4 İnovatif Çözümler Geliştirmek İçin Araçlar
advertisement
InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme 4 4.5 İnovatif Çözümler Geliştirmek İçin Araçlar Özellik Listeleme Anahtar Kelimeler Beyin Fırtınası, Özellik Listeleme, Morfolojik Analiz, Ürün Konumlandırma, Rastlantısal Uyaranlar. Bileşeni okuduktan sonra, Özellik Listelemenin ne olduğunu açıklayabilecek, uygulamaya koyma prosedürünü betimleyebilecek ve bir ya da daha fazla örnek verebileceksiniz. Bu tekniğin küçük bir grupla nasıl uygulanabileceğini bilecek ve diğer yaratıcılık teknikleriyle nasıl birleştirilebileceğini anlayacaksınız. Bu modülü okumanız yaklaşık 30 dakika ve bir grupla birlikte yürütmeniz yaklaşık bir saat sürecek. Giriş Zihninizde kolalı bir içecek canlandırın. Şimdi sizden bu içeceği betimlemenizi istiyorum. Markası ne? Coca Cola mı, Pepsi mi? Kutuda mı, küçük bir şişede mi, büyük bir şişede mi, musluktan bardağa doldurulmuş mu, markalı bir buzdolabında mı? Ne tip bir kola? Diyet mi, kiraz aromalı mı? Kolanın çok, pek çok çeşidi vardır ve Pepsi ve Coca Cola gibi firmalar başlangıçtaki ürünün yeni alternatiflerini geliştirerek pazar segmentlerini genişlettiler ve yeni pazar segmentlerini hedeflediler ve bunun sonucunda meşrubat pazarında pazar liderleri haline geldiler. Özellik listeleme, ürün ve hizmet grubunuzu genişletmenize ve çeşitlendirmenize yardım edebilecek bir yaratıcılık tekniğidir. Bu modülde bu basit tekniğin nasıl işinizde çok etkili bir şekilde kullanılabileceğini öğreneceksiniz. Ürün grubunuzu genişletmek istiyorsanız ya da yeni bir iş yapma yaklaşımı arıyorsanız, Özellik Listeleme bu amacınıza ulaşmanıza yardımcı olabilir. 4.5.1 Özellik Listeleme nedir? Çoğu zaman durumlar ve insanlar hakkında önceden oluşturulmuş fikirlerimiz vardır ve düşüncelerimiz standart beklentilerle ve özelliklerle sınırlıdır. Hilton Hotel'de büyük bir firmanın genel müdürüyle bir iş toplantısı yapacağınızı hayal edin. Otelin girişinde büyük bir Mercedes bekliyorsunuz. O sırada, dağ bisikletinin üzerinde sırt çantalı bir adam görünüyor. Adam bisikletten inip "Günaydın, ben Thomas Edison, ... firmasının genel 01.08.2015 1/11 © INNOCASE InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme müdürüyüm," diyor. Bu örnekte bir genel müdürle ilgili beklentileriniz arasında pahalı takım elbiseler, lüks otomobiller, lüks eşyalar satan bir mağazadan alınmış deri çantalar vb. var. İnovasyon yapabilmemiz için, "normal" özellikleri sorgulamak zorundayız. Çok sık bir şekilde, bir problem çözmek için mevcut olan ön koşulları "verili" olarak düşünür, bunların duruma uygun olup olmadığı üzerine kafa yormayız. Bu ön koşullardan birini ya da daha fazlasını atlamaya ya da bunlara başka özellikler atfetmeye çalışırsak şaşırtıcı ve yaratıcı çözümler bulabiliriz. Özellik Listeleme yeni fikirler bulmak, problemleri çözmek ve inovatif ürünler ve hizmetler bulmak için kullanılan bir yaratıcılık tekniğidir. Özellik Listeleme problemi giderek daha küçük parçalara bölmeye ve bu parçalar için alternatif çözümler aramaya dayanır. Bu tekniği, önceki modüllerde açıklanan başka yaratıcılık teknikleriyle, örneğin beyin fırtınasıyla birleştirmek çok iyi sonuç verebilir. Özellik Listelemede ürünün, sürecin ya da problemin tüm bileşenlerini/özelliklerini açıklar, sonra da bu bileşenler için tüm olanaklı alternatifleri listelersiniz. Örnek olarak bir kurşunkalemi alalım. Kurşunkalemin bileşenleri ya da özellikleri şunlardır: gövde malzemesi kurşun tipi kurşunun sertliği ve genişliği kalite renk ağırlık fiyat, vb. Özellik listeleme tekniğinde, bu bileşenlerin her biri için