9/27/2012 Sunum planı KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİNİN ACİL KOMPLİKASYONLARI • • • • Genel bilgi Türkiye epidemiyoloji Dünya epidemiyoloji Üremi patofizyolojisi, kliniği ve komplikasyonları • Diyaliz ve komplikasyonları Dr. Leyla Sürmeli Akdeniz ÜTF Acil Tıp AD 2012 2 3 4 5 1 9/27/2012 Dünyada KBY • KBY, ABD'de temel sağlık problemlerinden biridir. • KBY olan hastaların 350.000’den fazlası diyalize girmektedir girmektedir. • Bunlardan %92’si hemodiyaliz, %8’i de periton diyaliz tedavisi almaktadır. 10 • PD'de sıvı alış-verişi diyalizattaki yüksek glikoz konsantrasyonları ile mümkündür. Diyaliz esnasında: • Üremik nitrojen atıkları • Potasyum, fosfat, magnezyum, kandan alınır • Kalsiyum, bikarbonat kana verilir • hastalardaki h t l d ki sıvı yüklenmesini düzeltir • 1000-2000 ünite gibi küçük miktarda İV heparin (tromboz) • Haftada 3 kere, 4 saat 11 • Sürekli ayaktan periton diyalizi(SAPD): günde 4 kere • Aletli(otomatik) periton diyalizi(APD): gece 8 saat boyunca, makina 12 2 9/27/2012 Üremi Patofizyolojisi Üremi Patofizyolojisi • Atılım bozukluğu • Biosentetik bozukluk • • Atılım bozukluğu kanda ≈70ten fazla toksinin birikmesine yol açar; bu toksinler üremik organ disfonksiyonuna neden olur ve üremi semptomlarına yol açar Protein alımının kısıtlanması bu semptomların oluşumunu belirgin bir şekilde azaltır. • 1a hidroksilaz → intestinal Ca emiliminde azalma → sekonder hiperparatiroidi → renal kemik hastalığı • Eritropoetin → Anemi 13 14 Üremi patofizyolojisi Üreminin klinik görünümü Düzenleyici yetmezlik •Normal feedback mekanizmasındaki bozukluklar→ hormonların aşırı salınımı ═ üremi •Serbest oksijen radikali üretimi↑ Karbonhidrat, lipid ve aminoasitler ile reaksiyon═ •Karbonhidrat •Glikasyon sonu ürünleri: ateroskleroz, amiloidoz •Proteinlere bağlı≈> diyaliz ile temizlenmezler→ •Progresif ateroskleroz + amiloidoz • Klinik semptom şiddeti = diyalize başlama kararı En sık acil diyaliz nedenleri: • Hiperkalemi • Ciddi asit baz dengesi bozuklukları • Alternatif tedaviye dirençli pulmoner ödem 15 16 Üremi komplikasyonları Nörolojik komplikasyonlar • A)Nörolojik komplikasyonlar: • • • • • • • • • • Na-K-ATPaz pompa fonksiyon ğ hiperparatiroidi p p veya y bozukluğu, artmış Ca transportu sonucu artmış beyin Ca ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. 17 a) İnme: hemodiyaliz hastalarının %6’sında %56’sı intrakranial hemoraji sonucu Diğer nedenler: Serebrovasküler nedenler Kafa travması Kanama diskrazileri Antikoagülan tedavi Aşırı ultrafiltrasyon Hipertansiyon 18 3 9/27/2012 Nörolojik komplikasyonlar Nörolojik komplikasyonlar • b)Üremik ensefalopati: • Genellikle renal replasman tedavisine cevap veren KBY ile ilişkili nonspesifik SSS semptomlarıdır. • Nörolojik Nö l jik disfonksiyona di f k i yoll açan diğ diğer metabolik nedenlerin dışlanmasından sonra konulan bir tanıdır. • Üremik ensefalopatinin semtomatik ve objektif bulguları diyaliz ile düzeltilebilir ve renal replasman tedavisinin yeterliliğine karar vermede anlamlı olabilir. • c)Diyalize bağlı demans: • Diyaliz hastalarının %6’sında görülür. • Üremik ensefalopatiye benzer şekilde nonspesifik nöro nöro-psikiyatrik psikiyatrik fonksiyon bozukluğu ile karakterizedir. • Üremik ensefalopatiden farklı olarak progresiftir ve ölümcüldür. • EEG, bu ikisinin ayrımında kullanılabilir. 