yen‹ k‹taplar / new books - Çankaya University Journal of Science

YEN‹ K‹TAPLAR / NEW BOOKS
TEMMUZ-ARALIK 2012 ARASI TÜRK‹YE’DE YAYINLANAN YEN‹ K‹TAPLARDAN SEÇMELER
ABDÜLHAK ADNAN ADIVAR, Tarih Boyunca ‹lim ve Din I-II (‹stanbul: Türkiye ‹ﬂ Bankas› Kültür Yay›nlar›,
2012), 720 ss. ISBN 978-605-360-706-9
Düﬂünen beﬂeriyeti çok eski zamanlardan beri meﬂgul eden ilim ve din aras›ndaki münasebetler meselesi, hiçbir vakit ne tamamen hallolunmuﬂ, ne de tamamen unutulmuﬂtur. Meﬂhur filozof A.N.Whitehead’a göre, tarihin gelecekteki seyrinin, bugünkü neslin ilim ve din aras›ndaki münasebetler hakk›nda verece¤i karara ba¤l› oldu¤unu iddia etmek bir mübala¤a say›lmaz.
THEODOR W. ADORNO, Ahlak Felsefesinin Sorunlar› [çeviren Tuncay Birkan] (‹stanbul: Metis Yay›nc›l›k,
2012), 208 ss. ISBN 978-975-342-874-3
Ahlak Felsefesinin Sorunlar›, Adorno’nun 1963 tarihinde Kant’›n ahlak felsefesinden hareketle verdi¤i on yedi dersi bir araya getiriyor. Adorno’nun sa¤l›¤›nda yay›mlad›¤› kitaplar›n›n d›ﬂ›nda, Almancada
90’l› y›llarda yay›mlanmaya baﬂlam›ﬂ, ders notlar›ndan, teyp kay›tlar›ndan ve yaz›lar›ndan oluﬂan geniﬂ bir
külliyat› vard›r. Bu külliyat›n ciltlerinden biri olan Ahlak Felsefesinin Sorunlar›, bir yandan Minima Moralia’n›n yazar›n›n “Bugün do¤ru hayat mümkün müdür?” sorusu etraf›ndaki araﬂt›rmas›n›, di¤er yandan
da, çok daha zor bir çal›ﬂmas› olan Negatif Diyalektik’teki belli baﬂl› temalar›n ço¤unun ilk kez ortaya konuluﬂunu temsil eder derslerin önemi buradan gelir.
TANER AKÇAM ve ÜM‹T KURT, Kanunlar›n Ruhu: Emval-i Metruke Kanunlar›nda Soyk›r›m›n ‹zini Sürmek
(‹stanbul: ‹letiﬂim Yay›nlar›, 2012), 272 ss. ISBN 978-975-051-116-5
Osmanl› Ermenilerinin 1915?te yaﬂad›klar› büyük felaket sadece insanlar›n hayatlar›na mal olmad›. Geride onlar›n Anadolu’daki varl›klar›n›n simgesi, kültürlerinin izi olan pek çok emlak›n da kalmas›na
sebep oldu. Ermeni mallar›n›n ne olaca¤›, tehcire tâbi tutulan Osmanl› vatandaﬂlar›n›n dönüp mallar›n› al›p
alamayacaklar› tart›ﬂmas› uzun y›llar devam etti. Osmanl› ‹mparatorlu¤u da¤›l›p Türkiye Cumhuriyeti kuruldu¤unda da sorun yak›c›l›¤›n› koruyordu. Kanunlar›n Ruhu, Osmanl›dan Cumhuriyete aktar›lan emvali metruke tart›ﬂmas›n› bu konuda ç›kar›lan kanunlar ›ﬂ›¤›nda ele al›yor. Emval-i metrukelerin geri verilmemesi konusunda Osmanl›dan Cumhuriyete devredilen dirayetin izini sürüyor.
BELMA AKÇURA, Olay Yarg›ya ‹ntikal Etmiﬂtir! (‹stanbul: ‹mge Kitabevi Yay›nlar›, 2012), 303 ss. ISBN
978-975-533-724-1
Bu kitapta, Türkiye Cumhuriyetinin kuruluﬂundan günümüze kadar yarg›n›n verdi¤i pek çok siyasi
ve hukuksuz karar› bulacaks›n›z. Bir Ermeniyle arkadaﬂ olmay› dava konusu yapan, bir Yahudinin mülkünü yarg› karar›yla elinden alan, bir Kürdün kardaki ayak izini delil sayan, iﬂkencede ölenlerin dosyalar›n›
kaybeden, iﬂkence edenleri ise sal›veren mahkeme kararlar›n› okuyacaks›n›z. Trajikomik adli vakalar› da
bir tiyatrocunun sahnede canland›rd›¤› karaktere göre suçlu olup olmad›¤›n› tespit etmeye çal›ﬂan karakollar›m›zdan, adliyelere uzanan derin yarg› kararlar›na kadar her ﬂey bu kitapta. Türkiye bir hukuk devleti
midir? De¤il midir?
Çankaya University Journal of Humanities and Social Sciences, 10/1 (May›s 2013), ss.101–148.
© Çankaya Üniversitesi ISSN 1309-6761 Printed in Turkey
102
YEN‹ K‹TAPLAR
HANNAH ARENDT, Devrim Üzerine [çeviren Onur Kara] (‹stanbul: ‹letiﬂim Yay›nlar›, 2012), 398 ss. ISBN
978-975-051-121-9
Hiç kimse, kamusal mutluluktan pay almadan mutlu addedilemez; hiç kimsenin, kamusal özgürlük
deneyimi yaﬂamadan özgür oldu¤u söylenemez ve hiç kimse, kamusal iktidara kat›lmaks›z›n ve orada bir
pay sahibi olmaks›z›n mutlu ya da özgür olamaz. Devrim bir baﬂlang›çt›r; fakat ﬂiddetle yo¤rularak savaﬂa yaklaﬂan ve siyasal alan›n d›ﬂ›na itilen bir devrim, y›kt›¤› tiranl›¤›n yerine yeni bir tahakküm oda¤›n› geçirmekten kaçabilir mi? Devrim, halk›n iktidar›n› getirecek bir araçt›r; fakat halk›n tam kat›l›m›n› engelleyen ve yeni güç odaklar› yaratmaktan öteye gitmeyen bir devrim hareketi kamusal mutlulu¤u ve iktidar›
yaratabilir mi? Mutlulu¤a eriﬂmenin yolunu ﬂiddete ve zor kullan›m›na dayand›ran bir devrim özgürlü¤ün
yolunu açabilir mi? ‹fade etme, tart›ﬂma ve karar verme yetkisini halk›n kendisine de¤il, yaln›zca temsilcilerine veren bir devrim amac›na ulaﬂabilir mi? Frans›z ve Amerikan devrimlerini karﬂ›laﬂt›rarak devrim
olgusunu modern perspektifte de¤erlendiren Hannah Arendt, devrim hareketlerinin amaçlar›yla vard›klar›
nokta aras›ndaki uçurumda bugünün yak›c› sorunlar›n›n köklerini ortaya koyarken, devrimler tarihini baﬂka bir gözle görmemizi sa¤lamakla kalm›yor, gerçek bir devrim ihtimaline uzanan yollara da ›ﬂ›k tutuyor.
MAH‹R AYDIN, Abdülhamit’in Seraskeri R›za Paﬂa’n›n An›lar› (‹stanbul: Kitabevi Yay›nlar›, 2012) 138 ss.
ISBN 978-605-539-751-7
1774 Küçükkaynarca Antlaﬂmas›?ndan sonra Osmanl›n›n bekas›, Avrupa’n›n kuvvet ve menfaat
dengesine ba¤l› kal›r. ‹zleyen 100 y›l, bu ac›mas›z yarg›n›n say›s›z örnekleri ile doludur. 1878 Berlin Antlaﬂmas› da, H›ristiyan unsurlar› ayr›ﬂt›r›nca, geriye bir ‹slam ‹mparatorlu¤u kal›r. Bu yüzden Sultan Abdülhamit içe kapan›r ve 30 y›l boyunca, elde var olan de¤er üzerinden ve devlet benim anlay›ﬂ› ile siyaset yapar. Ancak bu süreçte, devletin hayat parçac›klar› olan bürokrasinin de içi boﬂal›r. Kimin sadrazam oldu¤u, ister Sait Paﬂa isterse Kamil Paﬂa, art›k fark etmez. Bu yaklaﬂ›mda, 17 y›l Seraskerlik makam›nda görev yapan R›za Paﬂa da, di¤er bürokratlar kadar, etkili ve yetkili olur.
AL‹ BADEMC‹, Cengiz ve Yasas› - Timur ve Tüzükât› (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 312 ss. ISBN 978975-437-912-9
Cengiz Han ve Emir Timur, iki asra yak›n ara ile tarihe hükmetmiﬂ iki büyük cihangirdir. Tabii ki bir görüﬂe göre de iki büyük barbar. 18. as›rda baﬂlay›p 19. yüzy›l içinde muazzam bir t›rmanma gösteren ﬁarkîyatç›l›k (Oryantalizm), yahut da Do¤u Bilimcili¤i nazar›nda özellikle Cengiz Han dünya tarihinin en gaddar barbar›d›r. Osmanl›’n›n öyle uzun boylu bir ﬂark siyaseti olmad›¤›, bat›l›lar›n da t›pk› müspet ilimler sahas›ndaki çal›ﬂmalar› gibi bizi sormamas› veya bu zaman›n bizim devletimizin çöküﬂ y›llar›na denk gelmesi sebebiyle, bizim olan Türkoloji, Gazi’nin yüksek himayeleri ve engin Türkçülü¤ü ile
Cumhuriyetten sonra baﬂlam›ﬂt›r. Bu sebeple biz, özellikle Cengiz Han ve onun “tamamen Türk”e dayal›
devletini ancak Cumhuriyetten sonra tan›yabilmiﬂizdir. Anadolu Türklü¤ü için Timur’un ayr› bir hususiyeti vard›r ki, devletimizi y›km›ﬂ oldu¤undan onu Osmanl› tarihçilerinin yo¤un küfürleri ile tan›maktay›z.
Emir Timur’un Sultan Bâyezid’e muamelelerini ise çocuklu¤umuzdan beri dinleriz. Bu sebeple bizdeki Timur düﬂmanl›¤› fazlad›r. Esas›nda gerek Cengiz Han gerekse Emir Timur hakk›ndaki görüﬂler tart›ﬂ›lmad›¤› gibi, hâdiselerin tahlilleri de do¤ru dürüst yap›labilmiﬂ de¤ildir. Nedendir bilinmez ama Moskova’ya
bile girmemiﬂ olan Emir Timur’dan Ruslar ﬂiddetle nefret ettikleri halde, birkaç sefer ayn› ülkeleri talan etti¤i halde Cengiz Han› daha ﬂirin görürler. Rus bilim adamlar›n›n da Türkoloji ile ilgili çal›ﬂmalar› ayn› za-
NEW BOOKS
manda baﬂlam›ﬂ oldu¤undan bu kanaat aynen bat›l›lara da geçmiﬂtir. Bat›?n›n Cengiz Han ve Emir Timur’a
karﬂ› açt›¤› bu kabil kampanyalar›n, Türklü¤ün tam bir çöküﬂ devri olan 18. ve 19. yüzy›l boyunca alabildi¤ince bir süratle devam etmesi, ayn› zamanda peﬂinden bir Türk düﬂmanl›¤›n› da getirmiﬂtir. Bu sebeple mezkûr yüzy›llarda Avrupa ve Orta Do¤u da, hatta Rusya’da, tarihin en büyük Türk organizasyonu olan
Osmanl›ya karﬂ› haks›z ve hukuksuz bir kampanya baﬂlat›lm›ﬂ, Orta Asya’da Çarl›k Rusya’s› taraf›ndan
bir milletin yok ediliﬂi iﬂte bu yanl› ve yanl›ﬂ Avrupal› görüﬂten de cesaret alm›ﬂt›r.
ALAIN BADIOU ve SLAVOJ ZIZEK, Komünizm: Fikri Berlin Konferans›, 2010 [çeviren Okan Do¤an, Savaﬂ
K›l›ç, Haluk Bar›ﬂcan] (‹stanbul: Metis Yay›nc›l›k, 2012), 280 ss. ISBN: 978-975-342-884-2
“Komünizm” kelimesini sahip oldu¤u anlam kaymalar›ndan nas›l ar›nd›rabiliriz? Bugün küresel kapitalizme karﬂ› mücadele etmek ve hayat›n› baﬂka türlü biçimlendirmek isteyenler için komünizm fikri nas›l bir anlam taﬂ›yabilir? Tarihsel olarak baﬂar›s›zl›¤a u¤ram›ﬂ giriﬂimlerin hatalar› nelerdi? Komünizm fikrinde ne tür reformlar gerekli? Bu tür sorulara yarat›c› cevaplar getirmeyi amaçlayan Komünizm Fikri, baﬂta Alain Badiou ve Slavoj Zizek olmak üzere, komünizmin sadece geçmiﬂte kalm›ﬂ bir ideal olmad›¤›na,
bugün hâlâ insanl›¤›n ufkunda yer ald›¤›na inanan düﬂünürlerin bir araya geldikleri konferans dizisinin
ikincisinde, 2010 Berlin Konferans›’nda sunulmuﬂ makaleleri bir araya getiriyor.
ALEX BALTAZZI, GEORGE GALDIES ve GEORGE POULIMENOS, Lexicon of Smyrneika: ‹zmir Rumcas› Sözlü¤ü
(‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, 2012), 170 ss. ISBN 978-975-333-284-2
Smyrneika (ya da Smyrniotika) eski ‹zmir’in günlük hayatta kullan›lan, Yunancan›n Sak›z adas›
lehçesine benzeyen dilidir. ‹zmir’in kozmopolit nüfusunu oluﬂturan farkl› milletler ve etnik gruplar aras›nda kullan›lan araçsal bir dil olarak ‹zmir’in gayrimüslim semtlerinde ve bunlar› çevreleyen mahallerde yayg›n bir ﬂekilde konuﬂulan Smyrneika, ‹zmir civar›ndaki Osmanl› Rumlar›n›n ve hatta birçok Levantenin
ana diliydi. ‹zmir Levantenleri dünyan›n dört bir yan›na göç edip dili de beraberlerine götürene de¤in söz
konusu dil 1960’lara kadar bu topluluk taraf›ndan konuﬂulmaya devam etti. Smyrneika-‹ngilizce-Türkçe
sözlük, bugün ölmeye yüz tutmuﬂ bu dil üzerine yap›lm›ﬂ ilk çal›ﬂmad›r.
CHRISTINE BARD, Pantolonun Politik Tarihi [çeviren ‹smail Yerguz] (‹stanbul: Sel Yay›nc›l›k, 2012), 343 ss.
ISBN 978-975-570-590-3
Nedir pantolon? Belimizden ayaklar›m›za kadar olan bölümünü örten ve iki baca¤›m›z› kaplayan
bir giysi olarak adland›r›labilir. Ancak giysi, toplumsal düzeni yans›t›r ve onu yeniden üretir. Dolay›s›yla
pantolonun öyküsünün ard›nda koca bir anlam yatar, ne de olsa kiﬂisel olan politiktir. Carl Flügel, erke¤in
pantolon giymesini güzellik iddias›n› b›rak›p, biricik amac›n›n yararl›l›k olmas›na yorar. Simone de Beauvoir Kad›n gibi giyinmek kadar do¤al olmayan bir ﬂey yoktur; hiç kuﬂkusuz erkek k›yafeti de yapayd›r ama
daha rahat ve daha sadedir, hareketlerin engellenmesi için de¤il desteklenmesi için tasarlanm›ﬂt›r, der. Pantolon baﬂlang›çta bir erkeklik simgesidir ve kad›nlar›n giymesi yasakt›r. Hatta k›l›k de¤iﬂtirmek bir sahtecilik suçudur. Frans›z Devrimi’nde yeni toplumu ve düzeni yans›tan en önemli unsurlardan biri olur. Dönemin radikalleri “sans-culottelar” da ismini pantolondan al›r. Öte yandan Frans›z Devrimi’nin de ortadan
kald›rmad›¤› cinsiyet ayr›mc›l›¤›n›n sembolü olmay› sürdürür. Kad›nlar›n son iki yüzy›l›n bu önemli simgesini keﬂfetmeleri ise politik boyutu olmayan bir bireysel kimlik ya da pratik bir giysi tercihi de¤il cinsi-
103
104
YEN‹ K‹TAPLAR
yetlerin eﬂitlik arzusunun ve mücadelesinin ifadesidir. Pantolonun Politik Tarihi, giysinin politik diline tercümanl›k eden kayda de¤er bir kültür tarihi çal›ﬂmas› ekseninde, literatürde kendisine yer ediniyor.