tüm alternatifleri listeler ve üretilen alternatiflerin farklı karışımlarıyla yeni inovatif ürün ya da hizmetler bulursunuz. Ürünün nitelikleri Mevcut özellikler Alternatifler Kullanılan malzeme Ahşap Plastik Kurşun malzemesi Gri Parlak Renk Kahverengi Çok renkli ve firma logolu Biçim Silindirik Oval Özel nitelikler Silgili Not panosuna takmak için klipsli 01.08.2015 2/11 © INNOCASE InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme 4.5.2 Özellik Listeleme neden ve nerede kullanılabilir? Ürün grubunuzu genişletmek, yeni iş yapma biçimleri bulmak ya da sadece bir problemi çözmek mi istiyorsunuz? Ticari rakiplerinize karşı bir rekabet avantajına sahip olmak mı istiyorsunuz? Bu durumlarda özellik listeleme alternatif fikirler ve çözümler bulmanın hızlı ve kolay bir yolu olabilir. Çalışanlarınızdan küçük bir grupla özellik listelemeyi deneyin ve hangi ilginç birleşimlere ulaşacağınızı görün. Özellik listeleme tüm iş alanlarında kullanılabilir. Özellikle somut bir problem için alternatifler bulmak açısından yararlıdır. Spesifik odaklanma yönergeleri içermeyen yaratıcılık teknikleri kullanmakta güçlük çeken gruplar için de yararlıdır. Özellik Listeleme yapılandırılmış olduğu için zamandan tasarruf etmek ve engellenmelerden kaçınmak açısından etkindir. Teknik, özellikleri değiştirmeyi, modifiye etmeyi ve iyileştirmeyi içerir ve tasarım mühendisliğinde çoğu zaman "İkame Yöntemi" olarak adlandırılır. 4.5.3 Özellik Listeleme Nasıl Kullanılır? Özellik Listelemenin adımları şu şekilde betimlenebilir: • Çeşitli alanlarda uzmanlık sahibi olan 6-8 kişilik bir grup oluşturun. • Ürünün ya da sürecin gerekli ya da ön koşul oluşturan unsurlarını inceleyin. • Bu ön koşulların gerçekten gerekli olup olmadıklarını ve bunları değiştirmenin olanaklı olup olmadığını sorun. • Mevcut ürünü, hizmeti ya da sistemi parçalar, özellikler, miktarlar, aksamlar, tasarım gibi "unsurlarına" ayırın. • Sütunlar ve satırlar içeren bir tablo çizin ve unsurları sütun başlıkları olarak listeleyin. • Yaratıcı fikir üretimi tekniklerini kullanın ve bu unsurların her biri için olanaklı olduğunca çok alternatif listeleyin. o Bu noktada beyin fırtınası teknikleri çok yararlıdır. Geniş ve çeşitlilik içeren bir alternatif özellikler seçkisi üretmek için beyin fırtınası kurallarını uygulayın. • İlginç alternatif çözümler üretmek için sonuçların rastlantısal kombinasyonlarını oluşturun. • Bunların fizibilitesini tartışın ve değerlendirin. Bu animasyon sadece online kılavuzda mevcuttur (www.innosupport.net ). 01.08.2015 3/11 © INNOCASE InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme 4.5.4 Bir Özellik Listeleme örneği Özellik listelemenin nasıl kullanılabileceği konusunda pratik bir örneğe bakalım. Bu animasyon sadece online kılavuzda mevcuttur (www.innosupport.net ). Küçük bir işletme olduğumuzu ve kentimizin tarihi semtindeki sokak lambalarını değiştirmek üzere bir sipariş aldığımızı varsayalım. 1. Gerekli ya da ön koşul oluşturan unsurlar nelerdir? Hava karardıktan sonra sokakların aydınlatılması. 2. Sokak ışıklarının tipik bileşenleri nelerdir? 3. Bir tablo çizin ve bu bileşenleri sütun başlıkları olarak listeleyin. 4. Bir beyin fırtınası seansı düzenleyin ve bu unsurlar için olanaklı olduğunca çok sayıda alternatif özellik bulun. Enerji Üslup Malzeme Ebat Kaynağı Işık Kurulumun yoğunluğu türü Elektrik Modern Demir Büyük Yüksek Zemine sabitlenmiş Güneş Klasik Alüminyum Orta Orta Caddeye enlemesine asılı Su Ortaçağ Taş Küçük Düşük Binalar arasına asılı Rüzgâr Art Nouveau Ahşap İnce Değişken Binalara sabitlenmiş Gaz Seramik Petrol Plastik Biyoyakıt Cam Akü Bambu 5. Seyyar Bulunan alternatiflerin kombinasyonlarını oluşturarak yeni ve yaratıcı çözümler bulun. Ö Orta Büyüklükte, Modern Üslupta, Alüminyumdan yapılmış, Değişen yoğunlukta Ö Caddeye enlemesine asılı ve Biyoyakıtla çalışıyor. 