Fiberle Güçlendirilmiş Kompozitlerin Protetik Uygulamalardaki Yeri

advertisement
DERLEME (Review)
Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi
Cilt: 33, Sayı: 3, Sayfa: 49-60, 2009
Fiberle Güçlendirilmiş Kompozitlerin
Protetik Uygulamalardaki Yeri
Position of Fiber-Reinforced Composites in
Prosthetic Applications
*Öğr.Gör. Işıl Çekiç NAĞAŞ, *Prof.Dr. Gülay UZUN
*Hacettepe Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu
ÖZET
ABSTRACT
Fiberle güçlendirilmiş kompozitlerin (FGK) diş hekimliğinde kullanımının giderek artması ile birlikte, bu
materyaller protetik uygulamalarda da popülarite
kazanmışlardır. FGK’lerin geliştirilmesi, minimal invaziv tedavi yaklaşımlarında yeni olanaklar sunmaktadır. Ayrıca, FGK rezin restorasyonların, iyi bir estetik, translusensi, tamir edilebilme kolaylığı, tutuculuk
ve direnç formunu dengeleyen destek dişe bağlanabilme kabiliyeti gibi avantajları vardır. Bu materyaller
aynı zamanda, hasta başında ve laboratuvarda yapılma imkânına sahiptir. Klinisyenlerin, bu materyallerin
ve mevcut olan farklı tiplerinin temel yapısını anlaması çok önemlidir. FGK’lerin avantajlarının ve sınırlamalarının göz önünde bulundurulması, klinisyenlerin
belirli klinik koşullar için en iyi FGK materyalini seçmesini mümkün kılacaktır. Bu derlemede, FGK’lerin
özellikleri, protetik uygulamalardaki yeri ve bu alandaki gelişmeler değerlendirilmiştir.
With the increasing application of fiber-reinforced
composites (FRC) in dentistry, these materials gain
popularity also in prosthetic applications. The development of FRC offers new possibilities in minimally
invasive treatment approaches. Furthermore, FRC
resin restorations have the advantages of good aesthetics, translucency, ease of repair, and an ability to
bond to the abutment teeth, thereby compensating
for less-than-optimal abutment tooth retention and
resistance form. These materials also have the potential for chair-side and laboratory fabrication. It is crucial for the clinicians to understand the basic structure of these materials and the different types available.
Awareness of the advantages and limitations of FRC
enables the clinician to select the best FRC material
for certain clinical situation. In this review, properties of FRC, the position in prosthetic applications and
the recent developments in this field have been criticized.
ANAHTAR KELİMELER
Fiberle güçlendirilmiş kompozitler, protetik
restorasyonlar.
KEYWORDS
Fiber-reinforced composites, prosthetic restorations.
50
GİRİŞ
Fiberle güçlendirilmiş kompozitler (FGK),
mühendislik alanlarında, uçak ve roket endüstrisinde yaygın olarak kullanılmaktadır1. Uygun
FGK’in kullanımı ile mühendislerin, kullanılan
materyalin avantajlı özelliklerinden faydalanması sağlanmıştır. Materyal çeşitliliğinin de artması ile birlikte bu polimerler, birçok alanda özellikle medikal uygulamalarda kabul görmeye başlamıştır. Dental uygulamalarda kullanımları giderek artmasına rağmen, klinik ömürleri halen sorgulanmaktadır2.
FGK’lerin önemli bir özelliği, gereksinimleri sağlayacak şekilde materyalin uyumlanabilmesidir3. Bu durum, bu materyallerin protetik kullanım alanlarını, sabit protetik restorasyonlar4-6,
post-kor sistemleri7-9, hareketli protezler10,11 ve
implant üst yapılara12,13 kadar genişletmektedir.
Bununla birlikte FGK sistemler, metal desteğin
kullanılmadığı adeziv ve estetik diş hekimliğinin
gelişmesine de katkıda bulunmuştur14.
Bir materyalin dental uygulamalarda kullanılabilmesi için, mekanik özelliklerinin iyi ve kimyasal direncinin yüksek olması gerekmektedir.
Çiğneme esnasında ağız ortamında 200 N’dan
fazla yükler oluşabilmektedir. Aynı zamanda, restorasyonların ağızda kullanımı esnasında birçok
kimyasal madde ile temas oluşmaktadır. Bu nedenle dental materyaller, yüksek dayanıma, sertliğe ve yorulma direncine sahip olmalıdır. Biyolojik açıdan, biyouyumlu olmalı ve toksik olmamalıdır. Kimyasal olarak ise, boyutsal stabilitesi yüksek ve pasif olmalı, ayrıca su emilimi düşük olmalıdır3.
FGK’ler, estetik üstünlüklerinden dolayı
1990’larda sabit protezlerde kullanılmaya başlanmıştır. FGK sistemler ile yapılan protezler,
karşıt diş minesini aşındırma riskini içermedikleri gibi, kompozit sistemlerdeki yeni gelişmelere paralel olarak yeterli aşınma direnci ve sertliğe sahiptirler. FGK restorasyonların mekanik dirençleri ile ilgili yapılan çalışmalarda, fiberlerin
posterior bölgede kullanıldıklarında yeterli esneme direncine sahip oldukları ve bükülme direnç-
lerinin 500 ile 1200 MPa arasında olduğu bildirilmiştir15,16. Marjinal adaptasyonlarının iyi olduğu ve başarılı mekanik özellikler sergiledikleri birçok in vitro araştırma ile gösterilmiştir17,18. Rezin
ile doyurulmuş FGK’lerin, oral kavitede başarılı
bir şekilde fonksiyon gösterebilecek derecede yeterli bükülme modülüsü ve dayanımına sahip olduğu bildirilmiştir19,20.
FGK restorasyonların avantajları:
1- Koruyucu bir restorasyondur ve minimal
derecede diş preparasyonu gerektirir.
2- Tüm kompozit rezin restorasyonları gibi tamir edilebilir, yeniden polisajı yapılabilir.
3- Metal içermediği ve biyouyumlu olduğu
için hastalar tarafından kolay kabul edilen bir restoratif tedavidir.
4- Basit laboratuvar safhaları içermektedir.
5- Direkt teknik ile kısa sürede bitirilebilmektedir21.
FGK restorasyonların dezavantajları:
1- Uzun dişsiz boşluklarda kullanımı hakkında yeterli miktarda uzun dönem klinik veri mevcut değildir.
2- Kısa klinik kron boyu olan dişlerde, bağlantı bölgeleri sorun yaratabilmektedir.
3- Üzerine yerleştirilen kompozit rezinde,
aşınma ve boyanma görülebilmektedir.
4- Parafonksiyonel alışkanlıkların olduğu hastalarda ve restorasyon yapımı esnasında nem
kontrolünün yeterli düzeyde yapılamadığı durumlarda problemler görülebilmektedir21.
