Noropsikiyatri 2010-Ek Sayi Gulsah linkli

44
DOI: 10.4274/npa.y5931
Nörolojik Hastal›klara ‹kincil Geliflen Afl›r› Aktif Mesaneye
Yönelik Botulinum Toksini Uygulamalar›
Botulinum Toxin Applications in Overactive Bladder Symptoms Secondary to Neurological Diseases
Haluk KULAKSIZO⁄LU
Selçuk Üniversitesi Selçuklu T›p Fakültesi, Üroloji Anabilim Dal›, Konya, Türkiye
ÖZET
Afl›r› aktif mesane flikayetleri ve üriner inkontinans nörolojik hastal›klarda hastalar›n
ve bak›mverenlerin yaflam kalitesini ciddi oranda bozabilmektedir. Antikolinerjik ilaç
tedavileri yan etki profilleri ve primer nörolojik hastal›klar›n patofizyolojisi veya ilaç
tedavilerinin etkileri ile etkileflime kat›lmalar› nedeni ile nörojenik kaynak afl›r› aktif
mesane flikayetlerinde k›s›tlamalara neden olabilmektedir. Mesane detrüsör kas›na
yap›lan uygulamalar› ile botulinum toksini (BoNT) enjeksiyonlar›, düflük yan etki
profili, yüksek etkinlik, lokal etki olmas› nedeni ile hastal›k ve tedavileri ile etkileflime
girmemesi gibi özellikleri sayesinde nörolojik hastal›klara ba¤l› afl›r› aktif mesane
semptomlar›nda etkin olarak kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Bu makalede nörojenik afl›r›
aktif mesane bozuklu¤u ve bu bozuklu¤un tedavisinde kullan›lan detrüsör kas›na
BoNT uygulamas› ile ilgili son bilgiler derlenmifltir. (Nöropsikiyatri Arflivi 2010; 47
Özel Say›: 44-7)
Anahtar kelimeler: Botulinum toksin enjeksiyonlar›, inkontinans, afl›r› aktif mesane,
nörojen mesane
Girifl
Afl›r› aktif mesane (AAM) genel toplumda s›k karfl›lafl›lan bir
durumdur (1). 18 yafl ve üzerinde toplumdaki s›kl›k %16.5
oran›nda iken karfl›laflma oran› yaflla birlikte %20-40 oranlar›na
ulaflmaktad›r (2,3). Üriner inkontinans ve afl›r› aktif mesane
semptomlar› bireylerde ve bu bireylere bak›m verenlerde, yaflam
kalitesini en çok bozan rahats›zl›klar aras›ndad›r (4). Birçok
hasta sosyal, kiflisel, fiziksel ve cinsel yönden k›s›tlan›r. Genellikle
davran›flsal terapiler ve antikolinerjik ilaç kullan›m› tedavide
baflar›l› sonuçlar verebilmektedir. Ancak antikolinerjik ilaçlar›n
kullan›m›n› yan etkiler› ve kontrendikasyonlar› k›s›tlamaktad›r.
ABSTRACT
Overactive bladder symptoms and incontinence are major problems that disturb
both the patients’ and their caregivers quality of life. Anticholinergic therapies
are effective, but have restrictions in their use in neurogenic overactive bladder
patients due to high side effects inidence, interference with the disease process
itself or the treatment. Botulinum toxin applications into the detrusor muscles
have been more popular recently since there is minimal side effect, high efficency,
pure local effect that prevents detoriation of the disease process or interfere with
medical therapies. This review gives the latest data on the use of botulinum
toxin injection therapy for neurogenic overactive bladder patients. (Archives of
Neuropsychiatry 2010; 47 Supplement: 44-7)
Key words: Botulinum toxin injections, incontinence, overactive bladder,
neurogenic bladder
Yan etkilerden dolay› ilac› b›rakma oran› yüksektir. Özellikle
Parkinson Hastal›¤› gibi primer hastal›¤›n tedavisinde kullan›lan
ilaçlar›n, antikolinerjikle etkileflmesi farkl› tedavi modellerine
yönelime yol açm›flt›r (5). Bu tip hastalarda antikolinerjik ilaç
kullan›m› konfüzyon, kognitif bozulma, uyku hali ve halüsinasyonlara neden olabilmektedir (6,7). Bunun d›fl›nda da kab›zl›k,
a¤›z kurulu¤u ve di¤er antikolinerjik etkiler de bireylerin yaflam
kalitesini bozabilmektedir.
