PowerPoint Sunusu - Akılcı İlaç Kullanımı

Cilt:3 Sayı:5
Mayıs 2016
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni
Cilt 3; Sayı 5; Mayıs 2016
EDİTÖR
Yayın Kurulu
Uzm. Ecz. Elif SARIGÖL
Doç. Dr. Osman Arıkan NACAR
DÜZELTMEN
Doç. Dr. Hakan EROĞLU
Uzm. Dr. Kubilay ORANSAY
Ecz. Mesil AKSOY
ÇEVİREN
Prof. Dr. Ahmet AKICI
Uzm. Dr. Ali Boray BAŞCI
Dr. Ecz. Melda KEÇİK
Dr. Dyt. Pınar GÖBEL
Uzm. Dr. Fatma İŞLİ
Ecz. Emre Umut GÜRPINAR
İLETİŞİM ADRESİ: Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, Söğütözü Mahallesi 2176. Sok. No:5 PK
06520 Çankaya/ANKARA
Tel:+90 (312) 218 30 00 F:+90 (0312) 218 34 60
Soru ve önerilerinizi akilci.ilac@titck.gov.tr e-posta adresine gönderebilirsiniz.
1
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni
Cilt 3; Sayı 5; Mayıs 2016
İçindekiler
Editörün Önsözü …………………………………….................................................................3
Reçeteleme Kaskadı………………………………………….…………….……………...………....….4
Lisa M Kalisch, Gillian E Caughey, Elizabeth E. Roughead and Andrew L. Gilbert
(Aust Prescr 2011;34:162–6)
Çeviren: Uzm. Dr. Ali Boray BAŞCI
2
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni
Cilt 3; Sayı 5; Mayıs 2016
Editörün Önsözü
Reçeteleme kaskadı, diğer bir ilaç ile ilişkili gelişen advers ilaç reaksiyonunu tedavi etmek için tedavi edilmesi gereken yeni bir tıbbi durum oluştuğu gibi yanlış bir düşünce ile- yeni bir ilacın
reçetelenmesi sonucu meydana gelir. Reçeteleme kaskadları, hastalara ciddi zarar verici sonuçlara
neden olabilecek potansiyel taşımaktadırlar. Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni’nin Mayıs 2016
sayısında çevirisi yapılmış olan makalede, reçeteleme kaskadının önüne geçilmesi için dikkat
edilmesi gereken hususlar ele alınmıştır.
3
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni
Cilt 3; Sayı 5; Mayıs 2016
Reçeteleme Kaskadı
(Australian Prescriber dergisinin izniyle orijinal metinden çevrilmiştir.)
Orijinal makaleye aşağıdaki bağlantı üzerinden ulaşılabilir.
Lisa M Kalisch, Gillian E Caughey, Elizabeth E. Roughead and Andrew L. Gilbert, The prescribing
cascade (Aust Prescr 2011;34:162–6)
http://www.australianprescriber.com/magazine/34/6/article/1229.pdf
Özet
Reçeteleme kaskadı; başka bir ilaca karşı gelişen bir
advers reaksiyonun, tedavi gerektiren yeni bir tıbbi
durum oluştuğu yönündeki yanlış bir algılama ile
“tedavi” edilmesi için yeni bir ilaç reçetelenmesi
durumunda meydana gelmektedir. Reçeteleme
kaskadı ile ilgili advers sonuçlar, reçetelenen ikinci
ilacın birinci ilaca karşı gelişen advers reaksiyonunun
şiddetini artırması veya ikinci ilacın hastayı ilave bir
advers reaksiyon riskine sokması ile sonuçlanabilir.
Ayrıca advers ilaç reaksiyonlarını artırma ihtimali
olan etmenler reçeteleme kaskadlarına neden
olabilir. Yaşlılar, çoklu ilaç kullananlar, kadınlar ve
yüksek
riskli
ilaç
kullananlar
advers
ilaç
reaksiyonlarına daha eğilimlidirler. Advers ilaç
reaksiyonundan
kaçınılması,
advers
ilaç
reaksiyonunun erken tespit edilmesi, farkındalığın
artması ve advers reaksiyonlar için potansiyellerin
belirlenmesi, reçeteleme kaskadını önlemenin
temelinde yatmaktadır.