KAREN BARKEY ve MARK VON HAGEN, ‹mparatorluk Sonras›: Sovyetler Birli¤i ve Rus, Osmanl› ve Habsburg
‹mparatorluklar› (‹stanbul: Versus Kitap, 2012), 272 ss. ISBN 978-605-569-168-4
Kitap siyaset bilimi, tarih ve tarihsel sosyoloji alanlar›nda faaliyet gösteren tan›nm›ﬂ akademisyenlerin, imparatorluklar›n gerileme ve çöküﬂ nedenlerinin incelenmesi amac›yla bir araya getiriyor. ‹mparatorluklar›n gerilemesi kaç›n›lmaz m›d›r? Yoksa bir tür emperyal kararl›l›k tan›ms›z bir süre boyunca korunabilir mi? Bu tür büyük ve karmaﬂ›k siyasi sistemleri yürütmek için gerek duyulan bürokrasilerin geniﬂlemesi ekonomik ve siyasi durgunlukta ne gibi bir rol oynar? Merkez ile çevre bölgeler, bask›n milliyet ile
az›nl›klar aras›ndaki “güç dengesi” nedir? ‹mparatorluklar ayak uydurmak için ne gibi mekanizmalar geliﬂtirmeye meyleder ve bu mekanizmalar›n nas›l bir etkisi olur? Modernleﬂme imparatorluklar›n gerilemesi ve nihayetinde çökmesinin kaç›n›lmaz sebebi midir? Çöküﬂ sonras›nda siyasi, sosyal ve ekonomik yeniden yap›lanma için imparatorluklar›n miras› da dâhil ne gibi kaynaklar elveriﬂlidir? Bunlar bu kitab› yönlendiren sorular›n birkaç›d›r.
EN‹S BATUR, Geronimo’nun Ölümü (‹stanbul: Sel Yay›nc›l›k, 2012), 144 ss. ISBN 978-975-570-575-0
Enis Batur, bu kitaba Usame bin Ladin’in öldürüldü¤ü gecenin sabah›nda baﬂlad›. 11 Eylül 2001
sabah›na dönerek, iki sabah aras› say›s›z hareketli ve hareketsiz görüntüyü belle¤imize doldurdu yaz›l› ve
görsel medya: Yazar, bu ç›¤ gibi büyümüﬂ imge taﬂk›nl›¤›n›n içinden bize gösterilmek istenen, bize gösterilmek istenmeyen iki filmin ortak, bileﬂik senaryosunu dokumaya, “baﬂkalar›n›n ac›s›n› seyretmek” durumumuzu yorumlamaya giriﬂiyor.
SHERI BERMAN, Siyasetin Öncelli¤i 20.Yüzy›lda Avrupa’da Sosyal Demokrasinin ‹nﬂas› (‹stanbul: Phoenix
Yay›nevi, 2012), 416 ss. ISBN 978-605-465-707-0
Geliﬂmiﬂ sanayi dönemindeki siyasi tarih, aç›k bir biçimde sosyal demokrasinin tart›ﬂmay› kazanmas› ile sonuçland›. Sosyal demokrasi bir ideoloji ve bir siyasi hareket olarak bütün etkileyicili¤ine karﬂ›n,
ne var ki, yanl›ﬂ anlaﬂ›lmaktan kurtulamam›ﬂt›r. Sheri Berman 19. yüzy›ldan günümüze sosyal demokrasi
tarihinin kökenlerine bakarak klasik liberalizm, ortodoks marksizm ve onun kuzenleri olan faﬂizm ve nasyonal sosyalizm gibi rakipleri karﬂ›s›nda sosyal demokratik alternatifi öne ç›kararak savunmaktad›r. Siyasetin öncelli¤i: Sosyal demokrasi ve Avrupa’da 20. yüzy›l›n inﬂas›, kapitalizmin ve demokrasinin uzlaﬂmaz
görünen sorunlar›na siyasetin öncelli¤i perspektifinden bakarak tart›ﬂan ve Avrupa sosyal demokrasisini bu
yönüyle tan›mlayan bir kitapt›r.
SHERI BERMAN, Sosyal Demokrasi Dönemi ‹ki Dünya Savaﬂ› Aras›ndaki Dönemde Avrupa (‹stanbul:
Phoenix Yay›nevi, 2012), 424 ss. ISBN 978-605-465-703-2
Sosyal Demokrasi Dönemi, geçen yüzy›l›n dönümünde ortaya ç›kan sol siyasetin siyasi karar alma
süreçlerine olan etkisini ele almaktad›r. Siyasi partilere ve siyasetçilere, kritik konulardaki bir eylem plan›n›n yerine alternatif olarak bir di¤erini seçmek için yol gösteren temel etkenleri incelemektedir. Bir yan-
NEW BOOKS
dan düﬂünsel ak›mlarla siyaset aras›ndaki yaﬂamsal ba¤› ele almakta; di¤er yandan da fikirlerin siyasi aktörlerin davran›ﬂlar›n› hangi dönemeçlerde ve nas›l etkiledi¤ini incelemektedir. Tarihsel aç›dan ise, Avrupa’daki sosyal demokrasi hareketinin I. Dünya Savaﬂ› ile II. Dünya Savaﬂ› aras›nda geçen zor y›llarda nas›l bir yönelim izledi¤ini ve nas›l evrildi¤ini gözler önüne sermektedir.
MEHMET AL‹ BEYHAN, Türkiye’de ‹skân ve ﬁehirleﬂme Tarihi (‹stanbul: Kitabevi Yay›nlar›, 2012), 169 ss.
ISBN 978-605-539-754-8
‹stanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Araﬂt›rma Merkezinin 2010 y›l› semineri konusu,
Tarih Bölümü ö¤retim kadrosunun ortak karar›yla Türkiye’de ‹skân ve ﬁehirleﬂmeye tahsis edilmiﬂti. On
sekiz bildiri baﬂvurusunun yap›ld›¤› seminer, 25 May›s 2010 tarihinde dört oturumda gerçekleﬂtirilmiﬂtir.
Bu bildirilerin konu baﬂl›klar›, içerik bak›m›ndan Anadolu ve Trakya co¤rafyas›nda eski ça¤lardan Cumhuriyetin kuruluﬂuna kadar geniﬂ bir zaman diliminde iskân ve ﬂehirleﬂme tarihine geniﬂ bir pencere açm›ﬂt›r: ‹zmir’de Nif Da¤›nda Bir Kale Yerleﬂimi: Ball›caoluk; Selçuklu Türkiyesinde Bir Hayal ﬁehir: Simre;
XI-XIV. Yüzy›llarda Diyar-› Rumda ﬁehirlilik Süreci ve Uzant›lar›; H›z›r ‹lyas Kültünün Yerleﬂim Birimlerine Yans›mas›: Osmanl› Döneminde Anadolu ﬁehir ve Kasabalar›nda H›d›rl›k; Amerikal› Misyonerlerin ﬁehircilik Faaliyetleri-Antep Örne¤i; Osmanl› Devletinde 1881-1882/1893 Nüfus Say›m› ve Meydana
Gelen Hadiseler; Cumhuriyetin Kuruluﬂ Y›llar›nda Bir Ticaret ﬁehri Olarak ‹zmir’in Yeri ve Önemi;
Amasyada Kent Dokusunun Geliﬂimi ve Bu Geliﬂime Yön Veren Etkenler ve Cumhuriyet Medeniyetinin
Model ﬁehri: Atatürk’ün ﬁehri Yalova. Bildiriler kronolojik bir s›ra içinde kitapta yer alm›ﬂlard›r.
DEREK BICKERTON, Âdemin Dili: ‹nsan Lisan› Nas›l Yaratt›, Lisan ‹nsan› Nas›l Yaratt› [çeviren Mehmet Do¤an] (‹stanbul: Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, 2012), 288 ss. ISBN 978-605-423-888-0
Derek Bickerton, bugün sahip oldu¤umuz haliyle bir lisan yaratmak için biyolojinin ve kültürün nas›l bir etkileﬂim içine girmiﬂ olabilece¤ini araﬂt›ran az say›daki kiﬂiden birisidir. San›r›m baz› insanlar, gitgide zekâlar› artan atalar›m›z›n bir gün uyan›p, o küçük zeki kafalar›yla lisan› do¤açlama icat ettiklerini
düﬂünüyor hâlâ diyor. Bickerton’a göre lisan evrimsel bir adaptasyondur, zira öyle olmak zorundad›r; t›pk› dik yürümek, vücut k›llar›n›n dökülmesi ya da kavray›c› baﬂparmaklar gibi. Fakat tam olarak ne tür bir
evrim söz konusudur? ‹ﬂte bu kitap bu soruya yan›t ar›yor. Baﬂta insan olmak üzere pek çok türün, ellerinden geldi¤i ölçüde çevre ﬂartlar›n› kendi gereksinimlerine uydurdu¤u art›k bilinen bir gerçektir. Dil yetisi
de, niﬂ inﬂas›n›n, yani çevresel ﬂartlar› kendi gereksinimlerimize uydurmam›z›n bir parças›d›r. Bickerton’a
göre lisan, özgül bir niﬂten do¤muﬂ ve gitgide daha incelikli niﬂler kurmam›z› mümkün k›lm›ﬂt›r. En son
araﬂt›rmalar göstermektedir ki atalar›m›z baﬂlang›çta, büyük hayvanlar›n leﬂleriyle besleniyordu ve öteki
leﬂçillerle vahﬂi bir rekabete giriﬂmiﬂti. Bickerton’a göre bu rekabette baﬂar›y›, ancak yeterli say›da adam
toplayarak yakalam›ﬂ olmalar› makul bir ç›kar›md›r. Bunu yapman›n tek yolu vard›; kar›ncalar›n ve ar›lar›nki gibi bir hayvan iletiﬂim sisteminin ötesine geçmek. O halde yaklaﬂ›k iki milyon y›l geriye gidelim ve
nelerin gerçekleﬂmiﬂ olabilece¤ine bir bakal›m.
SADIK MÜF‹T B‹LGE, Osmanl› Ça¤›nda Kafkasya 1454-1829 (‹stanbul: Kitabevi Yay›nlar›, 2012), 690 ss.
ISBN 978-605-539-740-1
Binlerce y›ld›r halklar›n, uygarl›klar›n ve imparatorluklar›n hayat alan›, geçiﬂ bölgesi ve çat›ﬂma alan›
olan Kafkasya’n›n dört yüzy›la yak›n bir dönemine ›ﬂ›k tutmay› amaçlamaktad›r. Kafkasya için mücadele eden
devletlerin, yerel hükümdarlar, padiﬂahlar, ﬂahlar ve çarlar ile onlar›n vezirleri, hanlar›, generalleri, bürokratla-
105
106
YEN‹ K‹TAPLAR
r› ve askerlerinin mücadelelerini, politikalar›n›, faaliyet ve uygulamalar›n›, bunun yan›nda Kafkasya halklar›n›n yaﬂad›klar› zorluklar›, ac›lar›, k›r›mlar› ve var olma mücadelesini gün yüzüne taﬂ›may› hedeflemektedir. Kitapta dört yüzy›ll›k bir dönemde Kafkasya’n›n siyasî ve askerî tarihini okuma imkân› bulacaks›n›z.
AT‹LLA B‹R, M. ﬁ‹NAS‹ ACAR ve MUSTAFA KAÇAR, Anadolu’nun De¤irmenleri (‹stanbul: YEM Yay›nevi,
2012), 148 ss. ISBN 978-994-475-774-4
‹ki mühendis ve bir bilim tarihçisi taraf›ndan haz›rlanan Anadolu’nun De¤irmenlerinde de¤irmenler, de¤irmen gereksinmesinin do¤uﬂundan sosyoekonomik özelliklerine, çal›ﬂma prensiplerinden mimarilerine uzanan geniﬂ bir kapsamda anlat›l›yor. Bütün bu tarihi ve teknik bilgiler, Datça’daki 28 yel de¤irmeni ve 26 su de¤irmeninin tan›t›mlar›yla pekiﬂtiriliyor. Bu de¤irmenleri inﬂa etmiﬂ ya da çal›ﬂt›rm›ﬂ Datçal› de¤irmencilerin an›lar› ise de¤irmenlerin yak›n zamana kadar ne denli önemli bir sosyal olgu oldu¤unu gözler önüne seriyor.
MEHMET FAT‹H B‹RGÜL, ‹bn Rüﬂd’de Nedensellik (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 155 ss. ISBN 978975-437-915-0
Bu çal›ﬂman›n amac›, esas itibariyle, ‹slam düﬂüncesi ba¤lam›nda bilim sorununun irdelenmesine
bir katk›da bulunabilmektir. Nitekim nedensellik, her ﬂeyden önce bilimsel düﬂüncenin bir polemati¤idir.
“Bilginin taml›¤› nedenlerin bilgisidir.” diyen ‹bn Rüﬂd’e uyarak, bu amaca yönelmenin nedenlerini aç›klamay› da gerekli görmekteyiz; ﬂüphe yok ki ‹slam Medeniyeti, felsefe ve bilime önemli evrensel katk›lar
yapm›ﬂt›r. Ancak ne yaz›k ki ﬂüphe götürmez di¤er bir gerçek de, tüm ‹slam co¤rafyas›nda, bu gün dahi
bilim ve bilimsel düﬂüncenin hala mecras›n› bulamad›¤›, din-bilim iliﬂkilerinin sa¤l›kl› bir zemine oturtulamad›¤›d›r. Bize göre bu sorunun temelinde, bilimin sa¤l›kl› anlaﬂ›lmas›, daha do¤rusu kökü maziye dayanan birçok yanl›ﬂ anlamalar› etkisini hala sürdürmesi yatmaktad›r.
AL‹ B‹R‹NC‹, Tarihin Hududunda (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 302 ss. ISBN 978-975-995-320-1
Hat›rat türüne dair eserlerin bilhassa II. Mahmut devrinden itibaren göz göze çarpacak ﬂekilde ço¤ald›¤› görülmektedir. Bu türden eserlerin ilmi çal›ﬂmalar için ne kadar önemli oldu¤u da aç›kt›r. Çünkü
resmi kaynaklar›n vermedi¤i veya veremeyece¤i bilgileri ihtiva etmektedir. Resmi kaynaklar›n bir bak›ma
resmiyet kisvesi alt›nda bulunan bilgilerine karﬂ›l›k hat›ratlarda, mümkün oldu¤u nispette ve derecede, ç›plak gerçekler bulunmaktad›r. Bu çerçevede sadece siyasî alanda de¤il, tarihten iktisat tarihine, içtimai tarihten zihniyet tarihine kadar çok de¤iﬂik sahalarda k›ymetli bilgiler bar›nd›rmaktad›r. Bunun yan›nda,
bir bilginin de¤iﬂik kaynaklar ve kiﬂiler taraf›ndan hat›rat kitaplar› vas›tas›yla çapraz okumalara tabi tutulmas› tarih ilmi aç›s›ndan büyük önemi haizdir. Ali Birinci’nin bu kitab› bir tarihçi gözüyle hat›rat kitaplar›n›n farkl› veçhelerini gözler önüne sermekle birlikte, bu konuyla ilgili olarak matbuat yasaklar› ve arﬂiv
meseleleri gibi konular› da ilgililerin istifadesine sunmuﬂtur.