Nörojenik afl›r› aktif mesane hastalar›nda ideal tedavi
yaklafl›m› için gerekli nitelikler flunlard›r:
i. Tedavi etkin olmal›d›r
ii. ‹laç kolay uygulanabilmelidir
Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Haluk Kulaks›zo¤lu, Selçuk Üniversitesi Selçuklu T›p Fakültesi, Üroloji Anabilim Dal›, Konya, Türkiye
E-posta: kulaksizoglu@superonline.com, kulaksizoglu@selcuk.edu.tr
© Nöropsikiyatri Arflivi Dergisi, Galenos Yay›nevi taraf›ndan bas›lm›flt›r. Her hakk› sakl›d›r. / © Archives of Neuropsychiatry, published by Galenos Publishing. All rights reserved.
Nöropsikiyatri Arflivi 2010; 47 Özel Say›: 44-7
Archives of Neuropsychiatry 2010; 47 Supplement: 44-7
Haluk Kulaks›zo¤lu
Nörolojik Hastal›klara ‹kincil Geliflen Afl›r› Aktif Mesaneye Yönelik Botulinum Toksini Uygulamalar›
iii.Di¤er sistemleri etkilememelidir
iv.Altta yatan nörolojik hastal›¤›n seyrini negatif yönde
etkilememelidir
v. Primer hastal›k tedavisi ile etkileflmemelidir
Ne yaz›k ki günümüzde bu özellikleri tek bafl›na tafl›yan bir
ilaç tedavisi bulunmamaktad›r. Bundan dolay› mesaneye
botulinum toksini (BoNT) uygulamas› en ideale yak›n çözüm
olarak kullan›lmaya bafllanm›flt›r. BoNT uygulamas›n›n etkinli¤i
yüksektir, kolay uygulanabilir ve sadece lokal etkilidir. Bu
makalede nörojenik afl›r› aktif mesane bozuklu¤u ve bu
bozuklu¤un tedavisinde kullan›lan detrüsör kas›na BoNT
uygulamas› ile ilgili son bilgiler derlenmifltir.
Nörojenik Alt Üriner Sistem Disfonksiyonu (NAÜSD)
Yapan Nedenler ve Patofizyolojisi
NAÜSD farkl› hastal›klara veya üriner sistemin kontrolünü
sa¤layan sinir sistemi üzerine etkili durumlara ba¤l› olarak
karfl›m›za ç›kabilir. Karfl›m›za ç›kacak alt üriner sistem
disfonksiyonu ise lezyonun yerleflimine ve yayg›nl›¤›na ba¤l›
olarak de¤iflebilir (Tablo 1).
Mesanenin duyu hissi hemen ürotelyumun alt›nda yo¤un bir
a¤ fleklinde bulunan afferent sinir uçlar›ndan kaynaklanmaktad›r
(8). Sa¤l›kl› bir mesanenin dolulu¤u ile ilgili duysal uyar›lar
spinal korda ve beyin ifleme merkezine miyelinli A deltaafferent aksonlarla iletilir. Bu reseptörlerin düflük mekanik eflik
de¤eri, mesanenin gerilme ve dolulu¤una karfl› hassas flekle
sokar. Pontin ifleme merkezinden ç›kan uyar›c› ak›m parasempatik
efferentler yoluyla mesane kaslar›na yay›l›r ve detrüsörlerde
kas›lma gerçekleflir. Detrüsör kontraksiyonu, mesane duvar›nda
bulunan asetil kolin reseptörleri ile gerçekleflir (9).
