KRONiK SOL KALP YETERSİZLİKLİ OLGULARDA ÖLÇÜLEN/BEKLENEN PİK OKSİJEN TÜKETİMİ ORANININ PROGNOSTİK DEGERi Dr. Tamer AKBULUT, Dr. Thba BİLSEL, Dr. Şennur Ünal DAYİ, Dr. Sait TERZİ, Dr. Bayram BAGIRTAN, Dr. Ahmet SERT, Dr. Nurten SAYAR, Doç. Dr. Kemal YEŞİLÇİMEN Dr. Siyaml Ersek Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Merkezi, Kardiyoloji Kliniği, İstanbul Özet Amaç: Kardiyopulmoner egzersiz testiyle ölçülen pik oksijen tüketiminin sol kalp yetersizlik/i olgularda yüksek riskli hastaların belirlenmesindeki yeri kabul edilmiştir. Son yı llarda pik oksijen tüketiminin, yaş, cinsiyet, boy ve vücut ağırlığına göre beklenen pik oksijen tüketimine oranr güncelleşmiştir. Biz de çalışmamizda kronik sol kalp yetersiziikti o lgu larda bu oranın bir yı llık sağkalım üzerine rolünü a raştırmayı amaçladık. Materyel Metod: New York Kalp Cemiyeti (NYHA) sınıflamasına görefonksiyonel kapasite II-lll toplam 102 kronik sol kalp yetersiziikti hastada kardiyopulmoner egzersiz testiyle (KPET) pik oksijen tüketimi (V0 2 ) ölçüldü, Wasserman'ın önerdiğiformüllerle ölçülenfbeklenen pik V0 2 oranr hesaplandı. Hastalar bu değerin %50 a ltı ve üstü olmak üzere 2 gruba ayrıldılar. Hastalar ortalama 13.6±.6.2 ay süreyle takip edildiler. Bu süre içerisinde gelişen ölüm olayları not edildi ve bulgular Kaplan-Meier sağkalım analiziyle istatistiksel olarak değerlendirildi. Bulgular: Hastaların 86'sı (%84) erkek 16'sı (%16) kadın, yaş ortalamaları 60.7±9. idi, 68'inde (%67) iskemik dilate kardiyomiyopati, 34'ünde de (%33) iskemik olmayan dilate kardiyomiyopati söz konusu idi. Bir yıllık sağkalım ölçülenfbeklenen pik V0 2 %50 olan hastalarda %74 iken, beklenenin %50'sinden yüksek oksijen tüketebilen hastalarda %94 idi. Aradakifark istatistiksel olarak anlamlı bulundu,(p=0.02). Aynı hasta grubunda pik V02 14 ml/kg/dak olanlarda bir yıllık sağkalım %70 iken, pik V0 2 > 14 ml/kg/dak olanlarda %98 bulundu (p=O.OOJ). Sonuç: NYHA ll-lll fonksiyonel kapasite kronik kalp yetersizlik/i hastalardaKPET ile elde edilen ölçülenfbeklenen pik oksijen tüketimi oranının %50 ve daha düşük olan hastalarda 1 yıllık sağkaZım oranları anlamlı olarak düşük bulunduğundan yüksek riskli hastaların belirlenmesinde kullanılabilir, ancak bu değerin yaygın olarak kullanılan 14 ml/kg/dak> pik oksijen tüketimi eşik değerine üstünlüğü görülmemiştir. (Türk Kardiyol Dem Arş 2003;31 :316-22) Allalıtar Kelime/er: Kalp yetersizliği, kardiyopulmoner egzersiz testi, pik oksijen tüketimi Summary Prognostic Value of Percent Achieved of Predicted Peak Oxygen Consumption for Patient with Chronic Heart Failure Peak oyxgen cons unıption (V0 2) during cardiopulnıonary exercise testing (CPX) is a powerful independent prognostic marker to risk stratify patients with heart failure. Recently, percent predicted peak V02 was fo und to be a nıore useful predictor of one-year outcome than peak V02 alone. In this study, we aimed to evaluate the prognostic value of percent achieved of predicted peak V0 2 for patients with chronic heart failure. Yazışma adresi: