için kaç grama ihtiyaç vardır? Şekildeki eşit kollu terazi dengededir. Binicinin bir bölme yer değiştirmesi 5 grama denk gelmektedir. S cisminin kütlesi kaç gramdır? A) 2.4 A) 220 B) 240 C) 360 D) 400 P (Sag) B) 3.6 C) 4.2 D) 4.8 E) 5.2 E) 500 5) 5 0 2 2) 10 6 5 0 10 K 8 0 5 8 9 gr. 11 gr. 120 gr. Eşit kollu teraziler şekildeki gibi dengededir. Bim nici kütle oranı K kaçtır? mF 105 gr. Eşit kollu terazi şekildeki gibi dengededir. Binici kütlesi kaç gramdır? A) A) 16 B) 24 C) 32 D) 40 19,4 gr. 17 gr. 1 3 B) 1 2 0 4 C) 3 2 D) 5 6 E) 5 4 E) 60 6) 10 10 10 T X 10 10 3) 15 5 0 10 15 X Y 50 gr. T Y Eşit kollu özdeş teraziler şekildeki gibi dengededir. Y’nin kütlesi kaç gramdır? P Eşit kollu terazi dengededir. Binicilerin duyarlılığı 2 gramdır. P cismi kaç gramdır? (Binicinin bir bölme yer değiştirmesi 1 grama karşılık gelmektedir.) A) 55 A) 1,5 FİZİK B) 45 C) 40 D) 35 E) 30 26 B) 2 C) 2,5 D) 3,5 E) 5 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 7) 10) 15 0 10 15 0 ? 15 4 10 15 6 0 Y X R R 35 gr. 10 28 gr. 38 gr. Eşit kollu ve özdeş teraziler dengededir. Binicinin bir bölme yer değiştirmesi 0,5 grama karşılık gelmektedir. II. Terazide binici kaçıncı bölmede olmalıdır? A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 K Eşit kollu terazi dengededir. X binicisinin kütlesi 2 gram, Y binicisinin kütlesi 5 gramdır. K cismi kaç gramdır? A) 32,2 E) 12 B) 33,7 C) 34,6 D) 35,8 E) 37,2 11) 10 4 0 10 10 MF K M 0 6 10 8) 5 0 4 5 KM P 01 5 M 5 K Eşit kollu özdeş teraziler şekildeki gibi dengededir. K, F, M cisimlerinin kütleleri arasındaki ilişki nedir? K P Eşit kollu ve özdeş teraziler şekildeki gibi dengededir. Binicin bir bölme yer değiştirmesi 1 grama karşılık gelmektedir. K’nin kütlesi kaç gramdır? A) 1,5 B) 2,5 C) 3,5 D) 5 A) K > M > F E) 7 F 0 10 9 10 K F B) K > F > M M C) F > K > M D) M > F > K E) F > M > K 2 0 10 10 P P 12) 10 29 gr. 9) 10 0 3 8 K L X 9. SINIF B) 20,7 F 22 g C) 26,3 D) 29 5 10 T 0 10 10 Eşit kollu ve özdeş teraziler şekildeki gibi dengededir. Binicinin bir T P 50 gr. bölme yer değiştirmesi 1 grama karşılık gelmektedir. 3. terazide binici kaçıncı bölmede olmalıdır? 10 Eşit kollu terazi K ve L binicileri ile dengededir. K’nin kütlesi 1 gram, L’nin kütlesi 5 gramdır. F cismi 22 gram ise, X cismi kaç gramdır? A) 17,7 0 A) 3 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9 1-B 2-B 3-C 4-D 5-E 6-C 7-B 8-A 9-C 10-D E) 32 11-B 12-C 27 FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 4) TEST - 7 0 10 1) 7 10 7,5 gr. 10 0 0 3 10 K 10 K L 10 4 Eşit kollu özdeş teraziler dengededir. Binicinin bir bölme yer değiştirmesi 0,2 grama karşılık gelmektedir. L nin kütlesi kaç gramdır? 8 gr. X A) 6,8 B) 6,1 C) 5,5 D) 4,2 E) 3,8 Bir x cismi şekildeki gibi dengededir. Binicinin bir bölme yer değiştirmesi 0,5 grama karşılık gelmektedir. X cismi kaç gramdır? A) 6 B) 7 C) 8 D) 10 E) 12 5) 0 10 4 10 10 mmm Y 0 8 10 2) 10 10 0 2 X X Y mm Eşit kollu özdeş teraziler dengededir. Binici kütleX si m dir. X ve Y cisimlerinin kütleleri oranı Y Z kaçtır? Eşit kollu terazi şekildeki gibi dengededir. X = 12 g A) Z = 19 g 7 10 B) 17 14 C) 5 9 D) 10 0 8 3 E) 3 2 Binici kütlesi 4 gram olduğuna göre Y nin kütlesi kaç gramdır? A) 9,6 B) 9,2 C) 8,8 D) 8,2 E) 7,8 6) 3) 10 10 0 3 K F 10 10 M K M 0 FİZİK B) 9 C) 7 D) 5,5 0 X F 10 10 4 T T Y Özdeş ve eşit kollu teraziler dengededir. Binici hassasiyeti 0,1 gramdır. X, T ve Y cisimlerinin kütleleri arasındaki ilişki nedir? Özdeş teraziler şekildeki gibi dengede ve terazilerin duyarlılığı 1 gramdır. K nın kütlesi kaç gramdır? A) 11 6 8 10 A) X > T > Y E) 3,5 B) X > Y > T D) T > X > Y 28 C) T > Y > X E) Y > X > T 9. SINIF FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 7) 10) 0 10 6 K 65 gr. 10 5 F F 0 2 5 10 M X Y A) 5 B) 66 C) 60 D) 58 8 10 0 2 10 Y P P P 10 X Eşit kollu özdeş teraziler dengededir. Binici hassasiyeti 1 gramdır. P’ nin kütlesi kaç gramdır? Eşit kollu teraziler dengededir. Binici kütlesi 5 gramdır. K’nın kütlesi 65 g olduğuna göre, M’nin kaç gramdır? A) 68 0 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12 E) 56 11) 10 4 0 10 8) 20 T 0 15 20 T 5 gr. Eşit kollu terazi dengededir. Binici kütlesi 2 gramdır. X cismi kaç gramdır? Z A) 3,2 Eşit kollu terazide binici hassasiyeti 0,2 gramdır. Z Cisminin kütlesi 40 gramdır. T’nin kütlesi kaç gramdır? A) 21,5 B) 23,5 C) 25 X D) 28,5 E) 35 B) 3,6 C) 3,8 D) 4,0 E) 4,2 12) 8 10 10 4 10 0 10 0 M K F M F K 9) 10 0 2 10 10 0 1 10 9 10 10 0 K F K K K F F Eşit kollu özdeş teraziler şekildeki gibi dengededir. K, F, M cisimlerinin kütleleri arasındaki ilişki nedir? Özdeş teraziler ( eşit kollu) şekildeki gibi dengemK dedir. K ve F’nin kütleleri oranı kaçtır? mF A) M > K > F 9 A) 4 9. SINIF 7 B) 5 7 C) 3 5 D) 7 M 3 E) 2 B) K > F > M D) M = K > F 29 C) M > F > K E) F > K > M FİZİK FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 13) 15) 3l 5l l 10 0 5 10 10 80 gr. 104 gr. 0 10 binici X= 90 gr. 4g X Sekil - I A) 2 B) 5 C) 5,5 D) 6, Sekil - II Eşit kollu özdeş teraziler şekildeki gibi dengededir. Şekil – II’de binici kaçıncı bölmeye getirilmelidir? Kolları eşit olmayan terazi dengededir. Binici kütlesi 2 gramdır. X cismi kaç gramdır? A) 4,5 X= 90 gr. B) 3 C) 7 D) 8 E) 10 E) 6,5 14) 5 2 0 5 10 0 16) 8 10 X 150 g F F Y Y Y Z 10 10 M 2 Y X Y Y Şekildeki eşit kollu terazilerin binicileri 50 gramdır. M cismi kaç gramdır? Z 10 10 4 A) 110 B) 130 C) 170 D) 210 Eşit kollu özdeş teraziler dengededir. Binicinin bir bölme yer değiştirmesi 1 grama karşılık geliyor. Y cisminin kütlesi kaç gramdır? E) 240 A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8 1-A 2-E 3-D 4-C 5-B 6-C 7-C 8-A 9-B 10-D 11-E 12-A 13-A 14-B 15-C 16-B FİZİK 30 9. SINIF İKİNCİ BÖLÜM MADDE VE ÖZELLİKLERİ Dayanıklılık, Adezyon ve Kohezyon, Yüzey Gerilimi MADDE VE ÖZELLİKLERİ Su; katı, sıvı ve gaz haline dönüşebilmektedir. Su Kürenin Hacmi: buharlaşırken gaz, yağmur halinde veya okyanuslar- V= da sıvı donduğunda (kar, dolu) katı haldedir. Maddelerin ortak özelliklerine baktığımızda; kütle, hacim, eylemsizlik ve tanecikli yapıya sahip olmalıdır. • Her maddenin bir kütlesi ve hacmi vardır. • Maddeler duruyorsa durmaya, hareket ediyorsa hızlarını ve yönlerini değiştirmeden harekete devam etmelerine eylemsizlik denir. • Tüm maddeler atomlardan oluştuğu için tanecikli ve boşluklu yapıdadır. • Maddelerin bazılarını gözle görebilmemize rağmen, bazılarını göremeyiz. Örneğin hava vardır diyoruz, fakat göremiyoruz. Hava renksizdir ve belirli bir şekli yoktur. Bölüm - 2 4 3 πr 3 r …………………………………………………………….. Küpün Hacmi: V = a.a.a 3 V=a a a a …………………………………………………………….. Maddeler doğada Katı, Sıvı, Gaz ve Plazma halinde bulunurlar. Dikdörtgenler Prizmasının Hacmi: 1. Katı Hal: Belirli bir şekilleri ve hacmi vardır. maddenin molekülleri arasındaki kimyasal bağlar, molekülleri bir arada tutacak kadar güçlüdür. a 2. Sıvı Hal: Belirli bir şekli yoktur. Konuldukları kabın şeklini alırlar. Moleküller arasındaki bağlar daha zayıf c olduğundan moleküller birbiri üzerinden kayarak sıvı halini oluşturur. c b 3. Gaz Hali: Belirli bir şekilleri ve hacmi yoktur. ko- a b nulduğu kabın şeklini alırlar ve hacmi de konuldukları kabın hacmi kadardır. V = a.b.c Moleküller arası bağlar yok denilecek kadar azdır. …………………………………………………………….. 4. Plazma Hali: Plazma için iyonize olmuş gaz ifade- Koninin Hacmi: si de kullanılır. En fazla Güneş ve Gezegenler arası V= ortam ve gezegen atmosferinin dış katmanları plaz- r πr 2 .h 3 ma halindedir. Yüksek ısılı fırınlarda da elde edilir, h fakat çok pahalıdır. • Plazma hali elektriksel olarak nötrdür. • İyi bir iletkendir. • Elektrik ve manyetik alandan etkilenir. …………………………………………………………….. • Güneş, yıldızlar, mum alevi, yıldırım floresan lamba, neon lamba, volkan lavları plazma haline örnektir. Kare Piramidin Hacmi V= h a2 .h 3 a a 9. SINIF 33 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ ÖZKÜTLE • Kaynama ısısı Bir maddenin birim hacminin kütlesine denir. • Özkütle, katı, sıvı ve gazlar için ayırt edici bir d harfi ile gösterilir. m g d= = v cm3 özelliktir. • özelliktir. Bir maddenin sabit sıcaklıktaki özkütle grafikleri aşağıdaki gibidir. m d Çözünürlük, katı, sıvı ve gazlar için ayırt edici bir • d Erime noktası, katı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. • Kaynama noktası, sıvılar için ayırt edici bir özelliktir. V V • m Boyca uzama katsayısı, katı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Karışan Sıvıların Özkütlesinin Hesaplanması: m + m 2 V1.d1 + V2 .d2 d= 1 = V1 + V2 V1 + V2 • ayırt edici bir özelliktir. • Öz ısı, katı, sıvı ve gaz maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Sıvılar Eşit Hacimde Karışırsa; dk = Genleşme katsayısı, katı ve sıvı maddeler için • d1 + d 2 2 Erime ısısı, katı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. • Hava, kokusuz ve renksizdir. Sıvılar Eşit Kütlede Karışırsa; • Hava akışkandır. 2.d1.d 2 dk = d1 + d 2 • Su, doğalgaz, ateş, öteleme hareketi yaparlar. • Doğalgaz, ateş, sıkıştırılabilir MADDELERİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ MADDELERİN DEĞİŞİMİ Maddelerin kendine ait özellikleri vardır. Aynı ölçülerde, aynı renge boyanmış iki maddeyi nasıl ayırt Fiziksel Değişme: ederiz? Tabii ki, ilk önce özkütlelerine bakarız. Bir maddenin dış görünümünde meydana gelen değişmedir. Maddelerin Ayırtedici özellikleri Fiziksel değişmede, maddenin toplam kütlesinde, • Yoğunluk atom, molekül ve iyon şeklinde değişiklik yaşanmaz. • Erime veya donma sıcaklığı • Şekil değişikliği • Kaynama sıcaklığı • Boyut değişikliği • Özısı • Hal değiştirme • Isı iletkenliği • Konum değiştirme • Elektrik iletkenliği Kimyasal Değişme: • Genleşme özelliği Bir maddenin iç yapısında (atom, molekül) meydana • Çözünürlük • Erime ısısı FİZİK gelen değişmedir. Maddenin tanecikli yapısının değişmesi, yeni madde 34 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ oluşmasıdır. ÖRNEKLER Pişme, paslanma, yanma, çürüme kimyasal değişmelere örnektir. Radyoaktif Elementler: ÖRNEK Doğadaki elementlerin büyük bir kısmı dış etki olma- r= 1 cm dıkça değişime uğramazlar. Kimyasal değişmede, atomlar elektron kaybeder veya elektron kazanırlar. Atom çekirdeğindeki proton ve nötron bu kimyasal reaksiyonlardan etkilenmez. Su Fakat bazı elementler, çekirdeklerinde bulunan proton ve nötron sayılarının veya dizilişlerinin kendiliğinden değişmesi ile farklı bir elemente dönüşebilir. Bu tür elementlere radyoaktif element denir. Bu gerçekleşen olaya da nükleer reaksiyon denir. 4 cm Silindirik kaptaki su, boş prizma şeklindeki kutu- Elementlerin dengeli yapıları bir dış etki ile bozulunca yapısında bir değişiklik olur ve depoladığı enerjiyi salıverir. ya boşaltılırsa, kutuda kaç cm yükselir? Bu durum, yapay radyoaktivite diye adlandırılır. Çözüm Suyun hacmi değişemeyeceğinden, V1 = V 2 FİSYON OLAYI 2 π.r .h = a.b.c 2 Uranyum atomu bir dış etki ile uyarılırsa yapısı bozu- 3.1 .10 = 4.2.x lur. Atom bir birine yakın iki parçaya ayrılır ve bu es- 30 = 8.x 15 x= cm = 3,75 cm 4 nada büyük bir enerji ve iki nötron açığa çıkar. Bu iki nötron başka iki atomu kararsız hale getir ve dört nötron açığa çıkar. Olay bu şekilde devam eder. Atom çekirdeğinin parçalanmasıyla gerçekleşen bu ÖRNEK tür reaksiyonlara fisyon denir. Yaprak kalınlığı 0,02 cm olan bir kitabın eni 20 cm, Atom bombasında gerçekleşen olay budur. boyu 40 cm’dir. Kitap 100 yapraktan oluşmakta ve bir kitabın bir kapağının kalınlığı 0,05 cm’dir. Bu kitabın 3 hacmi kaç cm ’tür? FÜZYON Çekirdekteki kimyasal değişim, çekirdeklerin birleşerek yeni çekirdeklerin oluşması şeklinde de gerçekleşebilir. Çözüm Kütle numarası küçük çekirdeklerin birleşmesi ile küt- Yapraklardan birinin hacmi, le numarası büyük çekirdekli atomlar elde edilmesine V = 0,02.20.40 = 16 cm 3 füzyon denir. 3 V = 16.100 = 1600 cm Güneşte gerçekleşen olay füzyon olayıdır. İki hidro- Kapakların hacmi, jen atomunun bir araya gelerek helyum atomu oluş- 3 V = 0,05.20.40 = 40 cm ması. 3 40.2 = 20 cm 3 Vkitap = 1600 + 80 = 1680 cm 9. SINIF 35 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ ÖRNEK ÖRNEK Şekildeki boş kutunun içine yarıçapı 1 cm olan kürelerden kaç tane konulabilir? r= 4 cm r= 2 cm 10 cm Yarım küre şeklindeki kap ile yukarıdaki boş koni su ile doldurulmak isteniyor. Koniyi doldurmak için kaç kap su konulmalıdır? (π = 3) Çözüm Çapı 2 cm olur. 10 Tabana = = 5 tane 2 Yana = Çözüm Vkap = 4 1 4 1 .π.r 3 . = .3.2 3. = 16 cm 3 3 2 3 2 Vkoni = π.r 2 .h 3.4 2.12 = = 16.12 cm 3 3 3 4 = 2 tane 2 Yüksekliğe = 8 = 4 tane 2 2 cm Toplam: 5 x 2 x 4 = 40 tane 16.12 = 12 kap su konulmalı 16 . ÖRNEK 4r ÖRNEK 2r 2r r r 3 h 2 3r 2h 4h 2h h I II III K L Silindirik kabın 2r ve 3r yarıçaplı bölmelerinde 4h ve 2h yüksekliklerinde su bulunmaktadır. r yarıçaplı bölme boştur. Musluklar açıldığında su yüksekliği kaç h olur? Su dolu I. ve II. silindirleri, boş III. silindire boşaltılıyor. Silindirlerin yarı çapları 2r, r ve 4r’dir. Su, III. silindirde kaç h yükselir? Çözüm Suyun toplam hacmi değişmeyeceğinden, Çözüm 3 π.4r 2 . h + π.r 2 .h = π.16r 2 .x 2 6h + h = 16.x 2 2 2 2 16h + 18h = 14.x 34 17 x= h= h 14 7 7 x= h 16 FİZİK 2 π.4r .4h + π.9r .2h = (π.4r + π.9r + πr ).x 36 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ ÖRNEK Kütle – hacim grafiği verilen X ve Y sıvıları eşit hacimde karışırsa, karışımın özkütlesi 3 kaç g/cm olur? ÖRNEK m(g) X Y 5 V(cm3) Bir kenarı 4 cm olan tahta küpün içinden, yarıçapı 1 cm olan küre çıkarılıp yerine su konuluyor. Tahta 3 küpün son kütlesi kaç gram olur? (dt= 0,6 g/cm ) 20 4 Çözüm m = 4.4.4.0,6 = 38,4 g 4 4 ∆m= π.r 3 (1 − 0,6) = .3.13.0,4 3 3 Çözüm 20 = 5 g / cm 3 4 20 dY = = 4 g / cm 3 5 5+4 9 dk = = g / cm 3 2 2 dX = ∆m = 1,6 g Mson= 38,4 + 1,6 = 40 g . ÖRNEK Bir kap boşken 20 g, su ile dolu iken, 100 g geliyor. Suyun yarısı alınıp, kalan kısmı d özkütleli sıvı ile doldurulduğunda kap 120 g geliyor. d kaç 3 g/cm ’tür? ÖRNEK Çözüm m(g) Suyun kütlesi 100 – 20 = 80 g 80 = V.1 40 + 40.d = 100 3 V = 80 cm (kabın hacmi) 3 d = g / cm 3 2 15 ÖRNEK 3 kısmı M sıvısı ile dolduruluyor. Kap kaç gram ağırlaşır? B 30 0 100 cm ’lük boş kabın 3 ü K sıvısı ile, kalan 5 A m(g) 10 15 A ve B sıvılarının kütle – hacim grafiği şekildeki 3 gibidir. A sıvısından 20 cm hacminde, B sıvısından 60 g kütleli sıvı alınıp karıştırılıyor. ka3 rışımın özkütlesi kaç g/cm olur? K 160 M 120 0 V(cm3) 5 40 60 V(cm3) Çözüm m m = V.d V 30 dA = = 6 g / cm3 VA = 20 cm3 mA = 120 g 5 30 dB = = 2 g / cm3 VB = 30 cm3 mB = 60 g 15 m + mB 120 + 60 180 dK = A = = = 3,6 g / cm3 VA + VB 20 + 30 50 d= Çözüm 160 = 4 g / cm 3 40 120 dM = = 2 g / cm 3 60 M = 60.4 + 40.2 M = 320 g dK = 9. SINIF 37 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ ÖRNEK ÖRNEK Oyun hamurundan yapılmış yandaki prizma bozulup, yarıçapı 2 cm olan küreler yapılıyor. En fazla kaç tane küre elde edilir? (π=3) 3 400 cm kuru kum 400 cm3 bulunan kaba 30 3 cm su ilave edilince, su seviyesi 120 3 cm hizasına geliyor. Su seviyesi3 nin 400 cm hiza3 sına kadar gelebilmesi için, kaba kaç cm daha su ilave edilmelidir? 20 cm 16 cm 18 cm Çözüm Çözüm Bozulan prizmanın hacmi ile, yapılan kürelerin hacimleri eşit olmak zorundadır. 4 16.18.20 = πr 3 X 3 4 16.18.20 = .3/ .23 X 3/ 16.18.20 = 4.8.X 3 3 120 cm kuru kumun = 30 cm ’ü hava 3 100 cm kuru kumun = X X = küre sayısı X = %25’i hava (boşluk) 3 400 – 120 = 280 cm kuru kum var. 3 280 cm kuru kumun %25’i hava ise, 25 1 280. = 280. = 70 cm3 hava var . 100 4 X = 180 tan e küre yapılır. 3 70 cm daha su ilave edilmelidir. ÖRNEK . 3 500 cm kuru kum bulunan 3 kaba 40 cm su konulunca su seviyesi 200 3 cm hizasına geliyor. kuru kumun % kaçı boşluktur? 500 cm3 ÖRNEK Bir kenarı 40 cm olan boş küpün içine yarıçapı 2 cm olan kürelerden en fazla kaç tane konulabilir? Çözüm 40 cm 40 cm 4 cm Su, kuru kum içindeki boşlukları doldurur. Demek 3 3 ki 200 cm kuru kumun 40 cm ’ü boşlukmuş. 3 40 cm Çözüm 3 200 cm kuru kumun = 40 cm ’ü boşluk Kürenin çapı = 4 cm 3 100 cm kuru kumun = X 40 cm’lik uzunluğa 10 tane küre konulabilir. X = %20 boşluktur. Toplam küre sayısı: 10 x 10 x 10 = 1000 tane FİZİK 38 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ ÖRNEK Çözüm 90 = 18 tan e 5 30 Yana = = 15 tan e 2 60 Yüksekliğü = = 20 tan e 3 Tabana = Yandaki içi boş kutunun içine, bir kenarı 4 cm olan küplerden en fazla kaç tane konulabilir? 40 cm 20 cm 60 cm Toplam 18x15 x 20 = 5400 tan e ÖRNEK m(g) Çözüm K F 10 60 Tabana = = 15 tan e 4 20 Yana = = 5 tan e 4 40 Yüksekliğ = = 10 tan e 4 Toplam 15x 5 x10 = 750 tan e M 5 0 V(cm3) 10 20 30 K, F, M sıvılarının kütle – hacim grafiği şekildeki gibidir. Bu sıvılardan eşit hacimde alınıp karış3 tırılırsa karışımın özkütlesi kaç g/cm olur? Çözüm . dK + dF + dM 3 1 1 1+ + 3 6 dK = 3 1 dK = g / cm3 2 dK = ÖRNEK 10 = 1 g / cm3 10 10 1 dF = = g / cm3 30 3 5 1 dM = = g / cm3 30 6 dK = …………………………………………………………. ÖRNEK 60 cm 3 3 cm 30 cm 2 cm Çözüm 90 cm 5 cm 3 Ölçüleri 90 x 30 x 60 cm olan içi boş kutunun içi3 ne, ölçüleri 5 x 2x 3 cm olan cisimden en fazla kaç tane koyabiliriz? 9. SINIF 3 Özkütlesi 1 g/cm olan sıvı ile, özkütlesi 4 g/cm olan başka bir sıvı eşit kütlede türdeş olarak ka3 rıştırılıyor. Karışımın özkütlesi kaç g/cm olur? dK = 39 2.d1.d2 2.1.4 8 = = = 1,6 g / cm3 d1 + d2 1+ 4 5 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ ÖRNEK Çözüm 3 3 3 Musluklar özdeş olduğu için, sıvılar eşit hacimde karışmıştır. Özkütleleri 2 g/cm , 5 g/cm , 10 g/cm olan sıvılar eşit kütlede türdeş olarak karıştırılıyor. Karışımın 3 özkütlesi kaç g/cm olur? dK = d1 + d 2 1,4 + 3,2 4,6 = = = 2,3 d 2 2 2 ÖRNEK Çözüm A dK = B A ve B muslukları 4d 8d özdeştir. Musluklar aynı anda açılıp, kabın yarısı dolunca, B musluğu kapatılıyor. Kabın diğer yarısı A musluğu ile dolduruluyor. Kap tamamen dolduğunda kaptaki sıvı karışımının özkütlesi kaç d olur? m + m2 + m3 m+m+m dK = 1 = m m m V1 + V2 + V3 + + d1 d2 d3 3m 3 30 15 = = = g / cm3 m m m 8 8 4 + + 2 5 10 10 dK = 3,75 g / cm3 ÖRNEK Çözüm r= 4 cm 20 cm A dA A+B d1 Su 6 cm 10 cm Şekildeki su dolu silindirik kap içindeki su, yandaki kutu içine boşaltılıyor. Su kutu içinde kaç cm yükselir? (π= 3) Musluklar özdeş olduğu için eşit hacimde sıvı akıtırlar. 4d + 8d = 6d 2 6d + 4d dK = = 5d 2 d1 = Çözüm Suyun hacmi değişmez. kaptaki karışımın özkütlesi dK = 5d İki kap içinde de suyun hacimleri eşittir. 2 V1 = V 2 3.4 .12 = 10.6.x 2 πr = a.b.c 3.16.12 = 10.6.x …………………………………………………………. x = 9,6 cm yükselir. ÖRNEK ÖRNEK K m(g) A ve B sıvıA larının 800 kütle – haB cim grafiği 400 şekildeki gibidir. A sıvıV(cm3) 0 sından 60 100 200 3 cm , B sıvı3 sından 40 cm hacminde sıvılar alınıp karıştırılı3 yor. Karışımın özkütlesi kaç g/cm olur? M 1,4 d 3,2 d K ve M muslukları özdeştir. Musluklar aynı anda açılıp kap dolduğunda kaptaki sıvı karışımının özkütlesi kaç d olur? FİZİK 40 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ ÖRNEK Çözüm 800 dA = = 4 g / cm3 VA = 60 cm3 mA = 240 g 200 400 dB = = 2 g / cm3 VB = 40 cm3 mB = 80 g … 200 m + mB 240 + 80 320 dK = A = = = 3,2 g / cm3 VA + VB 60 + 40 100 3 200 cm ’lük kapta, 3 140 cm hizasına kadar su vardır. 120 gram kütleli cisim, suya tamamen batıyor 3 ve kaptan 20 cm su taşıyor. Cismin 3 özkütlesi kaç g/cm ’tür? ÖRNEK 3 İçinde 70 cm su bulunan kaba, bir cisim bırakılınca cisim suya tamamen batıyor ve 3 su seviyesi 90 cm oluyor. Cismin hac3 mi kaç cm ’tür? 200 cm3 140 cm3 100 cm3 Çözüm 70 cm3 V = (200 − 140) + 20 m 120 = V 80 3 d = g / cm3 2 V = 60 + 20 = 80 cm3 d= m = 120 g. ÖRNEK Kütlesi 12000 gram olan bir cismin ölçüleri şekildeki gibidir. İçi dolu olan bu cismin özkütlesi 3 kaç g/cm ’tür? Çözüm Su bırakılan cisim, hacmi kadar hacimde sıvıyı yükseltir. 3 V = 90 – 70 = 20 cm . 30 cm 5 cm 20 cm ÖRNEK Çözüm 3 200 cm3 İçinde 120 cm su bulunan kaba, 120 cm3 80 gram kütleli cisim bırakılınca su seviyesi 160 3 cm oluyor. cisim suya tamamen 3 battığına göre, cismin özkütlesi kaç g/cm olur? m = 80 g. m = 12000 g. d = 4 g / cm3 Özkütlesi 0,8 3 g/cm olan yandaki şeklin kütlesi kaç gramdır? (π= 3) 20 cm r r= 5 cm d= Çözüm m 80 = V 40 πr 2 h 3.5 2.20 = = 25.20 = 500 cm 3 3 3 m = V.d = 500.0,8 = 400 gram V= 3 d = 2 g / cm …………………………………………………………. 9. SINIF d= ÖRNEK Çözüm V = 160 − 120 = 40 cm3 m 12000 = V 3000 V = 5.20.30 = 3000 cm3 41 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ ÖRNEK I. ÖRNEK Aşağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? Atom bombası bir fizyon olayıdır. P: Su döngüsü fiziksel bir olaydır. II. Kimyasal değişmelerde enerji açığa çıkar. R: Kütle, hacim ve eylemsizlik maddenin ortak özelliklerindendir. III. Kimyasal reaksiyonlarda, atom, elektron kaybeder veya elektron kazanabilir. S: Reçelin şekerlenmesi fizikseldir. Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur? T: Sütten yoğurt yapılması kimyasaldır. Çözüm A) P ve R I, II ve III ÖRNEK a) Demirin paslanması …………..…. değişmedir. Cevap = E c) Sonbaharda yaprakların renk değiştirmesi ……………………. değişmedir. ÖRNEK d) Domatesin çürümesi ……………………. değişmedir. Aşağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? F: Genleşme katsayısı, katı, sıvı ve gaz maddeler için ayırt edici bir özelliktir. e) Bir binanın çökmesi ……………………. değişmedir. K: Radyoaktif elementler, çekirdek bozunması sırasında radyasyon açığa çıkarır. f) Atom çekirdeğinin parçalanması ile gerçekleşen reaksiyona ……………………. denir. M: Güneşte gerçekleşen reaksiyon füzyon olayıdır. g) Atom çekirdeklerinin birleşmesi ile daha büyük çekirdekli atomların oluşmasına ……………………. denir. b) Fiziksel e) Fiziksel C) P, S ve T E) P, R, S ve T Çözüm b) Buzun erimesi ……………………. değişmedir. a) Kimyasal d) Kimyasal g) Füzyon B) P, R ve T D) R, S ve T A) Yalnız F c) Kimyasal f) Fizyon B) Yalnız M D) K ve M C) F ve K E) F, K ve M Çözüm ÖRNEK Cevap = D Aşağıdakilerden hangileri doğrudur? a) Fiziksel değişmelerde maddenin öz kütlesi değişmez ÖRNEK b) Hacim, katı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. I. Domatesin çürümesi kimyasal bir değişmedir. II. Kışa girerken yaprakların renk değiştirmesi fiziksel bir değişmedir. c) Özısı, katı, sıvı ve gazlar için ayırt edici bir özelliktir. III. Bir binanın çökmesi, fiziksel bir değişmedir. d) Kaynama sıcaklığı, sıvılar için (saf) ayırt edici bir özelliktir. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? e) Genleşme katsayısı, katı, sıvı ve gazlar için ayırt edici bir özelliktir. A) Yalnız I f) Radyoaktif elementler, çekirdek bozunması sırasında radyasyon açığa çıkarır. g) Güneşte gerçekleşen reaksiyon füzyon olayıdır. a) Doğru d) Doğru g) Doğru FİZİK b) Yanlış e) Yanlış B) I ve II D) I ve III C) II ve III E) I, II ve III Çözüm Cevap = D c) Doğru f) Doğru 42 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ radyasyonİŞARETLEYİNİZ. açığa çıkar. AŞAĞIDAKİ CÜMLELERİ DOĞRU VEYA YANLIŞ OLARAK ( ) 1. Özkütle, maddenin ayırt edici bir özelliğidir. ( ) 12. Maddeyi oluşturan moleküllerin dönmeden ilerleme hareketi yapmasına öteleme hareketi denir. ( ) 2. Sıcaklığı değişen cisimlerin özkütleleri de değişir. ( ) 13. Maddenin, boyutu, görünümü gibi dış yapısında meydana gelen değişmelere fiziksel değişim denir. ( ) 3. Sabit basınç ve sıcaklık altında, her maddenin özkütlesi farklıdır. ( ) 14. Atomların bir dış etki olmaksızın kendiliğinden ışıma yayarak kararlı hale geçmesine füzyon denir. ( ) 4. Tüm maddeler atomlardan oluştukları halde tanecikli ve boşluklu yapıya sahiptirler. ( ) 15. Genleşme katsayısı, katılar ve sıvılar için ayırtedici bir özelliktir. ( ) 5. Moleküller arası kimyasal bağlar, molekülleri bir arada tutacak kadar güçlüdür. Tanecikler birbirine sıkıca bağlıdır. Bu maddenin sıvı halidir. ( ) 16. Maddenin katı halden sıvı hale geçtiği sıcaklık noktası, erime noktasıdır. ( ) 6. Bir katının hacmi kuvvet uygulanarak değiştirilebilir. ( ) 17. Özısı, sadece sıvılar için ayırt edici bir özelliktir. ( ) 7. Bir sıvının hacmi sabit olup, bulunduğu kabın şeklini alırlar. ( ) 18. Nükleer santrallerde yakıt olarak kullanılan uranyum elementi radyoaktiftir. ( ) 8. Birim hacim başına düşen kütle miktarına eylemsizlik denir. ( ) 19. Büyük çekirdekli atomların daha küçük atom çekirdeklerine parçalanarak enerji çıkması olayına fizyon denir. ( ) 9. Bir maddenin şekil değiştikçe özkütlesi de değişir. ( ) 20. Güneş, enerjisini füzyon yoluyla sağlar. ( ) 10. Kararsız yapıdaki elementler radyoaktif elementlerdir. 1-D 2-D 3-D 4-D 5-Y 6-Y 7-Y 8-Y 9-Y 10-D 11-D 12-D 13-D 14-Y 15-D 16-D 17-Y 18-D 19-D 20-D ( ) 11. Atomların çekirdek bozunmaları durumunda 9. SINIF 43 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ AŞAĞIDAKİ BOŞLUKLARA UYGUN KELİMELERİ YERLEŞTİRİNİZ. 1. Bulundukları kabın şeklini alan …………… dır. 12. …………… bombası füzyon olayına bir örnektir. 2. Demirin paslanması, tenekenin paslanarak delinmesi ………………………. olaydır. 13. Şimşek, yıldırım maddenin …………………… halidir. 3. Bir dal parçasının kırılması …………………… olaydır. 14. Belirli bir şekilleri olmayan katı maddelerin hacimleri ………………………. ile ölçülür. 4. Suyun buz haline dönüşmesi …………………… bir olaydır. 15. Kuru kumun hacmi ………………………. ile bulunur. 5. Suyun kaynayarak bular halini alması …………. bir olaydır. 16. …………… içinde bulunduğu kabı tamamen doldururlar ve sıkıştırılabilirler. 6. Belirli bir hacmi olan, fakat belirli bir şekli olmayan maddelere ………………………. denir. 17. Saf bir sıvıya ait kütle – hacim grafiğinde eğim, ………………………. verir. 7. Bir maddenin birim hacmindeki kütlesine ……… 18. Güneş, yıldızlar ve floresan lambası, maddenin ………………………. haline örnektir. …………… denir. 8. Nükleer santrallerde, uranyum gibi …………….. maddeler kullanılır. 9. Marulun çürümesi ………………………. olaydır. 19. Evdeki tahta masayı bozup, sandalye yapılması ……………………. değişmedir. 20) Bir dış etki olmaksızın, kendiliğinden ışıma yaparak kararlı hale geçen elementlere ………………. elementler denir. 10. Nükleer santraller, ………………………. olayının kontrollü bir şekilde enerjiye dönüştürülmesi ile çalışır. 1) Sıvılar 2) Kimyasal 3) Fiziksel 4) Fiziksel 5) Fiziksel 6) Sıvı 7) Özkütle 8) Radyoaktif 9) Kimyasal 10) Fizyon 11) Küçük 12) Hidrojen 13) Plazma 14) Dereceli Silindir 15) Dereceli Silindir 16) Gazlar 17) Özkütleyi 18) Plazma 19) Fiziksel 20) Radyoaktif 11. Kütle numarası ………………………. atom çekirdeklerinin birleşmesi ile büyük çekirdekli atomların oluşturulması füzyon olayıdır. FİZİK 44 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ ÇÖZÜM: TEST A 1) 2r 2r 2r 2r Küre Küp Şekildeki küp ve kürenin kütleleri dküp Özkütleleri oranı kaçtır? (π = 3) dküre eşittir. (4) 2) ÇÖZÜM: r 4r 2r h=4r 3r m1 m2 Şekildeki dikdörtgenler prizması ve silindir aynı maddeden yapılmıştır. Kütleleri oranı m1 kaçtır? (π= 3) m2 (2) 3) ÇÖZÜM: 2V 2V 2V V 140g d1 d2 260g 540g Şekilde 2V hacimli kap boşken 140 gram geliyor. 3 Bu kaba yarıya kadar d1 = 1,5 g/cm yoğunluklu sıvı konulduğunda 260 gram geliyor. Bu kap tamamen d2 yoğunluklu sıvı ile doldurulduğunda 3 540 gram geliyor. d2 kaç g/cm ’tür? 5 2 1 cm 2 cm 4) Düşey kesiti şekildeki gibi olan 1 cm ve 2 cm yarıçaplı kapta 15 cm ve 5 cm 15 cm yüksekli5cm ğinde su bulunmaktadır. Aradaki musluk açıldığında su yüksekliği kaç cm’de dengeye gelir? (π= 3) 9. SINIF 45 ÇÖZÜM: (7) FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 5) ÇÖZÜM: 320 cm3 170 cm3 600 gr X X 3 170 cm su bulunan kaba X cismi bırakıldığında 3 su seviyesi 320 cm hizasına geliyor. X cisminin 3 yoğunluğu kaç g/cm ’tür? (4) 6) ÇÖZÜM: 150 cm3 150 cm3 90 cm3 40 cm3 300 gr L L 3 90 cm su bulunan kaba L cismi bırakıldığında, 3 kaptan 40 cm su taşıyor. 300 gram kütleli L 3 cisminin yoğunluğu kaç g/cm ’tür? (3) 7) ÇÖZÜM: r= 3 cm r= 1cm 40 cm 5 cm Silindir şeklindeki bardak ile koni şeklindeki boş sürahi su ile doldurulmak isteniyor. Koninin tamamen doldurulması için kaç bardak su konulmalıdır? (π= 3) (24) 3 8) Bir kenarı 10 cm olan, 0,5 g/cm özkütleli içi dolu küpün içinden, yarıçapı 2 cm olan küre çıkarılıyor. Küpün kalan kütlesi kaç gramdır? (π= 3, dküp= 3 0,5 g/cm ) ÇÖZÜM: (484) FİZİK 46 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ ÇÖZÜM: TEST - B 1) m(g) m(g) X 40 0 m(g) Y 60 40 V(cm 3) 0 Z 80 40 V(cm 3) 0 60 V(cm3) Kütle – hacim grafiği verilen X, Y, Z sıvılarının yoğunluklarını sıralayınız? (dY > dZ > dX) 2) ÇÖZÜM: m(g) m(g) K 100 0 50 M 50 V(cm3) 0 100 V(cm3) K ve M sıvılarının kütle – hacim grafiği şekildeki 3 gibidir. K sıvısından 60 cm , M sıvısından 40 3 cm alınıp karıştırılırsa, karışımın toplam kütlesi kaç gram olur? (140) 3) ÇÖZÜM: 3 cm 16 cm 6 cm 36 cm 6 cm 10 cm 6 cm Kesiti şekildeki gibi olan iki boş silindirik kap, küp şeklindeki bardak ile üstten su ile dolduruluyor. Kaç bardak su konulursa kap tamamen dolar? 4) Boyutları verilen şekildeki içi boş kutunun içine, yarıçapı 2 cm olan küre şeklindeki toplardan en fazla kaç tane koyabiliriz? (52) ÇÖZÜM: 32 cm 20 cm 24 cm (240) 9. SINIF 47 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 4) ÇÖZÜM: 3r 3h 2r r 3h Su K I L II Su III Kesiti verilen silindirik kaplardan, I. ve III. bölmelerde su vardır. K ve L muslukları aynı anda açıldığında bölmelerdeki su yükseklikleri kaç h olur? 15 7 5) ÇÖZÜM: 190 cm3 150 cm3 150 cm3 3 3 150 cm kuru kum bulunan kaba 100 cm su ilave 3 edildiğinde su seviyesi 190 cm hizasına geliyor. Kuru kumun % kaçı boşluktur? (40) 7) ÇÖZÜM: m(g) m(g) M 90 0 30 K 90 V(cm3) 0 45 V(cm3) M ve K sıvılarının kütle – hacim grafiği şekildeki gibidir. M’den 60 gram, K’dan 40 gram alınıp ka3 rıştırılıyor. Karışımın yoğunluğu kaç g/cm olur? 5 2 m(g) X 8) X ve Y sıvılarının Y kütle – hacim 20 grafiği şekildeki gibidir. X sıvısın- 10 dan 80 gram, Y V(cm3) 0 sıvısından 60 5 10 3 cm alınıp karıştı3 rılıyor. Karışımın özkütlesi kaç g/cm olur? ÇÖZÜM: (2,5) FİZİK 48 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ 4) TEST - 1 150 100 1) 4 cm 12 cm 8 cm 4 cm X X 10 cm 4 cm Y 3 II I Küp ve dikdörtgenler prizmasının kütleleri eşittir. d Özkütleleri oranı I kaçtır? dII A) 15 B) 12 C) 9 3 100 cm su bulunan kaba, özkütlesi 3 g/cm olan 3 özdeş iki bilye bırakıldığında Y kabına 10 cm su taşıyor. Bir bilyenin kütlesi kaç gramdır? D) 6 A) 150 B) 120 C) 90 D) 60 E) 30 E) 3 5) 2) 400 400 208 120 3 B) 18 C) 20 D) 22 Su X Sıvısı 60 g 260 g 360 g Bir şişe boş iken 60 g, su ile dolu iken 260 g, X sıvısı ile dolu iken 360 g geliyor. X sıvısının 3 özkütlesi kaç g/cm ’tür? 120 cm su bulunan kaba 4 özdeş bilye atılıyor. 3 Su seviyesi 208 cm çizgisine geldiğine göre, bir 3 bilyenin hacmi kaç cm ’tür? A) 16 Boş A) 1,2 B) 1,5 C) 1,8 D) 2 E) 2,5 E) 28 3) 1000 1000 700 6) Boyutları 6 x 6 x 4 olan dikdörtgenler prizması üzerine, yüksekliği 12 cm olan pramit şekildeki gibi yerleştiriliyor. Bu yeni şeklin hacmi kaç 3 cm ’tür? 200 3 200 cm su bulunan kaba, bir bilye bırakılınca, su 3 seviyesi 700 cm oluyor. Bilyenin yarıçapı kaç cm’dir? (π=3) A) 10 9. SINIF B) 6 C) 5 D) 4 E) 2 A) 212 49 B) 216 C) 256 6 cm 4 cm 6 cm D) 264 E) 288 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 7) 10) 100 cm3 100 cm3 150 cm 3 70 cm3 90 cm3 10 cm 3 3 70 cm su bulunan kaba, bir cisim bırakılınca, 3 kaptan 10 cm su taşıyor. Cismin kütlesi 60 3 gram olduğuna göre, özkütlesi kaç g/cm ’tür? 3 İçinde 90 cm su bulunan kaba, katı bir cisim bı3 rakılınca, su seviyesi 150 cm oluyor. Cismin 3 hacmi kaç cm ’tür? A) 40 B) 50 C) 60 D) 100 A) E) 120 3 2 B) 7 5 C) 6 5 D) 4 3 E) 7 2 8) 11) Yarıçapı 10 cm olan kürenin kütlesi 20000 gramdır. Kürenin özkütlesi kaç 3 g/cm ’tür? (π=3) Y X X 3 İçinde 100 cm su bulunan kaba, X cismi bırakı3 lınca su seviyesi 120 cm , Y cismi de bırakılınca 3 170 cm oluyor. Cisimlerin hacimleri oranı VX/VY kaçtır? A) 5 4 B) 2 5 C) 7 2 D) 2 7 E) A) 5 2 B) 3 C) 9 5 D) 4 E) 5 1 4 12) Yarıçapı 8 cm olan silindirik cismin özkütlesi 1/3 3 g/cm ’tür. Cismin kütlesi kaç gramdır? (π=3) 9) 130 cm3 80 cm3 r= 8 cm 10 cm 3 80 cm su bulunan kaba, bir cisim bırakılınca su 3 seviyesi 130 cm oluyor. Cismin kütlesi 200 3 gram olduğuna göre, özkütlesi kaç g/cm ’tür? A) FİZİK 4 3 B) 5 2 C) 3 D) 4 A) 820 E) 5 B) 640 C) 560 D) 520 E) 480 1-A 2-D 3-C 4-C 5-B 6-E 7-C 8-B 9-D 10-A 11-E 12-B 50 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ 4) Güneş, yıldızlar, maddenin ………………. haline birer örnektir. TEST - 2 1) I. Yukarıdaki cümlede, boş bırakılan yere ne yazılırsa doğru bir anlam ifade eder? Kütle maddelerin ortak özelliklerindendir. II. Katıların ve sıvıların belirli bir hacimleri vardır. III. Katı maddelerin tanecikleri arası çekim kuvveti en fazladır. A) Sıvı B) Plazma D) Katı C) Gaz E) Eylemsizlik Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve III D) I ve II C) II ve III E) I, II ve III 5) I. 2) I. Taş bir maddedir. Mum alevi plazma haline örnektir. II. Yıldırım plazma haline örnektir. II. Işık bir maddedir. III. Gökkuşağı plazma haline örnektir. III. Hava bir maddedir. IV. Floresan lamba plazma haline örnektir. IV. Su bir maddedir. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve II A) I ve III B) III ve IV D) I, II ve III C) I, III ve IV B) I, III ve IV D) II ve IV C) I, II ve IV E) I, II ve III E) II, III ve IV 6) Enerji 3) I. Sıvılar sıkıştırılarak hacmi değiştirebilir. Uranyum Enerji Toryum Enerji Radyum Kurşun II. Gaz halindeki maddelerin belirli bir şekli ve hacmi yoktur. Yukarıdaki şema ile ilgili olarak, III. Bütün gazların genleşme kat sayıları aynıdır. II. Toryum radyoaktif bir maddedir. IV. Sıvı haldeki maddelerin molekülleri, birbirleri üzerinde kayma hareketi yapar. III. Kurşun kararlı bir yapıya sahiptir. I. B) I, III ve IV D) II, III ve IV 9. SINIF Uranyum radyoaktif bir maddedir. IV. Şema füzyon olayını göstermektedir. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I, II ve III Enerji İfadelerinden hangileri doğrudur? E) III ve IV A) I, II ve III E) II ve III B) I, II ve IV D) II, III ve IV 51 C) III ve IV E) I ve II FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 7) Aşağıdaki verilmiş fiziksel değişim ve kimyasal değişim eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? 9) Su Buharı Transferi Fiziksel Değişim Kimyasal Değişim A) Demirin erimesi Demirin paslanması B) Suyun buharlaşması Mumun yanması C) Tuzun suda çözünmesi Peynirin küflenmesi D) Naftalinin süblimleşmesi Petrolden mazot elde edilmesi Yoğurttan ayran elde edilmesi Sütten yoğurt elde edilmesi E) Terleme Yağış Buharlaşma Süzülme Su Yeraltı su akısı Su döngüsü yukarıdaki gibi verilmiştir. Bu su döngüsünde X kutusu içine döngüyü tamamlayacak ne yazılmalıdır? A) Çimen D) Ev B) İnsan C) Yüzey Akışı E) Ateş 10) Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Eylemsizlik, maddenin ayırtedici özelliğidir. B) Kütle, maddenin ayırt edici özelliğidir. 8) C) Maddeler tanecikli yapıdadırlar. Fiziksel Değişim D) Özkütle maddenin ortak özelliğidir. Kimyasal Değişim 1 E) Maddeler boşluklu yapıya sahip değildir. 4 2 5 Ağacın Yanması Tatlının Şekerlenmesi 11) Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? Suyun Elektorilizi 3 Sütten Peynir Yapılması A) Kütle ve hacim maddenin ortak özelliklerindendir. Su döngüsü B) Fisyon, çekirdek parçalanmasıdır. Yukarıdaki eşleştirmelerden hangi eşleştirilme yanlıştır? A) 5 FİZİK B) 4 C) 3 D) 2 C) Güneşte gerçekleşen olay fisyondur. D) Gazlar, bulundukları kabın şeklini alırlar. E) Tuzun suda çözünmesi fiziksel bir olaydır. E) 1 52 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ 12) 15) K L Özkütle, katı, sıvı ve gazlar için ayırt edici bir özelliktir. Maddenin iç yapısı değişmeden sadece biçimi, şekli ve görünüşünde meydana gelen değişmeye fiziksel değişme denir D Öz ısı, katı, sıvı ve gazlar için ayırt edici bir özelliktir M D Çözünürlük, katı, sıvı ve gaçzlar için ayırt edici bir özelliktir. Suyun donması fiziksel değişmedir. K, L, M kutularındaki bilgilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız K B) Yalnız L E) K ve L Y Y D 5 Ağaçtan kürdan yapılması fiziksel değişmedir. D Y Kömürün yanması fiziksel değişmedir. C) L ve M D E) K, L ve M Y 2 1 3 4 Yukarıdaki bilgileri doğru ve yanlış olarak takip eden bir öğrenci kaç numaralı yerden çıkış yapar? 13) Maddenin plazma haliyle ilgili olarak; I. Şekerin suda çözünmesi fiziksel değişmedir. Evrenin yaklaşık %96’sı plazma halindedir. II. İyonize olmuş gazlardan oluşurlar. A) 1 III. İletişim teknolojisinde kullanılırlar. B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 IV. Sanayide kullanılırlar Yukarıdaki bilgilerden hangileri doğrudur? A) I ve III B) I ve IV D) II, III ve IV C) I, II ve III E) I, II ve III ve IV 16) Gazlarla ilgili olarak 14) M: Belirli bir şekli vardır N: Hacmi, içine konulduğu kabın hacmi kadardır ve sıkıştırılabilirler. M L N A) Sıvı Katı Gaz B) Katı Gaz Sıvı C) Katı Sıvı Gaz D) Sıvı Gaz Katı E) Gaz Katı Sıvı Öteleme hareketi yaparlar. Kütleleri yoktur. 2 Yukarıda, M, L, N maddelerinin özellikleri verilmiştir. Bu maddelerin fiziksel durumları ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? 9. SINIF 4 1 L: Belirli bir şekli yoktur, sıkıştırılamazlar. 3 Belirli bir hacimleri yoktur. Sıkıştırılabilirler. Yukarı kavram haritasında hangi çıkışlar doğrudur? A) Yalnız 2 B) 1,2 ve 3 D) 2, 3 ve 4 C) 2 ve 3 E) 1, 3 ve 4 1-E 2-C 3-D 4-B 5-C 6-A 7-D 8-D 9-C 10-C 11- C 12-E 13-E 14-C 15-D 16- D 53 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 4) P ve R sıvılarının kütle – hacim grafiği şekildeki gibidir. Sıvıların özkütleleri oranı dP/dR kaçtır? TEST - 3 1) Ali: Üzerime kuvvet uygulandığında sıkıştırılamam, şeklim değişmez. m(g) P R 50 0 Ceylin: İçine konulduğum kabın şeklini alırım ve sıkıştırılamam. 25 V(cm3) 10 Burak: İçinde bulunduğum kabın şeklini alırım ve sıkıştırılabilirim. A) 2 B) 5 2 C) 3 5 D) 5 6 E) 7 4 Yukarıdaki öğrenciler, maddenin hallerini temsil etmektedir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur? 5) I. Özkütle, sıvı ve gazlar için ayırt edici bir özelliktir. Ali Ceylin Burak A) Sıvı Katı Sıvı B) Katı Gaz Sıvı C) Katı Sıvı Gaz III. Genleşme Katsayısı, katı, sıvı ve gazlar için ayırt edici bir özelliktir. D) Sıvı Gaz Gaz Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? E) Katı Sıvı Sıvı II. Özısı, katı, sıvı ve gazlar için ayırt edici bir özelliktir. A) I, II ve III B) I ve II C) I ve III D) II ve III 2) I. E) Yalnız I Maddenin dış yapısında meydana gelen değişmeye fiziksel değişim denir. II. Demirin erimesi fiziksel değişmedir. III. Yoğurdun ekşimesi fiziksel değişmedir. 6) Kütle – hacim grafiği şekildeki gibi olan A, B, C sıvılarının özkütleleri arasındaki ilişki nasıldır? Yukarıdakilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II C) II ve III E) I ve III 3) Betül: Ben fiziksel değişmeye uğradım m(g) A B 120 C 80 40 0 10 20 30 40 V(cm3) A) dA > dB > dC B) dC > dB > dA C) dA = dB = dC D) dA > dB = dC E) dA = dB > dC Dilara: Ben kimyasal değişmeye uğradım. Gül: Ben Fiziksel değişmeye uğradım. Yukarıdaki bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur 7) Bir kenarı 5 cm olan şekildeki küpün kütlesi 600 gramdır. Küpün öz küt3 lesi kaç g/cm ’tür? A) Betül, mumun yanmasıdır. B) Dilara, gökkuşağının oluşmasıdır. a a a C) Gül, hamurun mayalanmasıdır. D) Dilara, buzun erimesidir. A) 4,8 B) 5 C) 5,4 D) 5,5 E) 6 E) Betül, camın kırılmasıdır. FİZİK 54 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ 8) 4h 11) X ve Y cisimlerinin kütle – hacim grafiği şekildeki gibidir. Sıvılar eşit hacimde karıştırıldığında karışımın özkütlesi 3 kaç g/cm ’tür? h h h h h h Prizma Küp Kenar uzunlukları 4h x h x h olan dikdörtgenler prizmasının kütlesi m1, bir kenarı h olan küpün kütlesi m2’dir. Cisimler aynı maddeden yapıldığına göre m1/m2 oranı kaçtır? A) 2 B) 4 C) 5 D) 6 A) 5 2 m(g) X Y 200 B) 3 V(cm3) 0 50 C) 7 2 100 D) 4 E) 9 2 E) 8 12) 2h 9) Burcu: Bazı atomların birleşerek daha büyük çekirdekli atomların oluşmasını inceliyor. 2h Recep: Bazı atomların birbirlerine yakın iki parçaya zincirleme bir şekilde bölünmesini inceliyor. 12h Münteha: Atomların dengeli yapılarını dış etki olmaksızın kendiliğinden ışıma yayarak kararlı hale geçmesini inceliyor. r= 2h Yukarıdaki öğrenciler hangi olayları incelemiştir? A) Burcu Recep Münteha Fisyon Füzyon Radyoaktif element B) Füzyon Fisyon Radyoaktif element C) Füzyon Radyoaktif element Fisyon D) Fisyon Radyoaktif element Füzyon Füzyon Fiziksel Değişim E) Fisyon 10h Şekildeki prizmanın ve koninin hacimleri oranı VP/VK kaçtır? (π= 3) A) 10 9 B) 6 7 C) 4 5 D) 6 5 E) 3 4 r= 2 cm 13) Şekildeki cismin 3 hacmi kaç cm ’tür? (π=3) 4 cm 10) r= 2 cm r= 3 cm r= 3 cm A) 62 Küre C) 76 D) 92 E) 108 Silindir Şekildeki küre ve silindirin hacimleri oranı VK/VS kaçtır?(π= 3) 9 7 9 7 3 A) B) C) D) E) 4 5 14 8 2 9. SINIF B) 68 1-C 2-D 3-E 4-B 5-B 6-A 7-A 8-B 9-B 10-A 11-B 12-D 13-C 55 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 4) Atomların dengeli yapıları bir dış etki olmaksızın kendiliğinden ışıma yaparak kararlı hale geçebilirler. Bu olaya ne ad verilir? TEST - 4 1) Nükleer reaksiyonlarda, kütle numarası büyük olan atom çekirdeğinin parçalanarak daha küçük çekirdekli atomlar oluşmasına ne ad verilir? A) Füzyon B) Fisyon C) Fiziksel değişim D) Radyoaktivite A) Fisyon B) Füzyon C) Doğal Radyoaktivite C) Fiziksel değişim E) Çözünürlük E) İyon 5) I. Fotosentez olayı II. Sonbaharda yaprakların sararması III. Suyun donarak buz halini alması 3 3 IV. Mumun yanması 3 2) Bir kaba, özkütlesi 1 g/cm , 2 g/cm , 3 g/cm olan X, Y, Z sıvılarından eşit hacimde konulduğunda kap 600 g ağırlaşıyor. Aynı kaba X ve Y sıvılarından eşit hacimde konulduğunda kap kaç g. ağırlaşır? (Her iki durumda kap tamamen dolduruluyor.) A) 275 B) 350 C) 450 D) 550 Yukarıdaki olaylardan hangileri kimyasal değişmeye bir örnektir? A) I, II ve IV B) II ve IV D) I, II ve III C) II, III ve IV E) I ve IV E) 750 6) I. Uranyum ve toryum radyoaktif elementtir. II. Fisyon olayında canlıların sağlığına zarar verici birçok ışıma yayılır. 3 3 III. Radyoaktif elementler kendiliğinden başka elementlere dönüşebilir. 3) Özkütlesi 1 g/cm olan X sıvısından 100 cm , 3 3 özkütlesi 3 g/cm olan Y sıvısından 50 cm alınıp türdeş bir karışım yapılıyor. Bu karışım 100 3 gramında kaç cm X sıvısı bulunur? Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I A) 25 FİZİK B) 30 C) 40 D) 45 E) 60 B) Yalnız III D) II ve III 56 C) I ve II E) I, II ve III 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ 7) Aşağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? I. 10) I. Fisyon, çekirdek birleşmesidir. II. Katı cisimlerin tanecikleri arası çekim kuvveti en fazladır. II. Sıvıların hacmi dereceli silindir ile ölçülür. III. Sıvıların hacimleri sıkıştırılarak değiştirilemezler. III. Kütle, maddeler için ayırt edici bir özelliktir. IV. Suyun hacmi, bir kuvvet etkisiyle değiştirilebilir. A) Yalnız I B) Yalnız II D) III ve IV Plazma, çok iyi bir iletkendir. Yukarıdaki ifadelerin hangileri doğrudur? A) Yalnız II C) II ve III B) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 11) I. 8) Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? C) I ve III E) I, II ve III Boyca uzama katsayısı, katı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. II. Özısı, katı, sıvı ve gaz halindeki maddeler için ayırt edici bir özelliktir. A) Maddeyi oluşturan moleküllerin dönmeden ilerleme hareketine öteleme hareketi denir. III. Genleşme katsayısı, katı ve sıvı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. B) Hacimleri, konuldukları kabın hacmi kadar olan, belirli bir hacmi olmayan maddenin haline gaz hali denir. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? C) Bir maddenin dış yapısında meydana gelen değişime kimyasal değişim denir. A) Yalnız I B) Yalnız III D) II ve III C) I ve II E) I, II ve III D) Radyoaktif bir elementin, parçalanması olayına nükleer reaksiyon denir. E) Sıraların belirli bir hacmi vardır. 12) I. Hamurun mayalanması II. Peynirin küflenmesi III. Camın Kırılması IV. Tuzun suda çözünmesi 9) I. Yukarıdaki olaylardan hangileri fiziksel bir değişmeye örnektir? Elma suyundan sirke yapılması II. Odunun talaş haline getirilmesi III. Suyun elektrolizi A) Yalnız III Yukarıdakilerden hangileri fiziksel değişime örnektir? A) Yalnız III B) Yalnız II D) II ve III 9. SINIF B) Yalnız IV D) III ve IV C) I ve III E) II ve III 1-B 2-C 3-C 4-C 5-A 6-E 7-B 8-C 9- B 10- E 11- E 12- D C) I ve II E) I ve III 57 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 4) TEST - 5 h 1) Kenar 4 cm uzunlukları verilen 6 cm prizma içi10 cm ne, yarıçapı 1 cm olan kürelerden kaç tane koyabiliriz? (π= 3) A) 30 B) 50 C) 60 D) 80 Su 2h 5h Yarıçapı h, yüksekliği 4h olan silindir su ile doludur. Bu su boş kutuya boşaltıldığında su yüksekliği kaç h olur? (π= 3) E) 120 A) 1,2 B) 1,5 C) 2 D) 2,2 E) 2,8 5. 3s 2) Kenar uzunlukları verilen prizmanın içine, yarıçapı 1 cm olan kürelerle doldurulduğunda, arada kalan boşluğun 3 hacmi kaç cm ’tür? (π=3) A) 72 B) 80 C) 100 2s 5h Musluk 10 cm Kabın sol tarafı 5h yüksekliğine kadar su ile dolu, sağ tarafı boştur. Musluk açıldığında su yüksekliği kaç h seviyesinde dengeye gelir? 2 cm 8 cm D) 115 A) 4 E) 140 B) 3 C) 2 D) 5 3 E) 5 2 6) 3s 3) Dikdörtgenler şeklindeki kap boştur. 5a 4h a Bu kaba yarıçapı a olan 3a yarım küre 4a şeklindeki bardaktan kaç bardak su koyarsak kap tamamen dolar? (π= 3) A) 40 FİZİK B) 30 C) 25 D) 20 Su 2s 3h s Su Boş Musluklar aynı anda açıldığında su yüksekliği kaç h olur? (3s, 2s, s kesit alanıdır.) A) 3h E) 15 58 B) 5 h 2 C) 2h D) 5 h 3 E) 4 h 3 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ 7) 10) 3r 2r r 40 cm 20 cm 3h Su K 80 cm L Su h 3 Boyutları 80 x 20 x 40 cm olan dikdörtgenler prizması şeklindeki boş kabın içine yarıçapı 5 cm olan küreler konuluyor. Kap en fazla kaç tane küre alır? (π= 3) A) 32 B) 64 C) 72 D) 82 I II III Şekildeki silindirik kaplarda II. bölme boştur. K ve L muslukları aynı anda açıldığında su seviyesi kaç h olur? (3r, 2r, r yarıçaptır.) E) 96 A) 2 B) 5 2 C) 3 2 D) 3 4 E) 4 3 8) r= 5 cm 30 cm 11) Boyutları 10 x 12 x 8 3 10 cm cm olan şekildeki kutu 8 cm içine, yarıça12 cm pı 1 cm olan kürelerden 2 sıra konuluyor. Daha sonra yarıçapı 2 cm olan kürelerden bu kürelerin üzerine 1 sıra daha konuluyor. Kutunun içinde kalan boşlu3 ğun hacmi kaç cm ’tür? (π=3) Su 10 cm 25 cm Yarıçapı 5 cm, yüksekliği 20 cm olan silindir suyla doludur. Silindirdeki suyun tamamı, 25 x 10 x 30 3 cm boyutlu boş kutuya boşaltılıyor. Su kutuda kaç cm yükselir? (π= 3) A)15 B) 10 C) 8 D) 6 E) 4 A) 384 B) 432 C) 486 D) 576 E) 512 9) 12) Boyutları 10 x 10 x 10 olan küp içine, ya10 cm rıçapı 1 cm olan kürelerden 50 tane ko10 cm nuluyor. Küpün kalan boş kısmına yarıçapı 10 cm 2 cm olan bir küre daha konuluyor. Küpün içinde kalan boşluğun 3 hacmi kaç cm ’tür? (π=3) 60 cm 15 cm 36 cm Şekildeki içi boş kutu içine yarıçapı r = 3 cm 2 olan kürelerden kaç tane koyabiliriz? A) 1500 9. SINIF B) 1200 C) 1000 D) 800 A) 768 E) 500 59 B) 734 C) 688 D) 672 E) 656 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 13) 16) Şekildeki içi boş prizmanın tabanına 10r bir sıra r yarıçaplı küre 4r 12r konuluyor. Prizmanın kalan kısmı 2r yarıçaplı kürelerle dolduruluyor. Prizmanın içine kaç tane küre konulmuştur (π=3) r= 4cm h= 10cm Kap Bardak Silindir şeklindeki boş bir kap, 12 bardak su konulunca tamamen doluyor. Bardağın iç hacmi kaç 3 cm ’tür?(π= 3) A) 20 B) 22 C) 25 D) 30 A) 54 E) 40 B) 30 C) 22 D) 20 E) 18 17) 2r r 3r Boş 14) 6h Su 2h Su 3R 2R Yarıçapları verilen silindirik kaplarda 4h ve 2h yüksekliklerinde su vardır. Musluklar açıldığında ortadaki kaptaki su yüksekliği kaç h olur? Y X Aynı maddeden yapılmış içi dolu X ve Y kürelerinin kütleleri oranı mX/mY kaçtır? A) 1 9 B) 8 27 C) 9 4 D) 2 9 E) A) 8 9 5 3 B) 5 2 D) 4 E) 10 3 18) r= 2 cm Su Kutu r= 4 cm Su 15) r=2cm C) 3 r=4cm 10 cm H h=10cm Şekildeki su dolu silindirlerdeki sular, boş kutuya boşaltılıyor. Su bu kutu içinde kaç cm yükselir? (Taşıma yok, π= 3) Y X Aynı maddeden yapılmış X ve Y silindirlerinin kütleleri eşittir. H yüksekliği kaç cm’dir? (π=3) A) 10 FİZİK B) 12 C) 16 D) 20 A) 5 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12 1-A 2-B 3-B 4-A 5-B 6-A 7-B 8-D 9-B 10-A 11-D 12-A 13-E 14-B 15-E 16-E 17-C 18-B E) 40 60 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ 4) İçinde r yarıçaplı boşluk bulunan 2r r yarıçaplı X küresi ile r yarıçaplı Y küresi2r nin kütleleri eşittir. X Cisimlerin özkütleleri oranı dX/dY kaçtır? TEST - 6 r 1) İçi boş iki silindir şekildeki gibi üst üste konuluyor. Sabit debili bir musluk kabı L seviyesine kadar t sürede dolduruyor. Kabın tamamen dolması için kaç t süre geçmelidir? r M r Y h L A) 1 3 B) 1 2 C) 1 D) 2 5 E) 1 7 2h K A) 7 3 B) 11 3 C) 9 8 D) 8 7 E) 2) Macundan yapılmış 5 cm yarıçaplı küre bozulup, bir kenarı 2 cm olan küpler yapılıyor. Kaç tane küp elde edilir? (π=3) A) 62 B) 58 4 5 5) Yarıçapı 5 cm olan alüminyum kürenin kütlesi 810 gramdır. Alüminyumum özkütlesi 2,7 3 g/cm olduğuna göre, kürenin içindeki boşlu3 ğun hacmi kaç cm ’dür? (π=3) A) 225 B) 200 C) 180 D) 150 E) 135 5 cm C) 52 D) 42 E) 30 6) Yarıçapı 10 cm olan metal kürenin kütlesi 3000 3 gram, özkütlesi 1,2 g/cm ’tür. Küre içindeki boş3 luğun hacmi kaç cm ’tür? (π=3) 3) A) 1110 B) 1200 C) 1450 D) 1500 E) 1620 r 6r 2r 2r 7) Bir kenarı 20 cm olan tahta küpün içinden, çapı 10 cm olan küre çıkartılıp su ile dolduruluyor. küpün kütlesi kaç gram değişir? 4r r yarıçaplı, 2r yüksekliğindeki silindir bardak ile yandaki içi boş kap doldurulmak isteniyor. Bu kap kaç bardak su alır? (π=3) A) 24 9. SINIF B) 16 C) 12 D) 10 3 (dt= 0,6 g/cm , π=3) A) 200 E) 8 61 B) 180 C) 160 D) 150 E) 125 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 8) I II 12) Bir kap su ile dolu iken, 150 gram, yoğunluğu 1,2 3 g/cm sıvı ile dolu iken 170 gram geliyor. Bu kap, 3 yoğunluğu 1,5 g/cm olan sıvı ile doldurulursa kaç gram gelir? III Özdeş üç kap su ile dolduruluyor. Denge durumunda kaplardaki su hacimlerini sıralayınız? A) V1 = V2 = V3 B) V1 = V3 > V2 C) V1 > V3 > V2 D) V1 = V2 > V3 A) 175 E) V1 > V2 > V3 B) 180 A) 62500 3 B) 750 C) 1000 D) 205 E) 215 13) Bir kenarı 50 cm olan içi boş küp içine yarıçapı 2,5 cm olan küreler konuluyor. Küp, kürelerle doldurulduğunda arada kalan boşluğun hacmi 3 kaç cm ’tür? (π= 3) 9) Yarıçapı 10 cm olan kürenin özkütlesi 2 g/cm ’tür. Bu kürenin kütlesi 6000 g. gelmektedir. Kürenin 3 içinde kaç cm boşluk vardır? A) 500 C) 200 D) 1200 B) 65500 D) 6200 C)66500 E) 10000 E) 1250 14) Bir şişe su ile dolu iken 500 gram, özkütlesi 3 d= 1,5 g/cm sıvı ile dolu iken, 700 gram geliyor. Şişenin boş kütlesi kaç gramdır? A) 80 10) Bir kenarı 2 cm olan küpleri yan yana ve üst üste 3 koyarak hacmi 8000 cm olan bir küp elde ediliyor. Küçük küplerden kaç tane kullanılmıştır? (π= 3) B) 100 C) 120 D) 150 E) 180 15) 220 cm3 A) 1400 B) 1200 C) 1000 D) 800 E) 400 200 cm3 3 3 3 11) Özkütlesi 5 g/cm olan sıvıdan 30 cm , özkütlesi 3 2 g/cm olan sıvıdan V hacim alınıp karıştırıldı3 ğında karışımın özkütlesi 4 g/cm oluyor. V hac3 mi kaç cm ’tür? A) 10 FİZİK B) 15 C) 20 D) 25 3 Tamamı 220 cm olan kap 200 cm hizasına kadar su ile dolduruluyor. Bu kaba özkütlesi 4 3 3 g/cm , hacmi 5 cm olan bilyelerden kaç tane bırakılırsa kabın kütlesi 110 gram artır? A) 12 B) 10 C) 8 D) 7 E) 6 1-C 2-A 3-E 4-E 5-B 6-D 7-A 8-B 9-C 10-C 11-B 12-C 13-A 14-B 15-E E) 40 62 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ 4) TEST - 7 Kütle (g) X 3m 3 1) Özkütlesi 2,2 g/cm olan sıvı ile d özkütleli sıvı eşit hacimde homojen olarak karıştırıldığında ka3 rışımın özkütlesi 2 g/cm oluyor. d özkütlesi kaç 3 g/cm tür? Karışım 2m Y m Hacim (cm3) 0 V A) 2,0 B) 1,8 C) 1,6 D) 1,4 3V 2V X ve Y sıvıları ile bunlardan oluşturulan karışımın kütle – hacim grafiği şekildeki gibidir. Sıvıların karışımında kullanılan VX ve VY hacimleri oranı VX/VY kaçtır? E) 0,8 A) 5 3 B) 5 7 C) 2 5 D) 1 5 E) 1 7 2) m(g) P R 120 S 80 40 V(cm3) 0 20 40 60 5) 80 m(g) Kütle – hacim grafiği verilen P, R, S sıvılarından eşit hacimde homojen bir karışım oluşturuluyor. 3 Karışımın özkütlesi kaç g/cm ’tür? M 30 K 15 A) 2 B) 5 2 C) 3 D) 10 3 E) 4 V(cm3) 0 15 30 Kütle – hacim grafiği verilen M ve K sıvılarından bir karışım oluşturuluyor. Bu karışımın özkütlesi kaç olabilir? 3) m(g) A) 1,0’dan büyük B) 1,0 ile 0,5 arasında C) 1,0 D) 0,5 E) 0,5’den küçük K 180 L 90 V(cm3) 0 30 90 60 Kütle – hacim grafiği verilen K ve L sıvılarından eşit kütlede alınıp homojen bir karışım oluşturulu3 yor. Karışımın özkütlesi kaç g/cm olur? A) 3 2 9. SINIF B) 2 C) 5 2 D) 7 3 E) 6) Bir şişe boşken 600 gram geliyor. Bu şişe su ile dolu iken 1600 gram geliyor. Bu şişeyi yoğunlu3 ğu 0,88 g/cm olan sıvı ile tamamen doldurur3 sak kaç gram gelir? (dsu= 1 g/cm ) 4 3 A) 888 63 B) 1240 C) 1360 D) 1480 E)1520 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 7) 10) X ve Y sıvılarım(g) Karışım nın oluşturduğu karışım ve 4 X sıvısının kütX 2 le – hacim grafiği şekildeki V(cm3) gibidir. karışı- 0 2 4 mın hacimce %60’ını Y sıvısı oluşturmaktadır. Y sıvısının 3 özkütlesi kaç g/cm ’tür? 160 cm 100 cm3 3 Özkütlesi 2 g/cm olan 10 özdeş bilye içinde 100 3 cm su bulunan kaba konulduğunda su seviyesi 3 160 cm çizgisine geliyor. 1 bilyenin kütlesi kaç gramdır? A) 6 B) 10 C) 12 D) 15 E) 16 A) 8) m(g) 20 R V(cm3) 0 5 10 Şekilde P ve R sıvılarının kütle – hacim grafiği verilmiştir. Bu sıvılardan oluşan karışımın 3 özkütlesi 2,5 g/cm olduğuna göre, karışımdaki sıvı hacimleri oranı VP/VR kaçtır? A) A) 2 B) 4 3 C) 1 2 D) 3 2 D)3 E) 7 2 5 3 B) 5 2 C) 7 2 D) 7 3 E) 3 2 12) K, M, F sıvılam(g) F rın kütle – haM K cim grafiği şe- 60 kildeki gibidir. 40 Bu sıvılar eşit 20 kütlede karışV(cm3) 0 tırıldıklarında 10 20 30 karışımın 3 özkütlesi kaç g/cm olur? Kütle Karışım 3m Y 2m C) 4 E) 1 9) X B) 1 11) X, Y, T sıvım(g) X Y larının kütle 6 – hacim grafiği şeT 3 kildeki gibidir. Bu sıV(cm3) 0 6 2 4 vılardan eşit hacimde yapılacak karışımın özkütlesi kaç 3 g/cm ’tür? P 10 5 2 m 0 Hacim V 2V 3V A) 5 X ve Y sıvıları ile bunlardan yapılan karışımın kütle – hacim grafiği şekildeki gibidir. Karışımda kullanılan sıvıların kütleleri oranı mX/mY kaçtır? 5 A) 6 FİZİK 3 B) 4 3 C) 2 5 D) 2 B) 9 2 C) 4 D) 10 3 E) 3 1-B 2-C 3-A 4-E 5-B 6-D 7-C 8-E 9-D 10-D 11-A 12-E 7 E) 3 64 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ TEST - 8 m(g) 1) X ve Y sıvım(g) larının kütle / X 30 hacim grafiği verilmiştir. X’den 60 gram, 20 3 Y’den 40 cm sıvı alınıp karış0 5 tırılırsa, karışı3 mın özkütlesi kaç g/cm olur? A) 3,8 B) 3,4 C) 3,2 2) M ve K sıvılarının kütle – hacim grafiği şekildeki gibidir. Sıvılar eşit kütlede karış- Y V(cm3) 10 A) D) 2,8 Kütle 8 5 B) K 3) Boş kabı, K musluğu t sürede, M musluğu 3t sürede dolduruyor. Musluklar aynı anda açılıp kap dolduğunda karışımın özkütlesi kaç d’dir? A) 7 3 9. SINIF B) 13 2 7 3 C) 5 4 D) 5 3 E) 1 K V(cm3) 4 Hacim 0 8 10 B) m(g) 5) M ve K sıvılaM rından, eşit 16 hacimde alınıp yapılan 12 türdeş karışımın kütlesi 0 220 gramdır. 2 Karışımdaki M sıvısının kütlesi kaç gramdır? 4m 2m 7 4 E) 2,4 M V C) 6 5 A) 110 2V tırıldığında karışımın özkütlesi kaç A) X Y 4) X, Y, Z sıvıla40 rının kütle, hacim grafiği Z 30 şekildeki gibidir. Sıvılardan V(cm3) 3 0 10 cm alınıp 10 20 30 oluşturulan 3 türdeş karışımın özkütlesi kaç g/cm ’tür? D) B) 120 C) 140 D) 150 m(g) M N P 20 40 60 E) 160 m ' dir? V 2 5 E) 6 10 6) 120 K M 80 3d 4d 40 V(cm3) 0 M, N, P sıvılarının kütle – hacim grafiği şekildeki gibidir. M ve N sıvıları eşit hacimde karıştırıldığında karışımın özkütlesi d1, N ve P sıvıları eşit kütlede karıştırıldığında karışımın özkütlesi d2’dir. d1/d2 oranı kaçtır? C) 10 3 D) 11 4 E) 13 4 A) 65 11 4 B) 8 3 C) 15 8 D) 7 4 E) 4 3 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 7) X ve Y sıvılarının kütle – hacim grafiği verilmiştir. Sı3 vılardan 20 cm alınıp karıştırılırsa karışımın özkütlesi kaç 3 g/cm olur? A) 1 3 B) 3 8 m(g) 10) X K Y 25 3d 50 C) 10 3 B) 7 4 C) 4 5 D) 100 5 6 E) 5 8 Musluklar özdeştir. Musluklar aynı anda açılıp, kabın 2/3’ü dolduğunda K musluğu kapatılıyor. Kap tamamen dolduğunda karışım özkütlesi kaç d olur? 11 4 D) 13 3 E) A) 8 3 11 3 9) FİZİK C) 2,6 D) 2,8 11 3 B) 50 C) 10 3 D) 11 2 E) 13 3 kütle – hacim grafiği şem(g) X Y V(cm3) 10 C) 60 D) 80 20 E) 100 12) F ve M sıvılarının kütle – hacim grafiği şekildeki 3 gibidir. F sıvısından 40 cm , M sıvısından V ham(g) F cim alınıp ka30 rıştırıldığında , karışımın M 15 özkütlesi 1,8 3 g/cm oluyor. V(cm3) V hacmi kaç 0 3 15 5 10 cm ’tür? K ve M musluklarından 2d ve 4d özkütleli sıvılar akmaktadırlar. Boş kabın %40’ını birlikte doldurunca, M musluğu kapatılıyor. Kabın kalan kısmını K musluğu dolduruyor. Kap tamamen dolduğunda, kaptaki karışımın özktülesi kaç d olur? (Musluk debileri eşit.) B) 2,5 B) 11) X ve Y sıvılarının kildeki gibidir. Sıvılardan 40 3 40 cm alınıp oluşturulan ka3 rışımın 50 cm 20 ünde kaç gram X sıvısı 0 bulunur? A) 30 A) 2,4 5d V(cm3) 0 8) K musluğundan 6d, M musluğundan d özkütleli sıvılar akmaktadır. Boş kabı, tek başına K musluğu t sürede, M musluğu 2t sürede dolduruyor. Musluklar beraber boş kabı doldurduğunda, karışımın özkütlesi kaç d olur? A) L A) 60 B) 50 C) 40 D) 30 E) 10 1-D 2-A 3-E 4-B 5-E 6- C 7-B 8-D 9-A 10-E 11-E 12-A E) 3 66 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ 3 4) 250 cm kuru kum bu3 lunan kaba 100 cm su ilave edilince su sevi3 yesi 300 cm çizgisine çıkıyor. kuru kumun % kaçı havadır? TEST - 9 3 1) 600 cm kuru kum 3 üzerine 100 cm su 600 cm3 konulunca su seviye3 si 400 cm çizgisine geliyor. su seviyesi3 3 nin 800 cm çizgisine gelmesi için kaç cm daha su ilave edilmelidir? A) 275 B) 250 C) 125 D) 120 A) 35 B) 30 C) 25 250 cm3 D) 20 E) 10 E) 100 3 5) 500 cm kuru kum bu3 500 cm3 lunan kaba 10 cm su konulunca su seviyesi 3 50 cm çizgisine geli3 yor. Kaç cm daha su 3 ilave edilirse, su seviyesi 500 cm çizgisine gelir? 3 2) 200 cm su bulunan 3 kaba 60 cm kuru kum konulunca su seviyesi 3 245 cm oluyor. Kuru kumun kütlesi 180 g 3 ise, özkütlesi kaç g/cm ’tür? 200 cm3 A) 200 A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 9. SINIF B) 130 C) 120 D) 100 D) 120 6) V hacmindeki kuru kumun %25’i havadır. Bu 3 kaba 200 cm su ilave edilince su seviyesi V hizasına geliyor. V kaç 3 cm ’tür? V cm3 A) 1200 A) 150 C) 125 E) 90 E) 6 3 3) V cm kuru kum bulunan 3 kabın içine 200 cm su konulunca su seviyesi 3 320 cm oluyor. Kuru kumun %20’si hava 3 (boşluk)’dır. V hacmi kaç cm ’tür? B) 150 B) 1100 C) 1000 V cm3 D) 800 E) 750 E) 80 67 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 7) Bir kapta Boşluk 2 = olan Kuru kum 5 11) Şekildeki silindir 3 kap 150 cm hiza150 cm3 sına kadar kuru – kum ile dolduruluyor. Vhava 1 3 = olduğuna göre, kaba 100 cm su Vkuru kum 5 200 cm3 3 200 cm kuru kum var3 dır. Bu kaba 100 cm su konulduğunda su 3 seviyesi kaç cm çizgisine gelir? A) 100 B) 120 C) 160 Kuru Kum 3 ilave edildiğinde, su seviyesi kaç cm çizgisine ulaşır? D) 200 E) 220 A) 180 B) 200 C) 220 D) 250 E) 265 3 8) 120 cm kuru kum bu3 lunan kaba 10 cm su 120 cm3 konulunca su seviyesi 3 50 cm hizasına geli3 yor. Bu kaba 20 cm 3 daha su ilave edilirse su seviyesi kaç cm hizasına gelir? A) 112 B) 116 C) 126 D) 132 12) 500 cm3 250 cm3 E) 148 3 3 250 cm hacimli kuru kum içine 100 cm su konu3 lunca su seviyesi 275 cm çizgisine çıkıyor. Kuru kumun % kaçı havadır? A) 50 3 9) 300 cm su bulunan 3 kaba 120 cm kuru kum konulduğunda, su 3 seviyesi 360 cm oluyor. Kuru kumun % kaçı havadır? B) 35 C) 30 D) 25 E) 20 300 cm3 Su 3 A) 50 B) 40 C) 30 D) 25 13) İçinde 600 cm kuru 700 cm3 kum olan kaba, 100 600 cm3 3 cm su ilave edilince, su seviyesi 500 3 cm çizgisine geliyor. Bu kaba kaç 3 cm daha su ilave edilirse, su seviyesi 700 3 cm çizgisine gelir? E) 10 3 10) 200 cm su bulunan kaba %20’si hava olan kuru kum konulunca su 3 seviyesi 300 cm oluyor. Kuru kumun 3 hacmi kaç cm ’tür? A) 125 FİZİK B) 110 C) 100 200 cm3 A) 110 D) 80 B) 120 C) 125 D) 140 E) 150 1-B 2-C 3-A 4-D 5-E 6-D 7-E 8-C 9-A 10-A 11-C 12-C 13-B E) 75 68 9. SINIF M AD D E V E ÖZ E LLİ K LE Rİ 3 TEST - 10 3 1) Boyutları 10 x 6 x 4 cm prizmadan yarıçapı 1 cm, yüksekliği 4 cm olan silindirik parça çıkarılıp yerine özkütlesi d= 2,6 10 cm 3 g/cm olan sıvı konuluyor. Prizma tahtadan olduğuna göre prizmanın son kütlesi kaç gram4 cm 3 6 cm dır? (dt= 0,6 g/cm , π=3) A) 140 B) 142 C) 168 2) Tahtadan yapılmış 2 cm yarıçaplı silindirden, şekildeki gibi, yan tarafından 1 cm yarıçaplı silindir boylu boyunca çıkarılıyor, çıkarılan silindir yerine su konuluyor. Silindirin son kütlesi kaç gram olur? 3 (dt= 0,6 g/cm ; π=3) A) 75 B) 80 C) 84 D) 172 E) 184 4) Özkütlesi 5 g/cm olan küreden r yarıçaplı kısmı çıkarılıp yerine 3 özkütlesi 2 g/cm olan sıvı konuluyor. Kürenin son kütlesi kaç gramdır? (r= 2 cm, π= 3) A) 1064 B) 1172 C) 1184 r 2r D) 1194 5) Yarıçapı 5 cm olan kürenin ortasından yarıçapı 3 cm olan en uzun silindir çıkarılıyor. Çıkarılan silindirin hacmi kaç 3 cm ’tür? (π=3) A) 188 B) 194 C) 202 0 D) 216 E) 236 2r I 6) 2r yarıçaplı silindirden r yarı çaplı silindir şekildeki gibi çıkarılıyor. Kalan ve çıkan silindirin I kütleleri birbirine eşittir. r kaç r’dir? 10 cm D) 92 E) 1376 rı E) 100 A) 2 3) B) 1 C) 2 2 D) E) 3 2 2r r 4r r 7) Yarıçapı r olan boş silindir içine su dolu koni şekildeki gibi yerleştiriliyor. Koninin tabanına bir delik açılırsa su yüksekliği kaç h olur? 2r Şekildeki küre ve silindirin içinden r yarıçaplı kısımları çıkarıldığında, kalan kısımların kütleleri eşit oluyor. Bu cisimlerin özkütleleri oranı kaçtır? (Cisimlerin içi doludur.) A) 4 9 9. SINIF B) 16 11 C) 7 9 D) 5 8 E) r r h r A) 10 3 69 h 9 B) h 6 C) h 4 D) h 3 E) h 2 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ r 8) 2r yarıçaplı silindir içine r yarıçaplı silindir konuluyor. İçteki silindir su ile doludur. Silindirin yarısına takılı musluk açılırsa, su yüksekliği, dıştaki silindirde kaç h yükselir? r 11) Kütlesi 1200 g. olan tahta üzerine bir oyuk açılıp, oyuk tamamen civa ile dolduruluyor. Tahtanın son kütlesi 1460 g. oluyor. Çıkarılan tahtanın kütlesi kaç g.’dir? 2r Musluk h 3 Su h A) 75 A) h 2 B) h 3 C) 3 (dtahta= 0,6 g/cm , dciva= 13,6 g/cm ) h 4 D) h 5 E) B) 50 C) 24 D) 15 E) 12 h 6 r 5r I 12) 6r yarıçaplı (h + h ) yüksekliğindeki silindirde 5r I yarıçaplı, h yüksekliğindeki parça çıkarılıyor. Silindirin çıkan parçasının ve kalan parçasının kütleleri birI birine eşittir. h , kaç h’tır? 9) m 2m 3r hI h 4r A) 2r Koni 11 3 B) 16 5 C) 18 7 D) 20 7 E) 23 9 Küre 2m ve m kütleli koni ve kürenin özkütleleri d1 ve d2 ‘dir. d1/d2 oranı kaçtır? A) 15 2 B) 20 9 C) 25 3 10) 2r yarıçaplı, 2h yüksekliğindeki tahta silindirden r yarıçaplı h yüksekliğinde bir parça çıkarılıp, yerine civa konuluyor. Silindirim ilk kütlesi m ise, son kütlesi kaç 3 m’dir? (dciva= 13,6 g/cm , 3 dt= 0,6 g/cm ) A) FİZİK 89 24 B) 21 8 C) 20 3 D) 25 2 r E) 27 2 13) Şekildeki kap, 6 cm yüksekliğine kadar su 10 cm ile doludur. Kabın yüksekliği 10 10 cm cm’dir. Bu ka20 cm bın tamamen su ile dolması için 2 cm yarıçaplı kürelerden kaç tane konulmalıdır? (π= 3) r h A) 12 B) 15 C) 20 D) 22 E) 25 h D) 21 7 E) 1-C 2-C 3-C 4-C 5-D 6-E 7-D 8-B 9-E 10-A 11-E 12-C 13-E 12 5 70 9. SINIF MADDE VE ÖZELLİKLERİ Bölüm -2 DAYANIKLILIK ▪ Şimdi bir insan modelinin dayanıklılığını bulalım. Cisimler, belirli bir hacme, kütleye sahiptir. 10 cm 10 cm Düzgün geometrik cisimlerin genişlik, derinlik ve uzunluk ölçüleri eşit oranda arttırıldığında, en büyük artış cisim- 15 cm t lerin hacimlerinde olacaktır. Hacimdeki bu artış, kütle artışı anlamına gelir. Bu artışı bir örnekle açıklayalım: r=10 cm İnsan modelinin hacmini hesaplayalım 6a 5a 4a ■ Başın Hacmi: a 2a 2a 3a 3a 4 3 n.r 3 4 V1 = .3/ .1000 3/ V2 = [π.(10)2.100].2 V1 = 4000 cm3 V2 = 20000π=60000cm3 V1 = 4a Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi, cismin uzunlukları arttırıldıkça, en büyük artış hacminde meydana gelmek- ■ Kolların Hacmi: V2 = 10000π.2 tedir. ▪ Dayanıklılık = ▪ ■ Bacakların Hacmi: Bu artışın dayanıklılığa etkisini inceleyelim. Yere Temas Eden Kesit Alanı Hacim Yukarıdaki cisimlerin dayanıklılıklarını bulalım. ■ Gövdenin Hacmi: V3 = [π.(10)2.60].2 V4 = π.(15)2.80 V3 = 6000π.2 V4 = 18000π=54000 cm3 V3 = 12000π=36000cm3 2 1 = 8 4 6 1 D II = = 30 5 12 1 D III = = 72 6 DI = ■ Toplam Hacim: VT = 4000 + 36000 + 60000 + 54000 VT = 52500.π cm3 Kesit Alanı: Bir cismin ebatları orantılı bir şekilde arttırıldığında, ■ dayanıklılık o orantıda azalır. S = π.r2 = π(10)2. = 300 cm3 Canlıların dayanıklılığı, ağırlığı arttıkça azalır. İki ayak olduğu için S= 2.300 = 600 cm3 Bu bölümde ele alınan dayanıklılık, cismin kendine ■ olan dayanıklılığıdır. 9. SINIF Dayanıklılık: D= 71 Kesit Alanı 600 6 3 = = = Hacim 15400 1540 770 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ SİLİNDİR Canlılar hacimleri oranında enerji üretirken yüzey r alanları oranında enerji yayarlar. Taban Alanı: S = πr2 Fare gibi yüzey alanının hacmine oranı büyük olan Yüzey Alanı: A = 2.πr2 + 2πr.h canlıların enerji kaybı fazla olacağından metaboliz- Hacmi: V = π.r2.h malarının hızlı çalışması gerekir. h Fil gibi yüzey alanın hacmine oranı küçük olan canlılar, fazla enerjilerini dışarıya verebilmek için vücutla2 Dayanıklılığı = rında yüzey alanını arttıracak fiziksel özelliklere ihti- Taban Alanı πr 1 = = Hacim πr 2 .h h yaç duyarlar. Bunu büyük kulakları ile karşılarlar. Bir böceğin yüzey alanı ile hacim oranı, onun ağaçtan güvenli bir şekilde düşmesine elverişlidir. KÜP Küçük patateslerin, büyük patateslere göre daha Taban Alanı: S = a2 çabuk kızarması, yüzey alanı / hacim oranının büyük Yüzey Alanı: A = 6.a2 olmasından kaynaklanır. a Hacmi: V = a3 Küçük odun parçalarının, büyük odun parçasına gö- a re daha çabuk yanması, yüzey alanı / hacim oranı- a nın büyük olmasından kaynaklanır. Dayanıklılığı = Taban Alanı a 2 1 = = Hacim a3 a Küçük buz parçalarının, büyük buz parçasına göre daha çabuk erimesi, yüzey alanı / hacim oranının büyük olmasından kaynaklanır. KÜRE Kesit Alanı: S = πr2 r Not: Cisimlerin ebatları küçüldükçe, yüzey alanı / hacim Yüzey Alanı: A = 4.πr2 Hacmi: V = 4 3 πr 3 oranı büyür. DİKDÖRTGENLER PRİZMASI Taban Alanı: S = a.b Yüzey Alanı: A = 2(a.b + a.c + b.c) c Hacmi: V = a.b.c b a Dayanıklılığı = FİZİK Taban Alanı a.b 1 = = Hacim a.b.c c 72 9. SINIF MADDE VE ÖZELLİKLERİ ÖRNEK ÖRNEK 2r 4a r Y X a 3h F 4a a h K 4a a X ve Y küplerinin dayanıklılıkları oranı DX kaçtır? DY Yarıçapları ve yükseklikleri verilen şekildeki K ve F D silindirlerinin dayanıklılıkları oranı K kaçtır? DF Çözüm X Küpü Y küpü Taban alanı = a2 Taban alanı = 16a2 Hacmi = a3 Hacmi = 64a3 Çözüm DX = a2 a3 = 1 a DX = 16a 2 64a 3 = 1 4a 1 DX a = =4 1 DY 4a K Silindiri F Silindiri Kesit alanı = πr2 Kesit alanı = π4r2 Hacim = πr2.h Hacim = 12πr2.h DK = πr 2 2 πr .h = 1 h DF = π4r 2 2 12πr .h = 1 3h DK =3 DF ÖRNEK ÖRNEK Şekildeki kutunun Yarıçapı 4 cm olan yan- yüzey alanı kaç cm2 daki kürenin yüzey ala- 6 cm nının dir? 4 cm oranı kaçtır? 10 cm Çözüm Çözüm Yüzey alanı = 4πr2 = 4.π.42 = 4π.16 Y.A = 10.4.2. + 10.6.2 + 6.4.2 Hacmi = = 80 + 120 + 48 4 3 4 4 πr = π.4 3 = π.64 3 3 3 Yüzey Alanı 4π.16 3.16 3 = = = 4 Hacim 64 4 π.64 3 = 248 cm2 9. SINIF hacmine r= 4 cm 73 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ ÖRNEK ÖRNEK r= 2 cm M 6 cm K K M L 5 cm 4a 2 cm 2a 4 cm a M ve K cisimlerinin ölçüleri yukarıdaki şekilde verilmiştir. D Cisimlerin dayanıklılıkları oranı M kaçtır? DK a 4.2 1 = 4.2.6 6 π.2 2 1 DK = = 2 5 π.2 .5 2a 2a a 2a Yukarıda ebatları verilen K, L, M cisimlerinin dayanıklılıklarını sıralayınız? Çözüm DM = 2a DM 5 = DK 6 Çözüm a.a 1 = a.a.4a 4a a.a 1 DL = = a.a.2a 2a 2a.2a 1 DM = = 2a.2a.2a 2a DL = DM > DK DK = ÖRNEK 2 cm 1 cm 4 cm 2 cm Şekil -I Şekil -2 ÖRNEK Şekil –I ve Şekil –II deki kutuları kaplamak için kullanılan Y kaplıkların yüzey alanı Y1 ve Y2 dir. 1 oranı kaçtır? Y2 R yarıçaplı homojen ip mg ağırlığındaki yükü ancak taşıyabilmektedir. İpin yarı çapı 3r yapılırsa, ip en fazla kaç mg ağırlığını taşıyabilir? Çözüm Şekil –I: ip r mg Y.A = 4.2 + 4.2 + 6.4 + 6.4 + 6.2 + 6.2 = 88 cm2 Şekil – II: Çözüm 2 Y.A = 2.1 + 2.1 + 3.2 + 3.2 + 3.1 + 3.1 = 22 cm m1g πr12 Y1 88 = =4 Y2 22 = m2 g mg πr2 2 πr 2 = X π9r 2 X = 9 mg FİZİK 74 9. SINIF MADDE VE ÖZELLİKLERİ 5) Yarıçapı 10 cm olan yandaki kürenin hacmi kaç 3 cm dür? (π= 3) TEST - 1 1) Şekildeki küpün taban alanı kaç 2 cm dir? 0 r= 10 cm 5 cm 5 cm A) 400 5 cm A) 5 B) 25 C) 100 2) Şekildeki dikdörtgenler prizmasının taban alanı kaç 2 cm dir? D) 125 E) 150 6) Dikdörtgenler prizması şeklindeki yandaki kutunun hacminin, taban alanına oranı kaçtır? 10 cm 5 cm 10 cm 4 cm 12 cm A) 10 A) 160 B) 2000 C) 4000 D) 5000 E) 8000 B) 120 C) 60 3) Yarıçapı 3 cm yüksekliği 6 cm olan silindirin taban 2 alanı kaç cm dir? (π= 3) D) 48 B) 20 C) 40 D) 50 E) 100 E) 20 7) r= 3 cm 2r r 4h h A) 18 B) 27 C) 36 D) 54 E) 81 X 4) Yandaki silindirin yüzey alanı kaç 2 cm dir? (π= 3) Y r ve 2r yarıçaplı h ve 4h yüksekliğindeki X ve Y silindirleri ile ilgili olarak: I. X'in taban alanı, Y'nin taban alanından büyüktür. II. X'in hacmi, Y'nin hacminden küçüktür. III. X'in yüzey alanı, Y'nin yüzey alanından büyüktür. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I A) 525 9. SINIF B) 650 C) 675 D) 750 E) 900 B) Yalnız II D) II ve III 75 C) Yalnız III E) I ve II FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 8) 11) Şekildeki 2r yarıçaplı kürenin yüzey alanının kesit alanına oranı Yüzey Alanı kaçtır? Kesit Alanı 2r 3r h2= 6r 4h 2r h1= 8r A) 1 (X) B) 2 C) 4 D) 6 E) 8 (Y) Şekildeki yükseklikleri ve yarıçapları verilen A silindirlerin yüzey alanları oranı X kaçtır? AY 12) 3r A) 14 11 B) 27 20 C) 1 D) 17 10 E) 3 2 r P 9) R 3r ve r yarıçaplı P ve R kürelerinin hacimleri V oranı P kaçtır? VR 4a 2a A) 3 B) 9 C) 16 D) 27 E) 81 4a a 4a 2a (X) (Y) 13) Şekillerde verilen X ve Y kutularının hacimleri V oranı X kaçtır? VY 5r r A) 3 4 B) 1 2 C) 1 4 D) 1 8 E) 1 16 P Yarı çapı 5 cm ve 1 cm olan P ve R kürelerinin S kesit alanları oranı P kaçtır? SR 10) Yandaki şekilde verilen r yarıçaplı kürenin yüzey alanı kaçtır? A) 2πr FİZİK B) 4πr 2 C) 2πr R r 0 2 D) 4πr 3 A) 5 E) 4 3 πr 3 B) 15 C) 25 D) 30 E) 45 1- B 2-D 3-B 4-D 5-C 6-A 7-B 8-B 9-E 10-B 11-C 12-D 13-C 76 9. SINIF MADDE VE ÖZELLİKLERİ 4) Bir buz parçası küçük parçalara bölündüğünde daha çabuk erir. TEST - 2 Bu durumun sebebi nedir? 1) I. Ağırlığının dört katını taşıyan bir karıncanın boyutları iki katına çıkartılırsa, ağırlığının sekiz katını taşır. A) Buzun hacmi artmıştır. B) Buzun kütlesi artmıştır. II. Farenin metabolizmasının file göre daha hızlı çalışması yüzey alanının hacmine olan oranın küçük olmasındandır. C) Buzun toplam yüzey alanı artmıştır. D) Buzun kesit alanı artmıştır. E) Buzun özkütlesi azalmıştır. III. Bir kenarı iki kat artan küpün hacmi sekiz kat artar. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve III B) II ve III D) Yalnız I 2) I. C) I ve II 5) I. E) Yalnız III Maddelerin boyutları eşit oranda arttırıldığında en büyük artış hacminde olur. II. Kendi vücut ölçümüz iki kat artarsa daha dayanıklı oluruz. Cisimlerin ebatları aynı oranda küçültülürse, dayanıklılıkları artar. III. Küçük patatesler, büyük olanlara göre daha çabuk pişer. II. Kedinin ağaçtan güvenli şekilde düşmesi, yüzey alanı ile hacim oranının elverişli olmasından kaynaklanır. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? III. Eşit hacimde küçük boy patateslerden, büyük boy patateslere göre daha fazla kabuk çıkar. A) I ve III B) II ve III D) Yalnız II C) Yalnız I E) I, II ve III Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III D) I, II ve III C) Yalnız II E) II ve III 6) I. 3) I. Boyutları aynı oranda artan bir küpün kesit alanı artar. II. Bir farenin boyutları orantılı olarak arttırıldıYüzey Alanı oranı azalır. ğında Hacim II. Boyutları orantılı olarak arttırılan küpün hacmi artar. III. Boyutları orantılı özkütlesi artar. olarak arttırılan Bir arının boyutları orantılı olarak arttırıldığında dayanıklılığı azalır. III. Farenin enerji kaybı fazla olduğu için metabo- küpün lizmaları yavaş çalışır. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I A) Yalnız I B) I ve III D) II ve III 9. SINIF C) I ve II E) Yalnız III B) Yalnız II D) II ve III 77 C) I ve II E) I, II ve III FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 7) 9) 3r 2a 2a 2a 2r 2a 2a 2a a 2a r 3h a h Şekil -II Şekil -I Şekil -I'deki gibi kenarları 2a olan küp, düşey olarak Şekil -II'deki gibi ikiye bölündüğünde, I. P Hacmi azalır. R S Yarıçapları ve yükseklikleri verilen P, R, S silindirleri ile ilgili olarak; II. Yüzey alanı artar. III. Dayanıklılığı değişmez. I. B) Yalnız II D) I ve II Dayanıklılıkları eşittir. II. Yüzey alanı en büyük olan S'dir. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I 2h III. Kesit alanı en küçük olan P'dir. C) Yalnız III Yargılarından hangileri doğrudur? E) I ve III A) Yalnız II B) I ve II D) I ve III C) II ve III E) I, II ve III 10) Şekil -II Şekil -I Şekil -I ve Şekil -II'de aynı ağaçtan toplanmış 1 kg. elma vardır. Buna göre; 8) r I. r 2r II. Elmalar aynı ayarda soyulduklarında kabukların yüzey alanı her iki şekilde de aynı çıkar. 2h III. Şekil I ve şekil II'deki elmaların hacimleri eşittir. h h X Y Elmalar aynı ayarda soyulduklarında şekil I'deki elmaların kabukların yüzey alanı daha fazladır. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? Z Yarıçapları ve yükseklikleri verilen silindirlerin dayanıklılıkları arasındaki ilişki nedir? A) Yalnız I B) I ve III D) I ve II C) II ve III E) Yalnız II A) DX > DZ > DY B) DX = DY = DZ 1- E 2-D 3-C 4-C C) DX = DZ > DY D) DX = DY > DZ 7-E 8-D 9-C 10-B 5-A 6-C E) DY > DZ > DX FİZİK 78 9. SINIF MADDE VE ÖZELLİKLERİ 4) Yarıçapı r, yüksekliği h olan silindir ile ilgili olarak: TEST - 3 I. 1) Kenar uzunlukları 10x5x8 3 cm olan kutuyu r Sadece r artırılırsa dayanıklılığı artar. h II. Sadece h artırılırsa dayanıklılığı azalır. 8 cm III. h ve r aynı oranda artırılırsa dayanıklılığı azalır. 5 cm 10 cm Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? 2 kaplamak için en az kaç cm lik kaplık kullanılır? A) Yalnız II B) Yalnız III D) I ve III A) 380 B) 340 C) 220 D) 170 C) I ve II E) II ve III E) 120 5) c 2) X Y b a Yukarıdaki cisim ile ilgili olarak; 4a I. 8a 4a II. Yalnız b uzunluğu artarsa dayanıklılığı artar. 2a III. Yalnız c uzunluğu arttırılırsa dayanıklılığı azalır. 6a 4a Şekildeki X ve Y cisimlerinin taban alanları AX kaçtır? oranı AY A) 1 B) 3 2 C) 6 7 D) 4 3 E) Yalnız a uzunluğu arttırılırsa dayanıklılığı artar. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? 4 5 A) Yalnız III B) II ve III D) I ve II C) I ve III E) I, II ve III 6) 6b 2b 3) Yandaki silindirin dayanıklılığı 1/cmdir? Y X 6b 2b 6b 2b Bir kenarı 2b olan X küpünün dayanıklılığı DX, bir kenarı 6b olan Y küpünün dayanıklılığı DY dir. DX oranı kaçtır? DY 1 A) 2 9. SINIF 1 B) 5 1 C) 10 2 D) 5 A) 3 E) 10 79 1 3 B) 1 C) 3 D) 3 E) 6 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 7) 10) 5b 2r r 6b 5b 2b 5h L 5b 3h K 5b Kenar uzunlukları verilen küp ve dikdörtgenler YKüp prizmasının yüzey alanları oranı kaçYPr izma r yarıçaplı K silindirinin dayanıklılığı DK, 2r yarıçaplı L silindirinin dayanıklılığı DL dir. DK oranı kaçtır? DL tır? A) A) 5 3 B) 4 3 C) 3 2 3 4 D) 8) Şekildeki 2r yarıçaplı kürenin kesit alanının hacmine oranı kaçtır? E) 10b 4 15 B) 12 25 C) 12 55 D) 10 21 E) 15 28 1 2 r 11) Şekildeki silindirin dayanıklılığı D dir. Silindirin yarıçapı 2 katına, yüksekliği 4 katına çıkarılırsa, dayanıklılığı kaç D olur? 2r 0 h A) 2 5r B) 3 8r C) 5r 6 D) 3 4r E) A) 2r 3 1 4 B) 1 2 C) 2 3 D) 1 E) 2 9) r 3r 12) Kenar uzunlukları verilen şekildeki kutudan iki tane yanyana konulup bir hediye paketi yapılıyor. Hediye paketi yapmak için kullanılan kaplığın yüzey 2 alanı kaç cm dir? 8r 3r 3r Bir kenarı 3r olan küpün dayanıklılığı DK, r yarıçaplı 8r yüksekliğindeki silindirin dayanıklılığı DS dir. DK oranı kaçtır? DS A) FİZİK 4 3 B) 3 2 C) 5 3 D) 8 3 E) A) 344 9 2 80 B) 312 8 cm 4 cm 4 cm C) 310 D) 288 E) 256 1- B 2-D 3-C 4-E 5-A 6-D 7-A 8-B 9-D 10-E 11-A 12-E 9. SINIF MADDE VE ÖZELLİKLERİ ADEZYON (Yapışma) - İki kılcal boruya sıvılar koyduğumuzda sıvının yüzeylerinde iç bükey ya da dış bükey kavis oluşur. Farklı iki madde arasında var olan ve bu iki - Adezyon kohezyondan büyük ise, sıvı kabın kenarlarından daha fazla yükseleceği için iç bükey şekil alır. maddeninin birbirine yapışmasını sağlayan çekim kuvvetine denir. - Kohezyon adezyondan büyük ise, sıvı molekülleri arası çekim fazla olacağından, kaptaki sıvı dış bükey şekil alır. Adezyon Kuvvetine Örnekler: - Yağmur damlalarının cama yapışması - Denizden çıktığımızda vücudumuzda su damlala- Cıva Su rının kalması - Su üzerinde hareket eden geminin suyu sürükle- mesi - Su bardağının altına su damlasının yapışması - Islak çay tabağının bardakla birlikte kalkması Şekil -I Su ve cıva bulunan iki kaba kılcal borular batıralım. - Şekil -I'de suyun boruda yükselmesi, adezyonun kohezyondan büyük olmasından kaynaklanmaktadır. Yaprağın altına su damlasının yapışması adezyon kuvveti sayesinde gerçekleşir. - Şekil -II - Şekil - II'de cıvanın boruda alçalması ise, kohez- yonun adezyondan büyük olmasından kaynaklanmaktadır. - Cıvayı elimize koyduğumuzda, elimizden kayma- Üzerimize giydiğimiz tişört ıslandığında, ıslak ti- sı ve elimizi ıslatmaması, kohezyon kuvvetinin adez- şörtü çıkarmak kuru tişörtü çıkarmaktan daha zordur. yon kuvvetinden büyük olmasıdır. bu olay adezyon kuvvetinin etkisiyle tişörtün vücu- - dumuza yapışmasından kaynaklanmaktadır. Cıvayı bir kaba koyup, boşalttığımızda kapta hiç cıva damlası kalmaz. Bu tür maddelere ıslatmayan madde denir. Islatma- KOHEZYON (Tutma) masının nedeni ise kohezyonun adezyondan büyük Aynı madde molekülleri arasındaki çekim kuvvetine olmasıdır. denir. - Sıvıların bir noktadan başka bir noktaya akma- YÜZEY GERİLİMİ sında kohezyon etkilidir. - Sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvvetinin etkisi Yere damlatılan su damlasının küresel şekil al- ile sıvı yüzeylerinde meydana gelen gerilim, sıvı yü- masında kohezyon etkilidir. zeyi ile hava arasında bir tabaka varmış gibi bir du- Adezyon ve Kohezyon Arasındaki İlişki: ruma yol açar. Bu duruma yüzey gerilimi denir. - Su örümceği gibi böceklerin su üzerinde hareket etmeleri yüzey gerilimi sayesinde gerçekleşir. Adezyon > Kohezyon 9. SINIF Toplu iğnenin su üzerinde durması yüzey gerilimi sayesinde gerçekleşir. Kohezyon > Adezyon 81 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ - Suya batırılmış fırçanın sudan çıkarılırken uçları- AURORA nın birbirlerine yaklaşması yüzey gerilimi sayesinde Aurora, büyüleyici bir göz ziyafetine dönüşen doğa gerçekleşir. - olayıdır. Suya tuz karıştırıldığında yüzey gerilimi artar. Auroralar genellikle kutup bölgelerinde gözlenir. - Suyun sıcaklığı arttırıldığında yüzey gerilimi azalır. - Doğa olayı auroranın temel kaynağı güneş patlamalarıdır. Suya deterjan veya sabun köpüğü karıştırıldığın- Güneş rüzgarlarıyla Dünya'mıza gelen elektrik yüklü da suyun yüzey gerilimi azalır. - parçacıklar, Dünya'nın manyetik alanı tarafından ku- Sıvılarda yüzey geriliminin azalması, sıvıların di- tup bölgelerine itilir. Bu yüklü parçacıklar atmosferde ğer maddelerle etkinleşmesini kolaylaştırır. - bulunan oksijen ve azot atomlarıyla çarpışarak iyoni- Suya temizlik malzemesi konulduğunda, suyun ze olmalarını sağlar. Böylelikle ışıma gerçekleşir ve yüzey gerilimi azalacağından, suyun maddeyi ıslat- renk tayfı olarak gözlenir. Genellikle yeşil olarak göz- masını arttırarak kirlere daha iyi nüfuz etmesini sağ- lenen bu ışık tayfına aurora denir. lar. ATMOSFER KILCALLIK Atmosferin kalınlığını, hava moleküllerine etkiyen Sıvıların çok ince borularda yükselmesi veya alçal- yerçekimi kuvveti ile bu moleküllerin kinetik enerjileri ması olayına fizikte kılcallık denir. belirler. Moleküller kinetik enerjilerini güneş enerji- - Gaz lambası fitilinde gaz yağının yükselmesi, - Havlunun ve peçetenin suyu çekmesi, sinden sağlamaktadırlar. PLAZMALAR - Bitkilerin suyu topraktan alıp üst kısımlara çıkarması, kılcallık olayına örnektir. 3r 2r Maddenin plazma hali günlük hayatta az görülen hal r iken, evrenin %96'sı plazma halindedir. - Güneş, yıldızlar, güneş rüzgarları maddenin uzaydaki plazma haline örnektir. Su - Şimşek, yıldırım, auroralar, florasan lamba, neon lamba, mağma, mum alevi, plazma topu, maddenin yeryüzündeki plazma haline örnektir. Suya çok ince boru daldırılırsa su bu boruda yükselir. Boru inceldikçe su yüksekliği artar. Bu olaya kılcallık denir. 3r 2r - Güneş, yıldızlar, yıldırım, sıcak plazmalardır. - Florasan lamba, neon lamba, mum alevi, auroralar soğuk plazmaya örnektir. r Plazmalar: Cıva Isı ve elektriği iletirler. - Eşit sayıda pozitif ve negatif yüklere sahiptirler. - Yüksek veya düşük sıcaklık enerji yoğunluğuna sahiptir. Cıva gibi, kabı ıslatmayan sıvı içine ince borular daldırıldığında boru inceldikçe cıva seviyesi daha çok azalır. FİZİK - - 82 Elektrik ve manyetik alandan etkilenirler. 9. SINIF MADDE VE ÖZELLİKLERİ 5) Adezyon ve kohezyon etkisiyle sıvılar çok ince borular içinde yükselebilir. Bu olaya fizikte ……… denir. TEST - 4 1) Bir sıvının kendi molekülleri arasındaki çekim kuvvetine …………… denir. Yukarıdaki cümlenin doğru olabilmesi için boş bırakılan yere hangi kelime getirilmelidir? Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere ne yazılırsa anlamlı ve doğru bir cümle oluşur? A) Özkütle B) Dayanıklılık D) Kohezyon A) Dayanıklılık B) Kılcallık C) Yapışma D) Yüzey Gerilimi E) Aurora C) Adezyon E) Kılcallılık 2) Bir kapta bulunan sıvının yüzeyinin zar gibi davranarak esnek bir hal almasını sağlayan kuvvete ne ad verilir? 6) I. A) Plazma B) Kılcallılık D) Kohezyon C) Adezyon II. Yağmur damlalarının cama yapışması, kohezyon kuvvetine örnektir. E) Yüzey gerilimi III. Durgun su üzerinde hareket ettirilen yaprağın suyu sürüklemesi adezyona örnektir. 3) Yüzey gerilimi ile ilgili olarak; I. Denizden çıktığımızda vücudumuzda su damlasının kalması adezyon kuvvetine örnektir. Sıcaklık arttıkça azalır, Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? II. Bazı böceklerin su üzerinde yürümesini sağlar, A) Yalnız I III. Deterjan, suyun yüzey geriliminin arttırır. B) Yalnız II D) I ve III C) II ve III E) I ve II Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I, II ve III B) II ve III D) I ve II 4) I. C) I ve III E) Yalnız II Suya tuz konulursa, suyun yüzey gerilimi artar. II. Toplu iğnenin su üzerinde durmasını sağlayan olay, suyun yüzey gerilimidir. 7) Farklı iki madde arasında var olan ve bu iki maddenin birbirine yapışmasını sağlayan çekim kuvvetine …………….. denir. III. Su dolu bardağın üstünde suyun bombeleşmesi olayı bardağın şeklinden kaynaklanır. Yukarıdaki olaylardan hangileri doğrudur? Yukarıdaki ifadenin doğru olabilmesi için boş bırakılan yere hangi kelime yazılmalıdır? A) Yalnız I A) Adezyon B) Yalnız II D) II ve III 9. SINIF C) I ve III E) I ve II B) Kohezyon D) Plazma 83 C) Kılcallık E) Yerçekimi FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 8) 11) Adezyon ve Kohezyon Bağlıdır. Isınma Sıcaklık Sıvı Yoğunluğu ? Yukarıdaki kavram haritasında adezyon ve kohezyonun bağlı olduğu kavramlar verilmiştir. Su bulunan yukarıdaki kapta, su seviyesinin ince boruda daha fazla yükseldiği gözlenmektedir. Bu kutuya hangi kelime yazılmalıdır? Sıvıların ince boruda daha fazla yükselmesi olayına fizikte ne ad verilir? A) Plazma B) Aurora C) Dayanıklılık D) Kutup Işıkları E) Yüzey Gerilimi A) Kohezyon B) Kılcallık D) Tutucu C) Dayanıklılık E) Yapıştırıcı 12) 9) Bir sıvının cam bir tüp içindeki denge durumu şekildeki gibi olmaktadır. h1 Bu olayın sebebi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) h2 h3 Cıva içerisinde batırılmış farklı kalınlıktaki borularda cıva yükseklikleri şekildeki gibi dengede kalıyor. Cam Tüp Kohezyon > Adezyon H1, h2, h3 yükseklikleri arasındaki ilişki nasıldır? B) Kohezyon = Adezyon C) Adezyon > Kohezyon A) h1 = h2 = h3 B) h3 > h2 > h1 D) Tutucu Kuvvet > Yapıştırıcı Kuvvet D) h1 = h2 > h3 E) Tutucu Kuvvet = Yapıştırıcı Kuvvet 10) I. C) h1 > h2 > h3 E) h3 = h2 > h1 13) Havlunun suyu çekmesi olayına fizikte ne ad verilir? Adezyon > Kohezyon ise, sıvı katıyı ıslatır. II. Kohezyon > Adezyon ise, sıvı katıya yapışmaz. A) Kılcallılık III. Bitkilerde suyun yapraklara kadar taşınması kılcallık olayına örnektir. B) Yüzey Gerilimi C) Adezyon D) Kohezyon E) Fisyon Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III D) II ve III FİZİK C) I ve II E) I, II ve III 1- D 2-E 3-D 4-E 5-B 6-D 7-A 8-B 9-C 10-E 11-E 12-B 13-A 84 9. SINIF MADDE VE ÖZELLİKLERİ 4) TEST - 5 1) I. Sabun köpüğü, suyun yüzey gerilimi azaltır. Cıva Su II. Sıvının yüzey gerilim kuvveti, sıvı yüzeyine dik olarak etki eder. III. Gaz lambasında, gaz yağının fitilde yükselmesi kılcallılık olayıdır. Şekil -I Şekil -II Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? Cıva ve su içine batırılmış ince borularda cıva ve su yükseklikleri şekil -I ve şekil -II'deki gibidir. A) Yalnız I Bu durum aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? B) Yalnız III D) I ve III 2) I. C) I ve II E) II ve III Adezyonun kohezyondan büyük olması ıslanma şartıdır. II. Kohezyon farklı sıvı molekülleri arasında gerçekleşir. Şekil-I Şekil-II A) Adezyon > Kohezyon Kohezyon > Adezyon B) Kohezyon > Adezyon Adezyon > Kohezyon C) Kohezyon = Adezyon Kohezyon > Adezyon D) Adezyon > Kohezyon Adezyon = Kohezyon E) Kohezyon > Adezyon Adezyon = Kohezyon 5) III. Yüzey gerilimi oluşumunda sadece kohezyon etkendir. Toplu iğne Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II D) I ve III C) II ve III Su Damlası E) I, II ve III Cam Su Şekil -I Şekil -II Şekil -III Şekil -I'de su damlamasının cama yapışması, Şekil -II'de toplu iğnenin su üzerinde durması, Şekil -III'de musluktan damlayan su damlasının küresel bir şekil alması verilmiştir. 3) I. Bu olayların gerçekleşmesinde hangi kuvvetler etkili olmuştur? Kohezyon kuvveti sıcaklığa bağlıdır. Şekil -I Şekil -II Şekil -III A) Kohezyon Adezyon Kılcallılık B) Adezyon Yüzey Gerilimi Kohezyon C) Adezyon Kılcallılık Kohezyon Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? D) Yüzey Gerilimi Adezyon Adezyon A) I, II ve III E) Kohezyon Yüzey Gerilimi Kılcallılık II. Adezyon kuvveti sıcaklığa bağlıdır. III. Su içindeki fırçanın sudan çıkarılırken uçlarının birbirine birbirine yaklaşmasında yüzey gerilimi etkilidir. B) II ve III D) I ve III 9. SINIF C) I ve II E) Yalnız III 85 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 6) Maddenin plazma hali ile ilgili olarak; 9) I. Evrenin yaklaşık %96'sı plazmadır. II. Florasan lamba, insan yapımı plazmadır. I. Elektrik akımını iyi iletirler. III. Yıldırım soğuk plazmadır. II. Isıyı iletmezler III. Elektriksel olarak nötr haldedirler. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? İfadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II D) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız III E) I, II ve III C) I ve II D) I ve III 7) I. C) I ve III E) I, II ve III 10) Güneş rüzgarlarıyla dünyamıza gelen elektrik yüklü parçacıklar, kutup bölgelerinde oksijen ve azot atomlarıyla çarpışarak bir ışama gerçekleştirir. Güneş ve yıldızlar maddenin plazma halidir. II. Florasan lamba ve mum alevi plazma haline örnektir. III. Yıldırım ve mağma plazma haline örnektir. Bu olaya ne ad verilir? Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Atmosfer A) Yalnız I B) I ve II D) I ve III C) II ve III B) Plazma C) Aurora D) Yüzey Gerilim E) Manyetosfer E) I, II ve III 8) Maddenin plazma hali ile ilgili olarak; I. Manyetik alandan etkilenir. II. Güneş sıcak bir plazmadır. 11) Hava moleküllerinin yerin çekim etkisiyle yere doğru çekilmesi, moleküllerin güneş etkisiyle kinetik enerjiyi kazanarak dağılma eğilimi göstermesi arasında bir denge vardır. III. Neon lambası soğuk plazmadır. IV. Kutuplara yakın bölgelerde görünen aurora plazma haline örnektir. İfadelerinden hangileri doğrudur? Bu denge neyin varlığını ortaya çıkarmıştır? A) I ve II A) Atmosfer B) II ve III D) I, II, III ve IV FİZİK C) I, II ve III B) Plazma D) Aurora E) II, III ve IV 86 C) Kutup Işıkları E) Gelgit Olayı 9. SINIF MADDE VE ÖZELLİKLERİ 12) I. 15) I. Florasan lamba II. Mum alevi II. Atmosferdeki gaz yoğunluğu yeryüzünden itibaren azalmaktadır. III. Yıldızlar IV. Yıldırım, III. Yerçekim kuvveti olmasaydı atmosfer oluşmazdı. Yukarıdakilerden hangileri plazmadır? A) I, III ve IV Kutup bölgelerinde gözlenen değişik renklerdeki ışık olayına aurora denir. B) II, III ve IV D) I, II ve IV Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? C) I, II ve III E) I, II, III ve IV A) Yalnız I B) Yalnız III D) I ve II C) II ve III E) I, II ve III 16) Kaşık 13) I. Fırça Fırça Su İçinde Sudan Çıkınca Yıldızlar sıcak plazmadır. II. Yıldırım dünyada gözlenen plazmadır. Su Damlası III. Mum alevi sıcak plazmadır. Şekil -I Şekil -II Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? Şekil -I'de ıslatılan kaşığın altında kalan su damlası, A) Yalnız II Şekil -II'de sudan çıkarılan fırçanın uçlarının birleşmesi, B) Yalnız III D) I ve III C) I ve II E) II ve III Olayları gösterilmiştir. Bu olayların gerçekleşmesinde etkili olan kuvvetler nedir? Şekil-I 14) Yıldırım (P) Mum Alevi (R) B) P ve R D) P ve S 9. SINIF A) Kohezyon Adezyon B) Adezyon Yüzey Gerilimi C) Kohezyon Kohezyon D) Adezyon Adezyon E) Kohezyon Yüzey Gerilimi Güneş (S) Yukarıda verilen P, R ve S kutupları içindeki olaylardan hangisi sıcak plazmaya örnektir? A) P, R ve S Şekil-II C) R ve S 1- D 2-D 3-A 4-B 5-B 6-D 7-E 8-D 9-B 10-C 11-A 12-E 13-C 14-D 15-E 16-B E) Yalnız S 87 FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 3) TEST - 6 h h h 1) 3S S 2S Şekil -I Şekil -II Şekil -III Şekil -I'deki cisim, boylu boyuna düzgün olarak kesilip Şekil -II ve Şekil -III'teki gibi konuluyor. 3S S Şekil -I Şekil -II Cisimlerin dayanıklılıkları, Şekil -I'de D1, Şekil -II' de D2, Şekil -III'te D3 ise, bunlar arasındaki ilişki nedir? Bir cisim Şekil -I ve Şekil -II'deki gibi konuluyor. Cismin dayanıklılığı Şekil -I'de D1, Şekil-II'de D2 dir. D1/D2 oranı kaçtır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 2 3 E) A) D1 = D2 = D3 B) D1 > D2 > D3 C) D3 > D2 > D1 D) D1 > D2 = D3 E) D2 = D3 > D1 1 3 2) 4) L K 3h 2h h Şekil -II Şekil -I S S S Hacimleri ve ağırlıkları aynı olan dört ayaklı ve üç ayaklı K ve L masaları Şekil -I ve şekil-II'deki gibi yere konuluyor. (masa ayaklarının kesit alanları eşit.) Şekil -I'deki cismin üstünden, h yüksekliğindeki kısmı kesilip yanına konuluyor. (Şekil - II'deki gibi) Buna göre; Buna göre; I. I. Şekil -II Şekil -I K masası, L masasına göre daha dayanıklıdır. Kalan parçanın dayanıklılığı artar. II. L masası, K masasına göre daha fazla yük taşır. II. Kesilen parçanın dayanırlılığı, kalan parçanın dayanıklılığına eşittir. III. K masası, L masasına göre kendi ağırlığındaki masalardan daha çok taşır. III. Kesilen parçanın dayanıklılığı, cismin ilk andaki (Şekil -I) dayanıklılığından büyüktür. Yargılarından hangileri doğrudur? Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I A) Yalnız I B) Yalnız III D) I ve III FİZİK C) I ve II E) I, II ve III B) Yalnız III D) I ve II 88 C) I ve III E) II ve III 9. SINIF MADDE VE ÖZELLİKLERİ 5) K → Suyun sıcaklığı arttıkça, yüzey gerilimi de artar. 8) K→ Yağmur yağdığında su damlalarının şemsiyeye yapışması, adezyon kuvvetine örnektir. M→ Suyun içine deterjan konulduğunda, suyun yüzey gerilimi azalır ve kirleri daha kolay çıkarır. L→ Suyun sıcaklığı arttıkça, kohezyon kuvveti zayıflar. M→ Suyun sıcaklığı arttıkça, yüzey gerilimi de artar. F→ Suya tuz karıştırıldığında, suyun yüzey gerilimi artar. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? Yukarıdaki K, M, F yorumlarından hangileri doğrudur? A) K, L ve M B) L ve M D) K ve L A) Yalnız M B) Yalnız F D) K ve M E) Yalnız K C) K ve F E) M ve F 9) I. 6) K→ Küp şekeri, çayın üzerine dokundurduğumuzda çayın, şekerin içinde yükselmesi III. Gaz lambasında gazın fitilde yükselmesi Yukarıdaki ifadelerden hangisi sıvının yüzey gerilimi ile ilgilidir? F→ Elimizi yıkadıktan sonra, havluyla sildiğimizde, havlunun ıslanması A) Yalnız I Yukarıdaki K, M, F yorumlarından hangileri kılcallıkla ilgilidir? B) K ve M K ve F Bazı böceklerin su üzerinde yürümesi II. Su damlalarının yaprak üzerine yapışması M→ Suyun içine çok ince bir boru batırıldığında suyun, bu boruda bir miktar yükselmesi A) Yalnız M C) K ve M B) Yalnız III D) I ve III C) I ve II E) II ve III C) M ve F E) K, M ve F 10) 7) Fare Kedi Aslan I. I II Farenin metabolizması, aslana göre daha hızlı çalışır. Kesit alanı oranı, kediye göre daha II. Aslanın Hacim III Şekillerdeki çay kaşıkları özdeştir. I. Çay kaşığı 10°C'deki su damlalarından n1 tane, II. Çay kaşığı 20°C'deki su damlalarından n2 tane, III. Çay kaşığı 30°C'deki su damlalarından n3 tane alabiliyor. azdır. III. Fare ve aslan, aynı yükseklikten yere düştüklerinde, fare daha az hasar görür. n1, n2, n3 arasındaki ilişki nedir? Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) n1 = n2 = n3 B) n1 > n2 > n3 D) n1 = n2 > n3 C) n3 > n2 > n1 A) Yalnız I E) n1 > n2 = n3 B) Yalnız III D) I ve II 9. SINIF 89 C) I ve III E) I, II ve III FİZİK MADDE VE ÖZELLİKLERİ 3 11) 13) Bir boya ustası, 12000 cm hacmindeki boyayı, 3 metre yüksekliğinde, 2 metre genişliğindeki duvara sürüyor. Boyanın tamamı duvara aynı kalınlıkta sürülüyor. Plazmalar 1 3 Elektrik ve ısıyı iyi iletirler. Boyanın duvardaki kalınlığı kaç mm dir? Şimşek ve yıldırım sıcak plazmadır. 2 4 A) 0,2 B) 2 C) 2,5 D) 3 E) 4 Lazer ışığı ve gezegenler soğuk plazmadır. Elektrik ve manyetik alandan etkilenirler. Plazmalarla ilgili yukarıdaki ifadelerden hangi numaralı çıkış yanlıştır? A) 1 ve 2 B) 3 ve 4 D) Yalnız 2 C) Yalnız 4 E) 2 ve 3 14) K 12) r yarıçaplı bir ip en fazla P ağırlığındaki yükü taşıyabilmektedir. Bu ipin yarıçapı 2r yapılırsa, kaç P ağırlıklı yük taşıyabilir? A) P B) 2P C) 4P r Bir yüzeye bir sıvıdan farklı sıcaklıkta damla damlatıldığında damlalar K, L, M şeklini almaktadırlar. Bu damlaların sıcaklıkları arasındaki ilişki nedir? P D) 8P M L A) TK > TL > TM B) TM > TL > TK E) 9P D) TM > TK > TL FİZİK 90 C) TK = TL = TM E) TK > TM > TL 1- C 2-D 3-A 4-C 5-E 6-A 7-B 8-D 9-A 10-E 11-C 12-C 13-B 14-A 9. SINIF ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KUVVET VE HAREKET KUVVET VE HAREKET Bölüm - 3 HAREKET: KUVVET: (F) Bir cismin seçilen bir noktaya göre zamanla yer değiştirmesine hareket denir. Duran cisimleri hareket ettiren, hareket halindeki cisimleri durduran, uygulandığı cismin şeklini değiştiren etkiye kuvvet denir. Yer değiştirme: Kuvvet dinamometre ile ölçülür. Bir hareketlinin, son konumu ile ilk konumu arasındaki en kısa mesafesidir. Birimi Newton (N)’dir. (SI birim sis.) Doğada Dört Temel Kuvvet Vardır: Alınan yol: Bir hareketlinin hareketi sırasında gittiği toplam yola denir. Konum: Herhangi bir noktanın, seçilen bir referans noktasına göre yönlü uzaklığıdır. Elektromanyetik kuvvet Güçlü nükleer kuvvet Zayıf nükleer kuvvet Kütle çekim kuvveti 1) Güçlü Nükleer Kuvvet: Atomun çekirdeğini oluşturan, tüm parçacıkları bir arada tutan çok şiddetli bir kuvvettir. r Hız (ϑ) : Bir cismin birim zamandaki yer değiştirme miktarıdır. 2) Zayıf Nükleer Kuvvet: ϑ= ∆X = ∆t X2 − X1 t 2 − t1 Pek çok parçacığın, hatta pek çok atom çekirdeğinin kararsız olmasının en önemli nedenidir. X1 : İlk konum X2 : Son konum Zayıf nükleer kuvvetin etki ettiği parçacık bozunarak kendisiyle akraba bir parçacığa dönüşür. Bu kuvvet kısa menzillidir. Sürat (ϑ): Güneşin çekirdeğinde hidrojenin helyuma dönüşmesinde bu kuvvet etkilidir. Bir cismin birim zamanda aldığı yola denir. Sürat = Alınan Yol Geçen Süre 3) Elektromanyetik Kuvvet: Elektrik yüklü parçacıkların birbirine, birbirlerine itme veya çekme şeklinde uyguladıkları, yüklerinden kaynaklanan bu kuvvetlere elektromanyetik kuvvet denir. İvme (a) : Birim zamanda, hızda meydana gelen değişmeye ivme denir. Mıknatısın demir tozlarını çekmesi, elektromanyetik kuvvet sayesindedir. Atom çekirdeğindeki protonların, dolanan elektronlarla arasındaki kuvvet bu kuvvettir. ∆V V2 − V1 a= = ∆t t 2 − t1 9. SINIF 93 FİZİK KUVVET VE HAREKET NEWTON’UN HAREKET YASALARI 4) Kütle Çekim Kuvveti: Evrendeki iki varlığın, kütlelerinden dolayı birbirlerine uyguladıkları kuvvettir. Aralarındaki uzaklık ne olursa olsun, her iki kütle birbirlerine çekim kuvveti uygular. 1. Hareket Yasası (Eylemsizlik Yasası): “Bir cisim üzerine etki eden net kuvvet sıfır ise o cisim hareket durumunu korur,” şeklinde ifade edilen bu yasaya eylemsizlik yasası denir. Güneşin çevresinde dolanan gezegenlerin düzenli ve sistemli bir şekilde dolanmasını sağlayan kuvvet bu kuvvettir. Sabit hızla giden otobüste, şoför frene bastığı anda yolcular öne doğru hareket ederler. Bu olay yolculara bir eylemsizlik kuvveti etki etmesi sonucu gerçekleşir. Dünya Ay m1 F m2 -F Bir ilk hız verilen cisme herhangi bir net kuvvet etki etmezse cisim, hareketine sabit hızla sonsuza kadar devam eder. d F = G. m1.m2 d2 G = 6,7.10−11 Nm2 Kg2 G = Genel çekim sabiti …………………………………………………………….. 2. Hareket Yasası (Temel Yasası): Bir cisme etki eden kuvvet, Temas gerektiren ve Temas gerektirmeyen kuvvet olarak ikiye ayrılır. “Bir cisim net bir kuvvetin etkisinde kalırsa ivmeli hareket yapar,” şeklinde ifade edilen yasadır. F 2F 3F = = a 2a 3a F = Sabit a F = m(Kütle) a F = m.a Temas Gerektiren Kuvvet: Etki eden kuvvet ile etkilenen cisim arasında mutlaka fiziksel temas olması gerekir. Bir çocuğun masayı itmesi, bir futbolcunun topa vurması gibi. Kuvvet 3F 2F F 0 a 2a 3a İvme Temas Gerektirmeyen Kuvvet: Aralarında fiziksel bir temas olmadan ortaya çıkan kuvvete denir. 3. Hareket Yasası (Etki – Tepki Yasası): Mıknatısın demir tozlarını çekmesi, iki mıknatısın birbirlerini itmesi veya çekmesi gibi. Ayakta duran bir çocuk yere kuvvet uygular. Yer de çocuğa eşit büyüklükte ve zıt yönde bir kuvvet uygular. Ağaçtaki bir elmanın yere düşmesi, dünya ile ay arasındaki çekim kuvveti bu kuvvete örnek olarak verilebilir. Çocuğun uyguladığı kuvvet etki, yerin uyguladığı kuvvet tepki dir. Her etki kuvvetine karşı, eşit ve zıt yönlü bir tepki kuvveti vardır. Hareketi nedeniyle birlikte inceleyen fizik dalına DİNAMİK denir. Dinamik, Newton’un hareket yasaları ile açıklanabilmektedir. FİZİK 94 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET ÖRNEK Bir hareketlinin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Hareketli 0-12 saniye aralığında kaç metre yer değiştirmiştir? ÖRNEK Konum(m) Doğrusal bir yolda hareK 6X ket eden K ve M cisimleM rinin konum 4X – zaman gra0 fiği şekildeki 2t 5t Zaman(s) gibidir. K ve M cisimlerinin hızları oranı ϑK/ϑM kaçtır? ϑ(m/s) 20 t(s) 0 6 12 Çözüm Konum – zaman grafiğinde eğim hızı verir. X ϑ= t 6X ϑK = 2t 4X ϑM = 5t Çözüm Hız – zaman grafiğinde alan, yer değiştirme miktarını verir. X = ϑ.t = 20.12 = 240m ϑK 15 = ϑM 4 ÖRNEK l. Hareket halindeki bir cisme dengelenmiş kuvvet etki ederse cisim durur. ll. Güneş ve Dünya arasındaki kütle çekim kuvveti temas gerektirmeyen kuvvettir. lll. Mıknatısın toplu iğneyi çekmesi temas gerektirmeyen bir kuvvettir. lV. Atomun çekirdeğini oluşturan tüm parçacıkları ÖRNEK Bir cismin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Cismin 0 – 8 saniye aralığında yer değiştirmesi kaç metredir? bir arada tutan kuvvet, Zayıf nükleer kuvvetir. ϑ(m/s) V. Güneş sistemini bir arada tutan kuvvet, Kütle Çekim kuvvetidir. 15 Vl. Birim zamanda hızda meydana gelen değişmeye ivme denir. t(s) 0 4 Vll. Düzgün doğrusal hareket yapan cismin hızı- 8 na, sabit hızlı hareket denir. Vlll.Hareketi nedenleri ile birlikte inceleyen fiziğin bölümüne dinamik denir. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? Çözüm Çözüm ϑ - t grafiğinde alan yer değiştirme miktarını verir. 15.4 X= + 15.4 = 30 + 60 = 90m 2 9. SINIF l- Y 95 V- D ll- D Vl- D lll- D Vll- D lV-Y Vlll- D FİZİK KUVVET VE HAREKET ÖRNEK ÖRNEK Doğrusal bir ϑ(m/s) yolda, aynı nok- 40 tadan harekete başlayan C ve K araçlarının 0 hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. 5 sani- 30 ye sonra aralarındaki uzaklık kaç metredir? İzmir – Uşak arası kuşbakışı 150 km, karayolu uzunluğu 210 km’dir. Bir araç bu mesafeyi 3 saatte alıyor. Aracın sürat ve hızını bulunuz? C t(s) Çözüm 5 210 = 70 m / s 3 150 Hız = = 50 m / s 3 Sürat = K ÖRNEK Çözüm Bir hareketlinin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Bu hareketlinin 0 – 6 s. aralığında ortalama hızı m/s’dir? C ve K araçları zıt yönlü hareket etmişlerdir. 40.5 = 100m 2 30.5 = = 75m 2 XC = XK X = 100 + 75 X = 175m …………………………………………………………….. ϑ(m/s) 24 ÖRNEK ϑOrt ϑOrt 6 Toplam Yer Değiştirme Toplam Süre 24.4 24.2 + 2 = 2 6 48 + 24 = = 12 m / s 6 ÖRNEK t(s) Doğrusal yolda giden cismin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Cismin ortalama sürati kaç m/s’dir? 20 Çözüm İvme – zaman grafiğinde alan hız değişimini verir. ϑ(m/s) 30 0 t(s) 5 10 20 Çözüm ϑ1 = 5.10 = 50 m/s ϑ2 = 5.10 + 10.10 = 150m/s ϑ1 50 1 = = ϑ2 150 3 FİZİK 4 Çözüm Ortalam hız = Durgun halden a(m/s2) harekete başlayan bir aracın 10 ivme-zaman gra5 fiği şekildeki gibidir. Aracın 10 s. sonunda hızı ϑ1, 0 10 20 s. sonunda hızı ϑ2’dir. ϑ1/ϑ2 oranı kaçtır? t(s) 0 Sürat = 96 Alınan Yol 30.5 + 20.5 = = 25 m / s Toplam Süre 10 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET ÖRNEK ÖRNEK Hız Doğrusal bir yolda 5 m/s ile koşan çocuk, durmakta olan aracın yanından geçtikten 20 s. sonra araç 40 m/s sabit hızla harekete başlıyor. Araç harekete başladıktan kaç saniye sonra çocuğu yakalar? 20 Zaman 0 2 Çözüm 5 m/s 8 Bir aracın hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Aracın 6 s. sonunda yer değiştirmesi kaç metredir? t 40 m/s 6 4 5 m/s t 100 + 5t = 40t 100 = 35t 100 20 t= = s 35 7 Çözüm Hız – zaman grafiğinde, grafik ile zaman ekseni arasında kalan alan yer değiştirme miktarını verir. X = V.t …………………………………………………………….. X = 20.6 = 120 m ÖRNEK a(m/s2) İvme – zaman 5 grafiği verilen aracın 9. sa0 niye so3 nunda hızı kaç m/s’dir? (İlk hızı sıfır.) …………………………………………………………….. ÖRNEK t(s) 6 9 Hız – zaman grafiği verilen aracın ivmesi kaç m/s’dir? Çözüm İvme İvme – a zaman grafiğin∆V = a.t de e grafik ile 0 zaman t ekseni arasında kalan alan hız değişimini verir. V = V0 + a.t 40 20 t(s) 0 5 10 Zaman Çözüm a= İlk hızı sıfır olduğu için V = a.t = 5.9 = 45 m/s 9. SINIF ϑ(m/s) 97 ∆V ∆t 20 = 4 m / s2 5 40 a= = 4 m / s2 10 a= FİZİK KUVVET VE HAREKET ÖRNEK ÖRNEK Durgun halde hareket eden cismin ivmezaman grafiği verilmiştir. Buna göre; Konum İvme a X K M Zaman 0 t Zaman 0 t 2t 3t 2t 4t K aralığında hızı sabittir. -X M aralığında yavaşlamaktadır. Konum – zaman grafiği verilen aracın hız zaman grafiği nasıldır? K aralığında hızlanmaktadır. Yargılarından hangileri doğrudur? Çözüm Çözüm Hız a) K aralığında alan arttığı için hızı artar. V b) M aralığında alan arttığı için hızı artar. Cevap= yalnız III Zaman 0 …………………………………………………………….. t 2t 3t 4t -V ÖRNEK …………………………………………………………….. ϑ(m/s) V ÖRNEK 4m t(s) 0 t 2t 3t m 4t X -V Y Hız – zaman grafiği verilen aracın, konum zaman grafiği nasıldır? d Kütlelerin birbirlerine uyguladığı kuvvet F’tir. sadece aralarındaki uzaklık 2d yapılırsa, birbirlerine uyguladığı kuvvet kaç F dir? Çözüm Konum Çözüm X 0 F = G. Zaman t 2t 3t FI = G. 4t -X FİZİK FI = 98 4m.m d2 4m.m (2d)2 = G. 4m.m 4d2 F 4 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET ÖRNEK ÖRNEK Pınar: Bir cisim üzerine etki eden net kuvvet sıfır ise, cisim hareket durumunu korur. I. Ceren: Net bir kuvvet etkisi altında kalan cisim ivmeli hareket yapar. II. Sürtünme kuvveti her zaman hareket yönüne terstir. Mehmet: Her etki kuvvetine karşı bir tepki kuvveti mevcuttur. III. Sürtünme kuvveti cisimleri hareket ettirmez. Yukarıdaki öğrenciler hangi hareket yasalarını temsil etmektedirler? Yukarıdakilerden hangileri doğrudur? Statik sürtünme katsayısı, kinetik sürtünme katsayısından büyüktür. IV. Sürtünme kuvveti yüzeyin cinsine bağlıdır. Çözüm Çözüm Cevap: I, II, III ve IV Pınar: Eylemsizlik yasası Ceren: Temel yasa Mehmet: Etki – Tepki yasası ÖRNEK Hız – zaman grafiği şekildeki gibi olan hareketi ile ilgili olarak; ÖRNEK I. Kuvvet – ivme grafiği verilen X ve Y cisimlerinin kütlelerini bulunuz? Kuvvet(N) 32 X Y Hız V Düzgün ya0 vaşlayan hareket yapmaktadır. Zaman t II. İvmesi negatiftir. 16 III. Düzgün hızlanan hareket yapmaktadır. Yargılarından hangileri doğrudur? 0 İvme(m/s2) 4 A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 8 Çözüm Çözüm Grafikte cismin hızı azalmaktadır. Hız grafiği, zaman eksenine yaklaşıyor. Zaman arttıkça hız azalmaktadır. Yani düzgün doğrusal yavaşlayan hareket yapmaktadır. F= m.a m= F a 32 = 8 kg 4 32 mY = = 4 kg 8 Cismin hızı yavaşladığı için ivmesi negatiftir. yavaşlayan hareketlerde ivme negatiftir. mX = 9. SINIF Cevap: I ve II, (A) 99 FİZİK KUVVET VE HAREKET ÖRNEK ÖRNEK Hız Düzgün doğrusal yavaş- 30 layan, hare20 ket yapan cismin hız – 10 zaman grafiği 0 şekildeki gi2 4 bidir. Cismin ivme – zaman grafiği nasıldır? ϑ(m/s) V l ll Zaman t t(s) 2t B) 0 t(s) t(s) 0 6 a(m/s2) C) a(m/s2) 10 5 6 a(m/s2) D) 6 t(s) 0 -5 -10 -a -a II III A) Hızlanan Sıfır Yavaşlayan B) Sabit Sıfır Sabit C) Hızlanan Sabit Yavaşlayan D) Sabit Sabit Sabit E) Sabit Sabit Sabit Çözüm 6 t(s) 0 3t Hız – zaman grafiği şekildeki gibi olan hareketlinin I, II, III aralıklarındaki hareketiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? 6 I a(m/s2) A) lll 0 I. Cisim düzgün doğrusal hızlanan hareket yapmaktadır. II. Cisim sabit hızlı hareket yapmaktadır. III. Cisim düzgün doğrusal yavaşlayan hareket yapmaktadır. Cevap: C Çözüm ÖRNEK Hız İvme = Hız değişimi Zaman değişimi 10 ∆V V2 − V1 a= = t 2 − t1 ∆t l 20 − 30 − 10 − 5m a= = = 2 2−0 2 s 10 − 30 − 20 − 5m a= = = 2 4−0 4 s 0 − 30 − 30 − 5m a= = = 2 6−0 6 s 0 − 2s aralığında 0 − 4s aralığında 0 − 6s aralığında Doğru C’dir. cevap lll Zaman 0 1 3 lV 4 -10 Hız – zaman grafiği şekildeki gibi olan hareketli ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a hız, düzgün yavaşladığı için ivme sabittir ve negatiftir. ll A) I aralığında cismin hızı artmaktadır. 2 0 4 B) II aralığında cismin ivmesi sabittir. 6 C) II aralığında cismin hızı sabittir. t(s) D) IV aralığında cismin hızı artmaktadır. -5 E) III aralığında cismin hızı azalmaktadır. -a FİZİK 100 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET ÖRNEK Çözüm Yol – zaman grafiği şekildeki gibi olan hareketlinin 8s sonundaki aldığı yol kaç metredir? I aralığında cismin hızı artmakta, ivmesi sabittir. II aralığında cismin hızı sabit, ivmesi sıfırdır. III aralığında cismin hızı azalıyor, ivmesi sabittir. IV aralığında cismin hızı artıyor, ivmesi sabittir. Cevap B (II aralığında ivme sıfırdır.) ÖRNEK A) 80 X(m) B) 115 X(m) L 80 t(s) 0 5 C) 128 D) 144 E) 156 X(m) Çözüm K 32 L 24 t(s) t(s) 0 0 Grafikte görüldüğü gibi 5s. sonunda aldığı yol 80 m. dir. Yol = hız x zaman 6 4 X = V.t Cismin hızını bulalım. Yol Hız = Zaman 80 V= = 16 m / s 5 Hareketli K ve L cisimlerine ait konum – zaman grafiği şekildeki gibidir. K cisminin hızının, L cisminin hızına oranı VK/VL kaçtır? Çözüm X = V.t = 16.8 = 128 m. olur. Yol Zaman 32 VK = = 8m / s 4 24 VL = = 4m/s 6 VK 8 = = 2m/s VL 4 Hız = ÖRNEK Yol – zaman grafiği şekildeki gibi olan K ve L hareketlileri ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? Cevap : 2 m / s X(m) L 48 K 24 0 t(s) 4 6 A) K cisminin 4s. sonunda aldığı yol 24 m. dir. ÖRNEK B) L cisminin 6 s. sonunda aldığı yol 48 m. dir. Hareketli K ve L cisimlerinin konum – zaman grafiği şekildeki gibidir. K cisminin hızının L cisminin hızına oranı VK/VL kaçtır? X(m) C) K cisminin hızı 6 m/s dir. K L D) L cisminin hızı 12 m/s dir. 40 Çözüm Grafikte görüldüğü gibi; t(s) 0 5 K cisminin 4s. aldığı yol 24 m. 10 L cisminin 6s. aldığı yol 48 m. Cisimlerin hızlarını bulalım; X 24 K cisminin hızı V = = = 6m/s t 4 Çözüm 40 = 8m/s 8 8 = = 2m/s 4 40 = 4m/s 10 VK = VL = VK VL Cevap : 2 m / s 9. SINIF L cisminin hızı V = X 48 = = 8m/s t 6 D şıkkında cismin hızı 12 m/s değil, 8 m/s olacak. Doğru cevap D şıkkıdır. 101 FİZİK KUVVET VE HAREKET ÖRNEK ÖRNEK Bir bisikletli önce güneye 30 m. sonra da doğuya 40 m. hareket ediyor. Hareketi başlangıç noktasına göre kaç metre yer değiştirmiştir? A) 10 B) 30 C) 50 D) 70 4m d K ve C gezegenlerinin birbirlerine uyguladığı kütle çekim kuvveti F dir. d uzaklığı yarıya indirilip, C gezegeninin kütlesi 3 katına çıkartılırsa, kütle çekim kuvveti kaç F olur? 50 m a Yer değiştirme: Son konum ile ilk konum arasındaki hareket idi. c Çözüm b 30 m 40 m F = G. Buradan pisagor bağıntısını uygularsak; 2 2 2 2 c =a +b m E) 100 Çözüm Bisikletli güneye 30 m., doğuya 40 m. hareketi şekildeki gibi çizilmiştir. 2 4m.m 2 Fı = G. 2 d 2 c = 30 + 40 c = 900 + 1600 C K 2 c = 2500 Fı = G.. c = 50 m. 4m.3m 2 d 4 = G. 4m.3m d ( )2 2 48m.m d2 Fı = 12F ÖRNEK ÖRNEK X(m) ϑ(m/s) 80 60 50 t(s) 0 2 t(s) 0 2 4 6 10 30 6 Hız – zaman grafiği şekildeki gibi olan aracın (0-10) saniye arasındaki ortalama hızı kaç m/s’dir? Konum – zaman grafiği verilen aracın hız – zaman grafiği nasıldır? Çözüm Çözüm ϑ(m/s) ϑ(m/s) X – t grafiğinde eğim hızı verir. 60 240m 120m 0 t(s) 0 2 4 t(s) 2 6 10 30 6 ϑ - t grafiğinde alan yer değiştirmeyi verir. ∆x = −30 + 120 + 240 = 330m -15 ϑ ort = FİZİK -30m 102 ∆x 330 = = 33 m / s ∆t 10 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET ÖRNEK Çözüm Başlangıçta yan yana olan K ve M araçlarının (ϑ-t) grafiği şekildeki gibidir. 12 saniye sonunda aralarındaki uzaklık kaç metredir? X = 30.2 – 10.2 + 20.2 = 80 m ϑ(m/s) 50 K 20 M 0 ÖRNEK t(s) Durgun halden hareke- 12 a(m/s2) te geçen aracın ivme - 8 zaman grafiği şekildeki Çözüm 4 saniye sonunda aldığı yol kaç metredir? ϑ(m/s) 50 t(s) 0 gibidir. Bu aracın 4 K ϑ(m/s) 20 20 Çözüm M 420 m 0 120 m t(s) 0 12 t(s) 12 (a – t) grafiğinde alan hız değişimini verir. (ϑ - t) grafiğinde alan yer değiştirme miktarını verir. X = 420 – 120 = 300 m …………………………………………………………….. X= 32.4 = 64 m .. 2 ÖRNEK ϑ(m/s) 25 15 10 ÖRNEK Durgun t(s) 0 3 6 9 a(m/s2) halden ha- Hız – zaman grafiği verilen aracın, 9 saniye sonunda aldığı yol kaç metredir? 6 rekete başlayan ara- cın ivme – Çözüm 3 Hız – zaman grafiğinde alan, aldığı yolu verir. t(s) 0 zaman gra- 10 20 30 fiği şekildeki gibidir. Bu aracın 30 saniye so- X = 10.3 + 25.3 + 15.3 = 150 m nundaki yer değiştirmesi kaç metredir? ÖRNEK Hız – zaman grafiği verilen aracın 6 saniye sonundaki yer değiştirmesi kaç metredir? 9. SINIF ϑ(m/s) Çözüm 30 X = 300 + 750 + 900 = 1950 m 20 ϑ(m/s) 90 2 4 900m 60 750m t(s) 0 6 .. -10 103 0 300m 10 t(s) 20 30 FİZİK KUVVET VE HAREKET AŞAĞIDAKİ CÜMLELERİ DOĞRU VEYA YANLIŞ OLARAK İŞARETLEYİNİZ. ( ) 1. Sabit hızla hareket yapan, düzgün doğrusal hareket yapar. ( ) 12. Bir aracın gittiği yolun, hareket süresine oranı süratini verir. ( ) 2. Düzgün hızlanan bir aracın ivmesi sabittir. ( ) 13. Hız – zaman grafiğinde grafik ile zaman ekseni arasında kalan alan ortalama hızı verir. ( ) 3. Sabit ivmeli hareket yapan cismin hızı sabittir. ( ) 14. Bir aracın yer değiştirme miktarının hareket süresine oranı aracın hızını verir. ( ) 15. Bir araç, eşit zaman aralıklarında eşit yer değiştirme yapıyorsa düzgün hızlanan hareket yapmaktadır. ( ) 4. Bir cismin son konumu ile ilk konumu arasındaki vektörel farka yer değiştirme denir. ( ) 16. Kuvvet Galvanometre ile ölçülür. ( ) 5. Cismin hareketi sırasında izlediği yola, cismin konumu denir. ( ) 17. Cisimlerin şekillerini değiştiren, hareket halindeki cisimleri durduran, cisimlerin hareket doğrultularını değiştiren etkiye kuvvet denir. ( ) 6. Sürtünmesiz yatay zeminde bir cisme, zemine paralel kuvvet etki ederse cisim sabit hızlı olarak hareket eder. ( ) 7. Sürtünme kuvveti, her zaman cisimlerin hareket yönüne terstir. ( ) 18. Ay’ın, Dünya çevresinde hareket edebilmesi, kütle çekim kuvveti sayesindedir. ( ) 8. Sürtünme kuvvetinin cisimleri hareket ettirme özelliği de vardır. ( ) 19. Atomun taneciklerini bir arada tutan güçlü kuvvete, güçlü nükleer kuvvet denir. ( ) 9. Statik sürtünme kuvveti, kinetik sürtünme kuvvetinden büyüktür. ( ) 20. Yüklü parçacıkların birbirine uyguladıkları itme ve çekme kuvvetine elektro manyetik kuvvet denir. ( ) 21. Mıknatısların demir tozlarını çekmesi, elektro manyetik kuvvet sayesindedir. ( ) 10. Düzgün hızlanan harekette hız-zaman grafiğinin eğimi ivmeyi verir. 1-D 2-D 3-Y 4-D 5-Y 6-Y 7-D 8-Y 9-D 10-D 11-Y 12-D 13-Y 14-D 15-Y 16-Y 17-D 18-D 19-D 20-D 21-D ( ) 11. Düzgün yavaşlayan harekette hız-zaman grafiğinin eğimi konumunu verir. FİZİK 104 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET AŞAĞIDAKİ BOŞLUKLARA UYGUN KELİMELERİ YERLEŞTİRİNİZ. 1. Yolda yürüyebilmemizi, araçların hareketini sağlayan kuvvet …………………… kuvvetidir. 12. Seçilen bir referans noktasına göre cismin bulunduğu yere …………………… denir. 2. Bir cismin yaptığı yer değiştirmenin, yer değiştirme zamanına oranına …………………… denir. 13. Bir aracın seçilen bir noktaya göre zamanla yer değiştirmesine …………………… denir. 3. Kütle çekim kuvveti doğadaki ……………… kuvvetlerden bir tanesidir. 14. Hareket halindeki bir cisim üzerine etki eden net kuvvet sıfır ise o cisim …………………… olarak hareket eder. 4. Bir hareketlinin hareket süresince katettiği mesafeye …………………… denir. 15. Net bir kuvvet etkisinde kalan cisim ………… hareket eder. Bir cismin, birim zamanda hızında meydana gelen değişime …………………… denir. 16. Kütle çekim kuvveti, kütlelerin çarpımı ile doğru, aralarındaki uzaklığın karesi ile ………… orantılıdır. 17. İvme, …………………… bir büyüklüktür. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. metre (saniye)2 , …………………… birimidir. Bir at arabasının atları, arabayı çekerek hareket ettirmesi …………………… kuvvettir. 18. Bir mıknatısın yakındaki toplu iğneyi çekmesi …………………… kuvvettir. 19. Hız – zaman grafiğinde, hız vektörü zaman ekseninden uzaklaşıyorsa, cisim …………… hareket yapar. Yapay bir uydunun Dünya çevresinde sabit bir yörüngede dönmesi …………………… kuvveti sayesindedir. 20. Hız – zaman grafiğinde, hız vektörünün zaman eksenini kesip geçtiği yerde cisim …………………… değiştirmiştir. Yukarıya atılan taşın tekrar yere düşmesi, …………………… kuvveti sayesindedir. 1) Sürtünme 4) Aldığı yol 7) Temas gerektiren 9) Kütle Çekim 11) Kuvvet 14) Sabit hızlı 17) Vektörel 20) Yön Duran cisimleri hareket ettiren, hareket halindeki cisimleri durduran, yönünü değiştiren etkiye …………………… denir. 9. SINIF metre , ……………………, birimidir. saniye 105 2) Hızı 3) Temel 5) İvme 6) İvme 8) Temas Gerektirmeyen 10) Yer Çekim 12) Konumu 13) Hareket 15) İvmeli 16) Ters 18) Hız 19) Hızlanan FİZİK KUVVET VE HAREKET ÇÖZÜM: TEST - A 1) Konum C 3X Zaman 0 t -2X K Konum – zaman grafiği verilen K ve C araçlarının 3t anında aralarındaki uzaklık kaç X olur? (15x) 2) ÇÖZÜM: X(m) C 20 8 0 t(s) 4 -16 M Konum – zaman grafiği verilen C ve M araçlarının 10. saniye anında aralarındaki uzaklık kaç metredir? (78) ÇÖZÜM: ϑ(m/s) 25 15 t(s) 0 3 6 9 15 Hız – zaman grafiği verilen araç, (0-15) saniye aralığında kaç metre yer değiştirmiştir? (255) 4) ÇÖZÜM: ϑ(m/s) 24 2 t(s) 0 4 8 10 -12 Doğrusal yolda hareket yapan bir aracın hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. (0-10) saniyeler arasında ortalama hızı kaç m/s’dir? (6) FİZİK 106 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET 5) ÇÖZÜM: a(m/s2) 10 5 t(s) 0 4 8 15 Doğrusal yolda durgun halden harekete başlayan bir aracın ivme – zaman grafiği şekildeki gibidir. 15 saniye sonunda bu aracın hızı kaç m/s’dir? (95) 6) ÇÖZÜM: a(m/s2) 10 5 0 t(s) 7 10 -8 İlk hızı 10 m/s olan, doğrusal hareket yapan cismin ivme – zaman grafiği verilmiştir. Bu cismin 10 saniye sonunda hızı kaç m/s olur? (10) ÇÖZÜM: 7) ϑ(m/s) ϑ t(s) 0 5 10 Doğrusal yolda hareket eden bir aracın hız zaman grafiği şekildeki gibidir. Aracın (0-10) saniye arası yer değiştirmesi 150 metredir. Bu aracın 2 yavaşlama ivmesi kaç m/s dir? (4) ÇÖZÜM: 8) 60 m/s ϑ 280 metre Otobüs ve bisikletli şekildeki konumdan birbirlerine doğru harekete başlıyorlar. Harekete başladıktan 4 saniye sonra karşılaşıyorlar. Bisikletlinin hızı kaç m/s dir? (10 9. SINIF 107 FİZİK KUVVET VE HAREKET 3) I. TEST - 1 Yolcu almak için yavaşlayan otobüs II. Sürati sabitlenmiş olarak giden tren III. Ağaçtan düşen portakal IV. Havalanmak için harekete başlayan uçak 1) Yukarıdaki hareketlerin hangilerinde hızın büyüklüğü artmaktadır? 100 m ϑ1 A) I ve II X X ϑ2 Y B) III ve IV D) II, III ve IV 60 m C) I, II ve III E) I, III ve IV Y L K X ve Y araçları aynı anda K hizasından sabit hızlarla harekete başlayıp, aynı anda L hizasından geçiyor. Buna göre; I. X ve Y’nin yer değiştirmeleri eşittir. II. X ve Y’nin süratları eşittir. III. X ve Y’nin hızları eşittir. Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II D) II ve III C) I ve III E) I, II ve III 4) 40 metre 30 metre 2) L K TEMEL KUVVETLER Güçlü Nükleer Kuvvet Bir çocuk sabit süratle K noktasından harekete başlayıp, şekildeki yörüngeyi izleyerek L noktasına 10 saniyede ulaşıyor. Kütle Çekim Kuvveti Buna göre; Zayıf Nükleer Kuvvet I. Yukarıdaki kutulara dört temel kuvvetten üçü yazılmıştır. Boş kutuya yazılacak eksik kuvvet hangisidir? II. Çocuğun hızı, 4 m/s’dir. III. Çocuğun sürati 7 m/s’dir. IV. Çocuğun gittiği yol 50 metredir. A) Sürtünme Kuvveti Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? B) Eylemsizlik Kuvveti C) Etki – Tepki Kuvveti A) I, II, III ve IV D) Elektromanyetik Kuvvet B) I, III ve IV D) II ve III E) Nükleer Kuvvet FİZİK Çocuk 40 metre yer değiştirmiştir. 108 C) I ve II E) II, III ve IV 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET 5) Doğrusal yolda hareket eden cisim, eşit zaman aralıklarında eşit yol alıyorsa, cismin bu hareketine ………………….. hareket denir. 8) 14 m K 8 m/s Yukarıdaki ifadede boş bırakılan yere yazılabilecek en uygun kelime aşağıdakilerden hangisidir? A) Hızlanan B) Yavaşlayan C) Sabit ivmeli D) Artan ivmeli 5 m/s M 10 m Uzunlukları 14 metre ve 10 metre olan iki araç paralel yollarda sabit hızlarla aynı yönde hareket etmektedirler. E) Sabit hızlı K aracı L aracını, şekildeki konumdan kaç saniye sonra tamamen geçer? 6) A) 10 HAREKET KAVRAMLARI Konum İvme E) 4 3 9) 30 m/s 10 m/s K L 120 m Doğrusal yolda hareket eden K ve L araçları sabit hızlı hareket etmektedirler. P R A) Sürat Sıcaklık B) Özkütle Isı C) Sürat Yer değiştirme D) Alınan yol Termometre E) Kuvvet Hacim Şekildeki konumdan harekete başlayan araçlardan K aracı L'yi yakaladığında, L aracı kaç metre yol almış olur? A) 30 10) I. 7) B) 50 C) 60 D) 80 E) 120 Sabit hızla giden bisiklet II. Dağ yamacından kayakla iniş yapan sporcu 12 m 3 m/s 2 m/s III. Kalecinin duran topa vurmasıyla topun yaptığı hareket Yukarıdaki ifadelerden hangileri dengelenmiş kuvvet etkisindeki harekete örnektir? 8m Uzunlukları 12 metre ve 8 metre olan iki araç paralel yollarda sabit hızlarla birbirlerine zıt yönde hareket ediyorlar. Araçlar şekildeki konumdan kaç saniye sonra birbirlerini tamamen geçerler? 9. SINIF D) 2 R Yukarıda bazı hareket kavramları verilmiştir. Boş olan P ve R kutularına hangi hareket kavramları yazılmalıdır? B) 4 C) 4 P Hız A) 2 B) 8 C) 5 D) 7 A) Yalnız I B) Yalnız III D) II ve III 1-C 2-D 10- A 3-B 4-C 5-E C) I ve III E) I, II ve III 6-C 7-B 8-B 9-C E) 10 109 FİZİK KUVVET VE HAREKET 4) I. TEST - 2 Duran bir aracın hızlanması. II. Havalanan uçak. III. Ağaçtan düşen elma. 1) I. IV. Sürati sabitlenmiş olarak giden araç. Bir cismin, bir noktaya göre yer değiştirmesine hareket denir. Yukarda ki hareketlerin hangisinde, hızın büyüklüğü sabit kalmaktadır? II. Sürat ve hız vektörel büyüklüktür. III. Yer değiştirme vektörel büyüklüktür. A) Yalnız IV Yukarda ki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I D) I ve III B) Yalnız II E) II ve III Kütle çekim kuvveti, doğadaki temel kuvvetlerden biridir. III. Dünya ile Ay arasındaki kuvvete kütle çekim kuvveti denir. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? III. Bir cismin, konumundaki değişim ivmeyi verir. Yukarda ki ifadelerden hangileri doğrudur? D) I ve III B) Yalnız II A) Yalnız I C) II ve III E) I, II ve III E) II ve III 3) Aşağıdakilerden hangisi ivmeyi ifade eden bir tanımdır? FİZİK B) I ve II D) I ve III C) I ve II 6) I. A) B) C) D) E) Mıknatısın aynı kutupların birbirini itmesi temas gerektirmeyen kuvvettir. II. Ağırlık, kütle çekim kuvvetinden kaynaklanır. II. Bir aracın yaptığı yer değiştirmenin zamana oranı hızı verir. A) Yalnız I C) I ve III E) I, III ve IV C) I ve II 5) I. 2) I. B) III ve IV D) I,II ve IV Güçlü nükleer kuvvet doğadaki en güçlü kuvvettir. II. Mıknatısların uyguladığı kuvvet, elektromanyetik kuvvettir. III. Zayıf nükleer kuvvet çok kısa menzillidir. Cismin hareketi boyunca aldığı yol. Birim zamanda alınan yol. Birim zamanda hız değişimi. Birim zamandaki yer değiştirme. Birim zamanda harcanan enerji. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I, II, III B) II ve III D) I ve III 110 C) I ve II E) Yalnız III 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET 7) 9) Konum ϑ(m/s) 20 X 15 Zaman 0 t 10 Konum – zaman grafiği verilen aracın hız – zaman grafiği nasıldır? A) Hız B) ϑ ϑ C) t Doğrusal yolda hareket eden aracın hız – zaman grafiği verilmiştir. Bu aracın (0-20) saniyeler arası yer değiştirmesi kaç metredir? Zaman 0 2t Hız t 2t t 2t A) 600 ϑ Zaman 0 t C) 300 D) 200 E) 150 10) Zaman 0 2t B) 350 Hız D) ϑ 20 Hız Zaman 0 t(s) 0 2t X(m) 200 E) 100 Hız ϑ 0 Zaman 0 t t(s) 40 20 2t Konum – zaman grafiği verilen aracın hızı kaç m/s’dir? 8) Hız A) 2,5 B) 5 C) 10 D) 20 E) 50 ϑ Zaman 0 t 2t 3t Doğrusal yolda hareket eden aracın hız – zaman grafiği verilmiştir. Bu aracın yol – zaman grafiği nasıldır? A) B) Yol x 11) ϑ(m/s) Yol 64 x 0 Zaman t 2t 3t 0 t 2t 3t Zaman 32 0 C) 2x x 0 Yol D) t 2t 3t E) 0 t 8 4 x Zaman t(s) Yol 2t 3t Hız – zaman grafiği verilen aracın ivmesi kaç 2 m/s ’dir? Zaman A) 2 Yol B) 4 C) 8 D) 10 E) 16 x 0 9. SINIF t 2t 3t 1-D 2-C 3-C 4-A 5-E 10- B 11-C Zaman 111 6-A 7-A 8-C 9-B FİZİK KUVVET VE HAREKET 4) TEST - 3 X(m) X(m) R 450 P 1) 200 Yol(m) 150 t(s) 0 0 t(s) 30 30 0 Doğrusal yörüngede, aynı noktadan aynı anda hareket eden P ve R araçlarının yol – zaman grafiği verilmiştir. 30. saniyede araçlar arası uzaklık kaç metredir? Zaman(s) 20 Doğrusal bir yolda, bir aracın yol – zaman grafiği verilmiştir. Bu araç (0-20) saniyeler arasında kaç metre yol almıştır? A) 300 B) 150 C) 75 D) 15 A) 650 B) 600 C) 450 D) 250 E) 200 E) 7,5 5) K X(m) 2) M 100 X(m) 250 0 0 10 Doğrusal yörüngede hareket eden K ve M araçlarının yol – zaman grafiği verilmiştir. 20. saniyede araçlar arası uzaklık kaç metredir? Doğrusal bir yolda, aracın yer değiştirme – zaman grafiği verilmiştir. Bu araç (0-10) saniyeler arasında yer değiştirmesi kaç metredir? B) 250 C) 200 D) 150 40 20 -50 A) 300 t(s) t(s) A) 0 B) 20 C) 50 D) 100 E) 150 E) 100 6) 3) X(m) X(m) X(m) M 80 K 240 150 t(s) 0 0 0 t(s) 10 t(s) 20 15 Doğrusal bir yolda, bir aracın yol – zaman grafiği verilmiştir. Bu araç 30 saniye sonunda, harekete başladığı noktanın kaç metre uzağındadır? Aynı noktadan aynı anda harekete başlayan M ve K araçlarının konum – zaman grafiği verilmiştir. Harekete başladıktan 25 saniye sonra aralarındaki uzaklık kaç metredir? A) 160 A) 550 FİZİK B) 200 C) 240 D) 320 E) 400 112 B) 325 C) 250 D) 125 E) 50 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET 7) 10) ϑ(m/s) X(m) 120 25 60 t(s) 0 0 8 Doğrusal yörüngede hareket eden aracın hız – zaman grafiği verilmiştir. Bu araç (0-8) saniye arasında kaç metre yol almıştır? A) 100 B) 150 C) 200 D) 250 t(s) 30 15 Bir aracın konum – zaman grafiği verilmiştir. Bu aracın hızı kaç m/s’dir? A) 4 E) 500 B) 8 C) 15 D) 22 E) 30 11) X(m) X(m) S P 8) 950 600 ϑ(m/s) 50 30 0 20 0 t(s) t(s) 40 10 t(s) 0 6 12 18 Doğrusal yörüngede hareket eden cismin hız – zaman grafiği verilmiştir. Bu aracın (0-18) saniyeler arası yer değiştirmesi kaç metredir? A) 160 B) 220 C) 240 D) 300 30 P ve S araçlarının konum – zaman grafikleri şekildeki gibidir. Bu araçların hızları oranı ϑP/ϑS kaçtır? A) 5 3 B) 3 2 C) 2 3 D) 1 2 E) 2 5 E) 360 12) X(m) 800 9) ϑ(m/s) 0 t(s) 30 20 Yol – zaman grafiği verilen aracın sürati kaç m/s’dir? 15 t(s) 0 4 8 12 16 A) 20 Doğrusal yörüngede hareket eden aracın hız – zaman grafiği verilmiştir. Araç 16 saniyede harekete başladığı noktadan kaç metre uzaklaşmıştır? A) 240 9. SINIF B) 300 C) 360 D) 380 B) 40 C) 50 1-B 2-A 3-C 4-D 5-C 10- A 11-D 12-B D) 80 6-E E) 100 7-C 8-E 9-C E) 420 113 FİZİK KUVVET VE HAREKET 4) TEST - 4 Konum 2x 1) K ve M Konum(m) araçları40 K nın konum – zaman Zaman(s) 0 M 8 grafiği şekildeki -10 gibidir. 8 saniye sonunda araçlar arası uzaklık kaç metredir? A) 100 B) 50 C) 40 D) 30 x Zaman 0 t 2t 3t 4t Konum – zaman grafiği verilen hareketli hangi zaman aralıklarında durmuştur? A) 0-t, 2t-3t B) 3t-4t D) t-2t C) 0-t, t-2t E) 0-t, 2t-3t, 3t-4t E) 0 5) Hız(m/s) 2ϑ 2) Konum – zaman grafiği verilen K ve C araçlarının 5. saniye anında aralarındaki uzaklık kaç metredir? A) 105 B) 90 X(m) K ϑ 40 Zaman(s) 0 t(s) 0 t 2t 3t 4 -20 Sürtünmesiz ortamda bir cismin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Cismin hızı hangi zaman aralığında artmıştır? C C 75 D) 60 E) 35 A) 0-t B) t-2t D) 0-t, 2t-3t 3) C) 2t-3t E) 0-2t 6) Konum Hız(m/s) ϑ X K K Zaman 0 t 2t Zaman(s) 0 t 3t 2t 3t Konum – zaman grafiği verilen bir hareketli, hangi zaman aralığında başlangıç noktasından uzaklaşmaktadır? Bir cismin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Hangi aralıkta cisim harekete başladığı noktadan uzaklaşmaktadır? A) K A) N B) R D) K, R FİZİK C) K,M B) K D) K, R E) K, M, R 114 C) K, M E) K, M, R 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET 7) 10) Yatay bir yolda hareket eden cismin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Hız(m/s) ϑ Zaman(s) 0 t 2t ϑ(m/s) 20 0 t(s) 2 4 8 12 -10 Cismin başlangıç noktasına göre yer değiştirmesi kaç metredir? 3t −ϑ A) 40 Yatay, sürtünmesiz yolda hareket eden cismin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Hangi aralıkta cisim başlangıç noktasından uzaklaşmaktadır? A) t-2t, 2t-3t B) 0-t, t-2t D) 0-t, 2t-3t B) 60 C) 70 D) 80 E) 90 C) 2t-3t E) 0-t 11) 8) 20 Hız(m/s) 3ϑ 10 2ϑ 0 ϑ(m/s) M N Zaman (s) 5 10 15 -10 0 M ve N araçlarının hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. 15. saniyede araçlar arası uzaklık kaç metredir? (t= 0 anında araçlar yan yana) Zaman(s) t 2t 3t Yatay bir yolda hareket eden cismin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Cismin yer değiştirmesi 0-t aralığında X ise, 0-3t aralığında kaç X olur? A) 5 B) 6 C) 6,5 D) 8 A) 125 B) 175 C) 200 D) 225 E) 250 E) 8,5 9) ϑ(m/s) 12) 15 ϑ(m/s) 40 K 20 5 Zaman (s) 0 2 -30 t(s) 0 2 4 6 8 9. SINIF B) 75 C) 85 D) 95 M t=0 anında aynı noktadan harekete başlayan araçların hız – zaman grafiği verilmiştir. 4 saniye sonunda K ve M araçları arası uzaklık kaç metredir? Bir cismin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Cismin (0-8)s arası yer değiştirmesi kaç metredir? A) 65 4 E) 115 A) 160 115 B) 190 C) 210 D) 220 E) 240 FİZİK KUVVET VE HAREKET a(m/s2) 13) Durgun halden harekete ge- 8 çen bir cismin ivme-zaman 4 grafiği şekildeki gibidir. 20 0 10 saniye sonunda cismin hızı kaç m/s’dir? A) 40 B) 80 C) 120 D) 140 16) Düzgün yavaşlayan bir aracın hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Araç durduğunda kaç metre yer değiştirmiştir? t(s) 20 E) 150 A) 800 B) 135 C) 155 D) 165 60 B) 600 t(s) 0 5 C) 500 D) 400 E) 300 17) Doğrusal bir yolda, Burak 6 m/s sabit hızla Celal’in yanından geçtikten 5 saniye sonra, Celal 10 m/s sabit hızla Burak’ın arkasından koşmaya başlıyor. Celal, Burak’ı kaç saniye sonra yakalar? 14) Durgun a(m/s2) halden ha4 rekete geçen bir cis2 min ivmezaman grat(s) 0 fiği şekilde5 10 ki gibidir. 10 saniye sonunda cismin yer değiştirmesi kaç metredir? A) 115 ϑ(m/s) 80 A) 2,5 B) 5 18) t = 0 anında yan yana olan ve doğrusal yolda hareket eden K ve M araçlarının hız zaman grafiği şekildeki gibidir. E) 175 C) 7,5 D) 8 E) 10 Hız (m/s) 40 K M 24 Zaman (s) 0 5 5. saniye sonunda araçların birbirlerine göre konumu nedir? ϑ(m/s) 15) Aynı nokta30 dan harekete K başlayan K ve M araçlarının 10 hız – zaman grafiği şekilM deki gibidir. 8 0 8 saniye sonunda araçlar arası uzaklık kaç metredir? A) 105 FİZİK B) 120 C) 140 D) 150 A) K aracı 20 metre önde B) K aracı 40 metre önde C) Yanyanalar D) K aracı 20 metre geride E) K aracı 60 metre geride t(s) 1-B 2-C 3-A 4-D 5-A 6-E 7-B 8-C 9-A 10-E 11-C 12-B 13-C 14-E 15-B 16-A 17-C 18-D E) 175 116 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET a(m/s2) 4) İlk hızı 30 m/s 5 olan aracın ivme 0 – zaman grafiği şekildeki gibidir. -4 6 saniye sonunda aracın -10 hızı kaç m/s dir? TEST - 5 1) a(m/s2) 4 A) 24 B) 20 t(s) 2 C) 16 6 4 D) 12 E) 8 t(s) 0 5 10 15 İlk hızı 10 m/s olan aracın ivme – zaman grafiği şekildeki gibidir. Bu aracın 15 saniye sonunda yer değiştirmesi kaç metredir? A) 350 B) 425 C) 450 D) 525 E) 550 a(m/s2) 5) Durgun halden harekete başla- 5 yan aracın ivme – 0 t(s) 3 6 9 zaman grafiği şe-4 kildeki gibidir. Aracın hız - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisi gibidir? 2) ϑ(m/s) 20 10 t(s) 0 5 10 15 A) Bir aracın hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Aracın 15 saniye sonundaki yer değiştirmesi kaç metredir? ϑ 15 0 A) 250 B) 275 C) 300 D) 375 ϑ B) 30 3 E) 400 6 6 9 t 9 -12 -12 ϑ C) 3 0 t ϑ D) 18 15 0 ϑ(m/s) 3) Doğrusal bir yörüngede 20 aynı noktadan harekete başlayan K ve L araçla0 rının hız – zaman grafi4 ği şekildeki gibidir. 8 −20 saniye sonunda araçlar arasındaki uzaklık kaç metredir? 3 0 t 3 6 3 t 9 6 9 -12 ϑ E) t(s) 8 15 0 3 t 6 9 -12 A) 40 9. SINIF B) 120 C) 150 D) 180 E) 200 117 FİZİK KUVVET VE HAREKET 6) İlk hızı 10 m/s olan aracın ivme-zaman grafiği şekildeki gibidir. Bu aracın hız – zaman grafiği nasıldır? 8) Bir cismin hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. a(m/s2) 5 t(s) 0 6 10 ϑ t 0 C) 30 10 0 6 10 ϑ B) 40 10 0 ϑ D) 40 ϑ t 6 10 6 7) Bir cismin hız – za- 2V man grafiV ği şekildeki gibidir. 0 Cismin konum – zaman grafiği nasıldır? 