19 20 Nörolojik komplikasyonlar Kardiovasküler komplikasyonlar • • • • • • • Mortalite toplumun10-30 katıdır. d) Periferal nöropati: KBY’nin en sık nörolojik bulgusu HD hastalarının %60-100’ünde görülür Daha çok alt ekstremiteler etkilenir Parestezi, DTR’lerde azalma Otonomik disfonksiyon • KBYde prevelanslar: • koroner arter hastalığı %40 • sol ventrikül hipertrofisi %70 • konjestif kalp hast %36 21 Kardiovasküler komplikasyonlar 22 Kardiovasküler komplikasyonlar • İskemik kalp yetmezliği tanısı zor konur. • a)Hipertansiyon: • Miyokard hasar belirteçleri diyaliz hastalarında güvenilmez mi?? • Diyalize başlayan hastaların %80-90’ında mevcuttur. • CPK ve MB izoenzimi izoenzimi, troponin II, ve troponin T T, düzenli diyalize giren KBY hastalarında belirgin yükselmemiştir. • Total periferik direnç artmıştır = HT devamı • Bu hastalarda da miyokardial iskeminin spesifik belirteçleridir. 23 24 4 9/27/2012 Kardiovasküler komplikasyonlar Kardiovasküler komplikasyonlar • KBY’de hipertansiyonun oluşumunda: • • • • • • Kan volümünün artması, • Azalmış vasküler kompliyans, • Doğal böbreklerin vazopressör etkileri, KBY’de HT kontrolünde: Kan volüm kontrolü Adrenerjik reseptör blokörleri ARB’ler ARB ler Vazodilatörler (hidralazin, minoksidil) kullanılabilir. • RAS sistemi ve • Santral sinir sistemi etkindir. 25 Kardiovasküler komplikasyonlar 26 Kardiovasküler komplikasyonlar • c) Üremik kardiomiyopati: • b)Konjestif kalp yetmezliği: • • • • Konjestif kalp yetmezliğinin diğer nedenleri dışlandıktan sonra konan bir tanıdır. hipertansiyon, koroner arter hastalığı, valvüler defektlerden kaynaklanır. kaynaklanır Sol ventrikül disfonk’u üremik toksinlerden çok: • iskemik kalp hastalıkları, • hipertansiyon ve • hipoalbüminemi ile ilişkilendirilmiştir. 27 28 Kardiovasküler komplikasyonlar Kardiovasküler komplikasyonlar pulmoner ödem • d) Pulmoner ödem: • KBY hastalarının tedavisi ve normal tedavi birbirine benzerdir. • • • • • Tedavinin temeli: O2 yönetimi Nitratlar ACE inhibitörleri Morfin • = sıvı yüklenmesi • Akut miyokard iskemisi=> • • sol ventrikül fonksiyonlarında depresyon depresyon=> > pulmoner ödem (post diyaliz ağırlıklarında veya onun altında olsalar bile) • Diüretikler (furosemid) minimal idrar çıkışı olan KBY hastalarında bile efektif olabilir. 