maddenin tanecikli yapsı ve özellikleri ünitesi özet çalışma kâğıdı

MADDENİN TANECİKLİ YAPSI VE ÖZELLİKLERİ ÜNİTESİ ÖZET ÇALIŞMA KÂĞIDI
1. PERİYODİK SİSTEM
1.1. 1 H Hidrojen
11 Na Sodyum
2 He Helyum
12 Mg Magnezyum
3 Li Lityum
13 Al Alüminyum
4 Be Berilyum
14 Si Silisyum
5 B Bor
15 P Fosfor
6 C Karbon
16 S Kükürt
7 N Azot
17 Cl Klor
8 O Oksijen
18 Ar Argon
9 F Flor
19 K Potasyum
10 Ne Neon
20 Ca Kalsiyum
Demir Fe
Kalay Sn
Bakır Cu
Platin Pt
Alüminyum Al
Cıva Hg
Altın Au
Kurşun Pb
Gümüş Ag
Krom Cr
Çinko Zn
Nikel Ni
1.2. Periyodik Cetvelin Özellikleri
 Periyodik cetvelde elementler artan atom numarasına
göre sıralanmıştır. Benzer fiziksel ve kimyasal özelliklere
sahip elementler alt alta sıralanmıştır.
 Periyodik cetvelde yatay sıralara periyot denir. Periyodik
cetvelde 7 tane periyot vardır.
 Periyodik cetvelde düşey sütunlara grup denir. 8 tane A,
10 tane B olmak üzere 18 grup vardır.
1.3. Aynı periyotta soldan sağa gidildikçe;

Atom numarası artar.

Kütle numarası artar.

Elektron verme eğilimi azalır.

Metalik özellik azalır.

Ametalik özellik artar.
1.4. Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe;

Atom numarası artar.

Kütle numarası artar.

Elektron verme eğilimi artar.

Metalik özellik azalır.

Kimyasal özellikleri benzerdir.
1.5. Periyodik cetvelde
1A grubu elementlerine alkali metal, (H,Li,K,Na)
2A grubu elementlerine toprak alkali metal (Be,Mg,Ca)
7A grubu elementlerine halojenler, (F,Cl)
8A grubu elementlerine soygazlar(asal gazlar) denir.
(He,Ne,Ar)
1.6. Metaller (-yum ile biten Li,Be,Na,Mg,Al,K,Ca)
 Normal koşullarda katı hâlde bulunur. Cıva sıvıdır.
 Parlak olduklarından ışığı yansıtır.
 Sert veya yumuşak olabilir.
 Tel, levha ve toz hâline gelebilir.
 Esnektir ve eğilip bükülebilir. Elektrik ve ısıyı iletir.
 1A,2A ve 3A grupları metaldir. (Hidrojen hariç)
1.7. Ametaller(H,C,N,O,F,P,S,Cl)
 Katı sıvı ya da gaza halinde bulunabilirler
 Parlak değildir.Işığı iyi yansıtmaz.
 Çoğu yalıtkandır, ısıyı ve elektriği iyi iletmez.
 Esnek değildir. Tel ve levha hâline getirilemez.
1.8. Yarı Metaller ( B, Si)
 Normal şartlarda katı hâlde bulunur.
 Yüzeyleri parlak veya mat olabilir.
 Dövülerek işlenebilir.
 Metaller kadar iyi olmasa da elektriği iletebilir.
1.9.
METAL
Li,Be,
Na,Mg,Al,
K,Ca
AMETAL
H,
C,N,O,F,
P,S,Cl
2. KİMYASAL BAĞLAR
2.1.
Baran İsmail AKTAŞ
Yıldıztepe Ortaokulu Eyyübiye - ŞANLIURFA 2016
Y. METAL
B,
Si
SOYGAZ
He
Ne
Ar
MADDENİN TANECİKLİ YAPSI VE ÖZELLİKLERİ ÜNİTESİ ÖZET ÇALIŞMA KÂĞIDI
2.2. Çok Atomlu İyonlar