Dr. Tamer Akbulut, Tekel cad. Bayındır sok. Feriha Özyuva sit. 1/ A-37 Karta!, İstanbul Alındığı Telefon: (0216) 387 24 12 tarih: 23 Aralık 2002, revizyon kabul tarihi: 6 316 Mayı s 2003 TAkbulut ve ark: Kronik sol kalp yetersizi ikti olgularda pik oksijen tüketimi oran ı nın prognostik dejleri Methods: One hundred-two patients with chronic heart failure (NYHA II-lll) were studied. All patients performed CPX, and their peak V0 2 values were nıeasured. Predicted peak V0 2 values were also estimated according to Wasserman 's formu la. Finally, percent achieved of predicted peak V02 (nıeasuredlpredicted peak) V02 values of each patient were calculated. Patients were divided into two groups, according to their percent achieved ofpredicted pea k V0 2 value, patients with a percent aclıieved of predicted peak V02 > 50% (group 1 ), and patients with a percent achieved ofpredicted peak 50% (group 2). During a meanfollow-up period of 13.6±6.2 months, mortality in eaclı g roup were noted, and findings were evaluated with Kap lan -Meier survival analysis. Results: Eighty-sixpatients (84%) were men, and 16 (16%) were women with nıean age of60.7±9. Among them 68 (67%) had ischemic, and 34 (33%) had nonisclıemic dilated cardiomyopathy. One-year survival rate was 76% for the group 2, and 94%for the group 1 (p=0.02). Whereas, one-year survival rates were 70% for patients with peak V0 2 14 ml/kg/min, and 98% for patients with peak V0 2 > 4 ml/kg / min (p=0.001 ) . We conclude that. percent achieved ofpredicted pea k V0 2 can be used as a useful prognostic marketfor paıients with chronic heartfailure, but it is not superior to peak V02 >14 milkg/minfor one-year survival estimation. (A rch Turk Soc Cardiol 2003;31:316-22) Key words: Cardiopulmonary exercise test, lıeart fai/ure, peak O).ygen consımıption olduğu hastalarda mortalite %2 tespit edilrniştir<9>. K r o nik sol kalp ye ter s i z li ğ i e n ö ne ml i ka rdi yovask ül er mo rtalite ve m orbidite nedenlerinden biridif(l,2). Bu hastalıkta mortalitenin en önemli öngörücüleri olarak yüksek New York Kalp Cemiyeti (NYHA) sınıflaması, düşük sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonu (EF), düşük pik oksijen tüketimi (Yü 2), komplex ventriküler a r itm il er, d ü ş ük seru m sod yu m değe r i gösterilmektedi rC3). P ik Y ü z değerinin 14 ml/kg/dak' dan düşük olduğu hastalarda bir yıllık mortalitenin %30 ve daha yüksek bu lu n ması nedeniyle transplantasyon programları için eşik değer olarak kabul edilmektedif(4,5). Kişilerde pik Yü 2, yaş, c in siyet, kardiyak fonksiyonlar, pulmoner fonksiyonlar, periferik kas kitlesi ve ko n d isyo n a b ağ lı o l arak değ i şken li k göstermektedir(6,7). Sağlıklı sedanter kişilerde yapılan çalışmalar sonucu, pik Yü z'nin cinsiyet, yaş, boy ve vücut ağırlığı göz önüne alı narak hesaplanması mümkün olmaktadırC8>. Son yıllarda ölçülen pik Yüz' nin beklenen değere olan oranı güncelleşmeye başlamış ve bu değeriri %50 oluşu prognostik eşik değer olarak bildirilmiştir<9). Buna göre ölçülen/beklenen pik Yüz %50 olan kronik kalp yetersizlikli hastalarda bir yıllık mortalite %26 olarak bildirilirken, bu oranın %50'den fazla Biz de bu çalışmayı kronik sol kalp yetersizlikli has talarda kardiyopulmoner egzersiz testiyle (KPET) elde edilen ölçülen/beklenen pik Yü z oranının prognostik değerini belirlemek amacıyla planl adık. MATERYEL VE METOD Çalı şmaya kalp yetersizliği bulgu ları devam eden, sol ventrikül EF'u aydır en az 6 %40'ın alt ın da, fonksiyonel kapasitesi NYHA II ve m olan 102 hasta al ındı. Hastaların yeters i z li ğ i hepsi son 6 haftadı r optimal kalp tedavisi al maktayd ı lar. Efor yapmas ın a engel teşkil edecek kalp dışı hasta lığı, anlamlı valvüler h asta l ı ğ ı olanlar ile halen revaskülarizasyon adayı olanlar çalı ş ma d ı şı bı rakıldı l ar. Tüm has taların klinik bulgu ları ve ku lla ndıkları ilaçlar k aydedildi. Sol ventrikü l EF' ları anj iyografik veya ekokardiyografik olarak ölç üldü. Hast a ların takipleri hastane içinde muayene ve/veya telefon kontrolleriyle hastaların sırasında pik VOz değerl eri, yap ı l dı . Tüm maksirnal egzersiz Metalyzer 3B KPET cihaz ıyla, solunumdan solunuma oksijen tüketim değerlerinin ö lçül mesi yoluyla saptandı. Egzersiz için tüm hastalarda Quinton 5000 yürüme ba ndıyl a 2,5 km/saat sabit hız ve oo 317 Türk Kardiyol Dern Arş 2003;3 ı :3 ı 6-22 eğimli bantta, dakikada 2° eğim aıtışı metodu kullaruldı. Pik V02 olarak test esnasında ölçülen en yüksek oksijen BULGULAR tüketim değeri kabu l edildi. Wasserman'ın önerdiği formüllerle beklenen pik V02 hesaplamaları yapılarak ölçülenfbeklenen pik V02 oranları tespit edildi(Sl, Tablo 1. Buna göre hastalar ölçülen/beklenen pik V02 oranı > %50; ::;%50 ve pik V02 > 14mllkg/dak;::; 14ml/kg/dak olmak üzere gruplara ayrıldılar. Her gruptaki bul g ulaı·ın ortalamaları ± 1 standart sapma olarak hesaplandı ve Yüz iki hastanın yaş ortalaması 60.7±9.8 yıl, 86'sı erkek 16'sı kadındı. Fonksiyonel kapasite 53 (%52) hastada NYHA II, 49 (%48) hastada NYHA m idi. Kalp yetersizliği etyolojisi 68 (%67) olguda iskemik, 34 (%33) olguda ise noniskemik kökenli bulundu. KPET ile ölçülen/beklenen pik V02 düzeylerine göre > %50 ve ::; %50 olan iki grubun bulguları tablo 2 'de verilmiştir. Her iki grup arasında fonksiyonel kapasite, pik V02, digoxin ve diüretik kullanım s ıklıkları yönünden anl amlı farklılık mevcuttu. Diğer bulgularda ise anl amlı farklılık saptarımadı. Toplam 13.6±6.2 aylık takip sonucunda 11 ölüm vakası tespit edildi. Ölümlerio tümü ani ölüm şeklinde ya da kalp yetersizliği bulguların ın ilerlemesi sonucundaydı. Ölçülenfbeklenen pik V02 %50 olan grupta 12.2±6.0 ay izlemede 6 (%18) ölüm olayı, buna karşın bu oranın %50'den fazla tespit edildiği grupta ise 14.3±6.3 aylık izlemede 5 (%7) ölüm olayı kaydedildi. Ölen ve yaşayan olguların özellikleri tablo 3 ' de görülmektedir. Ölen grupta kadm hastalar daha sık, fonksiyonel kapasiteleri ve pik vo2 düzeyleri daha düşük bulundu. Diğer bulg ularda an l am lı farklılık görülmedi. Şekil 1' de pik V02 düzeyinin beklenen değer oranına göre > %50 ve ::; %50 