Celali isyanları nelerdir?

On5yirmi5.com
Celali isyanları nelerdir?
Celali isyanları, 16. ve 17. yüzyıllarda, Osmanlı yönetimindeki Anadolu'da toplumsal
ve ekonomik yapının bozulmasından kaynaklanan ayaklanmaların tümüne verilen
addır.
Yayın Tarihi : 15 Ocak 2014 Çarşamba (oluşturma : 10/9/2017)
Bu ayaklanmaların adı, bu kapsamdaki ayaklanmaların ilkinin önderi olan Şeyh Celâl’den gelir.
Bozoklu (Yozgat) olan Şeyh Celâl, Mehdi olduğu iddiasıyla 1519'da Osmanlı yönetimine başkaldırdı.
Tokat yöresinde başlayan Şeyh Celâl ayaklanması, Anadolu Alevileri ve göçebe yaşayan diğer
gruplar arasında destek buldu ve devletin ağır vergi yükü altında ezilen binlerce çiftçinin de
katılmasıyla hızla yayıldı. Ayaklanma aynı yıl kanlı bir biçimde bastırıldı.
16. yüzyıl ortalarında Osmanlı Devleti'nde ekonomik ve toplumsal bunalım baş gösterdi. Anadolu ve
Akdeniz üzerinden geçen uluslararası ticaret yollarının coğrafi keşifler sonucunda yön değiştirmesi
de bunda etkili oldu.
Osmanlı Devleti, bu ticaret yollarının kendi topraklarından geçtiği dönemlerde sağladığı kazancı
yitirdi. Öte yandan Avrupa devletlerinin güçlenmesi karşısında fetihlerin durmasıyla ganimet
gelirleri de ortadan kalktı.
Hakkındabilgi.com ve Wikipedia'dan alınan bilgiye göre devlet, gereksinim duyduğu geliri
sağlayabilmek için vergileri artırdı. Osmanlı Yönetiminin Babadan-Oğula geçmemesinde titizlikle
durduğu tımar sistemi saltanat haline geldi. Oluşan bu yarı-feodal durum, vergileri ödeyemeyen
köylülerin topraklarını terk etmesine, kasaba ve kentlere iş için göç etmesine yol açtı.
Geçim yolu bulamayanlar ise eşkıyalığa başladılar ya da eşkıyaya katıldılar. Bütün bunların
sonucunda Osmanlı toplumsal ve ekonomik düzenin alt üst oldu. İşsizlik ve geçim sıkıntısı, medrese
öğrencisinden askerine kadar toplumun bütün kesimlerine yansıdı.
Ayrıca Anadolu'da yaşayan Alevi halk Osmanlı Devleti'nin teokratik yapıda olmasına karşı çıkıyordu.
Bu yüzden sık sık Osmanlı ile ters düşüyorlardı.
Anadolu'da ilk büyük Celali Hareketleri, medrese öğrencilerinin (suhte ya da softa) hareketi olarak
ortaya çıktı. Medrese öğrencileri ve medrese bitirip iş bulamayanlar Yozgat, Amasya, Adıyaman,
Sivas ve Malatya yörelerinde büyük ayaklanmalar başlattılar.
Bu ayaklanmalar tarihe Suhte ayaklanmaları olarak geçti. Daha sonra, Osmanlı askeri sınıfından
levent ve sekbanlar da ayaklandılar. Bu arada Osmanlı Devleti'nin yerel yöneticileri, güç kullanarak
halktan vergi toplamaya başladılar.
Yerel yöneticilerin zulmü merkezi hükümet tarafından önü alınamaz duruma gelince, III. Murat
(1574-1595), III. Mehmet (1595-1603) ve I. Ahmet (1603-1617) soygunlara, yöneticilere ve
memurlara karşı köylülerin silahla mücadele etmesini isteyen fermanlar çıkardılar. Bu dönemin
önemli ismi Şeyhülislam Mustafa Sunullah Efendi olmuş ve devşirme sadrazamlara karşı verdiği
fetvalar ile Anadolu'daki Türk varlığının yaşamasını sağlamıştır.
Baslıca Celali İsyanları: Karayazıcı, Canbolatoğlu, Kalenderoğlu, Katırcıoğlu, Abaza Mehmet Pasa,Tavil Ahmet, Gürcü Nebi,
Deli Hasan, isyanlarıdır.
Celali İsyanlarının Sebepleri:
* Devlet yönetiminin bozulması
* Ekonominin bozulması ve vergilerin artması
* Tasrada bulunan yöneticilerin, kadıların ve askerlerin halka olumsuz davranısları
* Özellikle beylerbeyi ve sancak beylerinin devsirme kökenli olması nedeniyle Türk halkıyla gereken
duygusal bağları kuramamaları. Celali İsyanlarının Sonuçları:
Bu isyanlar bazen taviz verilerek, bazen de siddet kullanılarak bastırılmıslardır. Ancak isyanlar
sonucu Anadolu'da dirlik ve düzen bozulmus, ekonomik hayat felce uğramıştır. Bu dökümanı orjinal adreste göster
Celali isyanları nelerdir?