A. TRABLUSGARP SAVAŞI
advertisement
A. TRABLUSGARP SAVAŞI (1911 - 1912) Sebepleri; 1. B. BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913) l. Balkan Savaşı’nın Nedenleri; 1870 yılında siyasi birliğini tamamlayan İtalya’nın gelişen sanayisine hammadde bulmak istemesi, Osmanlı Devleti’nin zayıf olması, Trablusgarp’ın hammadde açısından zengin olması Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın olması, Trablusgarp’ın Akdeniz’de önemli ticaret yolları üzerinde olması İtalya’nın Habeşistan yenilgisini telafi etmek istemesi, İtalya’nın Trablusgarp hususunda İngiltere ve Fransa ile anlaşması, Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik akımının etkisi, İtalya, bu sebeplere bağlı olarak 28 Eylül 1911’de Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. Trablusgarp Savaşı devam ederken Rusya, Osmanlı Devleti’nin Balkan topraklarını Sırbistan ve Bulgaristan arasında paylaştırdı. İki devlet arasında yapılan antlaşmaya Karadağ ve Yunanistan da katılarak Balkan Birliği’ni oluşturdular. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Güçlü donanmaya sahip olan İtalya Trablusgarp, Bingazi ve Derne’ye asker çıkardı. Osmanlı Devleti Trablusgarp’a karadan ve denizden asker gönderemedi. Osmanlı Devleti Trablusgarp’ı savunmak amacıyla bölgeye gizlice gönüllü subayları sevk etmiştir. Subaylardan Enver Bey Bingazi’de, Mustafa Kemal Derne ve Tobruk’ta yerli halkı İtalyanlara karşı örgütlediler. Derne ve Tobruk’ta elde edilen başarılarla İtalyanlar iç bölgelere giremeyince İtalya Osmanlı Devletini zor duruma düşürüp anlaşma masasına çekmek için 12 Ada ve Rodos’u işgal ettiler. Çanakkale istihkâmlarını bombaladılar. Balkan Savaşlarının başlamasıyla Osmanlı Devleti, İtalyanlarla barış yapılmak zorunda kalındı. Lozan şehrinde imzalanan Ouchi (Uşi) Barış Antlaşması imzalandı. Bu anlaşmaya göre; 1. 2. 3. Rusya’nın Balkanlarda panislavist politika izlemesi, Osmanlı - Almanya yakınlaşması üzerine 1908 Reval Görüşmesi ile İngilizlerin, Rusları, Boğazlar ve Balkanlar politikasında (Panslavizm) serbest bırakması Osmanlı’nın zayıf olması, Balkan uluslarının Osmanlı Devleti’nin Balkan topraklarını ele geçirmek istemesi, l. Balkan Savaşı: Balkan Birliği’ni oluşturan bu devletler Osmanlı Devleti’nden Makedonya’da ıslahat yapmasını istediler. Osmanlı Devleti bu isteği kabul etmeyince 8 Ekim 1912’de Balkan devletleri Osmanlı Devletine savaş ilan ettiler. Karadağ, Yunanistan, Bulgaristan ve Sırbistan’la yapılan savaşlarda Osmanlı Devleti her cephede yenilgiye uğradı. Sırplar İşkodra ve Manastır’a Yunanlılar, Yanya ve Selanik’e saldırdılar. Yunanistan Bozcaada ve Gökçeada dışındaki tüm Ege adalarını işgal etti. Bulgarlar, Edirne, Kırklareli ve Lüleburgaz’ı alarak Çatalca’ya kadar ilerlediler. Osmanlı Devletinin I. Balkan Savaşında yenilmesinin sebepleri; Trablusgarp ve Bingazi İtalyanlara bırakıldı. Trablusgarp halkı dini açıdan Osmanlı halifesine bağlı kalacaktı. Oniki Ada Balkan Savaşları sonuna kadar geçici olarak İtalyanlara bırakıldı. 1. 2. 3. Trablusgarp Savaşının Sonuçları; 1. 2. 3. 4. Trablusgarp ve Bingazi kaybedildi, Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprak parçasını kaybetti, Halifelik kanalıyla bu bölge ile olan kültürel bağlantı korunmaya çalışıldı, Osmanlı Devletinin Trablusgarp’ta yenilmesi Balkan Devletlerinin, Osmanlı Devletine savaş ilan etmesini cesaretlendirmiştir. NOT: Osmanlı Devletinin Trablusgarp’ta yenilmiş olması Balkan Devletlerinin, Osmanlı Devletine savaş ilan etmesini cesaretlendirmiştir. Bu yönü ile düşünüldüğünde Trablusgarp Savaşının sonucu I. Balkan Savaşının sebebini teşkil etmektedir. 4. 5. Komutanların siyasetle ilgilenmesi, Komutanlar arasında alaylı – mektepli tartışmalarının yaşaması, Almanların söz verdikleri gibi gerekli yardımı yapmamaları, Osmanlı Devletinin I. Balkan Savaşı öncesinde ordusunun büyük bir bölümünü terhis etmesi, Cephane ve erzak sıkıntısının yaşaması, Osmanlı Devleti bu dönemde bir taraftan savaşla uğraşırken bir taraftan da kendi içinde yaşanan siyasi olaylarla uğraşmak zorunda kalmıştır. Savaş sırasında yaşanan siyasi olaylar ise şunlardır; İttihat ve Terakki Cemiyeti bu savaştan fırsat bularak Bab-ı Ali Baskınını yaparak hükümete gelmiştir. Arnavutlar bu savaş sırasında bağımsızlıklarını ilan ederek Osmanlı Devletinden ayrılmışlardır. (Balkanlarda en son bağımsız olan Arnavutlardır.) 28 Kasım 1912 Osmanlı Devleti bu yaşananlar karşısında barış istemek zorunda kaldı. Avrupa devletlerinin de aracılığıyla, 30 Mayıs 1913’te Londra Barış Antlaşması imzalandı. (İngiltere ve Almanya’nın çabalarıyla) II. Balkan Savaşının başlaması üzerine Osmanlı Devleti daha önceden kaybettiği toprakları geri almak için Bulgaristan’a savaş ilan etmiştir. Kurmay Yarbay Enver Bey komutasındaki Türk ordusu Midye - Enez sınırını geçerek Kırklareli ve Edirne’yi geri almıştır. Mustafa Kemal l. Balkan Savaşı sırasında Çanakkale ve Gelibolu’nun savunulması için kurulan Akdeniz Boğazı Birleşik Kuvvetler Hareketi Şubesi Müdürlüğü’ne atanmıştır. ll. Balkan Savaşı’nda Bolayır’da hazırladığı birliklerle Edirne’nin geri alınmasında görev yapmıştır. Bulgaristan bu savaşta yenik düşmüş kısa bir süre sonra barış istemek zorunda kalmıştır. Londra Antlaşmasına göre; 1. 2. 3. 4. 5. Osmanlı Devletinin batıda ki sınırı Midye – Enez hattı olacak, Edirne de dahil olmak üzere Trakya’nın tamamı Bulgaristan’a, Selanik, Yanya, Serez ve Güney Makedonya Yunanistan’a, Kuzey ve Orta Makedonya Sırbistan’a bırakılacak, Ege Adalarının siyasi durumu büyük devletlerin kararına bırakılacaktır. Savaşın sonunda Balkan devletleri arasında Bükreş Antlaşması, Osmanlı-Yunanistan arasında Atina Antlaşması, Osmanlı-Bulgaristan arasında İstanbul Antlaşması ve Osmanlı – Sırbistan arasında İstanbul Anlaşması imzalanmıştır. I. Balkan Savaşının Sonuçları; 1. Osmanlı Devleti Trakya, Makedonya, Girit ve Arnavutluğu kaybetti. 2. Ege Adalar sorunu ilk defa ortaya çıktı. 3. Bulgaristan Trakya topraklarını ele geçirerek Ege Denizine kıyı oldu. 4. İstanbul’un güvenliği tehlikeye girdi. 5. Ordunun siyasetle uğraşmasının sakıncaları anlaşıldı 6. Arnavutluk bağımsızlığını ilan ederek Osmanlı Devletinde ayrıldı. 7. İttihat ve Terakki Cemiyeti Bab-ı Ali Baskınını yaparak hükümete geldi. 8. Balkanlardan Anadolu’ya Türk göçleri yaşandı 9. Balkanlarda yaşayan Türkler azınlık durumuna düşmüş Türk azınlık sorunu başlamıştır. 10. Bulgaristan’ın diğer devletlere nazaran daha fazla toprak alması balkan devletlerini rahatsız etmiştir. Savaş bittikten sonra balkan devletleri Bulgaristan’dan toprak almak için, Bulgaristan’a savaş ilan etmişler böylelikle II. Balkan Savaşının yaşanmasına sebep olmuşlardır. Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913) Bulgaristan: Silistre, Turakan ve Güney Dobruca’yı alacak. Yunanistan: Epir’in tamamını, Selanik, Yanya ve Güney Makedonya’yı aldı. Sırbistan: Manastır, Üsküp ve Piriştine’yi aldı. Karadağ: Plevne ve Çakova’yı aldı. Romanya: Dobruca’nın bir bölümünü almıştır. İstanbul Antlaşması (Osmanlı – Bulgaristan) 1913) a. b. c. Bulgaristan I. Balkan Savaşında diğer balkan devletlerine nazaran daha fazla toprak alınca Yunanistan ve Sırbistan, Bulgaristan’a karşı ittifak oluşturdular. Bu olay üzerine Bulgaristan her iki devlete de savaş ilan etmiştir. Başlayan bu savaşa Bulgaristan’dan toprak almak isteyen Romanya da katılmıştır. İki devlet arasında Meriç nehri sınır olacak. Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlılarda, Dedeağaç Bulgaristan kalacak. Bulgaristan’da yaşayan Türklerin her türlü hakları devlet garantisinde olacak. Azınlık ll. Balkan Savaşı (1913) Sebepleri; (29 Eylül durumunda düşen Türkler Bulgarlarla eşit haklara sahip olacak, Türkler NOT müftülerini kendileri seçebilecek, Bulgaristan’daki Türkler ilkokul ve ortaokulda Türkçe eğitim alabilecek, mülk edinebilecekler kararları da İstanbul Antlaşması’nda yer almıştır. Atina Antlaşması (Osmanlı – Yunanistan)(14 Kasım 1913) takip etmiştir. Bu iki devlet Hammadde ve Pazar Osmanlı ile Yunanistan arasında imzalandı. Girit’in durumu belirlenemediği için imzalanması gecikmiştir. başlatmış, İngiltere bu amaç çerçevesinde; Mısır ve uzak Girit Adası, Yanya, Selanik, Serez ve Güney Makedonya Yunanistan’da kalacak, Devleti’nin Kuzey Afrika topraklarından Cezayir ve Yunanistan’da kalan Türklerin her türlü hakları devlet garantisinde olacak. Siyasi ihtiyaçlarını karşılamak için Sömürgecilik hareketlerini doğuda sömürgeler edinirken, Fransa; Osmanlı Tunus’u sömürge haline getirmiştir. birliğini geç kuran İtalya sanayi inkılâbını gerçekleştirdikten sonra sömürgecilik yarışına katılarak Trablusgarp’ı işgal etmiştir. Almanya ise bu yarışa çok Sırbistan’la İstanbul anlaşması; daha geç başladığından ve dünya sömürgeleri İngiltere I. Balkan Savaşı sonrasında Osmanlı Devleti’nin batıda Sırbistan ile sınırı kalmamıştır. Ancak Londra Anlaşmasıyla kaybettiği topraklarda yaşayan Türk ve Müslümanlar azınlık durumuna düşmüştür. Osmanlı Devleti bu sorunu çözmek için anlaşmayı imzalamıştır. 2. 3. 4. 5. 6. 7. elindeki sömürgeleri kapabilmek amacıyla harekete geçmiştir. Bu yarış Avrupalı Devletlerarasında büyük bir rekabetin başlamasına neden olmuştur. Öte taraftan Fransız İhtilalinin dünyaya yaydığı Milliyetçilik hareketleri büyük sınırlara sahip çok uluslu devletleri zor duruma düşürmüştür. Özellikle Avusturya- lI. Balkan Savaşlarının Sonuçları; 1. ve Fransa tarafından paylaşıldığından, bu devletlerin Osmanlı Devleti Edirne dahil Doğu Trakya’yı geri aldı. İstanbul’un güvenliği sağlandı. Bulgaristan diğer Balkan devletlerine toprak vermek zorunda kaldı. Bulgaristan Batı Trakya topraklarını Yunanistan’a bırakmak zorunda kaldı. Böylelikle Ege denizine olan kıyısını kaybetti. Osmanlı Devleti I. Balkan Savaşıyla başlayan Türk azınlık problemlerini yaptığı anlaşmalarla çözmeye çalıştı. Bulgaristan II. Balkan Savaşında yenilip büyük toprak kaybına uğramış olması, Balkan devletlerine karşı bir düşmanlık beslemesine neden olmuştur. Bulgaristan I. Dünya Savaşında Balkan devletlerine karşı İttifak devletlerinin yanında savaşa girmiştir. Osmanlı Devletinin Bulgaristan’la imzaladığı İstanbul Anlaşması, günümüz Türk – Bulgar sınırını çizmiştir. Macaristan ve Osmanlı Devletleri hızla parçalanma sürecine girmiştir. Özel Sebepler 1- Büyük devletlerarasındaki silahlanma yarışı 2- Almanya ile Fransa arasında 1871 ‘de yapılan Sedan Savaşında Fransa’nın yenilerek, son derece zengin kömür yatağına sahip olan AlsesLoren bölgesini Almanya’ya kaptırması ve Fransa’nın bu yenilginin intikamını ve bu bölgeyi geri almak istemesi. 3- İngiltere’nin Boğazlar ve Balkanlar’da Rusya’yı serbest bırakması ve Rusya’nın Panslavist politikayı uygulaması. 4- Avusturya - Macaristan İmparatorluğu’nun Rusya’ya karşı cephe alması 5- Almanya’nın İngiltere ve Fransa’nın sömürgelerini ele geçirmek istemesi 6- İngiltere ve Fransa’nın sömürgelerini ve korumak ve genişletmek istemeleri BĠRĠNCĠ DÜNYA SAVAġI ( 1914–1918 ) Bu sebepler Avrupa ülkelerin kendi aralarında Üçlü İtilaf Genel Sebepleri: ve Üçlü İttifak adıyla bloklaşmasına neden olmuştur. 1- 2- Sanayi inkılâbıyla birlikte Avrupalı Devletlerin Üçlü İtilaf grubunda İngiltere, Fransa ve Rusya yer alırken artan hammadde ve pazar ihtiyacını karşılamak bu gruba karşı olarak Üçlü İttifak grubunda; Almanya, istemeleri, İtalya ve Avusturya-Macaristan yer almıştır. Avrupalı devletleraralarındaki sömürgecilik yarışı 3- 1789 Fransız İhtilali ile birlikte dünyaya yayılan Milliyetçilik hareketleri, UYARI: Ġtalya savaĢ baĢlamadan önce Üçlü Ġttifak grubundayken, savaĢ baĢladıktan sonra bu gruptan ayrılarak, sebebi; Üçlü Ġtilaf grubuna geçmiĢtir. Avusturya–Macaristan’ın, düĢmanı Bunun olan Dünya üzerinde ilk sanayi inkılâbını gerçekleştiren devlet Rusya’ya karĢı, ırktaĢı Almanya ile ittifak kurmasıdır. İngiltere olmuştur. Kısa bir süre sonra İngiltere’yi, Fransa Ġtalya sınır problemi yaĢadığı Avusturya-Macaristan ile aynı safta yer almak istememiĢ, savaĢ baĢlayınca Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni kendi yanında savaĢa tarafsızlığını ilan etmiĢ, 1915’ te ise Ġtilaf grubunda sokmak istemesinin nedenleri: savaĢa katılmıĢtır. 1- SavaĢın Görünür Nedeni 2- Almanya’nın savaşı geniş alanlara yayarak batıda rahatlamak istemesi, 3- 1914’te Saray Bosna’yı ziyarete gittiğinde Rusya’nın 4- Ferdinant’a suikast düzenleyerek öldürmüşlerdir. Bu üzerine Avusturya- korumak amacıyla Avusturya-Macaristan’a savaş ilan edince Üçlü ittifak ve Üçlü İtilaf blokları birbirine savaş l. DÜNYA SAVAġINA topraklarına yardımların Rusya’ya önünü kesmek Petrol bölgelerini kontrol altına almak istemesi Kanal bölgesinde bir İngilizlerin cephe açılmasını sömürgeleriyle olan 1- Almanya’nın savaşı kazanacağına olan inancı 2- İttihat ve Terakki cemiyeti liderlerinin Alman Almanya ile oluşan yakın dostluk ve ticari ilişkilerin gelişmiş olması ittifak kurma yoluna gitmişse de İngiltere, Osmanlı Hatta alarak, hayranı olması sıçrayacağına yanaşmamıştır. olan altına 6- 3- edinmeye çalışmıştır. Bu sebepten İlk olarak İngiltere ile ittifaka kontrol istemesinin nedenleri: inandığından, güçlü olanın yanında yer almak için taraf Devletiyle konumundan Osmanlı Devleti’nin Almanya yanında savaĢa girmek ilk başta tarafsızlığını ilan etmiştir. Ancak her halükarda kendi Jeopolitik bağını koparmak istemesi I.Dünya Savaşı Avrupa’da başladığında Osmanlı Devleti savaşın Boğazları sağlayarak GĠRMESĠNĠN NEDENLERĠ bu devletinin 5- açmıştır. I.Dünya Savaşı böylelikle Avrupa da başlamıştır. DEVLETĠNĠN makamından istemesi Sırbistan’a savaş ilan etmiştir. Rusya ise Sırbistan’ı OSMANLI Osmanlı gidecek Macaristan Ancak kısa zaman içinde tüm dünyaya yayılmıştır. Halifelik yararlanmak istemesi, Panslavist politikasından cesaret alan Sırp milliyetçileri yaşanması Devleti’nin yararlanmak istemesi, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahdı Ferdinant olayın Osmanlı 4- Alman ekonomisinden istifade etme arzusu 5- Daha önceden kaybedilen toprakları geri alma arzusu Osmanlı 6- Devleti’nin tarafsız kalması