Ders 4 - Seçbir

DERS 4
Yardım Kampanyalarına
Eleştirel Bakmak
DERS 4
Yardım Kampanyalarına Eleştirel Bakmak*
Seviye: 5-8. sınıf
Süre: 40-60 dakika
Amaçlar:
1. Engellilere yönelik toplumsal algının farkına varmak ve bu algıyı sorgulamak
2. Yardım kampanyalarının engellilerin yardıma muhtaç bireyler olarak algılanmasına yol açabileceğini fark etmek
Malzemeler:
- Hayat Bilgisi 2. sınıf ders kitabı sayfası (Ek 1)
- “Kapakla Vicdan Dolandırıcılığı” başlıklı yazıdan bir paragraf ve tartışma soruları (Ek 2)
Hazırlık:
- Süleyman Akbulut’un Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar adlı kitapta yer
alan “Gerçekten Eşit miyiz? Acı(ma), Zayıf Gör(me) ve Yok Say(ma) Ekseninde
Engelli Ayrımcılığı” başlıklı makalesini okumak
- Ek 1’deki ders kitabı sayfası ile Ek 2’deki paragraf ve soruları paylaşıma hazırlamak
____________
*
Bu ders, ortaokul çalışma grubu öğretmenleri (Adem Polat Yetim, Aşkın Önsal, Aydın Yıldırım, Derya Yıldırım,
Fatih Sultan Öztürk, Hülya Akan, Meryem Aydın, Rabia Cerf, Senem Bereketçi, Sevilay Eş Şengül, Şirin Giyik
ve Yeşim Er Özcan) tarafından geliştirilmiştir.
158
ikinci kısım: örnek dersler
Süreç:
Derse, Hayat Bilgisi 2. sınıf ders kitabının Ek 1’deki sayfası tahtaya yansıtılarak veya öğrencilere dağıtılarak başlanır. Bu sayfada okul yolunda kişilerin
birbirine nasıl davranması gerektiğini örnekleyen durumlar olduğu açıklaması yapılır ve sayfanın en altındaki görsel şu sorularla tartışmaya açılır:
• Bu görselde ne görüyorsunuz?
• “Engelli” deyince aklınıza neler geliyor? “Engelli” kavramı size neleri çağrıştırıyor?
• Engellilere başka ne tür yardımlar yapılıyor?
Bu sorularla açılan tartışmanın amacı, engellilere yönelik acıma ve yardım temelli toplumsal algıyı ortaya koymaktır. Bu tartışmayı yürütürken aşağıdaki bilgilerden yararlanabilirsiniz.
Engelli insan, tarih boyunca, acıma, merhamet etme duyguları eşliğinde algılanmış; engelliler her zaman iyi davranılması öğütlenen insan kategorisi olarak
gösterilmiştir. Bu acıma, merhamet etme duygusu ve engellinin aciz insan olduğu algısı, engellilere yönelik ayrımcılığın ve ayrımcı uygulamaların üstünün
örtülmesine, çoğu durumda fark edilmemesine sebep olmuştur.
T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı’nın (ÖZİDA) 3 Kasım 2010’da
açıkladığı Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılığın Ölçülmesi Araştırması’na göre engellilerin;
• % 65’i tanımadıkları insanların alayına maruz kaldıklarını,
• % 42,7’si kamu görevlilerinin kötü muamelesine maruz kaldıklarını,
• % 46’sı istihdam alanında,
• % 51’i eğitim alanında,
• % 39’u sağlık alanında,
• % 40’ı adalete erişimde,
• % 51,3’ü toplumsal yaşama katılımda ayrımcılık içeren uygulamalarla karşı
karşıya kaldıklarını beyan etmektedir.
Öğrencilerin söylediklerinden yola çıkılarak engellilerin zayıf, aciz, başkalarının yardımına muhtaç insanlar olarak görüldüğüne vurgu yapılır; en çok kabul
gören yardım kampanyasının da Mavi Kapak Kampanyası olduğu belirtilir.
yardım kampanyalarına eleştirel bakmak
159
Bu kampanyaya yönelik eleştiriler de olduğu söylenerek bu eleştirilerin neler
olabileceğine dair öğrencilerin görüşleri alınır ve tahtaya not edilir.
Sınıf küçük gruplara ayrılır; Ek 2’de yer alan aşağıdaki paragraf tahtaya yansıtılır veya öğrencilere dağıtılır ve okunur.
Bütün insanları kapak toplatmaya sevk etmek, kamuoyunun yanıltılması anlamına gelmektedir. Bu tip kampanyalar toplumda engelli sorunlarının tekerlekli
sandalye temin sorunlarına indirilmesi gibi bir yanlış algılama doğmasına sebep
olur. Diğer taraftan engelliler için kapak toplayan kesimlerde (özellikle çocuklarda) engellilerin yardıma muhtaç, kapak toplanmasına dahi ihtiyacı olan insanlar
olarak algılanması tehlikesini içermektedir. Engellilerin tekerlekli sandalye ihtiyaçlarının karşılanması için kapak toplanmasına ihtiyaç yoktur.
Yazının tamamına ulaşmak için bkz.
http://www.birgun.net/haber-detay/kapakla-vicdan-dolandiriciligi-65402.html
Paragrafın okunmasının ardından aşağıdaki sorular tahtaya yazılır ve bu sorular çerçevesinde küçük grup çalışması yapılır.
• Bu paragrafta Mavi Kapak Kampanyası’na hangi gerekçelerle karşı çıkılıyor?
• Engelliler için tek sorun tekerlekli sandalye temini midir? Bunun dışında ne
gibi sorunlar yaşamaktadırlar?