JAMES MORRIS BLAUT, Sömürgecili¤in Dünya Modeli: Co¤rafi Yay›lmac›l›k ve Avrupa-Merkezci Tarih
[çeviren Serbun Behçet] (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 351 ss. ISBN 978-975-995-303-4
1492’de Amerika k›tas›n›n keﬂfiyle bir Avrupa-merkezci bak›ﬂ aç›s›n›n temelleri de at›lmaya baﬂland› denilebilir. Yeni bir ekonomik iliﬂkiler a¤› ve yeni karﬂ›laﬂ›lan toplumlar karﬂ›s›nda “Avrupa” mer-
NEW BOOKS
kezli bir dünyay› anlamland›rma çabas› h›z kazand›. ‹ﬂleyen sürecin “egemen”i sürecin nas›l iﬂledi¤i ve nas›l iﬂleyece¤i hakk›nda da bir söz söyleyecekti. Bu kitapta yazar bütün bu süreci yöneten dili ve bak›ﬂ aç›s›n› masaya yat›r›p eleﬂtirel bir yaklaﬂ›mla incelemektedir.
HENK BOOM, Büyük Türk, Muhteﬂem Süleyman’›n ‹zinden 1494-1566 [çeviren Lon Mutlu Briet, Gül Özlen]
(‹stanbul: Kitap Yay›nevi, 2012), 333 ss. ISBN 978-605-105-103-1
Ona Avrupa’da Büyük Türk denirdi. Türkiye tarihine ise Kanuni Sultan Süleyman olarak geçti. Avrupa onu Muhteﬂem Süleyman olarak da tan›d›. 1520-1566 aras›ndaki k›rk alt› y›ll›k padiﬂahl›k döneminde Osmanl› ‹mparatorlu¤unun s›n›rlar› Tuna nehrinden, F›rat nehrine, K›r›mdan M›s›ra kadar geniﬂlemiﬂti. Bu döneme Osmanl›n›n Alt›n Ça¤› deniyordu. Osmanl› tehdidi Avrupa’da Osmanl›n›n ötekileﬂtirilmesine, olumsuz bir Türk imgesi kurulmas›na yol açt›. Henk Boom, Kanunî’nin izini sürerek farkl› sonuçlara vard›. O dönemde Osmanl› medeniyeti hakk›nda bilinenler asgari düzeydeydi. Zengin kültürü görmezden gelinirken ona atfedilen barbarl›k imgesi ise H›ristiyan propagandas›n›n bir ürünüydü. Henk Boom,
Rodos, Budapeﬂte, Viyana, Saraybosna, ‹stanbul ve Amasyada birçok tarihçi ile görüﬂtü. Büyük Türk’ün
zengin miras›n›n bulundu¤u yerleri ziyaret etti ve sorular sordu. Eﬂi Hürrem’in o dönemdeki rolü neydi?
‹ki o¤lu neden öldürüldü? Viyana’n›n 1529’da kuﬂat›lmas› gerekiyor muydu? Macaristan, Osmanl›larla
Habsburglar aras›nda tampon devlet görevini mi üstlenmiﬂti? Yazar›n sorular sorarak elde etti¤i izlenimler, hükümdar›n Avrupa üzerindeki etkisinin, genel olarak kabul edilenden çok daha fazla oldu¤unu ortaya ç›kard›.
MARGARETE BUBER-NEUMANN, ‹ki Diktatörlük Alt›nda - Stalin ve Hitler’in Mahkûmu [çeviren Gün Zileli]
(‹stanbul: ‹mge Kitabevi Yay›nlar›, 2012), 398 ss. ISBN 978-975-533-717-3
Margarete Buber-Neumann, Alman Komünist Partisi’nin ünlü yöneticilerinden Heinz Neumann’›n
kar›s›d›r. Hitlerden kaç›p s›¤›nd›klar› Sovyetler Birli¤inde GPU taraf›ndan tutuklan›rlar. Heinz Neumann
GPU bodrumlar›nda öldürülür. Margarete, Sibirya’daki Karaganda kamplar›nda çok a¤›r koﬂullarda zorunlu çal›ﬂmaya tabi tutulur. 1940 y›l›nda, di¤er Alman komünistleriyle ve farkl› ülkelerden antifaﬂistlerle birlikte, GPU taraf›ndan Gestapoya teslim edilir. Beﬂ y›l kald›¤› Ravensbrück kamp›na iliﬂkin anlatt›klar› Auschwitz kamp›nda yaﬂananlar›n bir benzeridir. Kitapta, günde ortalama seksen kiﬂinin öldürüldü¤ü Ravensbrück toplama kamp›ndaki yaﬂam›, direniﬂi, Yahova ﬁahitlerini, kobay olarak kullan›lan Polonyal› kad›nlar›, Margarete’nin yak›n arkadaﬂ›, Kafka’n›n sevgilisi Milena’n›n ola¤anüstü kiﬂili¤ini bulacaks›n›z.
PETER BURKE, Tarih ve Toplumsal Kuram [çeviren Mete Tuncay] (‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›,
2012), 240 ss. ISBN 978-975-333-280-4
Tarih ve Toplumsal Kuram, tarih metodolojisinin kilit metinlerinden biri. Kilit, kitab›n aç›l›ﬂ cümlesindeki soruda gizli: Toplumsal kuram›n tarihçilere faydas› nedir ve tarihin toplumsal kuramc›lara faydas› nedir? Peter Burke’nin bu çal›ﬂmas›, tarih disiplinini açmaya bir ça¤r›. Tarih ile sosyal bilimlerin di¤er alanlar› aras›ndaki s›n›rlar› sorgulayan; tarihi daha fazla sosyal bilimsel, sosyal bilimleri de daha fazla tarihsel olmaya davet eden bir ça¤r›. Tarih ve Toplumsal Kuram; her türlü teoriden, model kurma çabas›ndan, kavramsal analizden, karﬂ›laﬂt›rmal› tarihsel çal›ﬂmalardan kaçma e¤iliminin maalesef hâlâ hü-
107
108
YEN‹ K‹TAPLAR
küm sürdü¤ü Türkiye’de gerek profesyonel tarihçiler gerekse de tarih ö¤rencileri için temel bir baﬂvuru
kayna¤›. Bir yandan mesle¤in evrensel ölçütlerini merkeze alan, di¤er yandan da disiplinler aras› bir tarih yaz›m›n›n imkânlar›n› ve zenginliklerini gösteren bu kitapta okur; toplumsal cinsiyetten s›n›fa, iktidardan hegemonya ve direniﬂe, zihniyetten sözlü tarihe kadar bir dizi kilit kavram›n önemli bir tarihçinin
perspektifinden aç›mlanmas›n› da izleyebilecek.
CHESNEAU JEAN CHESNEAU, D’aramon Seyahatnamesi: Kanuni Devrinde ‹stanbul-Anadolu Mezopotamya
[çeviren Iﬂ›l Erverdi] (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 102 ss. ISBN 978-975-995-331-7
Monsieur D`Aramon, 1547 senesi baﬂ›nda Fransa Kral› I. François taraf›ndan Kanuni devri ‹stanbul’una büyükelçi olarak gönderilmiﬂ bir soyludur. Kanunî’nin ‹ran seferine kat›lmak üzere, maiyetindekiler ve Osmanl› ordusuyla birlikte yola ç›karak, Kudüs`e hac yolculu¤unu da kapsayacak ﬂekilde Suriye
ve M›s›r üzerinden ‹stanbul’a geri döner. ‹stanbul ve Anadolu`da gündelik hayat, Türklerin âdetleri ve dini, Büyük Efendi’nin saray nizam› metinde ele al›nan genel konular olmakla birlikte, bu metni farkl› k›lan,
yazar›n bizzat orduyla birlikte hareket ederek, ordunun düzen, iﬂleyiﬂ ve disiplinine tan›k olmuﬂ olmas›d›r.
Bununla birlikte, yazar›n içinde bulundu¤u toplulu¤un yapt›¤› hac yolculu¤u da din eksenli birçok gözlem
ve düﬂüncesini bizimle paylaﬂmas›na olanak vererek metni daha da ilginç bir hâle sokuyor.
MENDERES COﬁKUN, Uygulamal› Osmanl› Türkçesi (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 462 ss. ISBN 978975-995-347-8
Kitapta önce, teorik bilgiler anlat›lm›ﬂ, sonra bu bilgilerin hazmedilmesi için ö¤renciye al›ﬂt›rma
yapma imkân› sunulmuﬂtur. Böylece bir çal›ﬂma kitab› ortaya ç›kart›lm›ﬂt›r. Ayr›ca kitab›n metinler k›sm›nda Türkçenin en güzel edebi metinleri, bir araya getirilmeye çal›ﬂ›lm›ﬂt›r. Bu kitaptaki sorular› çözen,
tablolardaki boﬂluklar› dolduran ve metinleri anlayarak okuyan bir ö¤renci, Osmanl› Türkçesini önemli ölçüde ö¤renmiﬂ olacakt›r. “En iyi ders kitab›, ö¤reniciyi kendisinden baﬂkas›na muhtaç etmeyendir.” düﬂüncesiyle haz›rlam›ﬂ olan bu kitap, Osmanl› alfabesini ve imlâs›n›, kendi kendine ö¤renmek isteyenlere de
yard›mc› olacakt›r.
SEZA‹ COﬁKUN, Esir ﬁehrin Hür ‹nsan› Kemal Tahir (‹nsan, Eser, Fikir) (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›,
2012), 664 ss. ISBN 978-975-995-305-8
Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun y›k›l›ﬂ›n› görmüﬂ ve Cumhuriyet’in en hararetli ve s›k›nt›l› y›llar›n› yaﬂam›ﬂ ça¤daﬂlar›n›n aras›nda Kemal Tahir’in ayr› bir yeri vard›r. Entelektüel hayat›n›n seyri ﬂahsî hayat›n›n s›k›nt›lar› eserlerinin neden oldu¤u tart›ﬂmalar göz önüne al›nd›¤›nda adeta Türkiye’nin yak›n tarihinin
bir özeti önümüze seriliyor denebilir. Sezai Coﬂkun bu eserinde Kemal Tahir’in hayat›n› fikirlerini ve eserlerini titizlikle ele almakta ve okurlara bütünlüklü bir biyografi sunmakla beraber zengin kaynak kullan›m›yla Kemal Tahir’in çevresindeki kiﬂilerin, tart›ﬂmalar›n ve olaylar›n da ayr›nt›l› analizini yapmaktad›r.
Kitab›n bu özellikleri sayesinde Kemal Tahir ve çevresindeki birçok nokta ayd›nlanmakla beraber Sezai
Coﬂkun’un Esir ﬁehrin Hür ‹nsan› Kemal Tahir’le Türk edebiyat› alan›nda yap›lan çal›ﬂmalara da büyük
bir katk› yapt›¤›n› düﬂünmekteyiz.
NEW BOOKS
CENG‹Z ÇANDAR, Mezopotamya Ekspresi Bir Tarih Yolculu¤u (‹stanbul: ‹letiﬂim Yay›nlar›, 2012), 640 ss.
ISBN 978-975-051-106-6
Mezopotamya Ekspresi, Filistin’deki gerilla kamp›ndan Cumhurbaﬂkanl›¤› dan›ﬂmanl›¤›na uzanan
maceralarla örülü ve k›rk y›la yay›lan bir tarih yolculu¤unu anlat›yor: Cengiz Çandar’›n tan›ﬂt›¤›, yoldaﬂl›k etti¤i, tarihe damga vuran birçok fikir ve eylem adam›n›n portreleri var. Ortado¤u’da tarihî dönemeçleri yaratan ad›mlar›n nas›l at›ld›¤›n›n hikâyelerini anlat›yor. Yaﬂad›¤›m›z co¤rafyada bihaber kald›¤›m›z
zamanlar›n ve olaylar›n ayr›nt›lar› Mezopotamya Ekspresi, Cengiz Çandar’›n, rastlant›lar kadar ›srar›n da
ﬂekillendirdi¤i tutkulu yaﬂam serüvenindeki an›lar›n›, deneyimlerini ve ö¤rendiklerini çarp›c› bir ﬂekilde
bir araya getiriyor.
KEMAL ÇAPRAZ, Sürgünde Yeﬂeren Vatan K›r›m (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 166 ss. ISBN 978-975437-910-5
Vatan sevgisi, sürgünde yeﬂertildi. Zaman zaman hikâye oldu; çocuklara anlat›ld›, zaman zaman
türkü oldu; dilden dile dolaﬂt›. Bu türkü, bizim türkümüz oya oya, dantel dantel örülen, nak›ﬂ nak›ﬂ süslenen türkümüz. Güzelli¤i ad›yla baﬂlay›p, yer yer ﬂiir gibi bir üslupla devam eden bu eserin bir özelli¤i de
K›r›ma giren ilk Türk gazetecisi Kemal Çapraz’›n kaleminden ç›km›ﬂ olmas›d›r. K›r›m Türkleri’nin çekti¤i çileler, s›k›nt›lar; besledi¤i umutlar; olaylar karﬂ›s›nda y›lmayan, y›k›lmayan Türkün azmi hemen her
sayfada karﬂ›m›za ç›k›yor. Onlarla sevinip onlarla üzülüyor; onlarla gülüyor, onlarla birlikte dertleniyor ve
Türklü¤ün gelece¤ine bir baﬂka bak›yorsunuz.
KENAN ÇAYIR ve MÜGE AYAN CEYHAN, Ayr›mc›l›k Çok Boyutlu Yaklaﬂ›mlar (‹stanbul: Bilgi Üniversitesi
Yay›nlar›, 2012), 312 ss. ISBN 978-605-399-249-3
Türkiye son y›llarda önemli bir toplumsal dönüﬂüm geçiriyor. Dilleri, dinleri, mezhepleri ya da cinsiyetleri hâkim normlardan farkl› olan gruplar ayr›mc›l›¤a u¤rad›¤›n› gittikçe daha s›k dile getiriyor. Buna
paralel olarak geçmiﬂte tabu olan konular hem toplumsal hem de siyasal düzeyde aç›kça tart›ﬂ›l›yor. Bu süreç iki olas›l›¤› bar›nd›r›yor: Farkl› gruplar›n kamusal alanda görünür olmas›, ve ayn› zamanda gruplar aras› gerginli¤i art›rma potansiyeli taﬂ›yor. Zira eﬂitlik talep eden gruplar, hâkim normlar› ve toplumsal haf›zay› sorguluyorlar. Bu çerçevede yerleﬂik normlar›n ve kimlik s›n›rlar›n›n tehdit alt›nda oldu¤unu düﬂünen
hâkim gruplar ile eﬂitsizli¤i sorgulayan gruplar aras›ndaki gerilim artabiliyor. Bu çerçevede elinizdeki kitap gruplar aras› iliﬂkiler nas›l kuruluyor? Önyarg›lar neden kaynaklan›yor? Ayr›mc› davran›ﬂlar nas›l azalt›labilir? Bu sorular› e¤itimle iliﬂkili olarak ve disiplinler aras› bir yaklaﬂ›mla ele almaya çal›ﬂ›yor.