01.08.2015 4/11 © INNOCASE InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme Bu Örnek büyük ölçüde ürünün fiziksel özelliklerine odaklanıyor, ama Zihinsel, Duygusal, Sosyal özellikler de söz konusu olabilir. Özellik Listeleme akılda spesifik bir soruyla başlanarak geliştirilebilir1. Gazeteciliğin Altı Sorusunu sormayı deneyin: Kim? Ne? Ne Zaman? Nerede? Neden? Nasıl? 1 Robert Harris "Creative thinking techniques" başlıklı makalesinde ve Tony Proctor "Creative Problem Solving for Managers" başlıklı kitabında sorular yöneltmenin bu yaratıcılık tekniğini nasıl geliştirebileceğini irdeliyorlar. 01.08.2015 5/11 © INNOCASE InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme Kim? Nasıl? Ne? Yaratıcılık Tekniğini geliştirecek sorular Neden? Ne zaman? Nerede? Aşağıdaki sorular da bir duruma ya da probleme uygulandığında yararlı olabilir: Uyarlamak? Modifiye etmek? Başka bir ürünle değiştirmek? Büyütmek/Maksimize etmek? Yeniden düzenlemek? Tersine çevirmek? Birleştirmek? Minimize Etmek/Kaldırmak? Bir şey eklemek/çıkarmak? Rengi Değiştirmek? Malzemeleri Çeşitlendirmek? Parçaları Yeniden Düzenlemek? Biçimini Değiştirmek? Tarzını uyarlamak? 01.08.2015 6/11 © INNOCASE InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme Robert Harris, "Creative Thinking Techniques"2 başlıklı makalesinde bir problemi çözerken özellik listelemenin nasıl kullanılabileceği konusunda aşağıdaki örneği verir: Örneğin, diyelim ki bir bilyeli rulman imalatçısı için çalışıyorsunuz ve makinelerden birindeki bir arızanın 800 milyon bilyenin hafifçe oval olmasına yol açtığını fark ettiniz. Haliyle "800 milyon adet hafifçe oval bilyeyle ne yapabilirim?" sorusunu soracaksınız. Tabii akla hemen sapanlar için mermi ve çocuklar için oyuncak bilye gibi birkaç kullanım geliyor. Ama bunun yerine rulman bilyelerinin özelliklerinin bir dökümünü de çıkarabilirsiniz. Örneğin, yuvarlak, ağır, metal, pürüzsüz, parlak, sert ve mıknatıslanabilir. Bundan sonra "800 milyon adet ağır cisimle ne yapabilirim?" ya da "800 milyon adet parlak cisimle ne yapabilirim?" sorularını sorabilirsiniz. Tanımlanan özelliklerin her birine tek tek odaklanabilirsiniz ve bu özellikle ilgili şu tür sorular sorabilirsiniz: Ağır cisimler ne amaçla kullanılabilir? Kâğıt ağırlıkları, gemilerde balast, kürsü altlığı, ağaç dayanağı, terazi ağırlığı vb. Metal cisimlerle ne yapılabilir? Elektrik iletimi, mıknatıslama, eriterek çeşitli aletler yapma. Özellik Listeleme, pazarlama ve Ürün Konumlandırma gibi iş durumlarında da kullanılabilir. Bir ürünün pazardaki konumu, aşağıdaki faktörlere dayandırılabilir: Ürün Özellikleri – organik sebzeler Ürünün Faydaları – Belli bir otomobil modeli arka tarafında koltuk eklenebilecek ya da ekstra depolama alanı olarak kullanılabilecek ek alanıyla, aileler için idealdir. Ürünü bir kullanımla ya da uygulamayla özdeşleştirmek – "balayı için ideal bir mekân" Kullanıcı Kategorileri – ürünün bir kullanıcıyla ya da kullanıcı sınıfıyla özdeşleştirilmesi – genç yöneticilere uygun cep telefonları Rakip firmalara göre – "X" ürünüyle uyumlu Bununla birlikte, yeni rakipler, yeni teknoloji, yeni müşteri tercihleri vb. çeşitli nedenlerle bir ürünün konumunu değiştirmek ya da uyarlamak gerekebilir. Bu durumda Özellik Listeleme bir ürün için pazarda yeni bir konum bulmak ya da ürünün mevcut konumunu uyarlamak için kullanılabilir. Ürününüzün ya da hizmetinizin pazar konumunu değiştirmek olanaklı mı? Ürün ya da hizmetinizi pazarlamanın yeni ve yaratıcı yollarına bakmak için neden Özellik Listelemeden yararlanmayı denemiyorsunuz? 