HALKLA niSxir-en qEvRESi

Marmara lletiSitn Dergisi , Sayt:7' Temmuz 1994
.'TIIE PUBLIC RELATIONS ENVIRONMENT''
HALKLA niSxir-en qEvRESi
YAZAN: SCOTT M. CUTLIP
ALLEN M. CENTER
Qeviri: Arq. Giir'Meltem SEZGiN
MARMARA tINiVgNSiTTSi
iletigim Fakiiltesi
bilimler
Son otuz yrl boyunca "ktiltiir", giizel sanatlar ve sosyal
araqtlrmalarlnda en gok kullanrlan kavramlardan
biri
olmuq' 0nce
geliqmelerin en
ingittere'de daha sonra da Amerika Birleqik Devletleri'nde
yeni uzmanltk
ca"n1 oldulu alanlarda 'kiiltiirel incelemeler' adr verilen
dahnmdo[masrnayolagrnrqtrr,Bugeliqmelerleilgiliolarak,sonzamanlarda
gok dersin olretim
kolejlerde-do!ruoan oogruya Kiltiir analizleri ile ilgili pek
p.ogramrnoa yer almasr sonucu, astl konusu ktiltiir analizleri olan bir dizi
yeni kitap, yayrn, organizasyon ve konferans da biiyiik okuyucu ve dinleyici
iitt"t"rinin itgl oougr olmugtur. Kavramtn ga[rrqtldrfr entellektiiel vaade
ralmen -toplumda anlam ve deler kavramlartntn ne qekilde algrlanrp ifade
eOltOigi konusunda derinlemesine bir araqtrrmanln- yaratacalr akademik
cogku agrsrndan harcanacakbiitiin gabalara defecegi ydniindeki goriigleride
paylagtrgrmrz halde, uygarh[a ait temel tantmlama ve yontem sorunlart ile
karqtlagtlmtqtr.
Bu sorunlarrn Eo[u, "kiiltiir" kelimesinin bugiinkii akademik
kullanrmrnrn oziinde yaran temel ikilemdir. Bu ikilem edebi ilimler
konusunda onde gelen uzman bilim adamlartnca yapttklan kiilttirel
incelemelerde tanlmlanml$, ara$tlr1lmtgttr. Bu, bir taraftan "kiiltiir"
kavramrnrn asai olarak sanatsal ifade yetene[i, yaratrcrhk, estetik, temsili
ulraglarla ilgili, diler yandan ise daha qok yagam bigimleri, toplumsal
deneyimlerin oluqmasrna iliqkin bir kavram olarak algtlanmastndan
kaynaklanmaktadrr. Bu tiir konular ilzerinde yaprlan akademik gahgmalarda
311
yerle$en gelenek nedeniyle, bu son boyuta golu zaman konunun
"antropolojik" yonii olarak bakrlmakradrr. Bu dogal olarak kiiltiirii, "giizel
sanatlar" ile ilgili bir kavram olarak kabul eden goriigle dofrudan dofruya
gatr$ma halinde de[ildir. Gergekte de "kiiltiir" iki aytr alanm rek bir kelime ile
yorumlanmasr ve birbiri ile ballantrsrnrn ifadesi olarak kabul edilmigtir.
Belli bir gurup taraflndan anlagrlan gekliyle "gtizel sanatlar" kavramrnrn,
kiilttir ile olan gok yakrn balr ve taqrdrlr sosyal anlamrn sokaktaki adam
tarafindan biitiin inceligi ile kavranmasr beklenmemelidir.
ingiliz "ktltiirel eleqtiriler" gelenefi remel olarak edebiyatr
bu gergek Raymond williams tarafindan Kiilriir ve
almaktadrr,
Toplum(1958) adh yaprtrnda gok etkileyici bir gekilde anlatrlmrq ve modern
ingiliz kiiltiirel gahgmalannr da giiglti bir qekilde etkilemigtir.
Arnold, carlyle ve daha sonra Leonis ve Eliot glbi yazarrar "kiiltur"
kelimesini "sanayileqmenin" pek qok ybniinri elegtirirken anahtar kelime
olarak kullanmrqlar, (boylece "kiilriirii", "giizel sanatlar,', "endiistri,' ve
"Demokrasi ile birlikte anmlg ve bunlar arasrnda epey karmaqrk, zaman
zaman kiqinin fikirlerini kanqrrran bir ba! kurmuqlardrr) gOriiglerini
savunurken estetik ve toplum kavram.laflnr da egit gekilde wrgulamrqlardr.
Halen uzmanlar drqrnki kiqilerin kullandrgr qekliyle kavram, bir gift
artikiilasyonu belirtmek igin kullanrlabitir (klasik qekliyle "popiiler Kiilrur"
kelimesinin hala ifade ettigi anlamda) aynr terim aynca iki yOniiniin, bir veya
digerini aqrk bir gekilde belirtmek iizere de kullanrlabilir. Bu gekilde
kullanrldrgnda giiglii bir "antropolojik" anlam tagrr. Egit derecede tafilqma
konusu olan "Kiilturel Endiistriler" kavramr ise, daha gok igin giizel sanatlar
yoniinii kapsamaktadrr.
ilk denemelerden birinde Raymond Williams polemiklere yol agan
bir agrklama yaparak "Kiiltiir dogaldrr" dedifinde, sanki o zaman qok
belirgin bir efilim olan kiiltiirlti kigileri giizel sanarlar konusundaki belirgin
zevkleri olan bir srnif olarak kabul etme gOriigii ile alay etmek istiyordu.
ingiliz ioplumunu hem politik hem de entellektiiel yagamrnda karakterize
eden sosyal srnrf ve giizel sanatlara iliqkin gok yogun ve karmagtk cin yargrlar,
tereddiitler ve tartlmalar 96z Oniine altndrgrnda Williams'rn bu sloganr
kolayca 1991 'e de uygulanabilir.