Anahtar Sözcükler: advers etkiler, polifarmasi
Giriş
İlaçlar ile ilgili advers olaylar yaygın olarak
görülmektedir ve sağlık hizmeti sistemine hem sağlık
sonuçları hem de maliyet bakımından önemli bir yük
oluşturmaktadır. Pratisyen hekimlere başvuran
hastaların % 10’nunda önceki 6 ay içinde ilaç
kaynaklı advers olay geliştiği tahmin edilmektedir. 1
Bu durum her yıl 1,5 milyondan fazla kişiyi
etkilemekte2 ve yıllık en az 190.000 hastane
başvurusu ile sonuçlanmaktadır. 3 İlaç kaynaklı
advers olaylar, ilacın kullanım şeklindeki hataları ve
tek başına ya da başka ilaçlar ile birlikte
kullanımında ilacın kendi farmakolojik özelliklerinden
dolayı gerçekleşen reaksiyonları kapsamaktadır. Bu
nedenle ilaç kaynaklı advers olayların her tipini
tanımlamak ve bunlardan korunmak öncelik arz
etmektedir. Advers ilaç reaksiyonunu farketmedeki
başarısızlık, özellikle bu reaksiyon yeni bir sağlık
probleminin
semptomu
olarak
yanlış
değerlendirildiğinde, ileride kişinin sağlık durumunun
kötüleşmesine neden olabilecek bir potansiyel
taşımaktadır. Eğer bu durum başka bir ilaç ile tedavi
edilmiş ise reçeteleme kaskadı meydana gelmiştir.
Bu durum asıl advers ilaç reaksiyonunun
tanımlanmasını daha güç hale getirir ve hastayı
başka advers reaksiyonlar bakımından risk altına
sokar.
Reçeteleme Kaskadı Nedir?
Reçeteleme kaskadı, diğer bir ilaç ile ilişkili gelişen
advers ilaç reaksiyonunu tedavi etmek için -tedavi
edilmesi gereken yeni bir tıbbi durum oluştuğu gibi
yanlış bir düşünce ile- yeni bir ilacın reçetelenmesi
sonucu meydana gelir (Şekil 1). 4 Reçeteleme
kaskadı
ayrıca
advers
ilaç
reaksiyonu
öngörüldüğünde de meydana gelebilir. Non-steroidal
anti-inflamatuvar ilaçların (NSAİİ) gastrointestinal
advers etkilerini azaltmak için proton pompa
inhibitörlerinin reçetelenmesi bu duruma örnek
olarak verilebilir. Tanımlanmış veya tanımlanamamış
advers ilaç reaksiyonları sebebiyle meydana gelen
reçeteleme kaskadı hastayı ileride tıbbi açıdan zararlı
bir risk altına sokmaktadır.
Yaygın Olarak Reçeteleme Kaskadında Yer
Alan İlaçlar
Sık olarak reçetelenen birçok ilaç, reçeteleme
kaskadında yer almaktadır. Bunlar; demans
tedavisinde kullanılan ilaçları, antihipertansifleri,
sedatifleri, opioidleri, NSAİİ’leri, antiepileptikleri,
antibiyotikleri ve bulantı tedavisinde kullanılan
ilaçları kapsamaktadır. Tablo 1, bu ilaçlar ile ilgili
bildirilen
bazı
reçeteleme
kaskadlarını
göstermektedir. Bu kaskadlar, ilaç kaynaklı baş
dönmesine karşı koymak için proklorperazin,* NSAİİ
kaynaklı
hipertansiyonu
tedavi
etmek
için
antihipertansif ve metoklopramid kaynaklı hareket
bozukluklarının etkisini gidermek için levodopa
reçetlenmesini içermektedir. Diğer birçok ilaç da
reçeteleme kaskadına dahil olabilir ancak birçok
4
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni
Cilt 3; Sayı 5; Mayıs 2016
advers ilaç reaksiyonu tanınmamakta ve rapor
edilmemektedir.*(ÇN: Proklorperazin etkin maddeli
ilaç Türkiye’de bulunmamaktadır.)