FGK’lerin mekanik özelliklerini etkileyen faktörler:
1- Fiberlerin dağılım yönü,
2- Fiberlerin ve matriks polimerin özellikleri,
3- Fiberlerin miktarı,
4- Fiberlerin rezin ile doyurulması,
5- Fiberlerin matrikse bağlanmasıdır22-24.
51
1. Fiberlerin dağılım yönü:
Uzun fiberler içeren kompozitlere devamlı fiber kompozitler, kısa fiber içerenlere ise kısa fiber kompozitler denir. Devamlı fiber kompozitlerde fiber demeti, bükülmüş iplik (roving) olarak
adlandırılır. Tek yönlü fiberler, 1.000-200.000
arasında tek fiber içermektedir22,25. Fiberlerin
yapıyı güçlendirmesi tek veya daha fazla yönde
olabilmektedir; tek yönde güçlendirme anizotropik, iki yönde güçlendirme ortotropik, daha fazla yönde güçlendirme ise izotropik olarak adlandırılmaktadır. Tek yönde güçlendirme, en yüksek
stresin gelebileceği yönün bilindiği uygulamalarda kullanılabilir. İki yönlü ve örgü fiberler, iki yönde güçlendirme yapmaktadırlar. Polimerlerin iki
yönde güçlendirilmesine bir örnek olarak fiber
dokuması (woven) verilebilir. İki yönlü fiber dokumalarının kullanım alanları, fiberle güçlendirilmiş kronlar, hareketli protezler, diş-üstü protezler ve periodontal splintlerdir26. Bunlara ilaveten,
kısa ve devamlı fiberler, polimer matriks içinde
rastgele dağılabilir. Rastgele dağılan fiberlere sahip kompozitler (chopped), izotropik özellik taşımaktadırlar. Bu fiberler, günümüzde dental uygulamalarda kullanılmamaktadır1.
Doğru bir şekilde dağılan fiberler, çatlak veya
kırık durdurucu olarak davranmakta ve yorulma
sonucu oluşan kırıkları etkili bir şekilde önlemektedirler22. Fiberlerin dağılım yönleri, materyallerin termal özelliklerini de etkileyebilmektedir. Fiber yönlerine bağlı olarak, termal katsayılar değişebilmekte ve bu durum, sabit protetik restorasyonda kullanılan FGK alt yapısı ile kompozit veya
diş bağlantısını etkileyebilmektedir27.
Kompozit rezinler, polimer matriks, inorganik doldurucu partikülleri ve renk pigmentleri
içermektedirler. Metakrilat monomer esaslı partikül dolduruculu kompozit rezinler, serbest radikal polimerizasyonu sonucunda boyutsal değişikliğe uğramaktadırlar. Partikül dolduruculu kompozit rezinler, örneğin restoratif kompozit rezinler ve veneer kompozit materyalleri izotropik yapıda olup, yapısındaki doldurucularda spesifik bir
dağılım bulunmamaktadır. Bu nedenle, mekanik
ve termal özellikleri, kompozit yapının dağılım
yönüne göre değişmemektedir. Yapıdan kaynaklanan bu mekanik problemlerin üstesinden gelmek amacıyla, spesifik dağılım yönü olan fiberler
kompozit rezinlere eklenmiştir28.
Fiberlerin ve matriks polimerin özellikleri:
FGK’ler, polimer matriks ve fiber yapısında
güçlendirici kısımdan oluşmaktadır. Fiberle güçlendirmede, sadece çapraz kesit değil, aynı zamanda fiberin uzunluğu da önem taşımaktadır. Bu kompozitlerde, fiberler polimer matriks
yapı içine gömülmüştür. Bu matriks, fiberleri içine alıp bir arada tutarak devamlı bir yapı oluşturmaktadır. Yükler matriks aracılığı ile kompozit yapının en güçlü bileşeni olan fiberlere aktarılmaktadır. Bu matriks yapı, fiberleri nemin oluşturacağı etkiden de korumaktadır1. Polimer matriks
ve fiberlerin yapısı, mekanik özelliklerinin yanında, FGK’lerin diş-restorasyon ara yüzündeki bağlanma kabiliyetini de etkilemektedir20.
3. Fiberlerin miktarı:
Polimer matriks yapısındaki fiber miktarı,
ağırlık veya hacim yüzdesi olarak verilebilmektedir. Fiber miktarındaki artışın, akrilik rezin polimer matriksin transvers ve darbe dayanımını arttırdığı yapılan çalışmalarda gösterilmiştir29-32.
4. Fiberin rezin ile doyurulması:
Günümüze kadar fiberle güçlendirmenin, yaygın bir klinik kullanım alanı bulamamasının sebebi, serbest fiber demetlerinin kullanım zorluğu
idi. Rezin ile doyurma işlemi tanıtılmadan önce,
fiberlerin uygulanması ve kesilmesi zor olmaktaydı33. Hareketli protezlerde de fiber kullanımındaki en büyük zorluk, fiberlerin uygulanması esnasında protez kaide materyalinin polimer
ile yeterince doyurulamaması idi. Yetersiz doyurulma sonucunda, artmış su emilimi ile birlikte
FGK’lerin mekanik özelliklerinde zayıflama görülebilmektedir34. Buna bağlı olarak, doyurulmanın yetersiz olduğu bölgelerde boşluklu yapı ve
oral mikroorganizmaların penetrasyonu sonucu
renklenme oluşabilmektedir. Bu da yetersiz polimerizasyona, artık monomer miktarının artması-
52
na ve FGK’in dayanıklılığının azalmasına neden
olabilmektedir35.
Fiberlerin doyurulma işleminin ışık ile polimerize olan rezin sistemler ile direkt veya indirekt
kullanımdan önce yapılması, FGK’lerin dayanıklılık özelliklerini geliştiren bir faktördür. Rezin ile
doyurma işleminin etkili bir şekilde yapılması, rezinin her bir fiber ile temasta olmasına izin vermektedir. Bu işlemde, ışık ile polimerize dimetakrilat monomeri veya dimetakrilat monomer rezin ile lineer polimer kombinasyonu kullanılmakta ve polimerizasyondan sonra yarı penetre polimer ağı (semi-IPN: semi-interpenetrating polymer network) oluşturulmaktadır36,37. Bu polimer
matriksinin dimetakrilat sistemi üzerinde kullanılmasının amacı, dimetakrilat sistemin viskozitesinin fazla olması, böylece FGK’in uygulanabilme ve kompozitin FGK’e bağlanma özelliklerini geliştirmesidir. Dental kullanım için, iki farklı yarı-penetre ağ mevcuttur. Bu uygulamalardan
biri, fiberin doyurulma işleminin önceden üretici
tarafından yapılmasını (rezinin önceden uygulanması (preimpregnated)), diğeri ise fiberin doyurulma işleminin daha sonra hekim veya laboratuvar teknikeri tarafından yapılmasını (rezinin daha
sonra uygulanması (further-impregnation)) gerektirmektedir. Fiberle doyurulma işleminin üretici tarafından yapıldığı durumlarda, fiber demetleri tamamen polimerize edilmemektedir. Klinisyen veya teknisyen, fiberi yerleştirip restorasyonun son halini verdikten sonra, polimerizasyonu
tamamlamaktadır22.
