mimarlık eğitiminde depreme dayanıklı yapı tasarımı süreci ve bu
advertisement
MİMARLIK EĞİTİMİNDE DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI SÜRECİ VE BU SÜREÇTE DİSİPLİNLER ARASI İLETİŞİMİN ÖNEMİ Sonay AYYILDIZ1, Mehtap ÖZBAYRAKTAR1 drmimar@yahoo.com, tutashte2@yahoo.com Öz: Topraklarının % 92’si deprem bölgesinde bulunan ülkemizde, 90’lı yıllarda meydana gelen depremler sonucu, binalarda oluşan hasarlara ve göçmelere; hatalı yer seçiminin, mimarlık-mühendislik hizmetlerinden yararlanmamış olmanın, kullanım hatasının, tasarım ve uygulama hatalarının neden olduğu gözlemlenmiştir. Ülkemizin önemli sorunları arasında; deprem konusunda mimarların yeterli bir eğitim almamış olmaları ve bu konu ile ilgili meslekler arası iletişim eksikliği gelmektedir. Yapılan araştırmalar Mimarlık Bölümlerinde deprem içerikli derslerin yetersiz olduğunu ortaya koymuştur. Bu durum mimarların deprem konusunda eksik yetişmesi sonucunu doğurmuştur. Daha önceki depremlerdeki kayıplar ise, bunun bir göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bina üretimi sürecinde ise; mimar, inşaat mühendisi, makine mühendisi ve elektrik mühendisi gibi farklı meslek gruplarından tasarımcı ve uygulamacılar yer almaktadır. Bu tasarımcı grupları arasındaki iletişimsizlik, “deprem dayanımı” ile ilgili performansın da istenilen düzeyde sağlanmasını engellemektedir. Depreme dayanıklı yapı, düzenli, sorun yaratmayacak bir taşıyıcı sistem oluşturulmasına olanak sağlayacak biçimde, uzmanların işbirliği ve gelişmesi ile tasarlanabilir. İnşaat, çeşitli uzmanların az ya da çok katkısı, işbirliği ile gerçekleşecek bir bütün olarak ele alınınca işlevsel, güzel ve güvenli olabilir. Yukarıdaki sorunlardan hareketle yapılan çalışmada; bir yandan, üniversitelerimizdeki mimarlık bölümlerinin lisans ve lisansüstü programlarında yer alan “Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı” konusundaki dersler ve içerikleri incelenmiş, ders müfredatlarında yapılması gereken değişiklikler öneri olarak sunulmuş, diğer yandan, bu konuya bağlı olarak tasarımda disiplinler arası çalışmanın önemi üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı, Disiplinler Arası İletişim, Mimarlık Eğitimi Giriş Topraklarının % 92’si deprem bölgesinde bulunan ülkemizde, 90’lı yıllarda meydana gelen depremler sonucu, binalarda oluşan hasarlara ve göçmelere; hatalı yer seçiminin, mimarlık-mühendislik hizmetlerinden yararlanmamış olmanın, kullanım hatasının, tasarım ve uygulama hatalarının neden olduğu gözlemlenmiştir. Tasarım kaynaklı hatalara; bilgi ve tecrübe eksikliği, kısıtlı tasarım süresi, düşük tasarım maliyeti isteği, tasarımcı grupları arasındaki iletişimsizlik ve tasarımın yetersiz anlatımı neden olmaktadır (Altun, 2002). Deprem bölgelerindeki yerleşimlerde yaşayan halk ise, depreme duyarsız kalarak; daha önceki depremlerde yıkılmış binaların yerine, aynı yapım teknikleriyle benzer binalar yaptırmışlardır. Ayrıca, konu ile ilgili meslek sahibi mimarlar ve mühendisler de depreme dayanıklı bina tasarımı, uygulanması ve mevcut binaların iyileştirilmesi için duyarlı yaklaşımlar geliştirmemişlerdir. Açıktır ki, gerek toplumun gerekse ilgili meslek adamlarının öncelikle depreme karşı bilinçli olmaları ve ona göre yetiştirilmeleri gerekmektedir (Özkan, 2003). Deprem sorununa mimarlık açısından bakıldığında, depreme bağlı kayıplardan ve yaşam ortamının sürdürülebilirliğinden, mimarların da sorumlu olduğu anlaşılmaktadır. Güvenilir ve sağlıklı kalabilecek binalar tasarlamak, yapmak mimarlar ve mimarlık etiği