Zarar Verme Potansiyeli
Reçeteleme kaskadı farkedilmemiş advers ilaç
reaksiyonlarının zararlı etkilerini şiddetlendirebilir.
Avusturalyalı gaziler ile yapılan bir çalışmada
antihipertansif gibi baş dönmesi ve sersemliğe
neden olan ilaçların reçetelenmesinin ardından
proklorperazin reçetelenme oranının arttığı tespit
5
edilmiştir.
Hipotansif
etkiyi
artırabilen
proklorperazinin kendisi de postural hipotansiyon ile
ilişkilendirilmektedir. Bu durum proklorperazin
tedavisi başlanan hastaların kalça kırığı ile hastaneye
yatışlarını açıklayabilir. 5
Kalça kırığı ile ilgili mutlak risk düşük olmasına
rağmen proklorperazin tedavisine başlanması, kalça
kırığının relatif riskini yaklaşık olarak % 50 oranında
artırmaktadır. Kalça kırığının mortalite ve morbidite
artışı ile ilişkili olması6 reçeteleme kaskadının
potansiyel ciddi zararlarının olabileceğini ortaya
koymaktadır.
Yayımlanan bir rapor antihipertansif ilaçların da dahil
olduğu reçeteleme kaskadı ile hastaya yönelik
potansiyel zararın arttığını göstermiştir. 7 Yaşlı bir
kadın hastaya, kullandığı ADE inhibitörü sebebiyle
ortaya çıkan öksürüğün doğru tanımlanamamasından
dolayı kodein içeren antitüssif ilaç ile ek bir tedavi
başlanmıştır. Öksürüğün devam etmesi üzerine
tedaviye antibiyotik eklenmiştir. Reçeteleme kaskadı
antibiyotik kaynaklı Clostridium difficile diyaresinin
gelişmesi ile daha da ilerlemiştir. Bu reçeteleme
kaskadı hastanın deliryum ve ağır diyare sebebiyle
hastaneye yatırılması ile sonuçlanmıştır. 7
Şekil 1. Reçeteleme Kaskadı*
İlaç 1
örn. ADE İnhibitörü
İlaç 1 nedeniyle oluşan advers ilaç
reaksiyonuna yeni bir tıbbi durum
olarak yanlış tanı konması
örn. Postural hipotansiyonun baş
dönmesi tanısı konması
İlaç 2’nin İlaç 1'in neden olduğu advers
ilaç reaksiyonunu tedavi etmek için
İlaç 2’nin reçetelenmesi
örn. Proklorperazin başlanması
İlaç 2 ile ilişkili ilave advers ilaç
reaksiyonu gelişme potansiyeli örn.
Postural hipotansiyonun daha
şiddetlenerek düşmeye neden olması
ve sonrasında kalça kırığı
*4. kaynaktan adapte edilmiştir.
5
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni
Cilt 3; Sayı 5; Mayıs 2016
Neden Olan Faktörler Nelerdir?
Reçeteleme kaskadına neden olan faktörler özel
olarak çalışılmamış olsa da reçeteleme kaskadına
neden olabilen advers ilaç reaksiyonları ile ilgili
faktörler iyi bilinmektedir.
Yaşlılar, çoklu ilaç kullananlar, kadınlar ve
kardiyovasküler ilaçlar, NSAİİ’ler, antikoagülanlar ve
antibiyotikler gibi “yüksek riskli ilaçları” kullananlar
advers ilaç reaksiyonu açısından yüksek riskli
gruptadır. 1,8,9
Yaşlılarda spesifik ilaç sınıfları (antikolinerjikler,
antipsikotikler, benzodiazepinler, hipnotikler ve
sedatifler)
advers
ilaç
reaksiyonu
riskini
artırmaktadır. 9
Advers ilaç reaksiyonu yeni bir tıbbi durum olarak
yanlış yorumlanmaya daha açık olduğundan dolayı,
yaşlılar gençlere kıyasla, reçeteleme kaskadı
bakımından daha yüksek risk altında olabilirler.