5. Fiberlerin matrikse bağlanması:
Fiberlerin polimer matrikse yeterince bağlanması, FGK’lerin dayanıklılığında büyük önem taşımaktadır. Fiberler ile polimer matriks arasındaki kimyasal bağ, kovalent bağdır. Uygun bir şekilde adezyonun sağlanması, streslerin matriksten fiberlere transferini sağlamaktadır. Polimerler ile cam fiberler arasındaki adezyonun geliştirilmesinde, silan ajanları kullanılmaktadır. Cam
fiberlerin silika yüzeyi ile silanol grupları arasında siloksan köprüleri oluşmaktadır. Daha sonra
kondenzasyon reaksiyonu ile silanol molekülle-
ri, hidrojen bağları oluşturmaktadır. Silan uygulaması, yüzey ıslanma teorisine dayanmaktadır.
Fiberlerin yüzeyindeki silanlar, polimerin yüzey
üzerindeki mikropürüzlü yapıya fiziksel tutunmasını sağlamaktadır1.
Yüksek molekül ağırlığındaki polietilen fiberlerin farklı polimer matrikslerine bağlanabilmesi
için uygulamalar yapılmış, ancak kimyasal bağlantı bölgesinin eksik olması ve fiber yüzeyinin
düz olmaması nedeni ile zayıf bir bağlantı sağlanmıştır38. Farklı tipte elektrokimyasal plazma uygulamaları denenmiş ve bu yüzey uygulamalarının FGK’in dayanıklılığını arttırmadığı görülmüştür31.
Diş hekimliğinde kullanılan fiberler:
Diş hekimliğinde kullanılan fiberler; cam, karbon/grafit, polietilen, aramid fiberlerdir ve piyasada farklı isimlerle bulunmaktadırlar (Tablo I).
En sık kullanılan fiber tipleri ise, üstün estetik ve
mekanik özelliklerinden dolayı cam ve polietilen
fiberlerdir.
1. Cam fiberler:
Yapılan çalışmalar, farklı tipteki fiberler arasında dental kullanıma en uygun olanının, translusent özelliği, estetik oluşu ve dentine bağlanma kapasitesi nedeniyle cam fiberler olduğunu
göstermişlerdir39. Cam fiber, biyomekanik olarak, dişe ve çene kemiğine benzerlik göstermektedir. Termal genleşme katsayısı, kompozit rezinlere yakındır21.
Cam fiberler, polimetilmetakrilat (PMMA)
esaslı protezler için 1960’ların başında üretilmiştir. Çalışmalarda, PMMA içine yerleştirilen
cam fiber konsantrasyonu yeterince yüksekse,
PMMA’ın dayanımını arttırdığı bildirilmiştir1,40.
Cam fiberler, ısıtıldıklarında tamamen erimemekte ancak yumuşamaktadırlar. Yumuşama ısısı (viskozitenin 10 dyne.sn/cm2’ın altına düştüğü
sıcaklık) 850ºC’dir. Bununla birlikte, dayanım ve
modülüsleri 250°C’de azalmaya başlamaktadır41.
Günümüzde, 5 farklı tipte cam, fiber yapımında kullanılmaktadır ve isimlerini karakteris-
53
TABLO I
Diş hekimliğinde kullanılan ve piyasada bulunan fiberle güçlendirilmiş kompozit sistemleri.
Ticari isim
Fiberin rezin ile
doyurulması
Fiberin tipi
Fiberlerin dağılım
yönleri
Üretici firma
Targis/Vectris
Rezin ile önceden
doyurulmuş*
Cam fiber
Tek yönlü
Ivoclar Vivadent Inc.,
Schaan, Liechtenstein
Stick
Rezin ile önceden
doyurulmuş
Cam fiber
Tek yönlü
Stick Tech Ltd., Turku,
Finlandiya
EverStick
Rezin ile önceden
doyurulmuş
Cam fiber
Tek yönlü
Stick Tech Ltd., Turku,
Finlandiya
BR-100
Rezin ile önceden
doyurulmuş
Cam fiber
Tek yönlü
Kuraray Medical Inc,
Tokyo, Japonya
Sculpture/FibreKor
Rezin ile önceden
doyurulmuş
Cam fiber
Tek yönlü
Pentron Laboratory
Technologies LLC,
Wallingford, USA
EverStick net
Rezin ile önceden
doyurulmuş
Cam fiber
Ağ
Stick Tech Ltd., Turku,
Finlandiya
Splint-It
Rezin ile önceden
doyurulmuş
Cam fiber
Tek yönlü/örgü
Pentron Laboratory
Technologies LLC,
Wallingford, USA
Ribbond
Önceden doyurulmamış
Polietilen fiber
Örgü
Ribbond, Seattle, USA
Connect
Önceden doyurulmamış
Polietilen fiber
Örgü
KerrLab, Orange, CA, USA
GlasSpan
Önceden doyurulmamış
Cam fiber
Örgü
GlasSpan Inc., Exton, Pa,
USA
Post sistemleri
FibreKleer post
Cam fiber
Pentron Laboratory
Technologies LLC,
Wallingford, USA
FibreKor post
Cam fiber
Pentron Laboratory
Technologies LLC,
Wallingford, USA
Reforpost glass
fiber
Cam fiber
Angelus, Londrina, Parana,
Brezilya
Reforpost carbon
fiber
Karbon fiber
Angelus, Londrina, Parana,
Brezilya
Rely X fiber post
Cam fiber
3M Espe, St. Paul, Mn,
USA
GC fiber post
Cam fiber
GC Fiber Post Tokyo,
Japonya
FRC Postec Plus
Cam fiber
Ivoclar Vivadent Inc.,
Schaan, Liechtenstein
Radix fiber post
Zirkonyum ile
güçlendirilmiş cam
fiber
Dentsply Maillefer,
Ballaigues, İsviçre
54
Ticari isim
Fiberin rezin ile
doyurulması
Fiberlerin dağılım
yönleri
Fiberin tipi
Üretici firma
Aestheti-post
Karbon/Kuartz fiber
Bisco Inc, Schamburg, IL,
USA
Composipost
Karbon fiber
RTD, St. Egreve, Fransa
Siliciumpost
Silika fiber-zirkonya
ile güçlendirilmiş
epoksi rezin post
RH Dental ApS, Danimarka
GF post
Cam fiber
J. Morrita, USA
White post
Cam fiber
FGM Opallis, Joinville, SC,
Brezilya
Snowpost
Cam fiber
Carbotech, Ganges,.