olan hastalarm Kaplan-Meier sağkalım eğrileri ile her iki grubun sağkalım eğrilerinin karşılaştırılması görülmektedir. gruplar arasındaki kategorik değerler ki-kare testiyle, kantitatif de ğerler de eşlendirilmemiş t-test ile karşılaştırı ldı, ayrıca takip süresi içindeki sağka lım Kaplan-Meier sağkalım analizi, log rank testiyle ve sağkalım eğrileri de birbirleriyle multivariate Cox- oranları regresyon analiziyle karşılaştırıldılar; p değerinin < 0.05 olmas ı istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Tablo 1: Beklenen pik VO2 hesaplanmas/8! Sedanter erkek Çarpım faktörü= 5ü.72- Normal ağırlık ü. 372xyaş (y ıl ) Ağırlık (kg) normal ağırlı ğa (kg)= ü.79 x boy (cm)- 6ü .7 eşitse: Bekle ne n pik Yüz (mlldak)=ağırlıkxçarp ım faktörü Ağ ırlık normal ağ ırlıktan az ise : Beklenen pik Yüz (ml/dak)= [ (normal Ağırlık ağırlık+ağırlık)/2 ]xçarp ım normal ağ ırlıktan faktörü faz la ise : Beklenen pik Yüz (ml/dak) = (normal 6x ağırlık x çarpım faktörü )+ (ağ ırlık-normal ağ ırlık ) bandı kullanıldıysa Egzersiz olarak yürü me beklenen pik Yüz değeri 1. ı 1 ile çarpılır. ı. ı (68) 1.0 ,______,.------(34) Se dante r kadın Çarp ı m faktörü= 22.78-ü. 17x Normal ağ ırlı k Ağ ırlık (ağ ırlık +43 )xçarpım .4 ağırlıktan faktörü ağırlı k +ağı rlık+86)/2]xçarp ım normal ağ ırlıktan [ (normal ağırlık faktörü çarpım c>'lo.o + - - . - - , - - - , - - - . --.-- o pik Yü 2 değeri 6 4 8 lO .--,.---,,---, 12 14 16 18 faktörü ]+ bandı ku ll anıldıysa 1.1 1 ile 2 Takip Süresi (Ay) Şekil l: Ölçülen/beklenen Pik V0 2 oramna göre (ağırlık- n ormal ağırlık) Egzersiz olarak yürüme p=ü.02 >OJ) faz la ise : +43)x (7) § .2 ] .ı Bekle nen pik Yüz (ml/dak) = 6X ı.___*_ *- (I 1) .3 az ise: B ekle nen pik Yüz (ml/dak) = [ (no rmal * .6 Be kle nen pik Yüz (ml/dak) = Ağ ırlık ~ (25) .7 (kg)= ü.65 x boy (cm)-42.8 (kg) norma l ağırlığa eş itse: normal (37) ---------- ---- - , --------- .8 yaş (yı l) .5 Ağ ırlık . .9 > %50 (*) ve ::; %50 (**)olan hastalarm Kaplan-Meier sağkalını eğrileri; beklenen ça rpılır. parantez içinde risk 318 altı.ndaki hasta sayıJan bildirilmiştir TAkbulut ve ark: Kronik sol kalp yetersizlikli olgularda ö lçülen pik oksijen tüketimi oranının prognostik değeri Tablo 2: Ölçülen Pik V0 2 düzeyinin beklenen değere oramtıa göre>%50 ve s %50 olan hastalarm özellikleri Kad ı n/Erkek Yaş (y ıl) EF (%) NYHA Pik V02 (ml/kg/dak) iskemik/Noniskem ik Diabetes mellitus (%) Hipertansiyon (%) Geçirilmiş Mİ (%) Sistolik KB (mmHg) Diastolik KB (mmHg) Digoxi n (%) ACE İnhibitörü (%) B-bloker (%) Diüretik (%) Pik V0 2s %50(n=34) 5/29 60±9 29±5 2.8±0.3 11.9±2.7 23/ 11 26 44 53 117±16 73±8 83 94 24 88 Pik V07 >%50 (n=68) ı 1/57 6 1±9 3 1±5 2.2±0.4 18.2±4.1 45/23 19 47 41 123± 14 74±9 59 93 31 68 P değe ri AD AD AD 0.001 0.001 AD AD AD AD AD AD 0.01 AD AD 0.02 EF: Ejeksiyo11jraksiyollu, NYHA: Neıv York Kalp Cemiyet i follksiyonel kapasite s mıflaması, KB: Kan bastiiCt, Mi: Mi yokard iııfarktiisii ACE: Anjiyotensi11 döniiştiiriicii enzim, AD: Anlamli değil Tablo 3: Ölen ve Yaşayan. Hastaların Özellikleri Kad ın/Erkek