koşuluyla Osmanlı Devleti’ne Kapitülasyonları kaldırma isteği ekonomik yardımda bulunacağını duyurmuştur. Osmanlı Devleti İngiltere’nin bu taahhütlerine inanmadığından, Almanya’ya yanaşmak zorunda kalmıştır. NOT: Ġngiltere’nin Osmanlı Devletiyle ittifak kurmak istememesinin nedeni: 1-İngiltere’nin Osmanlı topraklarını sömürge edinmek istemesi 2-İngiltere’nin müttefiki olan Rusya’yı kızdırmak istememesidir. Gizli anlaşmadan sonra iki Alman zırhlı gemisi Akdeniz’de İngiliz ve Fransız takibinden kaçarak Osmanlı Devletine sığınmış, İngiltere bu gemilerin kendisine teslim edilmesini Osmanlı Devletinden istemişse de, Osmanlı bu gemileri satın aldığını ilan ederek gemilere Türk bayrağını asmış ve gemilerin ismini Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir. Ancak gemilerdeki Alman mürettebatı değiştirmeyerek gemilerin Karadeniz’e açılmasını sağlamıştır. Gemiler Rus limanlarını bombardımana UYARI: Rusya’nın I.Dünya savaĢına katılmasındaki tutunca Osmanlı Devleti de resmen savaşa girmiştir. (14 temel Kasım 1914) sebep istemesidir. Panslavizm’i Yani sıcak gerçekleĢtirmek denizlere açılmak için Osmanlı Devletinin savaĢa girmesiyle; Boğazları hâkimiyet altına almaktır. Osmanlı Devleti, Ġngiltere ile ittifak kurmuĢ olsaydı, Rusya ile de müttefik durumuna gelecekti ki bu durum Rusya’nın boĢuna savaĢa girmesi anlamına gelirdi. Savaş daha geniş bir alana yayıldı, Almanya Avrupa’da rahatladı İtilaf Devletleri Osmanlı Devletinin toprakları üzerinde birçok cephe açmak zorunda kaldı. Osmanlı Devleti ile Almanya arasında yapılan görüşmeler olumlu sonuçlanmış ve kısa zamanda iki taraf arasında 2 Ağustos 1914‘te gizli bir ittifak antlaşması imzalanmıştır. Ancak Osmanlı Devleti antlaşmanın yapılmasından hemen sonra savaşa girmeyerek dört ay beklemiştir. l. DÜNYA SAVAġI’NDA OSMANLI DEVLETĠNĠN SAVAġTIĞI CEPHELER Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşına girmekle birlikte birçok cephede savaşmak zorunda kalmıştır. Osmanlı yanı sıra Berlin Antlaşmasıyla Rusya’ya bıraktığımız mümkündür. Elviya-i Selase ( Kars, Ardahan ve Batum) u da geri aldık. Osmanlı’nın Savaştığı Cepheler Devleti’nin savaştığı cepheleri üç kategoride incelemek Kafkas Cephesi Taarruz Cepheleri Kanal Cephesi 2- KANAL CEPHESĠ Çanakkale Cephesi Nedenleri: a. Hicaz Cephesi Savunma Yemen Cephesi Cepheleri Irak Cephesi almak istemesi b. Müttefiklerine Yardım amaçlı Cepheler İngilizlerin, Hindistan’a giden sömürge yollarını kesmek istemesi. Suriye Cephesi Filistin Cephesi Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı geri İngilizlerden geri Osmanlı Devleti bu amaçlar çerçevesinde Almanya’nın isteği üzerine 14 Ocak 1915 tarihinde Süveyş kanalına Galiçya taarruz düzenleyerek cepheyi açtı. Osmanlı Devleti, bu Makedonya cephede iki defa saldırı hareketi düzenlemişse de her iki Romanya saldırı hareketi de başarısızlıkla sonuçlanmıştır. İngilizler açısından çok önemli bir cephe olması itibariyle A) TAARRUZ CEPHELERĠ cephenin 1-KAFKAS CEPHESĠ zamanda İngilizler, burayı savunmak amacıyla sürekli Sebepleri: sömürgelerinden askeri takviye yapmışlardır. a. kapanmasına kadar olan Almanya’nın isteğine bağlı olarak Osmanlı Devleti’nin Bakü petrollerini ele geçirmek Osmanlı Devletinin bu cephede başarısız olmasının birçok sebebi bulunmaktadır bu sebepler: istemesi, b. açılmasından Enver Paşa’nın Orta Asya Türkleriyle birliği a. sağlayarak Turan’ı gerçekleştirmek istemesi. Almanya’nın, Osmanlı Devleti’ne gereken yardımı yapmaması, Enver Paşa komutasındaki Türk ordusu ağır kış şartlarına b. Osmanlı ordusunun su ve erzak sıkıntısı, hazırlık yapmadan Kars ve Batum’u geri almak oradan c. Bölgenin çöl olması, Orta Asya’ya açılmak için Sarıkamış - Kars harekâtını d. Demiryollarının kanala kadar uzanmamasından başlatmış.(22 Aralık 1914) Ancak yapılan bu taarruz ötürü harekâtı dondurucu soğuk ve orduda başlayan tifo ulaştırılmaması etkili olmuştur. gerekli yardımların zamanında salgınından dolayı başarısızlıkla sonuçlanmış, doksan bin 1916’da Osmanlı ordusu başarısız olup geri çekildikten dolayındaki askerimiz burada şehit düşmüştür. sonra, İngilizler bölgenin güvenliğini sağlamak amacıyla Sarıkamış – Kars hareketinin başarısızlıkla sonuçlanması karşı taarruza geçmiş, Sina yarımadasını ele geçiren üzerine, ilkbahara kadar hazırlıklarını tamamlayan Rus İngilizler kuzeye doğru ilerlemeye başlamışlardır. ordusu karşı taarruza geçmiş; Erzurum, Erzincan, Muş, Van, Bitlis ve Trabzon’a kadar olan Doğu Karadeniz B) SAVUNMA CEPHELERĠ bölgesini işgal etmiştir. 1-ÇANAKKALE CEPHESĠ Çanakkale cephesinin kapanmasından sonra M. Kemal Nedenleri: Kafkas cephesine atanmış, M. Kemal’in yapmış olduğu askeri mücadeleler neticesinde Bitlis ve Van geri alınmıştır. Kafkas cephesindeki mücadeleler 1917’ye kadar devam etmiştir.1917’de Rusya’da Bolşevik ihtilalinin yaşanmasıyla Çarlık Rusya’sı yıkılmış ve yönetimi ele a. kurmak istemesi b. Rusya’nın savaştan çekilmesiyle iki taraf arasında Brestlitovsk Antlaşması yapılmış bu antlaşmaya göre; Rusya Kafkas cephesinde işgal ettiği yerleri gerivermenin Osmanlı Devleti ile Almanya arasındaki bağlantıyı koparmak istemeleri c. İstanbul’u alarak Osmanlı Devleti’ni saf dışı bırakarak savaşı kısa zamanda kendi lehlerine geçiren Bolşevikler, Birinci Dünya Savaşından çekilmiş olduklarını açıklamışlardır. İtilaf Devletlerinin Rusya ile gerekli bağlantıyı bitirmek istemeleri, d. Bulgaristan’ı kendi yanlarında savaşa sokmak istemeleri Bu cephe 19 Şubat 1915 yılında İngiliz ve Fransız donanmalarının Çanakkale boğazını geçmek istemeleri üzerine başlamıştır. Ancak Türk topçu bataryalarının c. Arapların Osmanlı Devleti’nden ayrılmalarını ve üstün atışları ve Nüsrat mayın gemisinin boğaza döşemiş bağımsız olmalarını sağlamak olduğu mayınların etkisiyle İtilaf donanması büyük zayiat alarak geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Bu bölgedeki cephe Birinci Dünya Savaşının İtilaf Devletleri kısa bir süre sonra İstanbul’a kara yoluyla başlamasından hemen sonra İngilizlerin taarruzuyla ulaşmak için Gelibolu Yarımadasına büyük bir askeri başlamıştır. Osmanlı Devleti kutsal toprakları korumak çıkarma amacıyla dört yıl boyunca mücadele etmişse de, İngiliz yapmışlardır. Yapılan mücadelede Türk ordusunun üstünlüğü ile sona ermiş, İtilaf Devletleri geri kışkırtmaları çekilmek zorunda kalmışlardır. İngilizlerle neticesinde birlikte olup Araplar, Türklere Türklere karşı karşı mücadele etmişlerdir. Sonuçları Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasıyla Savaşı Osmanlı Devleti’nin kazanması üzerine Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşını kaybettiğin kabul l. Dünya savaşı iki yıl daha uzadı. etmiş ve bölge İngiliz işgalline girmiştir. 2- İnsan kaybının en fazla olduğu cephedir. UYARI: 3- Rusya’ya yardım götürülemediğinden Bolşevik desteklemesi 1- Arapların bu üzerine bölgelerde Ġslamcılık İhtilalinin çıkmasını hızlandı. düĢüncesi 4- Almanya’nın Avrupa’daki savaş yükü hafifledi Milliyetçilik düĢüncesi egemen oldu. 5- Bulgaristan’ın İttifak Devletleri’nin yitirdi. Yerine bölgede yanında savaşa girmesine neden oldu. 4- IRAK CEPHESĠ 6- M. Kemal’in dünyaca tanınmasını neden oldu. 7- Kurtuluş Savaşının ruhunun ortaya çıkması sağladı. 