• “Engellilerin yardıma muhtaç, kapak toplanmasına dahi ihtiyacı olan insanlar
olarak algılanması” nasıl bir sorun içeriyor?
Toplumda çok yaygın kabul gören Mavi Kapak Kampanyası, engellilerin “bir kapağa bile muhtaç bireyler” olarak algılanmasına ve kapak toplayanların engellileri kendileriyle eşit görmek yerine yardımlarına muhtaç olan zavallı insanlar
olarak tanımalarına yol açmaktadır.
Bu algı biçiminde engelli, “zayıf, başkasının yardımına muhtaç, acınacak varlık”
olarak etiketlenmekte ve bu algının uzantısı olarak engelliler, ihtiyaçları karşılanarak topluma katkı sağlaması beklenen kişiler olarak değil, tam tersine yaşamını idame ettirmesi toplumun görevi ve sorumluluğu olan “muhtaç” kişilere
dönüştürülmektedir.
Böyle olduğu için de, engellilerin toplumun diğer bireyleri gibi sokağa çıkması,
eğitim görmesi, istihdam edilmesi gibi olgular gereklilik olarak görülmemekte ve
engelliler evlerine hapsedilerek toplumsal mekânlardan dışlanmaktadır.
160
ikinci kısım: örnek dersler
Mevzuattan Uygulamaya Engelli Hakları Raporu 2013 “Erişilebilirlik, Eğitim, Çalışma Hayatı ve Sağlık Verileri-Analizler”e göre,
• 61 ilde hizmet veren 12.417 toplu taşıma aracının sadece %33’ünde fiziksel
engelliler için rampa, %7’sinde görme engelliler için anons sistemi, %6’sında
işitme engelliler için bilgilendirme ekranı bulunuyor.
• 51 ildeki 110.538 cadde ve sokağın sadece %16’sında rampa, %3’ünde hissedilebilir zemin ve %2’sinde sesli sinyalizasyon sistemi var.
• 2005-2013 yılları arasında iş arayan 401.375 engelli vatandaştan sadece
249.591’i iş bulabildi; engelli kadınların iş bulabilme oranları çok daha düşük!
• 2013-2014 Eğitim Yılı’ndaki öğrencilerin sadece %1,5’i engelli öğrencilerden
oluşuyor.
Rapora ulaşmak için bkz.
http://www.engellihaklariizleme.org/tr/files/belgeler/kitap_2013.pdf
Grup sözcüleri tarafından her bir grubun
sorulara verdikleri cevaplar paylaşılır; her
bir soru için tüm grupların katkısı alınır.
Son olarak, yardım kampanyalarının engellilerin yardıma muhtaç insanlar olarak
algılanmasına yol açtığı ve bu algının engellilerin herkesle eşit görülmesini engellediği vurgulanır; engelli bireylerin tüm
insanlarla aynı hak ve özgürlüklere sahip
oldukları, bu hakların uluslararası sözleşme ve yasalarla güvence altına alındığı belirtilir.
Küçük grup çalışmasının sonundaki paylaşımlarda, soruların
cevaplarını teker teker almanızı
ve her bir sorunun cevaplanması için farklı bir gruba söz vererek
başlamanızı öneriyoruz.
Bir gruba sözü verdiğinizde diğer
grupların dikkatle dinlemesi ve
başka bir soruya geçmeden önce
diğer grupların da bu soruya ilişkin katkılarının alınması çok daha
etkili oluyor.
Grup çalışmalarının başında,
gruplara sözcü belirlemeleri gerektiğini hatırlatmayı unutmayın!
Bu doküman Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme Hibe Programı kapsamında hazırlanmıştır. Bu belgenin içeriğinden sadece İstanbul
Bilgi Üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (SEÇBİR) sorumludur ve bu içerik herhangi bir şekilde Sabancı Vakfı’nın görüş veya tutumunu yansıtmaz.
yardım kampanyalarına eleştirel bakmak
Ek 1 - Hayat Bilgisi 2. sınıf ders kitabı sayfası
İlköğretim Hayat Bilgisi 2 Ders Kitabı ve Öğrenci Çalışma Kitabı (1. Kitap),
Ankara: Ada Matbaacılık, 2013. s.44.
161
162
ikinci kısım: örnek dersler
Ek 2 - “Kapakla Vicdan Dolandırıcılığı” başlıklı yazıdan bir paragraf ve
tartışma soruları
Bütün insanları kapak toplatmaya sevk etmek, kamuoyunun yanıltılması
anlamına gelmektedir. Bu tip kampanyalar toplumda engelli sorunlarının
tekerlekli sandalye temin sorunlarına indirilmesi gibi bir yanlış algılama
doğmasına sebep olur. Diğer taraftan engelliler için kapak toplayan kesimlerde (özellikle çocuklarda) engellilerin yardıma muhtaç, kapak toplanmasına dahi ihtiyacı olan insanlar olarak algılanması tehlikesini içermektedir.
Engellilerin tekerlekli sandalye ihtiyaçlarının karşılanması için kapak toplanmasına ihtiyaç yoktur.
Yazının tamamına ulaşmak için bkz.
http://www.birgun.net/haber-detay/kapakla-vicdan-dolandiriciligi-65402.
html
Tartışma soruları:
• Bu paragrafta Mavi Kapak Kampanyası’na hangi gerekçelerle karşı çıkılıyor?
• Engelliler için tek sorun tekerlekli sandalye temini midir? Bunun dışında
ne gibi sorunlar yaşamaktadırlar?
• “Engellilerin yardıma muhtaç, kapak toplanmasına dahi ihtiyacı olan insanlar olarak algılanması” nasıl bir tehlike içeriyor?