Yaş (yıl) EF(%) NYHA Pik V0 2 (ml/kg/dak) iskemik/Noniskemi k Diabetes mellitus (%) Hipertansiyon (%) Geçirilmiş Mİ (%) S i s ıolik KB (mmHg) KB (mmHg) Digoxin (%) ACE İnhibitörü (%) B-bloker (%) Diüretik (%) Dia s ıolik Ö len(n=ll) 5/6 64±7 29±2 2.8±0.4 12.5±4.8 7/4 27 36 27 124±16 70±10 73 100 18 82 Yasayan (n=9 I) 11 /80 60±10 30±5 2.4±0.4 16.6±4.6 61130 21 47 47 121±15 74±8 66 92 30 74 P değe ri 0.01 AD AD 0.01 0.02 AD AD AD AD AD AD AD AD AD AD EF: Ejeksiyo11jraksiyoıw, NYHA : Neıv York Kalp Cemiyet i fonksiyonel kapasite suuflaması, KB: Kan basmcı, Mi: Mi yokard iııfarktiisii ACE: Anjiyote11Si11 dö11iiştiiriicii eıdm, AD: Alllamlt değil belirlenmiştir. İki grup arasındaki sağkalım farkı Buna göre ölçülen/bekle nen pik V0 2 oranının %50 ve altmda o lan h astal arı mı ıda bir y ıllı k sağ kalım %7 4 bulunurk e n , bek le nen in %50 's inden d ah a faz la oks ijen tüketebi len h asta larımııda bu oran % 94 olarak istatistiksel olarak an lam l ı bu lundu , log rank: 4. 7 5; p=0.02. Ancak ha s talar pik V0 2 ı 4/rrıl/kg/dak ve > ı 4rrıl/kg/dak olarak iki gruba ayrı l arak sağkalım eğril erin in karşıl aştırılm as ı 3 19 Türk Kardiyol Dem Arş 2003;31:316-22 Tablo 4: Pik V0 2 düzeyine göre> 14 ml/kg/dak ve s 14 ml/kg/dak olan Pik V02 s 14 ml/kg/dak (n=37) 10/27 63±10 29±5 2.8±0.3 22/15 32 51 51 120±16 73±9 73 95 27 89 Kadın/Erkek Ya ş (yıl) EF(%) NYHA İskemik/Noniskemik Diabetes mellitus (%) Hipertansiyon (%) Geçirilmiş Mİ (%) Sistolik KB (mmHg) Diastolik KB (mmHg) Digoxin (%) ACE İnhibitörü (%) B-bloker (%) Diüretik (%) hastaların özellikleri Pik V02 >14ml/kg/dak(n=65) 6/59 59±9 31±5 2.2±0.4 46/ 19 15 43 42 122±15 73±8 63 92 29 66 P değeri 0.01 AD AD 0.001 AD 0.04 AD AD AD AD AD AD AD 0.01 EF: Ejeksiyonfraksiyonu, NYHA: New York Kalp Cemiyerifonksiyonel kapasite Stllljlamast, KB: Kan basutct, Mi: Miyokard infarkriisii ACE: Anjiyorensin döniişriirücii enzim, AD: Anlamlt de§il. TARTIŞMA yapıldığında, aradaki farkın istatistiksel olarak daha yüksek düzeyde anlamlı olduğu tespit edildi, log rank: 10,77 ; p=O.OOl (Tablo 4; Şekil 2). Pik vo2 14ml/kg/dak olan hastalarırnızda bir yıllık sağkaltın %70 ve pik vo2 > 14ml/kg/dak olanlarda %98 bulunmu ş tur. Her iki sağkalım eğri si multivariate Cox-regresyon analiziyle değerlendirildiklerinde aradaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edildi, (p=O.O 1). Konjestif kalp (37) o .___....,.... ---- ------ , _ı - ~ -- .9 (28) .8 .7 ** .6 (4) .5 .4 .3 § .2 p=O.OOI ~. ı •oıı ~.0 o 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Takip Süresi (Ay) Şekil 2: Ölçülen. Pik V0 2 düzeyine göre > 14 ml/kg/dak (*) ves 14 ml/kg/dak(**) olan sağka/rm eğrileri hastaların parantez içinde; risk Kaplan-Meier altındaki günden güne artmaktadır(2). Yüksek riskli has taların belirle nmesinde, klinik bulguların , fonksiyonel k apasi te nin ve İstirah a t so l ventrikül fonksiyonlarının değerlendirilmesi en çok kullanılan yöntemlerdir. Bulgularırnıza göre kronik sol kalp yetersizlikli hastalarımızda fonksiyonel kapasitenin objektif olarak