GILLES DAUVÉ ve KARL NESIC, Demokrasinin Ötesinde [çeviren ‹hya Kahraman] (‹stanbul: Sel Yay›nc›l›k,
2012), 168 ss. ISBN 978-975-570-595-8
Bugün muhafazakâr›n, cumhuriyetçinin, milliyetçinin ve dahi sosyalistin “demokrat” oldu¤u bir
dünyada yaﬂ›yoruz. Bu dünyada “eylemek” de¤il “seçim yapmak” kutsan›yor. Her tür eleﬂtiriden muaf
olan demokrasi, kendini kusuruyla, yani hiçbir zaman tamamlanmam›ﬂ olmas› ile geçerli k›l›yor. Totaliter rejimlerin günahlar›n›n totaliter olmalar›ndan kaynakland›¤› söylenirken, demokrasilerin kusuru ise
“yeterince” demokrat olmamas›nda bulunuyor. Tarih sadece demokratikleﬂme ekseninden okunurken, si-
109
110
YEN‹ K‹TAPLAR
yaset de totaliterlik-demokratl›k tart›ﬂmas›na indirgeniyor.“Demokratikleﬂme” ya da “totaliterleﬂme” tek
siyasal gündem olunca, muhalefet kadar iktidarlar da eylemlerini kendinden menkul bir “demokrasi ilkesi” ile aç›kl›yorlar. Gilles Dauvé ve Karl Nesic ise, demokrasinin yöneten-yönetilen ayr›m›na ya da tahakküm iliﬂkilerine karﬂ› ç›kmakla, özgürleﬂmeyle ayn› ﬂey olmad›¤›n›, dahas› siyasal özgürlü¤ün bu ﬂekilde kutsanmas›n›n, hayr› ve ﬂerri bütünüyle siyasetten bilmenin, asl›nda insan› yurttaﬂ ve birey olarak
ikiye bölen kapitalizmle uzlaﬂmak ve siyasal iktidar› mutlaklaﬂt›rmak oldu¤unu sergiliyorlar. Böylece,
toplumu mevcut haliyle kabullenen solun demokrasi kavram›na dört elle sar›lmas›n›n ve “demokrat” kimli¤inin açmazlar›n› ortaya koyuyorlar. Siyasi serbestli¤e de¤il insani ve toplumsal özgürlü¤e yo¤unlaﬂ›yor, seçmek de¤il eylemek ve gerçekleﬂtirmek üzerine kurulu bir özgürlü¤ün nas›l kazan›labilece¤ine kafa yoruyorlar.
MOLLA DAVUTZADE ve MUSTAFA NAZIM ERZURUM‹, Rüyada Terakki ve Medeniyet-i ‹slamiyeyi Rüyet (‹stanbul: Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, 2012), 366 ss. ISBN 978-605-423-886-6
Molla Davutzade Mustafa Naz›m Erzurumî’nin 1913 tarihli Rüyada Terakki ve Medeniyet-i ‹slamiyeyi Rüyet baﬂl›kl› anlat›s› Türk ütopya edebiyat›n›n bilinmeyen ve erken örneklerinden birisidir. Bir
kurmaca olmakla birlikte roman, hikâye gibi geleneksel edebi türler çerçevesine yerleﬂtirmek mümkün de¤ildir. Eser bu dönem ütopyalar›nda görüldü¤ü gibi klasik edebiyat›n türlerinden biri olan “habnâme” gelene¤ine uygun olarak bir rüya biçiminde kurgulanm›ﬂt›r, dolay›s›yla eski gelenekle bir devaml›l›k göstermektedir. Ama bir yandan da Thomas More’un Utopia’s›yla baﬂlayan bir uzlaﬂ›m›n, klasik ütopyalar›n pek
ço¤unda tekrarlanan formüllerini kullanmaktad›r. Kitapta, “ben-anlat›c›” rüyas›nda, dört yüzy›l önce yaﬂam›ﬂ büyük dedesi Molla Davut’la karﬂ›laﬂ›r ve onun rehberli¤inde yirmi dördüncü yüzy›l ‹stanbul’una gider. Dede torun bir yandan ﬂehri gezerken bir yandan da orada hüküm süren ileri medeniyetin ayr›nt›lar›n› ve o medeniyeti mümkün k›lan “gelece¤in tarihi”ni aktar›rlar. Rüyada Terakki ve Medeniyet-i ‹slamiyeyi Rüyet tahayyül etti¤i ideal toplumu ince ve hayli ilginç ayr›nt›larla betimleyen, bugünden o güne nas›l ulaﬂ›ld›¤›n›/ulaﬂ›laca¤›n› aç›klama çabas› gösteren, yaz›ld›¤› dönemde görülmemiﬂ kimi uygulamalar›
ayr›nt›land›ran ve okurlar›nda böyle bir toplum yaratma yönünde arzu uyand›rma kayg›s› güden bir eser ve
bu yönleriyle döneminde yaz›lan benzer eserler aras›nda “en ütopik” anlat›lardan birisidir.
SEL‹M DER‹NG‹L, Denge Oyunu (‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, 2012), 299 ss. ISBN 978-975-333-013-8
Türkiye’nin ‹kinci Dünya Savaﬂ› y›llar›ndaki d›ﬂ politikas›, en kritik zamanlarda bile, görece küçük
bir ülkenin diplomatik baﬂar›s› sayesinde, dünyan›n büyük güçlerine sözünü geçirebildi¤inin canl› kan›t›d›r. Türkiye, o y›llarda çevresini saran y›k›m a¤›n›n d›ﬂ›nda kalmay› baﬂard›; çünkü d›ﬂ politikay› yönetenler savaﬂ›n d›ﬂ›nda kalmak düﬂüncesinin rehberli¤inde hareket ettiler. ‹smet ‹nönü, Numan Menemencio¤lu, ﬁükrü Saraço¤lu gibi devlet adamlar› d›ﬂ politikada hep gerçekçili¤i ön plana ald›lar, kararl› bir denge
oyunu oynad›lar. Selim Deringil, Avrupa çap›ndaki bu oyunu belgelerle anlat›yor.
DERLEME, A Portrait Album of the Ottoman Sultans [çeviren J.H. Matthews] (‹stanbul: Kaknüs Yay›nlar›,
2012), 78 ss. ISBN 978-975-256-337-7
The album is comprised of the portraits of the 36 Ottoman sultans and background information about their reigns, in chronological order. The names of the parents of each sultan, of his male heirs, his age
NEW BOOKS
at accession and at death and the length of each reign are indicated. The album serves as a handy guide to
the principal events of the reign of each Ottoman sultan. The illustrations for the book are the work of the
Ottoman subject, Konstantin Kizikinos, a native of Kap›da¤› who was born in the 18th century. He was
commissioned to paint the portraits of the Ottoman dynasty by Sultan Selim III and which are preserved
in Topkap› Palace. The portraits first appeared in J. Young, A Series of Portraits of the Emperors of Turkey from the Foundation of the Monarchy to the year 1815, Engraved from Pictures Painted at Constantinople Commended under the Auspices of Sultan Selim the Third and Completed by the Command of Mahmud the Second with a Biographical Account of Each of the Emperors (London, 1815). The paintings of
the sultans succeeding Abdulmejid are the product of different hands.
MUTLU DEVEC‹, Ferit Edgü: Varoluﬂ ve Bireyleﬂme (‹stanbul: Sel Yay›nc›l›k, 2012), 476 ss. ISBN 978975-570-597-2
Türk edebiyat›nda varoluﬂçu çizginin en önemli temsilcilerinden Ferit Edgü, yap›tlar›nda olmas› gerekenin ça¤r›s›yla de¤iﬂmeyende de¤iﬂeni, dilde yeni’yi bir ses olarak yarat›r. Gündelik gerçeklik
ile modern yaz›n dünyas›n› sentezleyerek dilde yenileﬂme gayreti içerisindedir. Onun yap›tlar›, yaﬂant›lar›n etik ve estetik de¤erlerle özümlenerek, bilinçte varl›k buluﬂunun örnekleridir. Anlat›m tekni¤i
ve kurgu bak›m›ndan modern edebiyat›n yeni ve özgün bir at›l›m› olan Ferit Edgü yaz›n›; bireyin, varoluﬂ ve bireyleﬂme yolculu¤unun kurgusal dünyaya taﬂ›nmas›d›r. Ferit Edgü: Varoluﬂ ve Bireyleﬂme
ismini taﬂ›yan, Mutlu Deveci’nin kaleminden ç›kan bu eser bizlere Ferit Edgü’yü “keﬂfetme” olana¤›
sunuyor.
ﬁ. TEOMAN DURALI, Akl›n Anatomisi (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 260 ss. ISBN 978-975-995-209-9
Bu çal›ﬂman›n esas›n› Kant’›n baﬂyap›t› Salt Akl›n Eleﬂtirisi’ni irdelemek oluﬂturuyor. Prof. Dural›, eserinde Kant’›n hayat›n› ve felsefesini inceleyip yorumlarken; büyük filozofun ç›¤›r aç›c› paradigmas›n› ortaya koyuyor.
TERRY EAGLETON, Edebiyat Olay› [çeviren Baﬂak Yüce] (‹stanbul: Sel Yay›nc›l›k, 2012), 256 ss. ISBN
978-975-570-584-2
“Edebiyat” diye bir kategoriden bahsedebilir miyiz? Gerçeklik ile kurmaca nerede birbirinden ayr›l›r? Çeﬂitli edebiyat kuramlar› metnin ne demek oldu¤u ve ne iﬂe yarad›¤› konusunda bize ne söylüyor?
Kavram ile “ﬂeyler”, söz ile eylem aras›ndaki iliﬂki nedir? Kültür kuramlar› ile politik durumun bir ilgisi
var m›? Edebiyat bir strateji midir? Terry Eagleton daha önceki kitaplar›nda da öne sürdü¤ü sorular› yeni
bir perspektifle ele al›rken, edebiyat›n kültür içindeki yerine, geçerlili¤ine, iﬂlevine ve s›n›rlar›na dair net
bir bak›ﬂ aç›s› sa¤l›yor. “Edebiyat Olay›”, yaln›zca bir edebiyat olay› de¤il. Edebiyat›n do¤as›na, yap›s›na,
dünya ile iliﬂkisine dair temel sorular› ve çeﬂitli edebiyat teorilerinin bu konularda verdi¤i yan›tlar›n ne anlama geldi¤ini incelerken; dil, kavramlar, gerçeklik, kültür ve ideoloji gibi konularda temel yaklaﬂ›mlar› da
sorguluyor ve tatmin edici cevaplar sa¤l›yor. Edebiyat kuram›, eleﬂtirel teori ve analitik felsefeyi al›ﬂ›lmad›k biçimde bir araya getiren Eagleton, ona hakl› bir ün sa¤layan birikimini ironik bir dille, hiç olmad›¤›
kadar özlü ve bütünlüklü biçimde okuyucular›na sunuyor.
111
112
YEN‹ K‹TAPLAR
FÜSUN EKﬁ‹, Kritik Bir Bak›ﬂ Aç›s›yla Kiﬂisel Geliﬂim Kitaplar› (‹stanbul: Kaknüs Yay›nlar›, 2012), 336 ss.
ISBN 978-975-256-364-3
“Kiﬂi yeter ki istesin, her ﬂey mümkün!” slogan›yla betimlenebilecek günümüz kiﬂisel geliﬂim kitaplar›, okuyucusuna kiﬂisel ve sosyal konularda bilgi, içgörü ve rehberlik sunarak bu alandaki boﬂlu¤u doldurdu¤u iddias›ndad›r. Modernden post-moderne evrildi¤imiz bir dönemde eskisine oranla daha fazla sorunla u¤raﬂan, kendini sürekli geliﬂtirmek zorunda kalan, bilgi ve becerilerini yenilemek zorunda olan, kendini ve rollerini tan›mlamak, yaﬂam›nda anlam bulmak, ebeveynlik ve eﬂlik rollerinde bilgi ve becerilerini
geliﬂtirmek, kayg› ve depresyonuyla baﬂ etmek gibi hayat›n de¤iﬂik alanlar›nda birçok konuda yard›ma ihtiyaç duymakta, uzman bilgisine ulaﬂamad›¤› durumlarda yard›m aray›ﬂ›yla kiﬂisel geliﬂim kitaplar›na baﬂvurmaktay›z. Ülkemizde de özellikle 90’l› y›llardan sonra ciddi bir art›ﬂ gösteren çeviri ve yerli kiﬂisel geliﬂim kitaplar› ise henüz akademik bir ilgi uyand›ramam›ﬂ ve incelemeye de¤er bulunmam›ﬂt›r. Oysa kitapç›larda önemli bir bölümün kendilerine ayr›ld›¤› bu tür, zengin çeﬂitleri ile çok satanlar listelerinde daha
fazla yer alarak giderek popülerli¤ini artt›rmaktad›r. ‹nsanlar›n yaﬂamlar›nda karﬂ›laﬂt›¤› sorunlar› aﬂarken
dan›ﬂma ihtiyac›n› karﬂ›layan ve ihtiyaç duyduklar› konularda kendi kendilerini e¤itmede yararland›klar›
kiﬂisel geliﬂim kitaplar› biçimsel e¤itimin d›ﬂ›ndaki güncel ve önemli kaynaklardand›r. Bütün bu nedenlerden dolay› kitab›n temel amac› bu kitaplar›n bilimsel aç›dan kritik bir ﬂekilde incelenmesidir.
ADEM YAVUZ ELVEREN ve SAN‹YE DEDEO⁄LU, Türkiye’de Refah Devleti ve Kad›n (‹stanbul: ‹letiﬂim Yay›nlar›, 2012), 368 ss. ISBN 978-975-051-117-2
Neo-liberal iktisadi rejim bütün dünyada oldu¤u gibi Türkiye’de de sosyal politikalar› altüst etti. Siyasal ve kültürel muhafazakârl›kla el ele veren neo-liberalizmin tesis etti¤i kendine özgü refah rejimi üzerine çok tart›ﬂ›ld›, tart›ﬂ›l›yor. Bu kitap, konuya toplumsal cinsiyet ve kad›n aç›s›ndan yaklaﬂ›yor. Piyasa, özel
ve kamusal ataerkilli¤in üçlü k›skac›ndaki kad›n eme¤i nas›l bir rejime, ne gibi d›ﬂlama ve sömürü mekanizmalar›na tâbidir? Sosyal güvenlik reformlar›, ne gibi cinsiyetçi farkl›laﬂmalar kuruyor ve yeniden üretiyor?
Kad›nlar nas›l bir sosyal güvence tahribat›na maruz kal›yor? Bu durum karﬂ›s›nda toplumsal cinsiyet eﬂitli¤i
taleplerinin anlam› ve perspektifi nedir? Sosyal politikan›n bütün özgül alanlar›n›, kad›n›n ücretsiz bak›m
eme¤ini, ev içi eme¤i, enformel sektörü de hesaba katan, ayr›nt›l›, titiz incelemelerden oluﬂan bir derleme.
FRIEDRICH ENGELS ve KARL MARX, Komünist Manifesto Tarihin En Önemli Siyasi Belgesi ‹çin Bir Yol Haritas› [çeviren Kemal Ülker] (‹stanbul: Versus Kitap, 2012), 224 ss. ISBN 978-605-569-174-5
‹lk olarak yaz›ld›¤› 1848 y›l›ndan bu yana Manifesto herhangi bir modern metinden çok daha fazla
dile çevrilmiﬂtir. Yasaklanm›ﬂ, sansürlenmiﬂ, yak›lm›ﬂ ve “öldü¤ü” ilan edilmiﬂtir. Ne var ki, metinin etkisi y›ldan y›la artmaktad›r ve Manifesto felsefe, siyaset, sosyoloji, ekonomi ve tarih e¤itiminde okunmas›
zorunlu kitaplar aras›nda yer almaya devam etmektedir. K›sa bir süre önce ABD’de yay›mlanan dünyaca
ünlü New Yorker dergisi, Karl Marx’› ça¤›m›z›n “Yeni Düﬂünürü” olarak nitelendirdi. Elinizdeki bu kitap
bunun neden böyle oldu¤unu göstermektedir.
