Dünyanın Katmanları Nelerdir?

On5yirmi5.com
Dünyanın Katmanları Nelerdir?
Dünya;gaz katmanı,su katmanı ,yer kabuğu ve çekirdek olmak üzere 5 katmandan
oluşmuştur.
Yayın Tarihi : 25 Nisan 2012 Çarşamba (oluşturma : 10/9/2017)
Dünya üzerinde yaşadığımız katman gibi tamamen katı maddelerden oluşmamıştır.Dünya;gaz
katmanı,su katmanı ,yer kabuğu ve çekirdek olmak üzere 5 katmandan oluşur.
Dünyanın Katmanları;
1. Gaz katmanı(Atmosfer)
2. Su katmanı(Hidrosfer)
3. Yer kabuğu(Litosfer)
4. Magma katmanı(Pirosfer)
5. Çekirdek katmanı(Barisfer)
Atmosfer - Hava Küre
Dünyayı saran gaz tabakasıdır,hava küre adına verilir. Atmosferdeki değişik gazlar yer çekiminin
etkisiyle çeşitli yükseltilerde tutulur.Yer çekiminin bittiği yerde atmosfer de biter.Uzay boşluğu
başlar.Atmosferi oluşturan gazlar yer çekimi etkisiyle ağırlıklarına göre iç içe küreler biçiminde
bulunurlar.Ağır gazlar (iki oksijen -azot-iki kobalt) gibi yere yakın alt tabakalarda hafif gazlar ise üst
tabakalarda yer alır.( Yerden 9km yükseltiden sonra yaşamaya yetecek oksijen bulunmaz.17-18km
sonra ise oksijen oranı iyice azalır ve bu katlarda ateş yakacak kadar bir oksijen kalmaz.).
Atmosferin kalınlığı, Dünyanın ekseni etrafında dönmesine bağlı olarak,kutuplarda az ekvatorda
daha fazladır.Ortalama kalınlığı 10.000km kadardır.
Atmosferin Görevi
1. İçerdiği oksijen aracılığı ile yaşama olanak tanır.
2. Özellikleri sayesinde, Dünyanın fazla ısınmasını ve fazla soğumasını önler.
3. Güneşten gelen kısa dalgalı zararlı ışınları süzerek dünyayı yaşanır hale getirir.
4. Hava akımları yolu ile güneş alan yerlerin çok sıcak,olmayan yerlerin çok soğuk olmasını
önler.Eğer atmosfer olmasaydı güneş alanı yerlerin tam olarak aydınlık ve çok sıcak,gölge yerlerin
ise tam karanlık ve soğuk olması gerekirdi.
5. Güneşten gelen enerjinin uzaya dönmesini önleyen bir örtü görevi görür.Atmosfer aynı zamanda
güneşten gelen ışığın yansıyıp dağılarak gölge yerlerinde aydınlık olmasını sağlar.
1. Troposfer
Atmosferin en alt tabakasıdır.ortalama13km kalınlığındaki troposfer yerden ekvatorda 16km
kutuplarda 6km yüksekliktedir.troposferin kalınlığındaki değişme sıcaklıkla ilgilidir.(Ekvatorda ısınan
hava genleşerek yüksektir.Kutuplarda ise soğuyan hava ağırlaşarak alçalır.)
Atmosferdeki gazların %75'i bu katman dadır.
Bütün meteorolojik olaylar burada görülür. Su buharının tamamı buradadır.Atmosfer aşağıdan
yukarıya doğru ısındığından,yükseldikçe sıcaklık 100m. de 0,5 santigrat derece düşer.
Su buharı troposferin dışına çıkmadığından bütün iklim olayları burada görülür.
Yükseldikçe ısı düştüğünden su buharı troposferin dışına çıkmaz.
2. Stratosfer
Sıcaklık her yerde -50 santigrat derecede sabittir.
Yatay hava hareketleri görülür.
Su buharı olmadığından bulut oluşmaz.
3. Mezosfer
a. Ozonosfer:
Oksijen güneş ışıklarının etkisiyle (2oksijen) bünyesine bir molekül oksijen daha alarak (3oksijen)
ozonu oluşturur.
Güneşten gelen canlılar için zararlı olan kısa dalgalı (mor ötesi,ultravole) ışınları ozon tarafından
tutulur.
b. Kemosfer:
Yer yüzünden yükselen gazların bir kısmı lutra vole ışınlarının etkisiyle iyonlarına ayrılır.İyonlaşma
sonucu ısı arttığından sıcaklık 100santigratderece çıkar.
Güneşten gelen zararlı ışınların bir kısmı da burada tutulur.
4. İyonosfer
Gaz moleküllerinin lutra vole ışınlarının etkisiyle parçalanarak iyonlarına ayrışması sonucunda açığa
çıkan enerji sıcaklığın 200 santigrat derece aşamasında yol açar.
Atmosferdeki gazlar bu katmanda iyonlarına ayrılır.
İyonosfer in üst katına "Egzosfer" denir.
Egzosfer den sonra uzay boşluğu başlar.
Atmosferi Oluşturan Gazlar:
1. Atmosferde Her Zaman Bulunan Miktarı Değişmeyen Gazlar
Azot % 78
Oksijen % 21
Asal gazlar % 1 (neon,argon,helyum,kripton,hid rojen)
Oksijen suda erime özelliği göstermesi,sularda canlı yaşama yol açar.
Soğuk sularda oksijen oranı daha fazladır.