Bu goriiq ile James Carey'in Ktilttir Olarak iletiqim(1989) adh
ilginq olacaktr. Bu ikinci denemede
yap1t1n1n karqrlaqtrnlmasr kuqkusuz
kavram Carey'in gorii$Une g0re, Amerika Birleqik devletlerinde iletiqim
318
gah$malar1nl fazlasryla srnrrlandrran davranrqsai ve iqlevsel sosyoloji
bigimlerine daha zengin ve verimli bir segenek oluqturmak rizere
kullanrlmrgtr.
Burada anlatrlmak istenen bu iki perspektif arasrndaki farkhhktan
gok(ki bu da do[al olarak tartrqrlabilir) "Kiiltiirel" kelimesini vurgulayarak
bir ttir reaktif tepki yaratmaktrr. fuadaki bu fark, yine yukanda delindilimiz
"Kiiltiirel Analizler"ve bunlarrn hedefi olan gahgmalarla ilgilidir. Bu
gahgmalar, igerdikleri ara$tlrma gekilleri bakrmrndan iki geniq araqtlrma
geleneli arasrnda kalmrq izlenimini uyandrrmaktadrr. Ornegin, bir yandan
estetik analiz qekillendirmeler, sanat tarihi, edebiyat teorisi, Ote yandan ise,
amprik sosyoloji, psikoloji, siyasal bilgiler ve ekonomi gibi.
Bbylesine bir belirsizlik ve kavramlar karmagasrnrn rqr[rnda belki de
"kiiltiirel analiz" konusunu salunmak igin sorulabilecek en giig soru "peki
Oyleyse kiiltiir olmayan nedir?" olacaktrr.
Gergekte de, 1960'h yrllarda Williams'rn yaplrlarlnl eski bir
incelemesinde tarihgi E.P Thampson bunlara benzeyen sorular sormaya
baqlamrqtrr. "Kiilttir ve Toplum" gibi klasik formiilasyonlar bile, yukanda
soz konusu sorularrn soruldupu araqtrrmalarda yrpranabilirmiq izlenimi
uyandrrabiliyor. Bu meydan okumaya sosyal yagamrn belli bir alanrnr
"Kiiltiir" olarak srnrrlandrrarak cevap vermeye gahqmak, hiq de akrlhca bir
gOziim olmazdr, bu tutum daha sonra bir uzmanhk dah olarak benimsenen
"Kiiltiirel gahqmalar" alanlnl da srnrrlandrrmrg olurdu. Ornelin, giizel
sanatlara gok yakrn olan (sinema, tiyatro, televizyon) gibi konularda bu
srnrrlandrrmalar olumlu saytlabilecek sonuglar verse bile, Kiiltiirel analizin
rrk, cinsellik ve sosyal srnrf kavramlarrnda popiiler anlayrgrn geligmesini
inceledifi hallerde ulusal kimlili gekillendirmek igin hafizanrn kullanrlmasr
olumlu sonuglar vermiq ve bu deneyde bolgesel ve krsal ekonomik yOnden
hrzlanan geligmeler de incelenebilmiqtir. Bu bakrg agrsrndan bakrldrgrnda
'ktiltrirel" kelimesi pek gok faaliyetin bir boyutu olarak algrlanmaktadr. Bu
konular daha ahgrlageimiq adlanyla ekonomi, politik ve sosyal alanlardaki
geliqmelerle birlikte psikolojik ve dilbilimsel geliqmeleri de kapsamakradrr.
Bu, aynr zamanda birgok bilim dahyla ilgili giiglil bir fikirler ve yOnremler
trafiginin dolmasrn sallamrqtrr. ingiliz sosyolojisi ve dil bilimleri bugiine
kadar ingiltere'de bu konuda meydana gelen geliqmelerle gok iyi bir gekilde
temsil edilmiqlerdir. Buna rafmen psikoloji, siyasal qahqmalar ve
haberlegme teknolojisi alanrnda yeni gahgmalara ve geliqmeleri daha ciddi
bir qekilde egilmesi gerekmektedir.
319
Araqtrrma ve efitim alantnda "kultiir" biiyiik bir olastltkia gapraz
bilimsel baglantllarda son derece de hareketli bir alan oimayt
siirdiirecekierdir. Bu alan iginde en etkin kutuplaqmalan ise, yapt ve eylemi,
ekonomik sistem , makro ve mikro analizlerde sosyal gofalma ve sosyal
deliqmeler gibi golu zaman gririig gatrqmalaflna yol agan bilim dallart
olugturacaktrr. "ideoloji" konusunda gok eskiden beri var olan g6riig
ayrrhklafl ise(bazr Eevrelerce ideolojilerden gok siiratli bir bigimde
vazgegildili gdriigii hakimdir) Bu kutuplaqmayr yaratan en onemli etkendir.
Aynr gekilde gu anda en ilging "Kiiltiirel inceleme" konulanndan biri olan ve
bazt yazaaatn tamamen kar$1 glknE1, diferlerinin ise tamamen kabul edip
Once tafi1$ma konusu
olarak adlandrdtlr "postmodernizm" gelmektedir.
320