‹NC‹ ENG‹NÜN, Yeni Türk Edebiyat› Araﬂt›rmalar›-1 (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 670 ss. ISBN 978975-995-358-4
‹ki bölüme ayr›lan kitab›n birinci bölümünde, kiﬂiler ve eserler üzerindeki müstakil araﬂt›rmalar,
ikinci bölümde ise Yeni Türk Edebiyat›n›n kaynaklar›, dil ve temlerle ilgili araﬂt›rmalar bulunmaktad›r.
NEW BOOKS
Yaz›lar gözden geçirilirken, büyük de¤iﬂiklikler yap›lmam›ﬂ, zarurî görülen baz› ufak eklemelerle yetinilmiﬂtir. Bundan dolay› da her yaz›n›n hangi tarihte, nerede ç›kt›¤› belirtilmiﬂtir.
‹NC‹ ENG‹NÜN, Yeni Türk Edebiyat› Tanzimat’tan Cumhuriyet’e 1839-1923 (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›,
2012), 944 ss. ISBN 978-975-995-282-2
Yeni Türk Edebiyat› Tanzimat’tan Cumhuriyet’e 1839-1923 Prof. Dr. ‹nci Enginün’ün daha önce
Dergâh Yay›nlar› taraf›ndan neﬂredilen Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyat› adl› kitab›yla birlikte 19 ve 20.
yüzy›l Türk edebiyat›na toplu bir bak›ﬂt›r. Bu edebiyat tarihinde, a¤›rl›k her ﬂeyden önce eserlere verilmiﬂ
dönemin ve yazarlar›n özelliklerine ancak eserler gerektirdi¤i takdirde temas edilmiﬂtir. Yeni Türk Edebiyat› 19 ve 20. yüzy›llar›n bütün kar›ﬂ›kl›¤›n› yans›t›r. Hayat›n her alan›nda görülen güçlü gelene¤e sahip
eski ile henüz geleneklerini oluﬂturmam›ﬂ yeninin çat›ﬂmalar› veya bir arada birbirinden ayr› yaﬂamalar›n›
bu dönemin özellikle roman›ndan ö¤renmek mümkündür. Saf edebiyat denemeyecek bazen ö¤retici bazen
ahlakç› bazen de sadece edebiyat kayg›lar›yla hareket eden yazarlar›n ortaya koyduklar› eserlerin pek ço¤u hala araﬂt›r›c›lar›n› beklemektedir. ‹nci Enginün, bu kitab›nda gazetenin edebiyat üzerindeki etkisini
göstermeyi amaçlad›¤› gibi türleri de kendi içinde müstakil olarak ele alm›ﬂt›r: Nesir, makale, hat›ra, gezi,
mektup, tarih, roman ve hikâye, ﬂiir, tiyatro, tenkit. En büyük çat›ﬂman›n güçlü gelene¤i dolay›s›yla ﬂiir
alan›nda yaﬂand›¤› edebiyat dünyas›nda uzunca bir gezintiyi and›ran bu kitapta çok iyi tan›nan yazarlar gibi bu tür bir incelemeye ilk defa girenler de bulunmaktad›r. Bu kapsaml› incelemenin edebiyatla ilgilenenlere ve özellikle üniversite gençli¤ine yararl› olaca¤›n› düﬂünüyoruz.
‹NC‹ ENG‹NÜN, Yeni Türk Edebiyat› Araﬂt›rmalar›-2 (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 624 ss. ISBN 978975-995-359-1
Yeni Türk Edebiyat› Araﬂt›rmalar›-2’deki yaz›lar›n bir k›sm› araﬂt›rmalar ve belgelerden al›nm›ﬂ olmakla birlikte büyük bir k›sm› 2000’den sonra yaz›lm›ﬂt›r. Bu kitaptaki makaleler Enginün’ün ilgi alanlar›n›n çeﬂitlili¤ini hemen göstermektedir. Yunus, Nasrettin Hoca ve baz› divan edebiyat› ﬂairlerinin Tanzimat sonras› yazarlar›n yorumlamalar›yla ilgili yaz›lar›, edebiyat gelene¤inin yeniyle ba¤lan›ﬂ›n› göstermektedir. Cumhuriyet dönemi yazarlar›yla ilgili incelemelerinde ‹nci Enginün, bazen yazarlar›n tek bir
eseri üzerinde durmuﬂ, bazen de yazar› bütünüyle ele alm›ﬂt›r. Oyun yazarlar› ve tiyatro konusundaki yazarlar› ise kitab›n›n en hacimli k›sm›n› oluﬂturmaktad›r. Bu incelemelerinde de kiﬂileri dönemleri içinde ele
al›rken geçmiﬂe ve birbirlerine borçlar›n› göstermeyi de unutmam›ﬂt›r. Nam›k Kemal, Muallim Naci, Ahmet Mithat’tan baﬂlayarak Kemalettin Kamu, Memduh ﬁevket Esendal, M. Necati Karaer, Selim ‹leri, ‹hsan Oktay Anar’a kadar çok geniﬂ bir yelpazede yer alan bu yaz›lar›n, okuyucularca ilgiyle okunaca¤›ndan
eminiz.
GAL‹P ERDEM, Milliyetçilik ve Sosyalizm Üzerine Mektuplar (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012-08), 400 ss.
ISBN 978-975-437-909-9
Ülkücüler, bilinen tarihin, hiçbir döneminde say›ca çok olmam›ﬂlard›r. ‹nsano¤lunun zay›fl›¤› böyle bir sonuca imkân vermemiﬂtir. Yine de bir cemiyetteki ülkücü say›s›n›n milletlere ve zamana göre de¤iﬂti¤i gerçe¤ini inkâr edemeyiz. Baz› milletler, tarihleri boyunca ülkücü ç›karmam›ﬂ ve belli bir ülküye
ba¤lanman›n yüceli¤ini yaﬂayamam›ﬂlard›r. Di¤er taraftan baz› milletler de, s›k s›k büyük ülkücüler yetiﬂ-
113
114
YEN‹ K‹TAPLAR
tirmiﬂ; yeryüzünün çehresine yenilik getirmiﬂlerdir. Türk Milleti, örnek ülkücüler yetiﬂtiren ve tarihinin büyük bir bölümünde ülkücülü¤e ba¤lanan bir millettir.
HAM‹T ERDEM, Osmanl› Sosyalist F›rkas› ve ‹ﬂtirakçi Hilmi (‹stanbul: Sel Yay›nc›l›k, 2012), 342 ss. ISBN
978-975-570-599-6
Osmanl›’n›n son dönemi ile Cumhuriyet’in hemen öncesinde kurulan ilk sosyalist partiler, Osmanl› Sosyalist F›rkas› ve ard›ndan ayn› çevrenin kurdu¤u Türkiye Sosyalist F›rkas›’d›r. Söz konusu partiler,
1910 – 1922 y›llar› aras›nda ‹stanbul’da faaliyet göstermiﬂ; dönemin bütün ideolojik ve siyasi rüzgârlar›ndan etkilenmiﬂ, hem ‹ttihatç› diktatörlü¤üne direnmiﬂ hem de iﬂgal ordular›n›n denetimindeki ‹stanbul’da
sosyalizmin ‘Osmanl› amele s›n›f›yla’ buluﬂmas›na öncülük etmiﬂ özgürlükçü hareketlerdir. Bu araﬂt›rma,
Osmanl› Sosyalist F›rkas› ve Türkiye Sosyalist F›rkas›’n›n var oldu¤u tarihsel dönem içinde; hareketin yöneticilerini, faaliyetlerini, yay›n organlar›n›, programlar›n›, di¤er partilerle iliﬂkilerini o günün belgelerine
baﬂvurarak ele almaktad›r. Her iki partinin ‘Reisi’ s›fat›yla baﬂkanl›¤›n› yürüten ‘‹ﬂtirakçi’ veya ‘Sosyalist’
lakapl› Hüseyin Hilmi Bey’in Türkiye ‘sol’ hareketindeki yeri; ‘kiﬂili¤i, mücadelesi ve meçhul bir ﬂekilde
öldürülmesi’ bu tarih içinde yan›t› aranan bir baﬂka sorudur. Osmanl› sosyalizminin bu özgün dönemine
bakarken; üzerinden geçen neredeyse yüz y›la ra¤men o dönem dile getirilen toplumsal taleplerin pek ço¤unun günümüzde de tart›ﬂ›l›yor olmas› okurda bir yan›lsama duygusu yaratmaktad›r. Sorunlar›m›z bugün
hâlâ bu kadar ortak olabilir mi?
ÖZER ERGENÇ, XVI. Yüzy›lda Ankara ve Konya (‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, 2012), 253 ss. ISBN
978-975-333-287-3
Hangi dönemde, hangi kültür çevresinde olursa olsun toplumlar›n uygarl›k düzeyinin en iyi göstergeleri ﬂehirlerdir. ﬁehirlerin çeﬂitli yönleriyle incelenmesi, o ülkenin genel durumu hakk›nda da bilgi
verir. Osmanl› tarihinin en ilginç dönemlerinden birisi olan XVI. yüzy›l›n sonlar›nda, yap›lar› ve konumlar›yla Anadolu’nun en önemli ﬂehirleri aras›nda yer alan Ankara ve Konya ﬂehirlerini karﬂ›laﬂt›rmal› bir ﬂekilde ele alan bu de¤erli çal›ﬂma, Osmanl› ﬂehirlerinin baz› belirgin özelliklerini ortaya koymay› hedefliyor. Özer Ergenç’in uzun y›llar önce yapt›¤› bu çal›ﬂma, hem alana ve konuya yaklaﬂ›m›,
hem de ortaya koydu¤u belgesel bilgilerin henüz aﬂ›lamam›ﬂ olmas› nedeniyle, tarihsel de¤erini bugün
de korumaya devam ediyor. “Osmanl› ﬁehri”nin özelliklerini belirlemeye yönelik “ilk” çal›ﬂmalardan
birisi olan XVI. Yüzy›lda Ankara ve Konya kitab› bu alanda yap›labilecek di¤er çal›ﬂmalar için de yol
aç›c› olacakt›r.
EDWARD J. ERICKSON, Gelibolu Osmanl› Harekât› (‹stanbul: Türkiye ‹ﬂ Bankas› Kültür Yay›nlar›, 2012),
402 ss. ISBN 978-605-360-586-7
Çanakkale Savaﬂ›, Türkiye d›ﬂ›nda genellikle yenilenlerin neden ve nas›l yenildi¤i üzerinden incelenmiﬂ, yenenlerin neden ve nas›l yendi¤i pek araﬂt›rma konusu yap›lmam›ﬂt›r. Türk araﬂt›rmac›larsa ülke
tarihinin k›r›lma noktalar›ndan biri oldu¤u ve Mustafa Kemal Atatürk dâhil Kurtuluﬂ Savaﬂ›’n›n önder kadrosunu yetiﬂtirdi¤i için Çanakkale Savaﬂ›’n›n duygusal a¤›rl›¤›n›n etkisini her zaman hissetmiﬂlerdir. Hem
asker kökenli bir araﬂt›rmac› olarak askeri stratejiye hâkim olan, hem de ATASE arﬂivini kullanan Edward
J. Erickson, elinizdeki çal›ﬂmas›yla bu eksikleri gidermekte, zaferi getiren ana unsurun sahaya yerleﬂim,
NEW BOOKS
harekât, ateﬂ üstünlü¤ü, alan egemenli¤i, ihtiyatlar›n kullan›m› ve lojistik aç›s›ndan Osmanl› Ordusu’nun
yetkinli¤i ve üstünlü¤ü oldu¤unu ortaya koymaktad›r.
BEGÜM AKKOYUNLU ERSÖZ ve TAN‹A M. BAHAR, Goya: Zaman›n Tan›¤› (‹stanbul: Suna ve ‹nan K›raç Vakf›
Yay›nlar›, 2012), 389 ss. ISBN 978-975-912-398-7
Sergide dünya sanat tarihinin en büyük ustalar›ndan Francisco de Goya’n›n izledi¤i sanatsal yolun
bir rotas› çizilmektedir. Kendinden önceki üstün resim gelene¤inin mirasç›s› olan Goya, modern anlat›mlar›n da habercisi olarak an›l›r. ‹spanya ve tüm Avrupa’n›n çalkant›l› bir dönemine tan›kl›k eden ressam,
toplumsal olaylar› eleﬂtirel bir bak›ﬂ aç›s›yla yans›t›r. Gerçekçi ve yer yer ürkütücü üslubuyla karanl›¤›n en
iyi anlat›c›lar›ndan biri olan Goya’n›n gravür serileriyle çeﬂitli ya¤l›boyalar›n› buluﬂturan sergi, bir dönemin ruhuna tan›kl›k ederken ressam›n s›ra d›ﬂ› imgelemine de ›ﬂ›k tutuyor.
FRED FELDMAN, Etik Nedir? [çeviren Ferit Burak Aydar] (‹stanbul: Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, 2012),
368 ss. ISBN 978-605-423-890-3
Ço¤umuz ahlaki görüﬂler hakk›nda epeyce eksik bir s›n›fland›rma yapar›z. Belli türdeki davran›ﬂlar›n ahlaken do¤ru oldu¤una, belli türdeki davran›ﬂlar›n ise ahlaken yanl›ﬂ oldu¤una inan›r›z. Baz› davran›ﬂ
türleri hakk›nda ise ne düﬂünece¤imizi bilemeyiz. Fakat nedenler s›ralamam›z gerekti¤inde, bazen daha
baﬂtan kafa kar›ﬂ›kl›¤› sergileriz. Bir mesele hakk›nda düﬂünürken, görüﬂümüzü genellikle bir ilkeye baﬂvurarak desteklemeye çal›ﬂ›r›z. Baﬂka bir mesele hakk›nda düﬂünürken ise görüﬂümüzü farkl› bir ilkeye
göndermede bulunarak savunuruz. Ama maalesef baﬂvurdu¤umuz ilkelerin ço¤u zaman tutars›z oldu¤u anlaﬂ›l›r. Böyle bir durumda, ahlak felsefesi incelemesi son derece yararl› olabilir. Zira ahlak ilkelerini inceledi¤imizde, baz› ilkelerin di¤erleriyle çeliﬂti¤ini görürüz. Dolay›s›yla ahlak felsefesinin büyük bir de¤eri
varsa o da bu ilkeleri aç›kl›¤a kavuﬂturmam›z› ve tutars›z ilkelere sahip olmaktan kurtulmam›z› sa¤layacakt›r. E¤er tutars›z ahlak ilkelerine sahip olmaktan kaç›nmak ve sahip oldu¤umuz ilkeleri anlamak bizim
için daha iyiyse; e¤er ahlak ilkelerimizin sonuçlar› hakk›nda net olmak ve gelip geçici modalar olan ahlak
ilkeleri hakk›nda ﬂüpheci olmak daha iyiyse, o zaman ahlak felsefesinin dikkatle incelenmesi daha iyi insanlar olmam›za yard›mc› olabilir. Fakat yine de ahlak felsefesinden baz› ilkelerin yanl›ﬂ oldu¤unu göstermesinden daha fazlas›n› beklememek gerekir.
ORLANDO FIGES, K›r›m Son Haçl› Seferi (‹stanbul: Yap› Kredi Yay›nlar›, 2012), 520 ss. ISBN 978-975082-307-7
Osmanl› ‹mparatorlu¤u, ‹ngiltere, Fransa ve Piemonte koalisyonu ile Rusya’y› karﬂ› karﬂ›ya getiren
K›r›m Savaﬂ›n›n devasa çap› ve yol açt›¤› büyük insan kayb› daha sonraki iki dünya savaﬂ›yla gölgelenmiﬂtir. Üçte ikisi Rus olmak üzere en az 750 bin askerin çarp›ﬂmalarda ya da hastal›klar yüzünden hayat›n› kaybetti¤i bu savaﬂ, beraberinde getirdi¤i sivil kay›plar, katliamlar ve sürgünlerle ilk topyekûn savaﬂt›.