29 30 5 9/27/2012 Kardiovasküler komplikasyonlar Kardiovasküler komplikasyonlar Diğer: •Furosemid 60-100 mg = pulmoner Vd sağlar => oksijenasyon Sorbitol = diyare •Sorbitol •Flebotomi = preload azaltımı da KBY hastalarında uygulanabilir •KBY hastalarında pulmoner ödem varlığında sıvı azaltılması temel tedavi yaklaşımıdır e)Kardiak tamponad: Beck triadı: • • • Sistemik Si t ik arteriyel t i lb basınçta t düşme dü Sistemik venöz basınçta artma (juguler venöz dolgunkuk) Kalp boyutları artmamış + kalp seslerinde hafifleme veya sessiz kalp 31 32 Kardiovasküler komplikasyonlar Kardiovasküler komplikasyonlar • KBY’de tamponad çok nadiren beck triadı ile prezente olur. • Bize tamponadı düşündürecek erken bulgular: • Artmış intradiyalitik ağırlık • Artmış ödem • Diyaliz sırasındaki hipotansiyon • Bunun yyerine bu hastalarda;; Bilinç durum değişiklikleri, Hipotansiyon ve • Solunum yetmezliği görülür. • • 33 Kardiovasküler komplikasyonlar 34 Kardiovasküler komplikasyonlar • f) Perikardit: • Genellikle üremiye bağlı • Diyaliz gerektiren üremik hastaların yaklaşık %20’sinde üremik perikardit veya diyaliz ile ilişkili perikardit ik dit gelişir. li i • Üremik perikardit daha sık görülür (%75) • • Tamponadlı hastalara perikardiosentez yapılmalıdır (sadece hemodinamik açıdan stabil olan hastalara). steril kabul edilir, fibrin ve inflamatuar hücreleri içerir. • Mortalite oranı %8’lerdedir. • İndometazin ve steroidler?? 35 • • • • g) Üremik perikardit: Perikardiyal sürtünme sesleri Diğer formlardan daha gürültülüdür Sıklıkla metabolik anormallikler düzeltildikten sonra da bir süre devam eder • BUN neredeyse her zaman 60’ın üzerindedir • İnflamatuar hücreler miyokardı penetre etmez =>EKG’de beklediğimiz tipik değişiklikler görülmez. 36 6 9/27/2012 Kardiovasküler komplikasyonlar Hematolojik komplikasyonlar • h) Diyaliz ile ilişkili perikardit: • Artmış katabolizma, yetersiz diyaliz ve atlanmış diyaliz seansları • Diyaliz tekniklerinin iyileşmesi ile beraber sıklığı giderek azalmaktadır • Ateş gibi konstitüsyonel semptomlar daha yaygın ve şiddetlidir • Hemorajili veya hemorajisiz perikardial efüzyon en önemli komplikasyonudur • Rekürren olma eğilimindedir • a) Anemi: • KBY hastalarında tedavisiz hematokrit %15-20’de stabilize olmalıdır (normositik normokromik) • Anemi tedavisi düzenli epo enjeksiyonları ile tedavi edilir. 37 38 Hematolojik komplikasyonlar Hematolojik komplikasyonlar • b) Kanama diyatezleri: • Kanama zamanında iyileşme • Artmış GİS kanaması • Desmopressin (1 saat), • Subdural hematom • Krioprespitat (4 saat), • Subkapsüler KC hematomları • Konjuge östrojen (6 saat) ve • İntraoküler kanama • Eritropoetin (zaman önemli değilse) ile sağlanabilir. • Aspirin veya warfarin = risk ↑ 39 Hematolojik komplikasyonlar 40 GİS komplikasyonları • Artmış gastrit ve üst GİS kanaması riski • Gastrik ve duedonal ülser riski normal popülasyon ile benzerdir. • Lökosit kemotaksisi ve fagositoz deprese olmuştur • GİS Kanaması, tekrarlayan kanamalar ve artmış mortalite oranları = kanama diskrazileri ile ilişkilidir. • IL2 üretim bozukluğuna = T lenfosit fonksiyonlarında da bozulma • Anjiodisplaziler nedeniyle artmış kanama riski • Kanamalarda; kanama zamanını azaltan tranexamik asit ve konjuge östrojenler kullanılabilir. • c) İmmün yetmezlik: • Artmış morbidite ve mortalite 41 42 7 9/27/2012 GİS komplikasyonları GİS komplikasyonları • a) Anoreksi, bulantı-kusma: • üreminin en sık semptomlarıdır • Diyalize başlama ve yeterliliğini takip edilmesi dil i • b) Kronik konstipasyon: • Azalmış sıvı alımı, fosfat bağlayıcı ajanlar • c)Asit: • Sıvı yüklenmesi nedeni ile, polikistik KC hastalığına bağlı portal HT sonucu • Osmotik O tik diseqilibriuma di ilib i b bağlı ğl oluşan l idiopatik asit formları mevcut 43 Renal kemik hastalığı 44 Renal kemik hastalığı • a) Sistemik kalsifikasyon (kalsiflaksi): • Küçük damar kalsifikasyonları = deri, parmak nekrozları • Ca x PO4 oranı 72’nin üzerinde olan hastalarda artmış mortalite oranları tespit edilmiştir. • b) Vit-D3 eks. ve Al intoksikasyonu: • Zayıflamış kemikler • Kemik ağrıları • Kas güçsüzlüğü • c)Hiperparatiroidi (osteitis fibroza sistika) • iyonize Ca değeri düşer = paratiroid gland stimülasyonu = ↑↑kemik turnoveri==> Kemiklerde kırığa eğilim • Kemik K ik ağrıları ğ l ve kas k güçsüzlüğü ü ü lüğü diğ diğer semptomlardır • Tedavide: • Serum fosfat bağlayıcı jeller • Vit D3 replasmanı • Subtotal paratiroidektomi 45 Hemodiyaliz B2 mikroglobülin amiloidozu Kana ulaşımı sağlamak amacıyla 3 yöntem kullanılır: • Amiloid depozitleri GİS traktında, kemik ve eklemlerde birikir • • • • 46 Komplikasyonlar: GİS perforasyonu Kemik kistleri = patolojik kırıklar Artropatiler (karpal tünel sendromu ve rotator cuff yırtıkları) • İntravenöz kateter • AV fistül • Sentetik graft • Mortalite oranları belirgin olarak yüksektir 47 48 8 9/27/2012 Hemodiyaliz Hemodiyaliz • Komplikasyonlar: • A)Girişim yeri komplikasyonları: • AV fistüllerin komplikasyon oranları ve dayanıklılıkları vasküler greftlerden daha iyidir. • Vasküler girişim yerleri, komplikasyonlar açısından hemodiyalizin en zayıf halkasıdır. • En önemli komplikasyonlar: • Yeterli akımın sağlanamaması ve • Enfeksiyonlardır. • Enfeksiyonun yanı sıra, kateterlerde diğer sorun venöz stenozdur. • Kateter, ven içindeki bir yabancı cisimdir ve inflamasyona neden olur. • Hasarlanma sonucu oklüzyona kadar gidebilecek ven daralması oluşabilir. 49 50 Hemodiyaliz Hemodiyaliz • Acile başvurularda en yaygın vasküler girişim yeri problemi: yeterli akımın sağlanamamasıdır. Girişim yeri komplikasyonları: A)Vasküler yolun trombozu ve stenozu: Bu komplikasyon sonucunda hasta hemodiyalize giremeyebilir. • Yetersiz akımın en önemli nedenleridir Dikkat !! • Üfürüm ve trill kaybı • • • • • Stenoz oranları greftlerde daha yüksektir • Acil durum değil Sıvı yüklenmesi Hiperkalemi açısından değerlendir 51 • Tromboz “2.2 mg alteplaz” girişim yerine direk enjeksiyon (önce KDC ile konsülte edilmelidir). 52 Hemodiyaliz Hemodiyaliz • • • • Hastaların %10’unda ciddi komplikasyon gelişir. • Ölüm, endokardit, osteomyelit, septik artrit, epidural apse Enfeksiyon e s yo = kaynağı ay ağ ortadan o tada kaldır a d (kateteri ( atete çek) b) Vasküler girişim yeri enfeksiyonları: AV fistüllerin %2-5 Vasküler greft ≈ %10’unda Sistemik sepsis bulguları görülür: ateş, hipotansiyon veya • artmış beyaz küre sayısı. • • • Klasik bulgular genelde bulunmaz. • Diyaliz kateteri ≈ 6 ay sonra hastaların %48’inde bakteriyemi gelişir. 