6 A) Yalnız I 10 C) 2X X 0 3t B) Yalnız III C) I ve II E) I, II ve III 10 9) Konum – zaman grafiği verilen aracın hız - zaman grafiği nasıldır? Zaman t 3t 2t (s) X 0 D) 3X (m) 2t 3t X 2t 2t Zaman t -X ϑ B) t 3t 0 t 0 t 0 3t ϑ C) t (m) Konum ϑ A) t 2t 3t ϑ D) (s) 0 t t 2t 0 3t t 2t 3t t 2X t 2t 3t E) (s) X 0 t 2t 3t E) (s) 0 ϑ (m) 0 X FİZİK -V D) II ve III B) 3X 2t 4t Yargılarından hangileri doğrudur? t (m) (m) t Zaman 2t III. M aralığında başlangıç noktasına yaklaşmaktadır. Hız 2X 0 t t 0 A) 3X K K aralığında başlangıç noktasından uzaklaşmaktadır. ϑ E) 40 M L 0 II. L aralığında başlangıç noktasına yaklaşmaktadır. t 6 0 -20 10 V Buna göre; I. A) 40 Hız t 2t 3t t 2t 3t t (s) 118 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET 10) 12) Konum K 15m/s 10m/s L 2X X 190 m Zaman 0 2t t 3t Şekildeki konumdan, K aracı harekete başladıktan 4 saniye sonra L aracıda harekete başlıyor. L aracı harekete başladıktan kaç saniye sonra K ile karşılaşır? (Araçların hızları sabit) Konum – zaman grafiği verilen bir aracın hız zaman grafiği nasıldır? ϑ A) t 0 t 2t 0 0 3t ϑ C) ϑ B) t 2t 0 3t E) 2t A) 12 3t B) 10 C) 9 D) 6 E) 4 ϑ D) t t t 2t 3t ϑ 0 t 2t 3t t 11) m X Y K 13) m 20m/s L M h h 2α N 15m/s α F M L T Sürtünmesiz sistemlerde X ve Y cisimleri aynı anda serbest bırakılıyorlar. 400m |MN| = |FT| dir. M ve L araçları sabit hızlarla şekildeki konumdan aynı anda harekete başlıyorlar. M aracı L aracını harekete başladıktan kaç saniye sonra yakalar? Buna göre; I. Cisimlerin M ve T noktalarından geçme hızları eşittir. II. Cisimlerin N ve F’den geçme hızları eşittir. A) 80 III. Cisimlerin N ve F’den geçme süreleri eşittir. B) 50 C) 20 D) 12 E) 8 yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II ve III B) I ve II D) II ve III 9. SINIF C) I ve III 1-C 2-A 3-E 4-D 5-D 6-B 7-B 8-C 9-E 10-B 11-B 12- D 13-A E) Yalnız I 119 FİZİK KUVVET VE HAREKET 3) TEST - 6 20m/s K 30m/s ϑ 0 Zaman t a A) L Hız 1) Hız – zaman grafiği verilen aracın ivme zaman grafiği nasıldır? 2t Aynı noktadan, verilen hızlarla sabit hızla hareket eden K ve L araçlarının 5 saniye sonra aralarındaki uzaklık kaç metre olur? a B) 2t 0 C) 0 Zaman t t D) a t 2t Zaman A) 150 a 0 Zaman 0 2t t 2t B) 125 C) 100 D) 50 E) 30 Zaman a E) 2t t Zaman 0 4) ϑ1 X ϑ2 Y 2) Konum X Konum Konum t 0 2t 2X 0 t L K 0 2t (s) t M 2t (s) X, Y, Z araçları K’dan L’ye sabit ϑ1, ϑ2, ϑ3 hızlarıyla hareket ediyor. K’dan L’ye X aracı t sürede, 3 Y aracı t sürede, Z aracı 2t sürede ulaşıyor. 2 Konum – zaman grafiği verilen K, L, M araçlarının hangileri 2t süresi sonunda başlangıç noktalarına geri dönmüştür? B) K, L D) K, M FİZİK L K X X (s) A) K, L, M ϑ3 Z ϑ1, ϑ2, ϑ3 hızları arasındaki ilişki nasıldır? C) L, M E) K A) ϑ1 > ϑ2 > ϑ3 B) ϑ3 > ϑ2 > ϑ1 C) ϑ1 = ϑ2 = ϑ3 D) ϑ2 > ϑ3 > ϑ1 E) ) ϑ1 = ϑ3 > ϑ2 120 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET 5) 7) ϑ K ϑ1 K 2X ϑ2 2ϑ L L 4X ϑ3 M 3ϑ M X L K, L, M noktalarından sabit ϑ1, ϑ2, ϑ3 hızları ile harekete başlayan araçlar L hizasına aynı anda ulaşıyorlar. ϑ1, ϑ2, ϑ3 hızları arasındaki ilişki nasıldır? K, L, M çocukları sabit ϑ, 2ϑ, 3ϑ hızları ile 2X, 4X, X yollarını gidiyorlar. K, 2X yolunu t1 sürede, L, 4X yolunu t2 sürede, M, X yolunu t3 sürede alıyor. A) ϑ1 = ϑ2 = ϑ3 B) ϑ1 > ϑ2 > ϑ3 t1, t2, t3 arasındaki ilişki nasıldır? C) ϑ3 > ϑ2 > ϑ1 D) ϑ2 > ϑ3 = ϑ1 E) ϑ2 > ϑ3 > ϑ1 A) t1 = t2 = t3 C) t1 > t2 > t3 B) t1 = t2 > t3 D) t3 > t2 > t1 E) t3 > t2 = t1 8) Hız Hız K ϑ (s) 0 6) (s) 0 2t t L ϑ t 2t −ϑ 200m/s Hız M ϑ B A 0 t A) K ve L 9. SINIF B) 320 C) 280 D) 120 (s) Hız – zaman grafiği verilen K, L, M araçlarının hangileri 2t süresi sonunda başlangıç noktasına geri dönmüştür? Bir uçak A şehrinden B şehrine 200 m/s hızla 8 saniyede ulaşıyor. Aynı uçak B şehrinden A şehrine 5 saniyede ulaştığına göre, uçağın hızı kaç m/s’dir? A) 350 2t E) 130 B) L ve M D) K ve M 121 C) Yalnız L E) K, L ve M FİZİK KUVVET VE HAREKET 9) 11) Konum(m) 30m/s L X X Zaman(s) 2t t M 50m M L K 0 K ve L araçları verilen hızlarla aynı anda harekete başlıyor. Araçların hızları sabit. K aracı L aracını M noktasında yakalıyor. Başlangıçta K ve L araçları arasındaki uzaklık kaç metredir? 3t Bir aracın konum – zaman grafiği şekildeki gibidir. Buna göre; I. 10m/s K 2X Araç L aralığında durmuştur. II. Aracın K aralığındaki hızı artmıştı. A) 200 B) 150 C) 100 D) 50 E) 20 III. Aracın 3t süresi sonunda yer değiştirmesi 2X’tir. Yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III D) I, II ve III C) II ve III E) Yalnız II 10) Hız ϑ K L 3t 0 t 2t Zaman M −ϑ 12) Bir aracın hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Buna göre; Bir aracın hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Buna göre; I. Araç K aralığında başlangıç noktasından uzaklaşıyor. I. II. Araç L aralığında başlangıç noktasından uzaklaşıyor. FİZİK 2t Zaman 3t K −ϑ K aralığında aracın ivmesi sıfırdır. Yargılarından hangileri doğrudur? Yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III t L III. L ve M aralıklarındaki ivmeler eşittir. uzaklaşıyor. B) I ve II M 0 II. L aralığında aracın ivmesi sabittir. III. Araç M aralığında başlangıç noktasından A) Yalnız I Hız ϑ A) I ve II C) I ve III B) I ve III D) I, II ve III E) Yalnız II 122 C) II ve III E) Yalnız I 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET 13) K ve L araçlarının hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Buna göre; I. 15) K, L, M araçlarının hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Araçların ivmeleri arasındaki ilişki nasıldır? Hız 2ϑ L ϑ K 0 Zaman 2t t K ve L’nin ivmeleri eşittir. II. Araçlar durduğunda L daha fazla yer değiştirmiştir. Hız K L M Zaman A) AK = AL = AM B) AM > AL = Ak C) AK > AL > AM D) AL > AK > AM III. Hareketleri süresince L, K’dan uzaklaşmaktadır. E) AM > AL > Ak Yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II ve III B) II ve III D) I ve III C) I ve II E) Yalnız II 16) 14) K L 120 m Konum X X Y K L Zaman 0 t 2t 200 m Bir aracın konum – zaman grafiği şekildeki gibidir. Buna göre; I. X ve Y araçları K hizasından ayın anda sabit süratle harekete başlayıp L hizasından aynı anda geçiyorlar. X aracının sürati 30 m/s olduğuna göre, Y aracının sürati kaç m/s dir? Aracın K ve L aralığındaki hızları eşittir. II. Araç 2t anında başladığı yere dönmüştür. III. Araç K aralığında düzgün hızlanmıştır. A) 30 Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II D) I ve III 9. SINIF B) 32 C) 35 D) 40 E) 50 C) II ve III 1-A 2-C 3-D 4-A 5-B 6-B 7-B 8-C 9-B 10-B 11-C 12-D 13-A 14-B 15-C 16- E E) Yalnız II 123 FİZİK KUVVET VE HAREKET 4) TEST - 7 10m/s 30m/s 1) 120 m ϑ(m/s) ϑ(m/s) Aralarında 120 metre bulunan iki araç verilen hızlarla hareket ediyor. Araçlar kaç saniye sonra karşılaşırlar? L 20 K 10 0 t(s) 0 5 t(s) 5 A) 3 Başlangıçta yan yana olan K ve L araçlarının hız – zaman grafikleri şekildeki gibidir. 5 saniye sonra araçlar arası uzaklık kaç metredir? B) 4 C) 6 D) 12 E) 20 5) A) 25 B) 50 C) 75 D) 125 Celal E) 150 Zeynep 2) Hız K ϑ K L M N K ve N noktalarından Celal ve Zeynep birbirlerine doğru hareket ediyorlar. Noktalar eşit aralıklı ve çocukların hızları sabittir. Celalin hızı Zeynep’ten büyük olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur? M Zaman 0 L Bir aracın hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) K aralığında hızı artmıştır. B) K aralığında aldığı yol artıyor. C) L aralığında aldığı yol artmıştır. D) M aralığında aldığı yol azalmıştır. E) L aralığında hızı azalmıştır. A) Celal L’ye geldiğinde Zeynep M’de olur. B) Celal ve Zeynep L’de karşılaşırlar. C) Celal ve Zeynep M’de karşılaşırlar. D) Celal N’ye geldiğinde, Zeynep K’ya gelir. E) Celal M’ye geldiğinde Zeynep L’ye gelir. 3) Konum(m) 2X K 6) Dairesel pistte, Celal K’da, Burak M’de ok yönünde sabit hızla harekete L başlıyorlar. Burak, N Celal’i ilk kez L noktasında yakaladığında, Burak ve M Celal L’den ilk kez geçiyorlar. Burak, Celali ikinci kez hangi noktada yakalar? X M L K Zaman 0 t 2t 3t Bir aracın konum – zaman grafiği şekildeki gibidir. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) K aralığında başlama noktasından uzaklaşıyor. B) L aralığında hızı sabittir. C) M aralığında hızı sabittir. A) M D) L aralığında araç durmaktadır. FİZİK B) N D) L E) K aralığında hızı sabittir 124 C) K E) M- N arası 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET 7) 10) Hız (m/s) ϑ t 2t 3t Zaman (s) 0 K L 300 m Yarıçapı r= 10 cm olan teker K’dan L’ye geldiğinde aynı şeklini alıyor. Teker kaç tur atarak K’dan L’ye gelmiştir? (π=3) A) 30 B) 20 C) 10 D) 5 −ϑ Hız – zaman grafiği verilen araç ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? E) 4 A) Araç t anında yön değiştirmiştir. B) Araç (0-t) aralığında yavaşlamıştır. C) Araç (t-2t) aralığında hızlanmıştır. D) Aracın (2t-3t) aralığında hızı sıfırdır. E) Araç 2t anında başlangıç noktasındadır. 11) 8) Sabit hızlarla hareket eden üç araç için aşağıdaki bilgiler veriliyor. ϑ (m/s) 10 K aracı, 40 km’den 140 km’ye 20 dakikada ulaşıyor. L aracı 10 km’den 90 km’ye 10 dakikada ulaşıyor. M aracı 20 km’den 200 km’ye 60 dakikada ulaşıyor. 2 B) ϑL > ϑK > ϑM C) ϑK = ϑL = ϑM D) ϑM > ϑL > ϑK 6 Zaman (s) −10 Buna göre, araçların hızları arasındaki ilişki nedir? A) ϑK > ϑL > ϑM 4 0 Hız – zaman grafiği verilen aracın 6 saniye sonundaki yer değiştirmesi kaç metredir? A) 60 B) 40 C) 30 D) 20 E) 10 E) ϑL > ϑM > ϑK Hız (m/s) 12)t = 0 anında aynı yerden ϑ K harekete geçen K ve L L araçlarının 0 hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. Buna göre; 9) Hız (m/s) 10 I. Zaman (s) t t anında araçların hızları eşittir. II. K, sabit hızlı; L, sabit ivmeli hareket ediyor. III. 0-t arasında yer değiştirme miktarı L’nin yer değiştirme miktarının iki katıdır. Zaman (s) 0 4 8 Yargılarından hangileri doğrudur? Hız – zaman grafiği verilen aracın 8 saniye sonunda aldığı yol kaç metredir? A) I ve II A) 40 9. SINIF B) 60 C) 80 D) 100 E) 110 B) I ve III D) I, II ve III 125 C) II ve III E) Yalnız III FİZİK KUVVET VE HAREKET 13) 15) ivme Hız (m/s) K ϑ ivme K 2a M 2a a 0 0 t L Zaman (s) 2t 3t 0 t 2t t(s) 3t -a Durgun halden harekete başlayan K ve M araçlarının ivme - zaman grafiği şekildeki gibidir. −ϑ t = 0 anında aynı yerden harekete başlayan K ve L araçlarının ϑ - t grafiği şekildeki gibidir. Buna göre; I. t(s) t 3t süresi sonunda araçların hızları oranı ϑK/ϑM kaçtır? Araçlar birbirlerinden uzaklaşmaktadır. A) 3 II. K, sabit hızlı; L, hızlanan hareket yapıyor. B) 2 C) 3 2 D) 1 E) 2 3 III. K’nın ivmesi sıfır, L’nin ivmesi sabittir. Yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III D) I ve II 14) X, Y, Z araçları sabit hızlarla K noktasından aynı anda harekete başlayıp, E) Yalnız II 16) Doğrusal yolda hareket eden K ve M araçlarının hızzaman grafiği şekildeki gibidir. Araçlar 10. Saniyede yanyanadırlar. t= 0 anında aralarındaki uzaklık kaç metre dir? X Y K L Z L noktasına aynı anda ulaşıyorlar. Buna göre; I. Araçların süratleri eşittir. A) 300 II. Araçların yerdeğiştirmeleri eşittir. B) 250 Hız (m/s) 50 K 30 M t(s) 0 C) 200 10 D) 150 E) 100 III. Araçların aldıkları yollar eşittir. IV. Araçların hızları eşittir. Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve III D) I, II ve III FİZİK 1-C 2-D 3-B 4-A 5-C 6-B 7-D 8-B 9-B 10-D 11-D 12-D 13-A 14-C 15-A 16-B C) II ve IV E) Yalnız IV 126 9. SINIF KU V VE T V E H AR E KET 4) I. TEST - 8 Her etki kuvvetine karşılık bir tepki kuvveti oluşur. II. Kütle çekim kuvveti, temas gerektirmeyen kuvvetlerden biridir. 1) Herhangi bir cismin bulunduğu noktanın belirli bir referans noktasına göre yönlü uzaklığına …… …………. Denir. III. Sürtünme kuvvetinin büyüklüğü, cisim ile yüzey arasındaki tepki kuvveti ile doğru orantılıdır. Yukarıdaki boşluğa hangi kelime yazılırsa, anlamlı ve doğru bir cümle olur? Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Konum B) Yerdeğiştirme A) I, II ve III C) Hız D) Kuvvet B) I ve II C) II ve III D) II ve III E) Yalnız II E) Eylemsizlik 2) 5) Cisim kuvvet etF= 50N 4 kg kisinde hareket K= 0,8 ederken cisme sürtünme katsayısı k= 0,8 olan sürtünme kuvveti 2 etki ediyor. Cismin ivmesi kaç m/s ’dir? F(N) K M 30 N 20 A) 2,5 10 B) 4 C) 4,5 D) 5,5 E) 6 6) ivme(m/s2) 0 a(m/s2) 2 4 6 15 8 10 Şekilde K, M, N cisimlerinin kuvvet – ivme grafiği verilmiştir. Bu cisimlerin kütlelerinin büyüklük sırası nedir? A) MK > MM > MN B) MK = MM = MN C) MN > MM > MK D) MM > MK > MN 0 2 4 6 Zaman (s) Durgun haldeki bir cismin ivme zaman grafiği şekildeki gibidir. Cismin 6 saniye sonundaki hızı kaç m/s’dir? A) 10 E) MK = MM > MN B) 40 C) 60 D) 70 E) 80 7) ϑ(m/s) 3) I. 20 Kütle çekim kuvveti doğadaki temel kuvvetlerden bir tanesidir. 10 II. Bir cisim sabit hızla hareket ediyorsa dengelenmiş kuvvetler etkisindedir. 0 III. Kinetik sürtünme kuvveti cismin ağırlığı ile doğru orantılıdır. B) I ve III D) II ve III 9. SINIF 6 10 Doğrusal bir yolda hareket eden cismin sürat – zaman grafiği şekildeki gibidir. Bu cismin 0-10 saniyeleri arası ortalama sürati kaç m/s’dir? Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I t(s) 3 C) I ve II E) I, II ve III A) 20 127 B) 19 C) 18 D) 15 E) 13 FİZİK KUVVET VE HAREKET 8) Aynı noktadan aynı anda harekete başlayan K ve M araçlarının hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. K Hız 3ϑ (s) 0 2ϑ t N −ϑ T M M Buna göre; I. 11) ϑ(m/s) 2ϑ 0 t Araçlar arası mesafe sürekli artmaktadır. 4t Zaman 2t Bir aracın hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. II. K’nın ivmesi, M’nin ivmesinden skaler olarak daha fazladır. Bu araçla ilgili olarak; III. Araçlar zıt yönlü hareket etmektedirler. I. Yargılarından hangileri doğrudur? II. N aralığında düzgün hızlanmaktadır. A) Yalnız I B) I ve II D) II ve III M aralığında düzgün hızlanmaktadır. III. T aralığında başlangıç noktasına yaklaşmaktadır. C) I ve III Yargılarından hangileri doğrudur? E) I, II ve III A) Yalnız I D) II ve III 9) Bir cismin birim zamanda meydana gelen hız değişimine ne ad verilir? A) Sürat B) Hız C) I ve III E) I, II ve II 12) C) Konum D) İvme B) I ve II m E) Kuvvet K 10) Hız F Sürtünmesiz ortamda m kütlesi K’dan serbest bırakılıyor. ϑ t 2t M 3t 0 Zaman |KM| = |MF| dir. −ϑ Buna göre; I. Cisim KM arasında ivmeli hareket yapar. Bir aracın hız-zaman grafiği şekildeki gibidir. II. Cisim MF arasını sabit hız ile alır. Buna göre; I. III. Cisim KM arasında düzgün hızlanan hareket yapar. (0-t) aralığında başlangıç noktasından uzaklaşıyor. yargılarından hangileri doğrudur? II. (t-2t) aralığında hızı azalmaktadır. III. (2t-3t) aralığında başlangıç noktasına yaklaşıyor. A) Yalnız I D) I ve II Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III D) II ve III FİZİK B) Yalnız III C) I, II ve III E) II ve III 1-A 2-A 3-E 4-A 5-C 6-D 7-E 8-E 9-D 10-A 11-B 12-C C) I ve III E) I ve II 128 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI Bölüm - 3 ÖRNEK ÖRNEKLER Sürtünmesiz or4 kg 8 kg tamda cisimlere şekildeki gibi kuvvet uygulanı2 yor. Cisimlerin ivmesi kaç m/s ’dir? ÖRNEK m= 3 kg Sürtünmesiz ortamda 3 kg’lık F= 15N cisme 15N’luk kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor. Cismin ivmesi 2 kaç m/s ’dir? 60N Çözüm a= Fnet 60 = = 5 m / s2 MT 12 Çözüm F = m.a • Kuvvet iki cismi de hareket ettirdiği için ivmeleri eşittir. F 15 a= = = 5 m/s2 m 3 …………………………………………………………….. …………………………………………………………….. ÖRNEK ÖRNEK Sürtünmesiz orm= 5 kg tamda cisme kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor. 2 Cismin ivmesi kaç m/s ’dir? 5 kg 7 kg Sürtünmesiz İp ortamda ciF= 72N T simlere kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor. İp gerilmesi kaç N’dur? F= 25N 37 Çözüm Çözüm Cisme ivmeyi hareket ettiren kuvvet kazandırır. F 20 a= = = 4 m / s2 m 5 15N Cisimler aynı kuvvet etkisinde hareket ettiği için ivmeleri eşittir. Kuvvet iki cismi çekerken T ipi 5 kg kütleli cismi çekmektedir. 25N 37 20N F 72 = = 6 m / s2 m 12 T = m.a = 5.6 = 30N a= . 9. SINIF 129 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI ÖRNEK 12 kg ÖRNEK 4 kg İp 4 kg F= 80N T Şekildeki sürtünmesiz sistemde T ip gerilmesi kaç N’dur? 1 kg Çözüm Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. 4 kg 2 2 kütleli cismin ivmesi kaç m/s ’dir? (g=10 m/s ) F 80 = = 5 m / s2 m 16 T = m.a = 12.5 = 60N a= ÖRNEK 2 kg Çözüm T1 3 kg T2 Sistemi hareket ettiren kuvvet 10N’dur. Cisimlerin ivmeleri eşittir. 5 kg 30N Sürtünmesiz sistemde T1 ve T2 ip gerilmeleri kaç N’dir? 4 kg 1 kg a= 10 = 2 m / s2 5 10N Çözüm 30 = 3 m / s2 10 T1 = m.a = 2.3 = 6N …………………………………………………………….. a= ÖRNEK T2 = m.a = 5.3 = 15N 5 kg . ÖRNEK 4 kg 1 kg Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. Sistemin ivmesi kaç 2 2 m/s ’dir? (g=10 m/s ) 2 kg Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. 1 kg 2 2 kütleli cismin ivmesi kaç m/s ’dir? (g=10 m/s ) Çözüm 5 kg 2 kg Çözüm Sistemi hareket ettiren kuvvet 20N’dur. 2 kg 10N a= FİZİK Fnet 20 = = 5 m / s2 MT 4 40N 40 − 10 Fnet = = 3 m / s2 10 MT 2 kg a= 20N Kütlelerin ivmeleri eşit ve 3 m/s ’dir. 2 130 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI ÖRNEK Çözüm Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? 2 (g=10 m/s ) 6 kg 4 kg T T2 4 kg T1 20N 40N 40 − 20 = 2 m / s2 10 T2 − 20 = 2.a a= Çözüm T2 − 20 = 2.2 40 = 4 m / s2 10 T = m.a = 6.a T = 6.4 = 24N a= T2 = 24N 40 − T1 = 4a 40 _ T1 = 4.2 . T1 = 32N ÖRNEK 3 kg T 4 kg ÖRNEK m= 5 kg Sürtünmeli ortamda cismin ivmesi kaç 2 m/s ’dir? 3 kg F= 50N k=0,5 Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip ge2 rilmesi kaç N’dur? (g=10 m/s ) Çözüm Çözüm fs = k.N 30 a= = 3 m / s2 10 T = m.a = 3.3 = 9N 50N fs fs = 0,5.50 = 25N 50N a= F − fs 50 − 25 25 = = m 5 5 a = 5 m / s2 ÖRNEK . 4 kg ÖRNEK 2 kg T2 2 kg 60N k= 0,5 4 kg Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T1 ve T2 ip gerilmeleri kaç N’dur? 9. SINIF 4 kg T1 Sürtünmeli 2 m/s ’dir? 131 ortamdaki cismin ivmesi kaç FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI Çözüm Çözüm 2 kg 4 kg fs = k.N fs = 0,5.20 = 10N F − fs 80 − 10 70 a= = = m 10 10 60N k= 0,5 20N 40N a = 7 m / s2 T − fs = m.a fs = k.N fs1 = 0,5.20 = 10N T − 10 = 2.7 T = 24N fs2 = 0,5.40 = 20N a= 60 − 10 − 20 30 = 6 6 a = 5 m / s2 ÖRNEK 6 kg Şekildeki sistemde sadece yatay zemin sürtünmeli. T ip gerilmesi kaç N’dur? 2 (g=10 m/s ) …………………………………………………………….. ÖRNEK Sürtünmeli ortamdaki cismin ivmesi kaç 2 m/s ’dir? m= 4 kg F= 44N T k= 0,3 4 kg Çözüm k= 0,2 fs = k.N fs = 0,3.60 = 18N F − fs 40 − 18 22 a= = = m 10 10 a = 2,2 m / s2 Çözüm T − fs = 6.a T − 18 = 6.2,2 fs = k.N fs = 0,2.40 = 8N a= T = 31,2N F − fs 44 − 8 36 = = m 4 4 a = 9m/s …………………………………………………………….. 2 ÖRNEK Sistemde sadece yatay zemin sürtünmeli. T ip gerilmesi kaç N’dur? …………………………………………………………….. 1 kg 3 kg T k= 0,5 2 (g=10 m/s ) 6 kg Çözüm ÖRNEK Sadece yatay zemin sürtünmeli. T ip gerilmesi kaç N’dur? 2 (g=10 m/s ) 2 kg T fs = k.N 60 – T = 6.4 fs1 = 0,5.10 = 5N T = 60 - 24 fs2 = 0,5.30 = 15N T = 36N a= k= 0,5 60 − 5 − 15 40 = 10 10 a = 4 m / s2 8 kg FİZİK 132 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI ÖRNEK ÖRNEK Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. Sistemin ivmesi kaç 2 2 m/s ’dir? (g=10 m/s ) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç 2 N’dur? (g=10 m/s ) 5 kg 5 kg T 2 kg 3 kg 37 37 Çözüm a= Çözüm 50 − 30 20 = 10 10 a= a = 2 m / s2 30 − 12 18 = 5 5 a = 3,6 m / s2 37 50N 2 kg 3 kg T − 12 = m.a T − 12 = 2.3,6 40N 30N 50N T 12N T = 19,2N 16N 37 30N 20N ÖRNEK 5 kg 5 kg ÖRNEK Şekildeki sürtünmesiz sistemin ivmesi kaç 2 m/s ’dir? 37 2 kg 2 (g=10 m/s ) 53 Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. Sistemin 2 2 ivmesi kaç m/s ’dir? (g=10 m/s ) 3 kg 53 Çözüm Çözüm a= 30 − 16 14 = 5 5 40N 30N 37 40N 30N 53 a = 2,8 m / s2 50N 16N 53 12N a= 30N 50N 40 − 30 10 = = 1 m / s2 10 10 20N 9. SINIF 133 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI ÖRNEK Çözüm T 4 kg T 6 kg 10N 18N 30 30 37 30N Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip ge2 rilmesi kaç N. dur? (g=10 m/s ) a= 30 20N 18 − 10 8 = = 1,6 m / s2 5 5 Çözüm T T 30N 20N 30 40N a= 30 ÖRNEK Şekildeki sistem serbest bırakıldığında T ip gerilmesi kaç N 2 olur? (g=10 m/s ) 60N T 30 − 20 10 = = 1 m / s2 10 10 T – 20 = 4.a 2 kg 3 kg T – 20 = 4.1 T = 24 N Çözüm ÖRNEK 3 kg a= 2 kg 30 − 20 10 = 5 5 a = 2m / s2 T T – 20 = 2.a 37 30 2 kg 3 kg T – 20 = 2.2 T = 24 N 20 N 2 Sürtünmesiz sistemin ivmesi kaç m/s ’dir? 2 (g=10 m/s ) FİZİK 134 30 N 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI ÇÖZÜM: TEST - A 1) 4 kg 9 kg T F=65N Sürtünmesiz ortamda, kütleler F kuvveti etkisinde hareket etmektedir. T ip gerilmesi kaç Newton’dur? (20) 2) ÇÖZÜM: 5kg 3kg F=112N K 6kg P S Sürtünmesiz ortamda, kütlelere F kuvveti şekildeki gibi etki ediyor. P kütlesinin S kütlesine uyguladığı etki kuvveti kaç Newton’dur? (48) ÇÖZÜM: 3) T=16N P R S 4kg 5kg 8kg F Sürtünmesiz ortamda kütleler, F kuvvetinin etkisinde hareket etmektedir. T ip gerilmesi 16 N olduğuna göre, F kuvveti kaç Newton’dur? (68) 4) ÇÖZÜM: Y 3 kg 2 kg X 2 kg 1 kg Şekildeki sürtünmesiz sistemler serbest bırakılıyor. X cisminin ivmesi aX, Y cisminin ivmesi aY olduğuna göre, aX/aY oranı kaçtır? 9. SINIF 3 5 135 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI 5) ÇÖZÜM: Y X 30N 20N Sürtünmesiz ortamda X ve Y cisimlerine şekildeki gibi kuvvetler uygulanıyor. X cisminin ivmesi 5 2 2 m/s , Y cisminin ivmesi 10 m/s ’dir. X ve Y cisimlerinin kütleleri oranı mX/mY kaçtır? 4 3 6) ÇÖZÜM: 5kg K N F=160N Şekildeki sürtünmesiz sistemde K cisminin ivmesi 2 10 m/s olduğuna göre, N cisminin kütlesi kaç kg’dır? (11) 7) Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N.dur? 2 kg ÇÖZÜM: T 2 kg (10) 8) Şekildeki sistemde sadece yatay zemin sürtünmeli ve k= 0,2 dir. Sistem serbest bırakıldığında T ip gerilmesi kaç N. dur? (g= 10 3 m/s ) 1 kg T ÇÖZÜM: k= 0,2 1 kg (6) 9) Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor T ip gerilmesi kaç N. 2 dur? (g= 10 m/s , sin 30°=0,5) FİZİK ÇÖZÜM: T 2 kg 2 kg (15) 30 136 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI 5) TEST - 1 X m 1) Sürtünmesiz ortamda m kütleli cisme m B) 4 C) 6 F = 12N D) 12 F 2F m 4F 2m Sürtünmesiz ortamda X, Y, Z cisimlerine kuvvetler şekillerdeki gibi uygulanıyor. Cisimlerin ivmeleri aX, aY, aZ ise bunlar arasındaki ilişki nedir? 12 N luk kuvvet şekildeki gibi uygulandığında 2 cismin ivmesi 4m/s olmaktadır. m kütlesi kaç kg dır? A) 3 Z Y A) aX = aY = aZ B) aX > aY > aZ D) aZ > aY > aX C) aY = aZ > aX E) aY > aZ = aX E) 48 6) 2) 3F 4F X K L 4F 6F Sürtünmesiz ortamda X, Y, Z cisimlerine kuvvetler şekillerdeki gibi uygulandığında, cisimlerin ivmeleri eşit olmaktadır. Cisimlerin kütleleri arasındaki ilişki nedir? Sürtünmesiz ortamda eşit kütleli K ve L cisimlerine 4F ve 6F kuvvetleri şekildeki gibi uygulandığında, cisimlerin ivmeleri oranı ak/aL kaçtır? A) 2 B) 3 2 C) 1 3 2F Z Y D) 2 3 E) 4 3 A) mX = mY = mZ B) mZ > mX > mY C) mX > mZ > mY D) mY > mX > mZ E) mX > mY = mZ 3) X Y 5 kg 8N 20N 4 kg 7) Sürtünmesiz ortamdaki C cisminin ivmesi 2 kaç m/s ’dir? Sürtünmesiz ortamda X ve Y cisimlerine kuvvetler şekillerdeki gibi uygulanıyor. Cisimlerin ivmeleri oranı aX/aY kaçtır? A) 1 2 B) 1 C) 3 2 D) 5 4 E) 2 A) 15 B) 12 m= 5 kg F= 40N C C) 10 D) 8 E) 5 4) K L 4 kg 20N 10N m 8) Sürtünmesiz sistemde cismin ivmesi kaç 2 m/s ’dir? (Kuvvetler aynı anda uygulanıyor.) Sürtünmesiz ortamda K ve L cisimlerine kuvvetler şekillerdeki gibi uygulandığında cisimlerin ivmeleri eşit olmaktadır. L cisminin kütlesi m kaç kg dir? A) 25 A) 1 9. SINIF B) 2 C) 3 D) 4 B) 10 C) 6 5kg F1 30N D) 4 20N F2 E) 2 E) 5 137 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI 9) 13) 15 kg T 10 kg 5 kg K C M 4m F = 120N P Sürtünmesiz ortamda cisimler 120N’luk kuvvet ile çekiliyor. M ile K cisimleri arasındaki T ip gerilmesi kaç Newton’dur? A) 95 B) 80 10) Sürtünmesiz ortamdaki M cisminin ivmesi kaç 2 m/s ’dir? C) 75 D) 60 40 kg 10 kg K M T1 8m R 12m T2 F T Sürtünmesiz ortamda cisimler F kuvveti ile hareket ettiriliyor. İp gerilmeleri oranı T1/T2 kaçtır? A) E) 45 1 3 B) 1 2 C) 1 D) 1 6 E) 1 4 14) F= 200N 9 kg 6 kg T F= 80N Sistem sürtünmesiz. T ip gerilmesi kaç N’dur? A) 20 B) 5 C) 4 D) 2 E) 1 A) 66 7 kg 11) Şekildeki sürtünmesiz C sistemde C cisminin iv2 mesi kaç m/s ’dir? B) 54 C) 48 D) 36 2 kg K F= 90N 15) P N A) 45 B) 90 7 M C) 10 D) 7 R 2F E) 2 2m F 2m 4m Şekil -I 2m 4F K M FİZİK 2 B) 3 5 C) 2 4 D) 2 Şekil -II 10F A) 2 Şekillerdeki ortamlar sürtünmesizdir. K’nın ivmesi aK, M’nin ivmesi aM ise, aK/aM oranı kaçtır? 2 A) 5 m Sürtünmesiz ortamda kuvvetler kütlelere şekillerdeki gibi uygulanıyor. Cisimler arasındaki etkileşme kuvveti, şekil –I’de T1, şekil –II’de T2’dir. T1/T2 oranı kaçtır? 12) m E) 30 B) 3 C) 2 5 D) 7 2 E) 1 1-A 2-D 3-E 4-C 5-C 6-D 7-D 8-B 9-D 10-C 11-C 12-E 13-D 14-C 15-A 4 E) 5 138 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI 5) TEST - 2 5 kg 6 kg F= 20N N 1) Sürtünmesiz ortamda, şekildeki cismin ivme2 si kaç m/s ’dir? A) 12 B) 10 k= 0 120N 10 kg C) 8 D) 6 Şekil – I’de zemin sürtünmesiz, şekil –II’de zemin sürtünmeli ve sürtünme katsayısı k= 0,4’dür. N cisminin ivmesinin, K cisminin ivmesine oranı aN/aK kaçtır? E) 4 A) 2) Şekildeki 2 kg sürtünmeK siz sistemde K cismi2 nin ivmesi kaç m/s ’dir? A) 5 3 B) 4 C) 3 k= 0,4 Şekil - II Şekil - I 60 F= 60N K 2 3 B) 4 3 C) 1 3 D) 3 5 E) 1 2 F= 15N 4 kg 37 M 6) 40N T 4m D) 4 3 4m F Sürtünmesiz sistemde kütleler 40N’luk F kuvvetiyle hareket ettiriliyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? E) 2 A) 15 B) 20 C) 24 D) 30 E) 32 3) 100N 4 kg T K 6 kg 10 kg M C 53 Sürtünmesiz sistem şekildeki gibi 100N’luk kuvvet ile çekiliyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? A) 48 B) 32 C) 24 D) 12 7) Sürtünmesiz sistemde m kütleli cisme kuvvetler şekillerdeki gibi uygulanıyor. Cisimlerin ivmesi E) 8 4) 8 kg T 7 kg 15 kg 9. SINIF B) 32 C) 60 D) 80 4F Şekil I F 4F m Şekil II şekil –I’de, aI, şekil –II’de, aII dir. F= 120N Şekildeki sürtünmesiz sistemde T ip gerilmesi kaç N’dur? A)16 F m aI oranı aII kaçtır? A) E) 400 139 2 5 B) 4 5 C) 5 2 D) 4 3 E) 5 3 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI X 8) Tüm zeminde Y sürtünme katsaZ 6m yısı k= 0,5’dir. F 3m m Sistemin hareketi F kuvveti ile hızk= 0,5 landırılıyor. X’in Y’ye etkisi T1, Y’nin Z’ye etkisi T2 olduğuna göre; T1/T2 oranı kaçtır? A) 4 B) 2 9) Sürtünmesiz sistemlerde kütlelere kuvvetler şekillerdeki gibi uygulanıyor. T1 ip gerilmeT2 C) 5 2 D) 2 5 5m E) A) 5 2 B) 5 3 4 5 X 10) Sürtünmesiz sistemlerde kuvvet7m ler şekillerdeki gibi uygulanıyor. X’in ivmesi aX, Y’nin ivmesi aY a ise X oranı kaçtır? aY A) FİZİK 8 3 B) 7 6 C) 3 4 3 5 C) 1 2 D) 4 5 E) 2 2F 12) Sürtünmesiz ortamda 72N’luk kuvvet kütlelere şekildeki gibi uygulanıyor. M’nin K’ya etkisi kaç N dur? F T2 2m A) 24 C) B) 6m 1 3 leri oranı kaçtır? A) 2 3 S m T1 4m 11) Sürtünmesiz ortamT da kütlelere F kuv- F veti şekildeki gibi 4m uygulanıyor. T cisminin S cismine uyguladığı etki kuvveti kaç F’dir? D) Y D) 7 5 E) 2F 3m F E) F= 72N 5 kg C) 40 D) 42 7 kg E) 54 5 8 m 7 8 B) 36 K M P 13) Sürtünmesiz T ortamda kütW lelere kuvvet 5F şekildeki gibi 4m 2m 3m etki ediyor. Cisimler arası etkileşme kuvveti W ile T arasında F1, T ile P arasında F2 ise F1/F2 oranı kaçtır? A) 7 3 140 9 7 B) 5 3 C) 9 4 D) 3 4 E) 3 2 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI 14) 18) 8 kg 7 kg L T K F= 150N F= 64N Şekildeki sistem sürtünmesizdir. T ip gerilmesi kaç N’dur? A) 60 B) 70 C) 80 D) 90 3 kg 5 kg Sistem sürtünmesiz. 64N’luk F kuvveti şekildeki gibi uygulandığında, K’nın L’ye etkisi kaç N olur? E) 120 A) 22 B) 26 C) 28 D) 32 E) 40 15) 4 kg T=32N 8 kg F 19) k= 0,5 4 kg Kütleler eşit sürtünme katsayısına sahip zeminde F kuvveti ile çekiliyor. T ip gerilmesi 32N olduğuna göre, F kuvveti kaç N’dur? A) 76 B) 88 C) 96 D) 100 2 kg K F= 90N L k= 0,5 E) 110 Tüm zeminde sürtünme katsayısı k= 0,5’tir. 90N’luk kuvvet sisteme uygulandığında K’nın L’ye etkisi kaç N’dur? 16) T2 7 kg 2 kg T1 A) 20 1 kg B) 30 C) 35 D) 40 E) 60 F k= 0,1 Tüm zeminde sürtünme katsayısı sabit ve k= 0,1’dir. Sistem F kuvveti ile çekiliyor. T1/T2 oranı kaçtır? 20) K 1 A) 4 6 B) 5 7 C) 2 9 D) 7 10 E) 7 L N F 5m 3m m Şekildeki sürtünmesiz sistem F kuvveti ile hareket ettiriliyor. L’nin N’ye etkisi kaç F olur? 17) T 4 kg 10 kg 6 kg F= 80N A) k= 0,2 Tüm yüzeyde sürtünme katsayısı k= 0,2’dir. Sistem 80N’luk kuvvet ile çekiliyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? A) 16 9. SINIF B) 20 C) 22 D) 28 1 5 B) 1 9 C) 4 9 D) 3 5 E) 1 3 1- D 2-E 3-D 4-B 5-A 6-B 7-E 8-A 9-A 10-C 11-B 12-D 13-E 14-C 15-C 16-D 17-A 18-E 19-B E) 32 20-B 141 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI 0,2 kg 4) Sürtünmesiz or4N tamda, 0,2 kg’lık cisme şekildeki gibi 4N’luk kuvvet uygulanıyor. Cismin ivmezaman grafiği nasıldır? TEST - 3 1) 4m 8m T X A) F Y B) a 4 a 20 Sürtünmesiz ortamda X ve Y cisimleri şekildeki gibi F kuvveti ile hareket ettiriliyor. 0 Buna göre; t 0 t t I. X’in ivmesi, Y’nin ivmesinden büyüktür. F II. T ip gerilmesi tür 3 C) t D) a 8 III. T ipi koparılırsa, X cismi sabit hızlı hareket eder. a 20 0 t 0 t t Yargılarından hangileri doğrudur? E) t a 20 A) Yalnız II B) Yalnız III D) II ve III C) I ve II E) I ve III 0 t t 2) 5m 6m T Y F X 4 kg 5) Şekildeki 8 kg sürtünmesiz 60N İp sistemde, kütlelerin hız – zaman grafiği aşağıdakilerden hangisi gibidir? Sürtünmesiz ortamda kütleler şekildeki gibi F kuvveti etkisinde hareket etmektedirler. F kuvveti zamanla artırılırsa; I. T ip gerilmesi azalır. II. X kütlesinin ivmesi artar. A) III. Y kütlesinin hızı artar. 20 Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II D) I ve III B) ϑ(m/s) 60 0 C) II ve III ϑ(m/s) t(s) 0 t(s) 4 E) I, II ve III C) 5 D) ϑ(m/s) 24 3) Bir cisme etki eden net kuvvet sıfır ise, cisim o andaki hareket durumunu korur. Duruyorsa durmaya devam eder, hareket halinde ise sabit hızla hareketine devam eder. 5 0 2 E) Yukarıdaki ifade, Newton’un hangi hareket kanuna aittir? ϑ(m/s) t(s) 0 2 t(s) ϑ(m/s) 20 A) Etki – Tepki B) Kütle Çekimi 4 C) Temel Prensip D) Eylemsizlik 0 t(s) 1 E) Sürtünme Kuvveti FİZİK 142 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI 6) - Bir aracın birim zamanda hız değişimi aracın ivmesini verir. - Yer değiştirme vektörel bir büyüklüktür. - Sürtünme kuvveti, sürtünen yüzeyin cinsine göre değişir. - Yüzeye etki eden temas yüzeyi arttıkça aynı cisme etki eden sürtünme kuvveti artar. T 9) Sürtünmesiz ortamda sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi 32N ise, Y’nin kütlesi kaç kg’dir? 2 (g=10 m/s ) Bir aracın birim zamanda aldığı yola sürat denir. Y K= 0 X 4 kg yer A) 4 B) 8 C) 12 D) 15 E) 16 Yukarıdaki ifadelerden kaç tanesi doğrudur? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 10) m 7) 5m 3m T1 m M K A T2 T1 4m B 5m T2 C F F N K=0 Sürtünmesiz ortamda kütleler F kuvveti ile hareket ettiriliyor. Bir süre sonra T1 ipi kopuyor. II. M cisminin hızı sabit kalır. Sürtünme katsayısının sabit olduğu ortamda kütleler F kuvvetinin etkisinde ivmeli hareket yapıyorlar. T1 ipi koparılırsa; I. A cismi yavaşlayarak durur. II. B cisminin ivmesi artar. III. T2 ip gerilmesi azalır. III. T2 ip gerilmesi artar. Yargılarından hangileri doğrudur? Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II A) I, II ve III B) I ve III C) I ve II D) II ve III E) Yalnız II Buna göre; I. K cismi yavaşlayarak durur. B) Yalnız III D) II ve III E) II ve III 6m 8) X ve Y cisimlerine durgun halde iken şekildeki gibi kuvvetler etki ediyor. 4F X 2F Y Y’nin ivmesi X’ten büyüktür. II. X’in birim zamandaki Y’ninkinden büyüktür. hız 5 kg 11) Şekildeki sürtünmesiz eğik düzlemdeki cisim serbest bırakılıyor. Cismin ivmesi kaç 2 2 m/s dir? (g= 10 m/s , sin37°= 0,6) 2m Buna göre; I. C) I ve II değişimi, III. Birim zamandaki yer değiştirme miktarı X’in, Y’den küçüktür. A) 1 B) 2 C) 3 37 D) 6 E) 8 Yargılarından hangileri doğrudur? (Sürtünme yok) A) Yalnız I 1-B 2-C 3-D 4-E 5-A 6-B 7-B 8-D 9-E 10-C 11-D B) Yalnız II D) I ve III 9. SINIF C) Yalnız III E) II ve III 143 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI 5) Sürtünmesiz sistem serbest bırakıldığında ip gerilmesi 21N oluyor. M kütlesi kaç kg’dır? TEST - 4 1) Sürtünmesiz ortamda hareket eden şekildeki sistemin ivmesi kaç 2 2 m/s ’dir? (g= 10 m/s ) 3 kg T= 21N 2 8 kg (g= 10 m/s ) m A) 4 B) 6 C) 7 D) 8 E) 10 2 kg A) 1 B) 2 C) 4 2) Sürtünmesiz ortamda hareket eden şekildeki sistemde 0,6 kg’lık cismin ivmesi kaç 2 2 m/s ’dir? (g= 10 m/s ) D) 6 6) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T2 ip gerilmesi kaç N’dur? E) 8 3 kg 6 kg T2 T1 2 0,6 kg (g= 10 m/s ) 6 kg A) 12 B) 15 C) 21 D) 25 E) 30 0,4 kg A) 0 B) 2 C) 4 D) 6 E) 10 7) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T1 ip gerilmesi kaç N’dur? 0,4 kg 3) Şekildeki sistemin 2 ivmesi kaç m/s dir? 2 (g= 10 m/s , sistem sürtünmesiz.) 5 kg T1 2 3 kg (g= 10 m/s ) T2 2 kg 0,1 kg A) 1 2 B) 1 C) 2 D) 2,5 A) 28 E) 4 B) 25 C) 22 D) 18 E) 15 8) 5 kg m 4) Şekildeki sürtünmesiz sistemde X cisminin 2 ivmesi kaç m/s dir? 2 (g= 10 m/s ) A) 3 FİZİK B) 2 C) 10 kg T T= 8 N X 10 kg 3 2 D) 1 E) 1 kg Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. 2 T ip gerilmesi kaç Newton’dur? (g= 10 m/s ) 1 4 A)50 144 B) 45 C) 40 D) 25 E) 20 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI 0,2 kg 9) Şekildeki sürtünmesiz sistemde 0,2 kg’lık cisim serbest bırakıldığında hız – zaman grafiği nasıldır? m 11) Şekildeki sürK tünmesiz ortamda, m kütleli cisim K’dan serbest bırakıα lıyor. Cismin L M K – L ve L – M arasındaki hız – zaman grafiği nasıldır? 0,8 kg A) B) ϑ(m/s) ϑ(m/s) A) 8 4 0 t(s) 0 1 D) ϑ(m/s) 8 2 E) t(s) t(s) t(s) ϑ(m/s) C) 40 0 ϑ(m/s) t(s) 1 C) B) ϑ(m/s) 0 D) ϑ(m/s) ϑ(m/s) t(s) 5 t(s) t(s) ϑ(m/s) E) 20 0 ϑ(m/s) t(s) 4 t(s) 12) Yatay zeminin sürtünmeli olduğu sistem, şekildeki konumda serbest bırakılıyor. 4 kg kütleli cismin 2 ivmesi kaç m/s ’dir? 10) 1 kg T 2 kg 2 kg k= 0,5 4 kg 2 kg 2 kg 53 A) 37 9 2 B) 4 C) 7 2 D) 3 E) 5 2 Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? 1- B 2-C 3-C 4-B 5-C 6-A 7-B 8-E 9-D 10-A A) 13,6 9. SINIF B) 14,4 C) 15,2 D) 16,4 11-B 12-E E) 17,7 145 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI 3 kg 4) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? TEST - 5 T 10 N 1) Şekildeki sürtünmesiz sistemde ip gerilmesi 10N dur. M kütlesi kaç kg dır? m 2 kg 5 kg A) 26 B) 28 C) 32 D) 35 E) 42 1,5 kg A) 0,5 B) 2 C) 2,5 D) 3 5) E) 4 T 3 kg 2 kg 53 2) Şekildeki sistem düşey F kuvveti ile hareket etmektedir. X cisminin iv2 mesi kaç m/s dir? A) 10,4 C) 4 D) 2 B) 12,6 C) 14,5 D) 15,6 E) 16,8 2 kg 6) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? 1 kg Z B) 5 Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? F= 48 N X A) 6 37 E) 1 2 kg 3 kg T 5 kg 37 A) 26 3) Şekildeki sürtünmesiz sistemde F cisminin ivmesi 2 kaç m/s dir? C) 22 D) 20 E) 16 7) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? 1 kg F M B) 24 2 kg 30 T 2 (g= 10 m/s , sin 30°= ½ ) 5 kg A) FİZİK 1 3 B) 1 2 C) 1 D) 3 E) 5 A) 54 146 B) 60 C) 65 D) 75 15 kg E) 90 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI 8) 11) 7m R T m P S 2m 4 kg 8 kg 8 kg Şekildeki sürtünmesiz sistemde P cisminin ivmesi kaç g dir? (g= yerçekim ivmesi) A) 2 3 B) 1 2 C) 4 3 D) 1 10 E) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip ge2 rilmesi kaç N’dur? (g=10 m/s ) 3 2 A) 58 9)Şekildeki 1 sürtünme4m siz sistemW de serbest bırakıldık3m tan bir süre 30 sonra T ipi T kopuyor. 2m Bundan sonra W kütlesinin hareketi nasıl olur? (sin 30°= ½ ) B) 60 C) 64 D) 66 E) 72 12) 2 4 kg m T 3 kg 8 kg 30 Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip ge2 rilmesi kaç N’dur? (g=10 m/s ) A) 1 yönünde düzgün hızlanır. A) 12 B) 2 yönünde düzgün hızlanır. B) 15 C) 22 D) 28 E) 20 3 C) 2 yönünde sabit hızlı hareket eder. D) 1 yönünde sabit hızlı hareket eder. E) Önce 1 yönünde yavaşlar durur, sonra 2 yönünde hızlanır. 13) I. Hareket halindeki cisme, hareket yönünde net bir kuvvet etki ederse cisim düzgün hızlanır. II. Her etkiye eşit ve zıt yönde bir tepki oluşur. 10) Şekildeki sistem serbest bırakılıyor. Sürtünme sadece yatay zemindedir. 2 kg kütleli cismin ivmesi kaç 2 m/s ’dir? 4 kg III. Durgun haldeki cisme bir kuvvet etki ederse, cisim ivmeli hareket yapar. k= 0,4 Yukarıdaki ifadelerden hangileri kesinlikle doğrudur? 4 kg A) Yalnız I 2 kg B) Yalnız II D) II ve III 2 (g=10 m/s ) C) I ve II E) I ve III 1- D 2-A 3-E 4-D 5-E 6-B 7-D 8-D 9-D 10-D 11-C 12-A 13-C A) 0,8 9. SINIF B) 0,6 C) 0,5 D) 0,4 E) 0,2 147 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI 5 kg 1) Sürtünme katsayısı k= 0,3 olan F= 70N yüzeyde 5 kg’lık cisme şekildeki k= 0,3 gibi kuvvet uygu2 lanıyor. Cismin ivmesi kaç m/s ’dir? A) 8 B) 10 C) 11 D) 12 A) 5,6 E) 14 B) 4,2 k= 0,4 m C) 3,8 5) Şekildeki sistemde sadece masa ile 3 kg arası sürtünmeli k= 0,5’tir. Sistemin 2 ivmesi 5 m/s olduğuna göre, m kütlesi kaç kg’dir? A) 3 2) 12 kg 8 kg 4) Şekildeki sistemi harekete geçiren en küçük m kütlesi kaç kg olmalıdır? (8 kg ile masa arası sürtünme katsayısı k= 0,4’tür) TEST - 6 B) 4 D) 3,2 E) 2,2 3 kg k= 0,5 m C) 5 D) 5,5 E) 6 8 kg F= 100N 6) Şekildeki sistemde sadece yatay zemin sürtünmeli. Sistem serbest bırakıldığında 1 kg kütlesi cismin iv2 mesi kaç m/s ’dir? k= 0,4 Şekildeki sürtünmeli ortamda sistemin ivmesi 2 kaç m/s ’dir? A) 1 B) 3 2 C) 2 D) 4 3 E) 5 2 A) 2 X 1 kg A) 1 FİZİK B) 2 C) 5 2 k= 0,2 1 kg C) 3 4 kg D) 4,5 2 kg 3 kg D) 3 E) 6 7) Şekildeki sistem serbest bırakılıyor. Sistem sürtünmesiz. 6 kg kütleli cismin ivmesi kaç 2 2 m/s ’dir? (g=10 m/s ) 6 kg 3) Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. X cisminin ivmesi 2 kaç m/s ’dir? B) 2,5 5 kg 6 kg E) 4 A) 2 148 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI 8) Yerçekim ivmesinin g olduğu ortamda, sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. Sistemin ivmesi kaç g dir? 11) 1 kg X 4 kg 4m m A) 4 5 B) 3 5 C) 1 8 D) 2 5 E) 30 3 8 Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. 2 X cisminin ivmesi kaç m/s ’dir? 2 (g= 10 m/s , Sin 30º=0,5) A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 9) F= 12N 12) Sürtünmeli eğik düzlem üzerindeki cisme F kuvveti şekildeki gibi uygulanıyor. Cismin ivmesi 2 kaç m/s ’dir? 1 kg 4 kg 53 5 kg 37 1 Sürtünme katsayısı olan eğik düzlemdeki sis3 (g= 10 m/s , Sin37º= 0,6) tem şekildeki konumdan serbest bırakılıyor. Sis2 temin ivmesi kaç m/s ’dir? A) 5,2 2 B) 4,8 C) 2 D) 3 2 E) 1 2 (g= 10 m/s , Cos53 º =0,6; Sin53º= 0,8) A) 5 B) 6 C) 8 D)10 E) 13) 10 3 4,5 kg 5,5 kg 37 10) Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? 2 kg 2 kg Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. Cisimle2 rin ivmesi kaç m/s ’dir? T 2 (g= 10 m/s ) 53 2 (g= 10 m/s , Cos53 º =0,6; Sin53º= 0,8) 2 kg A) 2,6 B) 2,4 C) 2,2 D) 1,8 E) 1,7 2 kg 1-C 2-A 3-B 4-D 5-E 6-A 7-C 8-B 9-B 10-A 11-D 12-C 13-E A) 20 9. SINIF B) 24 C) 26 D) 32 E) 34 149 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI 5) TEST - 7 T 10 kg 1) Sürtünmesiz or5 kg 15 kg T tamda bulunan cisimler 2N’luk kuvvet ile hareket ettiriliyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? A) 1 2 B) 1 5 C) 1 8 D) 2N 37 B) 18 C) 16 53 Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. Sistemin 2 2 ivmesi kaç m/s ’dir? (g= 10 m/s ) 1 10 E) 1 20 A) 7,2 2) Şekildeki sis6 kg 4 kg temde X T F= 60N X Y cismi sürtünmesiz, Y cismi sürK L tünmeli ortamda iken cisimler 60N’luk kuvvet ile çekiliyor. Sistem şekildeki konumda iken T ip gerilmesi 2 kaç N’dur? (Sürtünme katsayısı 0,5, g= 10 m/s ) A)20 15 kg D) 12 B) 6 6) Sürtünmesiz sistem şekildeki konumda serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? E) 8 C) 4,5 D) 3 E) 2,4 20 kg T 10 kg 20 kg 2 (g= 10 m/s ) 3) Sürtünme katsayısı k= 1 3 12 kg olan yatay zeminde, 12 kg kütleli cisim bulunmaktadır. Sistem serbest bırakıldığında T ip gerilmesi kaç N 2 olur? (g= 10 m/s ) A) 72 B) 64 k= T A) 160 B) 120 C) 100 D) 80 E) 60 1 3 8 kg C) 40 D) 32 7) E) 12 m 3m T2 4) Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? T1 5 kg 5 kg 10 kg Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. 2 T1/T2 oranı kaçtır? (g= 10 m/s ) 2 (g= 10 m/s , Sin53º=0,8) A) 40 FİZİK B) 45 53 C) 48 2m 4m T D) 50 A) E) 60 150 12 5 B) 8 5 C) 4 5 D) 2 3 E) 1 3 9. SINIF NEWTON’UN HAREKET YASALARI 8) Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? 3 kg 11) Sistemde zemin sürtünmeli ve k= 0,4’tür. Sistem serbest bırakıldığında T ip gerilmesi kaç N olur? 2 (g= 10 m/s ) T k=0,4 2 (g= 10 m/s ) 2 kg 2kg T A) 12,2 4 kg A) 81 B) 70 C) 48 B) 14,4 D) 28 E) 14 k= 0,2 2m T1 T2 A) 9 B) 12 C) 4 7 D) 3 10 E) 1 3 m 5 16 B) 4 5 C) 1 5 D) L E) 1 16 N M K k= 0,5 F 3m 2 kg 4m 6 kg 30 A) D) 32 3m 2m F Şekildeki sistemler sürtünmesizdir. K’nın L’ye etkisi T1, N’nin M’ye etkisi T2’dir. T1/T2 oranı kaçtır? Sürtünme sadece yatay zeminde ve katsayısı k= 0,5’tir. Sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi 2 kaç N’dur? (g= 10 m/s ) 9. SINIF 1 4 14) 2 kg C) 24 4m Şekildeki sistemler sürtünmesizdir. T1/T2 oranı kaçtır? 10) B) 20 E) 19 T2 F F 3m m A) T D) 18 13) T1 5 6 C) 16 5m m A) 18 4 kg T 2 kg 2 (g= 10 m/s ) (g= 10 m/s ) B) E)16,8 9 kg 2m 2 1 4 D) 16,2 12) Sürtünmeli yüzeyde sistem serbest bırakılıyor. k=0,2 olduğuna göre T ip gerilmesi kaç N’dur? 9) Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T1/T2 oranı kaçtır? A) C) 15,2 E) 44 151 5 7 B) 15 14 C) 3 2 D) 2 7 E) 3 4 FİZİK NEWTON’UN HAREKET YASALARI 2 kg 15) Sürtünmesiz sistem serbest bırakıldığında ip gerilmesi 10N oluyor. M kütlesi kaç kg’dir? 18) Sürtünmeli sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? T= 10N 2 B) 1 C) 16) Şekildeki sürtünmesiz sistemde sistemin iv2 mesi 2 m/s ’dir. m kütlesi kaç kg’dir? 3 2 D) 2 T A) 12 E) 3 B) 18 C) 20 2 kg 19) Sistem serbest bırakıldığında 2 kg kütleleri arasındaki ip gerilmesi T oluyor. 2 kg ve 1 kg arasındaki K ipi koparsa, 2 kg kütleleri arasındaki ip gerilmesi kaç T olur? 5 kg D) 24 E) 28 T 2 kg K ipi 1 kg 2 (g= 10 m/s ) 37 2 A) Sin 37º= 0,6) B) 3 k= 0,2 3 kg m (g= 10 m/s , A)3,5 1 kg (g= 10 m/s ) M 1 3 2 kg 2 (g= 10 m/s ) A) T C) 2,5 D) 2 5 6 B) 4 3 C) 3 8 D) 7 9 E) 3 5 E) 1,5 20) 3 kg T 7 kg k= 0,5 30 17) Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. T ip gerilmesi kaç N’dur? 2 Sistemde sadece yatay zemin sürtünmeli. T ip 2 gerilmesi kaç N’dur? (g= 10 m/s ) 2 kg FİZİK B) 40 A) 15 5 kg C) 35 B) 16 C) 21 D) 24 E) 28 3 kg (g= 10 m/s ) A) 45 T D) 30 1-A 2-D 3-B 4-B 5-E 6-A 7-C 8-C 9-D 10-A 11-E 12-C 13-A 14-B 15-D 16-C 17- C 18-B 19-A 20-C E) 25 152 9. SINIF DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İŞ – GÜÇ – ENERJİ ENERJİ Bölüm - 4 Günlük hayatta çevremizi incelediğimizde, enerjinin - Doğalgaz birbirinden farklı birçok biçimde olduğunu görürüz. - Odun Oyuncak bir arabayı çalıştıran pildeki kimyasal enerji, - Nükleer enerji elektrik enerjisine ve hareket enerjisine dönüşmektedir. Evdeki lamba, ütü gibi araçların çalışmasını sağ- Enerji kaynaklarını bilinçsiz kullanmak, doğada büyük layan elektrik enerjisidir. bir tahribata yol açmaktadır. Hangi enerji kaynağını Güneş en önemli enerji kaynağıdır. kullanırsak kullanalım, bu kaynakları her zaman tasar- Bu çağda, rüzgâr enerjisinden, gel-git enerjisinden, ruflu kullanalım. dalga enerjisinden yararlanılmaya başlanmıştır. Ütü, elektrik enerjisini ısı enerjisine, mikser, elektrik İŞ: enerjisini hareket enerjisine, lamba, elektrik enerjisini Fiziksel anlamda iş yapılabilmesi için uygulanan kuv- ışık enerjisine dönüştürmektedir. vet cismi hareket ettirebilmelidir. Her geçen gün enerjiye duyulan ihtiyaç artmaktadır. m Teknolojik gelişmeler, enerjiye olan bağımlılığı daha m F da artırmaktadır. X Enerji kaynaklarından en önemlisi güneşin yanında, Uygulanan kuvvet, cisme X kadar yol aldırdığında bir fosil yakıtlardan da yararlanılmaktadır. iş yapmış olur. Yapılan iş, kuvvet ile cismin yer değiş- — Fosil yakıtlar; Kömür, doğalgaz, petroldür. tirme miktarının çarpımına eşittir. Fosil yakıtların gün geçtikçe azalmakta olduğu ve biteceği tahmin edilmektedir. W=F.X Enerji kaynakları, yenilenebilir ve yenilemez enerji kaynakları olarak ikiye ayrılır. W: Yapılan iş (Joule) Yenilenebilir Enerji Kaynarları: - Güneş enerjisi F: Kuvvet (Newton) - Rüzgar enerjisi X: Yer değiştirme miktarı (metre) - Okyanus enerjisi - Jeotermal enerji - Hidroelektrik enerjisi - Biyokütle enerjisi - Gel – git enerjisi - Hidrojen enerjisi Joule = Newton . metre İş yapılabilmesi için, uygulanan kuvvetin cismi kendi doğrultusunda hareket ettirmesi gerekir. Yenilemez Enerji Kaynakları: - Kömür - Petrol 9. SINIF Bir çocuk çantayı yerden kaldırdığında bir iş yapıyor. Çantayla yürüdüğü zaman fiziksel anlamda bir iş yapmaz. 