8- geçerliliğini Ġngilizleri (Ümmetçilik) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşında kazandığı tek cephedir. a- İngilizlerin, bölgedeki Alman nüfuz ve tehlikesini ortadan kaldırmak b- Petrol yönünden zengin olan Abadan Petrollerini ele geçirmek istemeleri c- İngilizlerin Osmanlı ordusunun İran’a girmesini Hindistan’ı tehdit etmesini önlemek 2-SURĠYE – FĠLĠSTĠN CEPHESĠ istemesi Nedenleri Osmanlı ordusunun kanal cephesinde yenilmesi üzerine İngilizlerin Sina-Filistin-Suriye hattından hücuma geçmesi üzerine bu cephe açılmıştır. İngilizler, 15 Kasım 1917 yılında Gazze’ye girmiş, 9 Aralık 1917’de Kudüs’ü almıştır. Bunun üzerine Osmanlı ordusu Şam’a çekilmiştir. İngilizler Şeria Nehrinin doğusuna geçerek saldırıya başlamış, Osmanlı ordusunu yenerek Halep’e girmişlerdir. Fransızlar da İskenderun’u işgal etmişlerdir. UYARI: Halep’in iĢgalinin Anadolu’nun iĢgaline neden İngilizler, 1914 yılında Basra’ya asker çıkardı. 22–24 Kasım 1915 yılında Kut-ul Amara’da Osmanlı ordusu İngilizleri yenilgiye uğratmıştır. Ancak Osmanlı Devleti 13. Kolordu’yu İran’a göndermesi üzerine Irak’da ki Türk askeri sayısında azalma olmuştur. İngilizlerin takviye alarak yeniden saldırması üzerine 11 Mart 1917’de Bağdat İngiliz işgaline girmiştir. İngilizler, Kerkük’ü alarak Musul önlerine kadar ilerlemiş, bu sırada Mondros Ateşkes Antlaşması yapıldığından savaş durmuştur. olacağını düĢünen 7. Ordu Komutanı Mustafa Kemal; Halep’in kuzeyinde savunma tertibatı aldı. Arap ve Ġngiliz saldırılarını durdurmuĢtur. Ancak bu sırada Mondros AteĢkes AntlaĢması imzalanmıĢtır. ASKER GÖNDERDĠĞĠMĠZ CEPHELER düşmesi üzerine Osmanlı Devleti, Almanya ve Avusturya ya yardım etmek amacıyla bu cepheye asker göndermiş, Kızıldeniz’e egemen olmak ve Hindistan sömürge yollarının denetimini ele Ruslara karşı savaşmıştır. (1916) 1917 yılında Rus ihtilalinin çıkması üzerine bu cephe kapanmıştır. geçirmek istemeleri, b. AMACIYLA Avusturya’nın Galiçya’da Ruslara karşı zor duruma Nedenleri İngilizlerin YARDIM 1- Galiçya Cephesi 3- HĠCAZ – YEMEN CEPHELERĠ a. C-MÜTTEFĠKLERE Petrol bölgesine egemen olmak istemeleri, 2- Romanya Cephesi Osmanlı Devletinin; Romanya’ya karşı Bulgarlara yardım dolayısıyla İtalya ile bu iki devlet arasında antlaşmazlık etmek amacıyla ordu gönderdiği bir cephedir. Rus çıktı. ihtilalinin çıkması ve Rusya’nın savaştan çekilmesi üzerine Romaya’da savaştan çekilmiştir. 6.Mac-Mahon AntlaĢması:1916 İngiltere ile Araplar arasında yapılmıştır. Bu antlaşma ile 3- Makedonya Cephesi Araplara bağımsız bir devlet söz verilmiş, bunun üzerine Osmanlı Devleti; Avusturya ve Almanya ile birlikte bu Araplar bölgede Sırp ve Ruslar’a karşı savaştı. 3 Mart 1918 savaşmışlardır. Osmanlıya karşı İngilizlerin yanında yılında Rusya ile yapılan Brest-Litowsk Antlaşması ile bölgede barış sağlandı. Not: Yukarıdaki gizli antlaşmalarla Osmanlı devletinin topraklarının tamamına yakını savaş içinde İtilaf devletleri I.Dünya SavaĢında Osmanlı Devletinin Topraklarını arasında PaylaĢmak Ġçin Yapılan Gizli AntlaĢmalar: çekilmesi ve gizli antlaşmaları açıklaması antlaşmalar paylaşılmıştı. Ancak Rusya’nın savaştan 1.Ġstanbul AntlaĢması: 10 Nisan 1915 üzerinde bazı değişikliklerin yapılmasına neden oldu. İngiltere ve Fransa; Rusya’yı kendi taraflarında tutabilmek amacıyla Boğazlar ve çevresini ile Marmara I. DÜNYA SAVAġINA KATILAN DĠĞER DEVLETLER kıyılarını Rusya’ya vermişlerdir. 1.Ġtalya’nın SavaĢa Katılması (20 Mayıs 1915) İtalya Birinci Dünya Savaşı öncesinde İttifak bloğunda yer 2.Londra AntlaĢması: 26 Nisan 1915 almasına rağmen, aynı blokta yer aldığı Avusturya- İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında yapıldı. Macaristan İtalya’ya kıyılarıyla ilgili sorunlar yaşamaya başlamışlardır. Savaş Osmanlı topraklarından pay verildi. Ege İmparatorluğuyla bu sebepten Balkanlar Adriyatik bölgesinden Mersin’e kadar olan yerler Konya’da dâhil başladığında olmak üzere İtalyanlara bırakıldı. İtalya’nın 12 Ada girmeyerek tarafsızlığını ilan etmiştir. üzerindeki hâkimiyeti tanındı. 1915’te Londra antlaşması ile İtalya İtilaf devletlerinin yanında denizlerde güçlü olan İtalya’yı kendi yanlarında savaşa savaşa girmiş oldu. sokmak için, İtalya’ya toprak vaadinde bulunmuş ve İngiltere’nin başını dolayı ve İtalya çektiği İtilaf savaşa Devletleri taraflar arasında anlaşma yapılmıştır. İtalya savaş 3.Sykes-Picot AntlaĢması: 3 Ocak 1916 İngiltere ile Fransa arasında yapıldı. Bu Antlaşmaya göre; Adana-Antalya bölgeleri, Suriye kıyıları ve Lübnan Fransa’ya, Musul hariç Irak İngiltere’ye bırakılmıştır. Suriye’nin diğer bölgeleri ile Musul ve Ürdün’ü kapsa-yan bir Arap Krallığı kurulacak, ancak bu Krallık İngiliz ve Fransızların koruyuculuğunda olmasına karar verilmiştir. sonrasında kendisine verile toprakları ele geçirmek için İtilaf Devletlerinin yanında savaşa girmiştir. 2.Bulgaristan’ın SavaĢa Katılması (6 Ekim 1915) Bulgaristan’ın konumu iki blok açısından da önemliydi. Almanya; Osmanlı Devleti ile İngiltere ise Rusya ile kara yoluyla yardımlaşmak amacıyla Bulgaristan’ı kendi saflarında istiyorlardı. Bulgaristan ise; Sırbistan ile arası açık olduğundan İtilaf bloğuna pek sıcak bakmıyordu. Osmanlı Devleti’nin 4.Petrograt SözleĢmesi: 1916 Çanakkale Savaşını kazanması üzerine İttifak grubunda Rusya’ya Boğazlar bölgesine ek olarak Trabzon’a kadar savaşa dâhil olmuştur. olan Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgesinin verilmesine karar verilmiştir. 3.Romanya’nın SavaĢa Katılması: (28 Ağustos 1916) Romanya; Avusturya’dan Tarnsilvanya’yı ve Baserabya’yı 5.Saint - Jean de Maurienne AntlaĢması: 19 Nisan istiyordu. 1917 Bloğunun yanında savaşa girdi. Rusya’da Bolşevik İngiltere, Fransa ve İtalya arasında yapıldı. İhtilalinin yaşanması ve savaştan çekilmesi üzerine İtalya’ya; Antalya, Konya, Aydın ve İzmir verildi. Ancak Romanya’da Rusya savaştan çekildiği için uygulamaya konulamadı, Bu isteklerinin kabul edilmesi üzerine İtilaf savaştan ayrılmıştır. 7 Mayıs 1918 Romanya, Rusya’dan sonra savaştan ayrılan ikinci devlet a. Yenen oldu. Not: yenilenlerden toprak b. Birinci Dünya Savaşı Avrupa’da başladıktan kısa bir süre Japonya Almanya’nın Bu madde Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla çiğnendi. 