Fransa
DT Light post
Karbon/Kuartz fiber
Bisco Inc, Schamburg, IL,
USA
Unicore post
Kuartz fiber
Ultradent Products Inc,
USA
Everstick post
Cam fiber
Stick Tech Ltd., Turku,
Finlandiya
Cytec Blanco post
Cam fiber
Hahnenkratt, KonigsbachStein, Almanya
ER System
Cam fiber
Brasseler, Lemgo,
Almanya
Karbon fiber
Bisco Inc, Schamburg, IL,
USA
Cam fiber
Coltene Whaledent,
Konstanz, Almanya
C-Post
Parapost
*Rezin ile önceden doyurulmuş: preimpregnated.
tik özelliklerinden almaktadırlar. A-cam, %25
oranında soda ve kireç içeren yüksek alkali camdır, kimyasal maddelere karşı dirençlidir ve düşük
elektriksel özellik göstermektedir. C-cam, yüksek kimyasal dirence sahip bir kimyasal camdır.
E-cam, düşük alkali içeriğine sahip bir elektriksel
yapıdır. İyi bir elektrik yalıtkanıdır ve neme karşı
dirençlidir. Güçlendirmede kullanılan cam fiberlerin %50’si, E-cam fiberdir. S-cam (yüksek dayanıklı cam) da amorf yapıda olup, %65 SiO2,
%25 Al2O3, %10 MgO içermektedir. Gerilim dayanımı, E-cam fiberin yaklaşık olarak iki katıdır
ve daha serttir. D-cam, üstün elektriksel özelliklere sahiptir. Ancak, mekanik özellikleri E-cam ve
S-cam kadar yeterli değildir41,42.
2. Karbon/grafit fiberler:
Poliakrilonitrat, oksijen içeren atmosferde
200-250°C’de, daha sonra 1200°C’de ısıtılarak
yapısı stabilize edilmekte ve bu şekilde karbon fiber oluşturulmaktadır. Bu işlemde hidrojen, nitrojen ve oksijen uzaklaştırılarak, karbon atom
zinciri ve böylece karbon fiberler meydana gelmektedir. Bu fiberler, örgü formunda veya gevşek
lif formunda PMMA’a eklenebilmektedir43.
1980’lerin başında karbon/grafit fiber, kayak
ve golf materyali olarak kullanılmaktaydı ve maliyeti çok yüksekti. 1970’lerde yapılan ilk çalışmada, protez kaide materyallerinin güçlendirilmesinde bu fiberler kullanılmış ve PMMA’ın transvers dayanımını %50 arttırdığı bildirilmiştir44.
55
Yapılan çalışmalarda, karbon/grafit fiberlerin biyouyumluluğu ile ilgili birbirinden farklı sonuçlar elde edilmiştir45-47. Manley ve arkadaşları46, farelere karbonu implante etmişler ve toksik
olmadığı sonucuna varmışlardır. Ancak, Yazdanie ve Mahood47, uygulama esnasında bazı deri
problemleri ile karşılaşmışlardır.
Karbon fiberler ile güçlendirmede; fiberlerin
uygulanmasında, rezin içerisine hassas bir şekilde yerleştirilmesinde ve protez kaidesinin parlatılmasında zorluklar ile karşılaşılabilmektedir.
Aynı zamanda, fiberin siyah rengi nedeniyle estetik problemler oluşabilmektedir. Alternatif güçlendirme yöntemlerinin geliştirilmiş olması da bu
fiberlerin kullanım alanını kısıtlamaktadır43.
3. Polietilen fiberler:
Polietilen fiberler, şekillendirilebilir, düşük yoğunlukta ve biyouyumlu materyallerdir. Tek yönlü veya örgü şeklinde kullanılabilmektedirler. Kırılgan cam fiberler ile karşılaştırıldıklarında, daha
yüksek gerilme dayanımına sahiptirler ve daha
zor şekillendirilebilmektedirler. Cam fibere göre
daha düşük yüzey enerjisine sahiptirler48. Polietilenin molekül ağırlığı 1x106’dan fazla olduğu zaman, çok yüksek molekül ağırlığında bulunan polietilen (ultra high molecular weight polyethylene) olarak adlandırılmaktadır. Erime ısısının altında, aksiyel yönde artmış modülüse sahip
materyal üretmek için kullanılan doğal kristal polimeridir. Yüksek kırılma direnci ve darbe dayanımına sahiptir49.
Polietilen fiberler, rezinin kırılması ile oluşan lokalize stres birikimlerini hafifletmekte ve
PMMA’ın darbe dayanımını arttırabilmektedirler1. Yapılan çalışmalarda, polietilen fiber ve akrilik rezin bağlantısı üzerine elektrikli plazma uygulamasının etkileri değerlendirilmiş ve birbirinden farklı sonuçlar elde edilmiştir1,43.
Tek yönlü polietilen fiberlerin, PMMA’nın
transvers dayanımına etkileri fiber miktarına bağlı olmakla birlikte, %40-47 oranında PMMA’ın
dayanıklılığını arttırdığı yapılan çalışmalarda gösterilmiştir1. Belli ve ark.50, polietilen fiberin endodontik tedavili ve lingual cuspı kırık dişlerin kırıl-
ma direnci üzerine etkisini değerlendirdikleri çalışmalarında, polietilen fiberin olumlu etkilerini
göstermişlerdir.
4. Aramid fiberler:
Aramid, polipara-tereftalamid sentetik aramid polimer fiber olarak adlandırılan bir organik
bileşiktir ve “Kevlar” olarak piyasaya sürülmüştür. Cam fiberden 2 kat, naylondan 20 kat fazla modülüse, naylondan iki kat fazla gerilim dayanımına sahiptir. Bu özellikler, materyalleri zayıflatan, defektlerin ve çatlakların oluşumunu engelleyen liflerden gelmektedir1,43. Kevlar, endüstride, kurşungeçirmez yelek, otomobil lastiği ve
uçakların yapımında kullanılmaktadır. Poliamid
fiberin, karbon fibere göre ıslanabilirliği fazladır
ve herhangi bir ajanla muamele edilmesi gerekmemektedir. Sarı rengi estetik bölgelerdeki kullanımını sınırlamaktadır. Fiberlerin yüzeye çıktığı durumlarda, pürüzlü bir yüzey oluşturur, parlatılması zorlaşır ve hastayı rahatsız edebilir. Yapılan çalışmalar, aramid fiberlerin toksik olmadığını ve PMMA içinde kullanımının, PMMA’ın dayanıklılığını arttırdığını göstermişlerdir51,52.
Fiberle güçlendirilmiş kompozitlerin protetik
diş hekimliğinde kullanım alanları:
Sabit protetik restorasyonlarda kullanımı:
Günümüzde restoratif diş hekimliğinde, metal alt yapının kullanılmadığı, mine yüzeylerinin
asit ile pürüzlendirildiği ve kompozit yapay dişlerin komşu doğal dişlere yüksek yoğunlukta fiberler kullanılarak bağlandığı teknikler geliştirilmiştir. Dişte minimal preparasyon gerektirmeleri, estetik olmaları, kısa sürede hazırlanabilmeleri ve düşük laboratuvar maliyetleri, direkt veya
indirekt rezin bağlı köprülerin yapım avantajları olarak sayılabilmektedir. Metal destekli seramik restorasyonlara alternatif olarak geliştirilen
FGK köprüler; travma ya da başarısız endodontik tedavi nedeniyle kaybedilen dişlerin restorasyonunda, periodontal prognozun şüpheli olduğu
durumlarda, lokal anesteziyi tolere edemeyen ve
medikal nedenlerle uzun süreli tedavi uygulanamayan vakalarda kullanılabilmektedir53-55. Buna
karşın FGK restorasyonlar, derin kapanış vaka-
56
larında ve uzun dişsiz boşluklarda uygulanamamaktadır.