155 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ SÜRTÜNME KUVVETİ POTANSİYEL ENERJİ Sürtünme kuvveti, cismin hareketine zıt yönde oluşur Cisimlerin bulundukları konuma göre sahip oldukları ve hareket ettirici özelliği yoktur. enerjidir. Sürtünme kuvvetinden dolayı kayıp enerji, ısı enerjisi- Barajlarda biriken su, potansiyel ne dönüşür. enerjiye sahiptir. şekildeki m küt- ● Cismin hareket edebilmesi için F ≥ fs olmalıdır. leli cismin yere göre potansiyel fs enerjisi F m m E = m.g.h K m: Kütle (kg) hareket eder. g: Yerçekim ivmesi (m/s F > fs olduğunda, cisim düzgün hızlanır. 2 yer h: Yükseklik (m) ● Sürtünmeli yüzeyde kuvvet X kadar uygulandığında; fs h E: Potansiyel enerji (joule) F = fs ise cisme bir itme verildiğinde cisim sabit hızla F m K Yapılan net iş=kinetik enerjisi değişimi= (F – fs).X Isıya dönüşen enerji = fs . X 2h tansiyel enerjisi, Sürtünme kuvveti = fs = k.N = k.mg m Şekildeki cismin yere göre po- h Ep = m.g.h bağıntısıyla hesapla- yer N: Yerin tepki kuvvetidir. nır. g: Yerçekimi ivmesi h: Cismin kütle merkezinin yerden yüksekliği. K: Sürtünme katsayısı ÖRNEK ÖRNEK 2 kg F = 40N k = 0,5 2m K 2h m L h X = 20 m Durgun haldeki cisme kuvvet 20 m uygulanıyor. a) Kayıp enerji kaç Joule dir? yer b) Yapılan iş kaç Joule dir? Şekildeki 2m ve m kütleli K ve L cisimlerinin yere 2 (g= 10 m/s ) göre toplam potansiyel enerjisi kaç m.g.h dır? Çözüm Çözüm K ve L cisimlerinin kütle merkezlerine göre işlem ya- fs = k.N = k.mg = 0,5.2.10 = 10 Newton pacağız. a) ws = fs.X = 10.20 = 200 Joule Ep = mp b) w = Fnet.X = (40 – 10).20 = 30.20 = 600 Joule FİZİK 156 h 9 + 2mg.2h = mgh 2 2 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ KİNETİK ENERJİ GÜÇ: Cisimlerin hızlarından dolayı sahip m Bir makinanın gücü, birim zamanda yaptığı iş olarak ϑ oldukları enerjidir. Şekildeki m küt- tanımlanır. leli ϑ hızıyla hareket eden aracın kinetik enerjisi, Güç = 1 EK = .m.ϑ2 2 P= w t P= F.X t P: Güç (watt) F: Kuvvet (Ağırlık) (N) ÖRNEK 2m İş Zaman 2ϑ K X: Yol (m) 4m ϑ L t: Süre (s) Şekildeki K ve L araçlarının kinetik enerjileri oranı EK/EL kaçtır? ÖRNEK Çözüm Bir motor, 50 N. luk yükü 4 saniyede 12 metre yükse- 1 1 2m(2ϑ)2 = 2m4ϑ2 = 4mϑ2 2 2 1 EL = 4mϑ2 = 2mϑ2 2 EK / EL = 2 EK = ğe çıkarıyor. Motorun gücü kaç watt’tır? Çözüm P= F.X 50.12 = = 150 watt t 4 ÖRNEK 20 m/s hızla gi- 500 kg 20 m/s den 500 kg kütleli aracın VERİM: kinetik Bir sistemin yaptığı işin, harcadığı enerjiye oranı ola- 2 enerjisi kaç joule’dür? (g=10 m/s ) rak tanımlanır. Çözüm 1 1 1 mϑ2 = 500.202 = 500.400 2 2 2 EK = 100000 joule = 100 kj Verim = EK = ÖRNEK Yapılan İş Harcanan Enerji ÖRNEK Araç hızını 20 m/s den 30 m/s ye çıkarıyor. Aracın Bir vinç, 600 joule enerji harcayarak 100 N.luk yükü 3 kinetik enerji değişimi kaç joule’dür? metre yükseğe çıkarıyor. Vincin verimi % kaçtır? Çözüm Çözüm ∆EK = Eson - Eilk Yapılan iş = F.X = 100.3= 300 joule 1 1 1 1 ∆EK = mϑs2 − mϑi2 = 10.302 − 10.202 2 2 2 2 ∆EK = 4500 − 2000 = 2500 joule 9. SINIF Verim = 157 300 1 = 600 2 verim = %50 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÖRNEK ÖRNEK 40 N 5 kg F = 22 N 37 5 kg X = 10 m X= 4 m Bir cisme kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor. 10 metre sonunda yapılan iş kaç joule’dur? (Sürtünme yok) 5 kg lık cisme kuvvet 4 metre uygulanıyor. Yapılan iş kaç joule’dur?(Sürtünme yok) Çözüm Çözüm 24 N w=F. X 40 N w = 22.4 = 88 Joule 37 32 N 5 kg ÖRNEK 50 N ürtünmesiz ortamda 4 kg cisme 45 N’luk kuvvet w = F . X, F = 45 N 12 metre boyunca uygu- w = 32 .10 w = 320 Joule 12 m lanır. Cismin 12 metre sonunda enerjisi kaç joule’dur? Çözüm İ ÖRNEK ş = Kuvvet . Yol w=F.X F= 15N 9 kg = 45.12 = 540 Joule 53 20 m 9 kg lık cisme kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor . 20 ÖRNEK 20 N 8 kg metre sonunda yapılan iş kaç joule ‘dur? (Sürtün50 N me yok) 5m Çözüm Sürtünmesiz ortamda 8 kg lık cisme kuvvetler şekilde- 12 N ki gibi aynı anda uygulanıyor. 5 metre sonunda yapılan iş kaç joule’dur? 9N w = F . X, w = 9 . 20 w = 180 joule Çözüm w = Fnet . X = (50 – 20) . 5 = 30 . 5 = 150 Joule FİZİK 158 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÖRNEK ÖRNEK Kuvvet- Yol grafiği F(N) verilen cismin (0-8) F(N) Kuvvet - Yol grafiği verilen cismin, 20 metre arasındaki Ki- 18 (0-7 ) metre arasındaki netik enerji değişimi kinetik enerji değişimi (m) kaç joule’dur? 0 4 8 10 kaç joule’dür? X 0 X (m) 7 Çözüm F-X grafiğinde alan yapılan işi, yani Kinetik enerji değişimini verir. w = 20.4 + Çözüm Grafiğin alanı, kinetik enerji değişimini verir. 20.4 = 80 + 40 = 120 joule 2 ∆EK = ÖRNEK D urgun haldeki 2 kg kütleli cisme uygulanan F-X grafiği yandaki gibidir. 20 metre sonunda yapılan iş kaç 10 + 18 .7 = 98 joule 2 F(N) 30 15 0 20 X (m) 10 ÖRNEK joule’dir? M ve K cisimleri şekildeki Çözüm konumdan serbest bırakılı- A yor. K cismi yere çarptığı lan, yapılan iş kadardır. 30 + 15 .10 + 15.10 = 225 + 150 = 375 joule W= 2 anda, M cisminin kinetik enerjisi kaç mgh olur? (Sürtünme yok) 3m 5m M ÖRNEK yer 4kg kütleli cisme Çözüm 40 min enerjisi kaç 0 1 1 3mϑ2 + 5mϑ2 2 2 1 2 2 2mgh = 4mϑ ϑ = gh 2 1 1 1 3 2 EM = 3mϑ = 3m gh = mgh 2 2 2 4 3 EM = mgh 4 3mgh + 5mgh = 3mg.2h + 20 X (m) joule olur? Çözüm E= 1 4.102 + 40.5 =200 + 200 = 400 joule 2 9. SINIF İ lk enerji = Son enerji grafiği verilmiştir. 5 m. Sonunda cis- h İ F(N) lk hızı 10m/s olan uygulanan F – X K 159 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÖRNEK ÖRNEK X cismi 8 kg, Y cismi 4 8 metre yükseklikten 2 m/s kg. Sistem serbest bı- hızla atılan cismin, yatay- rakıldığında X cismi- dan geçerken hızı kaç m/s nin yere çarpma kine- dir? (sürtünme yok, g= 10 5 kg 2 m/s 8m 2 tik enerjisi kaç joule m/s ) 8 kg dür? (Sistem sürtün- yatay X 2 mesiz, g= 10 m/s ) Çözüm 1m Y İ lk enerji = Son enerji 4 kg 1 1 2 mϑilk = mϑ2son 2 2 1 1 10.8 + .22 = .ϑ2son 2 2 mgh + 1m yer Çözüm ϑ = 2 41 m / s E ilk = E son 1 2 1 2 8ϑ + 4ϑ + 4.10.3 2 2 40 2 2 80 = 6ϑ ϑ = 3 1 2 1 40 160 E x = 8ϑ = 8. = joule 2 2 3 3 8.10.2 + 4.10.1 = ÖRNEK ÖRNEK R m C ve K cisimleri serbest ϑ K bırakılıyor. Cisimler yan 12m yana geldiğinde K’nın 7m hızı kaç m/s dir? (sürtünme yok) 10 kg C K noktasından ϑ hızıyla atılan cisim R noktasında du2m 5 kg ruyor. Sistem sürtünmesiz olduğuna göre ϑ hızı kaç m/s dir? K 1m Çözüm yer 1 mϑ 2 = mgh 2 1 10.7 + ϑ 2 = 10.12 2 Çözüm mgh + 5.10.1 + 10.10.3 = 5.10.2 + 10.10.2 + EK + EC 50 = 1 2 1 5ϑ + 10.ϑ2 2 2 ϑ= 20 m/s 3 FİZİK ϑ2 = 120 2 ϑ = 10 m / s 70 + 160 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÖRNEK ÖRNEK Sürtünmesiz K ve L cisimleri şekildeki gibi dengededir. Yere göre potansiyel enerjileri oranı EK kaçtır? EL 6 kg ortam- da, yerden 4 metre m yükseklikten serbest 6 kg bırakılan K cisminin, yere çarpma hızı kaç 2 K m/s dir? (g= 10 m/s ) 4m 5T K 2T h L h Yer yer Çözüm Çözüm K cismi yere çarptığı anda, K ve M cisimleri hızları eşit ML = 2T E K = 3T.2h M K = 3T E L = 2T.h EK 6 = =3 EL 2 olur. E ilk = E son ÖRNEK 1 1 6.10.4 = 6ϑ 2 + 6ϑ 2 2 2 X ve Y cisimlerinin zemine göre potansiyel enerjileri eşittir. Kütleleri oranı mX/mY kaçtır? 240 = 6ϑ 2 ϑ 2 = 40 Y 2h ϑ = 2 10 m / s X 3h yer ÖRNEK Çözüm 2T 3T 4T Y X Z 2h h potansiyel enerjilerini sıralayınız? İ mX 5 = mY 3 Sekil -I E1 Sekil -II E2 Yer Çözüm p gerilmesi cismin ağırlığını gösterir E1 = mg.1,5h + mg.3,5h = 5mgh EY > EZ > EX E2 = mg.0,5h + mg.2,5h = 3 mgh EY = 3T.2h E1 5 = E2 3 EZ = 4T.h 9. SINIF Mx.g.3h = mY.g.5h Özdeş iki cisim Şekil –I ve Şekil –II deki gibi üst üste konuluyor. Yere göre potansiyel enerjileri oranı E1/E2 kaçtır? X, Y, Z cisimleri şekildeki gibi dengededir. Yere göre EX = 2T.h EX = EY dir ÖRNEK h yer Çözüm Ep = m.g.h 161 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÖRNEK ÖRNEK a a a a Kuvvet a a 2F a Sekil -I E1 F Yer Sekil -II E2 Yol 0 X Bir kenarı a olan özdeş küpler, şekillerdeki gibi üst üs- 2X 3X te konuluyor. Yere göre potansiyel enerjileri E1 ve Kuvvet – yol grafiği verilen durgun haldeki aracın E2 dir. E1/E2 oranı kaçtır? kinetik enerjisi hangi aralıklarla artmıştır? Çözüm a a 3 5 + mg + m.g. a = mga 2 2 2 2 a a a 3 3 5 E 2 = mg + mg + mg + mg a + mg a + mg a 2 2 2 2 2 2 E 2 = 7mga E1 = mg. Çözüm F – X grafiğinde alan kinetik enerji değişimini verir. I, II, III aralıklarında alan sürekli artmıştır. E1 5 = E 2 14 Bütün aralıklarda kinetik enerji artmıştır. II. Yol a 3 5 E1 = mg .2 + mg a = mga 2 2 2 a 3 5 E 2 = mg .3 + mg a.2 + mg a = 7mga 2 2 2 E1 5 = E 2 14 ÖRNEK K 2 kg 1,5 m ÖRNEK Durgun halden harekete geçen bir cismin kuvvet – fs = 5N F(N) Şekilde sadece yatay zemin sürtünmeli ve fs= 5N’dur. 20 yol grafiği şekildeki gibidir. Cismin kinetik enerjisi 8 s. sonra kaç joule K noktasından serbest bırakılan cisim, yeterince 0 4 8 uzun yatay zeminde en fazla kaç metre yol alabi- X(m) lir? olur? Çözüm Çözüm mgh = fs.X Kuvvet – Yol grafiğinde alan yapılan işi verir. Grafiğin 2.10.1,5=5.X alanı= 40 + 80 = 120 joule. X= 6m FİZİK 162 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÖRNEK ÖRNEK Sürtünmesiz ortamda sistem serbest bırakılıyor. Y 2 kg X cismi yere çarptığında X Y nin hızı kaç m/s olur? cismi 2 metre yol gitti- Y 3 kg ğinde X’in kinetik ener- 2 kg Y jisi kaç joule olur? 4 kg yer X 2m 1m Çözüm Sistem serbest bırakıldı- 2 kg ğında X ve Y nin hızları X Çözüm Cisimlerin hızları eşittir. Enerji eşitliğini yazalım, eşit olur. Aynı ipe bağlı oldukları için enerji eşitli- Y 3 kg ğini yazalım, 3.10.2 = 4.101 + 2.102 = 2m 1 2 1 2 3ϑ + 2ϑ 2 2 Buradan ϑ hızını bulalım. ϑ2 = 20 3 ϑ= 20 3 1 2 1 2 4ϑ + 2ϑ + 2.10.3 2 2 5 2 ϑ ϑ 2 = 24 2 1 1 = mϑ 2 ' den E X = .2.24 E X = 24 joule 2 2 60 = EX ÖRNEK ÖRNEK Sürtünmesiz sis- m K tem serbest bırakıY lıyor. Y cismi yere çarptığında X’in kinetik enerjisi M 6 kg T 6h X 2h 5m 37 3h yer kaç joule dir? Sürtünmesiz ortamda m kütleli cisim K’dan serbest bırakılıyor. Cismin M’deki kinetik enerjisinin, T’deki yere göre potansiyel enerjisine oranı EM/ET kaçtır? Çözüm Enerji eşitliğini yazalım. ϑ Cisimlerin X hızları eşit olur. Çözüm 6 kg mg6h = EM + mg2h 37 37 4m ET = 3mgh Y EM 4 = ET 3 ϑ 6.10.5 = 1 2 1 4ϑ + 4.10.3 + 6.ϑ 2 2 2 300 = 2ϑ 2 + 120 + 3ϑ 2 2 ϑ = 36 9. SINIF 1 mϑ 2 2 1 = 4.36 2 = 72 joule EX = EX EX EM = 4mgh 163 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÖRNEK ÖRNEK 8 kg Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. Y cisminin 4 m/s yere çarptığında X= 2m K kinetik L enerjisi kaç mgh olur? fs= 24N Y X 8 kg kütleli cisim P noktasından 4/ms hızla geçiyor. m h 30 Yolun yalnız KL bölümü sürtünmeli ve sürtünme kuv- Çözüm veti 24N.dur. cismin L’den çıkış hızı kaç m/s dir? Y cisminin enerjisinde azalma olduğu için; mgh = mg Çözüm h + EK + EK 2 h = 2E K 2 1 E K = mgh. 4 mg 1 1 mϑ12 = fs.X + mϑ12 2 2 1 1 8.4 2 = 24.2 + 8.ϑ 32 2 2 64 = 48 + 4ϑ 32 ϑ s = 2m / s ÖRNEK ÖRNEK 10F F1 5F 2L m 37 53 2m F2 h L W1 F3 h h 4L W2 W3 Özdeş cisimler F1, F2, F3 kuvvetleri ile sabit hızla h W1 yüksekliğine çıkartılıyor. Yapılan işler ve kuvvetler W2 arasındaki ilişki nedir? Sürtünmesiz düzlemde kütlelere kuvvetler t süre uygulanıyor. Yapılan işin oranı W1/W2 kaçtır? Çözüm W1 = mgh W1 = W2 = W3 Çözüm 1 1 4F 2 W1 = 4F.X = 4F. at 2 = 4F. .t 2 2 m 1 1 6F 2 W2 = 6F.X = 6F. at 2 = 6F. .t 2 2 2m W1 8 = W2 9 FİZİK W2 = mgh F2 > F1 > F3 W3 = mgh F1 = mg. sin α : mg. h 2L h L h F3 = mg. 4L F2 = mg. 164 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÖRNEK ÖRNEK Şekildeki sistem F kuvveti etkisi ile sa- R bit hızla yan yana getiriliyor. F’nin yaptığı iş kaç mgh dır? P m Y h E 2h F K X L M N Şekildeki sistemde noktalar arası eşit uzaklıkta ve iki 3m nokta arasındaki sürtünmeden dolayı kayıp enerji ay- Çözüm nıdır. L’den E kinetik enerji ile atılan cisim R’ye kadar Sistemin sabit hızla yan yana çıkıp, dönüşte M’de duruyor. Cismin R noktasındaki gelmesi için, yere göre potansiyel enerjisi kaç E’dir? F = 2mg olmalı, w = F.X h X w = 2mg.h Çözüm m E = 7 ws. (E, 7 sürtünmeli yolda harcanıyor) 3m h Cevap = 2mgh Y E = ER + 4 ws F=2mg E = ER + 4 E 7 ER = E − 4 3 E= E 3 7 ER = 3 E 7 ÖRNEK K 5h E= mgh ÖRNEK L 2h N Yatay h konum- 0 dan serbest bı- M 2m ip 4 kg yatay rakılan cismin, K noktasından mgh kinetik enerji ile atılan cisim N düşeyden noktasında duruyor. Sistemde sadece LM arası sür- ge- çerken hızı kaç tünmelidir. Aynı cisim L’den 6 mhg kinetik enerji ile m/s dir? atılırsa, M’den sonra en fazla kaç h yükselir? ϑ= ? Düşey Çözüm Çözüm mgh = mgh + 5mgh = ws + mgh ws = 5mgh 1 mϑ 2 2 1 2 ϑ 2 1 10.2 = ϑ 2 2 g.h = 1 6mgh + 2mgh = ws + mgh 1 8mgh = 5mgh + mhg h = 3h ϑ 2 = 40 Cevap = 3h ϑ = 2 10 m / s 1 9. SINIF 165 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÖRNEK ÖRNEK 4 kg K L m= 1 kg K 5m L E 5m h=? 2m M 4m fs= 10N Sürtünmesiz ortamda K’dan E kinetik enerji ile gönde- K noktasından serbest bırakılan cisme sadece LM rilen cisim L noktasında duruyor. E kaç joule’dür? arasından 10 N luk sürtünme kuvveti etki ediyor. (g= 10 m/s ) 2 Cisim M noktasından sonra, yerden en fazla kaç met2 Çözüm re yüksekliğe çıkar? (g= 10 m/s ) E + mgh1 = mgh2 Çözüm E + 1.10.2 = 1.10.5 mgh1 = fs.X + mgh2 E = 30 J 4.10.5 = 10.4 + 4.10.h2 200 = 40 + 40h h = 4m. ÖRNEK m ÖRNEK 2m Y X K L h 4h 5 kg Yatay F= 60N 4m P R 1m fs= 40N Yatay Sürtünmesiz ortamda X ve Y cisimleri K ve L noktalaS veti 40 N.dur. rından serbest bırakılıyor. Cisimlerin yataydan geçϑ me hızları oranı X kaçtır? ϑY Durgun haldeki cisme kuvvet P’den R’ye kadar uygu- Çözüm lanıyor ve R’de kaldırılıyor. Cismin S’den çıkış kine- mgh = Şekilde sadece RS arası sürtünmeli ve sürtünme kuv- tik enerjisi kaç joule’dür? 1 mϑ 2X 2 2mg4h = Çözüm ϑ2 1 = X 8 2ϑ 2 Y F.X = fs.X + EK 60.4 = 40.1 + EK ϑX 1 = ϑY 2 EK = 200 J FİZİK 1 2mϑ 2Y 2 166 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ AŞAĞIDAKİ CÜMLELERİ DOĞRU VE YANLIŞ OLARAK İŞARETLEYİNİZ. ( ) 1. Odun, fosil yakıtlara örnektir. ( ) 12. Doğal gaz yenilenebilir enerji kaynaklarındandır. ( ) 2. Rüzgar enerjisi yenilenebilir enerji kaynaklarındandır. ( ) 13. Bir motorda harcanan enerjinin, motora verilen enerjiye oranı motorun verimini verir. ( ) 3. Güneş enerjisi, yenilenemez enerji kaynaklarındandır. ( ) 14. İş yapabilme yeteneğine güç denir. ( ) 4. Joule, güç birimidir. ( ) 15. Bir cisme uygulanan kuvvet, cismi hareket ettiremese de iş yapmış olur. ( ) 5. Sıkıştırılmış yaydaki enerji, yay potansiyel enerjisidir. ( ) 16. Güç, skaler bir büyüklüktür. ( ) 6. Güç, birim zamanda yapılan iş olarak tanımlanabilir. ( ) 17. İş, temel bir büyüklüktür. ( ) 7. Bir cismin kinetik ve potansiyel enerjileri toplamına mekanik enerji denir. ( ) 18. Sürtünmesiz ortamda, yatay zeminde, zemine paralel olarak cisme kuvvet etki ederse, kuvvet iş yapar. ( ) 8. Newton X metre = Joule ( ) 19. Kullanmadığımız odaların ışıklarını kapalı tutmalıyız. ( ) 9. Kilowatt – saat enerji birimi olarak kullanılmaktadır. ( ) 20. Yatmadan önce, televizyonumuzu stand – by konumunda bırakmalı düğmesinden kapatmamalıyız. ( ) 10. Sürtünme kuvvetinden dolayı oluşan kayıp enerji ısı enerjisine dönüşür. 1-Y 2-D 3-Y 4-Y 5-D 6-D 7-D 8-D 9-D 10-D 11-D 12-Y 13-D 14-Y 15-Y 16-D 17-Y 18-D 19-D 20-Y ( ) 11. Kömür ve petrol fosil yakıttır. 9. SINIF 167 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ AŞAĞIDAKİ CÜMLELERDE BOŞ BIRAKILAN YERLERE UYGUN CEVAPLARI YAZINIZ. 1. Jeotermal enerjisi ………………… bir enerji kaynağıdır. 13. Enerji kaynaklarının hızla tükenmemesi için, evlerimizde de, işyerlerinde de enerjiyi ……………….. kullanmalıyız. 2. Kömür ve doğal gaz ……………….. enerji kaynaklarındandır. 14. Hidrojen enerjisi ……………….. enerji kaynaklarındandır. 3. ……………….. kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürür. 15. ……………….. gün geçtiktçe azalmaktadır. 4. Enerji tasarrufu için evlerde düşük ……………….. lambalar kullanmalıyız. 16. Atom çekirdeğinin parçalanması ile açığa çıkan enerjiye ……………….. enerji denir. 5. Fosil yakıtlar, termik santralden ……………….. ısınmaya sebep olmaktadırlar. 17. Çevre kirliliğini önlemek ve küresel ısınmayı azaltmak için ……………….. ……………….. araçlarını kullanmalıyız. 6. Yatay düzlemde hareket eden bir cismin sahip olduğu enerjiye ……………….. enerji denir. 18. ……………….. canlıların yaşaması için gerekli, temiz bir enerji kaynağıdır. 7. Sürtünmesiz ortamda, yerden belirli bir yükseklikten serbest bırakılan cismin ……………….. enerjisi artar. 19. Enerjinin ……………….. kullanılmaması ülke ekonomisine zarar verir. 8. Enerji bir biçimden başka bir biçime dönüşse de toplam enerji sabit kalır. Bu duruma ……………….. yasası denir. 20. Sürtünme kuvveti, yatay düzlemde hareket eden cisimlerin kinetik enerjisini ……………….. 9. Nükleer enerji atıklarının ……………….. olması, canlılar için bir tehdittir. 10. ……………….. santraller, potansiyel enerjiyi hareket enerjisine, oradan elektrik enerjisine dönüştürür. 1- Yenilenebilir 2 - Yenilenemez 3 – Pil (Akü) 4- güçte 5- Küresel 6- Kinetik 7- Kinetik 11. ……………….. santraller, kimyasal enerjisi ısı, hareket ve oradan elektrik enerjisine dönüştürür. 8- Enerjinin Korunumu 9- Radyoaktif 10- Hidroelektrik 11- Termik 12- Fosil 13- Tasarruflu 14- Yenilenebilir 15- Fosil yakıtlar 16- Nükleer 17- Toplu taşıma 18- Güneş 19- Tasarruflu 20-Azaltır 12. ……………….. yakıtlar çevre kirliliği oluşturur. FİZİK 168 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÇÖZÜM: TEST A 1) 80 kg F= 120N Sürtünmesiz ortamda, durgun haldeki 80 kg’lık araca 120 N.luk kuvvet 15 metre uygulanıyor. Aracın 15 metre sonundaki kinetik enerjisi kaç joule’dür? (1800) ÇÖZÜM: 2) 100 kg F= 64 N Sürtünmesiz ortamda durgun haldeki araca kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor. 50 metre sonunda aracın hızı kaç m/s olur? (8) 3) ÇÖZÜM: Şekil-I Şekil-II Üç özdeş küp, şekillerdeki gibi konuluyor. ŞekilI’deki küplerin yere göre toplam potansiyel enerjisi E1, şekil-II’deki küplerin yere göre toplam potansiyel enerjisi E2 dir. E1/E2 oranı kaçtır? 5 9 4) ÇÖZÜM: 2T 3T 4T S h T h R h Yer S, T, R cisimleri şekildeki gibi dengededir. Bu cisimlerin yere göre potansiyel enerjilerini sıralayınız? 9. SINIF (ES = ET > ER) 169 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 5) ÇÖZÜM: 8T 3T C 2h M h Yer M ve C cisimleri şekildeki gibi dengededir. İpler kesildiğinde, cisimlerin yere çarpma kinetik enerjileri oranı EM/EC kaçtır? 8 9 6) ÇÖZÜM: 2T 4T 6T F 3h h M h K Yer F, K, M cisimleri şekildeki gibi dengededir. İpler kesildiğinde cisimlerin yere çarpma hızlarını sıralayınız? (ϑF > ϑM > ϑK) 7) ÇÖZÜM: 24 cm Bir çocuk, boyutları 24 cm olan küplerle, uzunluğu 120 cm, yüksekliği 72 cm olacak şekilde küpleri birer sıra dizerek duvar yapıyor. Bir küpün kütlesi 0,5 kg olduğuna göre, çocuğun yaptığı iş kaç 2 joule’dür? (g= 10 m/s )(Küplerin hepsi yerde) (18) 8) C ve K cisimleri şekildeki gibi dengededir. Cisimlerin yere göre potansiyel enerjileri oranı EC/EK kaçtır? ÇÖZÜM: 9T K 2h C 3T FİZİK 2 5 3h 170 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ ÇÖZÜM: TEST B 1) Bir çocuk 20 kglık yükü 1 dakikada 12 metre yüksekliğe çıkartıyor. Çocuğun gücü kaç watt’tır? 2 (g= 10 m/s ) 20 kg (40) ÇÖZÜM: 2) Motor 60 kg Bir motor 60 kglık bir yükü 20 saniyede 15 metre yüksekliğe çıkarıyor. Motorun gücü kaç watt’tır? 2 (g= 10 m/s ) (450) 3) Bir asansör motoru 500 joule enerji harcayarak 20 kg kütleli kabini 2 metre yüksekliğe çıkartıyor. Motorun verimi 2 % kaçtır? (g= 10 m/s ) ÇÖZÜM: Motor (%80) 4) ÇÖZÜM: 9 kg F= 36N 60 4m Sürtünmesiz düzlemde durgun haldeki cisme kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor. 4 metre sonunda cismin hızı kaç m/s olur? (4) 9. SINIF 171 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 5) ÇÖZÜM: F(N) 10 5 X(m) 0 4 8 12 16 20 Sürtünmesiz yatay düzlemde m= 2kg kütleli cisme uygulanan Kuvvet – Yol grafiği verilmiştir. 20 metre sonunda cismin kinetik enerji değişimi kaç joule olur? (140) 6) ÇÖZÜM: F(N) 15 10 X(m) 0 10 20 30 Sürtünmesiz yatayda, durgun haldeki 10 kg kütleli cisme uygulanan kuvvet – Yol grafiği verilmiştir. 30 metre sonunda cismin hızı kaç m/s olur? (5 3 ) ÇÖZÜM: 30 kg 7) Bir yüzücü, 5 metre yükseklikten kendini serbest bırakıyor. Yüzücünün havuz suyuna ayakları kaç joule’lük kinetik enerji ile çarpar? 5m (1500) Havuz 8) ϑ= 4 m/s 2 kg ÇÖZÜM: ϑ= 8 m/s F F 6m K M Sürtünmesiz yatay düzlemdeki 2 kg kütleli cisme kuvvet K’dan M’ye kadar uygulandığında cismin hızı 4 m/s’den 8 m/s’ye çıkıyor. F kuvveti kaç Newton’dur? FİZİK (8) 172 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 4) TEST - 1 2m F 1) B A 3m 2m 5F Y 12X Sürtünmesiz ortamda Y ve T cisimlerine kuvvetler şekildeki gibi uygulanarak 6x ve 12x yol aldırıyor. Bu yollar sonunda yapılan işler oranı kaçtır? 5 4 B) 1 2 C) 3 5 D) 4 9 E) 6X Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan cisme F kuvveti A noktasından C noktasına kadar uygulanıyor. Cismin B noktasındaki kinetik enerjisi E ise, C noktasındaki kinetik enerjisi kaç E’dir? 4F T 6X A) C 2X A) 2E B) 3E C) 4E D) 6E E) 8E 5 8 5) Aynı hizada durmakta olan m ve 2m kütleli cisimlere kuvvetler şekildeki gibi uygulanıyor. L’den geçerken hızları oranı kaçtır? 2) 5 kg F= 12N 12F m K L 6F 2m K L 15m A) 1 Sürtünmesiz yatay düzlemde kuvvet şekildeki gibi durgun haldeki cisme 15 metre yol aldırıyor. Cismin 15 metre sonunda kinetik enerjisi kaç joule dür? A) 180 B) 200 C) 220 D) 250 B) 2 C) D) 3 2 E) 3 E) 300 6) 4m K 3) Kuvvetlerin |KL| ve |PR| noktaları arasında yaptıkF ları işler eşit olduğuna göre, 1 oranı katır? F2 Sürtünmesiz yatay yolda 8 kg kütleli cisim 20 newton'luk kuvvetle 25 metre çekiliyor. Kuvvetin 2 yaptığı iş kaç joule’dur? (g= 10 m/s ) 9. SINIF D) 400 Şekil - II Durgun haldeki cisimlere F1 ve F2 kuvvetleri uygulanıyor. 25 m C) 500 R 3x Şekil - I F= 20N B) 600 F2 L P 2x 8 kg A)750 3m F1 (Ortam sürtünmesiz) A) E) 60 173 1 2 B) 2 C) 4 3 D) 3 2 E) 8 9 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 7) ϑ= 10 m/s 10)İlk hızı 10 m/s 2 kg olan 2 kg lık F= 50N cisme, K dan L 6m ye kadar kuvvet K uygulanıyor. . Cismin L deki hızı kaç m/s olur? (Ortam sürtünmesiz) F m M X 3X L Sürtünmesiz yatay düzlemde K noktasında durmakta olan cisme kuvvet yatay olarak M noktasına kadar uygulanıyor. Cismin kinetik enerjisi L noktasında EL, M noktasında EM ise, EL/EM oranı kaçtır? A) 1 B) 2 3 C) 1 2 D) 1 4 E) A) 8 B) 10 C) 12 D) 15 L E) 20 1 3 11) 2 kg 4 kg 8) 2m 2m K m F 2F K L F2 L 4F M 2m 4X 5m Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan K ve L cisimlerine F1 ve F2 kuvvetleri 2 metre ve 5 metre yol aldırıyor. Bu yollar sonunda kuvvetlerin yaptıkları işler eşit ve 30 joule olmaktadır. F1/F2 oranı kaçtır? L 3X F1 2X Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan K, L, M, cisimlerine uygulanan F, 2F, 4F kuvvetleri cisimlere, 3X, 4X, 2X yol aldırıyor. Kuvvetlerin yaptıkları işler EK, EL, EM ise, bu işler arasındaki ilişki nedir? A) 3 2 5 2 B) C) 4 3 D) 1 2 E) 2 A) EK = EL = EM B) EK > EL > EM C) EM = EL >EK D) EL > EM > EK E) EM > EL > EK 12) m m 2F F K L 9) 2m m m 3F 4F K L 2m 2F M Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan K ve L cisimlerine F ve 2F kuvvetleri uygulanıyor. K cisminin 2 metre yolu sonunda kinetik enerjisi 10 joule ise, L cisminin 3 metre sonunda kinetik enerjisi kaç joule olur? L X1 X2 X3 Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan K, L, M cisimlerine 3F, 4F, 2F kuvvetleri X1, X2, X3 yolu boyunca uygulanıyor. Bu yollar sonunda cisimlerin kinetik enerjileri eşit olduğuna göre; X1, X2, X3 yollarının uzunlukları arasındaki ilişki nedir? A) X3 > X2 > X1 B) X3 > X1 > X2 D) X1 = X3 > X2 FİZİK 3m A) 20 C) X1 > X2 > X3 B) 24 C) 28 1-E 2-A 3-C 4-C 5-B 10- E 11-B 12-D E) X1 = X2 = X3 174 D) 30 6-D E) 60 7-D 8-C 9-B 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 4) TEST - 2 4F m X 1) 60 P K 4d F= 40N 2m Y 4 kg 53 L 6m Sürtünmesiz yatay düzlemde durgun haldeki cisme kuvvet K’ dan M’ ye kadar uygulanıyor. Kuvvetin yaptığı iş kaç joule' dür? (sin 53°= 0,8; cos 53°= 0,6) A) 72 B) 122 C) 144 D) 168 R 5d Sürtünmesiz ortamda X ve Y cisimlerine kuvvetler şekildeki gibi K-P ve L-R arasında uygulanıyor . Cisimlerin P ve R deki kinetik enerjileri oranı EP/ER kaçtır? M K 6F A) 4 15 5 3 B) C) 3 4 D) 2 5 E) 4 5 E) 288 5) 4 kg 6 m/s 2) Sürtünme sa- m= 6 kg dece K – L ϑ= 7 m/s arasındadır. 7 8m m/s hızla fs= 10N gönderilen K L cismin, sürtünmeli yolu geçince kinetik enerjisi kaç joule olur? A) 67 B) 72 C) 78 D) 84 2m K L Şekilde sadece K – L arası sürtünmeli ve sürtünme kuvveti 20 Newtondur. K’dan 6 m/s hızla geçen cisim, L’den kaç m/s hızla çıkar? A) 2 2 B) 5 C) 4 D) 2 E)1 E) 93 6) 5 kg 3) ϑ= 10 m/s 2kg ϑ = 8 m/s 1 ϑ2= 2 m/s 5m K fs= 10N X K L 9. SINIF B) 70 C) 60 D) 50 L Sürtünme sadece K-L arasında ve sürtünme kuvveti 10 N dur. 10 m/s hızla gönderilen cismin, sürtünmeli yolu geçince hızı kaç m/s dir? Sürtünmeli zeminde K’dan 8 m/s hızla atılan cisim, L’den 2 m/s hızla geçiyor. Cismin K – L arasında kayıp enerjisi kaç joule’dür? A) 85 ϑ A) E) 35 175 5 B) 4 2 C) 5 3 D) 4 5 E) 2 3 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 7) 10) 8X 2X 5X K L M B) 7 5 C) 7 4 D) 7 3 E) L 3X M N KL sürtünmesiz, LN sürtünmeli. K noktasında durmakta olan cisme kuvvet uygulanıp M’de kaldırılıyor. Cisim N’de duruyor. Cisme etki eden sürtünme kuvveti kaç F’dir? A) 8 5 X K KL sürtünmesiz, LM sürtünmeli. Durgun haldeki m kütlesine kuvvet K’dan L’ye kadar uygulanıyor. Kuvvet L’de kaldırıldığında cisim M’de duruyor. Cisme etki eden sürtünme kuvveti kaç F’dir? A) F m F m 9 4 4 7 B) 5 3 C) 4 5 D) 3 4 E) 2 5 8) 11) 4 kg 5 kg ϑ 10 m/s 60N 5m K L k= 0,4 M N K L 4m 8m Sadece 5 metrelik yol sürtünmeli ve sürtünme katsayısı k = 0,4’dür. K’dan 10 m/s hızla atılan cismin N’den geçerken hızı kaç m/s dir? A) 70 B) 60 C) 50 D) 30 N 12m Şekilde, K – L arası sürtünmesiz, L – N arası sürtünmelidir. 5 kg kütleli cisme kuvvet K’dan L’ye kadar uygulanıp, L’de kaldırıldığında, cisim M’de duruyor. Cisme L – M arası etki eden sürtünme kuvveti kaç Newton’dur? E) 10 A) 15 9) Sürtünmesiz yatay düzlemde durgun haldeki cisme 7 kg kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor. 5 metre sonunda cismin kinetik enerjisi kaç joule dür? M B) 18 C) 25 D) 30 E) 35 60N 37 5m (sin 37°= 0,6; cos 37°= 0,8) A) 180 FİZİK B) 240 C) 300 D) 460 1-C 2-A 3-C 4-A 5-C 10- D 11-D E) 900 176 6-D 7-A 8-B 9-B 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 3) TEST - 3 2m 1) 5m Pınar 40 kg Baraj At arabası Pınar, 40 kg kütleli bir cismi, eğik düzlem yardımıyla 2 metre yüksekliğe sabit hızla çıkarıyor. Pı2 narın yaptığı iş kaç joule’dür? (g= 10 m/s , ortam sürtünmesiz) Şekil - I Şekil - II A) 600 Kayan Çocuk B) 800 C) 1000 D) 1500 E) 2000 4) Şekil - III Şekil – I: Barajda biriken su X Y m 2m Z 3m Şekil – II: At arabasını çeken at Şekil – III: Karda kayan çocuk h h h Yukarıdaki olaylardan hangileri bir enerjiye sahiptir? A) Yalnız I B) Yalnız III D) II ve III Aynı yükseklikten serbest bırakılan X, Y, Z cisimlerinin yere çarpma hızlarını sıralayınız? C) I ve II E) I, II ve III A) ϑX = ϑY = ϑZ 2) B) ϑZ > ϑY > ϑX C) ϑX > ϑY > ϑZ D) ϑY > ϑZ > ϑX E) ϑZ > ϑX > ϑY 5) Şekil - II Şekil - I II I Şekil - III Şekil – I: Halter kaldıran çocuk Şekil – I: Sırtında çantayı taşıyan çocuk Şekil – II: Elinde yük taşıyan çocuk Şekil – II: Bir yükü yukarıya çıkaran çocuk Şekil – III: Kuyudan çıkrıkla su çıkaran çocuk Şekil – III: Arabayı iterek hareket ettiren çocuk Yukarıdaki olaylardan hangilerinde fiziksel anlamda iş yapılmaktadır? Yukarıdaki olaylardan hangilerinde çocuk fiziksel alanda iş yapmaktadır? A) Yalnız II B) Yalnız III D) II ve III 9. SINIF III A) Yalnız I C) I ve II B) Yalnız III D) I ve III E) I ve III 177 C) I ve II E) II ve III FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 6) I. 9) Ağaçta duran elma II. Yay geren sporcu III. Salıncakta sallanan çocuk 40 cm IV. Kitap okuyan çocuk Yukarıdaki eylemlerden hangileri fiziksel anlamda bir enerjiye sahiptir? 10 cm I A) I, II, III B) II, III, IV D) II ve III C) I ve III E) I, III, IV A) 24 7) 3 5 Odun Rüzgar Jeotermal 2 4 Biyokütle B) 20 10) Yerden ϑ hızıyla düşey yukarı atılan m kütleli cisim, şekildeki yörüngeyi izleyip atıldığı noktaya düşmektedir. Cismin hareketi süresinde kinetik enerjisi nasıl değişir? Yenilenebilir Enerji Kaynakları 1 II Kenar uzunlukları 10 cm ve 40 cm olan 8 kg kütleli kutuyu, I konumundan II konumuna getirmek için yapılan iş kaç joule’dür? 2 (g= 10 m/s ) Güneş Yukarıdaki şemaya göre hangi numaralı çıkış yanlıştır? C) 18 D) 12 E) 10 ϑ m Yer A) Önce azalır sonra artar. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 B) Sürekli azalır E) 5 C) Önce artar sonra azalır. D) Sürekli artar E) Hiç değişmez 8) 8kg 4kg 10 km/h 20 km/h K 11) m kütleli bir cisim h yüksekliğindeki K noktasından serbest bırakılıp, L noktasından geçiyor. Ortam sürtünmesiz olduğuna göre, cismin K – L arasındaki kinetik ve potansiyel enerjisi nasıl değişir? L 6kg 10kg 20 km/h 15 km/h M N 10kg 10 km/h K m h L A) Kinetik artar, potansiyel azalır. P B) Kinetik değişmez, potansiyel artar. Yukarıda araçların hızları ve kütleleri verilmiştir. Hangi aracın kinetik enerjisi en büyüktür? C) Kinetik azalır, potansiyel azalır. D) Kinetik artar, potansiyel artar. A) K FİZİK B) L C) M D) N E) Kinetik değişmez, potansiyel azalır. E) P 178 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 12) Termik santrallerden enerji üretimi, hangi enerji dönüşümü sırasına göre gerçekleşir? 15) 2m A) Isı → Hareket → Kimyasal → Elektrik 2h Y B) Hareket → Kimyasal → Isı → Elektrik C) Kimyasal → Hareket → Isı → Elektrik m D) Kimyasal → Isı → Hareket → Elektrik E) Isı → Kimyasal → Hareket → Elektrik 2h X h Yer 13) m ve 2m kütleli türdeş X ve Y cisimlerinin boyları 2h, basamak yüksekliği h’tır. X ve Y cisimlerinin yere göre potansiyel enerjileri oranı EX/EY kaçtır? 6r K 2r F A) 3 4 B) 2 3 C) 1 2 D) 1 3 E) 1 4 2r yer m kütleli özdeş ve türdeş K ve F cisimleri şekildeki gibi ipler yardımıyla asılıyor. Cisimlerin yere göre E potansiyel enerjileri oranı K kaçtır? EF 16) h A) 8 3 B) 5 3 C) 2 D) 4 3 E) 5 2 Şekil -I Şekil -II 14) K h 3kg 4kg L 5kg N P Şekil -III Şekil – I: Çantayı çekerek götüren çocuk h 7kg Şekil – II: Bir yükü iterek h yüksekliğine çıkaran çocuk M 2h 8kg 2h Şekil – III: Duvarı itmeye çalışan çocuk yer Yukarıdaki çocuklardan hangileri fiziksel anlamda iş yapmaktadır? h İplerle yerden belirli yüksekliklere asılan K, L, M, N, P cisimleri şekildeki gibi dengededirler. A) Yalnız I Hangi cismin yere göre potansiyel enerjisi en büyüktür? A) K 9. SINIF B) l C) M D) N B) Yalnız II D) II ve III C) I ve II E) I ve III 1-E 2-D 3-B 4-A 5-D 6-A 7-C 8-C 9-D 10- A 11-A 12- D 13-B 14-D 15-E 16-C E) P 179 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 3) TEST - 4 200 kg 1) 4m yer Bir vinç 10000 joule enerji harcayarak 200 kg kütleli cisim 4 metre yüksekliğe çıkarıyor. Vincin ve2 rimi % kaçtır? (g= 10 m/s ) 25kg 3m A) 40 B) 50 C) 60 D) 75 E) 80 yer Bir çocuk 25 kg kütleli sandığı sabit hızla yerden 3 metre yüksekliğe çıkarıyor. Çocuğun yaptığı iş 2 kaç joule’dür? (g = 10 m/s ) A) 75 B) 150 C) 600 D) 750 4) E) 1000 12 cm 8 cm Küp Küre Yer Yarıçapı 8 cm olan 2 m kütleli küre ve 1 kenarı 12 cm olan 4m kütleli küp yan yana konuluyor. Cisimlerin yere göre potansiyel enerjileri oranı EKüre/EKüp kaçtır? A) 2) 2 3 B) 3 4 C) 4 5 D) 7 5 E) 8 9 7m X R h 4m Y K 5) h Z 50 kg h 2m yer yer R ve K cisimleri X ve Y hizasından serbest bırakılıyorlar. Cisimlerin Z hizasından geçerken yere göre potansiyel enerjileri oranı ER/EK kaçtır? A) FİZİK 4 3 B) 7 4 C) 7 2 D) 3 4 Bir vinç, yerdeki 50 kg kütleli cismi 20 saniyede 2 metre yükseğe çıkarıyor. Vincin gücü kaç 2 watt’tır? (g= 10 m/s ) A) 200 E) 1 180 B) 100 C) 50 D) 40 E) 25 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 6) 8) F m P 3 kg X Şekil-I P 2F 2m R 4 m/s 2X Şekil-II h 2F m T 8 m/s 3X Şekil-III R Durgun haldeki cisimlere kuvvetler şekildeki gibi P, R ve T noktalarına kadar uygulanıyor. Şekil–I’deki cismin P’deki kinetik enerjisi E’dir. Şekil – II ve Şekil – III’teki cisimlerin R ve T’deki kinetik enerjileri kaç E’dir? A) B) C) D) E) R E 2E 2E 4E 4E T E 3E 2E 6E 3E Sürtünmesiz sistemde P’den 4 m/s hızla gönderilen cisim, R’den 8 m/s hızla geçiyor. h yüksekliği 2 kaç metredir? (g = 10 m/s ) A) 7,2 B) 4,8 C) 2,8 D) 2,4 E) 1,2 9) 2h m ϑ Yer Sürtünmesiz sistemde yerden ϑ hızıyla gönderilen m kütleli cisim 2h yükselebiliyor. Cismin kütlesi 3 katına çıkarılıp, yerden aynı ϑ hızıyla gönderildiğinde en fazla kaç h yükselebilir? 7) m Z A) h B) 2h C) 3h D) 6h E) 9h 3m h Y 4m h X 10) 2m kütleli cisim 3h yüksekliğinden serbest bırakılıyor. Cisim yerden h yüksekliğinde iken kinetik enerjisi kaç mgh olur? h Yer Şekildeki konumda duran X, Y, Z cisimlerinin yere göre potansiyel enerjilerini sıralayınız? A) EX = EY = EZ B) EY > EX > EZ C) EZ > EY > EX D) EX > EY > EZ 3h yer E) EY > EX = EZ 9. SINIF 2m A) 8mgh B) 6mgh C) 4mgh D) 2mgh E)mgh 181 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 11) 14) 2m m A B F N F X X h= 20 6 kg ϑ F 2m M α C Sürtünmesiz ortamda, M’den ϑ hızıyla atılan 6 kg kütleli cisim N noktasında duruyor. ϑ hızı kaç 2 m/s’dir? (g= 10 m/s ) X Sürtünmesiz düzeneklerde A, B, C cisimlerine eşit F kuvvetleri X yolu boyunca uygulanıyor. Kuvvetlerin yaptıkları işleri sıralayınız? A) WA = WB = WC B) WA > WB > WC C) WA = WB > WC D) WB > WA > WC A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30 15) E) WA = WC > WB h m h 2m 12) m M 6E K 3h h h C) 2E D) E A) 3 E) 0 13) Mx My 2h 4h yer İplerle şekildeki gibi asılan X ve yere göre potansiyel enerjileri oranı kaçtır? 3 3 4 A) B) C) D) 5 2 3 FİZİK Y cisimlerinin eşittir. mX/mY 1 3 E) m h Şekil - II B) 3,5 C) 4 D) 4,5 E) 6 r 16) Aynı maddeden ya2h pılmış r ve 2r yarım çaplı silindirler şekildeki gibi üst üste 2h konuluyor. Üstteki 2r silindirin kütlesi m yer dir. Silindirlerin yere göre toplam potansiyel enerjisi kaç mgh tır? İp İp 4m Şekil-I deki sistemi, Şekil-II deki duruma getirmek için yerçekimine karşı yapılan iş kaç mgh tır? (Cisimler türdeştir.) K’dan 6E kinetik enerji ile atılan cisim L’den 8E kinetik enerji ile geçiyor. Cismin M’den geçerken kinetik enerjisi kaç E olur? (Sürtünme yok) B) 3E 2m 4m Şekil - I L A) 4E 2h A) 12 2 5 B) 10 C) 8 D) 7 E) 5 1-D 2-B 3-E 4-A 5-C 6-D 7-B 8-D 9-B 10- C 11-C 12-C 13-B 14-A 15- A 16-D 182 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 4) TEST - 5 S h 1) K ve L cisimleri dengededir. İpler kesildiğinden cisimlerin yere çarpma kinetik enerjileri oranı EK/EL kaçtır? m 3T İp K K h L Bir çocuk m kütleli cismi K den T ye götürmek için yer çekimine karşı yaptığı iş W1, M den S ye götürmek için W2 dir. W1/W2 oranı kaçtır? Yer A) B) 2 2h İp h A) 3 M T 2T C) 1 D) 2 3 E) 2 5 3 4 B) 2 3 C) 1 D) 2 E) 3 2) F 5) 5m h 4m h T K 5m 3m X Y 3m 2h h h 30 yer yer F, K, T cisimleri şekildeki konumda dengededir. Yere göre potansiyel enerjilerini sıralayınız? A) EF = EK = ET B) EF > EK > ET C) ET > EK > EF D) EK > ET > EF X ve Y cisimleri şekildeki gibi dengededir. Kütlelerin yere göre potansiyel enerjileri oranı, EX/EY kaçtır? (sin 30° = ½) A) E) EF > EK = ET 6 5 B) 3 5 C) 6 12 12 5 D) E) 3 10 3) Y 4m 5m Z X 6) X, Y, Z cisimleri şekildeki gibi dengededir. Cisimlerin yere göre potansiyel enerjilerini sıralayınız? 3h 7m h 2h X, Y, Z cisimleri şekildeki gibi dengededir. Cisimlerin yere göre potansiyel enerjilerini sıralayınız? A) EX > EY > EZ C) EY > EZ > EX X Y 2h h 2T Z 3T h h yer B) EY > EX > EZ A) EX = EY > EZ B) EX > EY = EZ D) EZ > EY > EX C) EY > EX > EZ D) EY > EZ > EX E) EX > EY > EX E) EY = EX = EZ 9. SINIF 4T 4T 183 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 7) K, L, M cisimleri şekildeki gibi dengededir. L ve M cisimlerinin yere göre potansiyel enerjileri oranı WL/WM kaçtır? 10) 5T 4T L 2T K h 3T T T 2T M M K K h L 2h yer A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 2 E) h 7 3 h K, L, M cisimleri iplerle bağlandığında iplerdeki gerilim kuvvetleri şekildeki gibi oluyor. İpler kesildiğinde cisimlerin yere çarpma kinetik enerjileri arasındaki ilişki nasıldır? (Ortam sürtünmesiz.) A) WK = WL = WM B) WM > WK = WL C) WL > WM > WK D) WM > WL > WK 8) E) WK > WM = WL 11) Yer E1 E2 E3 Özdeş ve türdeş cisimler üç farklı konumda şekillerdeki gibi dengededir. Sistemlerin yere göre potansiyel enerjileri E1, E2, E3 arasındaki ilişki nasıldır? A) E1 > E2 = E3 C) E2 > E3 > E1 yer Özdeş ve türdeş cisimler şekildeki gibi dengededir. Cisimlerin yere göre potansiyel enerjileri oranı kaçtır? B) E2 > E1 > E3 D) E1 = E2 = E3 E) E2 > E1 = E3 A) 1 C) 5 4 D) r Y E) 3 2 2m 2r X 7 5 12)Şekildeki sistem dengededir. Cismin yere göre potansiyel enerjisi nedir? 9) 2r B) 2 Z yer 3h Eşit kütleli üçgen, kare ve dairesel levhalar şekildeki gibi konuluyor. Cisimlerin yere göre potansiyel enerjilerini sıralayınız? (Cisimler türdeş.) yer A) 2mgh B) 3mgh C) 5mgh D) 6mgh E) 8mgh A) EY > EZ > EX B) EX = EY = EZ 1-A 2-B 3-C 4-D 5-A 6-B 7-C 8-C 9-C 10-D C) EY = E Z > EX D) EZ > EY > EX 11-C 12-D E) EX > EY > EZ FİZİK 184 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 4) TEST - 6 4m 5m 6m 4m 3m 2m I II III 1) yer Boyutları aynı olan küpler şekildeki gibi konuluyor. K M P I, II, III konumdaki küplerin yere göre potansiyel enerjileri EI, EII, EIII arasındaki ilişki nedir? yer Özdeş ve türdeş iki üçgen levha üç farklı şekilde üst üste konuluyor. Yere göre potansiyel enerjilerini sıralayınız? A) EI = EII = EIII B) EI > EII > EIII C) EIII > EII > EI D) EIII > EI > EII E) EII > EIII > EI A) EK = EP > EM B) EK > EM > EP C) EK > E M = EP D) EK > EP > EM 5) Aynı maddeden yapılmış, r yarıçaplı 4h ve 2 h yüksekliğindeki K ve L cisimleri şekildeki gibi asılıyor. Cisimlerin yere göre E) EM > EP > EK ϑ= 0 2) Bir cisim şekildeki konumdan serbest bırakılıyor. K’daki hızının N’deki hızına oranı ϑK/ϑM kaçtır? h K h L h M h N 2 3 B) 1 2 C) 2 D) 2 1 3 E) 2h L K 2h h yer E potansiyel enerjileri oranı K kaçtır? EL h A) r r 2 A) 3 B) 2 C) 4 3 D) 6 5 E) 3 2 3) K 4h L h K 6) L I MK = 8m, II yer ML = 12m E1 Türdeş K ve L cisimleri şekillerdeki gibi dengededir. cisimlerin yere göre potansiyel enerjisi Şekil –I’de E1, Şekil –II’de E2’dir. E1/E2 oranı kaçtır? 3 A) 8 5 B) 3 7 C) 9 7 D) 5 E2 E3 yer Özdeş ve türdeş üç cisim, üç ayrı şekilde konuluyor. Yere göre potansiyel enerjilerini sıralayınız? 2 E) 3 A) E1 > E2 = E3 B) E1 > E2 > E3 C) E2 > E1 > E3 D) E2 > E3 > E1 E) E2 > E1 = E3 9. SINIF 185 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 7) 10) 2m 3m h 4m 3m h l ll 2h 4h yer 2m ve 4m kütleli cisimlerin konumu şekil –I, 3m kütleli cisimlerin konumu ise şekil – II deki gibidir. Yere göre potansiyel enerjileri toplamı şekil –I’ de E1, şekil –II’de E2’dir. E1/E2 oranı kaçtır? yer Özdeş ve türdeş üç cisim şekildeki gibi konuluyor. Bir cismin kütlesi m olduğuna göre, cisimlerin yere göre toplam potansiyel enerjisi kaç mgh olur? (Cisimler türdeştir,) A) 7 6 B) 11 5 C) 9 4 D) 7 3 5 6 E) A) 5 B) 8 C) 9 D) 10 E) 12 11) 8) m kütleli türdeş bir cisim yere şekildeki gibi konuluyor. Her bir bölme h yüksekliğindedir. Cismin yere göre potansiyel enerjisi kaç mgh tır? A) 5 3 B) 2 C) 7 3 h h yer Kenar uzunlukları 1 metre olan özdeş ve türdeş küpler şekildeki gibi üst üste konuluyor. Bir küpün kütlesi 2 kg olduğuna göre, sistemin yere göre 2 potansiyel enerjisi kaç joule’dir? (g= 10 m/s ) yer D) 5 2 E) 3 2 A) 75 12) Türdeş bir cisim yerden alınıp 14 h yüksekliğine şekildeki gibi 8h konuluyor. Yapılan iş kaç mgh’tır? (Cismin kütlesi m’dir) 9) E1 E2 E3 Türdeş bir cisim üç farklı konumda şekildeki gibi dengededir. Cisimlerin yere göre potansiyel enerjileri E1, E2, E3 arasındaki ilişki nasıldır? A) E2 > E3 > E1 B) E3 > E2 > E1 C) E1 > E2 > E3 D) E1 = E2 = E3 B) 115 A) 8 B) 10 C) 230 D) 245 E) 305 8h 2h 14h 2h C) 11 D) 13 E) 15 1-D 2-B 3-E 4-C 5-E 6-C 7-E 8- A 9-A 10-C 11-C 12-C E) E1 > E2 = E3 FİZİK 186 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 4) Sürtünmesiz yatay düzlemde, durgun haldeki 4 kg kütleli cisme uygulanan kuvvetin yola bağlı grafiği şekildeki gibidir. TEST - 7 F(N) 1) Sürtünmesiz yatay düzlemde durgun haldeki 2 kg kütleli cisme uygulanan kuvvetin yola bağlı grafiği şekildeki gibidir. 30 20 10 0 6 15 0 X(m) 2 4 6 6 metre sonunda kuvvetin yaptığı iş kaç joule'dür? X(m) 3 F(N) 9 A)0 B) 15 C) 30 D) 60 E) 90 9 metre sonunda aracın kinetik enerjisi kaç joule'dür? A) 220 B) 180 C) 150 D) 90 E) 60 5) Kütlesi 30 kg olan bir cisim yerden 6 metre yüksekliğe sabit hızla kaldırılıyor. Yapılan iş kaç 2 joule’dur? (g= 10 m/s ) 2) A) 1800 B) 1200 C) 500 D) 180 E) 90 M L 3h N 6) sürtünmesiz yatay düzlemde durgun haldeki 2 kg kütleli araca uygulanan kuvvetin yola bağlı grafiği şekildeki gibidir. h m K Bir vinç, bir cismi K dan L ye kadar kaldırıyor. Sonra dönerek M hizasına geliyor ve cismi N noktasına bırakıyor. Vincin KL arasında yaptığı iş W1, MN arasında yaptığı W2 ise, W1/W2 oranı kaçtır? A) 1 B) 3 2 C) 4 3 D) 9 4 E) 9. SINIF B) 80 C) 70 D) 60 8 0 2 4 6 X(m) -6 6 metre sonunda aracın kinetik enerjisi kaç joule'dür? 3 2 A) 48 3) Bir motor, 2000 joule enerji harcayarak, 12 kg kütleli cismi 10 metre yükseltiyor. Bu motorun verimi % kaçtır? A) 90 F(N) 10 B) 36 C) 24 D) 18 E) 12 7) Bir motor, 50 kg kütleli bir yükü dakikada 12 metre yüksekliğe çıkarıyor. Bu motorun gücü kaç 2 wattır? (g= 10 m/s ) E) 50 A) 120 187 B) 100 C) 80 D) 60 E) 40 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 8) Yatay, sürtünKuvvet mesiz düzlem- 2F de bir cisme etki eden Kuv- F vet – Yol grafiği verilmiştir. Yol 0 X 2X 3X 0 – X aralığında yapılan iş W ise, 0 – 3X aralığında yapılan iş kaç W dir? A) 1 2 B) 1 C) 3 2 D) 2 11) E) 4 Yatay düzlemde durgun haldeki 4 kg kütleli cisme uygulanan Kuvvet-Yol grafiği şekildeki gibidir. 15 metre sonunda cismin hızı kaç m/s dir? (Ortam sürtünmesiz.) A) 5 3 C) 3 D) 5 X(m) 0 10 15 C) 3 3 E) 2 5 F(N) 12) Sür40 tünmesiz yatay düzlemde 4 m/s hız- 20 la hareket eden 2 kg lık X(m) 0 4 8 12 cisme uygulanan F-X grafiği şekildeki gibidir. Cismin 12 metre sonundaki hızı kaç m/s dir? 9) Sürtünmesiz, yatay Kuvvet düzlemde durmakta olan m kütleli cisme uy- F gulanan Kuvvet – Yol grafiği şekildeki gibidir. 0 X 5X Yol Cismin X noktasındaki hızı ϑ ise, 5X noktasındaki hızı kaç ϑ dir? B) 2 20 B) 4 3 D) 2 A) 1 F(N) A) 8 E) 8 B) 12 C) 14 D) 16 E) 20 13) K m h1 h2 10) ϑ Kuvvet(N) L 100 0 K noktasından serbest bırakılan m kütlesi, L noktasından ϑ hızıyla geçiyor. Ortam sürtünmesizdir. ϑ hızının artması için; Yol(m) 2 6 8 10 I. -50 Sürtünmesiz yatay düzlemde, bir cisme etki eden kuvvet – yol grafiği şekildeki gibidir. 