açısından önemli bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar, Mimarlık Bölümlerinde deprem içerikli derslerin yetersiz olduğunu ortaya koymuştur (Aydın ve Korkmaz, 2004). Bu durum, doğal olarak mimarların, deprem konusunda eksik yetişmesi sonucunu doğurmaktadır. Daha önceki depremlerdeki kayıplar ise, bunun bir göstergesi olarak karşımıza çıkmıştır. Mimarlık Eğitiminde Tasarım Süreci ve Deprem Mimarlık, bina ve yapılı çevrenin tasarım, üretim ve kullanımıyla ilgili bir meslektir. Öz ile biçimin, bilim-teknik ve sanat kavramlarının, düşünce ile uygulamanın bir araya getirilme çabası olarak da tanımlanabilmektedir. Bir başka Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mimarlık Bölümü, Kocaeli 1224 deyişle; sanat-bilim, kuram-uygulama etkileşimleri olan bir disiplin alanıdır. Bu disiplinin kazandırıldığı mimarlık eğitiminin temel amacı, mimar yetiştirmektir. Ancak, her dalda değişik ölçülerde olmak üzere, eğitimin birinci kadar önemli ikinci bir amacı ise, sorumlu, bilgili, bilinçli ve yaratıcı ‘vatandaşlar’ yetiştirmek, daha doğrusu eğitmektir. Uluslararası ilişkilerin yeni boyutlar kazandığı günümüzde, dünyada mimarlık mesleğinin geleceği ve alması gereken yeni duruşlar tartışılmaktadır. Kurumlarında Avrupa Birliği’ne uyumu hedefleyen bugünün Türkiye’sinde ise, bir yandan mimarlık eğitiminin AB standartlarında yeniden düzenlenmesi, eş kredilendirme (akreditasyon) süreçlerinin başlatılması girişimleri sürdürülürken, öte yandan ülkenin kendine özgü koşulları içerisinde mimarlık eğitimi çok farklı düzeydeki sorunlarla karşı karşıya bulunmaktadır (Dostoğlu ve Bilsel, 2003). Mimarlık alanında, eğitimin nasıl olması gerektiğini uluslar arası karar ve uygulamaların yanı sıra ulusal-bölgesel gereksinme ve sorunlar da belirlemektedir. Mimarlık alanındaki gelişmeler; uluslar arası kararlarla sürekli gelişerek ve değişerek zamanın koşullarını belirlerken, mimarlık eğitimi de bu gelişmelere paralel olarak yapılanmaktadır. Yeniden yapılanma çabalarının sıkça yaşandığı ülkemizde, mimarlık eğitiminde amaç; güncel uluslar arası koşulları yakalamaya çalışırken, ülke şartlarını, sorunlarını ve kendine özgülüğü gözden kaçırmamak olmalıdır. Çünkü; “Mimari tasarım, sadece mekan kurgusu ve bina tasarımıyla sınırlı değil, hizmet verilen toplumun tüm gereksinmelerinin farkında olunmasını da gerekli kılmaktadır. Dolayısıyla sadece sonuç değil, ürünün oluşmasındaki süreç de önemli olmaktadır. Ürünün oluşumunda yaşanan süreç, son yıllarda ülkemizin yaşadığı doğal afetlerle yeniden sorgulanmış, mimarlığın ve mimarlık eğitiminin değerlendirilmesinde özellikle depremin önemli bir etken olarak alınmasını gerekli kılmıştır” (Aydın ve Korkmaz, 2004). Son 40 yılda ülkemizde oluşan depremleri inceleyen Ersoy (1999), gözlenen deprem hasar nedenlerinin %90’ının üç grupta toplanabileceğini belirtmiştir. Bunlar: a. Depreme uygun olmayan mimari ve/veya taşıyıcı sistem (yetersiz yanal rijitlik…vb) b. Donatı detaylarının yetersiz ve yanlış olması c. Yapım aşamasındaki denetimsizlik olarak sıralanmaktadır (Aydın ve Korkmaz, 2004). Bu hasar nedenlerinden ‘depreme uygun olmayan mimari tasarım ve taşıyıcı sistem’, mimarları ağırlıklı olarak ilgilendiren nedenlerin başında gelmektedir. Erman (2002) ise, tasarım sürecinde öncü koordinatör olarak tanımladığı mimarın, deprem konusunda eksik eğitim görmesini, depremin felakete dönüşme sebeplerinden biri olarak belirtmiştir. Deprem konusunda mimarların yeterli bir eğitim almamış olmalarının yanı sıra; bu konu ile ilgili meslekler arası iletişim