FGK ile inley, onley, kron ve köprü restorasyonları yapılabilmektedir. Kron ve köprü restorasyonları, direkt yöntem ile hasta ağzında veya
indirekt yöntem ile laboratuvarda, hastanın travma sonucu yerinden çıkan dişi veya yapay akrilik bir diş kullanılarak yapılabilir. Bu protetik restorasyonlarda, alt yapıyı oluşturmak için FGK ve
dış yüzeyi kaplamak için hibrit veya mikrodolduruculu olmak üzere iki tip kompozit materyali
kullanılmaktadır56.
Bu teknikler, geleneksel ve kanıtlanmış klinik
kavramları değiştirdiği için dikkatli bir laboratuvar, klinik çalışması ve detaylı bir değerlendirme
gerektirmektedir56. Bu tip restorasyonlarda, en
sık görülen başarısızlık, destek diş ve gövde arasındaki bağlantı bölgesindeki ayrılmadır. Bu başarısızlığın kısa süreli klinik kullanım sonucunda
hızlı gelişimi, bu durumun kompozit rezin-fiber
destekli köprülerin yetersiz değerlendirilmesinden kaynaklandığını düşündürmüştür57.
FGK köprü restorasyonlarının tasarımında
önemli bir nokta, gövdenin bulunduğu kısmın
çevresel vertikal bir FGK ile bant şeklinde sarılması ve bu şekilde gövdedeki fiberlere dik olacak
şekilde, diğer fiberlerin yerleştirilmesidir56. Yapılan laboratuvar çalışmalarında da, alt yapının gerilim alanlarında, uygulanan yüke dik olarak yerleşen uzun ve devamlı fiberlerin kullanımı önerilmektedir2.
FGK ile yapılan protetik restorasyonlarda sıklıkla kullanılan cam fiberler, translusenttir, üzerine yerleştirilen kompozit ile iyi bir estetik elde
edilir ve plak birikimini engellemektedirler15. Yapılan çalışmalarda, FGK destekli restorasyon ile
destek diş arasındaki bağlanma dayanımının,
metal destekli protetik restorasyonların destek
dişe bağlanmalarına göre % 50-100 oranında
daha fazla olduğu belirtilmiştir15.
Üç üyeli inley destekli sabit protetik restorasyonlarda fiber miktarının fazla olması, bu tip bir
restorasyonun stabilitesini arttırmaktadır. Bu restorasyonların kırılma dayanımlarının değerlendi-
rildiği bir çalışmada, fiber ile güçlendirilmiş restorasyonlardan Connect/Belleglass (Sybron/KerrLab) 850 N, Vectris/Targis (Ivoclar Vivadent)
700 N, Stick/Sinfony (Sticktech/3M Espe) 630
N ve Fibrekor/Conquest (Pentron) 370 N değerler sergilemiştir. En düşük değerleri gösteren Fibrekor/Conquest restorasyonlar da, Empress 2
(Ivoclar Vivadent) restorasyonlar (520 N) ile yakın sonuçlar vermiştir58.
FGK’ler, sabit protetik restorasyonlarda kısa
bir süredir kullanılmasına rağmen yapılan klinik
çalışmalar, FGK’lerin başarılı olduğunu göstermektedir. FGK restorasyonlardaki başarısızlıklar,
fiberin tabakalarının ayrılması veya çentiklenme
şeklinde olmaktadır. Bu tip başarısızlıkların tamirinde; silan uygulaması ve yüzeyin kumlanmasını
takiben rezin uygulaması önerilmektedir59.
Akrilik rezin esaslı protezlerde kullanımı:
Akrilik rezinden yapılan protezlerdeki kırıklar,
çözümü zor olan problemlerdir ve tasarımda metal güçlendiriciler kullanılmasına rağmen kırıklar
ile karşılaşılmaktadır. Bu kırıklar, hastaları endişelendirmekte ve ekstra maddi yük getirmektedir1. Bu nedenle FGK’ler, üstün mekanik özelliklerinden dolayı protetik diş hekimliğinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu materyallerin esas kullanım amacı, hareketli bölümlü protezlerin, tam
protezlerin ve geçici sabit protezlerin polimer rezin yapısını kuvvetlendirmektir1,60,61. Fiberle güçlendirme, hareketli protezin tümünün (total fiberle güçlendirme) veya sadece zayıf olan kısmın fiberle güçlendirilmesi (parsiyel fiberle güçlendirme) şeklinde gerçekleştirilmektedir62.
Post materyali olarak kullanımı:
Post-kor restorasyonlarda karşılaşılan en büyük problem, post kırığı ve tutuculuk kaybıdır.
Daha önceki uygulamalarda kullanılan sert metal postlar, distorsiyona uğramadan lateral kuvvetlere karşı koymakta, kökte çatlak ve kırıklara
neden olmakta idi. Kullanılan bu postların dentine bağlanma dayanımının arttırılması amacıyla,
postların tasarımı ve yüzey uygulamaları hakkında birçok çalışma yapılmıştır63,64.
57
1990 yılında, ilk defa metal olmayan karbon fiber ile güçlendirilmiş post tanıtılmış ve endodontik
tedavili dişlerin restorasyonu için sert materyaller
yerine, mekanik özellikleri dentine yakın olan materyaller (fiber postlar ve kompozit rezinler) tercih
edilmeye başlanmıştır65. Fiber postlar, rezin matriks içine yerleşen fiberleri (karbon, kuartz ve cam)
ve fiber ile matriks yapıyı bir arada tutan silan ajanını içermektedir. Bu postlar, Bis-GMA esaslı yapıştırıcı ajanlar ile kimyasal olarak uyumludur ve
adeziv simantasyon tekniği ile simante edilebilmektedirler66. Paralel, açılı, düz yüzeyli ve çentikli
yapıda postlar mevcuttur. Karbon fiber postlar, siyah renge sahip oldukları için tam seramik restorasyonlarda kullanımları tercih edilmemektedir67.
Bu nedenle estetiğin geliştirilmesi amacıyla, özellikle anterior dişlerde tam seramik restorasyonları desteklemek amacıyla translusent cam veya kuartz fiber postlar tercih edilmektedir. Fiber postların estetik özelliklerinin yanında, ışık geçirgenliği ve post boşluğunda adeziv materyallerin ışık ile
polmerizasyonu gibi özellikleri de mevcuttur66-68.
tir13,71. İmplant üstü protez materyallerinin, doku
ile biyouyumlu olması, implant sistemi ile hassas
bir şekilde birleşmesi, yeterli mekanik dirence sahip olması, estetik ve maliyetinin uygun olması
gerekmektedir. FGK’ler, bu özellikleri taşımaktadırlar.