4Örneğin, metoklopramid sebebiyle oluşan hareket
bozukluğu yanlış bir şekilde parkinson hastalığı
olarak yorumlanabilir ancak parkinson hastalığının
gençlerde daha az görülmesinden dolayı bu durumun
genç bireylerde yanlış yorumlanma ihtimali daha
düşüktür. 4
Hastalar advers ilaç reaksiyonu bakımından en
yüksek riske, bir ilaca başlanmasının hemen ardından
sahiptir. Advers ilaç reaksiyonu gelişen hastaların
yaklaşık olarak % 90’ı ilaca başlamalarının ardından 4
Tablo 1. Reçetleme Kaskadında Yer Alan İlaçlar
İlaç
Advers İlaç Reaksiyonu
Birinci ilacın yol açtığı advers ilaç
reaksiyonunu tedavi etmek için
reçetelenen ikinci ilaç
Kolinesteraz inhibitörü17
İnkontinans
Antikolinerjikler (örn. oksibutinin)
Vazodilatörler, diüretikler,
Betablokörler, kalsiyum kanal
blokörleri, ADEinhibitörleri, NSAİİ'ler,
opioid analjezikler, sedatifler,
statinler5
Baş dönmesi /sersemlik
NSAİİ'ler4
Hipertansiyon
Antihipertansifler
Tiyazid grubu diüretikler4
Hiperürisemi, gut
Antihipertansifler
Metoklopramid4
Hareket bozukluğu
Levodopa
ADE inhibitörü7,18
Öksürük
Antitusif ve/veya antibiyotik
Paroksetin, haloperidol19
Tremor
Levodopa-karbidopa
Eritromisin20
Aritmi
Antiaritmikler
Antiepileptik ilaçlar21
Döküntü
Topikal kortikosteroidler
Antiepileptik ilaçlar21
Bulantı
Metoklopramid, domperidon
Digoksin, nitratlar, kıvrım diüretikleri,
ADE inhibitörleri, oral
kortikosteroidler, antibiyotikler,
NSAİİ'ler, opioid analjezikler, metil
ksantinler (örn. teofilin) 22
Antipsikotikler23
Bulantı
Metoklopramid,
Ekstrapiramidal advers etkiler
NSAİİ: non-steroidal anti-enflamatuvar ilaçlar
Proklorperazin
Levodopa, antikolinerjikler
ADE: anjiotensin dönüştürücü enzim
6
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni
Cilt 3; Sayı 5; Mayıs 2016
ay içinde advers ilaç reaksiyonunun geliştiğini, bu
hastaların % 75’i ise bu durumun ilk ay içinde
geliştiğini bildirmişlerdir.10 Advers ilaç reaksiyonlarının
bir çoğu doza bağımlıdır ve yaşlılarda yüksek dozlar
ile tedaviye başlanması advers ilaç reaksiyonu
riskinde artış ile ilişkilidir. 11 Ayrıca advers ilaç
reaksiyonları doz arttırımını takiben de gelişebilir.
Hastalar advers ilaç reaksiyonu geliştiğini hekimlerine
ya da eczacılarına söylemeyebilirler. Hastaların
yaklaşık % 15’i hekimlerine danışmadan advers ilaç
reaksiyonu sebebiyle tedavilerini bırakmaktadır. 12
Hastaların dörtte biri kullandıkları ilaçların potansiyel
advers etkileri hakkında bilgilendirilmediklerini
belirtmişlerdir 13 ki bu da advers ilaç reaksiyonunun
tanınmasına
yardımcı
olabilecek
bilgi
veya
farkındalıklarının olmadığı anlamına gelmektedir.