4.Japonya’nın SavaĢa Katılması sonra devletler almayacak. Uzak Yenenler yenilenlerden savaş tazminatı istemeyecek. Doğudaki sömürgelerini ele geçirmek için savaşa katılmıştır. Dört ay Not: Galip devletler onarım masrafı adı altında büyük içinde amacına ulaşan Japonya savaşı kendi açısından paralar istediler. sona erdirerek, savaştan ayrılmıştır. c. Devletlerarası gizli antlaşmalar yapılmayacaktır, açık diplomasi uygulanacaktır. NOT: Birinci Dünya Savaşından ilk çekilen devlet Not: Bu madde ile Osmanlı devleti aleyhine yapılan gizli Japonya olmuştur. antlaşmalar geçersiz sayılmıştır. d. Devletlerarası anlaşmazlıklar savaşla değil 5.Yunanistan’ın SavaĢa Katılması: (26 Haziran 1917) barışçı yollarla çözümlenecektir. Bu amaçla Yunanistan, Bulgaristan ile arası açık olduğundan ve bu milletlerarası bir teşkilat kurulacaktır. devletin ittifak bloğuna girmesi üzerine İngiltere ile Not: Milletler cemiyetinin temel fikridir. anlaşarak İtilaf Devletlerinin yanında savaşa katılmıştır. e. Türklerin çoğunlukta bulunduğu yerlerde Osmanlı devletinin egemenliğine bırakılacaktır. NOT: Yunanistan, I. Dünya savaşına en son katılan Not: Bu madde Türk kurtuluş hareketinin hukuksal devlettir. kaynağı olmuştur. f. Osmanlı topraklarında yaşayan diğer uluslara çoğunlukta oldukları yerlerde bağımsızlık hakkı 5.ABD’nin SavaĢa Katılması: (2 Nisan 1917) ABD Birinci Dünya Savaşı başladığında tarafsızlığını ilan etmişse de, üretmiş olduğu silahları İngiltere ve Fransa’ya satmaya başlamıştır. Bu durum Almanya’nın zararına olduğundan kısa bir süre sonra Almanya ABD’ye ait tanınacaktır. Not: Bu maddeden hedeflenen Doğuda bir Ermeni ve Kürt devletinin kurulmasıdır. İlk defa Kürt devletinin kurulması fikri Wilson Prensipleriyle ortaya çıkmıştır. g. ticaret ve yolcu gemilerine saldırmaya başlamıştır. Almanya’nın saldırıları ABD’nin İtilaf Boğazlar bütün ticaret gemilerine açık olacak ve Boğazların denetimi uluslararası bir komisyona Devletlerine bırakılacaktır. yanaşmasına neden olmuş, 1917’de ABD Başkanı Wilson h. kendi adıyla yayınladığı bildirgenin İtilaf Devletlerinin Alsas-Loren Fransa’ya verilecek. kabul etmesi kaydıyla, İtilaf Devletlerinin yanında savaşa UYARI: Wilson ilkeleri her ne kadar dünya barıĢını katılacaklarını ilan etmiştir. İtilaf Devletleri savaşı kısa sağlamak amacıyla yayınlanmıĢ olsa da Ġngiltere, zamanda kendi lehlerine sonuçlandırmak için bu bildirgeyi Fransa ve Ġtalya bu ilkeleri çıkarlarına ters buldukları kabul ederek ABD ile ittifak yapmış ve ABD resmen için savaşa girmiştir. uygulanamamıĢtır. çiğnemiĢler dolayısıyla da Wilson ilkeleri UYARI: Amerika’nın l. Dünya savaĢına Ġtilaf bloğu saflarında katılması savaĢın kaderini değiĢtiren en önemli olaydır. SAVAġIN SONA ERMESĠ: Rusların savaştan çekilmesi savaşın gidişatını İttifak devletleri lehine çevirmiştir. Ancak Almanların, Amerikan WILSON PRENSĠPLERĠ gemilerini batırmasıyla ABD’nin, İngiltere’nin yanında I. Dünya Savaşı’nın kaderi ABD’nin savaşa katılmasıyla savaşa katılması, savaşın kaderini tamamen değiştirmiş değişti. ABD Başkanı Wilson savaşı bitirmek için kendi ve savaş İttifak devletlerinin lehine dönmüştür. adıyla anılan Wilson İlkelerini yayınladı. Savaşa ittifak devletlerinin yanında giren Bulgaristan 28 Eylül 1918 ‘de yenilgiyi kabul ederek savaştan çekilmiştir. Maddeleri: NOT: Ġttifak Devletleri içinde savaĢtan ilk çekilen devlet Bulgaristan olmuĢtur. Almanya ile Osmanlı arasındaki savaş malzemeleri Willaquiste AntlaĢması Bulgaristan aracılığı ile sağlanıyordu. Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi üzerine Almanya ile Osmanlı Devleti arasında kara bağlantısı kopmuş, Osmanlı Devleti 11 Kasım1918 Sen Jermen BarıĢ AntlaĢması Avusturya (Saint Germain) 10 Eylül 1919 Almanya’dan yardım alamaz duruma gelmiştir. Bunun Bu antlaşma ile Çekoslovakya ve Yugoslavya kuruldu. yanı sıra Wilson ilkelerinin her devlete yaşam hakkı tanıması, yenen devletlerin yenilen devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacak gibi Willaquiste AntlaĢması hükümlerine inandıklarından savaşa son vererek Mondros Ateşkes 11 Kasım 1918 Macaristan Triyanon BarıĢ AntlaĢması Antlaşmasını imzalamışlardır.(30 Ekim 1918) Avusturya – Macaristan İmparatorluğu ise bünyesindeki iç 4 Haziran 1920 karışıklıklardan dolayı 3 Kasım 1918’de imzaladığı Villa Rethondes AntlaĢması Gusti Ateşkesi ile savaştan çekilmiştir. 1918 Savaşta tek başına kalan Almanya ise 11 Kasım 1918’de imzaladığı Rethondes Ateşkesi ile savaştan çekilmiştir. Wersailles AntlaĢması Almanya (Versay) BarıĢ 28 Haziran 1919 Bağımsız Polonya kuruldu. I. DÜNYA SAVAġININ SONUÇLARI: 1- Milyonlarca insanın ölümüne neden oldu. 2- Dünyada büyük ekonomik bunalımlar yaşanmaya başladı. 3- Büyük İmparatorluklar Rusya, yıkılarak Avusturya-Macaristan, İmparatorluğu) yerine milli kurulmuştur.(Türkiye, (Çarlık 1.Almanya ile Versay AntlaĢması: 28 Haziran 1919 a. Alsas-Loren Fransa’ya bırakılacak b. Almanya’nın Osmanlı sömürgeleri İngiltere, Fransa, Belçika ve Japonya arasında paylaşılacak devletler c. Zorunlu askerlik ve donanma kalkacak Polonya, d. Almanya on yıl boyunca İtilaf devletlerinin Çekoslovakya, Yugoslavya, Macaristan) kömür ihtiyacını karşılayacak 4- Dünya siyasi haritası değişmiştir. e. Almanya Polonya’ya bağımsızlığını verecek 5- Sömürgecilik şekil değiştirerek Manda ve f. Almanya savaş tazminatı ödeyecek Himaye’ye dönüşmüştür. 6- Kominizim, Faşizm, Nazizim gibi siyasi yönetim şekilleri ortaya çıktı. 7- Almanya’nın Orta doğudaki etkinliği sona erdi. 8- İngiltere ve Fransa’nın sömürgeleri arttı. 9- Milletler cemiyeti açıldı. 10- Bu savaşta ilk kez Zırhlı silahlar, UYARI: Bu antlaĢma sonucunda Almanya’da rejim değiĢikliği olmuĢtur. Versay antlaĢması II. Dünya savaĢının çıkmasına neden olacaktır. I.Dünya SavaĢında en ağır Ģartlar taĢıyan anlaĢma olması itibariyle önemlidir. 2.Avusturya ile Saint-Germain antlaĢması Denizaltılar, uçaklar ve kimyasal silahlar I. Dünya savaşının sonlarına doğru Avusturya-Macaristan kullanıldı. imparatorluğu dağıldığı için İtilaf devletleri ayrı ayrı antlaşmalar imzalamıştır. ĠTTĠFAK DEVLETLERĠYLE YAPILAN ANLAġMALAR Selanik AteĢkes AntlaĢması Bulgaristan Avusturya; Yugoslavya, Macaristan ve Çekoslovakya’nın bağımsızlığını kabul etmek zorunda kalmıştır. 29 Eylül 1918 Nöyyi BarıĢ AntlaĢması 27 Kasım 1919 3.Bulgaristan ile Nöyyi antlaĢması 27 Kasım 1919 a. Mondros AteĢkes AntlaĢması Osmanlı Devleti 30 Ekim 1918 Sevr BarıĢ AntlaĢması 10 Ağustos 1920 Bulgaristan; Gümülcine Yunanistan’a Makedonya’nın ve Dedeağaç’ı bir kısmını Yugoslavya’ya bırakılacak. b. Zorunlu askerlik kaldırılacak. c. İtilaf devletlerine savaş tazminatı ödenecek. 4.Macaristan ile Triyanon antlaĢması 4 Haziran 1920 kabinesinde Bahriye Nazırı Rauf Bey imza atmıştır.(30 Bu antlaşmanın diğerlerine göre fazla gecikmesinin Ekim 1918) sebebi UYARI: Mondros AteĢkes AntlaĢması son derece ağır Komünist yanlılarının Macaristan’da isyan çıkarmalarıdır. a. Ģartlar taĢımasına rağmen, Osmanlı Devleti Wilson Macaristan: Çekoslovakya’ya Romanya’ya Tarnsilvanya’yı, Slovakya’yı, Ġlkelerine inanarak bu antlaĢmayı kabul etmiĢtir. Yugoslavya’ya Hırvatistan’ı verecektir. MONDROS ATEġKES ANTLAġMASININ HÜKÜMLERĠ b. Zorunlu askerlik kalkacak c. İtilaf devletlerine savaş tazminatı ödeyecek 1- İtilaf Devletlerinin güvenliğini tehdit eden bir durum ortaya çıkarsa İtilaflar istedikleri stratejik bir bölgeyi işgal edebilecektir.