Proje Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı LİSE-1

TÜBİTAK-BİDEB
Kimya Öğretmenleri (Fizik, Kimya, Biyoloji, Matematik) Proje
Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı LİSE-1 ÇALIŞTAY 2011
GRUP KARADUT
PROJE ADI
TİSPE'NİN GÖZYAŞLARI
PROJE EKİBİ
Emre ŞENKAL
Cem Çağlar ÖZYURT
Tamer YILDIRIM
PROJE DANIŞMANLARI
Prof. Dr. Münevver SÖKMEN
Doç. Dr. Yusuf DİLGİN
Bu çalışmada, her türlü bilgi birikimini bizlerle paylaşmaktan
geri durmayan Prof. Dr. Münevver SÖKMEN hocamıza
teşekkürü bir borç biliriz.
ÖZET
Bu çalışmada, halk arasında karadut lekesinin
kendi yaprağı ile daha kolay temizlendiği bilinmesinden yola
çıkılarak, karadut yaprağındaki kimyasallar özüt edilerek leke
çıkarıcı kimyasal madde tespit edilmeye çalışılmıştır. Yaklaşık
yirmi beş gram karadut yaprağı alınarak polaritesi farklı
çözücülerde özüt edilmeye çalışılmıştır.
Sırasıyla artan polaritede hekzan, etilasetat, etil alkol ve
su çözücülerinden 250 şer mL yaprak üzerine eklenip yirmi şer
dakika
çalkalanıp
süzülmüştür.
Çözücüler
evoporatorde
buharlaştırılarak yapraktan dört ayrı özüt elde edilmiştir. Bu
özütlerin deri üzerindeki karadut lekesini çıkarma etkinliği test
edilmiştir. Test sonucundaki en etkin leke çıkaran özütün
kromotografik ayrımı yapılarak leke çıkarmadaki asıl etkin
kimyasal madde tespit edilmeye çalışılmıştır.
PROJE AMACI
Bu çalışmada, Morus nigra ( karadut) meyve lekesini çözen
kimyasalların karadut yaprağından özütleme yöntemiyle
elde edilmesi amaçlanmıştır.
Bir zamanlar birbirlerine aşık iki genç vardı. Kızın adı Tispe
delikanlınınsa Piremus. Komşu olduklarından birlikte büyüdüler.
Çocukça başlayan aşk ateşi, serpildikçe onlarla birlikte büyüdü.
Ve Tanrı, o yüce aşkı ölümsüzleştirmek amacıyla, bu çiftin
buluştuğu ağacı onlara adadı. Piremus'un kanını bu ağacın
meyvelerine, Tispe'nin gözyaşlarını ise, ağacın yapraklarına
verdi. O günden beri, karadut ağacının meyvesinin çıkmayan
lekesini (Piremus'un kan lekesini), dut ağacının yaprakları
(Tispe'nin gözyaşları) temizler.
Dut yaprağının ürettiği bu kimyasalların belirlenmesi leke
çıkarıcı yeni bir maddenin keşfine yol açabilir. Bu
çalışmada dut yaprağının kendi meyvesinin lekesini
çıkarmada etkinliği farklı çözücülerle özütleme yoluyla
tespit edilmeye çalışılmıştır.
MATERYAL VE YÖNTEM
Çanakkale ili Kepez bölgesinden,
Morus Nigra (Karadut) meyvesinin
yaprakları taze olarak toplanmıştır.
Toplanan bu yapraklardan yaklaşık
yirmi
beş
makasla
ayrılmıştır.
gramı
küçük
yıkamadan
parçalara
Parçalanmış yapraklar 500 mL lik erlenin içine konularak
üzerine sırasıyla ayrı ayrı 250 mL hegzan, etil asetat, etil
alkol ve su çözücüleri ile yirmi dakika elle çalkalanıp
süzüldü.
Elde edilen özütler evoporatorde
vakumlu
buharlaştırma
ile
çözücüleri uçurulup karışımdan
ayrıldı. Elde edilen kalıntılar, 50
mL lik beherlere alındı.
Özütleme
işlemi
sonucu
elde
ettiğimiz dört farklı kalıntının morus
nigra (karadut) lekesini çıkarmadaki
etkileri sırasıyla test edildi. Kulak
pamuğu
yardımıyla
karadut
yaprağının özütünden elde ettiğimiz
kalıntılardan
sırasıyla
alıp,
lekelenmiş bölgeye uygulayıp lekeyi
çıkarıp çıkarmadığı test edildi.