Cam fiber postlar, farklı tipte camlardan yapılabilmektedir. Elektrikli cam (E-cam) olarak bilinen fiber post, amorf yapıdadır ve SiO2, CaO,
B2O3, Al2O3 ve diğer bazı alkali metal oksitlerinden oluşmaktadır. Kimyasal yapısı, bu postu mükemmel bir elektrik yalıtkanı yapmaktadır. En sık
kullanılan ve en ekonomik cam fiberdir69.
Farklı dağılım yönlerine sahip fiberler, restorasyon bağlantı ara yüzünde kullanıldıklarında; bağlantı ara yüzünün dinamiğini değiştirerek,
yükleme esnasında ara yüzde oluşacak stresleri
azaltmakta ve bağlantı başarısızlıklarının farklı
yüzeylerde oluşmasına (restorasyon-diş ara yüzü
yerine FGK içinde) neden olabilmektedirler. FGK
materyalinin dişe bağlanma kabiliyeti, FGK’in
dayanımına, restoratif materyal ile diş ve FGK
materyali arasındaki bağlantıya bağlıdır. Restorasyon içinde oluşan stresler veya çatlaklar, fiberler tarafından durdurulmakta veya yönleri değiştirilmektedir74.
Sabit protetik restorasyonlarda kırık fasetlerin
tamirinde kullanımı:
Son yıllarda, metal destekli porselen restorasyonlarda meydana gelen faset kırıklarının tamiri için farklı materyaller ve teknikler geliştirilmiştir. Bu geliştirilen tekniklere rağmen, kırık tamirleri
halen çözülemeyen klinik problemler olarak görülmektedir. Bu yöntemlerden biri de, fasetin tamirinde dolduruculu kompozit ve fiber tabakasının kullanılarak mekanik retansiyonun arttırılmasıdır70.
İmplant üst yapılarında ve implant materyali
olarak kullanımı:
Klinik çalışmalar, tek yönlü FGK’lerin implant üst yapılarında kullanılabileceğini göstermiş-
Titanyum (ITI) implant üst yapıların, Vectris FGK (Ivoclar Vivadent) üst yapı ile karşılaştırıldıkları bir çalışmada, FGK implant üst yapıların üzerine yerleştirilen tam seramik tek kronların kırılma dirençlerinin titanyum üst yapı üzerine yerleştirilen üst yapılara göre daha düşük olduğu, ancak bu değerlerin (1300 N) klinik uygulama için yeterli olduğu bildirilmiştir13.
Cam fiberlerin implant materyali olarak kullanımı ile ilgili mekanik testler yapılmakta, yumuşak doku ve kemikteki biyouyumluluğu ve osseointegrasyonu da hayvan çalışmaları ile değerlendirilmektedir72,73.
Restorasyonların bağlantı ara yüzünde kullanımı:
Yapılan çalışmalarda, kompozit rezin, amalgam, seramik, laminate veneer restorasyonlar ile
diş ara yüzüne cam fiber yerleştirilerek restorasyonların bağlanma dayanımı üzerine etkileri değerlendirilmiştir74-78. Sonuç olarak, ara yüzdeki fiberin bağlanma dayanımını arttırmadığı, ancak
restorasyonda veya dişte oluşan kırılma tipini değiştirdiği ve bu şekilde diş yapısını veya restorasyonu güçlendirebileceği bildirilmiştir74-78.
58
SONUÇ
Günümüzde, FGK’ler ile ilgili birçok klinik çalışma, mekanik değerlendirme ve hayvan deneyi
yapılmaktadır. Yapılan çalışmaların sonuçlarının
kombine edilerek sistematik derlemelerin yapılması yararlı olmaktadır52.
Her yeni sistemde olduğu gibi, FGK’lerin kullanımında da vaka seçimi, tasarımı ve ideal şekilde uygulanması büyük önem taşımaktadır.
FGK’lerin avantajlarının ve sınırlamalarının göz
önünde bulundurulması, klinisyenlerin belirli klinik koşullar için en iyi FGK materyalini seçmesini mümkün kılacaktır.
B‹LG‹LEND‹RME
Bu çalışma, 24-26 Nisan 2009 tarihleri arasında Fethiye/Muğla’da düzenlenen 11. Uluslararası Ege Bölgesi Diş hekimleri Odaları Bilimsel
Kongresi’nde poster sunumu olarak sunulmuştur.
7. Naumann M, Reich S, Nothdurft FP, Beuer F, Schirrmeister
JF, Dietrich T. Survival of glass fiber post restorations over
5 years. Am J Dent 2008;21:267-272.
8. Okamoto K, Ino T, Iwase N, Shimizu E, Suzuki M, Satoh
G, Ohkawa S, Fujisawa M. Three-dimensional finite
element analysis of stress distribution in composite resin
cores with fiber posts of varying diameters. Dent Mater J
2008;27:49-55.
9. Fokkinga WA, Kreulen CM, Vallittu PK, Creugers NH.
A structured analysis of in vitro failure loads and failure
modes of fiber, metal, and ceramic post-and-core systems.
Int J Prosthodont 2004;17:476-482.
10. Ladizesky NH, Ho CF, Chow TW. Reinforcement of
complete denture bases with continuous high performance
polyethylene fibers. J Prosthet Dent 1992;68:934-939.
11. Ladizesky NH, Chow TW, Cheng YY. Denture base
reinforcement using woven polyethylene fiber. Int J
Prosthodont 1994;7:307-314.
12. Ruyter IE, Ekstrand K, Bjork N. Development of carbon/
graphite fiber reinforced poly(methyl methacrylate)
suitable for implant-fixed dental bridges. Dent Mater
1986;2:6-9.
13. Behr M, Rosentritt M, Lang R, Handel G. Glass fiberreinforced abutments for dental implants. A pilot study.
Clin Oral Implants Res 2001;12:174-178.
14. Meiers JC, Kazemi RB, Donadio M. The influence of fiber
reinforcement of composites on shear bond strengths to
enamel. J Prosthet Dent 2003;89:388-393.
15. Garoushi S, Vallittu PK. Fiber-reinforced composites in
fixed partial dentures. Libyan J Med 2006;1:1-6.
KAYNAKLAR
1. Vallittu PK. A review of fiber-reinforced denture base
resins. J Prosthodont 1996;5:270-276.
2. van Heumen CC, Kreulen CM, Bronkhorst EM, Lesaffre
E, Creugers NH. Fiber-reinforced dental composites in
beam testing. Dent Mater 2008;24:1435-1443.
3. Isaac D. Engineering aspects of the structure and
properties of polymer–fibre composites. editor. The First
International Symposium on Fiber-Reinforced Plastics in
Dentistry, Institute of Dentistry and Biomaterials Project,
University of Turku, 1999:1–21.