3.3. Bir bileşikteki atom sayısı
İyonun adı
Formülü
Amonyum
NH4+
Hidroksit
0H-
Nitrat
N03-
Karbonat
C032-
Sülfat
SO42-
Fosfat
P043-
FORMÜLÜ
H2O
CO2
Na2CO3
3SO2
2H2SO4
4Ca(OH)2
2.3. İYONİK BAĞ
e- alışverişi ile gerçekleşir
Anyon ile Katyon arasında görülür.
+ ve – nin çekim gücü vardır.
Metal ile Ametal arasında gerçekleşir.
(Bileşikte- yum varsa iyoniktir.)
Oluşan bileşik iyoniktir.
2.4. KOVALENT BAĞ
e- ortaklaşması ile gerçekleşir
Anyon ile Anyon arasında görülür.
Ametal ile Ametal arasında gerçekleşir.
(Bileşikte- yum yoksa kovalenttir.)
Oluşan bileşik molekülerdir.
3. KİMYASAL TEPKİMELER
3.1. Bileşik oluşturma
 Elementlerin iyon halleri yan yana yazılır.
 İyon yükleri işaretlere bakılmadan çapraz bir şekilde
diğerinin altına yazılır.
 Örn : Ca+2 ile PO 4-3  Ca3(PO4)2 (Kalsiyum Fosfat)
ADI
2 H +1 O = 3 ATOM
1 C + 2 O = 3 ATOM
2 Na + 1 C + 3 O = 6 ATOM
3 S + 6 O = 9 ATOM
4 H +2 S + 8 O = 14 ATOM
4 Ca + 8 O + 8 H = 20 ATOM
3.4. Tepkime denkleştirme
 Kimyasal denklemler denkleştirilirken önce
hidrojen ve oksijen dışındaki elementler denkleştirilir.
Daha sonra hidrojen ve oksijen elementleri eşitlenir.
Reaksiyonlarda kütle korunacağı için girenler ve
ürünlerdeki atomların sayılarının eşit olması gerekir bu
eşitliği sağlamaya Denkleştirme denir.
Girenler(Reaktifler) → Çıkanlar(Ürünler)
H2 + O2
→ H2O
2H2 + O2
→ 2H2O ( Denkleştirilmiş Hali ),
H2 + N2
3H2 + N2
→ NH3
→ 2NH3 ( Denkleştirilmiş Hali )
 Kimyasal tepkimede değişmeyenler
 Kütle
 Atom sayısı ve cinsi
 Toplam proton ve elektron sayısı
3.5. Yanma tepkimeleri
 Tepkimelerin girenler kısmında O2 varsa yanma
tepkimesidir.
3.2. Bazı Bileşiklerin adları
BİLEŞİĞİN
FORMÜLÜ
H2O
NaCl
CO
CO2
Na2CO3
SO2
H2SO4
HCl
NaOH
Ca(OH)2
NO2
BİLEŞİĞİN
ADI
Su
Sodyum klorür
Karbonmonoksit
Karbondioksit
Sodyum karbonat
Kükürtdioksit
Sülfürik asit
Hidroklorik asit
Sodyum hidroksit
Kalsiyum hidroksit
Azot dioksit
 2 H2 + O2 → 2 H2O
 CH4 +2 O2  CO2 +2 H2O
 Yanma tepkimeleri iki çeşittir.
 Hızlı yanma (alevli) suyun oluşması
 Yavaş yanma (alevsiz) demirin paslanması
Baran İsmail AKTAŞ
Yıldıztepe Ortaokulu Eyyübiye - ŞANLIURFA 2016
MADDENİN TANECİKLİ YAPSI VE ÖZELLİKLERİ ÜNİTESİ ÖZET ÇALIŞMA KÂĞIDI
4. Asitler ve Bazlar
4.1.
Asitler: Sulu çözeltilerinde ortama H+ iyonu veren
maddelere Asit denir.

Tatları ekşidir.

Cildi tahriş ederler. Mermere zarar verirler.

Sulu çözeltileri elektriği iletir.

Turnusol kâğıdını kırmızıya çevirirler.
4.2. Bazlar: Sulu çözeltilerinde ortama OH- iyonu
veren maddelere Baz denir.

Tatları acıdır.

Ele kayganlık hissi verirler.

Cildi tahriş ederler.

Sulu çözeltileri elektriği iletir.