eksikliği de, ülkemizin önemli sorunları arasında gelmektedir. Deprem Güvenli Yapı Tasarımında Disiplinler arası İletişimin Önemi Depreme dayanıklı yapı, düzenli, sorun yaratmayacak bir taşıyıcı sistem oluşturulmasına olanak sağlayacak biçimde, uzmanların işbirliği ve gelişmesi ile tasarlanabilir. İnşaat, ancak çeşitli uzmanların az ya da çok katkısı, işbirliği ile gerçekleşecek bir bütün olarak ele alınınca işlevsel, güzel ve güvenli olabilir. Bina üretim sürecinde mimar, inşaat mühendisi, makine mühendisi ve elektrik mühendisi gibi farklı meslek gruplarından tasarımcı ve uygulamacılar yer almaktadır. Bu tasarımcı grupları arasındaki iletişimsizlik, doğal olarak “deprem dayanımı” ile ilgili performansın da istenilen düzeyde sağlanmasını engellemektedir. Bina bütününü oluşturan; yapı elemanları sistemleri, taşıyıcı sistem ve servis sistemleri ile bunların alt-alt sistemlerinin tasarımının farklı kişilerce gerçekleştirilmesi, bütünleme işini karmaşık bir işlem haline getirmektedir. Her bir alt sistemin tasarımının farklı bir uzmanlık alanı olması nedeni ile, bunların başarılı bir biçimde bütünlenmesi, ancak disiplinler arası bir çalışma ile olanaklıdır. Söz konusu bu tasarımcı grupları arası iletişimsizlik, bina üretimi ile ilgili birçok ölçütte olduğu gibi, “deprem dayanımı” ile ilgili performansın da istenilen düzeyde sağlanmasını engellemektedir (Altun, 2003). Bu meslek gruplarının ortak çalışmalarına, yangın, yalıtım, güvenlik, otomasyon v.s. konularında uzman meslek adamlarının da katılımı gerekli olabilmektedir. Her projenin kendine özgü koşulları ile disiplinler arası çalışmanın kapsamı ve katılımcılarının farklılaşabileceği de göz önünde tutulmalıdır. Ülkemizde meydana gelen depremlerde oluşmuş hasarlar ve yıkımlar, mimarlık eğitiminde “deprem” konusuna; tasarım sürecinde ise “disiplinler arası iletişim”e önem verilmediğinin bir göstergesidir. Yukarıdaki sorunlardan hareketle, bu çalışmanın amacı; üniversitelerimizin mimarlık bölümlerinin lisans ve lisansüstü programlarında, “Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı” içerikli dersler olup olmadığını incelemek, buna bağlı olarak ders müfredatlarında yapılması gereken değişiklikleri öneri olarak sunmak ve tasarımda disiplinler arası çalışmanın önemine dikkat çekmektir. 1225 Kullanılan Yöntem Tarihsel süreçte yıkıcı depremlerden çıkarılan dersler, deprem güvenli bir yapı için üç koşulun bir araya getirilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Bunlar sırası ile; A. Deprem güvenli mimarlık anlayışı, • Tasarımda ve uygulamada yer ve zemin etkilerinin (topoğrafya, zemin v.b.) göz önüne alınması • Uygun yapı biçimlenmesi, taşıyıcı sistem seçimi ve yapısal ayrıntılar (detaylandırma) B. Yasa ve yönetmeliklere uygunluk, • Yapısal ve boyutsal düzenlemeler C . Nitelikli bir uygulama ve denetim, • Uygun malzeme seçimi ve kullanımı • Kurallara uygun yapım yöntemi (teknoloji) olarak özetlenebilir (Önel ve Akbulut, 2003). Bu üç koşuldan birinin eksikliği, deprem sonrası çok önemli yapı hasarlarına neden olabilmektedir. Tasarlanan bir yapının bütün bu koşulları sağlayacak şekilde üretilebilmesi, uzmanlaşmayı gerektirmektedir. Bu nedenle, yapının tasarım ve diğer aşamalarında, çeşitli alanlarda uzmanlaşmış mimarlar ve ilgili diğer meslek grupları ile ekip çalışması yapılması önemli bir gerekliliktir. Bu bağlamdan hareketle yapılan çalışmada, özellikle yukarıda sayılan 3 koşuldan tasarım ile ilgili bölümler üzerinde durulmuştur. Çünkü, deprem güvenli olarak inşa edilmesi programlanan bir yapının