(7.madde) I. Dünya savaĢını sona erdiren antlaĢmaların ortak özellikleri: 1. NOT: Bu madde Osmanlı topraklarını açıktan açığa işgallere hazır bir konuma getirmiştir. Yoruma açık olan Polonya, Çekoslovakya, Macaristan ve bu maddeye bağlı olarak Anadolu Yer yer işgale Yugoslavya gibi devletler kurulmuştur. uğramaya başlamıştır. Ayrıca itilaf devletleri savaş 2. Savaşa katılan devletlerin sınırları değişmiştir. sırasında kabul etmiş oldukları Wilson ilkelerine ters 3. Yenilen devletlere siyasi, askeri ve ekonomik düşmeden işgal hareketi yapmasına zemin hazırlamıştır. sınırlamalar getirilmiştir. 4. Devletlerarası siyasi dengeler bozulmuştur. 5. İngiltere en karlı çıkan devlet olmuştur. 6. Bazı devletler tarih sahnesinden çekilmiştir. UYARI: Bu antlaĢmadan sonra, Osmanlı Devleti baĢlayan iĢgallere kaĢı mücadele etmekten ziyade iĢgallere tepkisiz kalarak 7.maddenin olumsuzluklarını giderebileceklerine inanmıĢlar, hatta Anadolu’da baĢlayan Kuvva-i milliye hareketlerini MONDROS ATEġKES ANTLAġMASI VE SONRAKĠ GELĠġMELER MONDROS ATEġKES ANTLAġMASI (30 EKĠM 1918) engellemeye herhangi olan Bulgaristan 2- Almanya arasındaki kara bağlantısını koparmış, Osmanlı yardım alamaz durumuna gelmiştir. ABD başkanı Wilson’un yayınladığı prensipler, insancıl ve her millete yaşam hakkı tanımış olması gibi özelliklerden dolayı savaşı daha fazla devam ettirmenin gereği kalmadığına inanan Osmanlı devlet adamları, hükümete bir tepki gösterilecek olursa ĠĢgaller Vilayet-i sittede (Erzurum, Bitlis, Diyarbakır, Sivas, Van ve Elazığ)herhangi bir karışıklık çıkarsa bu bölge İtilaf Devletleri tarafından işgal yenilgiyi kabullenip, savaştan ayrılması Osmanlı Devleti ile adamlarının hızlanacaktır Ģeklinde olmuĢtur. değiştirmiş, savaş İtilaf Devletleri’nin lehine dönmüştür. Devletleri’nden Devlet düĢüncesi Ġtilaf Devletlerine ve azınlıklara karĢı ABD’nin savaşa girişi I Dünya Savaşının gidişatını İttifak çalıĢmıĢlardır. edilecektir. NOT: İtilaf Devletleri 7.Madde çerçevesinde Doğu Anadolu’yu işgal edebilecekleri halde, bu antlaşmaya özellikle 24.maddeyi de eklemişlerdir. Bu maddenin konmasındaki temel sebep; ileride kurmayı tasarladıkları Ermeni Devleti’nin zeminini hazırlamaktır. 3- baskı Osmanlı Devleti bütün ulaşım ve haberleşme yapmaya başlamıştır. İttihat ve Terakki cemiyeti bu istasyonlarını baskılara dayanamayıp hükümetten düşmüştür. Yeni bırakacak. İtilaf Devletleri’nin kontrolüne hükümete ise Ahmet İzzet paşa gelmiştir. İttihat ve NOT: Ulaşım ve haberleşme bir devletin can damarlarıdır. Terakki cemiyetinin liderleri olan Cemal, Talat ve Enver İtilaf paşalar geçirmek istemesinin sebebi; Türk milletinin birbiriyle olan divan-ı harpte savaş suçlusu olarak Devletleri’nin bu istasyonların kontrolünü ele yargılanmamak için yurtdışına kaçmışlardır. bağlantısını ve haber almalarının önüne geçmek, işgalleri Ahmet İzzet Paşa, hükümeti kurduktan hemen sonra bu noktadan kolaylaştırmaktır. Osmanlı Devletini savaştan çıkarmak amacıyla, İngiltere ile görüşmelere başlamıştır. Yapılan görüşmeler 4- Bütün liman ve tersaneler İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılacak neticesinde, Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri’nin NOT: İtilaf Devletleri askeri sevkıyat ve sömürgecilik temsilcisi olan İngilizlerle Mondros Ateşkes Antlaşması açısından liman ve tersaneleri kontrol altında tutmayı imzalanmıştır. amaç edinmişlerdir. Bu antlaşmaya Ahmet İzzet Paşa 5- Boğazlardaki Türk askeri istihkâmları İtilaf e. Devletlerine teslim edilecek, boğazlar bütün gemilere açık olacak. NOT: Boğazlardaki Türk istihkâmlarının devletinin Mondros Ateşkes Anadolu’da boğazlar üzerindeki hâkimiyetini sona erdirdiği gibi kurmuşlardır. Anadolu ve Rumeli Antlaşmasıyla başlayan Müdafaa-i Hukuk cemiyetlerini toprakları Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalanmasıyla Osmanlı arasındaki bağını koparmıştır. Yani Osmanlının toprak Devleti tamamen İtilaf Devletlerinin denetimine girmiştir. bütünlüğünü bozmuştur. Mondros’un 7. maddesini gerekçe gösteren İtilaflar 6- Devleti’nin zemin işgallere karşı Türk millet direnişe geçmiş ve boşaltılarak İtilaf Devletlerine bırakılması Osmanlının Osmanlı kurulmasına hazırlanmıştır. f. askeri Ermeni Toros tünelleri İtilaf devletlerinin denetimine Anadolu’da yer yer işgal hareketlerine başlamış, İtilaf bırakılacak Devletlerinden destek alan Azınlıklar Anadolu’nun çeşitli NOT: Tüneller stratejik bölgeler arasında yer almaktadır. bölgelerinde iç karışıklıklar çıkararak işgallerin Toros Tünelleri bölgeleri birbirine bağlaması itibariye hızlanmasına yardımcı olmaya başlamışlardır. önemlidir. İşgal hareketleri sırasında asker ve malzeme Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra ilk işgal edilen sevkiyatını sağlamayı amaç edinmişlerdir. yer, İngilizler tarafından Musul olmuştur. (3 Kasım 1918) 7- Sınırların denetlenmesi dışında ki tüm Osmanlı 13 Kasım 1918’de ise İtilaf donanması İstanbul’a gelerek ordusu terhis edilecek, silah ve malzemeler İstanbul’u toplanarak depolara yerleştirilecektir. donanmasının İstanbul’a gelmesi Osmanlı Devletinin gayrı resmi işgal etmişlerdir. İtilaf NOT: İtilaf devletleri, Osmanlı topraklarını herhangi bir fiilen sona erdiğini göstermektedir. direnişle karşılaşmadan işgal etmeyi sağlamak amacıyla NOT: Misak-i Milli kararlarının Mebusan Meclisince kabul bu hükmü anlaşma metnine koymuşlardır. Bu hükme edilmesi üzerine 16 Mart 1920 yılında İstanbul resmen rağmen işgal edilmiştir. doğuda Kazım Karabekir, emrindeki 15. Kolorduyu dağıtmamıştır. 8- UYARI: Ġstanbul'un fiilen iĢgal edildiği gün "Yıldırım Osmanlı Devleti elindeki bütün savaş esirlerini Orduları Grup Komutanlığı" görevi sona eren ve (Ermeniler dâhil) serbest bırakılacak, ancak Ġstanbul'a gelen Mustafa Kemal Ġtilaf donanmasını buna karşılık Osmanlı savaş esirleri serbest boğazda görünce "Geldikleri gibi giderler" sözünü bu bırakılmayacaktır. sırada söylemiĢtir. NOT: Bu anlaşma maddesi Wilson İlkelerinin; ‘’Devletlerin Daha sonraki zamanlarda ise Adana, Hatay, Antep, eşitlik ilkesi benimsenecektir’’ hükmüne aykırıdır. Maraş, Urfa gibi şehirler Fransa tarafından işgal edilmeye 9- İtilaf devletleri kömür, ihtiyaçlarını akaryakıt Osmanlı gibi tüm devletinde karşılayacaklardır. başlanmıştır. UYARI: Türk milletinin ĠĢgallere karĢı ilk silahlı direniĢi Hatay Dörtyol’da meydana gelmiĢtir. NOT: Bu madde ile Osmanlı Devleti’nin toprakları açıktan açığa sömürge haline getirilmek istendiğinin bir göstergesidir. 10- Kapitülasyonlar genişletilerek devam edecek PARĠS BARIġ KONFERANSI İtilaf devletleri I.Dünya Savaşı devam ederken savaş sonrasında uygulayacakları politikaları karara bağlamak, gizli paylaşım planlarını uygulamak ve savaş sonrası, Mondros AteĢkes AntlaĢmasıyla birlikte; a. b. c. İttifak Devletleriyle yapacakları barış antlaşmalarının Osmanlı Devleti tamamen İtilaf Devletleri’nin taslaklarını hazırlamak amacıyla Fransa’nın başkentinde denetimine girmiştir. bir araya gelerek yapmış oldukları bir görüşmedir. Osmanlı devleti fiilen sona ermiş ve savunmasız Bu konferansa İngiltere, Fransa, Amerika, İtalya ve bırakılmıştır. Japonya katılmıştır. Konferansın en etili ve güçlü devleti İtilaf Devletleri I. Dünya savaşıyla işgal edemedikleri Osmanlı topraklarını, Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla işgal etmeye başlamışlardır. d. Boğazların İtilaf devletleri denetimine girmesiyle Anadolu ile Rumeli arasındaki bağ kopmuştur. ise İngiltere olmuştur. Konferans başladığında İngiltere, kabul etmiş oldukları Wilson ilkelerinden dolayı sömürgelerini kaybetmemek ve yeni sömürgeler elde etmek amacıyla konferansa bir takım fikirler ortaya atmıştır. İngiltere; I.Dünya Savaşından sonra bağımsızlığını elde 4. edecek olan milletlerin kendilerini idare edemeyeceklerini ve bu sebepten dolayı bu milletlerin, Milletler cemiyeti Ermeni devletinin kurulmasına karar verildi. 