Turnusol kâğıdını maviye çevirirler.
4.3. Asit Mi Baz Mı ?
H2SO4
Sülfirik Asit
-----> Zaçyağı
HCl
Hidroklorik asit -----> Tuz ruhu
HNO3
Nitrik asit
-----> Kezzap
CH3COOH
-----> Asetik asit
NaOH
Sodyum Hidroksit-----> Sud kostik
Ca(OH)2
Kalsiyum Hidroksit-----> Kireç
KOH
Potasyum Hidroksit-----> Potas Kostik
NH3 (KURU BAZ )
-----> Amonyak
4.4. pH metre : Ph metre renklerden oluşan bir ölçektir.
14 birime ayrılmıştır.0-7 arası kırmızı renklerden, 7-14
arası ise mavi tonlu renklerden oluşur. Yani 0-7 arası
asitleri gösterirken, 7-17 arası bazları gösterir. 7 ise
ne asit ne bazı yani nötr özelliği simgeler. pH değeri; 0
a yaklaştıkça kuvvetli asit, 14 e yaklaştıkça kuvvetli
baz olur.
4.5. Asit baz ayraçları : Bir maddenin asit mi baz mı
olduğunu anlamamızı sağlayan maddelere ayraç
(belirteç) denir.
Belirteç
Turnusol Kağıdı
Metil Oranj
Fenolftalein
Asit
Baz
Kırmız
Kırmız
Renksiz
Mavi
Sarı
Kırmızı / pembe
4.6. Nötralleşme tepkimesi: Asit ile Bazın tepkimeye
girmesi ile Tuz ve su oluşturan tepkimelere denir.
Asit + baz  Tuz + Su

HCl + NaOH  NaCl + H2O
4.7. Asit yağmurları: Fosil yakıtların tüketimi ile havaya
verilen NO2, CO2 , SO2 gazları su ile tepkimeye girerek
nitrik asit, sülfürik asit ve karbonik asiti oluşturur. Bu
asitlerin yeryüzüne yağmurlarla gelmesi ile asit
yağmurları oluşur. Asit yağmurları;

Metalleri aşındırır.

Tarihi eserleri tahrip eder

Ormanları tahrip eder

Toprağı verimsizleştirir.
5. SU KİMYASI VE ARITIMI
5.1. İçerisinde Ca+2 ve Mg+2 iyonları çok fazla olan suya
sert su denir.
5.2. Sert sular;
 Çamaşırları yıpratır.
 Deterjan ve elektriğin fazla harcanmasına neden olur.
 Banyo ve lavabo musluklarında tortular oluşturur.
 Rezistansların kireçlenmesine sebep olur.
 Kemik ve diş sağlığı için olumludur.
5.3. Sert sular 2 şekilde yumuşatılır.
 Kaynatma
 İyon değiştirici reçine kullanma
5.4. Kaynatılan sudaki Ca+2 ve Mg+2 iyonları tortu halinde
kabın tabanına çöker.
5.5. İyon değiştirici reçinede sert sudaki Ca+2 ve Mg+2
iyonları, Na + iyonu ile yer değiştirilir. Böylelikle sert
su yumuşatılır.
5.6. Suların mikroplardan arındırılmasına
Dezenfektasyon denir.
5.7. En çok bilinen dezenfektasyon işlemi klorlamadır.
5.8. Metallerin paslanmasına korozyon denir.
5.9. Korozyondan korunmak için