Sağlık çalışanları ile hastalar arasındaki iletişim
eksikliği
advers
ilaç
reaksiyonlarının
riskini
artırmaktadır,9 bu nedenle, birden fazla sağlık hizmeti
veren çalışanlar, reçeteleme kaskadına katkıda
bulunabilirler. İlaç dışı tedavinin artırılması, hastaya
ilaç reçeteleyen farklı hekimlerin etkili iletişim ve
uzlaşı ile reçeteleme yapması, reçeteleme kaskadının
önlenmesinde önemlidir. Hastane ile toplum sağlığı
bakımı arasındaki ilişki ve devir teslimin doğru
zamanlama ile
gerçekleşitirilemediği hallerde,
yüksek bir risk alanı oluşmaktadır.
Reçeteleme Kaskadının Önlenmesi
İlaçların uygun kullanımı, tedavi düzenleme
seçeneklerinin doğru bir şekilde uygulanması ile
mümkündür. Bu uygulamalar, ilaç gerektiren
durumlarda ilacın akılcı bir şekilde seçiminin
yapılmasını, güvenli ve etkili şekilde kullanılmasını
kapsar.
Bu
ilkeler
reçeteleme
kaskadının
engellenmesine yönelik olarak uygulanabilir (bkz.
Kutu).
Advers ilaç reaksiyonları reçeteleme kaskadına zemin
hazırlamaktadır.
Bu
nedenle
advers
ilaç
reaksiyonlarından kaçınmak ve bu reaksiyonları
erken farketmek reçeteleme kaskadını önlemenin
anahtarıdır. Yaşlılarda advers ilaç reaksiyonlarının
çoğu doza bağımlı olduğundan dolayı tedaviye düşük
dozda başlayarak etkiye göre doz titrasyonu yapmak
advers ilaç reaksiyonlarının riskini azaltacaktır. Birçok
advers ilaç reaksiyonu ilacın başlanmasından birkaç
ay sonra gelişmektedir. Bu nedenle özellikle yeni bir
ilaç başlandığında ya da bir ilaç değiştirildiğinde,
sağlık
çalışanları
yeni
gelişen
semptomları
değerlendirirken advers ilaç reaksiyonlarının bir
potansiyel olabileceğini göz önünde bulundurmalıdır.
Hastaların
çoğunun
yaşadıkları
advers
ilaç
reaksiyonlarını kendilerine bildirmemesi nedeniyle,
sağlık çalışanları hastalarına yeni semptomlarla ilgili
sorular sormayı unutmamalıdır.
Kutu: Reçeteleme Kaskadının Önlenmesi
Yeni ilaca düşük dozda başla ve advers reaksiyon riskini düşürmek için dozu uygun şekilde düzenle.
Özellikle ilaca yeni başlanmış veya ilacın dozu değiştirilmiş ise herhangi bir yeni semptomun advers
reaksiyon sebebiyle olabileceği potansiyelini dikkate al.
Özellikle ilaca yeni başlanmış veya ilacın dozu değiştirilmiş ise hastada advers reaksiyona bağlı
herhangi bir potansiyel yeni semptom olup olmadığını göz önünde bulundur.
Hastalara ilaçların muhtemel advers etkileri hakkında ve advers ilaç reaksiyonu geliştiğinde ne
yapılması gerektiğine dair bilgi sağla, Örn. Kullanma talimatı
şeklinde
Reçetelenen birinci ilaç kaynaklı advers ilaç reaksiyonunun etkisini gidermek için ikinci ilacın
reçetelenmesi kararını yalnızca birinci ilaç ile tedaviye devam edilmesinin yararlarının reçetelenen
ikinci ilaç kaynaklı advers ilaç reaksiyonu riskinden daha fazla olduğunu dikkatli bir şekilde
değerlendirildikten sonra ver.