önce tasarlanması gerekir. Yapının estetik, işlevsel ve teknik açıdan başarılı olması, tasarımın iyi ve tam olarak yapılması ile gerçekleşebilir. Bina inşaatının çok karmaşık olan sorunlarını çok yönlü ele almak, incelemek, tartışmak, doğru ve uygun çözümü bulmak, binanın türüne göre ilgili uzman mimar ve mühendislerden oluşan bir grubun iyi bir iş bölümü ve iyi yürüyen bir takım çalışması ile mümkün olabilir. Güvenli, kusursuz, amaca uygun ve güzel bir bina, ancak aynı koşulları taşıyan iyi düzenlenmiş bir tasarım ile inşa edilebilir (Aka ve Diğerleri, 2001). Bu özellikleri taşıyan depreme dayanıklı yapı tasarımının altyapısını ise, mimarlık eğitimi sürecinde yer alacak mühendislik dersleri içeriklerinin, depreme ve betonarme yapım sistemi ile beraber gerekli diğer sistemlere de yer verecek biçimde yapılanması sağlayacaktır (Ayyıldız, 2004). Bu yeni yapılanmada gereken önerilerin verilebilmesi için, öncelikle Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti üniversitelerinin Mimarlık Bölümlerinde okutulan “Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı” içerikli derslerin ayrıntılı olarak incelenmesi gerekmektedir. Konu ile ilgili lisans ve lisansüstü programlardaki dersler; adları, zorunlu veya seçmeli olma durumları ve içerikleri ile Tablo 1’de incelenmiştir. Üniversitelerin ders programlarına web sitelerinden ulaşılmaya çalışılmıştır. Lisans ve Lisansüstü programlarında deprem ile ilgili ders açılmayan ve web siteleri görüntülenemeyen Mimarlık Bölümleri ise Tablo 2’de verilmiştir. Tablo 1. Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Mimarlık Okullarındaki Deprem İçerikli Dersler ÜNİVERSİT E ADI Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü ÖĞRENİM TÜRÜ Lisans DERS ADI DERS TÜRÜ Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı 1226 Z DERS İÇERİĞİ Depremler ve deprem mühendisliği; deprem yer hareketlerinin özellikleri; depremin önceden bilinmesi ve alarma geçme konusunda bilimsel ve sosyal problemler; deprem yönetmelikleri; deprem kuvvetlerinin yapıya etkisi; deprem yönetmeliği tasarım kabulleri; gerekli sünekliğin sağlanması; perdeçerçeve karma sistemlerin bilgisayar modellemesi; perde taşıyıcılarda kesme kırılması; kısa konsol perde elemanlar; boşluklu perde taşıyıcı elemanlar; depreme dayanıklı mimari tasarım; yatay yük taşıyıcı sistemler, çerçeveler, perdeler, boşluklu perdeler; çerçeve perdeli taşıyıcı elemanlar; tüp çerçeveler; çekirdekler, karma sistemler; perdeli taşıyıcı sistemlerin yerleştirilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar; çekirdeklerin esas taşıyıcı sistem olduğu durumlarda dikkat edilmesi gereken hususlar; yapıların kolon-kiriş çerçeve teşkilinde dikkat edilmesi gereken hususlar; yapıların temel-zemin ilişkisinde uyulması gereken hususlar; prefabrike yapılar; zemin ve deprem hasarı Deprem İçerikli Ders Yok Lisansüstü Anadolu Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Lisans Yapı Bilgisi I Lisansüstü Deprem İçerikli Ders Yok Lisans Deprem İçerikli Ders Yok Yapıda Deprem ve Yangın Güvenliği Uludağ Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Lisansüstü Betonarme Yapılarda Deprem Hasarlarının İncelenmesi Depreme Dayanıklı Yapı Üretimi Deprem Zararlarının Azaltılmasına Yönelik Risk Değerlendirilmes i ÜNİVERSİT E ADI Z Dersin amacı; yapı bilgisi temel kavram ve ilkeleri ile depreme dayanıklı yığma yapıda tasarım ve yapım kriterlerinin öğretilmesi yanında, ayrıca günümüzde büyük bir çeşitliliğe sahip olan yapı malzemelerinin tanıtılmasıdır. ÖĞRENİM TÜRÜ Lisans DERS ADI