Galvanizleme

Boyama

Katodik koruma
İşlemleri yapılabilir.
Baran İsmail AKTAŞ
Yıldıztepe Ortaokulu Eyyübiye - ŞANLIURFA 2016
SES ÜNİTESİ ÖZET ÇALIŞMA KÂĞIDI
1. SESİN ÖZELLİKLERİ
1.1. Ses, titreşen maddelerin etrafına yaydığı enerjidir.
1.2. Ses her yöne dalgalar halinde yayılır.
1.3. Sesin yayılması için maddesel ortam gerekir. Ses
boşlukta yayılmaz.
1.4. Belli zaman diliminde belli bir hareketin
tekrarlanmasına salınım denir.
1.5. 1 saniyedeki salım sayısına frekans denir.
1.6. 1 saniyede bir noktadan geçen ses dalgası sayısına
sesin frekansı denir. Birimi Hertz’dir.“Hz” İle gösterilir.
1.7. Bir ses dalgasının tepe noktası ile çukur noktası
arasındaki mesafenin yarısına genlik denir.
1.8. Sesin 3 özelliği vardır. Yüksekliği, şiddeti, tınısı.
1.9. Sesin yüksekliği, sesin frekansı ve sesin ince kalın
olması demektir.
1.10. Yüksek ses=çok frekans(çok titreşim) = ince(tiz) ses
1.11. Düşük ses = az frekans(az titreşim) = kalın (pes) ses
1.12. Sesin genliği, sesin gürlüğü, sesin şiddeti, sesin
düzeyi, sesin enerjisi, sesin duyulma mesafesi birbiri
ile doğrudan ilişkilidir.
1.13. Genlik çok =gür ses =şiddetli ses = düzeyi çok ses
= enerjisi çok ses = uzaktan duyulur.
1.14. Genlik az = gür olmayan ses =şiddeti az ses =
düzeyi az ses = enerjisi az ses = uzaktan duyulmaz.
1.15. Frekansı 20000 Hz’den büyük sesleri insanlar
duyamaz. Bu seslere ultrasonik ses denir.
1.16. Frekansı 20 Hz’den küçük sesleri insanlar
duyamaz. Bu seslere infrasonik ses denir.
1.17. Ses şiddetinin birimi desibel’dir. dB ile gösterilir.
1.18. 60 dB den şiddetli seslere gürültü denir ve sağlığa
zararlıdır.
1.19. Belli bir frekansta ses üreten cisimlere
“Diyapazon” (ses çatalı)denir. Frekansı çok olan
diyapazon ince ses, az olan ise kalın sese üretir.
1.20. Titreşen madde ÇOK ise ses KALIN çıkar.
1.21. Titreşen madde AZ ise ses İNCE çıkar.
1.22. Ses dalgasını ölçen aletlere osiloskop denir
1.23. Canlılar işitemeyeceği sesleri üretemezler
2. MÜZİK VE FEN
2.1. Müzik aletleri üç gruptur. Telli, vurmalı, üflemeli
2.2. Telli müzik aletlerinde sesin ince veya kalın olması,
Telin cinsine, kalınlığına, uzunluğuna, gerginliğine
bağlıdır.
2.3. Kalın tel = kalın (pes) ses, ince tel = ince(tiz) ses
2.4. Uzun tel = kalın (pes) ses, kısa tel = ince (tiz) ses
2.5. Az gergin tel = kalın (pes) ses, çok gergin tel =
ince(tiz) ses
2.6. Vurmalı müzik aletlerinde sesin ince veya kalın
olması, derinin cinsine, kalınlığına, yüzey alanına,
gerginliğine bağlıdır.
2.7. Kalın deri = kalın (pes) ses, ince deri = ince(tiz) ses
2.8. Büyük deri = kalın ses, küçük deri = ince ses
2.9. Az gergin deri = kalın (pes) ses, çok gergin deri =
ince(tiz) ses
2.10. Üflemeli müzik aletlerinde sesin ince veya kalın
olması, müzik aletinin titreştirdiği havanın çokluğuna
bağlıdır.
2.11. Çok boşluk = kalın(pes) ses, Az boşluk =ince(tiz)ses
2.12. Aynı nota farklı müzik aletlerinde çalınmasına
karşın farklı sesler duyarız. Buna sesin tınısı denir.
2.13. Bütün müzik aletlerinde ortak kural; titreşen
madde çok ise ses kalın, az ise ses incedir.
3.
SES BİR ENERJİDİR
3.1. Ses bir enerjidir. Bunun kanıtları; yakından giden
uçağın camları titreştirmesi, opera sanatçılarının
bardağı kırması vb.
3.2. Ses dalgası kaynağında uzaklaştıkça enerjisinin bir
kısmı ısı enerjisine dönüşür. Böylelikle duyulmaz.
3.3. Ses kaynağından uzaklaştıkça genlik azalır. Ancak
frekans değişmez.
4.
SES Mİ HIZLI IŞIK MI?
4.1. Işık hızı = 300.000 km/s ile evrende ulaşılabilecek
en yüksek hızdır.
4.2. Sesin havadaki hızı ortalama 340 m/s dir.
4.3. Işık boşlukta en yüksek hız ile yayılır.
4.4. Sesin yayılma hızına etki eden iki faktör vardır.
Ortamın yoğunluğu ve sıcaklığı
4.5. Ses yoğun ortamda daha hızlı yayılır. Bunun için
sesin hızı; katı > sıvı > gaz
4.6. Ses sıcak ortamlarda daha hızlı yayılır. Bunun için
sesin hızı; sıcak > ılık > soğuk
Baran İsmail AKTAŞ
Yıldıztepe Ortaokulu Eyyübiye - ŞANLIURFA
2016
MADDENİN HALLERİ VE ISI ÜNİTESİ ÖZET ÇALIŞMA KÂĞIDI
1. ISI – SICAKLIK
1.1. Isı ile sıcaklık arasındaki farklar;
 Isı bir enerji çeşidi, sıcaklık ise bir ölçümdür.
 Isı toplam kinetik enerjisi, sıcaklık ise ortalama
kinetik enerjinin bir ölçüsüdür.
 Isı, sıcaklığı yüksek olan bir maddeden düşük olan
maddeye aktarılan enerji türüdür.
 Isı değişimi kalorimetre kabı ile sıcaklık değişimi
termometre ile ölçülür.
 Isı birimi kalori (cal) veya Joule, sıcaklık birimi ise
derecedir.
 Isı, madde miktarına bağlıdır, sıcaklık ise madde
miktarında bağlı değildir.
1.2. Isı alış-verişi yapan iki maddede
 Sıcak olan maddenin sıcaklığı düşer, soğuk olan
maddenin sıcaklığı artar.
 Sıcak olan maddeler ısı kaybeder soğuk olan
maddeler ısı kazanır.
 Isı alış-verişi aynı sıcaklığa ulaşıncaya kadar devam
eder.
 Son sıcaklık iki maddenin sıcaklığının arasındadır.
 Alınan ısı verilen ısıya eşit olur. ( Dış ortamdan
yalıtılmış olmalıdır.)
 Son sıcaklıkları aynı olunca arasında ısı alış-verişi
gerçekleşmez.
1.3. Isı-Kütle-Sıcaklık ilişkisi
 Özdeş ısıtıcılarla ısıtılan iki maddenin aldığı ısı,
madde miktarına bağlı değildir.
 Özdeş ısıtıcılarla aynı cins miktarları farklı iki sıvı
ısıtıldığında, miktarı az olanın sıcaklığı daha çok
artar. Miktarı fazla olanın sıcaklığı az artar.
 Not: Aynı cins maddeler özdeş ısıtıcılarla
ısıtıldığında kütle ve sıcaklık artışı ters orantılıdır
 Sıcaklık: Bir maddenin taneciklerinin sahip olduğu
hareket enerjisinin ortalamasıdır. Sıcaklık bir enerji
değildir.
 Sıcaklığın ölçülmesi: Sıcaklık ölçen araç
termometredir. Termometre içinde sıcaklıkla
genleşen sıvı bulunmaktadır.
1.4. Termometre Yapısı Nasıldır?
 Termometre içinde genellikle cıva veya alkol
kullanılır. Alkolün görünebilmesi için kırmızı
renklendirilir. Alkolden yapılmış termometreler
çok yüksek sıcaklıkları ölçemez, çünkü alkolün
kaynama noktası 78 ºC’ dir. Yüksek sıcaklıklarda
patlayacaktır.
 Termometre içindeki sıvının
 Donma sıcaklığının düşük ve kaynama sıcaklığının
yüksek olması gerekir.
 Aldıkları ısı ile genleşmesinin orantılı olması
gerekir.
2. Enerji Dönüşümü ve Öz Isı
2.1. Enerji dönüşümü: Enerjiler birbirine dönüşür,
fakat yok olmazlar. Fırında, ütüde elektrik enerjisi
ısı enerjisine dönüşür. Elimizi birbirine
sürttüğümüzde mekanik enerji ısı enerjisine
dönüşür. Enerji dönüşümleri %100 gerçekleşmez,
bazı kayıplar gerçekleşir. Elektrik enerjisi ampulde
ışık enerjisine dönüşürken, bir kısım enerjide ısı
enerjisine dönüşür.
2.2. Öz ısı: 1g maddenin sıcaklığını 1°C artırmak için
verilmesi gereken ısı miktarına öz ısı denir. Birimi
j/g°C veya cal/g°C dir. Sembolü ‘c’ ile gösterilir.Öz
ısı maddenin ayırt edici özelliklerinden biridir. Her
maddenin öz ısısı farklıdır.
2.3. Kalori/joule
 1 cal = 4,18 J dür.1 gram suyun sıcaklığını 1°C
artırabilmek için 1 Kalori ısı vermek gerekir.
2.4. Formül (sıcaklık değişimi varsa)