değerlendirilmesi için kullandığımiZ ölçülen/beklenen pik vo2 oranı, yüksek riskli hastal arın belirlenmesinde değerlidir. Ancak sonuçlarırnız pratikte sıkça kullanılan 14ml/kg/dak pik V02 eşik değerinin prognostik gücünün daha yüksek olduğunu düşündürmektedir. KPET sol kalp yetersizlikli olgularda fonksiyonel kapas ite nin objektif tayini , prog no z un belirlenebilmesi ve medikal tedavi başarısının takibi amaçlarıyla kullanılmaktadırC3-5, 9-14). Bu test ile elde edilen en yüksek oks ijen tüke.tim değeri prognostik aç ıdan en yaygın kabul edile n parametredir. Bu değerin 14 ml/kg/dak ve altında bulunması, bir yıllık mortalitenin %30 düzeyinde olması nedeniyle transplantasyon programları için eşik değer olarak kabul görmektedif(4). Son yıllarda pik oksijen tüketiminin yaş ve cinsiyet ile olan ilişki sini ortadan kaldırabilmek amacıyla sağlıklı 1.1 ı. yetersizliği sıklığı hasta sayıları bildirilmiştir. 320 TAkbulut ve ark: Kronik sol kalp yetersizlikli olgularda ölçülen pik oksijen tüketimi oranının prognostik değeri KAYNAKLAR sedanter bireylerde yapı l an çal ışmal ar sonucu bekle nen pik oksijen tü ketimi hesaplama l arı için for mülle r geli ştirilmi ştir. Bu formü llere göre beklenenin %50 ve daha altında pik oksijen tüketimi olan kalp yetersizlikli hastaların prognozl arının diğerlerine göre daha kötü olduğu ve kadınl arda prognoz belirleyicisi olarak ölçülen! beklenen V02 oranı nın , pi k V0 2 ö lçümüne üstün o l duğ u bi l d iri lmiş ti r<9. 10) . B ir ve iki y ıl lık sağ kalını ölç ülenfbeklenen pik V02 oram ::5 %50 hastalarda s ırasıyla %74 ve %43 iken,> %50 olanlarda %98 ve %90 bul unm u ştur(9) . Bu oran ın , daha önce yaygın olarak kullamlan 14mllkg/dak pik V02 eşik değerine göre daha kuvvetli bir prognoz belirleyicisi olduğu ileri sürülmüştüı<9). Ancak başka araştıncılar da ölçülen/beklenen pik vo2 oranıyla pi k vo2 değer i ara s ında prog nostik yönden fark bulamarmşlardır{l ı , ı ı). İki eşik değer güncel olarak kul lanıl maktad ır. Çal ı şmam1z son uçlarına göre ölçülenfbeklenen pik V02 oranınm %50 ve altında olan h astal anmızda bir yıllık sağkalı nı %74 bulunu rken, bekle ne ni n %50'sinden daha fazla oksijen tüketebilen hastal arı mııda bu oran %94 o larak belirle n m i ş olup literatür verileriyle uyu mludur {9,1 1). P ik V0 2 14ml/kg/dak o lan hastaları rmzda bir yıllık sağkalırn %70 ve pik V0 2 > 14ml/kg/dak olanlarda %98 bul u nmu ştur. Bu or anla r d a lite ra tür verileri yle be nzerli k gös termektediı·(4, 1 1 ) . Ça lı şmarmzda kadın hasta sayısı göreceli olarak az olduğundan bu yönde bir alt grup analizi yapmak mümkün o l mam ı ştır. İstatistiksel açıdan bakıldığında 14ml/kg/dak pik V02 eşik değerin in %50 ölçülen/beklenen V02 eşik değerine oranla bir yıllık sağkalırn yönünden daha y üksek prognosti k güce sahip olduğunu düşündürür bulgular elde edilmiştir. Bu sonucun en olası nedeni beklenen pik V02 hesaplamalarında kullanılan formüllerio Türk toplumundaki normal popü lasyona göre yap ıl mamı ş olmas ı ndan kaynaklanabilir. Sonuç olarak kronik sol kalp yetersizlikli hastalarda KPET elde edilen ölçülen/beklenen pik V02 oranı prognostik olarak an laml ı bulunmuş, ancak daha pratik olan 14ml/kg/dak pik V0 2 eşik değerine göre üstünlüğü görülmemiştir. 