0 – 10 metre arası kuvvetin yaptığı iş kaç joule’dur? A) 450 B) 400 C) 350 D) 300 h1 artırılmalı II. h2 azaltılmalı III. m kütlesi artırılmalı İşlemlerinden hangileri yapılmalıdır? A) Yalnız I E) 250 B) Yalnız II D) I ve III FİZİK 188 C) I ve II E) II ve III 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 14) 3m F2 F1 h m 3h 2h 3h 2m F3 h 2h 3m 17) X ve Y cisimleri serbest bırakılıyor. Yere çarptıklarında kinetik enerjileri oranı EY/EX kaçtır? X 4m 5h Y 2h 3m, m ve 2m kütleli cisimler, F1, F2, F3 kuvvetleri ile sabit hızla h, 2h ve h yüksekliklerine çıkarılıyor. Kuvvetlerin yaptıkları işler W1, W2 ve W3 arasındaki ilişki nasıldır? (Ortamlar sürtünmesiz.) A) W1 = W2 = W3 yer A) 1 B) 5 2 C) 4 3 D) 3 4 E) 8 15 B) W1 > W2 = W3 C) W2 > W3 = W1 D) W1 = W2 < W3 E) W2 > W1 > W3 m 18) K hizasından serbest bırakılan cismin L’den geçerken kinetik enerjisi E1, M’den geçerken yere göre potansiyel enerjisi E2’dir. E1/E2 oranı kaçtır? 2 (g= 10 m/s ) 15) m Z h K 1m L 3m M 3m m 5m X Y Yer 2h A) 3 5 B) 4 5 C) 2 3 D) 1 3 E) 1 5 Yer X, Y, Z cisimleri şekildeki konumdan serbest bırakılıyor. Yere çarpma hızlarını sıralayınız? A) ϑX = ϑY = ϑZ B) ϑZ > ϑX = ϑY C) ϑZ > ϑY > ϑX D) ϑY > ϑZ > ϑX E) ϑY = ϑZ > ϑX 16) X ve Y cisimleri şekildeki konumdan serbest bırakılıyor. Yere çarpma hızları oranı ϑX kaçtır? (Ortam sürtünϑY 19)K hizasından serbest bırakılan cismin L hizasından geçerken kinetik enerjisi kaç 2 joule olur? (g= 10 m/s ) 5m Y 3 B) 3 2 C) 2 3 2m L 3m m 9h X 4h mesiz.) A) 4kg K D) 16 9 E) 2 2 A) 180 B) 160 1-B 3-D 4-D 5-A 6-C 7-B 8-D 9-C 10-A 2-B C) 120 D) 80 E) 60 11-A 12-D 13-A 14-B 15-B 16-C 17-E 18-E 19-D 9. SINIF 189 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 4) TEST - 8 2m h 1) Şekildeki sistemde sadece R-T arası sürtünmelidir. K’dan serbest bırakılan cisim T’de duruyor. T’den geri dönen bu cisim nerede durur? A) N m m h K U h h L M R P B) M Buna göre, I. C) L D) P-N arası L Yerden aynı yükseklikten m ve 2m kütleleri serbest bırakılıyor. m kütlesi K noktasından ϑK, 2m kütlesi L noktasından ϑL hızıyla geçiyor. S h N K T ϑK = ϑL II. K ve L noktalarındaki kinetik enerjileri eşittir. E) N-M arası III. Başlangıçta potansiyel enerjileri eşittir. Yargılarından hangileri doğrudur?(Ortam sürtünmesiz.) 2) Şekilde sadece MS arası sürtünmelidir. K’dan serbest bırakılan cisim T’de duruyor. Bu cisim T’den serbest bırakılırsa ilk kez hangi noktalarda durur? A) L A) Yalnız I m h K h L C) Yalnız II E) I, II ve III T h M B) I ve II D) II ve III U S h R N P B) M C) N D) L-M arası E) M-N arası 3) P R 4h E=7 mgh m h 5) Ortam sürtünmesiz. K dan serbest bırakılan cisim, yataydaki M noktasından kaç m/s hızla geçer? (g=10m/s) K Sürtünmesiz ortamda K noktasından bir cisim 7 mgh lık kinetik enerjiyle geçiyor. Bu cismin P noktasındaki kinetik enerjisi EP, R noktasındaki kiE netik enerjisi ER dir. P oranı kaçtır? ER A) FİZİK 1 3 B) 1 2 C) 2 3 D) 3 4 E) 5 6 A) 12 190 B) 10 K 8 kg ϑ= 0 5m M C) 8 D) 2 2 E) 10 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 6) 9) Sürtünmesiz ortamda P’den E kinetik enerji ile atılan cisim S noktasında duruyor. 5 kg K ϑ= 0 F 7m 3m S h E m T h P Buna göre; K dan serbest bırakılan cismin F den geçme hızı 2 kaç m/s dir? (Ortam sürtünmesiz, g= 10m/s ) I. E kinetik enerjisi 2mgh tır. II. T deki kinetik enerjisi mgh tır. B) 2 10 C) 5 3 A) 2 3 D) 4 5 III. S deki potansiyel enerjisi 2mgh tır. E) 3 2 Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız III 7) K dan serbest bırakılan cisim yataydan EK, T den serbest bırakılan yataydan ET kinetik enerji ilegeçiyor. EK oranı kaçtır? (OrET T 3h D) I ve II 2m B) 2 1 C) 9 E) I, II ve III 10) Şekilde sadece L-R arası sürtünmeli ve her aralıkta kayıp enerji aynıdır. K’dan bırakılan cisim S’de duruyor. Bu cisim S’den dönüşte ilk kez nerede durur? h yatay 2 D) 3 1 E) 3 A) M m h K m h M S h R N P B) M-N arası C) N E) P 11) 3m m S 3h h 4m 4h h yatay Sürtünmesiz ortamda T ve S cisimleri şekildeki konumdan serbest bırakılıyor. Yatay Sürtünmesiz ortamda h ve 4h yüksekliklerinden serbest bırakılan 4m ve m kütlelerinin yataydan geçerken hızları ϑ1 ve ϑ2 dir. ϑ1/ϑ2 oranı kaçtır? Buna göre; I. h L D) N-P arası 8) T C) I ve III 4m K tam sürtünmesiz) 1 A) 2 B) II ve III Yataydan geçerken hızlar eşittir. II. Yataydaki kinetik enerjileri eşittir. III. Başlangıçta potansiyel enerjileri eşittir. A) Yargılarından hangileri doğrudur? 1 2 1-B 2-B A) Yalnız II B) I ve II D) II ve III 9. SINIF C) I ve III B) 1 C) 1 2 D) 2 E) 3 3-B 4-A 5-B 6-D 7-D 8-E 9-A 10-C 11-A 12-B 13-A 14-C 15-E E) I, II ve III 191 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 3) TEST - 9 m 1) K m L 6h K 2h 4h L K noktasından serbest bırakılan bir oyuncak araba L noktasında duruyor. Sürtünme kuvvetinin yaptığı iş E1, arabanın L noktasındaki yere göre potansiE yel enerjisi E2 ise, 1 oranı kaçtır? E2 h Sürtünmesiz ortamda bir vagon K noktasından serbest bırakılıyor. Vagon şekildeki yolu izliyor. Vagonun L noktasındaki kinetik enerjisi K noktasındaki potansiyel enerjisinin (%) yüzde kaçıdır? A) 20 B) 25 C) 60 D) 75 A) 1 B) 2 C) 5 2 D) 3 E) 4 E) 80 4) Sürtünmesiz ortamda K noktasından serbest bırakılan 2) υ υ= 0 K M m h1 h2 2υ cisim, L noktasından 2ϑ, M noktasından ϑ hızıyla geçiyor. h1 ve h2 yükseklikleri oranı h1/h2 kaçtır? 4 3 1 B) C) 2 D) E) 1 A) 3 2 2 2m L K L 2h m h 5) Sürtünmesiz ortamda bir cisim K noktasından serbest bırakılıyor. Cismin S noktasındaki kinetik enerjisi, P noktasındaki kinetik K Şekil -I Şekil -II Şekil -I'deki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. Bu cisimler Şekil -II'deki konuma geldiklerinde sistemin yere göre potansiyel enerji değişimi ne olur? m K V h L T h S M h N R h P enerjisinin (%) yüzde kaçıdır? A) mgh artar B) mgh azalır C) 2mgh azalır D) 3mgh azalır. A) 20 E) 3mgh artar FİZİK 192 B) 40 C) 50 D) 60 E) 100 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 6) Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. X cismi M hizasına geldiğinde, sistemin potansiyel enerji değişimi kaç mgh olur? 9) m ϑ= 0 ϑ h1 3m X h2 K h L h M h1 yüksekliğinden serbest bırakılan cisim h2 yüksekliğinden ϑ hızıyla geçiyor. h Y m N ϑ hızıyla ilgili olarak; A) 8 B) 6 C) 5 D) 4 I. E) 2 h1 artarsa ϑ artar. II. m artarsa ϑ artar. III. h2 artarsa ϑ azalır. Yargılarından hangileri doğrudur? 7) Özdeş ve türdeş küplerden oluşan K, L, M cisimleri şekillerdeki gibi iplerle asılmaktadırlar. Cisimlerin yere göre potansiyel enerjileri arasındaki ilişki nedir? A) I ve II h M L C) II ve III E) Yalnız I h h 10) h K B) I ve III D) I, II ve III C yer K 3m m h h h yer A) EK = EL = EM B) EL > EM > EK C) EL > EM = EK D) EM > EK > EL Aynı yükseklikten, sürtünmesiz ortamda serbest bırakılan C ve K cisimlerinin yere çarpma hızları oranı ϑC/ϑK kaçtır? (Sürtünme yok.) E) EM > EL > EK A) 1 8) Özdeş ve türdeş küplerden oluşan K ve M cisimleri iplerle şekildeki gibi dengededir. Cisimlerin yere göre potansiyel enerjileri oranı EK/EM kaçtır? A) 6 7 9. SINIF B) 4 5 B) 1 3 C) 3 11)Bir cismin yere göre potansiyel enerjisi I. Konumda E1, II. Konumda E2 dir. E1/E2 oranı kaçtır? M K D) 3 E) 2 I II h A) yer C) 3 4 D) 2 3 E) 1 5 7 B) 6 13 C) 9 17 D) 8 11 E) 5 19 1-D 2-B 3-B 4-A 5-C 6-D 7-E 8-A 9-B 10-A 11-C 193 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 5) I. TEST - 10 II. Rüzgar enerjisi III. Odunun sahip olduğu enerji 1) Rüzgar enerjisi ile ilgili olarak, I. Su dalgası enerjisi IV. Jeotermal enerji Yenilenebilir bir enerji kaynağıdır. Yukarıdakilerden hangileri yenilenebilir enerji kaynağıdır? II. Çevre kirliliği oluşturmaz. III. Her yere kurulabilir. İfadelerinden hangileri doğrudur? A) I, II ve IV B) II, III ve IV D) II ve IV A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III C) I, III ve IV E) I ve II C) I ve II E) II ve III 6) I. 2) I. Kömür Fosil yakıt kaynakları hızla tükenmektedir. II. Hidrojen enerjisi yenilenebilir bir enerjidir. II. Güneş enerjisi III. Petrol enerjisi III. Termik santraller, ısı enerjisini harekete, hareket enerjisini elektriğe dönüştürür. IV. Gel-git enerjisi Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? V. Jeotermal enerjisi Yukarıdakilerden hangileri yenilenemez enerji kaynaklarıdır? A) I, II ve III B) I, III ve V D) I ve III A) Yalnız I C) Yalnız III E) I, II ve III C) III ve IV E) I, II ve IV 7) I. 3) I. B) Yalnız II D) II ve III Nükleer atıklar radyoaktiftir. II. Nükleer enerji yenilenemez bir enerji kaynağıdır. Kömür, fosil yakıttır. II. Petrol, fosil yakıttır III. Fosil yakıtlar hava kirliliği oluşturur. III. Odun, fosil yakıttır. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? IV. Doğalgaz, fosil yakıttır. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I, II ve III D) Yalnız III A) I, II, III, IV B) I, II ve III C) II, III ve IV D) I, III ve IV C) II ve III E) I ve III E) I, II ve IV 8) I. 4) I. Güç birimi watt tır. Kilowatt saat enerji birimi olarakta kullanılabilir. II. Bir makinada yapılan işin, makinaya harcanan enerjiye oranı verimdir. II. Joule = watt.saniye III. İş ve güç skaler büyüklüklerdir IV. İş yapabilme yeteneğine enerji denir. III. Bir cisme uygulanan kuvvet, cisme yol aldırmasa da bir iş yapmış olur. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) III ve IV A) Yalnız II B) II ve III D) II, III ve IV FİZİK C) I, II ve III B) Yalnız III D) I ve III E) I, II, III ve IV 194 C) I ve II E) II ve III 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 9) I. 13) Hidroelektrik santralleri ile ilgili olarak; Dünya için en büyük enerji kaynağı güneştir. II. Enerji kaynakları en verimli şekilde kullanılmalıdır. I. III. Dünyamız enerji krizine doğru sürüklenmektedir. III. Çevresinde hava kirliliği oluşturur. Zararlı atık üretmezler. II. Yenilenebilir enerji kaynağıdır. İfadelerinden hangileri doğrudur? Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I A) Yalnız I B) I ve II D) II ve III 10) I. C) I, II ve III B) I ve III D) I, II ve III C) I ve II E) II ve III E) II ve III Isı enerjisi, sıcaklığı yüksek olan cisimden, düşük olan cisme akmasıdır. 14. Aşağıdakilerden hangisi yenilenebilir enerji kaynağı değildir? II. Sıcaklık bir enerjidir. III. Isı, kalorimetre kabıyla ölçülür. A) Güneş enerjisi Yargılarından hangileri doğrudur? C) Rüzgar enerjisi B) Okyanus enerjisi D) Jeotermal enerjisi E) Doğal gaz enerjisi A) Yalnız I B) Yalnız III D) I ve III 11) I. C) I ve II E) I, II ve III 15) Aşağıdakilerden hangisi yenilenebilir bir enerji kaynağıdır? Pilde depolanan enerji mekanik enerjiye dönüşebilir. II. Rüzgar enerjisi mekanik enerjidir. A) Petrol enerjisi B) Gel – Git enerjisi III. Gel – Git enerjisi mekanik enerjidir. C) Nükleer enerjisi D) Kömür enerjisi IV. Barajlardaki su enerjisi mekanik enerjiye dönüşebilir. E) Doğal gaz enerjisi Yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II B) II ve III D) II, III ve IV C) Yalnız III 16. I. E) I, II, III ve IV Biyokütle enerjisi, odun, bitki ve hayvan atıklarının (biyokütle) yakılması sonucu oluşur. II. Jeotermal, yer ısısı anlamına gelir. III. Fosil yakıtlar havaya karbondioksit salar ve atmosferde sera etkisi gösterir. 12) I. Termometre sıcaklık ölçer. II. Termometreler maddelerin faydalanarak yapılır. İfadelerinden hangileri doğrudur? genleşmesinden A) Yalnız I III. Bir maddenin moleküllerinin ortalama kinetik enerjisine sıcaklık denir. B) Yalnız III D) II ve III C) I ve II E) I, II ve III Yargılarından hangileri doğrudur? 1-C 2-D 3-E 4-E 5-A 6-E 7-B 8-C 9-C 10-D A) I, II ve III B) II ve III D) I ve II 9. SINIF 11-E 12-A 13-C 14-E 15-B 16-E C) I ve III E) Yalnız I 195 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 4) TEST - 11 m K 1) 1 m yükseklikten 2 m/s hızla atılan cisim, diğer tarafta en fazla kaç m yükselir? m E h ϑ= 2 m/s R L 1m h S M h 2 (Ortam sürtünmesiz, g = 10 m/s ) N T A) 0,8 B) 1,1 C) 1,2 D) 1,4 E) 1,8 K’dan E kinetik enerji ile atılan cisim R’den 4mgh, T’den 3mgh kinetik enerji ile geçiyor. RS arasında sürtünmeye harcanan enerji Ws ise E\WS oranı kaçtır? (Sürtünme sadece RS arasında) h A) 4 2) 5 kg B) 2 C) ϑ= 8 m/s X 5m k= 0,4 B) 0,8 D) 1 E) 1 2 Y Sürtünme sadece X – Y arasında ve sürtünme katsayısı k= 0,4 tür. 8 m/s hızla gönderilen cisim, diğer tarafta en fazla kaç metre yükselir? 2 (g = 10 m/s ) A) 1,2 3 2 C) 0,6 D) 0,5 5) E) 0,4 m T h 3) 3 kg K 6m h I. fs= 5N 6 m. Yükseklikten 3 kg kütleli cisim serbest bırakılıyor. 4 metrelik sürtünmeli yolu geçen cisim, eğik düzlemde kaç metre yükselir? (Cisme 2 5 N’luk sürtünme kuvveti etki ediyor. g= 10 m/s ) FİZİK 11 B) 2 11 C) 3 15 D) 4 M T noktasında serbest bırakılan m kütlesi L’de duruyor. T – K yolu sürtünmesiz, K – M yolu sürtünmeli. m kütlesinin M noktasında durabilmesi için; 4m 7 A) 3 L h artırılmalı II. Sürtünme kuvveti artırılmalı III. Cisim T noktasından bir hızla atılmalı. İşlemlerinden hangileri yapılmalı? A) I ve II 16 E) 3 B) I ve III D) I, II ve III 196 C) II ve III E) Yalnız I 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 6) 9) Makara ağırlıklarının ve sürtünmelerin önemsiz olduğu sistemde K ve L cisimleri şekildeki gibi dengededir. K ve L cisimlerinin yere göre potansiyel enerjileri oranı EK/EL kaçtır? 2kg K L 4 m/s 2m 3m h B) 3,3 C) 3,6 D) 4,2 h A) 2 C) 1 2 10) X ve Y cisimleri şekildeki gibi dengededir. Makaralar ağırlıksız ve ortam sürtünmesizdir. X ve Y nin yere göre potansiyel enerjileri oranı EX/EY kaçtır? 6 kg K 2m 3m B) 5 C) 4 8) İp, F kuvveti ile sabit hızla aşağı doğru h kadar çekiliyor. m kütleli cismin yere göre potansiyel enerjisi kaç mgh olur? (Sürtünme yok) D) 1 4 E) 2 3 X h Y M h Şekildeki sistemde K – L arası sürtünmesiz, L – M arası sürtünmeli ve sürtünme kuvveti 15N’dur. 6 kg kütleli cisim K noktasından serbest bırakılıyor. Cismin M’den çıkış hızı kaç m/s’dir? (g= 10 2 m/s ) A) 8 B) 1 E) 5,1 7) L h K K noktasından 4 m/s hızla gönderilen cisim 2 m.lik sürtünmeli yolu geçiyor. Cisme 5N’luk sürtünme kuvveti etki ediyor ve cisim L’de duruyor. h yük2 sekliği kaç metredir? (g = 10 m/s ) A) 2,4 L D) 2 E) yer A) 1 3 B) 1 2 C) 2 3 D) 2h E) 3 5 1 2 11) 0 merkezli kasnak ok yönünde bir tur atıyor. Sistemin potansiyel enerji değişimi kaç mgπr dir? m 4 5 3r 1 tur 0 r F L K h m 2m yer A) 1 9. SINIF B) 3 C) 4 D) 5 A) 5 E) 6 197 B) 8 C) 10 D) 12 E) 15 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 12) Çıkrık 0 noktası etrafında 1 tur döndürülüyor. Sistemin potansiyel enerji değişimi kaç mgπr artar? 15) r ve 2r yarıçaplı ağırlıksız makaralarla kurulu sistemde, F kuvveti sabit hızla 20h yukarı çekiliyor. m kütlesinin potansiyel enerjisi değişimi kaç mgh olur? (Sürtünme yok.) 1 tur r 2r 20h F 2r r m 6m A) 8 B) 10 C) 14 m D) 16 13) Sürtünmesiz sistemde 4p ve p ağırlıklı cisimleri sabit hızda yan yana getirmek için F kuvvetinin yaptığı iş kaç ph olur? (Makaralar ağırlıksız.) A) 1,5 E) 18 1 2 B) 3 C) 3 2 D) C) 3,5 D) 4 E) 5 p F 16)Ağırlıksız ve sürtünmesiz makaralardan oluşan sistem dengededir. X cisminin yere göre potansiyel enerjisi kaç mgh’tır? h 4p A) B) 2 5 2 E) 2 3 X 6m h yer A) 1 14) Şekilde sadece M-N arası sürtünmelidir. K’dan E kinetik enerji ile atılan m kütleli cisim T’de durup, dönüşte L’de duruyor. E kaç mgh’tır? K 6h m B) 3 C) 4 D) 6 E) 12 T E h N 2h 5h L M 1-C 2-A 3-E 4-D 5-B 6-B 7-B 8-B 9-D 10-B A) 2 FİZİK B) 3 C) 4 D) 5 5 E) 2 11-C 12-D 13-E 14-A 15-E 16-B 198 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 4) Şekildeki sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. X yere çarptığı an kinetik enerjisi kaç Joule’dir? TEST - 12 1) K L 4 kg X Y 8m 30 2 (g= 10 m/s ) 8h 3h A) 170 B) 160 C) 150 D) 120 E) 100 m kütleli cisim K’dan serbest bırakılıyor. Ortam sürtünmesiz. Cismin L’den geçerken hızını veren bağıntı nedir? A) B) 10gh C) 2 2gh 7gh D) 5gh E) 2gh 5) İp 0 noktası etrafında dönebiliyor. 5 kg kütleli cisim şekildeki konumdan serbest bırakılıyor. En büyük hızı kaç m/s olur? 2 (g= 10 m/s ) 2) Şekildeki sistem serbest bırakılıyor. Cisimler yan yana geldiğinde K’nın kinetik enerjisi kaç mgh’tır? 5m 0 5 kg düsey L 8m 2m A) 5 2h B) 6 C) 8 D) 9 E) 10 K A) 10 3 B) 8 5 C) 4 3 D) 3) Şekildeki kütleleri sabit hız ile yan yana getirmek için F’nin yaptığı iş kaç joule’dür? 2 (g= 10 m/s ) 6 5 E) 3 5 6) İp 0 noktası etrafında dönebiliyor. m kütlesi şekildeki konumdan serbest bırakılıyor. K’dan geçerken hızı ϑ ise, L’den geçerken hızı kaç ϑ’dir? 0 m l 30 K L 8 kg düsey 4m F 12 kg A) 120 9. SINIF B) 160 C) 80 D) 60 E) 40 199 (sin 30°= 3 1 2 , sin 60°= , g= 10 m/s ) 2 2 A) 2 2 B) 5 C) 2 D) 3 E) 2 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 7) İp, F kuvveti yardımı ile h kadar yukarı çekiliyor. Bu durumda 4m kütleli cismin yere göre potansiyel enerjisi kaç mgh olur? 11) }h m ϑ= 0 K F M 7h 3h 4m h F yer A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 Sürtünmesiz ortamda K dan m kütleli cisim serbest bırakılıyor. Cismin F deki kinetik enerjisinin M deki potansiyel enerjisine oranı kaçtır? E) 12 8) X den 2 m/s hızla şekildeki gibi gönderilen cismin K dan 5 kg X geçerken hı2 m/s zı haç m/s 12m dir? K B) 5 5 7 3 B) 7 4 4 3 C) D) 10 3 E) 7 10 4m (Ortam sürtünmesiz,g= 2 10m/s ) A) 3 6 A) C) 4 7 12) Yalnız yatay zemin sürtünmeli ve yeterince uzun. F den serbest bırakılan cisim, M den kaç metre uzakta durur? D) 2 41 E) 3 10 m= 4 kg F ϑ= 0 3m M fs= 10N 2 9) (g= 10 m/s , yatay sürtünme kuvveti fs = 10N.) F 4 kg ϑ= 0 A) 8 B) 10 C) 12 D) 18 E) 24 8m M fs= 20N N h= 3m 13) 4 kg kütleli cisim F den serbest bırakılıyor. Cisme yeterince uzun ve sürtünmeli MN yolunda 20 N luk sürtünme kuvveti etki ediyor. Cisim M den kaç 2 metre uzakta durur? (g= 10 m/s ) ϑ= 0 5 kg K ϑ= 8 m/s h 2m A) 6 B) 8 10) Sürtünmesiz eğik düzlemde K dan ϑ hızıyla atılan cisim F noktasında duruyor. ϑ hızı kaç m/s dir? C) 10 D) 12 E) 14 M 4m fs= 10N N Bir cisim K dan 8 m/s hızla atılıyor. MN arası sürtünmeli ve fs= 10N. dur. Cisim N den sonra eğik 2 düzlemde kaç metre yükselebilir? (g= 10 m/s ) ϑ= 0 F ϑ m T 3,2 m A) 4,4 B) 4,2 C) 4 D) 3,8 E) 3,2 K 1-A 2-D 3-C 4-B 5-E 6-E 7-C 8-D 9-C 10-E A) 2 FİZİK B) 4 C) 5 D) 6 E) 8 11-A 12-C 13-A 200 9. SINIF İŞ – GÜÇ - ENERJİ 4) Yeterince uzun eğik düzlemde 4 kg 6 kg sürtünmesiz M K sistem serbest 10 m bırakılıyor. M 37 cisminin yere Zemin çarpma kine2 tik enerjisi kaç joule dir? (g= 10 m/s ) TEST - 13 20kg 1) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. 10 kg kütleli cismin yere çarpma kinetik enerjisi kaç joule’dir? (Yatay düzlem yeterince 2 uzun, g= 10 m/s ) A) 200 3 B) 700 3 10kg 8m A) 184 Yer C) 1600 400 D) 3 3 E) 4 5 B) 4 3 3) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. 12 kg kütleli cismin yere çarpma hızı kaç m/s dir? C) 2 3 D) 1 3 E) D) 336 E) 350 5) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. P ve K cisimleri yan yana geldiğinde K cisminin kinetik enerjisi kaç mgh olur? P 2m M 5m h m K A) 1 10 B) 1 8 C) 1 6 D) 1 5 E) 1 3 1 5 6) Sürtünmesiz sistem serbest bırakılıyor. 4 kg kütleli cismin yere çarpma hızı kaç m/s dir? 8 kg 12 kg 1m 30 C) 224 800 3 6m 2) Sürtünmesiz 4m sistem serbest bırakılıyor. 2m küt2m lesi yere çarptığında, h 4m kütleli Yer cismin kinetik enerjisi kaç mgh olur? (Yatay düzlem yeterince uzun) A) B) 216 Zemin 1kg 4 kg 2 kg 4m 53 Yer 2 (g= 10 m/s ) 2 (Eğik düzlem yeterince uzun, g= 10 m/s ) A) A) 2 2 9. SINIF B) 2 3 C) 5 D) 3 E) 50 3 B) 80 3 C) 100 D) 3 128 130 E) 7 7 6 201 FİZİK İŞ – GÜÇ - ENERJİ 7) Şekildeki sürtünmesiz sis2 kg tem serbest bı1 kg rakılıyor. 2 kg kütleli cismin 4m yere çarpma 37 53 kinetik enerjisi Yer kaç joule dur? 2 (g= 10 m/s , sin37°=0,6; cos37°=0,8; sin53°=0,8) 10) 100 m yükseklikten atılan cisim yere ϑ hızıyla çarpıyor. ϑ hızı kaç m/s dir? m 10 m/s h= 100 m ϑ B) 1800 A) 2100 D) 1050 A) 20 3 B) 40 3 C) 50 3 8) Sürtünmesiz sistem şekildeki konumda serbest bırakılıyor. K cismi yere çarptığı anda F cisminin kinetik enerjisi kaç joule 2 olur? (g= 10 m/s ) D) 80 3 C) 1100 E) 700 100 3 E) 11) Şekildeki gibi atılan cismin yere çarpma hızı kaç m/s dir? m 37 ϑ= 5 m/s 5m ϑ F 3 kg 2 kg M A) 10 5 B) 5 5 1 kg K C) 3 5 D) 4 2 E) 4 6 3m Yer 12) A) 10 B) 20 C) 30 D) 50 m E) 60 L K r r 0 30 cm r= 5 cm m kütleli cisim sürtünmesiz ortamda K noktasından serbest bırakılıyor. L noktasındaki hızı kaç 2 m/s dir? (g= 10 m/s ) 9) h yüksekliğinden 20 m/s hızla atılan cisim yere 4 kg 20 m/s 20 5 m/s hızla çarpıyor. h A) 2 B) 3 C) 4 D) 2 2 E) 3 h yüksekliği kaç metredir? 1-E 2-C 3-A 4-B 5-B 6-D 7-E 8-C 9-A 10-A 11-B 12- A ϑ= 20 5 m/s A) 80 FİZİK B) 60 C) 45 D) 25 E) 20 202 9. SINIF BEŞİNCİ BÖLÜM ISI-SICAKLIK VE GENLEŞME ISI VE SICAKLIK TERMOMETRELER - Bölüm - 5 Suyun Kaynama Noktası Sıcaklık ölçmek için kullanılan araçlara termometre denir. 100 212 C Suyun Donma Noktası Termometreler, kullanım amaçlarına göre üçe ayrılır. 1. Sıvılı termometreler 0 Celcius ( C) 2. Metal termometreler 373 F K 32 273 Fahrenheit ( F) Kelvin ( K) B X A X-termometresi ( X) 3. Gazlı termometreler 1. Sıvılı Termometreler: - Sıvıların genleşme prensibine göre çalışırlar. - Günlük hayatta cıvalı ve alkollü sıvı termometreleri sık olarak kullanılır. - Orta sıcaklık değerlerini ölçmek için tercih edilebilir. C F − 32 K − 273 X − A = = = 100 180 100 B−A ÖRNEK 33ºK kaç ºC’dir? 2. Metal Termometreler: Çözüm Metal çiftlerinin genleşme prensibine göre çalışırlar. - Yüksek sıcaklıkları ölçmek için kullanılır. - Fabrikalarda, fırınlarda yüksek sıcaklıkları ölçmek için kullanılır. - Erime sıcaklığı çok yüksek metaller kullanılır. C K − 273 = 100 100 C = K − 273 C = 33 − 273 C = −240°C 3. Gazlı Termometreler: ISI VE SICAKLIK DEĞİŞİMİ Gazların genleşmesinden yararlanılarak yapılan termometrelerdir. - Sıcaklık: Düşük sıcaklıkları ölçmek için tercih edilir. Maddenin rastgele hareket eden moleküllerinin ortalama kinetik enerjisidir. Sıvı Termometrelerin Bölmelendirilmesi Günlük hayatta kullandığımız sıvı termometreleri, suyun donma noktası ve kaynama noktası dikkate alınarak bölmelendirilir. Sıvı termometreleri, sıcaklık arttığında haznedeki sıvının genleşerek kılcal boruda yükselmesi ile ortamın sıcaklık değerini gösterir. - Sıcaklık ısının bir yansımasıdır. - Sıcaklık enerji değildir. - Termometre ile ölçülür. Isı: Kılcal Boru Sıcaklık farkından dolayı bir maddeden başka bir maddeye veya aynı maddelerin bölgeleri arasında aktarılan Sıvı Haznesi enerjidir. - Yalıtılmış ortamda, sıcaklıklıkları farklı iki cisim dokundurulursa, sıcaklığı yüksek olan cisimden sıcaklığı düşük olan cisme enerji akar. Bu enerji ısı enerjisidir. - Genleşme katsayısı büyük olan sıvı kullanılmalı - Isı bir enerji çeşididir. - Kılcal borunun inceliği azaltılmalı - Kalorimetre ile ölçülür. Sıvı termometrelerinin daha hassas olması için: - Haznesi büyük olmalı 9. SINIF 205 FİZİK ISI VE SICAKLIK Isı ve Sıcaklık Arasındaki Bağıntı: ÖRNEK t Q = m.c. ∆ t t K C 3T Q = Isı miktarı (kalori) m = Kütle (gram) 2T c = Özısı (cal/g.ºC) F T ∆t = Sıcaklık değişimi (ºC) cal Q 2Q Q 3Q Kütleleri eşit K ve F sıvılarının sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu sıvıların özısıları oranı CK/CF kaçtır? ÖRNEK 10ºC’deki 60 gram suyun sıcaklığını 35ºC’e çıkarmak için kaç kalori ısı gereklidir? (Csu = 1 cal/g.ºC) Çözüm Çözüm Q = m.c.∆t = 60.1.(35-10) Q = mC∆T genel bağıntı Q = 60.25 = 1500 cal. 2 3CK = 3 CF 2Q = mCK.3T 3Q = m.CF.T t ISI ALIŞ – VERİŞİ t CK 2 = CF 9 Alınan ısı = Verilen ısı Qalınan = Qverilen t2 m2 t t1 m1 ÖRNEK 0 m1.c1(t-t1) = m2.c2(t2-t) Kütleleri oranı mK 1 = olan K mF 4 ……………………………………………………………. ve F sıvılarının sıcaklık ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu sıvılarının özısıları oranı CK/CF kaçtır? ÖRNEK 250 gram 70ºC su ile, 500 gram 40ºC su karıştırılıyor. Denge sıcaklığı kaç ºC’dir? C K 3T 2T F T Q Q 2Q cal Çözüm Çözüm QA = Q B 500.1(t-40) = 250.1(70-t) Q = mK.CK.(3T-T) 2(t-40) = (70-t) 2Q = mF.CF.(T-0) 2t – 80 = 70 – t Q m .C .2T CK 2T = K K = 2Q mF .CF .T 4CF .T 1 2CK C = = K =1 2 4CF CF 3t = 150 t = 50ºC FİZİK 206 9. SINIF ISI VE SICAKLIK ÖRNEK ÖRNEK 60°C kaç °K eder? Suyun donma sıcaklığını -20 °X, kaynama sıcaklığını 130 °X gösteren X termometresinde, 30 °C değeri, X termometresinin kaçıncı bölmesine denk gelir? Çözüm K= 273 + ºC = 273 + 60 = 333ºK Çözüm C 130 X 100 ÖRNEK 150 bölme vardır. Suyun donma sıcaklığını -20 °X, kaynama sıcaklığını ise 120 °X kabul eden X termometresi, 60 °C değerini kaç °X olarak gösterir? 0 -20 X Çözüm C X − ( −20) = 100 150 30/ X + 20 = 100/ 150 3 X + 20 = 10/ 150/ 3.15 = X + 20 C 120 X 100 140 bölme vardır. 60 0 X +25 X 45 bölme vardır. 0 -20 X X = 45 − 20 = 25° X -20 X C X − (−20) = 100 140 60/ x + 20 = 100/ 140 6 x + 20 = 10/ 140/ 6.14 = X + 20 X = 84 − 20 = 64°X X termometresi +25°C değerini gösterir. Bu termometrenin 45. bölmesine denk gelir. Cevap 45. bölme. ÖRNEK Şekilde suyun donma ve ÖRNEK 100 200 150 20 X Y 0 0 50 kaynama noktaları veril- Hangi sıcaklıkta celcius termometresin de okunan sayı fahrenheit termometresinde okunan sayıya eşittir? miştir. Celcius termo- metresinin 20° C değerini gösterdiği ortamda, X ve Y termometreleri hangi değeri gösterir? Çözüm 9. SINIF X Y Çözüm °C ve °F eşit olacağından °C = °F = X olsun C F − 32 = 100 180 X X − 32 = 100/ 180/ X X − 32 = 10 18 C X.18 = 10(X - 32) C X Y − 50 = = 100 200 100 20 X 20 Y − 50 = = 100 200 100 100 X = 40° X Y = 70°Y 18X = 10X - 320 1 8X - 10X = -320 8x = 320 X = -40 207 FİZİK ISI VE SICAKLIK ÖRNEK ÖRNEK K ve M termometrelerinin, 180 suyun donma ve kaynama değerlerini şekildeki gibi almıştır. K termometresinin ° C ve X termometrelerinin 120 sıcaklık grafiği şekildeki gi- M 50 C 100 bidir. Su sıcaklığının 60° C olduğu yerde, X ter- +20 -20 50° K değerini gösterdiği K 0 X 160 mometresi ile bu sıcaklı- M ortamda, M termometresi hangi değeri göste- ğı kaç °X olarak ölçülür? rir? -40 Çözüm 100 Çözüm 50 − ( −20) M − 20 = 200 100 100 X = 140 160 14 X = 1600 70 = M − 20 2 M = 55°m 160 60 X -40 160 800 X= = °X 14 7 0 C X ÖRNEK ÖRNEK Celcius ve X termomet- C resinin sıcaklık değerleri Bir X termometresi suyun donma noktasını -20° 100 X, kaynama noktasını + 140° X değerini gösterir. şekildeki gibidir. Hava Y termometresi suyun donma noktasını + 40° Y, sıcaklığının 20° C olduğu ortamda X ter- kaynamasını 340° Y olarak ölçüyor. X termomet- X -10 0 210 resinin 50° X değerini gösterdiği ortamda Y mometresi kaç °X değerini gösterir? termometresi kaç °Y değerini gösterir? Çözüm 50 − ( −20) Y − 40 = 160 300 70 Y − 40 = 160 300 2100 = 16 Y − 640 2740 =Y 16 Y = 171,25°Y Çözüm 20 X − ( −10) = 100 220 X = 34°X 100 210 20 140 340 50 Y -20 +40 X Y -10 0 C FİZİK X 208 9. SINIF ISI VE SICAKLIK ÖRNEK Muslukların debileri Çözüm K eşit. Musluklar aynı L 20 C K, kabı daha çabuk doldurduğu için, debisi L’nin iki katıdır. 80 C anda açılıyor. Kabın 1 i dolunca L kapa3 K L 2V V 10 C 30 C tılıyor, kabın kalan kısmı K musluğu ile dolduruluyor. Kap dolduğunda denge sıcaklığı kaç °C olur? 2V.10 + V.70 = 30° C yarısının sıcaklığı 3V 30 + 10 td = = 20°C denge sıcaklığı 2 t1 = ÖRNEK Çözüm 1 Kabın ini beraber doldur3 20 C duğu için 20 C 20 + 80 = 50°C 2 V.20° + V.20° + V.50° td = = 30°C 3V t1 = Özdeş L musluklarK M dan, kabın 20 C 50 C 70 C yarısını K ile L, diğer yarısını K ile M dolduruluyor. Kap dolduğunda denge sıcaklığı kaç °C olur? 50 C Çözüm 20 + 50 = 35°C 2 20 + 70 t2 = = 45°C 2 t1 = ÖRNEK Boş kabı K musluK L 10 C 70 C ğu t sürede, L musluğu 2t sürede dolduruluyor. Musluklar aynı anda açılıp kabın yarısı dolduğunda, L musluğu kapatılıyor. Kabın kalan kısmı K musluğu ile dolduruluyor. Kap dolduğunda denge sıcaklığı kaç °C dir? 9. SINIF 35 + 45 2 t d = 40°C td = ÖRNEK Musluklar özdeş. Ka3 bın ünü K, kalan 5 K L 30 C 80 C kısmını L musluğu dolduruluyor. Kap dolduğunda denge sıcaklığı kaç °C olur? 209 FİZİK ISI VE SICAKLIK Çözüm Çözüm 3V.30 + 2V.80 250 td = = = 50°C 5V 5 Q = m.c.∆t ∆t= t2 – t1 Q= 50.1.(80 – 20) Csu= 1 cal/g°C Q= 50.60= 3000 cal ÖRNEK Kabın yarısı 8 °C su ile doludur. Kabın diğer yarısı 12 °C de su ile doldurulursa kaptaki su karışımının denge sıcaklığı kaç °C olur? 1 cal= 4.18 ≅ 4.2 joule kabul edersek Q= 3000.4.2 joule = 12600 joule h h 8 C ÖRNEK 10 °C deki 50 g su ile 80 °C deki 20 g su karıştırılıyor. Karışımın son sıcaklığı kaç °C dir? Çözüm Denge sıcaklığı, kütlesi büyük olan sıvı sıcaklığına daha yakındır. Kabın üst kısmı daha geniştir. Çözüm Önce eşit hacim gibi düşünelim, 8 + 12 t1 = = 10°C 2 t d ⇒ 10°C ile 12°C arasında olur. Karışım sıcaklığını bulmak için; 12 > t d > 10 QA = Q V m1.c1(t-t1) = m2.c2.(t2-t) 50.1(t-10) = 20.1.(80-t) ÖRNEK C t2 = 80 t t1 = 10 50t-500 = 1600-20t Kap h yüksekliğine h kadar, 1 °C de su ile t C doludur. Kap 2h h yüksekliğine kadar, 9 °C de su konuluyor. Su türdeş karışım yapıyor. Denge sıcaklığı kaç °C dir? Q 50t+20t=1600+500 70t= 2100 2100 t= = 30°C 70 ÖRNEK 50 °C de kaç °F dir? Çözüm td = 3V.1 + V.9 12 = = 3°C 4V 4 Çözüm ÖRNEK C F − 32 = 100 180 5 F − 32 = 10/ 180/ 90 = F - 32 20 °C deki 50 g suyun sıcaklığını 80 °C ye çıkarmak için gerekli olan ısı kaç cal. ve joule dür? FİZİK 210 50/ F − 32 = 100/ 180 5.18 = F - 32 F = 90 + 32 = 122°F 9. SINIF ISI VE SICAKLIK ÖRNEK ÖRNEK C Erime ısısı 50 cal/g olan kabı bir maddenin 60 sıcaklık verilen ısı grafiği şekil0 deki gibidir. Maddenin özısısı kaç cal/g.°C’dir? 100 300 Katı haldeki K ve m1 cisimleri birbirlerine dokundurulduğunda sıcaklık – zaman grafiği şekildeki gibidir. Isı alış – verişi sadece cisimler arasında olduğuna göre; Q(cal) Sıcaklık 2t K t M Zaman 0 I. Kütleleri eşittir. II. Isı sığaları eşittir. III. Isı alış – verişleri eşittir. Yargılarından hangileri doğrudur? Çözüm Maddenin tamamının erimesi için verilen ısı, Q = 300-100 = 200 cal Q = m.L 200 = m.50 m = 4 g. Sıcaklık 0°C’den 60°C’ye kadar 100 cal ısı verilmiş. Çözüm Qalınan = Qverilen Q = m.c.∆t 100 = 4.c.60 100 5 c= = cal/g.°C 240 12 mk.ck.t = mM.cM.t ısı sığaları (M.C) eşittir. Isı alış – verişleri eşittir. Cevap: II ve III 9. SINIF 211 FİZİK ISI VE SICAKLIK 4) Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? TEST - 1 A) Sıcaklık termometre ile ölçülür. B) Aynı sıvı bulunan iki termometrede haznesi büyük olan daha duyarlıdır. 1) Çok düşük sıcaklıkları ölçmek için kullanılan termometre çeşidi hangisidir? C) Sıcaklık bir enerjidir. D) Ekmek fırını gibi yüksek sıcaklıkları ölçmek için metal termometre kullanılır. A) Hasta Termometresi B) Gazlı Termometre E) Hasta termometreleri genellikle civalıdır. C) Metal Termometre D) Kalorimetre Kabı E) Civalı Termometre 2) I. Çok yüksek sıcaklıkları ölçmek için kullanılır. II. Metallerin genleşme prensibine göre çalışırlar. 5) I. III. Sıvılı Termometrelere göre daha hassastır. II. Bir ortamdaki maddelerin ısısı maddenin cinsine bağlıdır. Metal termometre ile ilgili yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III -273ºC mutlak sıfır noktasıdır. III. Gazlı termometre, metal termometreye göre daha hassastır. C) II ve III Yargılarından hangileri doğrudur? E) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III D) II ve III C) I ve II E) I, II ve III 3) Sıvılı termometrelerle ilgili olarak; I. Sıvıların genleşme prensibine göre çalışırlar. II. Genleşme katsayısı büyük sıvı kullanılırsa daha hassas olurlar. III. Termometrede kullanılan sıvının donma ve kaynama noktaları arasında ölçüm yapar. Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II FİZİK 6) - 41°C, Kelvin termometresinde kaç °K değerini gösterir? C) Yalnız III E) I, II ve III A) 232 212 B) -232 C) 141 D) 300 E) 314 9. SINIF ISI VE SICAKLIK 7) 90°C kaç °F eder? A) 172 B) 188 C) 194 D) 202 11)Bir P termometresinin celcius termometresine göre bölmelendirilmesi verilmiştir. P termometresi, 20ºC’deki hava sıcaklığını kaç ºP olarak ölçer? E) 208 A) 15 B) 20 C) 25 100 70 0 20 C P D) 30 E) 45 8) 77ºC kaç ºK eder? 12) A) 350 B) 343 C) 333 D) 303 E) 277 C 25 X -8 0 Celcius termometresi ile X termometresi arasındaki sıcaklık ilişkisi şekildeki gibidir. X termometresi suyun kaynama sıcaklığını kaç ºX olarak ölçer? A) 16 9) 50ºF kaç ºK eder? A) 278 B) 283 C) 288 D) 306 9. SINIF B) 150 C) 120 D) 80 C) 24 D) 36 E) 48 E) 318 13) Celcius termometresi ile X termometresi arasındaki sıcaklık ilişkisi şekildeki gibidir. X termometresi 80ºX değerini gösterdiği bir ortamda celcius termometresi hangi değeri gösterir? 10) Bir X termometresi normal şartlarda suyun donmasını -40ºX, suyun kaynama sıcaklığını 210ºX gösterecek şekilde tasarlanmıştır. Bu termometre 40ºC’deki suya daldırıldığında hangi değeri gösterir? A) 170 B) 22 A) 12 B) 25 213 0 X 50 -20 C) 32 1-B 2-E 3-E 4-C 5-E 10- E 11-D 12-C 13-A E) 60 C 6-A D) 40 E) 64 7-C 8-A 9-B FİZİK ISI VE SICAKLIK 5) Suyun donmasını -60°X, kaynamasını 160°X olarak bölmelendirilen X termometresi, 70°C’deki suya daldırıldığında hangi değeri gösterir? TEST - 2 1) Celcius ve fahrenheit termometreleri şekildeki gibi gösterilmektedir. Fahrenheit termometresi 122°F değerini gösterdiğinde celcius termometresi hangi değeri gösterir? A) 35 B) 40 C) 50 2) Kelvin termometresi 333°K değerini gösterdiği bir ortamda fahrenheit termometresi hangi değeri gösterir? 212 B) 140 C) 138 3) 80°C’deki suya daldırılan Kelvin termometresi hangi değeri gösterir? X A) 94 F D) 55 C) 327 4) M – termometresi celcius termometresine göre şekildeki gibi bölmelendirilmiştir. Ortam sıcaklığının 40°C olduğu bir yerde M – termometresi hangi değeri gösterir? A) 90 FİZİK B) 100 C) 110 C) 104 D) 118 E) 124 C 6) X – termometresinin celcius termometresine göre bölmelendirilmesi şekildeki gibidir. X - termometresi suyun kaynama sıcaklığını kaç °X olarak gösterir? E) 65 373 212 100 20 40 0 -10 C X 333 A) 190 32 273 D) 122 373 B) 220 C) 225 D) 240 E) 255 F E) 103 7) X – termometresinin fahrenheit termometresine göre bölmelendirilmesi şekildeki gibidir. X - termometresi suyun kaynama sıcaklığını kaç °X olarak gösterir? 100 80 212 15 50 +10 32 X F 0 K B) 312 B) 96 0 32 273 A) 300 -60 100 K A) 152 160 D) 343 270 A) 60 C 8) X – termometresinin celcius termometresine göre bölmelendirilmesi şekildeki gibidir. X - termometresi suyun donma sıcaklığını kaç °X olarak kabul edilmiştir? 40 0 M D) 120 C) 90 D) 115 E) 135 E) 353 100 +20 B) 80 C E) 160 A) -10 214 B) -8 C) -4 80 100 14 25 0 X E) 5 C E) 15 9. SINIF ISI VE SICAKLIK 9) Suyun donma noktasını -40°X, kaynama noktasını 260°X derece olarak kabul eden X - termometresi, hava sıcaklığının 60°C olduğu yerde hangi değeri gösterir? 100 260 0 -40 C 13) Yanda, celcius ve fahrenheit termometreleri verilmiştir. Celcius termometresi 80° değerini gösterdiğinde, fahrenheit termometresi hangi değeri gösterir? X A) 132 A) 100 B) 130 C) 140 10) °C – °X termometreleri arasındaki ilişki şekildeki gibidir. Sıcaklığı 50°C olan suya daldırılan X – termometresi hangi değeri gösterir? A) 55 B) 65 D) 180 14) P-termometresi suyun donmasını 0°P, kaynamasını 200°P olarak gösteriyor. Celcius termometresi 65° değerini gösterdiğinde, Ptermometresi hangi değeri gösterir? 100 C) 70 0 140 0 32 C D) 176 F E) 198 200 100 0 0 C P X A) 130 D) 95 C) 166 212 E) 200 C -10 B) 154 100 B) 140 C) 150 D) 165 E) 175 E) 110 15) Bir Z-Termometresi suyun donmasını 40°Z, kaynamasını 120° olarak gösteriyor. Hava sıcaklığının -20°C olduğu bir yerde Z-Termometresi hangi değeri gösterir? 80 11) Suyun donmasını 20°M, 212 kaynamasını 80°M olarak gösteren M – termometresi ile fahrenheit termometresi 32 20 aynı sıcaklıktaki su içine F M daldırılıyor. M- termometresi 60°M değerini gösterdiğine göre fahrenheit hangi değeri gösterir? A) 98 B) 122 C) 152 D) 174 A) 46 E) 186 12) Suyun donmasını -50°X, kaynamasını 350°X olarak alan bir termometre, hava sıcaklığının 40°C olduğu bir günde hangi değeri gösterir? 9. SINIF B) 100 C) 110 D) 150 C) 32 D) 28 16) Bir X- Termometresi suyun 212 donmasını -100°X, suyun kaynamasını 400°X olarak gösteriyor. Fahrenheit 32 termometresi 50°F değeF rini gösterdiğinde, XTermometresi hangi değeri gösterir? A) 40 A) 90 B) 38 B) 20 C) -10 D) -20 E) 24 400 -100 X E) -50 1-C 2-B 3-E 4-D 5-A 6-D 7-A 8-B 9-C 10-B 11-C 12-C 13-D 14-A 15-E 16-E E) 250 215 FİZİK ISI VE SICAKLIK 4) TEST - 3 X(4m) Sıcaklık 3T 2T 1) 400g Y(m) T Isı 0 Q 15°C’deki 400 gram suya, 2000 cal ısı verilirse suyun son sıcaklığı kaç °C olur? B) 25 C) 30 3Q X ve Y sıvılarına verilen ısı miktarı ile sıcaklık değişim grafiği şekildeki gibidir. X’in kütlesi 4m, Y’nin kütlesi m’dir. Öz ısıları oranı CX/CY kaçtır? 15 C A) 20 2Q D) 35 A) 1 2 B) 1 3 C) 3 8 D) 4 7 E) 1 12 E) 40 5) Isı (Cal) X 800 2) 250g 300g 400 Y ( C) 0 20 C X ve Y sıvılarının ısı-sıcaklık grafiği şekildeki gibidir. X ve Y sıvıları aynı cins madde olduğuna göre, kütleleri oranı mX/mY kaçtır? 35 C 20 C 20°C’deki 250 gram suyun sıcaklığını 32°C’ye çıkaran ısı miktarı, 35°C’deki 300 gram suyun sıcaklığını kaç °C’ye çıkartır? A) 40 B) 42 C) 45 D) 47 40 C A) 2 3 B) 5 3 C) 7 2 D) 4 E) 5 İlk Son E) 52 6) 3) 50°C’deki 1500 gram demirin sıcaklığını 100°C’ye çıkaran ısı, 250 gram 14°C’deki suyun sıcaklığını kaç °C’ye çıkartır? Madde Verilen Isı Kütle K 4Q 2m T°C 4T°C F 5Q 3m 2T°C 7T°C Sıcaklık Sıcaklık Yukarıdaki tabloda verilen K ve F sıvılarının öz ısıları oranı CK/CF kaçtır? (Cdemir=0,2 cal/g.°C) A) 44 FİZİK B) 56 C) 62 D) 68 A) E) 74 216 3 4 B) 2 3 C)2 D) 5 2 E) 3 9. SINIF ISI VE SICAKLIK 7) Madde Donma Kaynama Sıcaklığı Sıcaklığı X -70 -5 Y -20 180 Z 40 250 10) X, Y, Z maddelerinin donma ve kaynama değerleri °C olarak verilmiştir. 0°C’de maddelerin hal durumları nasıldır? A) B) C) D) E) X Katı Katı Gaz Gaz Sıvı Y Sıvı Gaz Sıvı Sıvı Katı Z Gaz Katı Katı Sıvı katı 300g 200g 20 C 30 C Yukarıdaki kaplarda verilen sular geniş bir kapta homojen olarak karıştırılırsa, denge sıcaklığı kaç °C olur? A) 22 B) 24 C) 25 D) 26 E) 28 8) C 11) 70 5 C 35 C 50 C Su Su Su 100g 100g 100g 10 (Cal) 0 600 Kütlesi 200 gram olan sıvının ısı-sıcaklık grafiği şekildeki gibidir. Bu sıvının özısısı kaç cal/g.°C dir? Yukarıdaki kaplarda eşit kütlelerde su bulunmaktadır. Bu kaplardaki sular daha geniş bir kapta karıştırılırsa denge sıcaklığı kaç °C olur? A) 0,02 A) 22 B) 0,05 C) 0,1 D) 0,4 E) 0,8 B) 25 C) 30 D) 40 E) 42 9) 12) C 15 C 40 C Su Su 400g 100g 40 0 -10 (Cal) 100 500 Özısısı C= 0,4 cal/g.°C olan bir sıvının sıcaklık – ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu sıvının kütlesi kaç gramdır? Yukarıdaki kaplarda bulunan sular geniş bir kapta karıştırılırsa denge sıcaklığı kaç °C olur? A) 10 A) 18 9. SINIF B) 20 C) 25 D) 50 E) 75 217 B) 20 C) 24 D) 28 E) 32 FİZİK ISI VE SICAKLIK 16) K musluğundan K 20°C’de , L muslu20 C T C ğundan T°C’de su akıyor. Muslukların debileri eşittir. Musluklar aynı anda açılıp kap dolduğunda denge sıcaklığı 32°C oluyor. T sıcaklığı kaç °C olur? 13) T C 20 C X - Sıvısı Su 500g 50g T°C’deki X-sıvısı ile su homojen olarak geniş bir kapta karıştırılıyor. Denge sıcaklığı 60°C’dir. T kaç °C’dir? (CX= 0,2 cal/g.°C) A) 64 B) 70 14) 12°C ve 36°C su akıtan K ve L muslukları özdeştir. Musluklar aynı anda açılıp kap dolduğunda denge sıcaklığı kaç °C olur? A) 16 B) 20 C) 76 D) 80 A) 28 E) 85 K 17) C) 36 D) 40 E) 44 ∆Q(cal) m(g) ∆t(°C) X 400 50 10 Y 1200 150 10 P 2000 50 30 X, Y, P maddelerine ait ısı miktarı, kütle, sıcaklık değişim grafiği verilmiştir. Bu maddelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? L 12 C B) 34 36 C A) X ve Y aynı, P farklıdır. B) X ve P aynı, Y farklıdır. C) Y ve P aynı, X farklıdır. D) Üçü de aynıdır. E) Üçü de farklıdır. C) 24 D) 28 E) 32 18) Boş kabı tek başına K L K t sürede, L 4t süre20 C 40 C de dolduruyor. Musluklar aynı anda açılıp kabın yarısı doldurulduğunda L musluğu kapatılıyor. Kap dolduğunda kaptaki denge sıcaklığı kaç °C olur? (Musluklar su akıtıyor.) 15) K ve M muslukları K M özdeştir. Musluklar 22 C 66 C aynı anda açılıp, kabın yarısı dolduğunda M musluğu kapatılıyor. Kap tamamen dolduğunda denge sıcaklığı kaç °C’dir? (Musluklardan su akmaktadır.) A) 20 1-A 2-C B) 22 C) 23 D) 24 E) 26 3-E 4-E 5-D 6-C 7-C 8-B 9-C 10-B 11-C 12-B 13-D 14-C 15-D 16-E 17-A 18-B A) 28 FİZİK B) 30 L C) 32 D) 33 E) 38 218 9. SINIF ISI VE SICAKLIK 5) TEST - 4 1) Sıcaklık ( C) X 4m m 20 C 80 C X Sıvısı Y Sıvısı m 2T Y T 20°C’deki 4m kütleli sıvı ile 80°C’deki m kütleli sıvı karıştırılıyor. CY = 2CX olduğuna göre, denge sıcaklığı kaç °C’dir? 2m Isı (cal) 0 Q 3Q A) 40 X ve Y cisimlerinin sıcaklık – ısı grafiği şekildeki gibidir. mX = m, mY = 2m olduğuna göre, CX/CY oranı kaçtır? A) 4 3 B) 1 C) 2 3 D) 1 2 E) B) 45 C) 50 D) 55 E) 60 1 3 6) 20 C 80 C 2) Sıcaklığı 40°C olan 150 g suya 1200 cal ısı verildiğinde sıcaklığı kaç °C olur? (CSu= 1 cal/g.°C) A) 45 B) 46 C) 48 D) 50 60 C E) 55 Kabın yarısı 60°C’de su ile doludur. Musluklar özdeş. Musluklar aynı anda açılıp kap dolduğunda denge sıcaklığı kaç °C olur? 3) 20°C’de 800 g su içine 80°C’deki 400 g katı cisim bırakılıyor. Denge sıcaklığı kaç °C olur? (Ccisim= 0,25 cal/g.°C) A) 160 3 B) 40 C) 50 D) 80 3 E) A) 42 9. SINIF B) 60 C) 70 D) 76 C) 50 D) 52 E) 55 40 3 7) 80°C’deki 1000 g sıvı ile 20°C’deki 300 g su karıştırılıyor. Denge sıcaklığı kaç °C’dir? 4) 40°C’deki 200 g su ile 90°C’deki 300 g su karıştırılıyor. Denge sıcaklığı kaç °C olur? A) 54 B) 46 (Csıvı = 0,2 cal/g.°C) E) 82 A) 44 219 B) 48 C) 52 D) 60 E) 66 FİZİK ISI VE SICAKLIK 8) 20°C’deki 50 g su, 40°C’de 100 g su ve 60°C’de 50 g su karıştırılıyor. Denge sıcaklığı kaç °C’dir? A) 25 B) 30 C) 32 D) 36 12) 500 g suyun sıcaklığını 40°C artıran ısı miktarı, 800 g suyun sıcaklığını 10°C’den kaç °C çıkarır? E) 40 A) 22 B) 28 C) 30 D) 35 E) 40 13) 9) Sıcaklık ( C) X 4T m m 80 C 10 C 50 C Y 2T T 2m, m, m kütleli su bulunan 80°C, 10°C, 50°C’deki kaplar, büyük bir kaba boşaltılıyor. Sular homojen karıştığına göre, karışımın denge sıcaklığı kaç °C olur? Zaman (s) 0 2t 3t Eşit sürede eşit ısı veren özdeş ısıtıcılarla ısıtılan X ve Y sıvılarının sıcaklık – zaman grafiği şekildeki gibidir. 3CX = 2CY olduğuna göre mX/mY oranı kaçtır? A) 2m 2 3 B) 3 2 C) 3 4 D) 1 3 A) 36 B) 45 C) 55 D) 62 E) 68 E) 1 14) L K M 10 C 30 C 70 C 10) 25°C’deki 50 g sıvıya kaç kalori ısı verildiğinde son sıcaklığı 60°C olur? (Csıvı= 0,1 cal/g.°C, kaynama yok) A) 75 B) 150 C) 175 D) 200 E) 400 Musluklar özdeş. Boş kabın yarısını K ve L musluklarından akan su, diğer yarısını L ve M musluklarından akan su dolduruyor. Kap dolduğunda denge sıcaklığı °C olur? A) 20 11) 200 g suya 4000 cal ısı verildiğinde suyun son sıcaklığı 70°C oluyor. Suyun ilk sıcaklığı kaç °C olur? A) 60 FİZİK B) 50 C) 40 D) 30 B) 24 C) 30 D) 32 E) 35 1-E 2-C 3-D 4-C 5-A 6-E 7-A 8-E 9-A 10-C 11-B 12-D 13-C 14-E E) 10 220 9. SINIF ISI VE SICAKLIK 1) Saf, aynı cins K ve L sıvılarının sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu sıvıların kütleleri oranı mK/mL kaçtır? A) 1 2 B) K C L 3T 2T 0 2 3 Q 2Q C) 1 D) cal 3Q 3 2 A) 3T 2T L T 0 Q B) 2CK = CL cal 2Q C) CL = 6CK L T 0 Q cal 2Q K L B) 4 1 2 B) 1 4 6) Saf haldeki X ve Y katı cisimlerinin sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. cisimlerin özısıları oranı CX/CY = 2 ise kütleleri oranı mX/mY kaçtır? 3T 2T M T 0 2 3 C) 4 3 D) 2 E) 3 C 40 L 20 K (s) 0 t C) 1 D) 3 2 E) 2 E) 3CK = 4CL C A) CL = CK > CM C) CK > CL = CM Q 2Q 3Q cal B) CM > CK > CL D) CM > CL = CK A) E) CL > CM > CK 9. SINIF 2T 5) Özdeş ısıtıcılarla ısıtılan 2m kütleli K sıvısı ile 4m kütleli L sıvısının sıcaklık zaman grafiği şekildeki gibidir. Sıvıların özısıları oranı CK/CL kaçtır? K C D) 2CK = 3CL Bu sıvıların özısıları arasındaki ilişki nedir? K E) 2 A) 3) Eşit kütleli saf K, L, M sıvılarının sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. 