45
Pontin ifleme merkezi ile spinal kord aras›ndaki nöral a¤›z
kesilmesi hayvanlarda, sakral seviyede yeni bir ifleme merkezinin
kontrolü eline almas›na neden olur. Burada daha önce sessiz
olan C- liflerinin aktif hale gelmesi ile bir refleks ark oluflur. Bu
kapsaisin-duyarl› lifler fonksiyonel ve morfolojik de¤ifliklikler
gösterirler ve mesanedeki düflük gerginlikte bile uyar› geliflmesi
gibi mekanik uyar›larla spinal korda h›zl› ifleme iste¤i fleklinde
uyar› yollarlar. Sonuçta mesaneye parasempatik uyar› artar ve
afl›r› aktif mesane ortaya ç›kar. Ayn› flekilde afl›r› aktif mesane
flikayetlerine neden olan artm›fl parasempatik uyar›lar›n,
ürotelyumun alt›nda bulunan (subüretelyal) sinir a¤›n›n afl›r›
aktivitesi sonucu da olabilece¤i konusunda bulgular da artmaktad›r
(9,10). Hayvan deneylerinde, mesanenin mekanik duyarl›l›¤›ndan
sorumlu olan vallinoid reseptör TRPV1 ve ATP-geçiflli purinerjik
reseptör P2X3 varl›¤›; substance P ve kalsitonin gen-ba¤›ml›
peptid (CGRD) gibi duysal nöropeptidlerin de insan mesane
ürotelyumunun alt›nda varl›klar› gösterilmifltir (11,12,13). Bu
maddelerin artm›fl aktiviteleri afl›r› aktif mesane flikayetlerine
neden olabilmektedir.
Nörojenik AAM ‘de BoNT Kullan›m›n›n Mant›¤›
Asetil kolin sal›n›m›n›n selektif bir inhibitörü olarak
BoNT’un, mesane kapasitesinde art›fla, hem dolum hem de
boflalt›m fazlar›nda mesane içi bas›nçlar›n›n düflmesine, mesane
komplians›nda art›fla, detrüsör motor aktivitesi üzerinde inhibisyona
neden oldu¤u çeflitli çal›flmalarla kan›tlanm›flt›r (8,9). Son y›llarda
yap›lan çal›flmalar, BoNT’un etkisinin sadece motor fonksiyonlarda
de¤il hem efferent hem de afferent yolaklarda oldu¤unu
göstermektedir (14). Nörojenik inflamasyonda etkili adenosin
Tablo 1. Nörojenik alt üriner sistem sisfonksiyonuna (NAÜSD) neden olan bozukluklar
Bozukluk
Periferik nöropatiler
‹atrojenik
Etyoloji/ S›kl›k /Özellikler
Diabetes mellitus*
Alkol kullan›m›§
Lumbosakral zona/genital herpes
Guillian-Barre Sendromu**
Kolon ve prostat›n radikal cerrahileri sonras› (26,27)
Demiyelizan hastal›klar
Multipl skleroz (hastalar›n›n %50-60 ›nda görülür
ve %2-12 sinde ilk semptomdur)(28,29)
Demanslar
Alzheimer tipi demans ve di¤er demanslar
(Evre ilerledikçe ciddi sorun olabilmektedir)
Bazal ganglion hastal›klar›
Parkinson Hastal›¤›€
Shy-Drager Hastal›¤›€€
Huntington Hastal›¤›
Serebro-vasküler hastal›klar
‹nmelerin %20-60’›nda görülebilmektedir (30,31)
Spinal kord hastal›klar›
Spinal kord hastal›klar› travmatik, iatrojenik,
medikal veya konjenital olabilir† Spina bifida ve
di¤er konjential tüp defekti olan hastalar›n
%50’sinde ifleme sorunu da bulunmaktad›r (32)
(*) %50’sinde bir çeflit periferik nöropati geliflmekte ve bunlar›n da %75-100’ünde NAÜSD olur (33,34 )
(§) Periferik nöropati de¤iflen oranlarda görülmekle birlikte NAÜSD genellikle siroz aflamas›nda daha s›k görülmektedir.