Depreme Dayanıklı Yapılar Z İçerik Web Sitesinde görünmüyor. S İçerik Web Sitesinde görünmüyor. S İçerik Web Sitesinde görünmüyor. S İçerik Web Sitesinde görünmüyor. DERS TÜRÜ DERS İÇERİĞİ S 1227 Depremin nedenleri, özellikleri, ölçülmesi, kayıtlar, şiddet ve magnitud. Depreme yönelik tasarım esasları ve yaklaşık yöntemler. Basit binalarda uygulamalar. Deprem spektrumları. Yerel ve uluslararası depreme yönelik şartnameler. Taşıyıcı sistemler. Kullanılan malzemelerin özellikleri. Yakın Doğu Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Lisansüstü İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Lisans Depreme Dayanıklı Yapılar S Deprem Mühendisliği İlkeleri Lisans Deprem teorileri. Deprem türleri ve faylar. Deprem parametreleri. Türkiye'nin depremselliği. Yapıların "taşıyıcı sistemi düzgün olmayan yapılar" sınıfına girmesine neden olan yapı özellikleri. Depreme dayanıklı yapılar için hesap yöntemleri. Betonarme, çelik ve yığma yapılarda deprem yönetmeliği koşullarının incelenmesi. Deprem İçerikli Ders Yok Lisansüstü İstanbul Kültür Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü S Deprem. Etkileri. Ölçülmesi. Kayıtlar. Şiddet. Magnitud. Depreme dayanıklılık nosyonu. Depreme dayanıklı tasarım esasları; çeşitli malzeme ve yapı cinsleri. Deprem spektrumları. Yönetmelikler. Depremden alınan dersler. Taşıyıcı sistem sürekliliğinin sağlanmasına ilişkin kriterlerin belirlenmesi. Taşıyıcı sistem sürekliliğinin sağlanmasına ilişkin kriterlerin belirlenmesi. Taşıyıcı sistem tasarımında (deprem etkinliğinin) temel ilkeleri. Deprem etkinliğiyle sistemin rijitliği arasındaki bağıntı. Taşıyıcı eleman tasarımında ve boyutların düzenlenmesinde temel kurallar. Yapılarda rezonans. Taşıyıcı sistem tasarımı. Deprem etkisine göre temel sisteminin tasarlanması. Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı S Deprem nedir? Yapı elemanlarının deprem karşısındaki davranışları, depreme dayanıklı yapı üretimi ve tasarım ilkeleri, deprem sonrası konut ihtiyacı-üretim/ depolama/ kullanım ve değerlendirme. Deprem İçerikli Ders Yok Lisansüstü 1228 ÜNİVERSİT E ADI Ortadoğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü ÖĞRENİM TÜRÜ Lisans DERS ADI DERS TÜRÜ Earthquake Resistant Building Design in Architecture Lisans Yapıda Deprem Sorunları Yeditepe Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Lisans S Deprem olgusu, depremin yapı üzerindeki etkileri (zemin özellikleri, temel zemin ilişkisi, yapı sistemlerinin deprem etkisi altında davranışları, taşıyıcı sistem yatay kuvvet ilişkisi yapı malzemelerinin deprem etkisi altında davranışı), depreme dayanıklı yapının genel ilkelerinin irdelenmesi. Deprem İçerikli Ders Yok Lisansüstü Dicle Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Definition, causes and characteristics of earthquakes. Modelling the earthquake for architectural and engineering purposes. Concepts involved in the Turkish Earthquake Code. Illustrations from past earthquakes. Reasons for structural collapse. The merits of using shear walls. Repair and rehabilitation of earthquake damaged structures. Earthquake strengthening of existing structures. Deprem İçerikli Ders Yok Lisansüstü Trakya Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü S DERS İÇERİĞİ Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı S İçerik Web Sitesinde görünmüyor. Lisansüstü Deprem İçerikli Ders Yok Lisans Deprem İçerikli Ders Yok Doğal Afetler ve Barınak Araştırma ve Tasarım S Türkiye gibi bir ülkede, mimarlık eğitiminde tasarım ve doğal afet ilişkisinin acil bir