2 www.virtualsalt.com/crebook2.htm 01.08.2015 7/11 © INNOCASE InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme 4.5.5 Özellik Listelemenin Çeşitlemeleri Pek çok yaratıcılık tekniği gibi Özellik Listeleme de uyarlanabilir ve geliştirilebilir. Morfolojik Analiz Morfolojik Analiz ilk olarak 1948'de İsviçreli astronom Fritz Zwitcky tarafından geliştirildi. Başlangıçta astrofizik ve roket araştırmaları alanlarında uygulanan bu analizin sonradan çok çeşitli durumlara uygulanabileceği fark edildi. Morfolojik Analiz ideal olarak problemin 2 ya da daha fazla boyutunun bulunduğu durumlarda kullanılır3. Morfolojik Analizin en basit formu, sokak ışıklarının bileşenlerinin tüm alternatiflerinin bir tabloda listelenmiş olduğu yukarıdaki örnekte görülebilir. Alternatiflerin farklı kombinasyonlarıyla yeni ürünler formüle edilebilir. Morfolojik Analiz muazzam alternatif çözüm dizilerinin üretildiği durumlarda özellikle yararlıdır. Büyük hacimlerde kombinasyonları analiz etmek için, Morfolojik Analiz alanında uzmanlaşmış yazılım programları geliştirilmiştir. Rastlantısal Uyaranlar Özellik Listeleme, yeni ve ilginç alternatifler bulmak için Rastlantısal Uyaranlarla da bir arada kullanılabilir. Görsel uyaranlar, insanları bir nesneye farklı bir açıdan bakmaya zorlarlar ve yeni ve yaratıcı fikirleri ve tartışmaları tetikleyebilirler. Bu süreç şu şekilde işler: Önce bir gruba gündelik nesnelerin görüntülerini betimleyen resimler gösterilir (en az üç resim kullanılmalıdır). Sonra bu nesnelerden her birinin özellikleri listelenir. Şimdi çözülecek problemi açıklayın. Gruptan bağlantısız nesnelerin özelliklerinden her birinden en az bir kelimeyi kullanan çözümler bulmalarını isteyin. Üretilen çözümleri değerlendirin. Tony Proctor "Creative Problem Solving for Managers: Developing skills for Decision Making & Innovation" adlı kitabında bir organizasyondaki iletişim problemlerine çözümler bulmak için rastlantısal uyaranların nasıl özellik listelemeyle kombine edilebileceği konusunda aşağıdaki örneği verir4. 3 4 www.swemorph.com/ma.html Creative Problem Solving for Managers: Developing skills for Decision Making & Innovation. Tony Proctor (2005) 01.08.2015 8/11 © INNOCASE InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme İspanya Jet motorlu Güvende ve Emin Ellerde Savaşçı Bombardıman uçağı Sevgi dolu bir ilişki Tehlikeli Hızlı Sıcak Güçlü Yüksekten uçar Dostça Boynuzları var Savaşta kullanılır Sevecen Dana (Steer) Düşmanları yok eder Kalıcı ilişki Besin zincirinin parçası Bir pilotu ve mürettebatı var Görüntü Kaynağı: Microsoft Clipart Üretilen kombinasyonlardan bazıları: Ö Boynuzları var + yüksekten uçar + sıcak ve dostça Önerilen çözüm: Tüm organizasyon birimlerinin birbirleriyle sıcak ve dostça bir şekilde iletişim kurmalarını sağlamanın güçlü etkisini ve önemini vurgulayın. Ö Dana (Steer) + bir pilotu ve mürettebatı var + kalıcı ilişki Önerilen çözüm: Çalışanların departmanlar arası iletişimlerde dayanıklı ve kalıcı iyi uygulama yöntemleri geliştirmelerini olanaklı kılmak için yazılı yönergeler ya da eğitim sağlanmalıdır. Çalışanlarınızdan bir grupla birlikte Rastlantısal Uyaranlar ile Özellik Listelemeyi birleştirmeli ve ne gibi ilginç ve bazen çılgınca çözümlere ulaşabileceğinizi görmelisiniz. Tartışmaları tetikleyecek görseller bulmak için Clip Art'tan ya da www.istockphoto.com ve www.images.com gibi web sitelerinden yararlanabilirsiniz. 