Q = m. c. Δt
Q=ısı ,m = kütle, c=özısı, Δt= sıcaklık değişimi
Q ile m doğru orantılıdır. (c ile Δt sabit iken)
Q ile c doğru orantılıdır. (m ile Δt sabit iken)
Q ile Δt doğru orantılıdır. (c ile m sabit iken)
m ile Δt ters orantılıdır. (c ile Q sabit iken)
m ile c ters orantılıdır. (Q ile Δt sabit iken)
c ile Δt ters orantılıdır. (m ile Q sabit iken)
3. Maddenin Halleri ve Isı Alış Verişi
3.1. Maddenin Katı hali
 Maddenin sıcaklığı azdır
 Taneciklerin titreşim enerjisi de azdır
 Tanecikler arası çekim kuvveti fazladır.
 Belli bir hacmi ve şekli vardır.
3.2. Maddenin Sıvı hali
 Sıcaklık katı haline göre artmıştır,
 Titreşim enerjisi katı haline göre artar,
 Taneciklerin arasındaki çekim kuvveti zayıflar
 Tanecikler kendi aralarında serbestçe hareket
etmeye başlar.
 Belli bir hacimleri vardır, ancak belli bir şekilleri
yoktur.
3.3. Maddenin Gaz hali
 Sıcaklık sıvı haline göre daha fazladır.
 Titreşim enerjinin çok fazladır
 Tanecikler birbirinden bağımsızıdr.
 Taneciklerin arasındaki çekim kuvveti en azdır.
 Belli bir hacimleri de yoktur, belli bir şekilleri de
yoktur.
Baran İsmail AKTAŞ
Yıldıztepe Ortaokulu Eyyübiye - ŞANLIURFA 2016
MADDENİN HALLERİ VE ISI ÜNİTESİ ÖZET ÇALIŞMA KÂĞIDI
Katı
Sıvı
Gaz
Tanecikler arası çek. kuvveti
Fazla Orta
Az
Tanecikler arası mesafe
Az
Orta
Fazla
Taneciklerin har. enerjisi
Az
Orta
Fazla
Titreşim hareketi
Var
Var
Var
Öteleme hareketi
Yok
Var
Var
Belli hacim
Var
Var
Yok
Belli şekil
Var
Yok
Yok
4. Erime – Donma ve Buharlaşma – Yoğuşma Isısı
4.1. Erime ısısı
 Erime: Maddenin ısı alarak katı halden sıvı hale
geçmesine erime denir.
 Erime sıcaklığı: Erimenin başladığı sıcaklıktır.
 Erime ısısı: Erime sıcaklığındaki 1g maddenin katı
halden sıvı hale geçmesi için gereken ısı miktarıdır.
Erime ısısı Le ile gösterilir. Birimi j/g dır.
 Erime sıcaklığına gelen madde ısı almasına
rağmen sıcaklığında bir artış meydana gelmez.
Alınan ısı hal değişimi için kullanılır. Taneciklerin
arasındaki bağ koparılır.
 Erime ısısı maddenin ayırt edici özelliğidir. Farklı
maddelerin erime ısıları da farklıdır.
 Formül
Q=m.Le
 Q: Verilen ısı, m: Kütle, Le: Erime ısısı
 Saf maddelerin erime ve donma sıcaklıkları
sabittir. Saf maddelerin içerisine yabancı madde
ilave edildiğinde erime ve donma sıcaklığı düşer.
 Suyun içerisine tuz ilave edildiğinde donma
sıcaklığı 0°C nin altına düşer. Suyun içindeki tuz
oranı ne kadar fazla ise donma sıcaklığı da o kadar
düşük olur.
 Kışın meyve-sebze hallerinde, meyve ve sebzelerin
donmasını engellemek için su dolu kaplar bırakılır.
Su donarken etrafa ısı vereceğinden ortamın aşırı
soğuması engellenmiş olur.
4.2. . Donma ısısı
 Donma: Maddenin ısı vererek sıvı halden katı hale
geçmesine denir.
 Donma sıcaklığı: Maddenin katılaşmaya başladığı
sıcaklıktır.
 Donma ısısı: Donma sıcaklığındaki 1g saf sıvının
katı hale geçmesi için çevreye verdiği ısıdır.
 Donma ısısı Ld ile gösterilir. Bir madde erime ve
donma sıcaklıkları aynıdır.
 Bir maddenin erime ve donma ısıları aynıdır.
(Le=Ld)


