bilimsel otokontrol nasıl sağlanacak

®
Akademik Gıda / Academic Food Journal
ISSN Print: 1304-7582
http://www.academicfoodjournal.com
Akademik Gıda 9(3) (2011) 76-77
Görüş / Opinion
Bilimsel Otokontrol Nasıl Sağlanacak?
Ramazan Gökçe
Pamukkale Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Denizli
Geliş Tarihi (Received): 17.04.2011, Kabul Tarihi (Accepted): 02.05.2011
Yazışmalardan Sorumlu Yazar (Corresponding author): rgokce@pau.edu.tr (R. Gökçe)
0 258 296 31 06
0 258 296 32 62
Günlük hayatta sıkça kullandığımız “Kontrolsüz güç güç
değildir”,
“Ölçülemeyen
kalite
kalite
değildir”,
“Düşmanlarının takdir etmediği marifet marifet değildir”
gibi özdeyişler yaptıklarımızın mutlaka bir değerlendirme
süzgecinden geçmesi gerektiğini ifade etmektedir.
Gerçekten de her türlü işte mutlaka bir ölçü-tartı, bir
mihenk taşı olmalıdır. Aksi takdirde ortaya konulan mal
ve hizmetlerin bir anlamı olmayacak, sadece yapılmış
olmak için yapılmış olacaktır. Bilimsel faaliyetler de bu
değerlendirmenin dışında tutulamaz. Sonuçları çok daha
uzun süreçleri ve çok daha fazla bireyi etkilediği için
öncelikle bilimsel faaliyetlerde bir otokontrolün olması ve
ortaya konulan bilimsel verilerin ciddi bir şekilde takibi
gereklidir.
mantıkla bakabilmesidir. Bunları yaparken kendisi de
yaptığı çalışmaları öncelikle böyle bir süzgeçten
geçirerek kaleme almalı, öncelikle kendisini bu gözle
değerlendirmelidir. Bulunduğu bütün bilimsel ortamlarda
imkânlar dâhilinde sorma ve sorgulama hakkını
kullanmalıdır. Öte yandan dergilerde yayınlanmış
makalelerin de aynı eleştirel gözle incelenmesi, eğer
varsa eksik ve yanlışları konusunda dergi yönetimlerinin
bilgilendirilmesi gereklidir.
Bilimsel otokontrol mekanizmasının en ciddi anlamda
uygulandığı yerler sözel ve poster sunumların yapıldığı
sempozyum, kongre ve çalıştaylardır. Ancak son yıllarda
bu tür organizasyonları düzenleme faaliyetlerinin
akademisyenler yerine profesyonel organizasyon
kuruluşlarınca yapılması ve mekan olarak lüks otellerin
kullanılması sempozyum, kongre ve çalıştaylara katılımı
ciddi anlamda sınırlandırmaktadır. Çünkü katılım
bedelleri otel masraflarıyla birlikte hesaplanınca zaten
yeterli ücret alamayan akademisyenler için neredeyse
bir aylık maaşın yarısı seviyelerine ulaşmaktadır. Ayrıca
sempozyumlarda sunulan bildirilerin bilimsel puanlarının
çok düşük tutulması da buna eklenince sempozyumlar
destek sağlayabilen veya ekonomik endişesi olmayan
belli bir yaşın üstündeki bilim insanlarına hitab eden bir
yapıya dönüşmektedir.
Bilimsel faaliyetlerde diğer alanlarda olduğundan daha
sıkı bir otokontrol olmalıdır. Çünkü bilimsel faaliyetler
temelde
kimsenin
düşünemediği,
göremediği,
bulamadığı ince ayrıntıları düşünmek, görmek, bulmak
hedeflidir. Dolayısıyla yeni şeyler düşünmek, görmek,
bulmak adına bazen iyi niyetle, bazen de farkında
olmadan hatalar yapılabilir. Bazen de ticari endişeler
veya çok ender de olsa kasıtlı yanıltmalar da olabilir.
İşte bütün bu hatalı, eksik ve hatta art niyetli
çalışmaların ciddi bir şekilde takibi için otokontrol
sistemini sağlıklı bir şekilde çalıştırmak gereklidir. Bu
açıdan son yıllarda gündeme gelen etik kurulların yeterli
olacağı
düşünülmemelidir.
Çünkü
bu
kurullar;
kendilerine intikal eden olayları soruşturan, eğer
müracaat yoksa her şeyin normal olduğunu kabul eden
bir yapı arz etmektedir. Oysa etik kurullara ulaşamayan
bir takım hatalı uygulamalar mutlaka vardır ve bunların
bulunup ortaya konulması genelde etik kurulları aşan bir
durumdur.
Bilimsel dergilerin genelde okunmadığı, sempozyum,
kongre ve çalıştayların ancak belli bir ekonomik güce
sahip akademisyenler tarafından takip edilebildiği
ülkemizde, bilimsel otokontrole her zamankinden daha
fazla ihtiyaç vardır. Science Citation Index (SCI)
tarafından taranan dergilerde yayın yapmayı öncelikli
kriter olarak belirleyen YÖK ve TÜBİTAK, ülkemizdeki
bilimsel otokontrolün yine bizim insanımız tarafından
sağlanabilmesi için SCI kapsamında taranmayan Türkçe
dergilerde yayın yapmayı, sempozyum, kongre ve
çalıştaylarda bildiri sunmayı yeniden değerlendirerek bu
faaliyetlerin puan değerini arttırmalıdır. Bilimsel
otokontrol ortamında bilim insanlarımızın üreteceği
Öyleyse ne yapılmalıdır? Bilimsel faaliyetler nasıl takip
edilmelidir ki hatalı, eksik, art niyetli çalışmalar
engellenebilsin? İşte burada temel kriter; bilim
camiasının her ferdinin okuduğu, dinlediği, gördüğü her
bilimsel çalışmayı hoşgörü ortamında, ama eleştirel bir
76
R. Gökçe Akademik Gıda 9(3) (2011) 76-77
bilgiler öncelikle bu ülke için gereklidir. Bu ülkenin
insanlarına, yine bu ülkenin bilim insanları tarafından
yapılan, uygulamaya aksetmiş çalışmalardan daha
değerli bir hizmet olamaz.
77