1. Kannet WB, Belanger AJ: Epidemio logy of heart failure 2. Schocken DD , Arrieta MI, Leaverton PE, Ross EA: Am Heart J 1991 ; 121:951-4 Prevalence and mortality rate of congestive heart failure in the United States. 1 Am Coll Cardiol 1992;20:301-6 3. Cohn JN, Johnson GR, Shabetai R, et al: Ejection fraction, peak exercise oxygen co nsumption , cardiothorac ic ratio, ventricular arrhythmias and plasma norepinephrine as determinants of prognosis in heart fai lure. The VHeft VA Cooperative Stud ies Group. Circulation 1993; 87:5- 16 4. Mancini DM, Eisen H , Kussmaul W, Mull R, Edmunds LH, Wilson JR: Value of peak exercise oxygen consumption for optimal timing of cardiac transplanlation in aıııbul atoıy patients with heart failure. Circulation 1991;83:778-86 5. Passanti no A, Scrutinio D, Lagioia R, Forleo C, Ricci A, Rizzon P: Value of peak oxygen consumption during exercise for the prognostic stratification of pat ients w ith severe systolic d ysfuncti on of the left ventric le . Cardiologia 1997;42:947-52 6. Volterrani M, C lark AL, Ludman PF, et al: Predictors of exercise capacity in chronic heart fa ilure. Eur Heart 1 1994; 15:801-9 7. M ancini DM: Pulmon ary factors limiting exercise capacity in patients with heaı1 failure. Prog Cardiovasc Dis 1995;37:347-70 8. Wa sserman K , Hanse n 1 E, Su e DY, Whipp BJ , Casaburi R: Principles of exercise testing and interpretation. Lea & Febiger 1994. p. 11 3 9. Stelken AM, Younis LT, Jennison SH, et al: Prognostic value of cardiopulmonaıy exercise testing using percent achieved of predicted pea k oxygen uptake for patients w ith ischemic and di lated cardiomyopathy. J Am Coll Cardiol 1996;27:345-52 1O. Richards DR, Mehra MR, Yentura HO, et al: Usefulness of peak oxygen consumption in predicting outcome of heart failure in women versus men. Am J Cardiol 1997; 80:1236-8 ll. O sada N , Cha i tınan BR , M i ller LW , et a l : Cardiopulmonary exercise testing identifies low risk patients w ith heart fai lure and severely impaired exercise capacity considered for heart transplantation. J Am Coll Cardiol 1998;31:577-82 32 ı Türk Kardiyol 12. Derıı Arş 2003;31 :3 16-22 Aaronson KD, Mancini DM: ls percentage ofpredicted nıonitoring maximal exercise oxygen con sunıption a better predictor patients with chronic heart fai lure. J of survival than peak exercise oxygen consunıption for Anı anıbu l atory Coll Cardiol 1999;33:943-50 14 . Akbulut T, Dayi ŞÜ, Akgöz H ve ark: Sol ventrikU I patients w ith severe heaıt failure? Heart Lung Transplant sisto lik d isfonks iyonu o lan o lgu larda, Ena lapril + 1995;14:981-9 Losaıtan 13. Metra M, F aggiano P, D ' Aio ia A, et al: U se of cardiopulnıonary in the prognostic assesment of exercise testing with henıodynanıic tedavisinin kardiyopul moner egzersiz testiyle değerlendirilmesi. Türk Kardiyol 322 Dem Arş 2002;30:36- 40