Hava ısındıkça erimiş olan oksijen sudan dışarıya verilir.Onun için yaz mevsiminde deniz kıyılarında
oksijen oranı azda olsa artar.
Havadaki oksijen oranı yazın kışa oranla biraz daha fazladır.
2. Atmosferde Her Zaman Bulunan Miktarı Değişmeyen Gazlar
Ozon
Tozlar
Ozon güneşten gelen zararlı ışınların yere ulaşmasını önler,çok azda olsa vücutta D vitamini
oluşumuna olanak tanıyan ışınların geçmesine izin verir.
Tozlar,havada fazla oldukları zaman görüşü ve solunumu güçleştirir.
Tozlar,havada yoğunlaşma çekirdekleri oluşturarak,yağışın oluşumunu sağlar.
Tozlar havada fazla miktarda bulundukları zaman renkli yağmurların oluşmasına neden olurlar.
3. Atmosferde Her zaman Bulunan Miktarı Değişen Gazlar
Co2 su buharıdır:
Atmosferde miktarı yer ve zamana göre en fazla değişen gaz su buharıdır.
Su buharı oranı kıyılardan içerilere ve alçaklardan yükseklere çıkıldıkça azalır.
Sıcaklık arttıkça su buharı oranı artar.
Su buharının etkileri:
1. Yağışların oluşmasını sağlar.
2. Atmosferin sıcaklık emmesi ve alt kısımlarının ısınmasını kolaylaştırır.
3. Koruyucu bir örtü oluşturarak sıcaklığın uzaya kaçmasını azaltır.
4. Su buharı boğazımızın ve derimizin fazla kurumasını önler.
5. Hava içindeki bakterilerin yaşamasına olanak sağlar.
Su Küre (Hidrosfer)
Okyanuslar ve denizler:Okyanuslar kıtaları birbirinden ayıran çok büyük su kütleleridir.Denizler ise
okyanusların kıta içlerine doğru uzanan kollarıdır.Okyanus ve denizleri birbirinden ayıran en önemli
etmenler şunlardır:
Derinlik
Kapladıkları alan
Tuzluluk
Akıntı sistemleri
Sıcaklık
Karaların fiziksel özelliklerinde etkilenme
Her adanın belli bir kıtanın malı ve parçası sayılması gibi,her denizde belli bir okyanusun
parçasıdır.Bu nedenle denizleri,okyanusla meydana getirdiği bağlantıya dayanarak üç kısma ayırırız.
A. Kenar denizler:Okyanusların hemen yanında,kıtalara sokulmuş körfezler durumundadır. Örneğin;
Umman denizi vb.
B. Karalar ve kıtalar arasında kalmış denizler:Bu tip denizlere en güzel örnek Akdeniz'dir.Okyanusla
bağlantısı,bir eşik meydana getiren dar bir boğaz iledir.Afrika,Avrupa ve Asya kıtaları arasında kalan
Akdeniz geniş anlamda Marmara ,Karadeniz ve zad denizi de içine alır.
C. Kapalı denizler:Bunlar aslında suları tuz olan göllerdir.Çünkü okyanusla hiçbir bağlantısı
yoktur.Hazar denizi gibi.
Deniz sularının fiziksel ve kimyasal özelikleri:
Tuzluluk: Bir litre deniz suyunda erimiş halde bulunan madensel tuzların gr olarak
ağırlığıdır.Örneğinkyanusların ortalama tuzluğu 35'tir,denildiğinde,1litre okyanus suyunda 35gr
çeşitli erimiş madde bulunduğu anlaşılır.
Deniz suyundaki başlıca kimyasal maddeler şunlardır:
Sodyum klorür: %78,32
Potasyum klorür: %1,69
Magnezyum klorür: %9,44
Magnezyum sülfat: %6,40
Kalsiyum sülfat: %3,94,
Toplam: 99,79
Deniz suyunun tuzluluk oranı sıcaklığa bağlı olarak değişmektedir.Sıcaklık buharlaşmaya bu da
tuzluluk oranın artmasına yol açar.Deniz suyu tuzluluk oranı ortalama %35tir.Deniz suyu
tuzluluğunu çok azda olsa denize dökülen akarsular ve yağışlarda etkiler.Deniz suyu tuzluluğu en
fazla olan deniz %65 ile Kızıldeniz,en az olan denizde %01 ile Baltık denizidir.
Yurdumuz da Akdeniz'den,Karadeniz'e doğru gidildikçe enleme bağlı olarak tuzluluk oranının
azaldığı görülür.Aynı durum gidildikçe de gözlenir.
Yer Kabuğu Katmanı
Yer kabuğu,çeşitli taş ve kayaların bulunduğu katmandır.En üst kısım toprakla örtülüdür.Bazı
bölümleri ise sularla kaplıdır.Canlılar yer kabuğu üzerinde yaşarlar.
Mağma Katmanı
Magma katmanı,yer kabuğunun altındaki tabakadır.Sıcaklığı 2000 santigrat derecedir.Bu
katman,yer kabuğunun ergimiş maddelerle çok sıkışmış gaz ve buharların bir karışımıdır.
Çekirdek Katmanı
Çekirdek katmanı yerkürenin en iç katmanıdır.Sıcaklık 5000 santigrat derecedir.Çok sıcak olduğu
halde basıncın etkisiyle buradaki maddeler erimemiştir.
www.turkcebilgi.com
Bu dökümanı orjinal adreste göster
Dünyanın Katmanları Nelerdir?