K›r›m Savaﬂ› ayr›ca yeni sanayi teknolojilerinin, modern tüfeklerin, buharl› gemilerin, demiryolu ve telgraf gibi yeni lojistik ve iletiﬂim biçimlerinin devreye girdi¤i, savaﬂ muhabirleri ve foto¤rafç›lar›n do¤rudan sahnede yer ald›¤› modern savaﬂ›n ilk örne¤iydi. Rusya üzerine çal›ﬂmalar›yla tan›nan ‹ngiliz tarihçisi Orlando Figes bu kitab›nda K›r›m Savaﬂ›n›, yaln›zca kat›lanlar üzerinde büyük etkiler yapan bir büyük
güçler çarp›ﬂmas› olarak de¤il, ihmal edilen yan›yla bir din savaﬂ› olarak da ele al›yor.
115
116
YEN‹ K‹TAPLAR
CARL FRIEDRICH GAUSS, E¤ri Yüzeylere Dair Genel Araﬂt›rmalar [çeviren Gülnihal Yücel] (‹stanbul: Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, 2012), 150 ss. ISBN 978-605-423-891-0
Yüzeyler teorisinin do¤uﬂunu, yeryüzü ölçümlerine (jeodezi) borçluyuz. Ticari, mali, idari, askeri
nedenlerden ötürü, 18. yüzy›lda önemli ölçümler yap›lm›ﬂ, jeodezi geliﬂmiﬂ, teorik bir yap› üzerine inﬂa
edilebilecek olgunlu¤a eriﬂmiﬂti. Gauss, 9 Ekim 1825 tarihinde Heinrich Wilhelm Matthias Olbers’e gönderdi¤i mektubunda yüksek jeodezinin küçük bir bölümünü, yani e¤ri yüzeylerle ilgili bölümünü yazmaya baﬂlad›¤›n› anlat›r. Olbers’e bahsetti¤i bölüm, “Neue allgemeine Untersuchungen über die krummen
Flachen” ad›n› verdi¤i ve Disquisitiones’in tasla¤› olan Almanca bir yaz›d›r. Allgemeine Untersuchungen’da Gauss yüzeyin e¤ik düzlemlerle kesiﬂimini inceler ve Meusnier Teoremini ispat eder; ön haz›rl›klar›ndan hemen sonra da en k›sa çizgiler hakk›nda araﬂt›rmalar›na baﬂlar. Disquisitiones’de ise Meusnier
Teoremi yoktur ve en k›sa çizgiler, yay uzunlu¤u bahsinden sonra ele al›nm›ﬂt›r. Disquisitiones’in as›l konusu yüzeylerin genel teorisidir ve Gauss’un bu teoriyi kurmas› uzun zaman alm›ﬂ ve amac›na yorucu u¤raﬂlardan sonra eriﬂebilmiﬂtir. Disquisitiones 1 Mart 1827’de haz›r olmuﬂ ise de Göttingen Bilimler Cemiyeti’ne sunulmas› 8 Ekim 1827’ye kadar gecikmiﬂ, yay›mlanmas› ise 1828’i bulmuﬂtur. Disquisitiones
sadece yüzey teorisiyle ilgili olmay›p, matemati¤in baﬂka dallar›na da etki yapm›ﬂ bir eserdir. Gauss’un
bir matematikçi olarak büyüklü¤ünü gösteren Disquisitiones, kuadratik diferansiyel formlar hakk›nda yap›lm›ﬂ ilk çal›ﬂmad›r. Bu kitap, Gauss’un Disquisitiones Generales Circa Superficies Curvas (1827) ve
Neue allgemeine Untersuchungen über die krummen Flachen (1825) adl› makalelerini bir araya getirmektedir.
EDUARDO GALEANO, Ve Günler Yürümeye Baﬂlad› [çeviren Süleyman Do¤ru] (‹stanbul: Sel Yay›nc›l›k,
2012), 416 ss. ISBN 978-975-570-594-1
Bir takvim format›nda yaz›lan Ve Günler Yürümeye Baﬂlad›, 1 Ocak’tan 31 Aral›k’a her gün için
yak›n tarihte ya da eski ça¤larda o gün yaﬂanan özel bir hikâye anlat›yor. Eduardo Galeano, Aynalar’da oldu¤u gibi kad›n, erkek, iktidar, yerliler, ›rkç›l›k, emperyalizm, kültürler, daldan dala atlayarak; de¤inilmedik konu, ulaﬂ›lmad›k co¤rafya, ço¤alt›lmad›k ses b›rakm›yor. Sürekli daha ileriye taﬂ›maya çal›ﬂt›¤› minimalist stili ise zirvede. Fazladan tek bir sözcük bile kullanmak istemiyor, her ﬂeyin özüne inmeye çal›ﬂ›yor: konunun, insan›n, sözcü¤ün, tarihin. Söylemek istedi¤ini mümkün olan en k›sa biçimde aktarmak;
herhalde Galeano edebiyat›n›n en güzel özeti budur. Hüzünlü sayfalar›n a¤›rl›¤› kaç›n›lmaz olsa da gelece¤e yönelik umudu her sat›rda hissettirerek “dünyan›n vicdan›” yak›ﬂt›rmas›n› Eduardo Galeano’nun ne
kadar hak etti¤ini, bu kitap bir kez daha teyit ediyor.
FRANÇOIS GEORGEON, Sultan Abdülhamit (‹stanbul: ‹letiﬂim Yay›nlar›, 2012), 648 ss.ISBN 978-975-051078-6
Osmanl› ‹mparatorlu¤u tarihi ele al›n›rken üzerinde en çok tart›ﬂ›lan sultanlardan birisi kuﬂkusuz II.
Abdülhamit’dir. Ulu Hakan ya da K›z›l Sultan olarak s›fatland›r›l›p, tarih yaz›m› ekollerinin kahraman› ya
da düﬂman› say›lm›ﬂt›r. François Georgeon bu kapsaml› eserinde, kendi döneminin ve imparatorluklar›n
ulus-devletlere dönüﬂtü¤ü sürecin bir aktörü olarak II. Abdülhamit’i anlat›yor. Hafiyeler ve jurnallerle iktidar›n› otoriter bir biçimde korumaya çal›ﬂan Abdülhamit’le, muhafazakâr modernleﬂmeci bir padiﬂah›n
imparatorlu¤u eski gücüne kavuﬂturma telaﬂ›na eﬂzamanl› olarak bak›yor. Georgeon, bu süreçte yaﬂanan
NEW BOOKS
siyasal ve diplomatik gerilimler kadar II. Abdülhamit’in kiﬂili¤ini etkileyen faktörleri de inceliyor. ‹mparatorlu¤un ihtiyaçlar› ile padiﬂah›n bu ihtiyaçlar› nas›l karﬂ›lamaya çal›ﬂt›¤›n› tarihçi titizli¤i ile ince ince
iﬂliyor. Kliﬂelere itibar etmeyen bir bak›ﬂla, kanl› canavar ya da paranoyak hükümdar çizgilerine indirgenemeyecek bir portre çiziyor. Sultan Abdülhamit, usta bir tarihçinin kaleminden ç›kan sürükleyici bir biyografidir.
‹SMA‹L GEZG‹N, Fallusun Arkeolojisi: Do¤al Olan›n Kültüre, Kültürün ‹ktidara Dönüﬂümü (‹stanbul: Sel
Yay›nc›l›k, 2012), 376 ss. ISBN 978-975-570-583-5
Dünyan›n her co¤rafyas›nda, uygarl›k tarihinin her periyodunda ve her kültürde kesintisiz biçimde,
de¤iﬂik materyaller üzerine betimlenen bereket sembolü falluslar arkeolojisi dünyas›n›n ihmal edilmiﬂ, ötelenmiﬂ bir nesnesidir. Bedendeki onca organ içinde erkeklik organ›n›n bu denli sembolik bir anlam yüklenmesi ve tüm dünya taraf›ndan bu anlam›n korunmas› ve üretilmesini aç›klamak, araﬂt›rmac›y› bilim s›n›rlar›n›n da d›ﬂ›na ç›kmaya mecbur b›rakmaktad›r. ‹smail Gezgin, Fallusun Arkeolojisi’nde, arkeologlar›n basitçe bereketle özdeﬂleﬂtirdikleri bir sembolün, yüklendi¤i anlam› ve toplumlar üzerindeki dönüﬂtürücü etkisini aç›klarken fallus konusunda söylenecek tüm sözleri söylemekten ziyade, söylenecek ne kadar
çok söz oldu¤unu ortaya koymaktad›r.
DANIEL GOFFMAN, BRUCE MASTERS ve EDHEM ELDEM, Do¤u ile Bat› Aras›nda Osmanl› Kenti Halep, ‹zmir
ve ‹stanbul (‹stanbul: Türkiye ‹ﬂ Bankas› Kültür Yay›nlar›, 2012), 324 ss. ISBN 978-605-360-627-7
‘Osmanl› kenti’ diye bir olgudan söz etmek mümkün müydü? Osmanl› tarihi alan›n›n üç de¤erli ismi,
Edhem Eldem, Daniel Goffmann ve Bruce Masters’›n peﬂine düﬂtükleri bu soru elinizdeki kitab›n yola ç›k›ﬂ noktas›n› oluﬂturuyor. Osmanl› kentlerinin genel anlamda baﬂka kentlerle benzerliklerinin yan› s›ra, her
birine kendi kiﬂili¤ini kazand›ran tarihsel ba¤lamlar› da vurgulayan bu ortak çal›ﬂma, aç›k veya örtük ﬂarkiyatç› varsay›mlar› çürüten yaklaﬂ›m›yla dikkat çekiyor. Halep, ‹zmir ve ‹stanbul’un esas olarak Onyedinci. ve Onsekizinci Yüzy›llardaki durumunu mercek alt›na alan kitap, hem yazarlar›n Osmanl› kent çal›ﬂmalar›nda ‘normalleﬂtirilmiﬂ’ bir senteze ulaﬂma yönündeki ortak çabas›, hem de çizilen bütünsel resmin
içine serpiﬂtirdikleri ‘deneysel tarih’ tad›nda öyküleme giriﬂimleriyle zevkle okunan bir baﬂvuru kayna¤›
haline geliyor.
PETER B. GOLDEN, Türk Halklar› Tarihine Giriﬂ (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 505 ss. ISBN 978-975437-914-3
34 y›ld›r Rutgers Üniversitesi’nin ö¤retim üyesi olan Prof. Dr. Peter B. Golden, sadece Amerikan
Türkolojisinin zirve isimlerinden biri olmay›p, bu alanda dünyan›n da önde gelen otoritesidir. Kendisi ayn› zamanda dünyada en çok dil bilen ve kullanan tarihçidir. Türk Halklar› Tarihine Giriﬂ genel Türk tarihi alan›nda bir ﬂaheserdir ve ‹ngilizce olarak yay›nland›¤› 1992 y›l›ndan beri Türk ve Avrasya tarihi çal›ﬂanlar›n temel baﬂvuru kayna¤› haline gelmiﬂtir. Prof. Golden, bu de¤erli eserin tercümesi ve yay›nlanmas› için çok büyük çaba harcam›ﬂt›r. Bu k›ymetli kayna¤›n Türkçeye kazand›r›lmas›nda da ﬂüphesiz en büyük pay yine kendisine aittir.
117
118
YEN‹ K‹TAPLAR
GODFREY GOODWIN, Osmanl› Mimarl›¤› Tarihi [çeviren Müfit Günay] (‹stanbul: Kabalc› Yay›nevi, 2012),
730 ss. ISBN 978-975-997-193-9
Godfrey Goodwin, bu kitapta ‹slam sanat›n›n ve mimarl›¤›n›n bilimsel temellerini, Anadolu’yu kar›ﬂ kar›ﬂ tarayarak kaydetti¤i yüksek kaliteli foto¤raflarla âdeta belgeliyor. Kubbe detaylar›, kubbenin üzerine oturtuldu¤u fil ayaklar›, s›cak suyun bir hamamda mermerlerin alt›ndan ustaca dolaﬂt›r›lmas›, güneﬂ
s›cakl›¤›n›n ve ayd›nl›¤›n›n optimal seviyede kullan›lmas› mimarinin bugün de temel sorunlar› de¤il mi!
Yazar›n Osmanl› tarihine aﬂina oldu¤u zaten bilinir. Mimarinin temel endiﬂeleri, hatta bazen can s›k›c› bir
ﬂekilde kendini tekrar eden formlar›n›n d›ﬂ›nda, insan› büyük bir zevk ve merakla içine alan mimari süsleme sanatlar› ve temel mimarl›k üretiminin bir parças› ve devam› olan ahﬂap iﬂçili¤i, kalem iﬂleri, varak yald›z, do¤al ve yapay ayd›nlatma, akustik gibi ince mimari iﬂlerde de e¤itici bilgiler veriyor. Goodwin’in tarihçi arka plan› ise, onun bu eserini kuru bir mimarl›k kitab› olmaktan ç›kar›p formlar›n ve esteti¤in, dönemin siyasal süreçleri ile girdi¤i renk, hacim ve duygu iliﬂkilerini de yans›t›yor. Bilimsel bütünlükten kopmadan mimariden tarihe, tarihten mimariye geçerek: tarihi mimarl›kta tan›mlarken mimarl›¤› da tarih boyutu içinde anlat›yor.
AHMET GÖKÇEN, Osmanl› ve ‹ngiliz Arﬂiv Belgelerinde Yezidiler (‹stanbul: Bilgi Üniversitesi Yay›nlar›,
2012), 576 ss. ISBN 978-605-399-247-9
Osmanl› ve ‹ngiliz Arﬂiv Belgelerinde Yezidiler baﬂl›kl› bu çal›ﬂmada Amed Gökçen, ‹ngiliz Ulusal
Arﬂivi ve 2010 y›l›na kadar araﬂt›rmac›lara aç›k olan Baﬂbakanl›k Devlet Arﬂivinde yer alan belgeleri ve
Yezidilere iliﬂkin farkl› dillerde kaleme al›nm›ﬂ yaz›l› kaynaklar› bir araya getirmiﬂtir. Yezidi toplumunun
yanl›ﬂ bir dine mensup oldu¤una inanan Osmanl›n›n toplulu¤u düzenli olarak kutsal ve hakiki bir inanca
tabi k›lmaya, belirli yöntemlerle ›slah edip merkezi iktidar›n egemenlik alan›na ve dolay›s›yla vergi sistemine dâhil etmeye çal›ﬂt›¤›n› gösteren bu araﬂt›rma, sözlü kültürün bir bütün olarak egemenli¤i alt›na ald›¤› bu toplulu¤a iliﬂkin farkl› bak›ﬂ aç›lar›n›n ortaya ç›kmas›n› amaçlamaktad›r.
DAVID GRAEBER, Anarﬂist Bir Antropolojiden Parçalar [çeviren Bengü Kurtege Sefer] (‹stanbul: Bo¤aziçi
Üniversitesi Yay›nevi, 2012), 102 ss. ISBN 978-605-423-887-3
Anarﬂizm, Büyük Kuramdan ziyade dönüﬂtürücü bir projeden do¤an gerçek, acil sorunlarla bo¤uﬂman›n bir yolu olan Küçük Kuram olarak adland›r›labilecek bir ﬂeye ihtiyaç duyar. Ne tür bir toplumsal
kuram, insanlar›n kendi iﬂlerini yönetmekte özgür olduklar› bir dünyan›n yarat›lmas›na katk›da bulunur?