(**) Yaklafl›k %30 oran›nda NAÜSD görülebilmektedir. (35)
(€) %37,9-70 hastada NAÜSD görülebilmektedir (37)
(€€) Tüm hastalarda NAÜSD görülür. (38)
(†) Spinal kord hastal›¤› olan hastalar›n nerede ise tümünde ifleme sorunu görülebilmektedir (39)
46
Haluk Kulaks›zo¤lu
Nörolojik Hastal›klara ‹kincil Geliflen Afl›r› Aktif Mesaneye Yönelik Botulinum Toksini Uygulamalar›
trifosfat, substance P, kalsitonin gen iliflkili peptid (CGRP), nörokinin
A ve sinir büyüme hormonu gibi maddelerin sinir uçlar›nda
sal›n›m›n› engellemesi ve tip 1 valinoid reseptörler gibi afferent
aktiviteyi artt›ran reseptörleri de bloke etmesi ile afl›r› aktif mesane
flikayetleri engellenebilmektedir. Nosiseptif reseptörlerin bloke
edilmesi de AAM aktivitesini azaltmaktad›r (15).
Hem afferent hem de motor aktivite üzerine etkili olan ve bu
etkisini sistemik yan etki olmadan yapan mesane içine BoNT
uygulamas›n›n nörojenik AAM tedavisinde etkinli¤i kan›tlam›flt›r (16).
BoNT Uygulamas› Nas›l Yap›l›r?
Halen BoNT uygulamas› için bir standardizasyon bulunmamaktad›r. Bu konudaki tart›flmalar 3 ana bafll›k alt›nda devam
etmektedir. Birincisi BoNT’un mesanenin hangi bölgelerine
uygulanmas› gerekti¤i, ikincisi uygulama için gereken ilac›n
seçimi ve dozu, di¤eri ise teknik olarak rijid veya fleksible
sitoskop ile uygulanmas› ve anestezi ihtiyac›d›r.
Trigon bölgesi üreterlerin mesaneye girdikleri noktalar
oldu¤undan bu bölgeye yap›lacak BoNT uygulamas›n›n
mesaneden veziko-üreteral reflüye neden olup olmad›¤› hala
tam olarak ayd›nlat›lamayan bir konudur. Trigon bölgesi ve
bunun distali olan mesane boynuna BoNT uygulamas› genel
olarak tercih edilmemekle birlikte detrüsör sfinkter dissinerjisi
veya mesane boynunun koordineli olmad›¤› disfonksiyonel
iflemelerde kullan›labilece¤i de göz önünde tutulmal›d›r. Genel
uygulama flekillerine bak›ld›¤›nda 30 noktal› enjeksiyon kal›plar›
tercih edilmekte ve trigon ile distaline enjeksiyondan kaç›n›lmaktad›r
(5,17) (fiekil 1). Uygulamada 3.2F endoskopik skleroterapi i¤nesi
ile yap›lmakta ve i¤nenin subendotelyal dokuyu geçerek
detrüsör kas›na ulaflmas›na çal›fl›lmaktad›r (Resim 1). ‹fllem
s›ras›nda mesanenin 200-250 ml dolu olmas› tercih edilmelidir.
Bu sayede mesane ileri derecede distansiyonda olmamakta ve
daha etkin enjeksiyon gerçeklefltirilebilmektedir. BoNT, otuz
eflit porsiyon içerecek flekilde suland›r›lmaktad›r.