53 Yaklaşım farklılığı: • Kateter yerinde bırakılır ve ateş, antibiyotik tedavisine rağmen 2 veya 3 gün devam ederse kateter çıkarılır. 54 9 9/27/2012 Hemodiyaliz Hemodiyaliz • Staf. aureus en sık etken • Gr (–) bakteriler 2. sıklıkta • Ciddi enfeksiyonu olan hastaların hastaneye yatırılmaları gerekir • MRSA karşı olan etkisi + uzun yarı ömrü = vankomisin ilk tercih (5-7 gün). • Gr (–) bakteriler ? = Gentamisin (8. Kranial sinir toksisitesi nedeniyle dikkatli kullanılmalıdır). c) Hemoraji: •Nadirdir ve hayatı tehdit edici özelliktedir. •Anevrizma, anastamoz rüptürü veya antikoagülanların fazla kullanımına bağlı gelişebilir. •Kanama alanına manüel 5-10 dak bası uygulanarak durdurulabilir. •Basit metodlarla durdurulamayan kanamalarda KDC kons. istenmelidir. 55 Hemodiyaliz 56 Hemodiyaliz d) Vasküler alan anevrizmaları: •Tekrarlayan delinmelerden y kaynaklanır. •Genelde asemptomatiktir, hastalar genelde ağrıdan yakınırlar. •Çok nadiren rüptüre olurlar. 57 Hemodiyaliz • f) Vasküler yetmezlik (steal sendromu): • Arteryel kanın besleyici arterlerden düşük basınçlı venöz alana şant ile aktarılması sonucu oluşur oluşur. • Egzersiz ağrısı, iyileşmeyen ülserler ve soğuk nabızsız ekstremiteler bulgulardır. • Tanısı doppler US ile veya anjiografi ile konur. • Cerrahi olarak düzeltilir. 59 e) Vasküler alan pseudoanevrizmaları: •Ponksiyon alanından kanın ekstravazasyonuna bağlı oluşur. oluşur •Bulguları; kanama ve girişim yerinde enfeksiyondur. •Arteriyel doppler US anevrizma veya pseudo-anevrizmayı tanımamıza yardımcı olabilir. 58 Hemodiyaliz Diyaliz esnasındaki komplikasyonlar: a) Hipotansiyon: • En sık komplikasyondur. • %20-30 hastada. 60 10 9/27/2012 Hemodiyaliz Hemodiyaliz Diyaliz esnasındaki hipotansiyonun ayırıcı tanıları: •Prediyalitik volüm kayıpları (GİS kayıpları, azalmış sıvı alımı) •İntradiyalitik volüm kayıpları Postdiyalitik volüm kayıpları •Postdiyalitik •Medikasyon etkileri (antihipertansifler, opiatlar) •Azalmış vasküler tonus (sepsis, yemek, diyaliz sıcaklığının >37oC) •Kardiyak disfonksiyon (sol ventriküler HT, iskemi, hipoksi, aritmi, perikardial tamponad) •Perikardial hastalıklar (effüzyon, tamponad) Ayırıcı tanı = oluşum zamanı: •Erken hipotansiyon: daha önceden var olan sorunlar. Diyaliz esnasındaki hipotansiyon: bulantı, •Diyaliz kusma ve anksiyeteye neden olur. •Hasta acil servise geldiğinde volüm durumunun yeterliliği, kardiyak fonksiyonlar, perikardial hastalıklar, enfeksiyon ve GİS kanaması açısından değerlendirilmelidir. 