4. Keulemans F, De Jager N, Kleverlaan CJ, Feilzer AJ.
Influence of retainer design on two-unit cantilever resinbonded glass fiber reinforced composite fixed dental
prostheses: an in vitro and finite element analysis study. J
Adhes Dent 2008;10:355-364.
5. Xie Q, Lassila LV, Vallittu PK. Comparison of loadbearing capacity of direct resin-bonded fiber-reinforced
composite FPDs with four framework designs. J Dent
2007;35:578-582.
6. Piovesan EM, Demarco FF, Piva E. Fiber-reinforced fixed
partial dentures: a preliminary retrospective clinical study.
J Appl Oral Sci 2006;14:100-104.
16. Ellakwa AE, Shortall AC, Marquis PM. Influence of
different techniques of laboratory construction on the
fracture resistance of fiber-reinforced composite (FRC)
bridges. J Contemp Dent Pract 2004;5:1-13.
17. Göhring TN, Peters OA, Lutz F. Marginal adaptation
of bonded slot-inlays anchoring four-unit fixed partial
dentures. J Prosthet Dent 2001;86:81-92.
18. Behr M, Rosentritt M, Leibrock A, Schneider-Feyrer S,
Handel G. In-vitro study of fracture strength and marginal
adaption of fibre-reinforced adhesive fixed partial inlay
dentures. J Dent 1999;27:163-168.
19. Narva KK, Lassila LV, Vallittu PK. The static strength and
modulus of fiber reinforced denture base polymer. Dent
Mater 2005;21:421-428.
20. Tezvergil A, Lassila LV, Vallittu PK. The shear bond strength
of bidirectional and random-oriented fibre-reinforced
composite to tooth structure. J Dent 2005;33:509-516.
21. Brunton PA. Fibre-reinforced fixed partial dentures:
Initial experiences. In: Vallittu PK, editor. The Third
International Symposium on Fiber-Reinforced Plastics
in Dentistry, Institute of Dentistry and Biomaterials
Research, University of Turku; 2003.
22. Vallittu PK. Strength and interfacial adhesion of FRCtooth system. In: Vallittu PK, editor. The Second
International Symposium on Fiber-Reinforced Plastics
in Dentistry, Institute of Dentistry and Biomaterials
Research, University of Turku, 2002.
59
23. Vallittu PK. Experiences of using glass fibres with
multiphase acrylic resin systems. Theoretical background
and clinical examples. In: Vallittu PK, editor. The First
International Symposium on Fiber-Reinforced Plastics in
Dentistry, Institute of Dentistry and Biomaterials Project,
University of Turku, 1999.
24. Uzun G, Keyf F. The effect of fiber reinforcement type and
water storage on strength properties of a provisional fixed
partial denture resin. J Biomater Appl 2003;17:277-286.
25. Dyer SR, Lassila LVJ, Jokinen M, Vallittu PK. Effect of
fiber position and orientation on fracture load of fiberreinforced composite. Dent Mater 2004;20:947-955.
26. Vallittu PK. The effect of glass fiber reinforcement on the
fracture resistance of a provisional fixed partial denture. J
Prosthet Dent 1998;79:125-130.
27. Tezvergil A, Lassila LV, Vallittu PK. The effect of fiber
orientation on the thermal expansion coefficients of fiberreinforced composites. Dent Mater 2003;19:471-477.
28. Garoushi S, Lassila LV, Tezvergil A, Vallittu PK. Load
bearing capacity of fibre-reinforced and particulate filler
composite resin combination. J Dent 2006;34:179-184.
29. Vallittu PK, Lassila VP, Lappalainen R. Acrylic resin-fiber
composite--Part I: The effect of fiber concentration on
fracture resistance. J Prosthet Dent 1994;71:607-612.
30. Vallittu PK, Vojtkova H, Lassila VP. Impact strength
of denture polymethyl methacrylate reinforced with
continuous glass fibers or metal wire. Acta Odontol Scand
1995;53:392-396.
31. Ladizesky NH, Cheng YY, Chow TW, Ward IM.
Acrylic resin reinforced with chopped high performance
polyethylene fiber--properties and denture construction.
Dent Mater 1993;9:128-135.
32. Zortuk M, Kılıc K, Uzun G, Ozturk A, Kesim B. The effect
of different fiber concentrations on the surface roughness
of provisional crown and fixed partial denture resin. Eur J
Dent. 2008;2:185-190.
33. Goldberg AJ, Burstone CJ. The use of continuous fiber
reinforcement in dentistry. Dent Mater. 1992;8:197-202.
34. Miettinen VM, Vallittu PK, Docent DT. Water sorption
and solubility of glass fiber-reinforced denture polymethyl
methacrylate resin. J Prosthet Dent 1997;77:531-534.
35. Vallittu PK, Lassila VP. Reinforcement of acrylic resin
denture base material with metal or fibre strengtheners. J
Oral Rehabil 1992;19:225-230.
36. Vallittu PK. Flexural properties of acrylic resin polymers
reinforced with unidirectional and woven glass fibers. J
Prosthet Dent 1999;81:318-326.
37. Uctasli S, Tezvergil A, Lassila LV, Vallittu PK. The
degree of conversion of fiber-reinforced composites
polymerized using different light-curing sources. Dent
Mater 2005;21:469-475.
38. Yang JM, Huang PY, Yang MC, Lo SK. Effect of MMAg-UHMWPE grafted fiber on mechanical properties of
acrylic bone cement. J Biomed Mater Res 1997;38:361-369.
39. Lassila LV, Tezvergil A, Lahdenperä M, Alander P, Shinya
A, Shinya A, Vallittu PK. Evaluation of some properties
of two fiber-reinforced composite materials. Acta Odontol
Scand 2005;63:196-204.
40. Keyf F, Uzun G, Mutlu M. The effects of HEMAmonomer and air atmosphere treatment of glass fibre
on the transverse strength of a provisional fixed partial
denture resin. J Oral Rehabil 2003;30:1142-1148.
41. Volf, Milos B. Technical approach to glass. New York:
Elsevier, 1990.
42. Bateman G, Ricketts DN, Saunders WP. Fibre-based post
systems: a review. Br Dent J 2003;195:43-48.
43. Jagger DC, Harrison A, Jandt KD. The reinforcement of
dentures. J Oral Rehabil 1999;26:185-94.
44. Schreiber CK. Polymethylmethacrylate reinforced with
carbon fibres. Br Dent J 1971;130:29-30.
45. Ekstrand K, Ruyter IE, Wellendorf H. Carbon graphite
fiber reinforced poly(methyl methacrylate): properties
under dry and wet conditions. J Biomed Mater Res
1987;21:1065-1080.
46. Manley TR, Bowman AJ, Cook M. Denture bases
reinforced with carbon fibres. Br Dent J 1979;146:25.
47. Yazdanie N, Mahood M. Carbon fiber acrylic resin
composite: an investigation of transverse strength. J
Prosthet Dent 1985:53;543-547.