3T T 2) Saf K ve L sıvılarının sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. Cisimlerin kütleleri arasındaki ilişki 2mK=mL olduğuna göre özısıları arasındaki ilişki nedir? A) CL = 3CK C 4) Saf K ve L sıvılarının sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu sıvıların ısı sığaları oranı MK/ML kaçtır? TEST - 5 221 1 2 B) 1 4 X C Y 4T 3T 2T T 0 C) Q 3 2 D) 3 cal 2Q E) 2 FİZİK ISI VE SICAKLIK C 7) K ve L sıvılarının sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. K sıvısından 60°C, L sıvısından 10°C alınıp karıştırıldığında, karışımın denge sıcaklığı kaç °C olur? 10) K C 40 B) 20 3T 2T 0 0 C K M 3T L 20 T Q 0 200 C) 25 400 D) 30 0 Q cal Q cal cal cal Saf haldeki F, K, M sıvılarının sıcaklık ısı grafiği şekildeki gibidir. Kaplar aynı ortamda ve verilen ısıyı sadece sıvılar aldığına göre; (Isı alış-verişi, sadece sıvılar arasındadır.) A) 18 C F I. E) 35 F ve M aynı cins sıvı olabilir. II. F ve K sıvılarının kütleleri eşittir. III. M'nin kütlesi F'den büyüktür. Yargılarından hangileri doğrudur? C 8) Yalıtılmış ortamda, K ve L sıvıları karıştırıldığında karışımın sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibi oluyor. A) Yalnız I K 50 D) I ve III (s) 0 11) Aynı ortamda bulunan kaplarda saf haldeki X, Y, Z sıvıları bulunmaktadır. Bu kaplara özdeş Q K'nın kütlesi L den büyüktür. II. L'nin özısısı K'dan büyüktür. III. K'nin ısı sığası, L'den küçüktür. Hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I C) I ve II E) I, II ve III 15 Buna göre; I. B) Yalnız III B) Yalnız II D) I ve III C) Yalnız III E) I ve II C X Y Z 4T 2T T 0 cal Q 2Q 3Q ısıtıcılarla ısı verildiğinde, sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibi oluyor. Verilen ısıyı sadece de sıvılar aldığına göre; 9) Yalıtılmış ortamda K ve L sıvılarından eşit kütlede alınıp karıştırılıyor. karışımın sıcaklık zaman grafiği şekildeki gibidir. Sıvıların özısıları oranı Ck/CL kaçtır? C 80 I. K Sıvıların öz ısıları eşittir. II. X'in kütlesi en büyüktür. III. Z'nin kütlesi en küçüktür. Yargılarından hangileri doğrudur? 20 0 A) Yalnız I (s) t B) yalnız II D) I ve II C) Yalnız III E) II ve III -20 A) FİZİK 4 3 B) 2 3 C) 1 3 D) 2 1-C 2-A 3-D 4-E 5-C 6-B 7-B 8-C 9-B 10-D 11-A E) 4 222 9. SINIF ISI VE SICAKLIK ÖRNEK ISI AKTARIMI Boyları ve kalınlıkları aynı olan K, L, M metal çubuklarının bir uçlarına mum takılıp diğer Isı bir yerden başka bir yere üç farklı yolla aktarılır. 1. İletim yoluyla 2. Konveksiyon yoluyla 3. Işıma yoluyla 1. İletim yoluyla Isı Aktarımı: I. Mum K L Isı kaynağı II. Mum M III. Mum uçlarına özdeş ısıtıcılarla ısı veriliyor. Önce I, sonra II, daha sonra III mum eriyor. metallerin ısı iletkenlikleri arasındaki ilişki nedir? Katı maddelerin ısıyı iletmesi, iletim yoluyla olur. - Çorbayı tahta kaşık ve metal kaşıkla karıştırdığımızda, metal kaşığı tuttuğumuz elimiz daha çabuk yanar. Bu durum, metalin tahtadan daha iyi ısıyı ilettiğini gösterir. - Soğuk havada, tahta oturağa ve beton oturağa oturduğumuzda, beton oturakta daha çabuk üşürüz. Çözüm Önce eriyen muma ısı daha çobuk gelmiştir. Dolayısıyla o metalin ısı iletkenliği daha iyidir. Bu durum betonun ısı iletkenliğinin, tahtadan daha iyi olduğunu gösterir. QK > Q L > Q M ÖRNEK 2. Konveksiyon Yoluyla Isı Aktarımı: Boyları ve kalınlıkları aynı olan K, L, M metal çubukları yapıştırılıp uçlarına mum takılıyor. Isının konveksiyon yoluyla yayılması, sıvı ve gazlarda gerçekleşir. - Kaloriferin odayı ısıtması - Sobanın odayı ısıtması - Soğuk suyu ocağa koyduğumuzda suyun sıcaklığının artması Konveksiyon yoluyla gerçekleşir. Ayrıca, yanan sobanın üzerine asılı havlunun titreşmesi, kaloriferin yanındaki perdenin titreşmesi, ısının konveksiyon yoluyla iletilmesine örnektir. X. Mumu L K K M Isı kaynağı Y. Mumu L M Z. Mumu Çubukların diğer uçlarına ısı verildiğinde önce Z, sonra Y, daha sonra X mumu eriyor. Çubukların ısı iletkenlikleri arasındaki ilişki nedir? 3. Işıma yoluyla Isı Aktarımı: Sıcak cisimler etrafa ışıma yayarlar. Isının boşluk yayılması olayına ışıma (radyasyon) denir. Çözüm - Güneş'in Dünya yüzeyini ısıtması ışıma yoluyla gerçekleşir. Z ve Y mumlarının çubuklarında M çubuğu ortak önce Z eridiğine göre L > K - Elektrikli sobaların tellerinin kızararak dışındaki cam korumasını ısıtma ışıma, dışından sonra odayı ısıtması konveksiyon yoluyla gerçekleşir. Y, X'den önce eridiğine göre, K çubukları ortak M > L dir. M>L>K 9. SINIF 223 FİZİK ISI VE SICAKLIK HAL DEĞİŞİMİ ÖRNEK Isıca yalıtılmış kapta 40°C'de 3m gram su vardır. Kaptaki su içine 0°C'de 2m gram buz bırakılıyor. Denge durumunda kapta kaç m gram buz kalır? (Lbuz = 80 cal/g, Csu= 1 cal/g.°C) Maddelerin bir halden başka bir hale geçmesine hal değişimi denir. Katı halden sıvı hale geçmeye erime, sıvı halden katı hale geçmeye donma, sıvı halden gaz haline geçmeye buharlaşma denir. Erime sıcaklığındaki m gram katı maddeyi sıvı hale getirmek için gereken ısı miktarı: Q = m.Lee Le= Erime ısısı Çözüm 40°C'deki suyu 0°C'ye getirip, suyun verdiği ısıyı bulalım. Bu ısının ne kadar buzu eriteceğini hesaplayalım. Kaynama sıcaklığındaki m gram maddeyi, buhar haline getirmek için gereken ısı miktarı Qsu= m.c∆T = 3m.(1.40-0) = 3m.40 = 120m Q = m.Lbb Lb = Buharlaşma ısısı 120m = m.L 120m = m.80 120m 3 m= = m 80 2 3 m gram buz erir. 2 Suyun hal değişim grafiği: C Su + Buhar 100 Buhar Kapta 2m gram buz vardır. 3 m eridi. 2 3 m 2m − m = 2 2 m Kapta gram buz kalır. 2 Su Su + Buz 0 -T Buz ÖRNEK ÖRNEK -20°C'deki m gram buzu 10°C'deki su haline getirmek için 6000 cal ısı gerekmektedir. m kütlesi kaç gramdır? (Lbuz = 80 cal/g, Csu= 0,5 cal/g.°C) 0°C'deki 50 gram buzun 100°C de su haline getirmek için kaç kalori ısı gereklidir? (LBuz=80 cal/g) Çözüm Çözüm Q = m.c∆T + m.L + m.c∆T Önce 0°Cdeki buzu 0°C'de su haline dönüştüreceğiz. 6000 = m.0,5.20 + m.80 + m.1.10 Sonra 0°C'deki suyu 100°C haline getireceğiz. 6000 = 10m + 80m + 10 m Q = m.L + m.c∆T 6000 = 100m Q = 50.80 + 50.1.100 = 4000 + 5000 m = 60 gram Q = 9000 Cal. FİZİK 224 9. SINIF ISI VE SICAKLIK ÖRNEK ÖRNEK -40°C'deki 20 gram buzu 10°C'deki su haline getirmek için kaç kalori ısı gereklidir? 120°C'deki 20 gram su buharı kaç joule ısı enerjisi kaybederse, 0°C'de buz haline gelir? (Lbuz = 80 cal/g, Cbuhar= 0,5 cal/g.°C, Lbuhar = 540 cal/g) (1 cal = 4,2 joule) (Lbuz = 80 cal/g, Csu= 0,5 cal/g.°C) Çözüm C Önce -40°C'deki buzu 0°C'de buz haline getireceğiz. Çözüm Q1 = m.c∆t = 20.0,5.(120-100) Q1 = 20.0,5.20 = 200 cal Q2 = m.L = 20.540 = 10800 cal Sonra 0°C'deki buzu 0°C'deki su haline getireceğiz. Q3 = m.c ∆T = 20.1.(100-0) = 2000 cal Q4 = m.L = 20.80 = 1600 cal QT = 200 + 10800 + 2000 + 1600 = 146000 cal 1 cal = 4,2 joule ise 10 0 ısı -40 Daha sonra, 0°C'deki suyu 10°C'deki su haline getireceğiz. Q = 14600.4,2 = 61320 joule Q1 = m.c ∆T = 20.0,5.40 = 400 cal Q2 = m.L = 20.80 = 1600 cal Q3 = m.c∆T = 20.1.10 = 200 cal QT = Q1 + Q2 + Q3 = 2200 cal ÖRNEK Saf haldeki bir maddenin sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu maddenin özısısı C=0,4 cal/g olduğuna göre, erime ısısı Le kaç cal/g dir? C 80 20 0 600 1100 cal ÖRNEK 0°C'deki 30 gram buzu, 40°C'de su haline getirmek için kaç kalori ısı gereklidir? (Lbuz = 80 cal/g) Çözüm Q = m.c ∆T Q = m.Le 600 = m.0,4(80-20) 1100 - 600 = 25.L 600 = m.0,4.60 500 = 25.L 600 = 24.m L = 20 cal/g Çözüm QT = m.L + mc∆T QT = 30.80 + 30.1.40 QT = 2400 + 1200 QT = 3600 cal m = 25 gram 9. SINIF 225 FİZİK ISI VE SICAKLIK ÖRNEK ÖRNEK -20°C'deki 30 gram buzu 50°C'deki su haline getirmek için gerekli ısı kaç kaloridir? (Lbuz = 80 cal/g, Cbuz= 0,5 cal/g.°C) 0°C'deki 10 gram buz üzerine 100°C'de m gram su buharı gönderiliyor. Denge sıcaklığı 40°C olduğuna göre, m kütlesi kaç gramdır? (Lbuz = 80 cal/g, Lbuhar= 540 cal/g.) Çözüm Çözüm C m.Le + mc∆T = m.Lb + mc∆T 10.80 + 10.1(40-0) = m.540 + m.1.(100-40) 50 800 + 400 = 540m +60m 1200 = 600m 0 m = 2 gram ısı -20 Q = m.c∆T + m.L + mc∆T Q = 30.0,5.20 + 30.80 + 30.1.50 Q = 300 + 2400 + 1500 = 4200 cal. ÖRNEK 46°C'deki 30 gram su üzerine 100°C'de kaç gram su buharı gönderilirse, suyun sıcaklığı 100°C olur? (Lbuhar = 540 cal/g) (Isı alış-verişi su -subuharı arasında) ÖRNEK Safa bir katının sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu katının erime ısısı Le = 50 cal/g ise, özısı c kaç cal/g °C dir? Çözüm mc∆T = m.L 30.1.(100-46) = m.540 30.54 = m.540 m = 3 gram su buharı C 80 0 400 600 cal ÖRNEK 0°C'deki 15 gram buzu, 20°C'de su haline getirmek için gereken ısı kaç kaloridir? Çözüm (Lbuz = 80cal/g) Çözüm Q = m.L + mc∆T 400 = mc∆T 200 = m.50 400 = 4.c.(80-0) m = 4 gram 400 = 4.c.80 400 = 320 C 5 C= cal / g°C 4 Q = 15.80 + 15.1.(20-0) Q = 1200 + 300 = 1500 cal FİZİK 600-400 = m.Le 226 9. SINIF ISI VE SICAKLIK ÖRNEK ÖRNEK 0°C'deki 20 gram buz, 30°C'deki 40 gram su içine bırakılıyor. Denge durumunda fiziksel hallerinde ne gözlenir? 0°C'deki 30 gram buz, 60°C'de 40 gram su içine bırakılıyor. Denge durumunda fiziksel hal için ne söylenebilir? (Le = 80 cal/g, ısı alışverişi su - buz arasında) (Le = 80 cal/g, ısı alışverişi su - buz arasında) Çözüm Çözüm Suyun verdiği ısıyı, buz alacak Qsu = mc∆T = 40.1.(30-0) = 40.30 = 1200 cal. Suyun verdiği ısıyı bulalım Qbuz = m.L = 20.80 = 1600 cal Q = 40.1.60 = 2400 Suyun verdiği ısı, buzun tamamının erimesi için yeterli değil. Buzun tamamının erimesi için gerekli asıyı bulalım; 1200 kalorilik ısı, kaç gram buz eritir diye bakacağız. 1200 1200 = m.80 m = = 15 gram 80 Qbuz = m.L Q = 30.80 = 2400 cal. Suyun verdiği ısının tamamı, buzun erimesi için kullanılacak. Su, 15 gram buzu eritir. Denge durumunda; Denge durumunda; 0°C'de 70 gram su 0°C'de 5 gram buz, 55 gram su 9. SINIF 227 FİZİK ISI VE SICAKLIK 5) TEST - 1 1) 0°C'deki 30 gram buzun 15 gramını eritmek için kaç kalori ısı gereklidir? (Le = 80 cal/g) A) 800 B) 1200 C) 1500 D) 2000 Saf haldeki katı bir maddenin sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. C 80 0 400 900 cal Bu maddenin erime ısısı Le= 20 cal/g olduğuna göre, kütlesi kaç gramdır? E) 2400 A) 100 B) 50 C) 40 D) 30 E) 25 6) 60°C'deki m gram su içine 0°C'de en fazla kaç m buz konulursa, buzun tamamı erir? 2) 0°C'deki 10 gram buzu 40°C'de su haline getirmek için gerekli ısı kaç kaloridir? (Lbuz = 80 cal/g, ısı alışverişi su - buz arasında) (Lbuz = 80 cal/g) A) 800 B) 1000 C) 1200 D) 1400 A) E) 1800 (Lbuz = 80 cal/g, Cbuz = 0,5 cal/g°C) B) 6400 C) 6800 D) 7200 4) -20°C'deki kaç gram buzu 10°C'deki su haline getirmek için 1200 cal ısı gereklidir? FİZİK C) 12 D) 14 C) 2 3 D) 4 5 E) 3 4 C 70 10 0 300 800 cal B) 50 C) 25 D) 10 E) 8 8) 0°C'deki 40 gram buza 2000 cal ısı veriliyor. Kaç gram buz erimeden kalır? (Lbuz = 80 cal/g) (Lbuz = 80 cal/g, Cbuz = 0,5 cal/g°C) B) 10 1 2 E) 8000 A) 60 A) 8 B) 7) Saf haldeki katı maddenin sıcaklık ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu maddenin öz ısısı c= 0,1 cal/g°C ise, erime ısısı Le kaç cal/g dir? 3) -40°C'deki 50 gram buzu 20°C'de su haline getirmek için en az kaç kalori ısı gereklidir? A) 6000 1 4 A) 5 E) 15 228 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25 9. SINIF ISI VE SICAKLIK 9) 0°C'deki 50 gram buzun tamamını 0°C'de su haline getirmek için kaç kalori ısı gereklidir? 13) 25°C'deki 100 gram suyun tamamını 0°C'deki buz haline getirmek için suyun dışarıya vermesi gereken ısı kaç kalori olmalıdır? (LBuz = 80 cal/g) (LBuz = 80 cal/g, CSu = 1 cal/g°C) A) 0 B) 2000 C) 4000 D) 6000 E) 8000 A) 5500 B) 10 C) 15 D) 20 C) 8550 D) 9050 E) 10500 14) 0°C'deki 60 gram su içine, 0°C'de 10 gram buz bırakılıyor. Su içindeki buz kütlesinin 4 gram olması için dışarıdan su-buz karışımına kaç kalori ısı verilmelidir? 10) 0°C'deki m gram buzun tamamını 0°C'de su haline getirmek için 800 cal ısı gerekmektedir. m kütlesi kaç gramdır? (LBuz = 80 cal/g) A) 5 B) 6450 (Isı alış-verişi, su-buz arasındadır. LBuz= 80 cal/g) A) 320 E) 40 B) 420 C) 480 D) 620 E) 1200 15) Isıca yalıtılmış ortamda, 0°C'deki 10 gram buzu, 100°C'de su buharı haline getirmek için kaç kalori ısı gereklidir? (LBuz = 80 cal/g, LBuhar = 540 cal/g, CSu=1 cal/g°C) 11) 0°C'deki 20 gram buzu T°C'de su haline getirmek için 1800 cal ısı gerekmektedir. T sıcaklığı kaç °C'dir? A) 3400 B) 6200 C) 6400 D) 7200 E) 9600 (LBuz = 80 cal/g, CSu = 1 cal/g°C) A) 10 B) 12 C) 15 D) 20 16) Isıca yalıtılmış bir kapta 0°C'de bir miktar su bulunmaktadır. Kaptaki su içine -8°C'de bir parça buz bırakılıyor. E) 40 Buna göre; I. Buzun sıcaklığı artar. II. Buzun kütlesi artar. III. Suyun özkütlesi azalır. Yargılarından hangileri doğrudur? 12) -40°C'deki m gram buzu 40°C'deki su haline getirmek için 700 kalori ısı gerekmektedir. m kütlesi kaç gramdır? A) Yalnız II (CBuz= 0,5 cal/g°C, LBuz=80 cal/g, CSu=1 cal/g°C) A) 5 9. SINIF B) 8 C) 10 D) 15 E) 20 229 B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 1-B 2-C 3-A 4-C 5-E 6-E 7-D 8-C 9-C 10-B 11-A 12-A 13-E 14-C 15-D 16-B FİZİK ISI VE SICAKLIK 3) TEST - 2 C C F 4T 4T T 2T K 1) C C K L 3T 0 3T 0 2t 2t t(s) C T t(s) M 4T 0 0 t 2t t(s) t(s) T C M 0 3t 2T 0 2t t(s) Isıca yalıtılmış kaplara saf halde aynı cins F, K, M sıvıları konuluyor. Kaplara özdeş ısıtıcılarla ısı verildiğinde sıvıların sıcaklıklarının zamana göre değişim grafiği şekillerdeki gibi olmaktadır. Bu sıvıların kütleleri arasındaki ilişki nedir? t(s) Isıca yalıtılmış kapta bulunan saf haldeki K, L, M sıvılarına özdeş ısıtıcılarla ısı verildiğinde, sıcaklığının zamana göre değişim grafiği şekillerdeki gibidir.Buna göre, K, L, M sıvılarının aynı cins sıvı olup olmadığı hakkında ne söylenebilir? A) mF = mK = mM B) mF > mK > mM C) mM > mF > mK D) mM = mK > mF E) mF = mK > mM A) Üçü de aynı sıvı olabilir. B) K ile L aynı olabilir, M ise farklıdır. C) K ile M aynı olabilir, L ise farklıdır. D) L ile M aynı olabilir, K ise farklıdır. E) Üçü de farklı sıvılardır. 2) Bir kapta bulunan saf sıvının sıcaklığının aldığı ısıya göre değişim grafiği şekildeki gibidir. C 4) Oda sıcaklığının 20°C olduğu bir ortamda, bir bardağa su konuluyor. Suyun sıcaklığının zamana göre değişim grafiği şekildeki gibidir. 70 20 I II (cal) 0 Q1 Q2 Sıvının özkütlesi I ve II aralıklarında nasıl değişir? I T2 T1 0 C I II (s) t1 Buna göre; I. II Suyun özkütlesi (0 - t1) aralığında azalmıştır. II. Suyun kütlesi (t1 - t2) aralığında artmıştır. A) Değişmez Azalır B) Artar Azalır Yargılarından hangileri doğrudur? C) Azalır Değişmez (buharlaşma yok) D) Azalır Artar A) Yalnız III E) Değişmez Artar FİZİK t2 III. Su (0 - t1) aralığında ısı enerjisine sahiptir. B) Yalnız I D) II ve III 230 C) I ve II E) I ve III 9. SINIF ISI VE SICAKLIK 5) -40°C'deki 5 gram buza 260 kalori ısı veriliyor. Son fiziksel durum aşağıdakilerden hangisi gibidir? (Lbuz = 80 cal/g, Cbuz = 0,5 cal/g°C) 8) 0°C'deki buz parçası 100 gram su içine bırakılıyor. Buz parçasının kütlesinin zamana göre değişim grafiği şekildeki gibidir. A) 0°C'de 5 gram buz B) 0°C'de 1 gram buz, 4 gram su C) 0°C'de 3 gram buz, 2 gram su D) 0°C'de 5 gram su Buz kütlesi 30 10 0 t1 t2 zaman Suyun ilk sıcaklığı kaç °C'dir? (Lbuz = 80 cal/g) E) +2°C'de 5 gram su A) 6 B) 9 C) 12 D) 16 E) 20 6) 0°C'deki m1 gram buz üzerine 100°C'de m2 gram su buharı gönderiliyor. Buzun tamamının 0°C'de su olabilmesi için m1/m2 oranı kaçtır? (Isı alışverişi buz - buhar arasındadır.) A) 4 B) 5 C) 6 D) 8 C 9) Saf haldeki katı bir maddeye ait sıcaklık ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu maddenin erime ısısı Le= 25 cal/g olduğuna göre, sıvı haldeki özısısı kaç cal/g°C'dir? (Lbuz = 80 cal/g, Cbuhar = 540 cal/g°C) E) 10 A) 1 4 B) 1 2 75 15 0 500 800 C) 2 3 D) 3 4 cal E) 2 5 C 7) 40°C'deki m1 gram su içine, 0°C'de m2 gram buz konulduğunda karışımın sıcaklık zaman grafiği şekildeki gibidir. m1/m2 oranı kaçtır? 40 m1 10 0 m2 zaman(s) 10) Isı yalıtımlı bir kap içinde, 0°C'deki 15 gram buz, 20°C'de 40 gram su içine bırakılıyor. Denge sıcaklığında kapta kaç gram su olur? (Lbuz = 80 cal/g) (Isı alışverişi su - buz arasındadır.) (Lbuz = 80 cal/g) A) 3 2 9. SINIF B) 5 2 C) 9 2 D) 4 E) 3 A) 45 231 B) 50 C) 52 D) 54 E) 55 FİZİK ISI VE SICAKLIK 11) I. 14) Aşağıdaki olaylardan hangisi, ısının ilitemi yoluyla yayılmasıyla açıklanır? Çorbayı karıştırırken, tahta kaşık yerine metal kaşık kullandığımızda elimizin yanması. II. Elimize kolonya döktüğümüzde elimizin serinlemesi. A) Kaloriferin odayı ısıtması III. Testinin suyu soğutması için dışına ıslak havlu sarılması B) Kuşların kışın tüylerini kabartması C) Kışın betona oturan birinin üşümesi Yukarıdaki olaylardan hangileri ısının iletim yoluyla yayılmasını açıklar. A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II D) Güneş'in Dünya'yı ısıtması E) Yanan kalorifer peteğinin üzerindeki perdenin titremesi C) Yalnız E) I ve III 12) I. Sobanın odayı ısıtması II. Ocakta ısıtılan suyun kaynaması III.Güneşin Dünya yüzeyini ısıtması 15) Boyları şekilde verilen kalınlıkları ihmal edilen X, Y, Z metal çubukları uçlarına mum yapıştırılıyor. Çubuklara O noktasından ısı Yukarıdaki olaylardan hangileri ısının sadece konveksiyon yoluyla yayılmasını açıklar? A) Yalnız I B) Yalnız II D) II ve III C) I ve II E) I ve III II Mum 2L I III Mum x Mum y z L L O verildiğinde önce II sonra III daha sonra I mumu eriyor. X, Y, Z çubuklarının ısı iletkenlikleri arasındaki ilişki nedir? A) X > Z > Y 13) I. B) Y > Z > X C) Y > X > Z D) Z > X > Y E) X > Y = Z 1-B 2-C 3-D 4-E 5-C 6-D 7-E 8-D 9-A 10-B 11-A 12-C 13-C 14-C 15-B Yükseklere çıktıkça suyun kaynama sıcaklığının düşmesi II. Rüzgarlı havalarda çamaşırların daha çabuk kuruması III. Isıtıcıların (UFO) odayı ısıtması Yukarıdaki olaylardan hangileri ısının ışıma ve konveksiyon yoluyla yayılmasını açıklar? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II FİZİK C) Yalnız III E) I ve III 232 9. SINIF ISI VE SICAKLIK 4) TEST - 3 1 50 B) K L C 1) Saf bir sıvının sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu sıvının özısısının (c) buharlaşma ısısına (L) oranı c/L kaçtır? A) Katı haldeki K ve L cisimleri şekildeki gibi üst üste konuluyor. K cisminin sıcaklığı değişmediği halde, L cisminin sıcaklığının azaldığı görülmektedir. Isı alışverişi iki cisim arasında olduğuna göre; 60 0 300 500 I. cal K cismi erimektedir. II. Dengeye geldiklerinde sıcaklıkları eşittir. -15 III. Dengeye geldiklerinde sıcaklık değişimleri eşittir. 1 40 C) 1 30 D) 1 20 E) Yargılarından hangileri doğrudur? 1 15 A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II C) I, II ve III E) I ve III 2) C C M 50 K 40 30 0 0 Q 5Q cal 2Q 4Q cal Saf haldeki K ve M katı maddelerinin sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. Maddelerin kütleleri eşit olduğuna göre erime ısıları oranı LK/LM kaçtır? A) 2 3 B) 2 3) Saf haldeki sıvı bir maddenin sıcaklık ısı grafiği şekildeki gibidir. Sıvının özısısı c= 0,2 cal/g°C ise, erime ısısı L, kaç cal/g dir? A) 50 9. SINIF B) 40 C) 1 D) 4 3 E) 5) 10°C'deki F cismi üzerine 60°C'deki K cismi şekildeki gibi üst üste konuluyor. 5 4 60 C K 10 C F Isı alışverişi iki cisim arasında olup, denge sıcaklıkları 40°Cdir. Buna göre; C 60 I. 10 K'nın kütlesi, F'den büyüktür. II. Isı sığaları arasındaki ilişki 2MK = 3MF dir. III. Sıcaklık değişimleri eşittir. 0 200 600 cal Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? C) 30 D) 25 A) Yalnız II E) 20 B) Yalnız III D) II ve III 233 C) I ve II E) I ve III FİZİK ISI VE SICAKLIK 6) Bir kapta bulunan buz parçasına ısı verildiğinde, 8) Isı yalıtımlı kap içinde bulunan su içine m gram buz konulduğunda, su-buz karışımının sıcaklığının zamana göre değişimi C T 0 t1 t2 t3 Zaman (s) -T (s) 0 t1 t2 -T şekildeki gibidir. Buna göre; buz kütlesinin sıcaklığının zamana göre değişim grafiği şekildeki gibidir. I. Başlangıçta, suyun kütlesi, buzun kütlelerinden fazladır. Buna göre; I. C 2T II. (0-t2) aralığında buz sürekli ısı almıştır. (0-t1) aralığında buzun sıcaklığı artmaktadır. II. (t1-t2) aralığında buzun kütlesi azalmaktadır. III. t2 anında 0°C'de su - buz karışımıdır. III. (t2-t3) aralığında suyun özkütlesi azalmaktadır. Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız II D) I ve II A) Yalnız II B) Yalnız III D) II ve III C) Yalnız III E) II ve III C) I ve II 9) E) I ve III C C M K 4T 4T 2T 7) 0 C K 4T T 2T 0 0 Q 5Q cal 2Q A) 1 6Q cal Saf haldeki K ve M katı cisimlerinin aynı ortamdaki sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. Cisimlerin hal değiştirirken aldıkları ısı enerjileri eşittir. II. M cisminin ısı sığası, K cisminin ısı sığasından büyüktür. D) II ve III FİZİK B) 3 2 C) 1 2 D) 1 3 E) 1 4 B) 10°C'de 20 gram su C) 0°C'de 5 gram buz, 15 gram su D) 0°C'de 15 gram buz, 5 gram su Yargılarından hangileri doğrudur? B) I ve II 3Q cal A) 0°C'de 10 gram su, 10 gram buz III. Cisimlerin özısıları eşittir. A) Yalnız II 2Q 10) 0°C'deki 10 gram buzu, 40°C'de su haline getiren ısı miktarı, 0°C'deki 20 gram buz üzerine gönderilirse, denge durumundaki fiziksel hali için ne söylenebilir? Buna göre; I. 3Q cal Saf haldeki aynı cins K ve M sıvılarının sıcaklık ısı grafiği şekildeki gibidir. Bu sıvıların kütleleri oranı mK/mM kaçtır? M 3T 0 Q C E) 20°C'de 20 gram su C) I ve III E) I, II ve III 234 1- A 2-B 3-E 4-D 7-B 8-B 9-E 10-C 5-A 6-C 9. SINIF ISI VE SICAKLIK 4) -20°C'de 10 gram buz, 10°C'deki 90 gram su içine bırakılıyor. Denge sıcaklığı kaç °C'dir? TEST - 4 (Cbuz = 0,5 cal/g. °C, Lbuz = 80 cal/g, ısı alışverişi su-buz arasındadır) 1) 0°C'deki 10 gram buz ile 20°C'deki 40 gram su karıştırılıyor. Isı alışverişi sadece su ile buz arasındadır. Denge durumu aşağıdakilerden hangisi gibidir? (Lbuz = 80 cal/g) A) -4 B) 0 C) +2 D) +4 E) +8 A) 0°C'de 50 gram su B) +2°C'de 50 gram su C) 0°C'de 5 gram buz, 45 gram su D) 0°C'de 2 gram buz, 48 gram su 5) -20°C'de 20 gram buz, 80°C'deki 30 gram su içine bırakılıyor. Denge sıcaklığı kaç °C'dir? E) +10°C'de 50 gram su (Cbuz = 0,5 cal/g. °C, Lbuz = 80 cal/g, ısı alışverişi su-buz arasındadır) A) 2 B) 8 C) 10 D) 12 E) 16 2) 0°C'de 20 gram buz, 30°C'de 40 gram su içine bırakılıyor. Denge durumu aşağıdakilerden hangisi gibidir? (Lbuz = 80 cal/g, ısı alışverişi su buz arasındadır.) A) 0°C'de 60 gram su B) 0°C'de 10 gram buz, 50 gram su 6) 40°C'de 100 gram su içine en fazla kaç gram buz bırakılırsa, buzun tamamı erir? C) 0°C'de 15 gram buz, 45 gram su D) 0°C'de 5 gram buz, 55 gram su (Lbuz = 80 cal/g, Isı alışverişi su - buz arasındadır.) E) +5°C'de 60 gram su A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 80 3) 0°C'de 20 gram buz, 60°C'de 30 gram su içine bırakılıyor. Denge durumu aşağıdakilerden hangisi gibidir? (Lbuz = 80 cal/g, ısı alışverişi su buz arasındadır.) 7) 0°C'deki 12 gram buz, 30°C'deki en az kaç gram su içine bırakılırsa, buzun tamamı erir? A) 0°C'de 50 gram su B) 4°C'de 50 gram su (Lbuz = 80 cal/g, Isı alışverişi su - buz arasındadır.) C) 8°C'de 50 gram su D) 12°C'de 50 gram su E) 0°C'de 10 gram buz, 40 gram su 9. SINIF A) 24 235 B) 28 C) 32 D) 36 E) 48 FİZİK ISI VE SICAKLIK 8) 100°C'deki 20 gram subuharı 0°C'deki buz üzerine gönderiliyor. Isı alışverişi buz ile su buharı arasında olduğuna göre, en fazla kaç gram buz erir? (Lbuhar= 540 cal/g, Lbuz= 80 cal/g) A) 160 B) 150 C) 120 D) 100 C 13) Bir kapta bulunan 0°C'deki buza ısı hızı sabit kaynak ile ısı verildiğinde sıcaklık ısı grafiği şekildeki gibi oluyor. E) 80 T α 0 Q1 Q2 cal Isı kaynağı değiştirilmeden kapta bulunan buzun kütlesi artırılırsa; I. Q1 değeri artar, II. α açısı azalır. 9) 100°C deki 8 gram su buharı, 0°C'deki kaç gram buz üzerine gönderilirse denge sıcaklığı 40°C olur? (Lbuhar= 540 cal/g, Lbuz= 80 cal/g, ısı alışverişi su - buz arasındadır.) III. α açısı artar. Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60 B) Yalnız II D) I ve II 10) 0°C'deki 25 gram buz, 70°C'deki kaç gram su içine bırakılırsa denge sıcaklığı 40°C olur? C) Yalnız III E) I ve III 14) C C (Lbuz= 80 cal/g, ısı alışverişi su-buz arasındadır.) T A) 50 B) 60 C) 80 D) 90 T E) 100 0 2Q 6Q cal 0 Q Şekil -I 11) 0°C'de su - buz karışımı bulunan kaba ısı verildiğinde, karışımın sıcaklık ısı grafiği şekildeki gibidir. 4Q cal Şekil -II İki ayrı kapta 0°C'de su - buz karışımı vardır. Bu kaplara özdeş ısıtıcı ile ısı verildiğinde sıcaklık ısı grafiği şekilllerdeki gibi olmaktadır. C 20 Buna göre; I. 0 160 300 cal Şekil-I'deki kapta bulunan buz kütlesi, şekilII'deki kapta bulunan buz kütlesinin iki katıdır. Kapta başlangıçta kaç gram su bulunur? II. Başlangıçtaki su miktarı, şekil-I'deki kapta, şekil-II'deki kaptan daha fazladır. (Le= 80 cal/g, kabın kütlesi önemsiz.) III. Kaplardaki su kütleleri eşittir. Yargılarından hangileri doğrudur? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8 A) Yalnız I 12) 0°C'deki m gram buz, kaç °C'deki 4 m gram su içine bırakılırsa, denge sıcaklığı 8°C olur? (Lbuz= 80 cal/g, ısı alışverişi su-buz arasındadır.) A) 30 FİZİK B) 32 C) 38 D) 40 E) 44 236 B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) Yalnız III 1-A 2-D 3-B 4-B 5-D 6-D 7-C 8-A 9-C 10-E 11-C 12-A 13-D 14-C 9. SINIF ISI VE SICAKLIK 3) Isıca yalıtılmış kap içindeki su içine bir parça buz bırakılıyor. Buzun kütlesinin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir. TEST - 5 Su Kütlesi 1) Isıca yalıtılmış kap içindeki su içine bir parça buz bırakılıyor. Suyun kütlesinin zamana göre değişim grafiği şekildeki gibidir. 5m 2m m 0 t zaman 4m . 0 t1 Buna göre; I. t2 zaman Suyun ilk sıcaklığı 0°C'dir. II. Buzun ilk sıcaklığı 0°C'dir. III. Suyun tamamı buza dönüşmüştür. Buna göre; I. Buz kütlesi Buzun ilk sıcaklığı 0°C'dir. Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? II. (0-t1) aralığında buz 0°C'de, su sıcaklığı 0°C'nin üstündedir. A) Yalnız I III. (t1 - t2) aralığında 0°C'de su - buz karışımıdır. B) Yalnız II D) I ve III C) I ve II E) II ve III Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız III D) I ve II 2) Isıca yalıtılmış kap içindeki su içine bir parça buz bırakılıyor. Suyun kütlesinin zamana göre değişim grafiği şekildeki gibidir. C) Yalnız I E) I ve III Su kütlesi m2 4) Isıca yalıtılmış kap içindeki su içine bir parça buz bırakılıyor. Buzun kütlesinin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir. m1 0 t1 t2 t3 zaman Buna göre; I. (0-t1) arası buzun sıcaklığı artmaktadır. Buz kütlesi m2 m1 0 t1 t2 zaman Buna göre; II. (t1 - t2) arası suyun sıcaklığı sabittir. I. III. (t1 - t2) arası buzun sıcaklığı 0°C'dir. (0-t1) arası buz ısı almaktadır. II. (0-t1) arası buzun sıcaklığı artmaktadır. IV. (t2 - t3) arası kapta sadece su bulunmaktadır. III. (t1-t2) arası ısı alışverişi yoktur. Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? Yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve III B) I ve IV D) I, II ve III C) II ve III A) Yalnız II E) I, III ve IV B) I ve III D) I ve II 9. SINIF 237 C) II ve II E) I, II ve III FİZİK ISI VE SICAKLIK Su kütlesi 5) Isıca yalıtılmış kaptaki su içine bir parça buz konuluyor. Su kütlesinin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir. m2 m1 zaman 0 t 2t 3t 30 cal 0 Q 2200 Buzun tamamen erimesi için gerekli ısı değeri Q kaç kaloridir? (Lbuz = 80 cal/g, Csu= 1 cal/g.°C) Suyun sıcaklığı t anında T1°C, 2t anında T2 °C, 3t anında T3°C dir. Buna göre; I. C 7) Isı yalıtımlı kapta bulunan 0°C'deki m gram buza ısı verildiğinde buzun sıcaklığının zamana göre değişim grafiği şekildeki gibidir. A) 1800 B) 1600 C) 1400 D) 1200 E) 1000 T1 > T2 II. T1 > T3 III. T2 > T3 Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III C 8) Isıca yalıtılmış bir kapta karıştırılan K sıvısı ile L katı cisminin sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. L cisminin erime ısısı 18 cal/g, özısısı 0,1 cal/g°C dir. C) I ve II E) II ve III 70 K 30 10 L 0 Q2 Q1 cal K sıvısının özısısı 0,2 cal/g.°C olduğuna göre, kütleleri oranı mK/mL kaçtır? A) 6) Isıca yalıtılmış kaptaki sıvıya ısı verildiğinde, sıvının kütlesinin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir. B) 3 2 C) 1 2 4 3 D) E) 3 5 Su kütlesi 9) Isıca yalıtılmış bir kapta K ve L sıvıları karıştırıldığında, sıvıların sıcaklık zaman grafiği şekildeki gibidir. Zaman 0 t1 t2 t3 t4 Buna göre; I. 5 2 C 90 K 40 L 0 t cal Sıvıların özısıları cK = 0,2 cal/g.°C, cL = 0,6 cal/g°C, kütleleri mK = 20 gram, mL = 50 gramdır. K sıvısının donma ısısı kaç cal/g dir? Kaptaki sıvı karışımdır. II. (t1-t2) arası sıvının sıcaklığı değişmemektedir. III. (t2 -t3) arası sıvının sıcaklığı artmaktadır. Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III D) I ve II FİZİK A) 25 B) 32 C) 36 D) 40 E) 50 C) I ve III E) I, II ve III 238 1- D 2-A 3-A 7-B 8-A 9-E 4-E 5-C 6-E 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME Bölüm - 5 Elektrik tellerinin yazın uzadığını, kışın büzüldüğünü, tren rayları arasında bir miktar boşluk bırakıldığını görmüşüz. KATILARDA YÜZEYCE GENLEŞME: Isı alan maddelerin boylarında, yüzey alanlarında ve hacimlerinde artma meydana gelir. So Metal bir levhanın sıcaklığı artırılırsa, enine ve boyuna uzar. Yani yüzey alanı artar. ∆S = S0 . ∆T.2λ Isıtılan cisimlerde genleşme, soğutulan cisimlerde büzüşme meydana gelir. ∆s = yüzeyce genleşme miktarı ∆S S0 = İlk yüzey ∆T = Sıcaklık değişimi 2λ = yüzeyce genleşme katsayısı (Boycanın iki katı) KATILARDA BOYCA UZAMA: ∆L T°C sıcaklığındaki lo boyundaki telin lo T C sıcaklığı 4T°Cye çıkartıldığındaki uzama miktarını bulalım: ÖRNEK ∆L = lo.∆T.λ ∆L: uzama miktarı ∆L = lo(4T-T).λ ∆T: sıcaklık değişimi ∆L = lo.3T.λ λ: boyca uzama katsayısı 40 cm Bir kenarı 40 cm olan kare şeklindeki levhanın sıcaklığı 25°C dir. Bu levhanın sıcaklığı 75°C ye çıkartıldığında yüzey alanı kaç 2 cm olur? 4T C 40 cm -4 (λ= 3.10 1/°C) Çözüm Telin son boyu = (lo + ∆L) olur. 2 S0 = 40.40 = 1600 cm Sson= S0 + ∆S ∆S = S0 .∆T.2λ Sson = 1600 + 48 -4 ∆S = 1600.(75-25).2.3.10 2 Sson = 1648 cm -4 ∆s = 1600.50.6.10 ÖRNEK 2 ∆s = 48 cm 400 cm boyundaki telin sıcaklığı 20°C den 100°C ye çıkarılıyor. Telin son boyu kaç cm olur? -4 (λ=5.10 1/°C) ÖRNEK 10 cm yarıçapındaki dairesel levhanın sıcaklığı 10°C dir. Bu levhanın sıcaklığı 50°C'ye çıkarıldığında, yüzey alanın2 daki artış kaç cm olur? Çözüm -10 ∆L = l0.∆T.λ (π= 3, λ= 4.10 lson= l0 + ∆L -4 ∆L = 400.(100-20).5.10 --4 ∆L= 400.80.5.10 1/°C) Çözüm lson = 400 + 16 2 2 2 S = π.r = 3.10 = 300 cm -4 ∆S = 300.(50-10).2.4.10 lson = 416 cm -4 ∆L = 32000.5.10 -4 ∆S = 300.40.8.10 -1 ∆L = 32.5.10 ∆S = 9,6 cm ∆L = 16 cm 9. SINIF 10 cm 239 2 FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME KATILARDA HACİMCE GENLEŞME: SIVILARDA GENLEŞME: Sıcaklığı artan sıvı genleşir. Katı bir cismin sıcaklığı arttırıldığında, hacimce genleşir. ∆V: Genleşen hacim ∆V V: İlk hacim ∆V: Hacimce genleşme miktarı ∆T: Sıcaklık değişimi V a: Sıvının genleşme katsayısı V: ilk hacim ∆V = V.∆T.a ∆T: Sıcaklık değişimi 3λ: Hacimce genleşme katsayısı (Boyca genleşme katsayısının üç katı) ÖRNEK ∆V= V.∆T.3λ Tamamen sıvı dolu 3 kapta 20°C'de 800 cm sıvı bulunmaktadır. Bu kabın sıcaklığı 60°C' ye çıkarttırıldığında 3 kaptan kaç cm sıvı taşar? ÖRNEK 2a Aynı maddeden yapılmış küp şeklindeki K ve L cisimleri aynı ortamdadır. a 2a a K L -3 (Sıvının genleşme katsayısı a: 5.10 1/°C) Ortamın sıcaklığı arttırıldığında hacimce genleşme miktarları oranı ∆VK/∆VL kaçtır? Çözüm ∆V = V.∆T.a Çözüm -3 3 3 VK = a 3 VL = 8a 3 ∆V = 160 cm sıvı taşar ∆VK 1 = 8 ∆VL ∆VK = a .∆T.3λ 3 ∆VL = 8a .∆T.3λ -3 ∆V = 800.(60-20).5.10 = 800.40.5.10 = 8.4.5 Aynı madde oldukları için genleşme katsayıları eşittir. ÖRNEK ÖRNEK Aynı maddeden yapılmış K ve L cisimleri aynı ortamdadır. Cisimlerin sıcaklıkları T°C arttırıldığında h 2a a 2a a S 4a S ve 2S taban alanlı kaplarda aynı yükseklikte, aynı sıcaklıkta aynı cins sıvılar bulunmaktadır. Sıvıların sıcaklıkları eşit miktar arttırıldığında, sıvıların kaplardaki yükselme miktarı arasındaki ilişki nedir? 3a K L hacimce genleşme miktarları oranı ∆VK/∆VL kaçtır? Çözüm I. Kap Çözüm Aynı maddeden katsayıları eşittir. 3 ∆VK = 6.∆T.3λ 3 ∆VL = 8.∆T.3λ VK = 6a = 6 VL = 8a =8 FİZİK yapıldığı için 2S genleşme II. Kap ∆V1 = V.∆T.a V1 = S.h V2 = 2S.h ∆V2 = 2V.∆T.a V1 = V V2 = 2V ∆V1 1 = ∆V2 2 II. kaptaki sıvı I. Kaptaki sıvıya göre hacimce iki kat daha fazla genleşir. Ancak kaplardaki sıvı yükseklikleri eşit olur. ∆VK 6 3 = = ∆VL 8 4 240 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME ÖRNEK ÖRNEK K K ve M metal çiftleri birbirlerine perçinlidir. K'nın boyca uzama katsayısı, M'den büyüktür. M Aynı ortamda bulunan P ve R metal çubukların ilk boyları eşittir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında, (λK > λM). Bu metal çiftleri soğutulduğunda ve ısıtıldığında şekli nasıl olur? Boyca Değişim Miktarı P 3l R 2l l 0 T 2T 3T 4T Sıcaklık ( C) çubukların boylarındaki değişim şekildeki gibidir. Çubukların boyca uzama katsayıları oranı λP/λR kaçtır? Çözüm Uzama katsayısı büyük olan metal, ısıtıldığında daha çok uzamak ister Uzama katsayısı büyük soğutulduğunda daha çok kısalır. K olan Çözüm metal İlk boyutları eşit olduğu için L olsun. Aynı sıcaklıktaki boyca değişimlere bakalım. M M Isıtılıyor 2T sıcaklığındaki bulalım. K boyca değişimlerine ∆l P = 2l ∆l R = l 2l = L.2T.λP l = L.2T.λ göre 2l L.2T.λP λ = =2= P L.2T.λR λR l Soğutuluyor ÖRNEK Y ÖRNEK X K L Y Z K M Z Şekil I Şekil II X, Y, Z metal çubukları birbirlerine perçinlenmiştir. su içine konulduğunda almaktadır. Çubukların arasındaki ilişki nedir? Aynı ortamda bulunan metal çubuklar şekildeki gibi perçinlidir. Boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki λK>λL>λM dir. Bu metal çiftlerinin doğrusal olabilmesi için ne yapmalıdır. Çözüm 0°C'deki bir ortamda Bu çubuklar 60°C'deki şekil-II'deki durumu uzama katsayıları Çözüm λK > λL olduğu için, bu metal çiftleri ısıtılırsa, K daha çok uzayacağından doğrusal olabilirler. Sıcaklık arttıkça, genleşme katsayısı büyük olan metal daha fazla uzayacağı için, diğer metali içe büktürür. λK > λM olduğu için, K daha çok büzüleceği için doğrusal olabilirler. λZ > λX KL çifti ısıtılmalı, KM çifti soğutulmalı. 9. SINIF X λY > λZ λY > λZ > λX 241 FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME ÖRNEK Aynı ortamdaki X ve Y metal çubukları şekildeki gibi birbirlerine eklenmiştir. ÖRNEK 3L L X Y 2L X aynı ortamdaki metal çubuklar yatay zemine şekildeki gibi konuluyor. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında d1 ve d2 uzaklığı değişmiyor. 2L Y Ortamın sıcaklığı T°C arttırıldığında çubukların son boyları eşit olmaktadır. Çubukların boyca uzama katsayıları oranı λX/λY kaçtır? Çubukların boyca arasındaki ilişki nedir? d1 K d2 L M uzama katsayıları Çözüm Çözüm Çubukların uzama miktarları eşittir. ∆ι = L0.∆T.λ ∆ι = L0.∆T.λ 3L.T.λX + L.T.λY = 2L.T.λX + 2L.T.λY 3λX + λY = 2λX + 2λY d1 ve d2 değişmediğine göre, çubuklar eşit miktar uzamış. Yani ∆ι aynı. 3λX - 2λX = 2λY - λY LK . ∆T.λK = LL.∆T.λL = LM = ∆T.λM λX = λY LK.λK = LL.λL = LM.λM İlk boyu (L0) büyük olanın uzama katsayısı (λ) küçük olacak λY =1 λX λK > λL > λM ÖRNEK Metal çubuk ve genleşmesi önemsiz küre şekildeki gibi konuluyor. ÖRNEK 20°C deki boyu 10 metre olan telin uzama miktarının sıcaklığa bağlı grafiği şekildeki gibidir. Bu çubuğun boyca uzama katsayısı λ kaç 1/°C'dir? Uzama miktarı metre 12 l = 100 cm r Çubuğun sıcaklığı 60°C arttırıldığında küre kaç cm yer değiştirir? (Küre, kaymadan -3 dönerek ilerliyor. λ = 2.10m ) 10 0 C 20 60 Çözüm -3 ∆ι = 100.60.2.10 = 12 cm Çözüm Uzama miktarının yarısı küreyi ilerletir, yarısı döndürür. ∆l 12 İlerleme miktarı = = = 6 cm 2 2 ∆l = L.∆T.λ (12-10) = 10.(60-20).λ 2 = 10.40.λ λ= FİZİK 2 1 = 0,005 = 5.10 −3 400 °C Küre 6 cm yer değiştirir. 242 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME ÖRNEK ÖRNEK X Aynı boydaki X ve Y metal çubukları ile özdeş A, B, C dişlileri tahta zemine şekildeki gibi konuluyor. Dişliler dönebilecek şekilde ortalarından, çubuklar Y B A Aynı maddeden yapılmış F, K, M, metal çubukları aynı artama şekildeki gibi konuluyor. Ortamın sıcaklığı T°C arttırıldığında C S 2h 2S F h K h M Ortamın sıcaklığı T°C arttırıldığında boyca uzama miktarları ∆ιF, ∆ιK, ∆ιM arasındaki ilişki nedir? Uç noktalarından vidalanıyor. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında B dişlisi ok yönünde dönüyor. Buna göre; I. S Çözüm C'nin tur sayısı A'dan fazladır. ∆ι = ι0.∆λ II. C'nin tur sayısı B'den fazladır. Boyca uzama miktarları sorulduğunda; III. B'nin tur sayısı A'dan fazladır. İlk boyları önemlidir. Kesitleri dikkate alınmaz. Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? ∆ιF = 2h.T.λ ∆ιK = h.T.λ ∆ιM = h.t.λ ∆ιM > ∆ιK = ∆ιM Çözüm A B Aynı maddeden yapıldığı için boyca uzama katsayıları (λ) eşittir. C B ok yönünde döndüğüne göre, - Y çubuğunun uzama katsayısı X'den büyüktür. - B dişlisini iki çubuk da döndürür. λY > λX olduğu için ok yönünde dönmüş. - C dişlisini sadece Y çubuğu, A dişlisini sadece X dişlisi döndürür. - λY > λX olduğu için C'nin tur sayısı A'dan büyüktür. (nC > nA) - C'nin tur sayısı B'den de büyüktür λY > λX olduğu için X ve Y çubukları B dişlisini farklı yönlerde döndürmek ister B'nin tur sayısı iki çubuğun uzama miktarlarının farkına eşit iken, C'yi sadece Y çubuğu döndürür. - ÖRNEK Metal çubuk ve genleşmesi önemsiz küre şekildeki gibi konuluyor. r Yarıçapı r= 1 cm olan küre, ortasından geçen mil etrafında sadece dönebilmektedir. Ortamın sıcaklığı 40°C arttırıldığında küre kaç tur atar? -4 (λ= 5.10 ) Çözüm ∆ l = l .∆T.λ -4 ∆ l = 200.40.5.10 ∆ l = 4 cm A ve B'nin tur sayıları için kesin bir şey söylenemez çubukların boyca uzama katsayıları oranı belli değil. - Çubuk 4 cm uzuyor. - Küre ilerlemeden sadece dönebildiğine göre, uzama miktarının tamamın küreyi döndürür. Cevap: I ve II n= 9. SINIF l = 200 cm 243 ∆l 4 2 = = tur. 2πr 2.3.1 3 FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME ÖRNEK ÖRNEK S Aynı maddeden yapılmış F, K, M metal cisimleri aynı ortama şekildeki gibi konuluyor. Cisimlere eşit ısı veril- r S X 2S F 2h r h diğinde, boylarındaki arasındaki ilişki nedir? h K uzama M Aynı maddeden yapılmış çubuklar özdeş bölmelidir. Genleşmesi önemsiz özdeş küreler çubuklar arasına şekildeki gibi konuluyor. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında X ve Y kürelerinin yerdeğiştirme miktarı ve tur sayıları oranı kaçtır? miktarları Çözüm F K M Q = mC∆T mK = S.h.d mM = h2s.d mF = 2h.s.d= 2m mK = m olsun mM = 2m olsun Q = 2mc.∆T1 Q = m.c.∆T2 Q = 2mc∆T3 ↓ ↓ ↓ T 2T T ∆lF = 2h.T.λ ∆lK = h.2T.λ ∆lM = h.T.λ ∆lF = 2 ∆lK = 2 ∆lM = 1 Y Çözüm r X r Y Çubuklar uzadığı zaman küreler ok yönünde dönerek ilerler. ∆lF = ∆lK > ∆lM X küresi için; Üstteki çubuğun üç bölmesi, alttaki çubuğun iki bölmesi döndürür. ÖRNEK K, L, M metal çubukları şekildeki gibi birbirlerine eklidir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında, çubuklar eşkenar üçgen oluşturmaktadır. K 60 63 X'in tur sayısı M 3+2 5 = Çevre 2πr 57 Y küresini sadece alttaki çubuk döndürür. L Y'nin tur sayısı = Çubukların boyca uzama katsayılarını sıralayınız? 3 2πr nX 5 = nY 3 X küresinin üstteki çubuk sola üç bölme ilerletirken, alttaki çubuk sağa iki bölme ilerletir. Dolayısıyla X küresi bir bölme yer değiştirir. Çözüm L çubuğunun karşısındaki açı değişmemiş, Y küresini sadece alttaki çubuğun üç bölmesi ilerletir. K çubuğunun karşısındaki açı büyümüş, M çubuğunun karşısındaki açı küçülmüş, Y küresi üç bölme yerdeğiştirir. LX 1 = LY 3 Gibi düşünebiliriz. K nın uzama katsayısı en büyük, M ninki en küçüktür. λK > λL > λM FİZİK 244 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME ÖRNEK ÖRNEK K r X Y L L K r r Y Sıvı Aynı ortamda bulunan çubuklar özdeş bölmeli çubuk, aynı maddeden yapılmıştır. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında genleşmesi önemsiz özdeş X, Y, Z kürelerinin tur sayıları arasındaki ilişki nedir? Sıvı (I) (II) Oda sıcaklığındaki sıvı içindeki K ve L cisimlerinin denge sıcaklığı Şekil-I deki gibidir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında Şekil-II deki durumu almaktadırlar. K,L ve sıvının hacimce genleşme katsayıları arasındaki ilişki nedir? Çözüm Çözüm X küresini, üstteki çubuğun iki bölmesi sola döndürürken alttaki çubuğun bir bölmesi sağa döndürüyor. Cisimlerin sıcaklığı arttıkça hacimleri de artar (genleşir). Kütleleri değişmediği, hacmi arttığı için özkütlesi azalır.l X küresini bir bölme döndürür. Özkütlesi çok azalan cisim sıvı dışına doğru çıkar. Sıvı dışına çok çıkanın genleşme katsayısı en büyüktür. Y küresini üstündeki çubuğun üç bölmesi sola, altındaki çubuğun iki bölmesi de sola döndürür. Sıvı içine batan cismin genleşme katsayısı, sıvıdan küçüktür. Y küresini 5 bölme döndürür. αL > αsıvı > αK Z küresini döndürür. üstündeki çubuğun üç bölmesi ÖRNEK nY > nZ > nX L K M K L M Sıvı (I) Sıvı (II) Oda sıcaklığındaki sıvı içindeki K, L,M cisimlerinin denge durumu Şekil-I deki gibidir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında denge durumu Şekil-II deki gibi olmaktadır. K,L,M cisimlerinin genleşme katsayıları arasındaki ilişki nedir? Çözüm Genleşme katsayısı büyük olan sıvı dışına daha fazla çıkar αK > αL > αM 9. SINIF 245 FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME TEST - 1 1) Bir telin boyundaki uzama miktarı aşağıdakilerden hangisine bağlıdır? I. Telin boyu L M L ilişki λM > λK > λL olduğuna göre ortamın sıcaklığı arttırıldığında metal çiftlerinin şekli nasıl olur? II. Telin cinsine III. Sıcaklık artışına A) A) Yalnız II K 4) Birbirlerine perçinli aynı boydaki KL ve ML metal çiftleri aynı ortamdadırlar. Genleşme katsayıları arasındaki B) I ve II D) I ve III C) II ve III K L M B) L K M L E) I, II, III C) K L M L D) L K L M L L= 400 m 2) Boyu 400 metre olan çubuğun sıcaklığı 20°C'den E) K L M L 70°C'ye çıkartıldığında çubuğun son boyu kaç cm olur? -4 (λ= 2.10 1/°C) A) 404 B) 408 C) 410 D) 412 E) 414 5) Y X Z X Şekil -I A) Yalnız X FİZİK Lastik Şekil-I ve şekil-II deki çubukların doğrusal olabilmesi için ne yapılmalı? Y Lastik Z Lastik B) Yalnız Z D) X ve Z Aynı ortamdaki (X-Y) ve (X-Z) çubukları şekil -I ve şekil-II'deki gibi birbirlerine perçinlenmiştir. Boyca genleşme katsayıları orasındaki ilişki λZ > λY > λX dir. X 3) Aynı metal çubuklar zemine sabitlenmiş, serbest boydaki esnek lastikler şekildeki gibi bağlıdır. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında hangi lastikler uzar? Şekil -II Şekil-I C) X ve Y E) Y ve Z 246 Şekil-II A) Isıtılmalı Isıtılmalı B) Soğutulmalı Soğutulmalı C) Isıtılmalı Soğutulmalı D) Soğutulmalı Isıtılmalı E) Değiştirilmemeli Soğutulmalı 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 6) Aynı ortamda bulunan 3L ve L boylarındaki aynı kalınlıklı X ve Y metalleri şekillerdeki 3L L X Y L X 9) K 1 3 B) 2 3 L M K C) 1 D) 2 L M L 3L Y gibi birbirlerine ekleniyorlar. Ortamın sıcaklığı ∆T kadar arttırıldığında çubukların son boyları eşit olmaktadır. X ve Y çubuklarının boyca uzama katsayıları oranı λX/λY kaçtır? A) L E) Şekil -I Şekil -II Aynı ortamda, eşit boydaki K - L ve L - M çubukları şekil-1'deki gibi birbirlerine perçinleniyor. ortamın sıcaklığı arttırıldığında çubukların görünümü Şekil-II'deki gibi oluyor. 