Formül




4.3. Buharlaşma ısısı
Buharlaşma: Maddenin ısı alarak sıvı halden gaz hale
geçmesine denir. Buharlaşma her sıcaklıkta olur.
Kaynama: Sıvının içerisinde gaz kabarcıklarının
oluşmasıdır. Kaynama hızlı buharlaşmadır.
Kaynama sıcaklığı: Sıvının kaynamaya başladığı
sıcaklıktır.
Buharlaşma ısısı: Kaynama sıcaklığındaki 1g sıvıyı gaz
haline geçirmek için gerekli ısıdır. Buharlaşma ısısı Lb
ile gösterilir.
 Formül Q=m.Lb
 Q: gereken ısı m: Kütle Lb: Buharlaşma ısısı
 Buharlaşma olayının görüldüğü yerlerde soğuma
görülür. Elimize dökülen kolonya, elimizde serinlik
hissetmemizi sağlar. Kolonya buharlaşırken ısıyı
elimizden alır. Toprak testinin suyu serin tutması,
kesilen karpuzun güneş altında soğuması, ıslak
başımızla dışarı çıktığımızda üşümemiz buharlaşma
nedeni ile olur.
 Saf maddelerin kaynama sıcaklığı sabittir. Saf
maddelerin içerisine yabancı madde ilave edildiğinde
kaynama sıcaklığı yükselir. Su içerisine tuz ilave
edildiğinde, tuz oranına bağlı olarak suyun kaynama
sıcaklığı 100°C nin üzerine çıkar.