5. tarafından idare edilmesini, Milletler cemiyeti adına ise bu işi büyük devletlerin üstlenmesi gerektiğini iddia etmiştir. UYARI: Ġngiltere’nin konferansta bu fikri ortaya atmasındaki temel ‘’sömürgecilik düĢmeden sebep; Wilson yapılmayacak’’ sömürgeciliğini Ġlkesi’nin maddesiyle devam ters ettirmek ve sömürgeciliğine resmi bir kılıf bulmaktır. NOT: İngiltere’nin konferansa sunduğu bu teklif dünya değiştirerek Manda ve Himaye’ye dönüşmüştür. Paris Barış konferansının en önemli İlkesinin ‘’Milletlerin çoğunluk ilkesi benimsenecektir.’’maddesine göre bu bölgenin İtalya’ya değil de Yunanistan’a bırakılmasın iddia etmesidir. Bu konferans ile Yunanistan, Türk topraklarında hak sahibi olmuştur. 8. Gizli antlaşmalarla Rusya’ya bırakılan boğazlar İtilaf devletlerinin kontrolüne bırakılmıştır. 9. Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan ile imzalanacak barış antlaşmalarının maddeleri belirlenmiştir. 10. Osmanlı devletinin topraklarının paylaşımında uzlaşamadıkları Osmanlılarla gelişmelerinden biride; İngiltere’nin Batı Anadolu’da Wilson Gizli antlaşmalarla İtalya’ya bırakılan İzmir ve Batı Anadolu Yunanistan’a verildi. 7. siyasi Rumların çoğunlukta olduğunu ve bu sebepten dolayı Wilson ilkeleri benimsenmediği için ABD-İtilaf devletleri arasında anlaşmazlık başladı. 6. tarihinde ilk defa Manda ve Himaye adıyla bir yönetim şeklinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Sömürgecilik şekil Doğu Anadolu’da Amerikan mandasında bir için bu imzalanacak konferansta olan barış antlaşmasının şartları belirlenememiştir. UYARI: Osmanlılarla antlaĢmasının Ģartları imzalanacak San Remo olan Sevr konferansında belirlenecektir. İngiltere’nin bu iddiası İtalya’nın itirazlarına rağmen kabul edilmiş, Batı Anadolu İtalya’dan alınarak, Yunanistan’a Ġzmir’in ĠĢgali (15 Mayıs 1919) verilmiştir. Paris Barış Konferansında İngilizlerin Batı Anadolu’yu NOT: İngiltere’nin Batı Anadolu’nun Yunanistan’a Yunanistan’a bıraktırması ve Türkler’in Hıristiyanları Ege katlettiği iddiasını ortaya atmasıyla, Yunanistan’ın işgal Denizinde güçlü bir İtalyan devleti görmek istememesinde hareketinin önü de açışmış oldu. Bütün hazırlıklarını dolayıdır. tamamlayan Yunanistan 15 Mayıs 1919’da donanmasıyla bırakılmasını sağlamasındaki İngiltere, İtalya temel yerine sebep; kendi çıkarları birlikte İzmir’e asker çıkarmaya başlamıştır. İşgalin ilk doğrultusunda kullanacağı Yunanistan’ı tercih etmiştir. UYARI: Bu olay Ġtilaf Devletleri arasındaki ilk anlaĢmazlığın ortaya çıkmasını, Ġngiltere ile Ġtalya’nın saatlerinde Hasan Tahsin adındaki gazetecimiz Rum subayını öldürmüştür. UYARI: Hasan Tahsin’in, iĢgalin ilk saatlerinde arasının açılmasını sağlamıĢtır. Paris Barış Konferansı’nın sonlarına doğru İngiltere, Türklerin Batı Anadolu’da Hıristiyanları katlettiği iddiasını düĢmana sıkmıĢ olduğu bu ilk kurĢun kurtuluĢ savaĢının baĢlangıcını oluĢturmaktadır. ortaya atmıştır. İzmir’de yaşayan Rum azınlıklar bu işgal hareketini büyük NOT: İngiltere’nin bu iddiasındaki temel sebep, bölgenin bir sevinçle karşılamış, Rum askeriyle birlikte Türklere Yunanistan tarafından işgalini sağlamaktır. Mondros Ateşkes Antlaşmasının‘’İtilaf Devletlerinin güvenliğini karşı büyük bir katliam hareketine girişmişlerdir. Yunan ordusu İzmir hükümet konağını basarak buradaki tehdit eden bir iç karışıklık çıkarsa, İtilaflar istedikleri askerlerimizi şehit etmişlerdir. stratejik bir bölgeyi işgal edecektir.’’(7.madde) maddesini Yunanlılar İzmir’in işgalinden sonra işgal alanlarını yürürlüğe sokmaktır. genişlettiler. Yunanlılar, İzmir, Manisa, Ayvalık yöresini içine alan Akhisar, Alaşehir ve Nazilli’nin batısında geçen ve Milne Hattı denilen hatta kadar ilerledi. Konferansın sonuçları: 1. Cemiyet-i Akvamın kurulması kararlaştırıldı. İzmir’in işgali Türk milletinde büyük bir yankı uyandırmış 2. Mandacılık tır. Türkler işgalden dolayı tüm yurtta büyük protesto (Mandater) benimsenerek, mitingleri sömürgecilik anlayışı bu şekilde sürdürüldü. 3. Arapların yaşadığı Fransa’ya bırakıldı. topraklar İngiltere ve düzenlemişlerdir. İstanbul Hükümeti işgallere tepkisiz kalmıştır. Milli duygular ise etrafında birleşen Türk halkı silahlanarak Yunan işgaline karşı silahlı direnişe geçmiş ve böylelikle Kuvva-i Milliye adıyla Yunan ordusunun İzmir ve Batı Anadolu’yu işgal etmesi teşkilatlar kurmuşlardır. üzerine, Türk Milletinin tüm yurtta başlattığı protesto UYARI: Ġzmir’in iĢgalinden önce Anadolu’nun birçok mitingleri ve Batı Anadolu’da ortaya çıkan Kuvva-i Milliye yerinde iĢgal hareketleri yaĢanmıĢsa da Türk Milletinin bu iĢgallere tepkisi pek fazla olmamıĢtır. Çünkü bu iĢgallerde Ġtilaf Devletleri sürekli iĢgallerin geçici olduğunu Ġddia etmiĢlerdir. Ancak Ġzmir’in iĢgali tamamen bir ilhak özelliğini taĢımaktadır. Yunanlıların amacı Batı Anadolu’da Rumların hareketleri Dünya basınının Türk milletinin haklılığını belirtir bir şekilde yazılar yazmaya başlamasına neden olmuştur. Bu durum karşısında fazla kayıtsız kalamayan Milletler cemiyeti bölgede olup bitenleri araştırmak amacıyla ABD’nin Milletler cemiyeti temsilcisi olan Amiral Bristol’u görevlendirdi. çoğunlukta olduğu iddiasına bağlı olarak Ġzmir ve Batı Amiral Bristol Batı Anadolu’da yaptığı incelemeden sonra Anadolu’yu kendi topraklarına katmaktı. Bu özellik bu gözlemlerini bir rapor halinde, Milletler Cemiyetine Türk Milletinin tepki göstermesine ve silahlı direniĢe sunmuştur. geçmelerine neden olmuĢtur. Amiral Bristol’un raporuna göre; 1. Batı Anadolu’da Rumların çoğunlukta olduğu hususunda, Milletler Cemiyeti’ne verilen bilgiler, asılsızdır. Bölgede Türkler Çoğunluktadır. 2. İzmir’in işgaline ilk protesto Hukuk-ı Beşer (İnsan başyazarı Hakları) Hasan yaptığı Gazetesi Tahsin işgali doğuşunu Kuvay-i Kurtuluş (Osman 3. başlamasını kolaylaştırmıştır. Mustafa NOT Kemal Bölgedeki Yunan ordusunun Bölgede yaptığı hareket bir yerine İtilaf kuvvetleri gönderilmelidir. NOT: İngiltere, Paris Barış Konferansında Batı Anadolu’ yu Yunanistan’a bırakmak için Bölgede Rumların işgalinin çoğunlukta olduğunu iddia etmiş, Yine bölgenin Mondros protesto edilmesini istemiştir. İzmir’in Ateşkes Antlaşmasının 7. maddesine göre işgalini işgalini sağlamak için Türklerin Rumları katlettiği iddiasını ortaya kınayan Darülfünun İzmir’in asılsızdır. ilhaktır. Yunan ordusu bölgeden derhal çekilmeli Milliye’nin Savaşı’nın iddiaları katliamlardan Yunan ordusu sorumludur. Recep Nevres) tarafından yapılmıştır. İzmir’in Batı Anadolu’da Türkler’in Rumlara katliam toplantıların konferans ilki salonunda yapılmıştır. Amiral 19 Mayıs 1919’da Fatih Mitingi, 22 23 Mayıs atmıştı. 