4.5.6 Önemli Noktaların Özeti Özellik Listeleme, çok çeşitli durumlarda kullanılabilen bir yaratıcılık tekniğidir. Problemi giderek daha küçük parçalara bölmeye ve bu parçalar için alternatifler aramaya dayanır. Daha sonra alternatifler ya rastlantısal olarak ya da başka yaratıcı yöntemler kullanılarak kombine edilir ve yeni çözümlere ulaşılır. Bu teknik, bir probleme alternatif çözümler bulmak, yeni pazarlama yaklaşımları üretmek, ürün gruplarını genişletmek ve geliştirmek ve pek çok başka nedenle kullanılabilir. Başka tekniklerle başarılı bir şekilde birleştirilerek yaratıcı çözümlere ve alternatiflere ulaşılabilir. 01.08.2015 9/11 © INNOCASE InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme Bu modülde bir yaratıcılık tekniği olan Özellik Listeleme hakkında bilgi edindiniz. Bu tekniğin gündelik iş faaliyetlerinde ürün gruplarını genişletmek ve çeşitlendirmek, pazarlamaya yeni yaklaşımlar getirmek ve bir organizasyonun içindeki problemleri çözüme kavuşturmak için nasıl uygulanabileceğini öğrendiniz. Ayrıca, bu tekniğin nasıl Morfolojik Analiz ve Rastlantısal Uyaranlar gibi başka yaratıcılık teknikleriyle birleştirilebileceği hakkında da bilgi sahibi oldunuz. KAYNAKÇA Attribute Listing, InnoSupport Project Platform, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi, <www.innosupport.net> Swedish Morphological Society web sitesi, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi, <www.swemorph.com/ma.html> Creative Thinking Techniques, Robert Harris, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi, <www.virtualsalt.com/crebook2.htm> Tony Proctor (2005) Creative Problem Solving for Managers: Developing Skills for Decision Making & Innovation. İlave Kaynaklar Creative Problem Solving for Managers: Developing skills for Decision Making & Innovation. Tony Proctor (2005) Cola-Cola 2008, Wikimedia Foundations Inc, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi, http://en.wikipedia.org/wiki/Coca-Cola Pepsi 2008, Wikimedia Foundation Inc, 5 Haziran 2008'de görüntülendi, http://en.wikipedia.org/wiki/Pepsi Tudor Rickards (1997) Creativity and Problem Solving at Work. Morfolojik Analiz üzerinde bir makale listesi için bkz. www.swemorph.com. 01.08.2015 10/11 © INNOCASE InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.5 Özellik Listeleme Ritchey, T. (2006). Problem Structuring using Computer-Aided Morphological Analysis. Journal of the Operational Research Society (JORS), Cilt 57, Sayı 7. Web Siteleri Özellik Listeleme ve benzer yaratıcılık teknikleri hakkında daha kapsamlı bilgi için bkz: www.mindtools.com/pages/article/newCT_03.htm http://members.optusnet.com.au/charles57/Creative/Techniques/attributes.htm www.mycoted.com/Attribute_Listing http://creatingminds.org/tools/attribute_listing.htm www.virtualsalt.com/crebook2.htm http://en.wikipedia.org/wiki/Coca-Cola http://en.wikipedia.org/wiki/Morphological_analysis_%28problem-solving%29 TERİMLER SÖZLÜĞÜ Ürün Konumlandırma bir ürün ya da hizmetin imajını ve sunumunu seçilmiş bir pazar segmentine hitap edecek şekilde uyarlama sanatıdır. Ürün konumlandırma, en iyi şekilde yapıldığında, ürün pazarlayanların mevcut bir ürün özelliği ile spesifik bir müşteri gereksinimi arasında doğrudan bir bağlantı kurmalarını olanaklı kılar. Ürün konumlandırmayla, örneğin, yeni bir otomobilin inovatif mühendisliğine dayanan genel bir cazibe yaratmak yerine, yakıttan tasarruf etmek isteyen banliyö sakinlerine hitap etmek amacıyla otomobilin yakıt verimliliği ön plana çıkarılır. (http://www.marketingpower.com/content1482.php) 01.08.2015 11/11 © INNOCASE