‹laç ve doz seçimi yine üzerinde tam bir fikir birli¤ine var›lmam›fl
bir durumdur. Bunun nedeni piyasada bulunan iki farkl›
ilaç formülasyonunun [Botox®(Allergan, California, USA)
Enjeksiyon
noktalar›
trigon
Mesane boynu
fiekil 1. Trigon ve distalini koruyarak yap›lan 30’lu BoNT enjeksiyon kal›b›
Resim 1. Endoskopik enjeksiyon i¤nesi ( 10 x büyütme)
Nöropsikiyatri Arflivi 2010; 47 Özel Say›: 44-7
Archives of Neuropsychiatry 2010; 47 Supplement: 44-7
ve Dysport® (Ipsen, Slogh, UK)] birbirlerine eflde¤er etki
göstermemeleridir (18). Kimyasal yap›lar›ndaki farkl›l›klar bu iki
ilac›n etki mekanizmalar›nda da farkl›l›klar olabilece¤ini
düflündürmektedir. Botox® uygulamalar›nda genellikle 100-300
Ü tercih edilirken, Dysport® kullan›m›nda 750-1000 Ü kullan›lmaktad›r (19). Grosse ve ark., 187 hasta içeren çal›flmalar›nda,
randomize olarak Botox® 300 Ü ve Dysport® 750 Ü uygulam›fllard›r.
Hem etkinlik hem de tedavi süresi aç›s›ndan incelendi¤inde bu iki
ilac›n eflde¤er oldu¤u ve etkinlik, yan etki profili ve ilaç etkinlik
süresi olarak birbirlerinden fark göstermedikleri bildirilmifltir (18).
Mesane içerisine uygulama yap›laca¤› zaman endoskopik
yöntem de önem kazanmaktad›r. Özellikle anestezi gereksinimi
nedeni ile e¤er teknik imkan var ise bu hastalarda genellikle
fleksible sistoskop kullan›larak lokal anestezi alt›nda ifllemi
gerçeklefltirme tercihe edilmelidir. Mesanenin kendisinin
asl›nda a¤r› hissi olmad›¤›ndan i¤ne girifllerini hastalar pek
hissetmemektedirler. Bu nedenle spinal veya genel anestezi
gereksinimi olmadan uygulanabilir. Ancak rijid aletler tercih
edilece¤i durumlarda bu anestezi flekillerinden birisi kullan›lmal›d›r. Rijid endoskopi, eflzamanl› mesaneye dilatasyon
uygulanmas› gerekli oldu¤unda veya biyopsi al›naca¤›nda
tercih edilmelidir.
BoNT Uygulamas›n›n Etkinli¤i
Günümüzde BoNT uygulamas› ile ilgili bildirilen serilerin
say›s› artmas›na karfl›n plasebo kontrollü çal›flma say›s› halen
sadece 1 tanedir (20). Schurch ve ark. çal›flmalar›nda plasebo
grubuna göre BoNT uygulanan grupta inkontinans episodlar›nda,
s›k›flma flikayetlerinde ve ürodinamik verilerde istatistiksel
olarak belirgin derecede anlaml› iyileflmeler bildirilmifltir.
Nörojenik olmayan vakalar›n da kar›fl›k olarak dahil edildi¤i
randomize, plasebo kontrollü, karfl›l›kl› geçiflli bir araflt›rmada
BoNT uygulamas›n›n inkontinans, idrar s›kl›¤›, ürodinamik
parametreler ve yaflam kalitesi üzerine anlaml› iyileflme sa¤lad›¤›
bildirilmifltir (21).
‹lac›n etkinlik süresi de¤erlendirildi¤inde çal›flmalarda ortak
etkinlik süresi en s›kl›kla 9-11 ay olarak bildirilmektedir (5,8,16,22).
Daha k›sa süreli etkinlik bildirilen çal›flmalar da vard›r
(23,24). K›sa süre etki bildirilen bu çal›flmalardaki ortalama süre
ve enjeksiyon tekrarlama gerektiren flikayetlerin tekrar oluflma
süresi 5-6 ay aras›ndad›r. Bu farkl›l›¤›n nereden kaynakland›¤›
tam olarak aç›klanamamakla beraber düflük doz kullan›lan
serilerde bu sürenin daha k›sa oldu¤u dikkat çekmektedir.