6
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni
Cilt 3; Sayı 5; Mayıs 2016
İlaç reaksiyonu meydana geldiğinde advers etkileri
ortadan kaldırmak için yeni bir ilaç başlamak yerine,
ilaç dışı tedavi seçenekleri en uygun ilk basamak
tedavi gibi görünmektedir. Eğer advers ilaç
reaksiyonu doza bağımlı ise ilacın dozunu azaltmak
uygun bir yaklaşımdır. Reçeteleme kaskadından
kaçınmanın diğer bir yolu benzer etkiye sahip ancak
advers ilaç reaksiyonu açısından daha az riskli bir
ilacı denemek olabilir. Örneğin bulantı ve kusma için
metoklopramid kullanan ve ekstrapiramidal advers
etkilerin geliştiği hastanın ilacı, hareket bozukluğu
riski daha az olan domperidon ile değiştirilebilir.
Ayrıca advers ilaç reaksiyonuna neden olan ilacın
gerekliliğinin tekrar değerlendirilmesi uygun bir
tedavi
düzenleme
stratejisidir.
Eğer
ilacın
kullanılmaya devam edilmesi ile ilişkili olan risk, ilacın
yararlarından daha fazla ise ilacın kesilmesi uygun
olabilir. İlk ilaç nedeniyle gelişen advers ilaç
reaksiyonunun etkisini gidermek için ikinci bir
ilacınreçetelenmesine karar verilmesi, sadece dikkatli
bir inceleme sonucunda yapılmalıdır. İlk ilaç ile
tedaviye devam edilmesinin yararlarının, reçetelenen
ikinci ilaç sebebiyle oluşacak ek advers ilaç
reaksiyonu risklerinden üstün olması gerekmektedir.
Reçeteleme kaskadından kaçınmak için hastalara
advers ilaç reaksiyonunu tanıması konusunda
yardımcı olacak bilgi ve beceriler sağlanmalıdır. Bu
konu ilacın olası advers etkilerini anlatan ve advers
ilaç reaksiyonu geliştiğinde ne yapılacağını belirten
bilgileri kapsamaktadır. Bu bilgi, ilaçların kullanma
talimatında mevcuttur ve ilaca başlandığında veya
dozu artırıldığında hastaya verilmelidir. Advers ilaç
reaksiyonları açısından ve bu nedenle beraberinde
reçeteleme kaskadı açısından yüksek riskte olan
hastalar için evdeki ilaçların değerlendirmesinin
yapılması da ayrıca dikkate alınmalıdır. Bu
değerlendirmeler ilaçla ilgili problemlerin tanınmasını
ve çözülmesini artırıp14 ilaç kaynaklı hastaneye
yatışları azaltmaktadır. 15,16
Sonuç
Reçeteleme kaskadları, hastalara ciddi zarar verici
sonuçlara
neden
olabilecek
potansiyel
taşımaktadırlar. Hekimler özellikle yaşlı hastalarda ve
genellikle advers ilaç reaksiyonları ile ilişkili ilaçları
kullanan hastalarda ilaçların advers olaylara neden
olabileceğine yönelik potansiyelleri konusunda
dikkatli olmalıdır. Advers ilaç reaksiyonlarının
reçeteleme kaskadına yol açma potansiyeli
konusunda
farkındalık
ve
bilincin
artması
gerekmektedir. Reçeteleme kaskadı bakımından risk
altındaki
hastalar
için
evdeki
ilaçların
da
değerlendirilmesi dikkate alınmalıdır.
6
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni
Cilt 3; Sayı 5; Mayıs 2016
Kaynaklar
1. Miller GC, Britth HC, Valenti L. Adverse drug events in general practice patients in Australia.
Med J Aust 2006;
184:321-4.
2.Miller GC, Britt HC, Valenti L, Knox S. Adverse drug events: counting is not enough, action is needed [editorial]. Med J
Aust 2006; 184:646.
3.Roughead EE, Semple SJ. Medication safety in acute care in Australia: where are we now? Part 1: a review of the extent
and causes of medication problems 2002-2008. Aust New Zealand Health Policy 2009; 6:18.
4.Rochon PA, Gurwitz JH. Optimising drug treatment for elderly people: the prescribing cascade. BMJ 1997; 315:1096-9.