1919 tarihinde Türk Bristol Batı Anadolu’da yaptığı neticesinde bu olayların doğru olmadığını İngiltere’nin konferansa yanlış bilgi verdiğini açıkça dile getirmiş, kadınları tarafından yapılan Kadıköy Türklerin haklı olduğu açıkça belli olmuştur. ve Sultanahmet Mitingleri milli birlik ve UYARI: beraberliğin çekirdeğini oluşturdu. Eskişehir, Havza, Bursa, Tire ve pek çok yerde mitingler yapıldı. Kuvay-ı Milliye Harekâtı Kuvay-ı Milliye; İtilaf devletlerinin Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. Maddesine dayanarak Anadolu’yu işgal etmesine bir tepki olarak, Türk milletinin kendi haklarını incelemeler Bu rapor Türklerin uluslararası alanda haklılığını ortaya koyan belgedir. MONDROS ATEġKES ANTLAġMASINDAN SONRA KURULAN CEMĠYETLER A- Yararlı Cemiyetler (Milli Cemiyetler) Türk ulusunun işgallere karşı kendisini korumak ve halkı bilinçlendirmek amacıyla kurmuş olduğu cemiyetlerdir. savunmak amacıyla kurdukları bir harekettir. Bu hareket; Yunanlıların İzmir’i işgal etmesine bir tepki olarak doğdu, 1- Trakya PaĢaeli Mudafa-i Hukuk Cemiyeti Ege bölgesinde Yunanlılara karşı cephe kurarak, düzenli Merkezi Edirne’de olan bu cemiyet, Trakya’nın Rumlara ordunun kurulmasına kadar düşmanı buralarda oyaladı. verilmesine karşı çıkarak, silahlı mücadeleyi başlatmıştır. Osmanlı Devleti bunu sağlayamazsa, gerekirse Batı Amiral Bristol Raporu (13 Ekim 1919) Trakya’yı kapsar nitelikte, Trakya Türk Cumhuriyetini kurmayı amaçlamışlardır. UYARI: Kronolojik olarak kurulan ilk cemiyet Trakya Trabzon PaĢaeli Cemiyeti olmakla beraber Kuva-i Milliye Hare- çıkmıştır. Merkezi Trabzon’dur. ve çevresinin Rumlara verilmesine karşı ketini baĢlatan ilk cemiyet Ġzmir Reddi Ġlhak Cemiyeti kabul edilir. 7- Milli Kongre Cemiyeti İstanbul’da çalışma yürüten bir cemiyettir. Fransızca bir gazete çıkararak Türklerin haklı sesini tüm dünyaya 2- Doğu Anadolu Mudafa-i Hukuk Cemiyeti Doğu Anadolu’da Ermeni Devletinin kurulmasını engellemek amacıyla kurulmuş olan bir cemiyettir. Doğu duyurmaya çalışmıştır. Kuvva-i Milliye terimini ilk defa bunlar gazetelerinde kullanmışlardır. Anadolu’daki bütün şehirlerde şubeler açmıştır. En önemli şubesi ise Erzurum’dadır. Erzurum’un önemli olmasındaki sebebi; Mondros’un hükümlerine aykırı davranarak Milli Cemiyetlerin Genel Özellikler 1. ordusunu dağıtmayan Kazım Karabekir’in karargâhının bu şehirde olmasından kaynaklanmaktadır. Bu cemiyet Mondros Ateşkes Antlaşması'na tepki olarak ortaya çıkmışlardır. 2. Ermeni Devletinin kurulmasına engel olmak amacıyla bir Cemiyetlerin oluşmasında en önemli duygu milliyetçiliktir. toplantı düzenlemişlerdir. Bu toplantıda uygulayacakları 3. Bölgesel kurtuluşu amaç edinmişlerdir. çalışma metotlarını belirlemişlerdir. Buna göre; 4. Yeni bir devlet kurmayı amaçlamamışlardır. 5. Milli cemiyetler 7 Eylül 1919 Sivas kongresinde a. Hiçbir şekilde bölgeden göç edilmeyecektir. UYARI: Bu karar Wilson ilkeleri doğrultusunda Doğu Anadolu ve Rumeli Mudafa-i Hukuk cemiyeti adı Anadolu'da altında Türk nüfusunun, Ermenilere oranla c. ulusal bir nitelik kazanmışlardır. azalmasını önlemek için alınmıĢtır. b. toplanarak, Bölgede herhangi bir işgal hareketi olursa silahlı direnişe geçilecektir. B- Zararlı Cemiyetler Bölgede yapılacak araştırmalarla bölgenin Türk Bunlar kendi aralarında ikiye ayrılır. yurdu olduğu ispatlanacaktır. d. Bilim, iktisat ve din alanında örgütlenilecek l. Azınlıklar Tarafından Kurulan Cemiyetler 1- Mavri Mira Cemiyeti 3- Ġzmir Mudafa-i Hukuk Cemiyeti Yunan ilerleyişini kolaylaştırmak ve büyük bir Yunan Ege ve çevresinin Türklere ait olduğunu savunmuş olan krallığının kurulmasını sağlamak amacıyla kurulmuştur. bu cemiyet, Alaşehir kongresinden sonra faaliyetlerini Yunan çetelerine silah ve cephane sağlamışlardır. İstanbul’a kaydırmıştır. Merkezi İstanbul olan, Bu cemiyetin alt komiteleri de şunlardı: Yunan Kızılhaç Cemiyeti, Resmi Göçmenler Komisyonu, Rum İzcilik Komisyonu’dur. 4- Redd-i Ġlhak Cemiyeti İzmir’in Yunanlılara verilmesini önleme amacıyla kurulmuş olan bu cemiyet İzmir’in işgaliyle birlikte silahlı 2-Rum Pontus Cemiyeti direnişe geçerek Yunan ordusuna ciddi zararlar vermiştir Fatih Sultan Mehmet tarafından ortadan kaldırılan Pontus Kuvva-i Milliye ruhunun çıkmasını sağlayan cemiyettir. Rum Devletini tekrar canlandırmak amacıyla kurulmuştur. UYARI: KurtuluĢ savaĢı döneminde Balıkesir ve AlaĢehir kongrelerini düzenleyen bu cemiyettir. 3- Etnik-i Eterya Cemiyeti Batı Anadolu’nun Yunanistan bırakılmasın sağlamak 5- Kilikyalılar Cemiyeti amacıyla çalışma yürüten bir cemiyettir. Adana ve çevresinin Fransız ve Ermenilere karşı UYARI: Ġlk kurulan zararlı cemiyettir. 1814 yılında mücadele eden bir cemiyettir. Güney cephesinde başarı Osmanlı Devletine karĢı Yunan isyanını desteklemek kazanmamızı sağlayan cemiyettir. amacıyla kurulmuĢtur. Yunanistan’ın bağımsızlığını elde etmesi üzerine faaliyetlerine son vermiĢ olan bu 6- Trabzon Muhafaza-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti cemiyet, Mondros AteĢkes AntlaĢmasından sonra yeniden kurulmuĢtur. 2- etmişlerdir. 4- Ermenilerin KurmuĢ Olduğu Cemiyetler 3- TaĢnak ve Hınçak Bu iki cemiyetin ortak amacı Doğu Anadolu Bölgesinde bağımsız bir Ermeni Devleti kurmaktır. Bu amaca ulaşmak için bölgede çeteler kurarak Türkleri katletmek ve göçe zorlayarak Türk nüfusunu Ermenilere nazaran azınlık durumuna düşürmek, bir taraftan da bölgede iç karışıklıklar çıkararak Mondros’un 24. maddesinin yürürlüğe girmesini sağlamaktır. 5- Yahudilerin kurduğu cemiyetler Filistin'de bağımsız bir Yahudi Devleti kurmak amacıyla Alyans İsrailit ve Makabi adıyla iki cemiyet kurulmuştur. Bu cemiyetlerin merkezi İstanbul’dur. ll. Milli Varlığa DüĢman Cemiyetler 1- Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası Meşrutiyet yanlısıdır. Yurdun kurtuluşunun Padişah ve Halifenin buyruklarına uymakla mümkün olabileceğini savunmuşlardır. 2- Hürriyet ve Ġtilaf Cemiyeti İttihat ve Terakki partisine bir tepki olarak kurulmuştur. Milli Mücadeleye karşı çıkmıştır. 3- Teali Ġslam Cemiyeti Hilafet ve Ümmetçilik esaslarını benimsemiştir. Medreselerde görevli bazı kimselerce kurulmuştur. 4- Kürt Teali Cemiyeti Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde Kürtlerin bağımsız bir devlet kurmalarını savunmuştur. 5- Ġngiliz Muhipler Cemiyeti Kurtuluşun İngiliz mandalığı ile Milli bütünlüğü bozmaya yönelik hareket sağlanabileceğini savunmuşlardır. Milli varlığa düşman cemiyetler içinde en tehlikelisidir. Damat Ferit bu cemiyet mensubudur. 6- Wilson Prensipleri Cemiyeti Amerikan mandacılığını savunmuşlardı. Bu cemiyet, Wilson ilkelerinden etkilenmiştir. Ortak Özellikler 1- Saltanat ve hilafetçi bir anlayıştadırlar. İtilaf devletlerinin çıkarlarına alet ümmetçi bir olmuşlardır. 4- Milliyetçiliğe anlayıştadırlar. karşı,