4 3 Buna göre, çubukların boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? A) λK = λL = λM B) λM > λK > λL D) λK > λL > λM C) λK > λM > λL E) λL > λM > λK 7) Oda sıcaklığında boyları eşit olan A, B, C metal çubuklarının genleşme katsayıları 3λ, 2λ, λ dır. 0°C'deki boylarının büyüklüklerinin sıralanışı nasıldır? A) l A > l B > l C B) l C > l B > l A C) l A = l B = l C D) l C > l A > l B E) l A > l C > l B 8) M Şekil -I M K K Şekil -II F F K Şekil -III M 10) Aynı boydaki M ve K metalleri aynı ortamda şekildeki gibi perçinlidir. K'nın boyca uzama katsayısı M'nin boyca uzama katsayısından büyüktür. Ortamın sıcaklığı azaltıldığında metal çiftinin görünümü nasıl olur? K A) Şekil -IV M B) M K C) K M K K Şekil -I'deki M - K metal çifti ısıtıldığında ŞekilII'deki gibi, Şekil -III'teki F - K metal çifti ısıtıldığında Şekil -IV'deki gibi doğrusal oluyorlar. M, K, F metallerinin boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? A) λK > λF > λM B) λF > λK > λM D) λM > λF > λK 9. SINIF D) M K E) K M C) λF > λM > λK E) λK > λM > λF 247 FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME 11) 20 metre boyundaki demir raylar, demiryolu yapımı için döşenmektedir. Rayların döşeneceği bölgedeki en düşük hava sıcaklığı -20°C, en yüksek 40°C olarak ölçülüyor. Raylar hava sıcaklığının -20°C olduğu bir günde döşenirken, iki ray arasında en az kaç cm boşluk bırakılmalı? -5 (λDemir = 5.10 1/°C) 14) K T K M T M A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 KM; KT ve TM çubukları aynı sıcaklıkta şekildeki gibi perçinlidir. Çubukların boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki λK > λM > λT dir. E) 8 Çubukların doğrusal olabilmesi için ne yapılmalıdır? 12) K F K KT TM K A) Isıtılmalı Isıtılmalı Soğutulmalı F B) Isıtılmalı Soğutulmalı Isıtılmalı C) Soğutulmalı Isıtılmalı Soğutulmalı D) Soğutulmalı Isıtılmalı Isıtılmalı E) Isıtılmalı Soğutulmalı soğutulmalı K M M KM Birbirlerine perçinli K - F metal çifti soğutulduğunda, K - M metal çifti ısıtıldığında sağ taraflarındaki şekli almaktadırlar. Metallerin boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? A) λK > λM > λF B) λM > λK > λF D) λF > λM > λK C) λK > λF > λM 15) Oda sıcaklığında cisimlerden X küresi Y halkasının içinden geçmiyor. E) λF > λK > λM 13) A X'in genleşme katsayısı Y'ninkinden büyük olduğuna göre; B I. Her ikisi de ısıtılıyor. II. Her ikisi de soğutuluyor. III. X soğutululup, Y ısıtılıyor. C C A İşlemlerinden hangileri yapılırsa X, Y'nin içinden geçebilir? A Şekil -I Şekil -II A) Yalnız I Şekil-I'de perçinlenmiş A-B çifti soğutulduğunda, C-A çifti ısıtıldığında şekil-II'deki gibi oluyorlar. Buna göre A, B, C metallerinin uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? A) λA > λB > λC B) λA > λC > λB FİZİK Y A B D) λB > λC > λA X B) Yalnız II D) II ve III C) λC > λA > λB E) λB > λA > λC 248 C) Yalnız III E) I ve III 1- E 2-A 3-D 4-B 5-D 6-C 7-B 8-B 9-D 10-A 11-D 12-E 13-E 14-D 15-D 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 4) Aynı maddeden yapılmış farklı boylardaki F, K, M cisimleri aynı ortama şekildeki gibi konuluyor. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında h1 ve h2 yükseklikleri nasıl değişir? TEST - 2 S 1) Aynı ortamda bulunan, aynı maddeden yapılmış F, K, M silindirlerinin boyları ve kesit alanları şekildeki gibidir. 2S S 2h F h K M h B) F = M > K D) F = K = M C) K > F = M E) F > K = M S 2) Aynı ortamda bulunan, aynı maddeden yapılmış, eşit boydaki S, 2S F K F K M A) Artar Azalır B) Azalır Artar C) Artar Artar D) Değişmez Değişmez E) Artar Değişmez D) F = K = M C) K > F = M E) K > F > M d 3L L X h2 h1 F K M Ortamın sıcaklığı azaltılmaya başladığı anda h1 ve h2 yükseklikleri nasıl değişir? h1 A) F > K > M B) M > K > F M h2 5) Aynı ortamda bulunan farklı boydaki F, K, M metal çubukları şekildeki gibi konuluyor. Çubukların genleşme katsayıları arasındaki ilişki λM > λK > λF dir. 3S 2S, 3S kesit alanlı F, K, M metal çubukları şekildeki gibidir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında çubukların son boyları arasındaki ilişki nedir? 3) X, Y, Z metal çubukları, yatay zeminde bulunan genleşmesi önemsiz engeller arasına şekildeki gibi h1 h1 Ortamın sıcaklığı azaltıldığında boylarındaki değişme miktarları arasındaki ilişki nedir? A) F > M > K h2 h2 A) Azalır Azalır B) Artar Artar C) Değişmez Değişmez D) Artar Azalır E) Azalır Artar X 2d L 2L Y 6) Y L 3d Z L K F F M Z K M Şekil -I Şekil -II Aynı ortamda F, K, M çubukları birbirlerine perçinlenmiştir. T1 °C sıcaklığında şekil-I, T2 °C sıcaklığında şekil-II'deki görünümü almaktadırlar. konuluyor. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında çubuklar arasındaki boşluklar eşitlenmektedir. X, Y, Z çubuklarının boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? T1 > T2 olduğuna göre boyca uzama katsayıları λF, λK, λM arasındaki ilişki nedir? A) λX = λY = λZ B) λZ > λY > λX A) λF > λM > λK B) λK > λF > λM D) λZ > λY = λY 9. SINIF C) λX > λY > λZ D) λF > λK > λM E) λY > λX > λZ 249 C) λM > λF > λK E) λK > λM > λF FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME 7) Aynı ortamda F, K, M çubukları birbirlerine perçinlenmiştir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında çubukların görünümü şekilI'deki durumdan, şekil-II'deki duruma gelmektedir. 10) F d d K M F F M M K K Şekil -I Aynı boydaki F, K, M metal çubukları orta noktalarından aralarındaki uzaklık eşit olacak şekilde çakılmıştır. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında (F-K) arası uzaklık d1, (K-M) arası uzaklık d2 olmaktadır. Şekil -II Çubukların boyca uzama katsayıları λF, λK, λM arasındaki ilişki nedir? A) λM > λF > λK B) λK > λM > λF D) λF > λM > λK d1 > d2 olduğuna göre; I. C) λM > λK > λF F'nin genleşme katsayısı K'dan büyüktür. II. F'nin genleşme katsayısı M'den küçüktür. E) λK > λF > λM III. K'nın genleşme katsayısı M'den büyüktür. 8) Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? T3 C T2 C A) Yalnız I T1 C F B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III K M F Şekil -I E) II ve III K M Şekil -II Aynı maddeden yapılmış F, K, M çubuklarının boyları ve sıcaklıkları farklı olup, şekil-I'deki gibidir. Bu çubuklar yanyana birleştirildiklerinde boyları şekil -II'deki gibi eşitleniyor. Çubukların boyca genleşme katsayıları eşit olduğuna göre T1, T2, T3 sıcaklıkları arasındaki ilişki nedir? A) T1 > T2 > T3 B) T3 > T2 > T1 11) Aynı sıcaklıktaki F, K, M metal çubukları uç noktalarından tahta zemine sabitleniyor. ortamın sıcaklığı arttırıldığında d1 ve d2 uzaklığı değişmemektedir. C) T2 > T1 = T3 D) T3 > T1 > T2 E) T1 > T3 = T2 9) K K K M d1 d2 Buna göre çubukların boyca uzama katsayıları λF, λK, λM arasındaki ilişki nedir? Şekil - I L F M A) λM > λK > λF B) λF > λK > λM Şekil - II D) λF > λK = λM C) λF = λK = λm E) λM > λF > λK K, L, M metal çubukları aynı ortamda yatay düzlemde şekil-I'deki gibi birer uçları sabitlenmiştir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında çubuklar şekilII'deki duruma geliyor. Çubukların boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? (Bölmeler eşit aralıklı) A) λK = λL = λM B) λK > λL > λM D) λM > λL > λK FİZİK C) λL > λK = λM 1-E 2-D 3-B 4-C 5-A 7-B 8-B 9-E 10-B 11-A 6-E E) λK = λL > λM 250 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 4) TEST - 3 2a a 1) Dikdörtgenler prizması şeklindeki K ve M metal çubukları aynı ortamda olup taban alanları eşittir. Boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki λM = 2λK dır. M a 2h M K Aynı maddeden yapılmış eşit kalınlıklı K ve M metal levhaları aynı ortamda bulunmaktadır. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında, metallerin yüzey alanlarındaki değişme miktarları oranı ∆SK/∆SM kaçtır? h S S Ortamın sıcaklığı T°C arttırıldığında, boylarındaki uzama miktarları oranı hK/hL kaçtır? A) 3 4 B) 2 C) 1 1 2 D) 2) Yatay düzlemde bulunan metal levhanın ortasından a uzunluklu kare şeklindeki levha kesilip atılıyor. E) A) 1 1 4 c 1 2 C) 1 4 D) 1 8 E) 1 16 5) 2a Levhanın sıcaklığı arttırıldığında a, b, c uzunlukları nasıl değişir? a b c A) Azalır Azalır Azalır B) Artar Artar Artar C) Azalır Artar Artar D) Azalır Değişmez Değişmez E) Artar Azalır azalır ∆R a 2a X Y 2a Aynı ortamda bulunan X ve Y metal levhalarının boyca genleşme katsayıları oranı λX/λY = 2 dir. Ortamın sıcaklığı T°C arttırıldığında levhaların yüzey alanlarındaki değişim miktarları oranı ∆SX/∆SY kaçtır? A) 1 B) 1 2 C) 2 D) 1 4 E) 1 8 R1 6) Aynı maddeden kesilmiş 2r ve r yarıçaplı dairesel levhalar aynı ortamda bulunmaktadır. R2 Buna göre; I. B) b a 3) Şekildeki dairesel metal levhanın içinden R1 yarıçaplı kısmı kesilip atılıyor. Kalan levha daha soğuk bir ortama konuluyor. 2a K R1 uzunluğu azalır II. ∆R uzunluğu değişmez 2r r K M Yargılarından hangileri doğrudur? Ortamın sıcaklığı arttırıldığında, levhaların yüzey alanlarındaki değişme miktarları oranı ∆SM/∆SK kaçtır? A) Yalnız I A) III. R2 uzunluğu azalır. B) I ve II D) II ve III 9. SINIF C) I ve III E) I, II ve III 251 2 3 B) 1 2 C) 2 D) 4 E) 8 FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME 10) 7) Şekildeki dairesel içi boş metal halka ısıtılırsa; I. r artar. R1 F K R2 II. R artar. III. R-r azalır Yargılarından doğrudur? A) Yalnız I M hangileri B) I ve II C) I ve III E) I, II ve III 8) Metal dikdörtgen içinden şekildeki gibi üçgen levha kesilip çıkarılıyor. Metal levha ısıtılırsa; M Aynı ortamda bulunan düzenleklerde, M halkasından F küresi geçebilmekte, K küresi geçememektedir Düzenekler ortamdan daha sıcak su içine konulduklarında M halkasından F küresi geçemiyor, K küresi geçiyor. Cisimlerin uzama katsayıları λF, λK, λM arasındaki ilişki nedir? R D) II ve III I. r A) λM > λK > λF B) λF > λK > λM α1 a b D) λF > λK = λM C) λF = λK = λM E) λF > λM > λK α2 11) K M F α1 artar. II. α1 ve α2 değişmez. III. a, artar; b, azalır. Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) II ve III Aynı ortamda, K küresi M halkasından geçemiyor. F halkasından geçebiliyor. Ortamın sıcaklığı azaldığında K küresi, M halkasından geçebiliyor, F halkasından geçemiyor. C) I ve II E) I ve III K, M, F cisimlerinin uzama katsayıları λK, λM, λF arasındaki ilişki nedir? A) λK > λM > λF B) λK > λF > λM 9) Aynı maddeden yapılmış, kesitleri farklı X ve Y maddeleri ile ilgili olarak; I. D) λM > λF > λK L X t C t C 12) Aynı ortamda bulunan F, K, M metal çubuklarının kütleleri eşittir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında levhaların yere göre potansiyel enerji değişimleri eşit oluyor. Bu çubukların boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? 3S Eşit miktar ısı verilirse, boyca uzamaları eşit olur. II. Sıcaklıkları eşit miktar artırılırsa boyları yine eşit olur. III. Y'ye verilen ısı miktarı, X'e verilenden 3 kat fazla olursa, X ve Y'nin son boyları eşit olur. B) I ve II D) II ve III FİZİK F A) λF = λK = λM B) λF > λK > λM D) λK > λF = λM Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II E) λM > λK > λF S L Y C) λF > λK > λM C) I ve III E) I, II ve III 252 K M C) λM > λK > λF E) λK > λF > λM 1- E 2-B 3-C 4-C 5-A 6-D 7-B 8-B 9-D 10-E 11-C 12-B 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 4) Oda sıcaklığında türdeş tel şekildeki gibi bükülmüştür. TEST - 4 (N.K) C Tel 100°C'ye kadar ısıtılınca A, B, C uzunluklarından hangileri artar? 1) Bir maddenin kütlesi, ısı sığası ve özkütlesi biliniyorsa; I. A Hacim B II. Öz ısısı III. Son sıcaklığı A) Yalnız A Niceliklerinden hangisi ya da hangileri bulunabilir? A) I, II ve III B) II ve III D) Yalnız II D) A ve C C) I ve II Kışın kuşlar tüylerini kabartarak uyur. Hacimce genleşme miktarları aynıdır. III. Büyük kürenin hacimce genleşmesi daha fazladır. III. Yazın ahşap ev betonarme evden daha serin olur. Yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır? IV. Soğuk günlerde kalın kazak yerine ince iki kazak giyersek daha az üşürüz. A) Yalnız I Yukarıdaki olaylardan hangileri aynı ilke ile açıklanır? B) I, II ve III D) III ve IV B) Yalnız II D) II ve III C) I, II ve IV 6) M M K M Şekil -I L Şekil -II D) αM > αL > αK 9. SINIF R Buna göre; I. M'nin genleşme katsayısı N'ninkine eşittir. II. N'nin genleşme katsayısı R'ninkinden küçüktür. III. M'nin genleşme katsayısı R'ninkinden küçüktür. Buna göre, K, M, L çubuklarının uzama katsayıları αK, αM, αL arasındaki ilişki ne olabilir? B) αK > αM > αL N M, N küreleri oda sıcaklığında R halkasından geçemiyor. Üçünün de sıcaklığı aynı miktarda artırılınca M ve N küreleri R halkasından geçebiliyor. L T0 sıcaklığında boyları birbirlerine eşit olan K, M, L çubukları Şekil-I ve Şekil-II'deki gibi birbirlerine eklidir. Çubukların sıcaklıkları T sıcaklığına kadar arttırıldığında son boyları yine eşit oluyor. A) αM = αM = αL C) Yalnız III E) I, II ve III E) I, II, III ve IV 3) K E) A, B ve C II. Son sıcaklıkları aynıdır. II. Kolonya sürülen vücut bir süre sonra serinler. A) I ve IV C) B ve C 5) Aynı maddeden yapılmış 2r ve 3r yarıçaplı iki metal küre türdeştir. Kürelere eşit miktarda ısı veriliyor. E) Yalnız I I. 2) I. B) Yalnız B Hangileri kesin doğrudur? C) αM >αK >αL A)Yalnız I E) αL > αK > αM B) Yalnız II D) I ve III 253 C) I ve II E) II ve III FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME 7) Boy artışı İlk boy 10) Sıcaklık artışı K 2a b 2t L a 2b 2t M a b t Bu tabloya göre, K, L, M metal çubuklarının aynı maddeden yapılıp yapılmadığı hakkında ne söyleyebiliriz? K L M K Şekil -I A) K ve M aynı maddeden yapılmış olabilir. L kesinlikle farklıdır. L M Şekil -II B) L ve M aynı maddeden yapılmış olabilir. K kesinlikle farklıdır. Aynı sıcaklıktaki K, L, M metal çubuklarının boyları şekil-I'deki gibidir. Çubukların sıcaklıkları aynı miktarda arttırılınca şekil-II'deki gibi oluyor. Uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? C) K ve L aynı maddeden yapılmış olabilir. M kesinlikle farklıdır. A) λK > λM > λL B) λM > λK = λL D) Üçü de kesinlikle farklı maddelerden yapılmıştır. D) λK = λL > λM C) λL > λM > λK E) λM > λK > λL E) Hepside aynı maddeden yapılmış olabilir. 8) 2r 2r r 11) 2d Şekil -I Şekil -II F A) A A B) 2 A C) 4 3A D) 4 F l Aynı maddeden yapılmış metal dairesel levhaların sıcaklığı aynı miktar artırıldığında şekil-I'deki levhanın yüzey alanı A kadar büyürse şekilII'deki levhanın yüzey alanı kaç A büyür? (Şekil-II'deki levhanın r yarıçapı dairesel kısmı boştur.) K K 0 0 2d 2l l M M d Şekil -I Şekil -II F, K, M metal çubukları tahta zemine Şekil-I'deki gibi 0 noktasından perçinleniyor. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında çubukların görünümü Şekil-II'deki gibi oluyor. Çubukların boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? A E) 8 (F ve M'nin ilk boyu ι, K'nın ilk boyu 2ι dir.) 9) Bir öğrencinin boyu metal cetvel ile 0°C deki sıcaklıkta 180 cm olarak ölçülüyor. Bu öğrenicinin boyu 30°C sıcaklıkta aynı cetvel ile kaç cm olarak ölçülür? A) λK > λF > λM B) λF > λK = λM D) λM > λK > λF C) λF > λK > λM E) λK = λF > λM -4 (λm = 5.10 1/°C) A) 177,3 B) 180,5 C) 182,3 D) 187,3 E) 190,4 FİZİK 254 1- C 2-A 3-A 4-E 5-D 7-A 8-D 9-A 10-E 11-B 6-E 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 3) Isı yalıtımlı bir ortamda 0°C'de su bulunan TEST - 5 1) F, K, M kaplarında V, 2V, 3V hacminde aynı sıcaklıkta aynı cins S S S Buz Su Su h2 İp 2V 3V kaplara, 0°C'de buz kalıpları şekillerdeki gibi konuluyor. Kaplara sadece buzların erimesi için ısı veriliyor. Buna göre; F K M I. h1 yüksekliği değişmez. II. h1 yüksekliği artar. A) hF > hK > hM B) hF = hK = hM D) hF > hK = hM III. h2 yüksekliği azalır. IV. h2 yüksekliği artar. Yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve III C) hM > hK > hF E) hM > hF > hK S 2S 4) 6V, 4V, 2V hacimli küresel kaplarda aynı sıcaklıkta A, B, C sıvıları bulunmaktadır. Bu kaplar daha sıcak bir ortama 3S V 2V 3V F K M D) hF > hK = hM C) II ve III E) Yalnız I 3S 2S S 6V 4V 2V A sıvısı B sıvısı C sıvısı götürüldüğünde, sıvıların borularda yükselme miktarları eşit olmaktadır. Sıvıların hacimce genleşme katsayıları arasındaki ilişki nedir? (Kapların genleşmesi önemsiz.) A) hF > hK > hM B) hF = hK = hM B) I ve IV D) II ve IV Ortamın sıcaklığı arttırıldığında, sıvıların borularda yükselme miktarları arasındaki ilişki nedir? 9. SINIF h1 V sıvılar bulunmaktadır. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında, sıvıların borularda yükselme miktarları arasındaki ilişki nedir? (Kapların genleşmesi önemsiz.) 2) F, K, M kaplarında V, 2V, 3V hacminde aynı sıcaklıkta aynı cins sıvılar bulunmaktadır. Buz (Kapların genleşmesi önemsiz.) C) hM > hK > hF A) αA > αB > αC B) αC > αB > αA E) hM > hF > hK D) αA = αB = αC 255 C) αC = αB > αA E) αB > αA = αC FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME 5) V, 4V, 6V hacimli küresel kaplarda aynı sıcaklıkta A, B, C sıvıları bulunmaktadır. S S 8) S L K V 4V 6V A sıvısı B sıvısı C sıvısı h S Bir süre sonra kaplardaki su sıcaklıkları arasındaki ilişki nedir? C) αC > αB > αA E) αA > αB > αC A) tK = tL = tM 6) K 3S Kaplar sadece açık olan üst yüzeylerinden güneş ışığını alacak şekilde konuluyor. (Kapların genleşmesi önemsiz.) D) αB > αC > αA 2S Kesit alanları şekildeki gibi olan kaplarda, aynı yükseklikte aynı sıcaklıkta sular vardır. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında sıvıların borulardaki yükselme miktarları eşit olmaktadır. Sıvıların genleşme katsayıları arasındaki ilişki nedir? A) αA = αB = αC B) αB > αA > αC M F B) tK > tL > tM D) tL > tK > tM M C) tM > tL > tK E) tK > tL = tM h S 2S 9) Isı yalıtımlı kapta 0°C'de su vardır. Suyun sıcaklığı +4°C arttırılıyor. 3S Genleşmesi önemsiz K, F, M kaplarında, aynı yükseklikte, aynı sıcaklıkta özdeş sıvılar bulunmaktadır. Kaplardaki sıvılara eşit miktar ısı enerjisi verildiğinde, sıvı yükseklikleri arasındaki ilişki nedir? A) hK = hF = hM B) hK > hF > hM D) hM > hK > hF I. h yüksekliği artar. II. Suyun özkütlesi artar. III. h yüksekliği azalır. Yargılarından hangileri doğrudur? C) hM > hF > hK E) hK > hF = hM K h1 A) Yalnız II B) Yalnız III C) II ve III E) Yalnız I L 0C +4 C Su Su 10) h2 sıcaklıkları +4°C' arttırılıyor. Buna göre; I. h Su Buna göre; D) I ve II 7) Isı yalıtımlı K ve L kaplarında 0°C ve +4°C'de sular vardır. Suların 0C S 2S S K L M h1 azalır, h2 artar. II. K kabındaki suyun özkütlesi artar, Genleşmesi önemsiz K, L, M kaplarında aynı sıcaklıkta, aynı hacimde özdeş sıvılar vardır. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında, sıvıların borularda yükselme miktarları arasındaki ilişki nedir? L kabındaki suyun özkütlesi azalır. III. K kabındaki suyun hacmi azalır, L kabındaki suyun hacmi artar. Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II D) II ve III FİZİK A) hK = hL = hM B) hK > hL > hM C) I ve III D) hK = hM > hL E) I, II ve III 256 C) hL > hK = hM E) hM > hK > hL 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 11) Şekildeki genleşmesi önemsiz silindirik kaplarda aynı yükseklikte, eşit sıcaklıkta aynı cins sıvılar bulunmaktadır. I h S 3S Sıvıların sıcaklıkları eşit miktarda arttırılırsa, sıvıların kaplarda yükselme miktarları oranı ∆h1/∆h2 kaçtır? A) 1 B) 1 3 C) 1 2 D) 2 K 14) Genleşmesi önemsiz K ve L kaplarında, aynı sıcaklıkta aynı cins sıvılar bulunmaktadır. ortamın sıcaklığı T°C arttırılıyor. II L h 2S S Buna göre; I. Kaplardaki sıvı yükseklikleri eşit olur. II. Kaplardaki sıvıların aldıkları ısı enerjileri eşit olur. E) 3 III. Kaplardaki sıvıların hacimce genleşme miktarları eşit olur. Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 12) Haznesi küre şeklinde olan genleşmesi önemsiz K ve L kaplarında aynı sıcaklıkta, aynı cins sıvılar bulunmaktadır. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında, sıvıların borularda yükselme miktarı K kabında h ise, L kabında kaç h olur? A) h 2 B) h C) 2S S B) Yalnız III D) II ve III E) I ve III II III 15) I h V 4V K L 3 h 2 D) 2h S 2S 3S Kesit alanları S, 2S, 3S olan genleşmesi önemsiz kaplarda aynı sıcaklıkta aynı cins sıvılar bulunmaktadır. Kaplar daha sıcak ortama götürülürse, sıvıların kaplardaki yükseklikleri arasındaki ilişki nedir? E) 4h A) hI > hII > hIII B) hIII > hII > hI D) hIII > hI = hII X 13) Genleşmesi önemsiz X ve Y kaplarında aynı yükseklikte eşit sıcaklıkta aynı cins sıvılar bulunmaktadır. Ortamın 1 2 9. SINIF B) 1 C) hI = hII = hIII E) hII > hI > hIII Y 3 16) Genleşmesi önemsiz kapta 20°C'de 500 cm sıvı bulunmaktadır. Sıvının sıcaklığı 60°C'ye çıkarıl3 dığında, sıvının son hacmi kaç cm olur? h S -3 2S (αsıvı = 2.10 1/°C) A) 504 sıcaklığı arttırıldığında, sıvıların hacimce genleşme miktarları oranı ∆VX/∆VY kaçtır? A) C) I ve II C) 2 3 D) 2 E) 1 4 257 B) 508 C) 510 D) 520 E) 540 1- A 2-B 3-A 4-D 5-C 6-B 7-E 8-A 9-C 10-D 11-A 12-D 13-A 14-A 15-C 16-E FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME 4) Aynı ortamda bulunan K ve L metallerinin boyları arasındaki fark d kadardır. Boyca genleşme katsayıları arasındaki ilişki λK > λL dir. d uzaklığını artırmak için: TEST - 6 1) Y X Z Y Şekil -I Şekil -II XY ve ZY çubukları 0°C'deki boyları şekildeki gibidir. Şekil-I'deki çubuklar +10°C'de, şekil-II'deki çubuklar -10°C'de ortama götürüldüğünde XY ve ZY çiftlerinin boyları eşit oluyor. çubukların uzama katsayılarını sıralayınız? I. L K Sıcaklıkları eşit miktar arttırmak II. K soğutulmalı, L ısıtılmalı III. Sıcaklıkları eşit miktar azaltılmalı A) λY > λX > λZ B) λX > λY > λZ C) λZ > λY > λX D) λY > λZ > λX d İfadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur? E) λZ > λX > λY A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II C) I ve III E) II ve III 2) ip L ip K K 5) M Eşit uzunluklu türdeş çubuklar şekildeki gibi dengededir. Çubuklar ısıtıldığında, çubuklar ok yönünde dönüyor. Çubukların uzama katsayıları arasındaki ilişki nasıldır? A) L > K > M B) M > K > L D) K > M > L C) L > K = M E) K = M > L t°C'deki X, Y, Z çubukları şekil -I, 2t°C'deki X, Y, Z çubukları şekilII'deki gibidir. Çubukların uzama katsayılarını sıralayınız? XY Z XY Z t 2t A) λY > λZ > λX B) λZ > λY > λX C) λX > λY > λZ D) λY > λX > λZ E) λY > λX, λZ için bir şey söylenemez. 3) X Y K L X Z Y X K L Y Z 6) Bir marangoz, kapı yapacağı duvarın yüksekliğini metal cetvel ile 10°C'deki sıcaklıkta 240 cm olarak ölçüyor. Bu marangoz, sıcaklığı 30°C olan atölyesinde aynı metreyi kullanarak kapıyı yapıyor. Şekil -I Şekil -II Bu marangoz nasıl bir hata yapmıştır? (Kapı -3 tahtadan yapılmaktadır. λm = 5.10 ) Eşit boydaki türdeş çubukların sıcaklıkları eşit miktar arttırıldığında şekil - I'deki çubukların boyu K noktasına, şekil - II'deki çubuklar L noktasında karşılaşıyor. Çubukların uzama katsayıları αX, αY, αZ arasındaki ilişki nedir? A) 12 cm kısa yapmıştır. B) 24 cm uzun yapmıştır. C) 24 cm kısa yapmıştır. A) X > Y > Z B) Y > X > Z D) Z > X = Y FİZİK C) Z > Y > X D) 18 cm uzun yapmıştır. E) X > Z > Y E) 22 cm uzun yapmıştır. 258 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 7) Aynı sıcaklıktaki K, L, M çubukları şekildeki gibi dengededir. Ortamın sıcaklığı ∆t kadar arttırıldığında çubuklar 11) Aynı ortamda bulunan, 0°C'deki boyları 3L, 2L, L olan P, R, S metal çubuklarının boylarındaki değişim sıcaklığa bağlı grafiği şekildeki gibidir. M K 50 40 L eşkenar üçgene dönüşüyor. λK, λL, λM arasındaki ilişki nasıldır? A) λK > λL = λM B) λK = λM > λL D) λL > λK > λM E) λL = λM = λK C) L3 > L2 > L1 buğun K 0 ( C) T C) λS > λR > λP Metre 56 uzama miktarının sı- 50 caklığa bağlı grafiği 0 C 10 70 2l -3 M l 0 -3 A) 5.10 B) 4.10 -3 -3 E) 1.10 13. Metre Metre 22 K C) λM > λL > λK M 10 E) λL > λK = λM 20 C 20 ∆L(m) 0 40 C 10 40 20°C'deki boyu 10 metre olan K çubuğu ile K 10°C'deki boyu 20 metre olan M çubuğunun boy- 3l larındaki uzama miktarının sıcaklığa bağlı grafiği 2l M l 0 şekildeki gibidir. Bu çubukların boyca uzama katsayıları oranı λK/λM kaçtır? ( C) T 2T A) 3 Bu çubukların boyca uzama katsayıları oranı λK/λM kaçtır? C) 3 D) 2.10 2T 3T 4T 0 10) Aynı ortamda bulunan eşit boydaki K ve M metal çubuklarının boylarındaki değişim miktarının sıcaklığa bağlı grafiği şekildeki gibidir. -3 C) 3.10 ( C) T D) λK = λL > λM 9. SINIF S boyundaki 12 1 2 α Bu metalin boyca uzama katsayısı kaçtır? A) λK = λL = λM B) λK > λL > λM B) L R şekildeki gibidir. L 4l 3l Bu çubukların boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? 3 2 α 12) 10°C'deki boyu 50 D) L2 > L1 > L3 E) L1 > L2 = L3 A) 2L D) λR > λP = λS E) λR > λS > λP metre olan metal çu- ∆L(m) 3L A) λP > λR > λS B) λP > λR = λS 8) Cengiz, arkadaşı Mehmet'in boyunu metal cetvel ile 0°C'de L1, 20°C'de L2, 30°C'de L3 olarak ölçülüyor. L1, L2, L3 uzunlukları arasındaki ilişki nedir? 9) Aynı ortamda bulunan eşit boydaki K, L, M metal çubuklarının boylarındaki değişim miktarlarının sıcaklığa göre grafiği şekildeki gibidir. P α Bu çubukların boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir? C) λK > λM > λL A) L1 = L2 = L3 B) L1 > L2 > L3 Boy (m) D) 4 E) 6 B) 2 C) 1 D) 3 4 E) 3 2 1- C 2-A 3-E 4-E 5-E 6-B 7-C 8-B 9-B 10-E 11-C 12-D 13-E 259 FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME TEST - 7 İp 1) Şekildeki küre, çemberden geçemiyor. Kürenin genleşme katsayısı, çemberden büyüktür. Kürenin çember içinden geçebilmesi için: I. X 4) Aynı boydaki X, Y, Z çubuklarının sıcaklıkları eşit miktar arttırıldığında, özdeş K, L, M Küre Çember M Y L Z K kürelerinden L dönmüyor. K ve M ok yönünde dönüyor. Çubukların uzama katsayılarını sıralayınız? İkisi de ısıtılmalı. II. İkisi de soğutulmalı. III. Küre soğutulmalı, çember ısıtılmalı A) X > Y > Z İşlemlerinden hangileri yapılmalıdır? A) I, II ve III B) I ve II D) Z > Y = X E) Yalnız III Y r Duvar d X ve Y silindirleri üzerine metal bir çubuk şekildeki gibi konuluyor. çubuğun sıcaklığını arttırdığımız zaman; I. E) Y > Z > X L 5) Duvara sabitlenmiş K ve L makaralarının genleşmesi önemsizdir. Zemine sabitlenmiş metal çubuğun sıcaklığı artırıldığında; 2) r C) X > Y = Z C) I ve III D) II ve III X B) Y = Z > X r K r I. nK = nL (tur sayıları) II. Makaralar zıt yönlü döner III. Çubuk soğutulursa nL > nK olur. Yargılarından hangileri doğrudur? d uzaklığı artar. A) Yalnız I II. X'in tur sayısı Y den büyüktür. B) Yalnız II D) II ve III III. X ve Y'nin yerdeğiştirme miktarları eşittir. C) I ve II E) I, II ve III Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) II ve III C) I ve II E) I, II ve III 3) Metal çubuk ve tahta silindir şekildeki gibi konuluyor. Silindir dönerek ilerlemektedir. Çubuğun 6) Metal çubuk ve genleşmesi önemsiz silindir şekildeki gibi konuluyor. Silindirin ortasına bir ibre perçinlenmiştir. 200 cm r FİZİK 1 2 B) 1 C) 3 2 D) 3 5 E) 0 r ibre Silindir ortasından geçen mil etrafında ilerlemeden dönebilmektedir. Çubuğun sıcaklığı 40°C arttırıldığında yarıçapı 2 cm olan silindire bağlı ibre -4 kaç derece döner? (λm = 3.10 1/°C, π =3) sıcaklığı 50°C arttırıldığında yarıçapı 1 cm olan -4 silindir kaç tur atar? (λm = 6.10 1/°C, π =3) A) 100 cm 5 3 A) 18° 260 B) 22° C) 36° D) 48° E) 72° 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 7) X, Y, Z metal halkaları iç-içe geçmiş durumda ve uçları arası c, b, a kadar açıktır. a b c x Metaller aynı maddeden yapılmış olup, sıcaklıkları eşit miktar arttırılırsa; I. y z L 10) Bir ucundan menteşeli L boyundaki metal çubuk ısıtıldığında metal küre α açısı kadar dönüyor. α açısı; I. c ve b azalır, a artar. L boyunda, II. r yarıçapına, II. a, b, c artar. III. λ çubuğun uzama katsayısına III. a, b, c azalır. Niceliklerinden hangilerine bağlıdır? Yargılarından hangileri doğrudur. A) I ve II A) Yalnız II B) Yalnız III D) I ve II C) Yalnız I B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III E) Yalnız III E) II ve III 11) L 8) Aynı maddeden aynı kalınlıklı K ve L çubukları arasına F K X Yalnız L ısıtılırsa X uzaklığı artar. II. Yalnız K ısıtılırsa X uzaklığı artar. I. III. K ve L beraber ısıtılırsa X uzaklığı değişmez. B) I ve II D) II ve III 9) K ve L metal çubukları birer uçları sabitlenip tahta silindirler üzerine şekildeki gibi . 4n 3n r n λK > λM III. λF > λK Yargılarından hangileri doğrudur? C) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III C) I ve II E) II ve III K r X Y r 1 2 1 12) L Z Y X Z 2 konuyor. Çubukların sıcaklıkları eşit miktar arttırılıyor; I. r II. λF = λM Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız III r M Eşit boydaki F, K, M metal çubukları uç-uca eklenip altlarına özdeş silindirler konuluyor. Çubukların sıcaklıkları eşit miktar arttırıldığında tur sayıları n, 3n, 4n oluyor. Buna göre; özdeş küreler konulmuştur. Küreler arası uzaklık X'dir. I. K Y silindiri 2 yönünde döner. II. X silindiri 1 yönünde döner. Şekillerde ( Z - X),( Y - Z) çemberleri iç-içe geçmiş durumdadır. Çemberlerin sıcaklıkları eşit miktarda arttırıldığında çemberler birbirine iyice yapışmaktadır. çemberlerin genleşme katsayılarını sıralayınız? III. X'in tur sayısı, Y'ninkinden büyüktür. Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II D) Yalnız III C) Yalnız II A) λX > λZ > λY B) λX = λY > λZ E) I ve III D) λX = λY = λZ 9. SINIF 261 C) λZ > λY > λX E) λY > λX > λZ FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME 16) 13) Aynı metalden kesilmiş, bölmeler arası uzaklıkları eşit olan çubuklar ile genleşmesi r X F K l mum r K Y r Boyları eşit X ve Y metal çubuklarının uçlarına özdeş K ve L mumu takılıyor. Çubuklar özdeş ısıtıcılar ile aynı anda ısıtılmaya başlandığında önce K, Sonra L mumu erimeye başlıyor. Buna göre; (Küreler kaymadan dönerek ilerleyebilmektedir.) D) nK > nF > nM mum M önemsiz F, K M küreleri şekildeki gibi konuluyor. Ortamın sıcaklığı T °C arttırıldığında kürelerin tur sayıları arasındaki ilişki nedir? A) nF > nK > nM B) nM > nK > nF L l I. X'in ısı iletkenliği, Y'den büyüktür. II. X'in özısısı, Y'den büyüktür. C) nK > nL > nM III. X'in özkütlesi, Y'den büyüktür. E) nF = nK > nM Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? (Çubukların kalınlıkları da aynı) 14) X r r Y r A) Yalnız I Z B) Yalnız II D) I ve III C) I ve II E) II ve III Türdeş, eşit bölmeli çubuk ısıtılıyor. I. Y silindiri dönmez. 17) II. Tur sayıları arasındaki ilişki nX >nZ > nY dir. I Y III. X'in yerdeğiştirmesi, Z'ninkinden büyüktür. X Yargılarından hangileri doğrudur? Z Y A) Yalnız I B) I ve II D) I ve III C) II ve III mum II E) I, II ve III Z 15) Birer uçları menteşeli 2L ve L uzunluklu aynı maddeden yapılmış metal çubuklar şekildeki gibi yerleştirilmiştir. L X L n1 Y n2 X Z L/2 n3 Boyları ve kalınlıkları eşit, X, Y, Z çubukları şekildeki gibi eklenip uçlarına özdeş mumlar takılıyor. L/2 Çubuklar özdeş ısıtıcılar ile aynı anda ısıtılmaya başlandığında önce I, sonra II, daha sonra III mumu eriyor. Çubukların ısı iletkenlikleri arasındaki ilişki nasıldır? Y ve Z küreleri çubukların orta noktalarına yerleştirilmiştir. Çubukların sıcaklıkları eşit miktar artırıldığında n1, n2, n3 tur sayılarını sıralayınız?(x,y,z küreleri özdeş) A) n1 = n2 < n3 B) n3 < n1 = n2 D) n1 > n2 > n3 FİZİK III A) X > Y > Z B) Y > X > Z D) Y > Z > X C) n3 > n2 > n1 E) n3 > n1 > n2 262 C) Z > Y > X E) Z > X > Y 1- D 2-B 3-A 4-B 5-D 6-C 7-A 8-B 9-A 10-D 11-C 12-A 13-E 14-E 15--E 16-A 17-B 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 4) Aynı metalden kesilmiş çubuklar ve genleşmesi önemsiz özdeş K ve L küreleri TEST - 8 1) Aynı boydaki K ve L çubukları eklenip altlarına özdeş, genleşmesi önemsiz X ve Y l l r K r L X Y B) 1 C) 3 4 D) 2 3 E) r K d1 r F d2 1 2 5) Aynı metalden kesilmiş çubuklar ve genleşmesi önemsiz özdeş K ve M d3 Metal çubuk ve genleşmesi önemsiz K, F, M silindirleri şekildeki gibi konuluyor. Silindirler kaymadan dönerek ilerleyebilmektedirler. Ortamın sıcaklığı T °C arttırıldığında d1, d2, d3 uzaklıkları nasıl değişir? d1 d2 d3 A) Artar Değişmez Değişmez B) Artar Azalır Azalır C) Artar Artar Artar D) Değişmez Artar Azalır E) Artar Değişmez Azalır Y r K L (Küreler kaymadan dönerek ilerlemekte, çubuklar eşit aralıklı bölmelendirilmiştir.) A) 2 B) 1 C) 6) Aynı boydaki K ve L çubukları ile genleşmesi önemsiz X ve Y küreleri şekildeki gibi konuluyorlar. Küreler Z Genleşmesi önemsiz özdeş silindirler üzerine eşit bölmeli türdeş metal bir çubuk şekildeki gibi konuluyor. Çubuğun sıcaklığı arttırıldığında; I. r L küreleri şekildeki gibi konuluyor. Ortamın sıcaklığı T °C arttırıldığında K ve L kürelerinin tur sayıları oranı nK/nL kaçtır? 3) X r L (Küreler kaymadan dönerek ilerlemekte, çubuklar eşit aralıklı bölmelendirilmiştir.) 5 3 A) 3 B) 2 C) D)1 E) 5 4 2) r K şekildeki gibi konuluyor. Ortamın sıcaklığı T °C arttırılırsa K ve L kürelerinin yer değiştirmeleri oranı XK/XL kaçtır? küreleri konuluyor. K çubuğunun genleşme katsayısı, L çubuğunun genleşme katsayısının iki katıdır. Ortamın sıcaklığı T °C arttırıldığında kürelerin tur sayıları oranı nX/nY kaçtır? A) 2 r 4 3 D) 3 2 E) 1 2 K r X L r Y kaymadan dönerek ilerleyebilmektedir. K çubuğunun genleşme katsayısı L'den büyüktür. Çubukların sıcaklıkları T °C arttırıldığında; Y silindiri dönmez I. II. X silindiri, Z silindirine göre daha fazla tur atar X ve Y küreleri aynı yönde dönerler. II. Y küresinin yerdeğiştirmesi X'den fazladır. III. X ve Z silindirleri arası uzaklık değişmez. III. Y küresinin tur sayısı X'den büyüktür. Yargılarından hangileri doğrudur? Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) I ve III D) Yalnız II 9. SINIF A) Yalnız I C) II ve III B) Yalnız II D) I ve II E) I ve II 263 C) Yalnız III E) I ve III FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME 7) Dişli metal çubuk ve dişliler tahta zemine konuluyor. Çubuk ucundan, dişliler dönebilecek şekilde ortasından tahtaya vidalanıyor. 9) Özdeş X ve Y dişli metal çubuklar ucundan, özdeş K, L, M dişlileri dönebilecek şekilde ortasından tahta zemine şekildeki gibi vidalanıyor. K r r L Çubuğun sıcaklığı artırıldığında; I. K dişlisinin tur sayısı sayısından büyüktür. L dişlisinin III. Dişliler zıt yönlü dönerler Yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve II L r M r X Y A) K ve L zıt yönlü dönerler. (Dişlilerin genleşmesi önemsiz.) B) Yalnız II r X çubuğunun boyca uzama katsayısı, Y çubuğunun boyca uzama katsayısından büyüktür. Ortamın sıcaklığı artırıldığında, aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır? tur II. Dişliler aynı yönlü dönerler A) Yalnız I K B) L ve M aynı yönde dönerler. C) K ve M zıt yönde dönerler. C) Yalnız III D) L'nin tur sayısı M'nin tur sayısına eşittir. E) I ve III E) K'nın tur sayısı L'nin tur sayısına eşittir. 10) K 8) K ve L dişli metal çubukları ucundan özdeş X ve Y dişlileri dönebilecek şekilde ortasından tahta zemine şekildeki gibi vidalanıyor. X X K L r X L r L Y Y Şekil -I Şekil -II Eşit boydaki K ve L dişli metal çubukları uçlarından, özdeş X ve Y dişlileri dönebilecek şekilde ortasından tahta zemine şekil-I'deki gibi vidalanıyor. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında, X ve Y dişlilerinin görünümü ilk kez şekil-II'deki gibi oluyor. K'nın boyca uzama katsayısı λK, L'nin boyca uzama katsayısı λL'den büyük olduğuna göre, λK/λL oranı kaçtır? (Dişlilerin genleşmesi önemsiz.) Y K çubuğunun boyca uzama katsayısı L çubuğunun boyca uzama katsayısından büyüktür. Ortamın sıcaklığı azaltıldığında; I. K X ve Y dişlileri aynı yönde dönerler. II. X'in tur sayısı Y'den büyüktür. III. X ve Y dişlileri zıt yönde dönerler. A) Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? 3 2 B) 2 C) 4 3 D) 3 5-D E) 4 (Dişlilerin genleşmesi önemsiz.) A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II FİZİK C) Yalnız III 1- D 2-C 3-E 4-C 7-E 8-A 9-E 10-E 6-A E) I ve III 264 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 3) Isıca yalıtılmış kapta bulunan saf maddenin sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibidir. TEST - 9 1) Saf bir maddenin sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibidir. ∆t1 ve ∆t2 zaman aralıklarının ikisinde artması için; I. Sıcaklık I. T Sıcaklık ( C) 4T T 0 t1 Cismin kütlesi artarsa t1 süresi artar. Zaman 0 ∆t1 ∆t2 II. Verilen ısı arttırılırsa (t2 - t1) zaman farkı azalır. Zaman III. Cismin başlangıçtaki sıcaklığı 2T olsa idi t1 değeri azalır, (t2 - t1) farkı değişmez. Isıtıcının gücü arttırılmalı II. Maddenin kütlesi artırılmalı III. Başlangıçta, maddeden daha soğuk olarak kullanılmalı Yargılarından hangileri doğrudur? Yargılarından hangileri yapılmalıdır? A) Yalnız I B) I ve III D) II ve III A) Yalnız I t2 B) Yalnız II D) I ve II C) I ve II E) I, II ve III C) Yalnız III E) II ve III 4) T1 Sıcaklık ( C) T2 T1 2) Saf bir madde eşit zamanda eşit ısı veren ısıtıcı ile ısıtılıyor. Y T 0 α T Zaman Yalıtılmış ortamda X ve Y cisimleri birbirine dokundurulduğunda X cisminin sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibidir. 0 ∆t Isı kaynağının gücü artırılırsa; I. X Sıcaklık Zaman Buna göre; α artar II. ∆t artar I. Y'nin sıcaklığı artmıştır. III. T azalır II. X ısı vermiş, Y ısı almıştır. Yargılarından hangileri doğrudur? III. X başlangıçta hal değiştirme sıcaklığındadır. Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III C) I ve II A) I, II ve III E) II ve III B) I ve II D) II ve III 9. SINIF 265 C) II ve III E) Yalnız II FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME 5) 7) 0°C'deki suya bir ısı kaynağı ile ısı verildiğinde, sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibidir. Buz Kütlesi Buz m Su ( C) Zaman 0 t 10°C'deki su içine bir miktar buz parçası bırakıldığında, buzun kütle - zaman grafiği denge haline kadar şekildeki gibidir. T 0 Zaman (s) t1 t2 Isı kaynağı daha güçlü olsa idi; I. T artar. II. t1 süresi azalır. Buna göre; I. Sıcaklık ( C) III. (t2 - t1) süresi azalır. Denge sıcaklığı 0°C'dir. Yargılarından hangileri doğrudur? II. Başlangıçta buzun sıcaklığı 0°C'nin altındadır. III. Buza etki eden kaldırma kuvveti artmıştır. A) I ve II Yargılarından hangileri doğrudur? B) I ve III D) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II C) II ve III E) Yalnız II C) Yalnız III E) II ve III 6) Sıcaklık ( C) 2T K 8) m kütleli sıvıya ısı verildiğinde sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibidir. Sıcaklık ( C) M T 0 Q 2Q Isı 0 (cos) 2Q 4Q Isı (cos) I. Buna göre; III. Katı haldeki ısı sığaları eşittir. t2 T artar. Yargılarından hangileri doğrudur? Yargılarından hangileri doğrudur? FİZİK t1 III. t2 süresi değişmez. II. erime ısıları eşittir. B) Yalnız III D) I ve III Zaman (s) 0 II. t1 süresi artar. Kütleleri eşittir. A) Yalnız II T Aynı deney, sıvının kütlesi arttırılarak tekrarlansa idi; Saf K ve M katı cisimlerinin ısı - sıcaklık grafiği şekildeki gibidir. I. Sıcaklık ( C) (Isı kaynağı aynı) C) I ve II A) Yalnız II E) II ve III B) I ve II D) II ve III 266 C) I ve III E) Yalnız I 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 9) α α ip ip α ip α F K 4t 12) Ortamdan ısıcı yalıtılmış 4t° sıcaklığında L sıvısı içine t° sıcaklığında sıvıda erimeyen K cismi bırakılıyor. M F, K, M metal cisimleri özdeş iplerle şekildeki gibi dengededir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında hangi cisimlerin yere göre potansiyel enerjisi artar? t L Sıvısı K Kaptan sıvı taşmıyor. Sistemin denge sıcaklığı 2t° oluyor. Buna göre; I. K'nın sığası, L sıvısınınkinden büyüktür. II. K'nın ve sıvının ısı değişimleri eşittir. A) F B) K III. K'nın öz ısısı L'ninkinden küçüktür. C) K - M D) F - K Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? E) F - M A) Yalnız I 10) Aynı kesitli K ve L çubukları aralarında X kadar uzaklık bulunacak şekilde yerleştirilmiştir. Buna göre; I. K B) Yalnız II D) I ve II X C) I ve III E) II ve III L 13) -20°C'deki 20 gram buz, 50°C'de kaç gram su içine bırakılırsa denge sıcaklığı 10°C olur? λK = λL ise, sıcaklıkları eşit miktar artırılırsa X artar. (Le = 80 cal/g, Cbuz= 0,5 ca/g°C) II. λK > λL ise, sıcaklıkları eşit miktar artırılırsa X azalır. A) 15 B) 20 C) 25 D) 40 E) 50 III. λL > λK ise, sıcaklıkları eşit miktar artırılırsa X artar. Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III C) Yalnız III 14) 0°C'de 30 gram buz, 10°C 80 gram su içine bırakılıyor. Isı dengesi sağlandığında hangi fiziksel durum gözlemlenir? E) I ve II Sıcaklık ( C) 11) X ve Y maddelerinin sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. A) 0°C'de 10 gram buz, 100 gram su X 2t B) 0°C'de 20 gram buz, 90 gram su Y C) 0°C'de 110 gram su D) 5°C'de 110 gram su t CX 2 = tür. CY 3 E) 8°C'de 110 gram su 0 Q 2Q 3Q Isı Erime ısıları oranı LX/LY kaçtır? A) 4 9 9. SINIF B) 5 6 C) 4 3 D) 2 3 E) 3 4 267 1- B 2-A 3-E 4-A 5-D 6-B 7-C 8-A 9-C 10-D 11-D 12-D 13-E 14-B FİZİK GENLEŞME VE BÜZÜLME 3 3) İç hacmi 200 cm olan kap 20°C'deki su ile dolu iken ısıl dengededir. Kap ile beraber suyun sı3 caklığı 80°C'ye çıkarıldığında kaptan kaç cm su taşar? TEST - 10 -3 1) (Kabın hacimce genleşme katsayısı 2.10 1/°C, -3 K Suyun hacimce genleşme katsayısı 5.10 1/°C) LL M L K A) 24 M B) 28 C) 30 D) 32 E) 36 Sıvı Sıvı Şekil -I Şekil -II Eşit bölmeli K, L, M cisimleri T°C'deki ortamda sıvı içinde Şekil-I'deki gibi dengededir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında denge durumu Şekil-II'deki gibi olmaktadır. Cisimlerin genleşme katsayıları arasındaki ilişki nedir? A) λK = λL = λM B) λK > λL > λM D) λK > λL = λM 4) Isıca yalıtılmış ortamda K cismi sıvı içinde ŞekilI'deki gibi dengededir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında denge durumu C) λM > λL > λK E) λL > λK > λM h Sıvı Sıvı Şekil -I Şekil -II Şekil-II'deki gibi olmaktadır. Buna göre; I. Sıvının genleşme katsayısı, K cisminin genleşme katsayısından büyüktür. II. h yüksekliği artmıştır. III. Sıvının özkütlesi azalmıştır. 2) Yargılarından hangileri doğrudur? F K K F A) Yalnız I B) Yalnız III D) II ve III Sıvı Sıvı Şekil -I Şekil -II Eşit bölmeli K ve F cisimleri T°C'deki ortamda Şekil-I'deki gibi dengededir. Ortamın sıcaklığı arttırıldığında denge durumu Şekil-II'deki gibi olmaktadır. Sıvının ve cisimlerin hacimce genleşme katsayıları arasındaki ilişki nedir? A) αF > αK > αS B) αK > αF = αS D) αS > αK > αF FİZİK C) I ve III E) I, II ve III 5) 2r yarıçaplı dairesel levhanın ortasından r yarıçaplı kısmı çıkarılmıştır. Levhanın sıcaklığı 50°C arttırıldığında levhanın yüzey alanı kaç 2 -3 πr olur? (λ= 4.10 1/°C) r 2r C) αF > αS > αK E) αS > αF > αK A) 2,85 268 B) 3,24 C) 3,44 D) 4,32 E) 4,8 9. SINIF GENLEŞME VE BÜZÜLME 9) ∆L(metre) 6) 0°C'deki boyları L1 ve L2 olan K ve M tellerinin boylarındaki uzama miktarının sıcaklığa bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir. Bu tellerin boyca uzama, K S 2l 0 ( C) T B) 4 C) 3 3 5 D) 7) Şekildeki metal çerçeve ısıtılıyor. Buna göre; I. V 2V 6V I II III 2T Hacimleri verilen şekildeki kaplarda aynı cins sıvılar vardır. Sıvıların sıcaklıkları eşit miktar arttırıldığında, I. Kapta h kadar yükseliyor. L1/L2 kaçtır? 5 2 3S l λ 1 katsayıları oranı K = ise, ilk boyları oranı λM 2 A) 2S M E) 7 3 II. ve III. Kaplarda sıvı yüksekliği kaç h olur? e d azalır. II III A) h 3h B) 2h 3h C) h 4h D) 2h 4h E) h 2h d II. e, artar. f III. f, artar. Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız III D) I ve III C) II ve III E) I, II ve III 10) S S S 8) K L 2h M h 2 S X 4S 2S Y Z h X, Y, Z kaplarında 2h, h/2 ve h yüksekliğinde su bulunmaktadır. 0°C'deki suların sıcaklıklarını 40°C'ye çıkarıldığında, suların S kesitli boruda yükselme miktarlarını sıralayınız? (Su taşmıyor.) h Yer A) Y > Z > X Aynı ortamdaki türdeş K, L, M metal levhaların kütleleri ve boyları eşittir. Levhaların boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki λK > λL > λM dir. B) Z > Y > X D) Y > X > Z Ortamın sıcaklığı arttırıldığında levhaların yere göre potansiyel enerji değişimleri arasındaki ilişki nedir? C) X > Y > Z E) X = Y = Z 1- C 2-D 3-E 4-E 7- C 8- C 9- E 10- E 5-D 6-B A) EK = EL = EM B) EM > EL > EK C) EK > EL > EM D) EL > EK = EM E) EL > EK > EM 9. SINIF 269 FİZİK