ilgi gerektirdiği açıktır. Dersin amacı; sel, yangın vs. gibi diğer afetler ve özellikle deprem sonrasındaki acil barınak tasarımının temel prensiplerini araştırmaktır. Lisansüstü Depreme Dayanıklı Bina 1229 S Dersin amacı, depreme dayanıklı yapıların temel prensiplerini ortaya koymak, aynı zamanda, kentsel yerleşimlerin sismik değerlendirme teknikleri ve depremden zarar görmüş yapıların sağlamlaştırılması hakkında bilgi vermektir. Taşıyıcı sistem ana kavramları, sismik kavram ve sismik tasarım kavramları, deprem dayanımlı tasarım prensipleri de ders kapsamında verilecektir. Tasarımı ÜNİVERSİTE ADI Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mimarlık Bölümü ÖĞRENİM TÜRÜ Lisansüstü DERS ADI Gelişmiş yapı strüktürlerinin Statik Davranışı 1230 DERS TÜRÜ S DERS İÇERİĞİ Taşıyıcı Sistem Tasarımında Genel Kavramlar; malzemenin mekanik parametreleri/ Sünek ve gevrek malzeme kavramı/ Temel gerilme şekilleri/ Tek ve iki boyutlu gerilme sistemleri/ Taşıyıcı sistemlerde açıklıkderinlik oranları. Taşıyıcı Sistemlerde Yanal Stabilite; rüzgar etkileri/ Rüzgar basıncının değişimi/ Yüksek yapılarda diyafram etkisi/ Rüzgar çaprazlama konumu/ Sismik etki/ Deprem dalgaları, bina periyodu, spektra, zeminyapı ilişkisi/ Deprem yüklerinin belirlenmesi/ Depreme dayanıklı mimari tasarım esasları. Çerçeveler; aks sistemlerinde geometrik, Fibonacci, Corbusier serilerinin kullanımı/ Konsol etkisi/ Çerçeve oluşturma şekilleri/ Stabilite ve iç kuvvetlerin değişimi/ Üç moment denge denklemleri/ tek-katlı çokgözlü, çok-katlı çok-gözlü çerçeve davranışı/ ön boyutlama. Kemerler; parabolik ve dairesel kemer davranışının değişimi/ Yükleme (simetrik ya da antimetrik), mafsal ve mesnet şekillerinin etkisi/ Sığyüksek kemer davranışı/ Ön boyutlama. Düzlemsel Kafes Sistemler; kafes kiriş düzenleme esasları/ Stabilite esasları/ Kafes davranışı ve iç kuvvetlerin tayini/ Kiriş analojisi ile ön tasarım ve boyutlama. Uzay kafesler; uzay kafes modülleri/ içsel-dışsal stabilite kavramı/ Stabilite kriteri/ Uzay kafes tipleri ve statik davranış/ Plak analojisi ile ön tasarım ve boyutlama. Kabuk Sistemler; iskelet yada ince kesitli kabuk kavramı/ Temel ince kabuklu sistemler/ Membran teorisi/ Tonoz, silindirik, küresel kabuk davranışı/ Meridiyonel ve dairesel içsel kuvvetler/ Tasarım esasları ve ön boyutlama. ÜNİVERSİTE ADI ÖĞRENİM TÜRÜ DERS ADI Lisans Balıkesir Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Lisansüstü DERS TÜRÜ DERS İÇERİĞİ Site yapılanıyor Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı S İki boyutlu sistemler, Üç boyutlu sistemler, yatay yük taşıyıcı sistemler, özel yapıların taşıyıcı sistemleri, düzensiz formda yapılaşma, kesitlerde uyulması gereken hususlar, planda çerçeveli taşıyıcı sistemin belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar, perdeli taşıyıcı sistemlerin yerleştirilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar, çekirdeklerin esas teşkili, yapıların kolon kiriş çerçeve teşkilinde dikkat edilmesi gereken hususlar, temelden çatıya kolonların sürekli olması, yapıların temel zengin ilişkisinde dikkat edilmesi gereken hususlar, korozyon, döşemeler, kolonlar, kirişler, kolonkiriş bileşimleri, perde duvarları, bant pencereler, merdivenler, serbest duvarlar, kısa kolon davranışı, depreme karşı dayanıksız yapı kusurları, parapet, kalkan duvarlar, asma tavan, duvar kaplamaları Deprem İçerikli Ders Yok Lisans Depremin önemi / Deprem olgusunun fiziksel tanımı ve özellikleri / Depremin yapıya etkisi / Yapılarda deprem dayanımı ile ilgili temel ilkeler / Dayanım, süreklilik, rijitlik / Yapısal davranışlarla ilgili kavramlar / Yıldız 1231 Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Lisansüstü Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı Lisans Lisansüstü Taşıyıcı sistem türleri ve davranış özellikleri / Bina geometrisinin taşıyıcı sistem tasarımının ve deprem dayanımına etkisi / Yapı geometrisi ve taşıyıcı sistemle ilgili sorunlar / Deprem hasarlarının önlenmesi / Yığma yapılarda deprem hasarlarına ilişkin genel bilgiler / Betonarme yapılarda deprem hasarlarına ilişkin genel bilgiler / Taşıyıcı sistemlerle ilgili iyileştirmelere ait genel bilgiler / Türkiye depremleri ve hasarları, alınması gereken önlemler. S Deprem İçerikli Ders Yok Depreme Dayanıklı Yapı Sistem Tasarım İlkeleri İçerik Web Sitesinde görünmüyor. S Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Bölümü Erciyes Üniversitesi Mimarlık Bölümü Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık Bölümü Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Mimarlık Bölümü Bahçeşehir Üniversitesi Mimarlık Bölümü Beykent Üniversitesi Mimarlık Bölümü Maltepe Üniversitesi Mimarlık Bölümü Doğu Akdeniz Üniversitesi Mimarlık Bölümü Girne Amerikan Üniversitesi Mimarlık Bölümü Lefke Avrupa Üniversitesi Mimarlık Bölümü Uluslar arası Kıbrıs Üniversitesi Mimarlık Bölümü İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mimarlık Bölümü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Bölümü Haliç Üniversitesi Mimarlık Bölümü Niğde Üniversitesi Mimarlık Bölümü Osmangazi Üniversitesi Mimarlık Bölümü Selçuk Üniversitesi Mimarlık Bölümü Kocaeli Üniversitesi Mimarlık Bölümü 1232 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Web Sitesinde Lisansüstü Programı Görüntülenemeyen Okullar Web Sitesinde Lisans Programı Görüntülenemeyen Okullar ÜNİVERSİTE ADI Lisansüstü Programında Deprem İçerikli Ders Olmayan Okullar Lisans Programında Deprem İçerikli Ders Olmayan Okullar Tablo 2. Deprem İçerikli Dersi Olmayan ve Web Siteleri Görüntülenemeyen Mimarlık Okulları Türleri ve Zemin ve Yapıda Yükler; Şantiye İşleri: Drenaj işleri; Yapı X X X Lisansüstü X X X X X X Mersin Üniversitesi Mimarlık Bölümü X Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Bölümü X Programı Yok Lisansüstü Programı Yok Lisansüstü Programı Yok Tablo 1 ve Tablo 2’de yer alan Mimarlık Okullarının “Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı” içerikli dersleri ile ilgili yapılan analiz sonuçları; bir sonraki bölümde aktarılmaya çalışılmıştır. Sonuçlar Türkiye ve KKTC’de yer alan ve Mimarlık Bölümü bulunan 35 üniversitede yapılan araştırmada, aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.“Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı” içerikli derslerin; • • • • • Lisans programında zorunlu olduğu okul sayısı : 2 Lisansüstü programında hem zorunlu hem de seçmeli olduğu okul sayısı : 1 Hem lisans hem de lisansüstü programında seçmeli olduğu okul sayısı : 1 Lisans programında seçmeli olduğu okul sayısı : 5 Lisansüstü programında seçmeli olduğu okul sayısı : 5’ dir. Ders müfredatlarının incelenmesi sonucu olarak; Türkiye ve KKTC Mimarlık okullarının çoğunun lisans ve lisansüstü programlarında, “deprem” ile ilgili derslerin yer almadığı görülmüştür. Var olan derslerin çoğu ise seçmelidir. Bu durum, konu ile ilgili verilen eğitimin yeterince öğrenciye, dolayısıyla geleceğin mimarlarına ulaşamaması sonucunu doğurmaktadır. Tamamına yakını deprem kuşağında yer alan ülkemizde; insanların ömürlerini geçireceği binaları tasarlayacak olan mimarların, onca