48. Tanner J, Robinson C, Söderling E, Vallittu P. Early plaque
formation on fibre-reinforced composites in vivo. Clin
Oral Investig 2005;9:154-160.
49. Ellakwa AE, Shortall AC, Marquis PM. Influence of
fiber type and wetting agent on the flexural properties of
an indirect fiber reinforced composite. J Prosthet Dent.
2002;88:485-490.
50. Belli S, Cobankara FK, Eraslan O, Eskitascioglu G,
Karbhari V. The effect of fiber insertion on fracture
resistance of endodontically treated molars with MOD
cavity and reattached fractured lingual cusps. J Biomed
Mater Res B Appl Biomater 2006;79:35-41.
51. Lee K, Kelly D, Kennedy G. Pulmonary response to
inhaled kevlar aramid synthetic fibres in rats. Toxicol Appl
Pharmacol 1983:71;242-253.
52. Berrong I.M, Weed R.M, Young J.M. Fracture resistance
of Kevlar-Reinforced poly(Methyl Methacrylate) resin: A
preliminary study. Int J Prosthod 1990;3:391-395.
53. Arslan Güner Ç, Karacaer Ö. Polietilen fiber destekli
anterior adeziv köprü. Gazi Univ Diş Hek Fak Derg
2007:24;173-177.
54. Cekic I, Ergun G, Lassila LV, Vallittu PK. Ceramic-dentin
bonding: effect of adhesive systems and light-curing units.
J Adhes Dent 2007;9:17-23.
55. van Heumen CC, Kreulen CM, Creugers NH. Clinical
studies of fiber-reinforced resin-bonded fixed partial
dentures: a systematic review. Eur J Oral Sci 2009;117:1-6.
56. Freilich MA, Meiers JC, Duncan JP, Eckrote KA, Goldberg
AJ. Clinical evaluation of fiber-reinforced fixed bridges. J
Am Dent Assoc 2002;133:1524-1534.
57. Li W, Swain MV, Li Q, Ironside J, Steven GP. Fibre
reinforced composite dental bridge. Part I: Experimental
investigation. Biomaterials 2004;25:4987-4993.
58. Kolbeck C, Rosentritt M, Behr M, Lang R, Handel
G. In vitro examination of the fracture strength of 3
60
different fiber-reinforced composite and 1 all-ceramic
posterior inlay fixed partial denture systems. J Prosthodont
2002;11:248-253.
59. Tezvergil A, Lassila LV, Yli-Urpo A, Vallittu PK. Repair
bond strength of restorative resin composite applied to
fiber-reinforced composite substrate. Acta Odontol Scand
2004;62:51-60.
60. Uzun G, Hersek N, Tinçer T. Effect of five woven fiber
reinforcements on the impact and transverse strength of a
denture base resin. J Prosthet Dent 1999;81:616-620.
61. Keyf F, Uzun G. The effects of glass fiber reinforcement
at different concentrations on the transverse strength,
deflection and modulus of elasticity of a provisional fixed
partial denture resin. J Biomater Appl. 2001;16:149-156.
62. Vallittu PK. Glass fiber reinforcement in repaired acrylic
resin removable dentures: preliminary results of a clinical
study. Quintessence Int 1997;28:39-44.
63. Al-harbi F, Nathanson D. In vitro assessment of retention
of four esthetic dowels to resin core foundation and teeth.
J Prosthet Dent 2003;90:547-555.
64. Sahafi A, Peutzfeldt A, Asmussen E, Gotfredsen K. Bond
strength of resin cement to dentin and to surface-treated
posts of titanium alloy, glass fiber, and zirconia. J Adhes
Dent 2003;5:153-162.
65. Freilich MA, Meiers JC. Fiber-reinforced composite
prostheses. Dent Clin North Am 2004;48:545-562.
66. Akgungor G, Akkayan B. Influence of dentin bonding
agents and polymerization modes on the bond strength
between translucent fiber posts and three dentin regions
within a post space. J Prosthet Dent 2006;95:368-378.
67. Uzun G, Keyf F. Geleneksel post-core sistemlerine bir
alternatif: Polietilen fiber post. Hacettepe Dişhek Fak Derg
2007:31;43-48.
68. Kalkan M, Usumez A, Ozturk AN, Belli S, Eskitascioglu
G. Bond strength between root dentin and three glass-fiber
post systems. J Prosthet Dent 2006;96:41-46.
Geliş Tarihi : 15.06.2009
Kabul Tarihi: 21.10.2009
69. Pilato LA, Michno MJ. Advanced composite materials.
Springer Verlag,1994: 92-93.
70. Vallittu PK. Use of woven glass fibres to reinforce a
composite veneer. A fracture resistance and acoustic
emission study. J Oral Rehabil 2002;29:423-429.
71. Freilich MA, Duncan JP, Alarcon EK, Eckrote KA,
Goldberg AJ. The design and fabrication of fiber-reinforced
implant prostheses. J Prosthet Dent 2002;88:449-454.
72. Ballo AM, Kokkari AK, Meretoja VV, Lassila LL, Vallittu
PK, Narhi TO. Osteoblast proliferation and maturation on
bioactive fiber-reinforced composite surface. J Mater Sci
Mater Med 2008;19:3169-3177.
73. Ballo A, Cekic-Nagas I, Ergun G, A. Palmquist A, Lassila
L, Thomsen P, Vallittu P, Narhi T. Bone response to fiberreinforced composite implant in rabbits. Joint Meeting
of the Continental European, Israeli and Scandinavian
Divisions of the IADR, Abstract no. 123454.
74. Fennis WM, Tezvergil A, Kuijs RH, Lassila LV, Kreulen
CM, Creugers NH, Vallittu PK. In vitro fracture resistance
of fiber reinforced cusp-replacing composite restorations.
Dent Mater 2005;21:565-572.
75. Cekic I, Ergun G, Uctasli S, Lassila LV. In vitro evaluation
of push-out bond strength of direct ceramic inlays to tooth
surface with fiber-reinforced composite at the interface J
Prosthet Dent 2007;97:271-278.
76. Ergun G, Cekic I, Lassila LV, Vallittu PK. Bonding of
lithium-disilicate ceramic to enamel and dentin using
orthotropic fiber-reinforced composite at the interface.
Acta Odontol Scand 2006;64:293-299.
77. Tezvergil A, Lassila LV, Vallittu PK. Strength of adhesive
bonded fiber-reinforced composites to enamel and dentin
substrates. J Adhes Dent 2003;5:301-311.
78. Gresnigt MM, Ozcan M. Fracture strength of direct versus
indirect laminates with and without fiber application at the
cementation interface. Dent Mater 2007;23:927-933.
Received Date : 15 June 2009
Accepted Date : 21 October 2009
İLETİŞİM ADRESİ
Dr. Işıl ÇEKİÇ NAĞAŞ
Hacettepe Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu ANKARA
Tel: 305 15 87 /125 Fax: 310 27 30 E-mail: isilcekic@hacettepe.edu.tr
Download