Bu kitapç›¤›n ana temas› budur. David Graeber’e göre böyle bir kuram; devlet, kapitalizm, ›rkç›l›k ve erkek egemenli¤i gibi kurumlar›n kaç›n›lmaz olmad›¤›n›; böyle ﬂeylerin bulunmad›¤› bir dünyan›n mümkün
olabilece¤ini ve bunun sonucunda hepimizin daha iyi bir durumda olaca¤›n› varsaymal›d›r. Kiﬂinin kendini böyle bir ilkeye adamas› ise neredeyse bir inanç edimidir. Herhangi bir anarﬂist toplum kuram›, öncülük iddias›n›n her türlü belirtisini bilinçli bir ﬂekilde reddetmek zorundad›r. Entelektüellerin rolü, çok aç›k
bir ﬂekilde, do¤ru stratejik analizlere ulaﬂ›p sonra da kitlelere önderlik edebilecek bir seçkinler s›n›f› oluﬂturmak de¤ildir. Anarﬂist bir antropoloji gerçekte yoktur. Sadece küçük parçalar vard›r. David Graeber, bu
kitab›n ilk k›sm›nda, bu parçalardan baz›lar›n› bir araya getiriyor ve ortak temalar aramaya çal›ﬂ›yor; ikinci k›sm›nda ise daha ileri giderek, gelecekte var olabilecek bir toplumsal kuram bütününü hayal ediyor.
NEW BOOKS
MET‹N GÜLBAY, Türkün Türkten Baﬂka Dostu Yoktur (‹stanbul, ‹thaki Yay›nlar›, 2012), 328 ss. ISBN 978605-375-230-1
Cumhuriyet nesilleri Türkün Türkten baﬂka dostu yoktur anlay›ﬂ›yla yetiﬂti. Oysa yüzlerce uluslararas› örgüte üye olan Türkiye Cumhuriyeti Devletinin, içinde onlarca kadim halk›n bakiyelerini bar›nd›ran bir devletin, çok dinli bir yap›y› bu kadar budamaya ra¤men yine de sona erdiremeyen bir ülkenin halk› olarak, kime dost kime düﬂman diyebiliriz ki?
KAZIM GÜNDO⁄AN ve NEZAHAT GÜNDO⁄AN, Dersim’in Kay›p K›zlar› (Tertele Çenequ) (‹stanbul: ‹letiﬂim
Yay›nlar›, 2012), 608 ss. ISBN 978-975-051-104-2
1937/1938 “Tunceli Harekât›”ndan sonra çok say›da k›z çocuk ailelerinden al›nd›, kimisi zaten anne babas›z kalm›ﬂt›. Yat›l› okullara verildiler, baz›lar› da subaylara veya bürokratlara evlatl›k olarak teslim
edildi. Asl›nda 1926’dan 1950’ye kadar de¤iﬂen yo¤unluklarla süren bu uygulama, Dersim k›r›m›n›n vahim cephelerinden biridir. Nezahat ve Kaz›m Gündo¤an, y›llarca u¤raﬂarak, sebatla, Dersim’in bu kay›p
k›zlar›n›n izini sürdüler. Kendileriyle, yak›nlar›yla konuﬂtular. Bu kitapta, yüzü aﬂk›n ‘vaka’ yer al›yor: Ailesinden, kökünden kopar›lm›ﬂ insanlar›n çile dolu hikâyelerinden parçalar var. Annelerin çocuklar›ndan,
hatta bazen kendilerinden saklad›klar› s›rlar›n hikâyeleri yer al›yor.
‹HSAN GÜNEﬁ, Meﬂrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Hükümetler (‹stanbul: Türkiye ‹ﬂ Bankas› Kültür
Yay›nlar›, 2012), 400 ss. ISBN 978-605-360-651-2
Modern siyaset tarihimizin önemli bir parças› olan hükümetler ve programlar›,bu çal›ﬂmada ilk kez
sistemli biçimde derlenmiﬂ olarak okuyuculara ve araﬂt›rmac›lara sunuluyor. II. Meﬂrutiyet’le baﬂlayan ve
Cumhuriyet’in ilan›yla biten 13 y›ll›k dönemde kurulan 21 hükümetin kabine listeleriyle parlamentoda
okunarak bas›lan programlar›, Osmanl› Türkçesi nüshalar›n›n yan› s›ra günümüz yaz›s›yla da kitapta yer
al›yor. ‹hsan Güneﬂ’in Divan-› Hümayun’dan Kabine Sistemi’ne geçiﬂ sürecini genel çizgileriyle inceleyip
hükümet programlar›n›n yasal dayanaklar›n› ele ald›¤› giriﬂ bölümüyle baﬂlayan çal›ﬂma üç bölümden oluﬂuyor. Birinci bölümde 1908-1918, ikinci bölümde 1918-1922 döneminde kurulan hükümetler ve hükümet
programlar›, üçüncü bölümde de Güneﬂ’in Meclis Hükümeti Dönemi olarak adland›rd›¤›, ça¤daﬂ Türkiye’nin temellerinin at›ld›¤› 1920-1923 aras›nda kurulan hükümetlerle programlar› ele al›n›yor. Kabine listeleriyle program metinlerine, programlar üzerine aç›lan meclis tart›ﬂmalar›n›n zab›tlar› da eﬂlik ediyor.
IﬁIL ÇAKAN HACI‹BRAH‹MO⁄LU, Cumhuriyet ve Hümanizma Alg›s› (‹stanbul: Türkiye ‹ﬂ Bankas› Kültür
Yay›nlar›, 2012), 356 ss. ISBN 978-605-360-648-2
Hümanizma, antikça¤dan beri, tüm insanl›k tarihinin “uygarlaﬂmas›” sürecinde kölelik, eﬂitsizlik,
yoksulluk, dogmatizm, ayr›mc›l›k, savaﬂ gerçekli¤i gibi olgular›n yan› baﬂ›nda ve onlara ra¤men sahiplenilen bir kavram olmay› sürdürüyor. Türkiye’nin bu kavramla olan iliﬂkisini irdelemek ise, akademik bir
tarih araﬂt›rmas›n›n yan› s›ra, bugüne kadar insana dair yaﬂanan sorunlar›m›z› fark edebilmek, tan›mlamak
ad›na da anlam taﬂ›yor. Doç. Dr. Iﬂ›l Çakan Hac›ibrahimo¤lu da hümanizma ana temas› üzerine kurgulu bu
çal›ﬂmas›nda, dine, soya ve toprak egemenli¤ine dayal› imparatorluk miras›n› devralan Türkiye’nin kavramla iliﬂkisini kurmay›, Osmanl›’n›n son döneminden 1950’lere kadar uzanan süreçte kavram›n ald›¤› bi-
119
120
YEN‹ K‹TAPLAR
çimleri, alg›lan›ﬂ›n› Türkiye örne¤inde izlemeyi amaçl›yor. Bir yandan cumhuriyetin kuruluﬂ ve ulus-devletin inﬂas› sürecinde, hümanizman›n ayd›nlar ve devlet eliyle biçimlendirilme yöntemini ortaya koyarken,
di¤er yandan da kavram›n tarihselli¤i içinde ald›¤› tan›mlamalarla Türkiye örne¤ini karﬂ›laﬂt›r›yor. Hasan
Âli Yücel, Sabahattin Eyübo¤lu, Hilmi Ziya Ülken, Orhan Burian, Muhsin Ertu¤rul, Nurullah Ataç, Sabahattin Ali gibi ayd›nlar›n hümanizma kavram›yla iliﬂkisini yazd›klar›ndan ve yapt›klar›ndan hareketle kuran Cumhuriyet ve Hümanizma Alg›s›, geç modernleﬂen merkezileﬂen Türkiye’de Bat›l›laﬂma ile hümanizma iliﬂkisini belirlemeye ve erken Cumhuriyet’in üretti¤i miras›n içinde bugüne kadar tart›ﬂ›lan insana
dair konulara farkl› bir ›ﬂ›k tutmaya çal›ﬂ›yor.
CYRUS HAMLIN, Robert Kolej U¤runda Bir Ömür [çeviren Ayﬂe Aksu] (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012),
469 ss. ISBN 978-975-995-364-5
Kurucusunun kaleminden Robert Kolej’in ortaya ç›k›ﬂ öyküsü. Robert Kolej kurucusu, Amerikal›
misyoner Cyrus Hamlin’in bütün hayat›n› içtenlikle kaleme ald›¤› ve yaklaﬂ›k otuz beﬂ y›l›n› geçirdi¤i ‹stanbul’u, oradaki okul mücadelesini, ilk ö¤rencilerini, gördü¤ü tepkileri, Avrupa ve Amerika’daki kolej
dostlar›n› anlatt›¤› bu hat›rat; asl›nda, sat›r aralar›nda bize dair keﬂfedilmeyi bekleyen pek çok gerçe¤i bulabilece¤iniz tarihî bir vesika hükmünde. Bütün bu yönleriyle, bu k›ymetli çal›ﬂman›n modern Türk e¤itim
tarihi araﬂt›rmalar›na önemli bir katk›, yabanc› okullar konusuna merak salan kiﬂiler için bir baﬂucu kitab›,
her kesimden Türk insan›n›n Robert Kolej’le ilgili okuyabilece¤i Türkçe müstakil iki eserden biri oldu¤unu söylemek abart› say›lmaz.
MICHAEL HARD ve ANTONIO NEGRI, Duyuru [çeviren Abdullah Y›lmaz] (‹stanbul: Ayr›nt› Yay›nlar›, 2012),
128 ss. ISBN 978-975-539-687-3
Bu k›sa metinde, günümüzdeki toplumsal hareketlere ve mücadelelere iliﬂkin önemli tespitler yaparak, hareketlerin yeni bir kurucu nitelik kazanabilmesi için bir yol haritas› öneriyorlar. Günümüzün toplumsal hareketleri düzeni tersine çeviriyor, manifestolar› ve peygamberleri gereksiz k›l›yor. De¤iﬂimin failleri ﬂimdiden sokaklara indiler ve ﬂehir meydanlar›n› iﬂgal ediyorlar; yaln›zca yöneticileri tehdit edip alaﬂa¤› etmekle kalm›yor ayn› zamanda yeni bir dünya vizyonu oluﬂturuyorlar. Belki daha da önemlisi, mant›klar› ve pratikleri, sloganlar› ve arzular›yla, bu çokluklar yeni bir dizi ilke ve hakikat ilan ediyor. Ça¤daﬂ
toplumlarda borçland›r›lan, medyalaﬂt›r›lan, güvenlikleﬂtirilen, temsil edilen olmak üzere dört ana figür
tespit ettikten sonra, bunlar›n isyan etme ve kendilerini dönüﬂtürerek iktidar figürleri haline gelme yetisine sahip olduklar›n› savunuyor.
DAVID HARVEY, Sermayenin Mekânlar›: Eleﬂtirel Bir Co¤rafyaya Do¤ru [çeviren Seda Yüksel, Deniz Koç,
K›vanç Tanr›yar, Baﬂak K›c›r] (‹stanbul: Sel Yay›nc›l›k, 2012), 488 ss. ISBN 978-975-570-574-3
David Harvey, son dönemin en çok referans verilen, en etkileyici sosyal kuramc›lar›ndan birisidir. Aktivist kimli¤i ve antikapitalist hareketler üzerine yazd›klar›yla da bilinen Harvey’in ünü ve etkisi bak›ﬂ aç›s›n› de¤iﬂtirdi¤i co¤rafya biliminin yan› s›ra sosyoloji, politik ekonomi, mimari, iktisat, edebiyat incelemeleri
ve kent çal›ﬂmalar›na kadar uzan›yor. Bu kitap, 30 y›l› aﬂk›n bir süre zarf›nda yazd›¤› makaleleri ilk kez bir
araya getirerek Harvey’in eleﬂtirel co¤rafya kuram›n›n geliﬂimine ve düﬂüncesinin yap›taﬂlar›na ayna tutuyor.
Co¤rafi araﬂt›rmalar›n sonucu elde edilen, bilginin sistematik bir biçimde ele al›namayaca¤›, co¤rafyan›n yal-
NEW BOOKS
n›zca veri sundu¤u yönündeki doktrine karﬂ› ç›kt›¤› gibi Marksizm ve sosyal teoriye co¤rafya ve mekân boyutunun kazand›r›lmas›nda da önemli bir yeri olan Harvey, “Co¤rafya Bilgisi/Politik ‹ktidar” ve “Mekân›n
Kapitalist Üretimi” isimli bölümlerle iktidar, politik ekonomik yap›, bilgi, sosyal bilimler ve co¤rafya aras›ndaki iliﬂkiyi yeniden kurarken; sermaye birikiminin, mekân›n kapitalist üretiminin ve eﬂitsiz geliﬂimin co¤rafyas›n› Marksist bak›ﬂ aç›s›yla ele al›yor. Kapitalizmin jeopoliti¤ini sergilerken Kant, Marx, Hegel, Foucault, Von Thünen ve Heidegger gibi düﬂünürlerin kuramlar›nda co¤rafi düﬂüncenin izlerini gösteriyor.
SELAHATT‹N H‹LAV, Diyalektik Düﬂüncenin Tarihi (‹stanbul: Yap› Kredi Yay›nlar›, 2012), 256 ss. ISBN
978-975-082-373-2
Bu dikkat çekici çal›ﬂmas›nda Selahattin Hilav diyalektik düﬂünceyi, Do¤u düﬂüncesi ve Antik Yunan felsefesindeki kökenlerinden alarak, Alman idealizminin ve özellikle Hegelin bir miras gibi devral›p
geliﬂtirdi¤i ve Marxç›l›k içinde daha da somutlaﬂan, bilimselleﬂen ve zenginleﬂen bir varl›k görüﬂü, düﬂünce biçimi ve yöntemi olarak tarihsel geliﬂimi içinde irdeliyor. Böylece gerçek diyalektik düﬂüncenin evreni olmuﬂ bitmiﬂ, de¤iﬂmeyen, sonlu ve birbiriyle ilintisiz nesnelerin y›¤›ﬂ›m› olarak gören duruk ve çözümleyici görüﬂlerin ve felsefelerin karﬂ›t› oldu¤unu belirtmeye yöneldik. Baﬂka bir deyiﬂle, gerçekli¤i sürekli bir oluﬂ ve de¤iﬂme, etkileﬂim ve nitel farkl›l›klar taﬂ›yan yeni ve daha yüksek düzeylerin ve bütünlerin
çeliﬂkilerden geçerek ortaya ç›k›ﬂ› olarak, yani bir dinamik süreç olarak ele alan görüﬂler ve felsefeler üzerinde durduk.
EKREM IﬁIN, Düﬂünen Tohum Konuﬂan Toprak: Cumhuriyet’in Köy Enstitüleri 1940-1954 – 2 C‹LT (‹stanbul: Suna ve ‹nan K›raç Vakf› Yay›nlar›, 2012), 641 ss. ISBN 978-975-912-399-4
Cumhuriyet tarihinin en dramatik de¤iﬂim süreçlerinden biri olan Köy Enstitülerine odaklanan, ‹stanbul Araﬂt›rmalar› Enstitüsü’nün ‹smail Hakk› Tonguç Belgeli¤i Vakf› iﬂbirli¤iyle haz›rlad›¤› Düﬂünen
Tohum, Konuﬂan Toprak: Cumhuriyet’in Köy Enstitüleri 1940-1954 sergisi, arﬂiv belgeleri, foto¤raflar, kiﬂisel eﬂyalar ve tan›kl›klarla önemli bir döneme ›ﬂ›k tutuyor. Yüzde doksana yak›n› okuma yazma bilmeyen bir ülkede Cumhuriyet’i yaﬂatma ve bu topraklarda yeni bir insan tipi yetiﬂtirme amac›yla, dönemin ‹lkö¤retim Genel Müdürü ‹smail Hakk› Tonguç önderli¤inde 17 Nisan 1940’ta kurulan Enstitüler, köyden
ald›klar› çocuklar› e¤itip tekrar köye yollayarak halk›n bu geniﬂ kesiminin ayd›nlanmas›n› hedeflemiﬂlerdi. 1946’da d›ﬂ ve iç bask›larla yavaﬂlayan süreç sonunda, 1954’te Enstitüler kapat›ld›.
HAL‹L ‹NALCIK, The Survey of Istanbul 1455 (‹stanbul: Türkiye ‹ﬂ Bankas› Kültür Yay›nlar›, 2012), 712 ss.