61 62 Hemodiyaliz Hemodiyaliz • b) Diyaliz disequilibrium: • Diyalizin sonunda oluşan klinik bir sendromdur. • Bulantı, kusma nöbet, koma ve ölümlere neden olabilen hipertansiyon p y ile karakterizedir. • Hemodiyaliz esnasında geniş solüt klirensi meydana geldiği zaman oluşur. • Nedeninin kan ve beyin arasındaki osmolar dengesizliğe bağlı oluşan serebral ödem olduğu düşünülmektedir. • Ayırıcı tanı: Subdural hematom İnme Hipertansif kriz Hipoksi Nöbet 63 Hemodiyaliz 64 Hemodiyaliz Anamnezde hemodiyaliz hastaları için anahtar sorular: • c) Hava embolisi: Bulguları: Akut dispne • Göğüste Göğü t sıkışma k • Bilinç kaybı • Kardiyak arrest • %100 O2 verilmelidir (havanın reabsorbsiyonuna yardımcı olmak için) • 65 •Son dönem böbrek yetmezliğinin nedeni? •Diyaliz şeması, kaçırılan seans var mı? •Hemodiyalizin en son oluşan komplikasyonları? •Kuru Kuru ağırlık ağırlık, temel laboratuvar değerleri, değerleri vital bulgular? •Ortalama diyaliz esnasında kilo alımı? •Hastada diyaliz sırasında hipotansiyon gelişiyor mu, gelişiyorsa zamanı? •Şu anda hangi vasküler girişim yeri fonksiyon görmekte? •Üremi semptomları? •Doğal böbrekler mevcut mu? •Halen idrar çıkarabiliyor mu? 66 11 9/27/2012 Periton diyalizi Hemodiyaliz • Teknik özellikleri: •Vital bulgular • Tipik periton diyalizi günlük 4 kere değişim yapılması şeklindedir. •Vasküler girişim yeri: bruit, thrill, kızarıklık, ısı artışı, hassasiyet, akıntı, kanama? • 2lt diyalizat abdominal kaviteye verilir, bir süre bekletilir ve sonra geri alınır. g •Kardiyak: kalp yetm bulguları, üfürümler, derinden gelen kalp sesleri • 2 yöntem mevcut: Hemodiyaliz hastalarında FM: •Nörolojik: bilinç durum değişiklikleri, periferal nöropati, asteriksis • -Sürekli ayaktan periton diyalizi (SAPD): günde 4 kere • -Aletli (otomatik) periton diyalizi (APD): gece 8 saat boyunca, Makine yardımıyla 68 67 Periton diyalizi Periton diyalizi • • • • • • Peritondaki inflamatuar hücreleri azaltmak içn birkaç kez sıvı alıp verilmelidir. Komplikasyonlar: a) Peritonit: En sık komplikasyon Mortalite oranları %2 %2,5-%12,5 5-%12 5 Semptomları • • • • Fibrin pıhtıları= 500-1.000 ünite/lt diyalizatta heparin enjekte edilmelidir edilmelidir. • Antibiyotik = gr(+) ve gr(-) mikroorganizmalara yönelik olmalıdır. ateş abdominal ağrı rebound hassasiyet • PD ilişkili peritonit diyalizata eklenen antibiyotiklerle tedavi edilebilir. • Bulanık diyalizat = peritonit • Yatışa gerek yoktur. 69 Periton diyalizi Periton diyalizi • b) Girişim yeri Enfeksiyonu: • Peritonitten daha az belirgindir. • Bulgular; ağrı, eritem, şişlik ve kateter çıkış k yerinde i d akıntı k t ilile kkarakterizedir. kt i di • En sık etken; Staf. aureus ve Pseudomonas aureginosadır. • 70 • c) Karın duvarı hernileri: • Hastaların %10-15’inde görülür. • Hızlı cerrahi onarım önerilmektedir. Birinci kuşak sefalosporin ve cipro verilmelidir. 71 72 12 9/27/2012 Periton diyalizi Periton diyalizi Periton diyalizi hastalarının acil serviste anamnezi: •Son dönem böbrek yetmezliği nedeni? •Periton diyalizi tipi? •Periton diyalizi parametreleri: konsantrasyon, günlük değişim miktarı •Periton diyalizinin en son komplikasyonları •Baseline ağırlık, lab değerleri ve vital bulgular •Doğal böbreklerin retansiyonu •Hala idrar çıkarıyor mu? FM de bakılacaklar: •Karın muayenesi Herni var mı?, barsak sesleri?, •Herni rebound? •Peritonal katetrer •Etraf dokuya bakılması, tünel palpasyonu? 73 74 13