Bunun yan›nda, kullan›lan suland›rma s›v›s›n›n özelli¤i, ilac›n
korunmas›ndaki özen, kullan›lan i¤nenin boyutlar› ve yap›lan
enjeksiyon say›s› gibi uygulama tekni¤i ile ilgili farkl›l›klar da
süre için de¤iflkenler olabilir.
BoNT Uygulamas›n›n Klinik Güvenilirli¤i
Lokal anestezi ile bile uyguland›¤›nda fleksible bir sistoskop ile
ince bir enjeksiyon i¤nesi kullan›larak yap›lan ifllemin yaflam kalitesini bozmas› söz konusu de¤ildir. Popat ve ark. yapt›klar› a¤r› de¤erlendirmesinde hastalar›n ciddi bir rahats›zl›k hissetmediklerini
göstermektedir (25). ‹fllem sonras›nda en s›k bildirilen yan etki mesanenin tam boflalamamas› ve rezidüel idrar kalmas›d›r. Bu durumda hastalar›n kendi kendine kateterizasyon uygulamalar› gerekebilmektedir. Kullan›lan doz ile retansiyon geliflme riski aras›nda bir
iliflki bulunmaktad›r. Doz artt›kça beklenece¤i üzere hastalarda rezidüel idrar kalma s›kl›¤› da artmaktad›r.
Nöropsikiyatri Arflivi 2010; 47 Özel Say›: 44-7
Archives of Neuropsychiatry 2010; 47 Supplement: 44-7
Haluk Kulaks›zo¤lu
Nörolojik Hastal›klara ‹kincil Geliflen Afl›r› Aktif Mesaneye Yönelik Botulinum Toksini Uygulamalar›
Bir baflka bildirilen flikayet ise tekrarlayan üriner sistem
enfeksiyonlar›d›r (8,19). Bu oran %4 ile %20 aras›nda olabilmektedir.
Cinsiyetin kad›n olmas›, daha önceden de rekürren idrar yollar›
enfeksiyonu hikayesi olmas›, genel vücut direncindeki düflüklük
gibi faktörler üriner sistem enfeksiyon s›kl›¤›n› etkileyebilmektedir.
Hematüri de benzer oranlarda görülebilmektedir.
Mesaneye BoNT uygulamas› sonras›nda sistemik etki bildirimi
son derece düflüktür ve bunlar genellikle geçici kas zay›fl›¤› ve
grip benzeri flikayetler olarak karfl›m›za ç›kabilmektedir. Bu
sistemik etkiler flimdiye kadar sadece 8 bireyde bildirilmifl ve
kal›c› bir etki olmam›flt›r.
Sonuç
Son y›llarda gittikçe artan veriler nörojenik afl›r› aktif
mesane flikayetlerinin giderilmesinde detrüsör kas›na BoNT
enjeksiyonunun etkin, uygulamas› kolay ve düflük yan etki
profili ile ideale yak›n bir tedavi seçene¤i oldu¤unu göstermektedir.
Hastalar›n yan›s›ra hasta yak›nlar›n›n yaflam kaliteleri de bu
tedavi ile ciddi bir iyileflme gösterebilmektedir (5). Özellikle
antikolinerjik tedavilerin hastal›¤›n tedavi ve süreci ile etkileflti¤i
Parkinson hastal›¤› gibi hastal›klarda ilk seçenek olarak da
de¤erlendirilmesi gerekmektedir.
Kaynaklar
1.
2.
3.
Abrams P, Cardozo L, Fall M et al. Standardisation Sub-committee of
the International Continence Society. The standardization of terminology of lower urinary tract function: Report from the standardization
sub-committee of the International Continence Society. Neurourol
Urodyn 2002; 21:167-78. [Abstract] / [PDF]
Ouslander JG. Geriatric considerations in the diagnosis and management
of overactive bladder. Urology. 2002; 60:50-5. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
Wein AJ, Rackley RR. Overactive bladder: A better understanding of
pathophysiology, diagnosis and management. J Urol 2006; 175:5-10.