Leke çıkarma testinden sonra, leke
çıkaran maddenin basit analizini
yapmak için kromotografik ayırma
işlemi uygulandı. İlk olarak karadut
lekesini
çıkaran
kalıntıya
kâğıt
kromotografisi yapıldı. Bunun için
kalıntıdan çok küçük bir miktar silika
jel tabakasının üzerine uygulanarak
etilasetat çözeltisi ile tabaka üzerinde
yürütüldü.
İnce
tabaka
verilerine
kromotografisi
dayanılarak
leke
çıkarma etkisi gösteren özütün
içerdiği kimyasal maddeler kolon
kromotgrafisi
ile
ayrılmaya
çalışıldı. Leke çıkarmada etkili
olan özüt silika jel ile karıştırılıp
hazırlanan kolona ilave edildi.
Kolonun üzerinden etil asetat
ilave edilerek alttan birer mL’lik
kısımlar toplandı Bu şekilde
yirmi dört adet numaralanmış
deney
tüpü
fraksiyonlandı.
sıvılara
tekrar
kullanılarak
Tüplerdeki
kağıt
kromotografisi işlemi uygulandı.
Bu işlem sonucunda tüplerdeki
sıvılar gruplandırıldı.
Gruplandırılan
tüplerdeki
sıvıların
karadut lekesini çıkarma
özelliği test edildi.
Bulgular
Leke
çıkarma
sonucunda
testi
karadut
lekesini çıkaran en iyi
özütün
etilalkol
çözeltisinden elde edilen
kalıntı-3 olduğu görüldü
İlk kağıt kromotografisi
testinde
özütün
içerisinde
olarak
yaklaşık
dört
madde
gözlemlendi.
farklı
bulunduğu
Kolon kromotografisi işlemi
sonucunda yirmidört deney
tüpündeki
maddelerimiz
silika jel tabaka üzerinde
yürütülerek
dört
çeşit
madde birbirinden ayrıldı.
Gruplandırılan bu maddelerin karadut lekesini çıkarma
testi sonucunda üçüncü grupta bulunan maddelerin
daha etkin olduğu ancak 3-2 de yapılan leke çıkarma
testi kadar etkili olmadığı gözlemlendi.
SONUÇLAR VE YORUM
Sonuç
olarak
morus
nigra
(karadut)
lekesini
kendi
yaprağından elde edilen kimyasallarla daha kolay çıkabileceği
tespit edilmiştir. Ancak kromotgratif analizlerden elde edilen
maddenin ne olduğu zaman yokluğundan dolayı GC-MS ve
Gaz Kromografisine gönderilemediği için tespit edilememiştir.
Bu maddelerin ileri düzeyde analizlerinin yapılması önerilir.
Fraksiyonlama
sonrası
etil
alkol
özütünün
etkili
olmamasının nedeni maddenin kolon kromotografisi
sonrası oldukça seyreltilmesi olabilir. Fraksiyonlama
öncesi özüt daha yoğun olduğu için karadut lekesini
çıkarmada da daha etkili olmuştur.
KAYNAKLAR
1) MEB 9. Sınıf Kimya Ders Kitabı
2) Giusti MM, Wrolstad RE. 2003. Acylated anthocyanins from
edible .sources and their applicationsin food systems. Biochem.
Eng. J. 14; 217–225
3) Özen G. 2006. Karadut Suyu Antosiyaninlerinin HPLC ile
Belirlenmesi Selçuk Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü Gıda
Mühendisligi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Semineri 55s, Konya.
4) www.psikoloji.gen.tr/archive/index.php/t-14195.html
TEŞEKKÜR
 Bizi böyle bir çalıştaya davet eden ve laboratuvarını kullanmamıza
izin veren Prof. Dr. Mehmet AY’ a
 Danışman hocalarımız Prof. Dr. Münevver SÖKMEN ve Doç. Dr. Yusuf
DİLGİN’e
 Bize malzeme temininde yardımlarını esirgemeyen Araş.Gör.Arif
Sercan ŞAHUTOĞLU’na
 Fikir aşamasında desteklerini aldığımız Nurcan Turan CANDAN
Hanım’a
 Burada güzel zaman geçirmemizi sağlayan bütün katılımcılara
TEŞEKKÜR EDERİZ.