5.Caughey GE, Roughead EE, Pratt N, Shakib S, Vitry AI, Gilbert AL. Increased risk of hip fracture in the elderly associated
with prochlorperazine: is a prescribing cascade contributing? Pharmacoepidemiol Drug Saf 2010;19:977-82.
6.Bentler SE, Liu L, Obrizan M, Cook EA, Wright KB, Geweke JF, et al. The aftermath of hip fracture: discharge placement,
functional status change, and mortality. Am J Epidemiol 2009; 170:1290-9.
7.Liu PT, Argento VS, Skudlarska BA. Prescribing cascade in an 80-year-old Japanese immigrant. Geriatr Gerontol Int 2009;
9:402-4.
8.Burgess CL, Holman CD, Satti AG. Adverse drug reactions in older Australians, 1981-2002. Med J Aust 2005; 182:267-70.
9.Easton K, Morgan T, Williamson M. Medication safety in the community: a review of the literature. Sydney: National
Prescribing
Service;
2009.
www.nps.org.au/research_and_evaluation/current_research/medication_safety_community
[cited 2011 Nov 7]
10.Colebatch KA, Marley J, Doecke C, Miles H, Gilbert A. Evaluation of a patient event report monitoring system.
Pharmacoepidemiol Drug Saf 2000; 9:491-9.
11.Routledge PA, O'Mahony MS, Woodhouse KW. Adverse drug reactions in elderly patients. Br J Clin Pharmacol 2004;
57:121-6.
12.Blendon RJ, Schoen C, DesRoches C, Osborn R, Zapert K. Common concerns amid diverse systems: Health care
experiences in five countries. Health Aff (Millwood) 2003; 22:106-21.
13.Schoen C, Osborn R, Huynh PT, Doty M, Davis K, Zapert K, et al. Primary care and health system performance: Adults'
experiences in five countries. Health Aff 2004; Suppl web exclusives:W4-487-503.
14.Gilbert AL, Roughead EE, Beilby J, Mott K, Barratt JD. Collaborative medication management services: improving patient
care. Med J Aust 2002; 177:189-92.
15.Roughead EE, Barratt JD, Ramsay E, Pratt N, Ryan P, Peck R, et al. The effectiveness of collaborative medicine reviews
in delaying time to next hospitalisation for patients with heart failure in the practice setting: results of a cohort study. Circ
Heart Fail 2009; 2:424-8.
16.Roughead EE, Barratt JD, Ramsay E, Pratt N, Ryan P, Peck R, et al. Collaborative home medicines review delays time to
next hospitalization for warfarin associated bleeding in Australian war veterans. J Clin Pharm Ther 2011; 36:27-32.
17.Gill SS, Mamdani M, Naglie G, Streiner DL, Bronskill SE, Kopp A, et al. A prescribing cascade involving cholinesterase
inhibitors and anticholinergic drugs. Arch Intern Med 2005; 165:808-13.
18.Vegter S, de Jong-van den Berg LT. Misdiagnosis and mistreatment of a common side-effect-angiotensin-converting
enzyme inhibitor-induced cough. Br J Clin Pharmacol 2010; 69:200-3.
19.Mallet L, Spinewine A, Huang A. The challenge of managing drug interactions in elderly people. Lancet 2007; 370:18591.
9
Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni
Cilt 3; Sayı 5; Mayıs 2016
20.Corrao G, Botteri E, Bagnardi V, Zambon A, Carobbio A, Falcone C, et al. Generating signals of drug-adverse effects
from prescription databases and application to the risk of arrhythmia associated with antibacterials. Pharmacoepidemiol
Drug Saf 2005; 14:31-40.
21.Tsiropoulos I, Andersen M, Hallas J. Adverse events with use of antiepileptic drugs: a prescription and event symmetry
analysis. Pharmacoepidemiol Drug Saf 2009; 18:483-91.
22.Bytzer P, Hallas J. Drug-induced symptoms of functional dyspepsia and nausea. A symmetry analysis of one million
prescriptions. Aliment Pharmacol Ther 2000; 14:1479-84.
23. Rochon PA, Gurwitz JH. Drug therapy. Lancet 1995; 346:32-6.
10