[Abstract] / [Full Text] / [PDF]
4.
5.
Campos-Sousa RN, Quagliato E, da Silva B et al. Urinary symptoms in Parkinson’s disease. Arq Neuropsiquiatr 2003; 61:359-63. [Full Text] / [PDF]
Kulaks›zo¤lu H, Parman Y. Use of botulinum toxin-A for the treatment of
overactive bladder patients in patients with Parkinson’s Disease. Parkinsonism and Related Disorders 2010; 16:531-4. [Abstract] / [Full Text] /
[PDF]
6.
Chapple C, Khullar V, Gabriel Z, Dooley JA. The effects of antimuscarinic treatments in overactive bladder: a systematic review and metaanalysis. Eur Urol 2005; 48:5-26. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
7. Scheif R,Takeda M. Central nervous system safety of anticholinergic
drugs for the treatment of overactive bladder in the elderly. Clin Ther
2005; 27:144-53. [Abstract] / [PDF]
8. Apostolidis A, Fowler CJ. The use of botulinum neurotoxin type A (BoNTA) in urology. J Neural Transm, 2008; 115:593-605. [Abstract] / [PDF]
9. Yoshimura N. Bladder afferent pathway and spinal cord injury: possible mechanisms inducing hyperreflexia of the urinary bladder. Prog Neurobiol 1999; 57:583-606. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
10. Gillespie JI. Inhibitory actions of calcitonin gene-related peptide and
capsaicin: evidence for local axonal reflexes in the bladder wall. BJU
Int 2005; 95:149-56. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
11. Cockayne DA, Hamilton SG, Zhu Q-M et al. Urinary bladder hyporeflexia and reduced pain-related behaviour in P2X3-deficient mice. Nature 2000; 407:1011-5. [Abstract] / [PDF]
12. Birder LA, Nakamura Y, Kiss S et al. Altered urinary bladder function in
mice lacking the vanilloid receptor TRPV1. Nat Neurosci 2002; 5:856-60.
[Abstract]
13. Smet PJ, Moore KH, Jonavicius J. Distribution and colocalization of
calcitonin gene-related peptide, tachykinins, and vasoactive intestinal
peptide in normal and idiopathic unstable human urinary bladder. Lab
Invest 1997; 77:37-49. [Abstract]
14. Apostolidis A, Dasgupta P, Fowler CJ. Proposed mechanism for the efficacy of injected botulinum toxin in the treatment of human detrusor
overactivity. Eur Urol 2006; 49:644. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
47
15.
Abbruzzese G and Berardelli A. Neurophysiological effects of botulinum toxin type A. Neurotox Res 2006; 9:109. [Abstract]
16. Giannantoni A, Mearini E, Del Zingaro M et al. Botulinum A toxin in the
treatment of neurogenic detrusor overactivity: a consolidated field of
application. BJU international 2008; 102:2-6. [Abstract]
17. Apostolidis A, Dasgupta P, Denys P et al. Recommendations on the
use of botulinum toxin in the treatment of lower urinary tract disorders
and pelvic floor dysfunctions: a European consensus report. Eur Urol
2009; 55:100. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
18. Grosse J, Kramer G, Jakse G. Comparing two types of botulinum-A toxin detrusor injections in patients with severe neurogenic detrusor
overactivity: a case-control study. BJU Int 2009 ;104:651-6. [Abstract] /
[Full Text] / [PDF]
19. Ruffion A, Capelle O, Paparel P e. What is the optimum dose of type A
botulinum toxin for treating neurogenic bladder overactivity? BJU Int
2006; 97:1030-4. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
20. Schurch B, de Seze M, Denys P et al. Botulinum toxin type a is a safe
and effective treatment for neurogenic urinary incontinence: results
of a single treatment, randomized, placebo controlled 6-month study.