yaşanmış yıkıcı depremlere karşın, hala “Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı” eğitimi almıyor olmaları büyük bir eksikliktir. Bu nedenle, bütün mimarlık okullarında ilk iş olarak; lisans programlarına “depreme dayanıklı yapı tasarımı” içerikli dersler zorunlu ders olarak eklenmelidir. Ayrıca, bu konuda uzmanlaşmayı sağlayacak lisansüstü programları yaygınlaştırılmalıdır. İkinci olarak, bu dersin verildiği dönem veya sonraki dönemlerde, Mimari Tasarım Stüdyosunda uygulamalı olarak “depreme dayanıklı yapı tasarımı” eğitimi verilmelidir. Bu uygulamada, konu ile ilgili uzman mimar yanında, deprem mühendisinin de yer alması gerekli görülmektedir. Böylelikle; disiplinler arası iletişimin önemi, öğrencilere de kavratılmış olacaktır. Bütün bunlara paralel olarak, tasarımlarda deprem ile ilgili teknolojik gelişmeleri de takip etmekte fayda vardır. Bu sebeple eğitim, sadece okulda kalmamalı sürekli meslek içi eğitim verilmeli, bu eğitim sırasında da teknolojiden yararlanılmalıdır. Tasarımın başlangıcından, yapının üretimine kadar olan her aşamada disiplinler arası bilgi akışı devam ettirilmelidir. Tasarım sürecinde yer alan ekip, daha önce sayılan mesleklerle (inşaat, makine, elektrik mühendisleri ve mimar) sınırlı kalmamalıdır. Bu meslek adamlarınca tasarlanmış olan uygulama projesinin, deprem konusunda uzmanlaşmış bir mimarın ve deprem mühendisinin de inceleme ve imzasından geçmesi, önceki uygulamalarda oluşan hataların tekrarlanmasını engellemiş olacaktır. Son söz; Gün geçtikçe daha geniş bir alana yayılan mimarlık eğitimi, teknolojinin, ülke koşullarının, toplum beklentilerinin değişimiyle karmaşık ve üzerinde düşünülüp araştırılması gereken bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bugün, AB’ne uyum sürecinde mimarlar, geçmişte olduğundan daha çok konuyu bilmek ve doğru uygulama sorumluluğunu da taşımakla yükümlüdürler. Bu sebeple, “meslek içi sürekli eğitime ve disiplinler arası iletişime önem vermenin zamanının çoktan geldiğini” söylemek yanlış olmayacaktır. KAYNAKLAR 1. Aka, İ., Çılı, F., Çelik, O. C., 2001. Depreme Dayanıklı Bina Tasarımı ve Uygulaması, Yapı Malzemesi ve Deprem Semineri, 14-15-16 Mart 2001, Bildiriler Kitabı, Özdil Basımevi, İstanbul, 9-15. 1233 2. Altun, M. C., 2003. Tasarım ve Uygulama Sürecinde Çeşitli Disiplinler Arası İlişkiler, Deprem Bölgelerinde Yapı Üretimi Sempozyumu, 15-16 Şubat 2002, Bildiriler Kitabı, Çizgi Basım Yayın Ltd. Şti., İstanbul, 191-197. 3. Aydın, D., Korkmaz, S. Z., 2004. Mimarlık Eğitim Sürecinde Depremin Yeri Nedir? Ne olmalıdır?, Mimarlık ve Eğitim Kurultayı-2 Mimarın Formasyonu Nedir? Ne Olmalıdır?, 10-11-12 Aralık 2003, Bildiriler Kitabı, Çizgi Basım Yayın Ltd. Şti., İstanbul, 381-389. 4. Ayyıldız, S., 2004. Tarih-Deprem-Eğitimde Teknoloji Üçlemesi ve Kocaeli Gerçeği, IV. Uluslar Arası Eğitim Teknolojileri Sempozyumu, 24-26 Kasım 2004, Bildiriler Kitabı, Sakarya, 992-999. 5. Dostoğlu, N. T., Bilsel, C., 2003. Dosya: Mimarlık Eğitimi 2003, Mimarlık Dergisi, Sayı:314, 26. 6. Erman, E., 2002. Deprem Bilgisi ve Deprem Güvenli Mimari Tasarım, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara. 7. Önel, H., Akbulut, M. T., 2003. Deprem Bölgelerinde Güvenli Yapı Tasarımına İlişkin Yaklaşımlar, Deprem Bölgelerinde Yapı Üretimi Sempozyumu, 15-16 Şubat 2002, Bildiriler Kitabı, Çizgi Basım Yayın Ltd. Şti., İstanbul, 78-91. 8. Özkan, E., 2003. “Mimari Tasarımda Depreme Duyarlılık”, Mimar.ist Dergisi, Sayı:9, TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, İstanbul, 75-78. 1234