4.4. Yoğuşma ısısı
Yoğuşma: Gaz halindeki bir maddenin çevreye ısı
vererek sıvı hale geçmesine denir.
Yoğuşma sıcaklığı: Yoğuşma olayının başladığı
sıcaklıktır.
Yoğuşma ısısı: Kaynama sıcaklığındaki 1g gaz
halindeki maddenin sıvı hale geçerken verdiği ısıdır.
Yoğuşma ısısı Ly ile gösterilir.
Buharlaşma ısısı yoğuşma ısısına eşittir. (Lb=Ly)
 Formül Q=m.Ly
 Q: Yoğuşurken verdiği ısı m: Kütle Ly: Yoğuşma ısısı
Not: Erime, buharlaşma, kaynama, süblimleşme
olaylarında madde dışarıdan ısı alır. Donma, yoğuşma,
kırağılaşma sırasında madde dışarıya ısı verir.
Q=m.Ld
Q: Çevreye verilen ısı
m: Kütle Ld: Donma ısısı
Baran İsmail AKTAŞ
Yıldıztepe Ortaokulu Eyyübiye - ŞANLIURFA 2016
MADDENİN HALLERİ VE ISI ÜNİTESİ ÖZET ÇALIŞMA KÂĞIDI
5. Isınma ve Soğuma Eğrileri
5.1. Isınma eğrisi ve yorumları
 -10 °C bulunan buzun ısıtılması ile oluşan sıcaklıkzaman grafiği görülmektedir.






A-B noktaları arasında buzdur(katı). Alınan ısı
buzun sıcaklığını artırır.
B-C noktaları arasında buz ve su (kat+ sıvı) karışımı
vardır. Alınan ısı buzun erimesi (yani bağların
kopması) için kullanılır. Sıcaklık sabittir.
C-D noktaları arasında sudur(sıvı). Alınan ısı suyun
sıcaklığını artırır.
D-E noktaları arasında su ve buhar
(sıvı+gaz)karışımıdır. Alınan ısı suyun buharlaşması
(yani bağların kopması) için kullanılır. Sıcaklık
sabittir
E-F noktaları arasında buhardır(gaz). Alınan ısı
buharın sıcaklığını artırmaktadır.
Yukarıdaki grafiğe göre maddenin erime ve donma
noktası ilk hal değiştirdiği sıcaklık olan 0oC’dir.
Kaynama ve yoğuşma sıcaklığı ise ikinci hal
değiştirdiği sıcaklık olan 100 oC’dir.
Not: Saf maddeler( element ve bileşikler) hal
değiştirirken sıcaklık sabit kalır. Eğer sıcaklıklarda bir
değişim varsa o madde saf madde değildir. (Karışım)
NOTLAR:

5.2. Soğuma eğrisi ve yorumları
110 °C de bulunan su buharının soğuması ile oluşan
sıcaklık-zaman grafiği görülmektedir.

E-F noktaları arasında buhardır. Buhar ısı
kaybederek sıcaklığı azalmaktadır.
 D-E noktaları arasında su ve buhar (sıvı+gaz)
karışımıdır. Kaybedilen ısı buharın yoğuşmasına
(yani yeni bağların oluşmasına) neden olur. Sıcaklık
sabittir.
 C-D noktaları arasında sudur(sıvı). Suyun kaybettiği
ısı suyun sıcaklığını azaltır.
 B-C noktaları arasında buz ve su karışımı(sıvı+katı)
vardır. Su ısı vererek donmaktadır(yani yeni bağların
oluşmasına). Sıcaklık sabittir.
 A-B noktaları arasında buzdur (katı). Buzun
sıcaklığı giderek azalmaktadır.
 Yukarıdaki grafiğe göre maddenin erime ve donma
noktası ilk hal değiştirdiği sıcaklık olan 100 oC’dir.
Kaynama ve yoğuşma sıcaklığı ise ikinci hal
değiştirdiği sıcaklık olan 0oC’dir.
Not: Saf maddeler( element ve bileşikler) en fazla iki
defa hal değiştirirler. Eğer bir madde ikiden fazla hal
değişimine uğrarsa o madde saf madde değildir.
(karışım)
NOTLAR:
Baran İsmail AKTAŞ
Yıldıztepe Ortaokulu Eyyübiye - ŞANLIURFA 2016
CANLILAR VE BESİN İLİŞKİLERİ ÜNİTESİ ÖZET ÇALIŞMA KÂĞIDI
1.
BESİN ZİNCİRİ
1.1.
Canlılar enerji ihtiyacı için besine ihtiyaç
duyarlar. Bu besini de ya başka bir canlıdan elde eder.
1.2.
Canlıların besin için birbirini yemeleri ile besin
zincir oluşur.
1.3.
Besin zinciri örnekleri;
 Bitki  çekirge  kurbağa  yılan kartal
 Bitki koyun  insan
1.4.
Besin zincirinin ilk basamağı her zaman üreticiler
oluşturur.
1.5.
Üreticiler kendi besinin kendi üreten canlılardır.
1.6.
Üreticilerle beslenen canlılar 1. Tüketicidir
1.7.
1.tüketicilerle beslenen canlılar 2. Tüketicidir.
1.8.
2.tüketicilerle beslenen canlılar 3. Tüketicidir.
1.9.
Tüm canlıların ölü kalıntıları ile beslenen canlılar
ayrıştırıcıdır(saprofit).
1.10. Besin piramidinde üreticiden tüketiciye doğru
gidildikçe;

Aktarılan enerji azalır.
 Aktarılan enerji oranı her basamakta % 10 dur.
 Birey sayısı azalır. Biyokütle azalır.
 Canlıların boyutlar büyür.
 Zehirli madde miktarı artar.
2.
FOTOSENTEZ
2.1.
Üreticiler besinlerini Fotosentez ile üretirler.
2.2.
Üreticilerin ışık enerjisi ile CO2 ve H2O’yu
kullanarak besin ve oksijen üretmesine fotosentez
denir.
2.3.
Fotosentez yapan canlılar;
 Bitkiler, siyano bakteriler, algler, öglena
2.4.
Fotosentezin kimyasal formülü
2.5. Fotosentez için gerekli olan özellikler;
 CO2, H2O, klorofil, uygun sıcaklık ve ışık
2.6. Klorofil kloroplastta bulunur. Dolayısıyla fotosentez
burada gerçekleşir.
2.7. Fotosentez için ışık gerekeli olduğu için doğal
koşullarda üreticiler gündüzleri fotosentez yaparken,
geceleri yapamazlar.
2.8. Bir bitkinin fotosentez yapıp yapmadığını anlamak
için iyot çözeltisi kullanılır. Üretilen glikoz nişasta olarak
depo edilir. İyot çözeltisi nişasta ayracıdır. İyot dökülen
yaparak mavi-mor rengini alırsa orada nişasta ve
dolayısıyla da fotosentez olduğunun ispatıdır.
3. ATP (ADENOZİNTRİFOSFSAT)
3.1. ATP :
canlıların enerji birimidir.
3.2. ATP molekülündeki enerjinin büyük bir kısmı yüksek
enerjili bağlarda depolanır.
3.3. ATP molekülünde bir fosfatın kopması sonucunda
7300 kalorilik enerji ve ısı açığa çıkar.
4. SOLUNUM
4.1. Glikozun hücrede enerjiye çevrilmesine solunum denir
4.2. Solunum Oksijenli ve oksijensiz olarak 2ye ayrılır.
4.3. Glikoz parçalanırken oksijen kullanılırsa Oksijenli
solunum olur.
4.4. Oksijenli solunumun kimyasal denklemi;
4.5. Oksijenli solunum mitokondri bulunduran canlılarda
mitokondride gerçekleşir diğerlerinde ise sitoplazmada
gerçekleşir.
4.6. Not: oksijenli solunumun ürünleri fotosentezin
girenleridir. Yani fotosentez ile oksijenli solunum
birbirinin tersi olan kimyasal tepkimelerdir.
4.7.
Oksijenli solunum sonucunda CO2 ortaya çıkar.
Bir ortamda CO2 olduğunun kanıtı ise, kireçli sudur.
Eğer ortamda CO2 varsa kireçli su bulanır.
4.8.
Oksijensiz solunum (fermantasyon) iki çeşittir.
 Laktik asit fermantasyonu, Etil alkol fermantasyonu
Baran İsmail AKTAŞ
Yıldıztepe Ortaokulu Eyyübiye - ŞANLIURFA 2016