J Urol 2005; 174:196-200. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
21. Ghei M, Maraj BH, Miller RE. Effects of botulinum toxin B on refractory
detrusor overactivity: a randomized, double-blind, placebo controlled,
crossover trial. J Urol 2005; 174:1873-7. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
22. Del Popolo G, Filocamo MT, Li Marzi V et al. Neurogenic detrusor overactivity treated with English botulinum toxin a: 8-year experience of one
single centre. Eur Urol. 2008; 53:1013-9. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
23. Kessler TM, Danuser H, Schumacher M et al. Botulinum A toxin injections into the detrusor: an effective treatment in idiopathic and neurogenic detrusor overactivity? Neurourol Urodyn 2005; 24:231-6.
[Abstract] / [PDF]
24. Schulte-Baukloh H, Schobert J, Stolze T et al. Efficacy of botulinum-A
toxin bladder injections for the treatment of neurogenic detrusor overactivity in multiple sclerosis patients: an objective and subjective
analysis. Neurourol Urodyn 2006; 25:110-5. [Abstract] / [PDF]
25. Popat R, Apostolidis A, Kalsi V et al. Comparison between the response of patients with idiopathic detrusor overactivity and neurogenic
detrusor overactivity to the first intradetrusor injection of botulinum-A
toxin. J Urol 2005; 174:984-8. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
26. Emmett JL. Treatment of vesical dysfunction after operations on
rectum and sigmoid. Surg Clin North Am 1957; 37:1009-17. [Abstract]
27. Zermann DH, Ishigooka M, Wunderlich H et al. A study of pelvic floor
function pre and postradical prostatectomy using clinical neurourological investigations, urodynamics and electromyography. Eur Urol
2000; 37:72-8. [Abstract]
28. Fowler CJ, van Kerrebroeck PE, Nordenbo A et al. Treatment of lower urinary tract dysfunction in patients with multiple sclerosis. Committee of the
European Study Group of SUDIMS (Sexual and Urological Disorders in
Multiple Sclerosis). J Neurol Neurosurg Psychiatry 1992; 55:986-9.
[Full Text] / [PDF]
29. Bemelmans BL, Hommes OR, Van Kerrebroeck PE et al. Evidence for
early lower urinary tract dysfunction in clinically silent multiple sclerosis. J Urol 1991; 145:1219-24. [Abstract]
30. Currie CT. Urinary incontinence after stroke. Br Med J 1986; 293:1322-3.
[Full Text] / [PDF]
31. Codine PH, Pellissier J, Manderscheidt JC et al. Les troubles urinaires
au cours des hémiplegies vasculaires. In: Pellisier J (ed) Hémiplegie
vasculaire et médicine de rééducation. Paris Masson 1988: 261-9.
32. van Gool JD, Dik P, de Jong TP. Bladder-sphincter dysfunction in myelomeningocele. Eur J Pediatr 2001; 160:414-20. [Abstract] / [PDF]
33. Ellenberg M. Development of urinary bladder dysfunction in diabetes
mellitus. Ann Intern Med 1980; 92:321-3. [Abstract]
34. Bradley WE. Diagnosis of urinary bladder dysfunction in diabetes mellitus.Ann Intern Med 1980; 92:323-6. [Abstract]
35. Barter F, Tanner AR. Autonomic neuropathy in an alcoholic population. Postgrad Med J 1987; 63:1033-6. [Abstract] / [PDF]
36. Lichtenfeld P. Autonomic dysfunction in the Guillain-Barré syndrome.
Am J Med 1971; 50:772-80. [Abstract] / [PDF]
37. Murnaghan GF. Neurogenic disorders of the bladder in Parkinsonism.
Br J Urol 1961; 33:403-9. [Abstract]
38. Salinas JM, Berger Y, De La Rocha RE et al. Urological evaluation in
the Shy Drager syndrome. J Urol 1986; 135:741-3. [Abstract]
39. Burns AS, Rivas DA, Ditunno JF. The management of neurogenic bladder
and sexual dysfunction after spinal cord injury. Spine 2001; 26:129-36.
[Abstract]