ISBN 978-605-360-635-2
A register of the population and the domestic and religious buildings of the city of Istanbul was drawn
up on the order of Sultan Mehmed II the Conqueror in the year of 1455. Parts of the register survived in two
pieces one in the Ottoman Archives in Istanbul, and a copy of the other in a personal library. This book is the
first publication of these two pieces as a whole. The first section of the book consists of the facsimile of the
register, and a modern copy by Prof. Halil ‹nalc›k, together with an English translation of the whole register.
The second section consists of a summary and interpretation of the registers text along with a glossary of
terms and expressions, a list of personal names, essays on hâne and cizye, and an annotated list of churches,
monasteries and mosques. An appendix offers a set of complementary documents and sources.
121
122
YEN‹ K‹TAPLAR
ÖMER ‹SHAKO⁄LU, Suriye Tarihi Osmanl› Dönemi Suriyesinde Edebi ve Kültürel Hayat (1800-1918) (‹stanbul: Kabalc› Yay›nevi, 2012), 422 ss. ISBN 978-605-527-221-0
Osmanl› hâkimiyeti alt›nda dört as›r (1516-1918) kalan Suriye’nin, dünyada ve Osmanl› topraklar›nda hareketlili¤in en h›zl› oldu¤u 19. yüzy›ldaki edebi ve kültürel hayat›n› inceleyen bu çal›ﬂmada; Bat›l›laﬂma sanc›s›n›n bu co¤rafyada nas›l yaﬂand›¤›, edebi ve kültürel hayata tesir eden amiller, e¤itim kurumlar›, edebi ve kültürel yay›nlar ile bu yay›nlarda Osmanl›lara ve Türklere bak›ﬂ, ayr›ca ‹stanbuldaki edebi
ve kültürel hayat›n Suriye’ye yans›malar› ele al›nm›ﬂ ve o dönemin karanl›kta kalan baz› yanl›ﬂ anlamalar›na ›ﬂ›k tutulmas› amaçlanm›ﬂt›r. Bunun yan› s›ra Bat›l› oryantalistlerin etkisiyle kimi Arap ülkelerinde
dillendirilen, Osmanl› döneminde Arap dil, kültür ve edebiyat›n›n duraklad›¤› ve hiçbir aﬂama kaydetmedi¤i fikrinin arka plan› araﬂt›r›larak objektif bir ﬂekilde tahlil edilmiﬂtir.
TEMEL ‹SK‹T, Diplomasi Tarihi, Teorisi, Kurumlar› ve Uygulamalar› (‹stanbul: Bilgi Üniversitesi Yay›nlar›, 2012), 546 ss. ISBN 978-605-399-257-8
Y›llar›n› Türk D›ﬂiﬂleri’nde geçiren k›rk y›ll›k diplomat Temel ‹skit, eserinin kendi deneyimlerinden süzülen araﬂt›rma ve incelemelere dayand›¤›n› ve diplomasinin d›ﬂ politikan›n bir arac› oldu¤unu belirtir, modern diplomasinin kurum ve araçlar›n› ele al›rken ise kendi bilgi ve deneyimlerinden yararland›¤›n› özellikle vurgular. Türkiyede diplomasiyi ilk kez tarihi, teorisi ve uygulamas› ile birlikte ele alan bu
kitapta, ikili ve çok tarafl› diplomasi türleri, müzakereler, antlaﬂmalar vb. ile birlikte Türkiye Cumhuriyeti diplomasisi ve kurum olarak Türkiye D›ﬂiﬂleri Bakanl›¤› incelenmektedir.
‹SMA‹L HAKKI ‹ZM‹RL‹, Metafizik (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 250 ss. ISBN 978-975-437-922-8
‹smail Hakk› ‹zmirli, bu eserde Frans›z kaynaklardan yararlanm›ﬂt›r. Özellikle Boirac, Fouillee ve
Fonsegrive ‹zmirli’nin en çok al›nt› yapt›¤› yazarlard›r. Metafizik ‹slam filozoflar›n›n en çok çal›ﬂt›¤› felsefe disiplinidir. ‹zmirli’nin bu eserdeki amac› daha çok Bat› metafizi¤ini ülkemizde tan›tmakt›r. Nitekim eserin son bölümünün k›saca filozoflar› tan›tmas› bunu göstermektedir. ‹zmirli, Yeni ‹lm-i Kelam’› yazarken
eski kelam›n eski felsefeye karﬂ› ç›kt›¤›n› ve eski felsefenin de geride kald›¤›n› söylemiﬂtir. Bu yüzden yeni kelam yeni felsefeye karﬂ› ç›kmal›d›r. Kelam yani ilahiyat ya da teoloji asl›nda felsefî aç›dan metafizi¤in
dallard›r. Bu yüzden yeni kelam yeni metafizi¤e karﬂ› ç›kmal›d›r. Yani ‹zmirli bu eserle Yeni ‹lm-i Kelam
için ön haz›rl›k yapm›ﬂt›r diyebiliriz. Bundan dolay› bu eser asl›nda Yeni ‹lm-i Kelam’›n bir parças›, bir ön
haz›rl›¤›d›r, diyebiliriz. Yeni ‹lm-i Kelam’› okumadan önce bu eser okunmal› ve anlaﬂ›lmal›d›r. ‹zmirli, eseri haz›rlarken sadece kaynaklardan aktarmakla yetinmemiﬂ, yorumlar ve eleﬂtiriler yapm›ﬂ, baz› görüﬂleri
be¤enmiﬂ, baz› görüﬂleri be¤enmemiﬂ, baz›lar›n›n de¤ersiz oldu¤unu söylemiﬂ, baz›lar›na da kat›lm›ﬂt›r.
TAHAR BEN JELLOUN, Jean Genet: Yüce Yalanc› [çeviren Iﬂ›k Ergüden] (‹stanbul: Sel Yay›nc›l›k, 2012),
165 ss. ISBN 978-975-570-579-8
Frans›zlar›n “ikiyüzlülü¤üne” s›rt›n› dönmüﬂ ve kendini Kara Panterler’in, Zengakurenler’in ve Filistinlilerin hakl› mücadelelerine adam›ﬂ bir yazar, bir anarﬂist, bir h›rs›z, bir eﬂcinsel, Sartre’›n deyimiyle
bir “aziz”, bir asi, bembeyaz bir zenci Jean Genet. Goncourt ödüllü Fasl› yazar Tahar Ben Jelloun, çerçevesini tüm iliﬂkilerinde oldu¤u gibi Genet’in belirledi¤i keyifli ancak zor bir dostlu¤u anlat›yor. Al›ﬂkan-
NEW BOOKS
l›klar›, politik duruﬂu, ihanete bak›ﬂ›, dostluk tan›m›, edebiyat anlay›ﬂ›, huysuzluklar›, zaaflar›, dikleniﬂi
ve sevinçleriyle Genet ile geçen gerçek 12 y›l Jelloun’u oldukça etkilemiﬂ; hem edebi hem de insani olarak ﬂekillendirmiﬂtir. Ne de olsa Jean Genet’i yak›ndan tan›mak “Kimsenin yara bere almadan ç›kamayaca¤› bir macerad›r.” Anti-semitizm suçlamalar›ndan RAF destekçili¤ine, Filistinli mücahitlere yönelik
suikastlardan Sabra ve ﬁatila katliam›na, dönemin politik atmosferini de yans›tan edebiyatla harmanlanm›ﬂ bir anlat›.
‹SMA‹L KARA, Din ‹le Modernleﬂme Aras›nda Ça¤daﬂ Türk Düﬂüncesinin Meseleleri (‹stanbul: Dergâh
Yay›nlar›, 2012), 482 ss. ISBN 978-975-995-276-1
Türkiye bir ihya hareketine muhtaçt›r. Bu ihya ameliyesi, son iki asr›n Müslüman ayd›nlar›n›n anlad›¤› gibi tarihi, devasa ‹slâm ilim, irfan ve kültür miras›n›, ayak bast›¤›m›z ve bizi var k›lan unsurlar› atlayarak, asr-› saadet gibi, kaynaklara dönüﬂ gibi, muas›r Avrupa medeniyeti gibi parlakl›klar› ölçüsünde
güçlü dayanaklar› ve derinlikleri olmayan yöneliﬂlerle, hülyalarla olamaz. Art›k ﬂuurlu bir geriye dönüﬂ yaﬂanmal›d›r. Tarihten hesap soran, tarihe hesap veren bir geriye dönüﬂ. Yani kuvvet ve zaaflar›m›z› atlamadan, tarihî süreklili¤i ihmal etmeden, unuttuklar›m›z›, unutmak istediklerimizi hat›rlayarak, terk ettiklerimizi yeniden, tart›ya koyarak ciddi, bir muhasebe. De¤il mi ki “tarihten de biz sorumluyuz”, o halde bunu
yapmak, en az›ndan yazmaya niyetlenmek boynumuzun borcudur. ‹ﬂ buraya intikal etti¤inde art›k baﬂka
unsurlardan ziyade ahlâktan bahsetmek gerekecektir. Merhum Nurettin Topçu’nun deyiﬂiyle “mesuliyet
ahlâk›” veya “isyan ahlâk›”. Hesap vermeyi mesuliyet ahlak›yla, hesap sormay› da isyan ahlak›yla tercüme edebiliriz.
REﬁAT KASABA, Bir Konargöçer ‹mparatorluk: Osmanl›da Göçebeler, Göçmenler ve S›¤›nmac›lar [çeviren
Ayla Ortaç] (‹stanbul: Kitap Yay›nevi,2012), 198 ss. ISBN 978-605-105-096-6
Bir Konargöçer ‹mparatorluk Osmanl› ‹mparatorlu¤u tarihine yeni bir mercekle bak›yor ve Osmanl› s›n›rlar› içinde yaﬂayan göçer gruplara ve onlar›n merkezi devletle de¤iﬂen iliﬂkilerine odaklan›yor. Bu
kitapta daha önceki çal›ﬂmalardan farkl› olarak göçer gruplar›n Osmanl› kurumlar›n› ve sonuçta modern
Türkiye’nin cumhuriyetçi yap›lar›n› biçimlendirmekte önemli bir rol oynad›¤› savunuluyor. Uzun imparatorluk tarihinin büyük bölümü boyunca Osmanl› devlet yetkililerinin bölgedeki çeﬂitli göçer gruplar› saflar›na katmaya ve memnun etmeye çal›ﬂmalar›na ba¤l› olarak yerel ç›karlar Osmanl› devletinin geliﬂimini
etkiledi. ‹mparatorlu¤un erken döneminde, özellikle s›n›r bölgelerinde göçebelerin var olmas› devlet için
önemli bir güç kayna¤›yd›. ‹mparatorlu¤un merkezi ile aﬂiret reisleri aras›ndaki iﬂbirli¤i, merkezi devlete
imparatorlu¤un uzak kesimlerine etkili bir eriﬂim biçimi sa¤larken, aﬂiret reislerinin de kendi otoritelerini
pekiﬂtirmelerine ve aﬂiretlerin, ayr› kültür ve kimliklerin taﬂ›y›c›lar› olarak varl›klar›n› sürdürmelerine olanak verdi. 18. ve 19. yüzy›llarda yerel topluluklar›n mahalli, bölgesel ve hatta küresel f›rsatlar› de¤erlendirerek ekonomik ve siyasal güçlerini merkezi devletten ba¤›ms›z olarak geniﬂletecek yeni olanaklar› keﬂfetmesiyle bu iliﬂki de¤iﬂti. Osmanl› merkezi devleti ile göçebe topluluklar aras›ndaki esnek iliﬂki bu de¤iﬂen koﬂularda bir zaafa dönüﬂtü ve Osmanl› devleti aﬂiretleri yerleﬂtirmeye ve göçü denetim alt›na almaya yönelik ilk ad›mlar›n› att›. Sonunda, 20. yüzy›l baﬂlar›nda hareketlilik tümüyle farkl› bir biçime büründü ve etnik temelli milliyet anlay›ﬂlar› zorunlu göçlere yol açt›. Reﬂat Kasaban›n Osmanl› tarihine getirdi¤i yeni yorum, yaln›zca bu bölgeyi konu alan ö¤rencileri ve araﬂt›rmac›lar› de¤il, daha genel anlamda imparatorluklarla, göçle ve devlet-toplum iliﬂkileriyle ilgilenen okurlar› da ilgilendiriyor.
123
124
YEN‹ K‹TAPLAR
ﬁUIÇI KATO, Japon Edebiyat› Tarihi [çeviren O¤uz Baykara] (‹stanbul: Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi,
2012), 880 ss. ISBN 978-605-423-885-9
Japon edebiyat› Türkiye’de s›n›rl› say›da kiﬂinin bilgi sahibi oldu¤u bir aland›r. Üniversitelerimizde, Japon Dili ve Edebiyat› bölümleri yeni yeni aç›lmaktad›r. ﬁuiçi Kato’nun Japon Edebiyat› Tarihi bu
alanda Türkiye’de bir ilk ve temel kaynak eser olma özelli¤i taﬂ›yor. Bu eser, ‹ngilizceye çevrildi¤inde
uzman Bat›l› eleﬂtirmenler bile bu konu hakk›nda ne kadar az ﬂey bildiklerini anlam›ﬂlard›. Kitap ayr›ca
Profesör Kato’nun düﬂünce ve k›yaslamalar›ndaki derinlik ve kozmopolit bak›ﬂ aç›s›yla da dikkat çekmektedir. Kato, Japon edebiyat›na hem Japon gözüyle içeriden hem de yabanc› gözüyle d›ﬂar›dan bakabilmeyi beceren bir edebiyat tarihçisi ve eleﬂtirmendir. ﬁuiçi Kato, edebiyat›, di¤er tarihçiler gibi roman,
ﬂiir, tiyatro ve deneme olarak tan›mlama kolayc›l›¤›na düﬂmek yerine, onu modern Japon düﬂüncesinin
geliﬂiminde önemli rol oynayan her tür metin olarak görmektedir. ﬁuiçi Kato, Japon edebiyat›n›, ortaya
ç›kt›¤› dönemlerdeki toplumsal ve ekonomik koﬂullardan asla ayr› tutmadan ele almaktad›r. Ona göre
edebiyat, birtak›m olaylar dizisini yans›tan basit bir ayna de¤ildir. Ak›c› bir Türkçe ve ustal›kl› ﬂiir çevirileriyle Türk okurunun karﬂ›na ç›kan bu kitap; sizi güzel yaz›lar›yla, ﬂiirleriyle ve zekice edebi buluﬂlar›yla hayranl›k uyand›ran yazarlarla tan›ﬂt›racak ve hakk›nda çok fazla bir ﬂey bilmedi¤iniz Japonya’n›n
sadece 1500 y›ll›k edebiyat serüvenini de¤il ayn› zamanda tarihini ve kültürünü de yak›ndan tan›man›z›
sa¤layacakt›r.
AYFER KAYNAR, Projesiz Modernleﬂme: Cumhuriyet ‹stanbulu’nda Fragmanlar (‹stanbul: Suna ve ‹nan
K›raç Vakf› Yay›nlar›, 2012), 327 ss. ISBN 978-605-464-203-8
Türk modernleﬂmesi ve Türkiye’de ça¤daﬂlaﬂma konular› üzerine kalem oynatan sosyologlar, tarihçiler, araﬂt›rmac›lar umumiyetle bunun ‘yukar›dan aﬂa¤›ya’ yani, otoriteden halka do¤ru oldu¤unu söylerler. Bir ölçüde do¤rudur da. Peki, Padiﬂah fermanlar› ile haz›rlanan nizamnâmeler yahut Cumhuriyet
Türkiye’sinde Ankara merkezli ink›lâplarla gerçekleﬂen bu uygulamalarda ‘halk’›n hiç mi rolü yoktur?
Ayfer Kaynar, Projesiz Modernleﬂme kitab›nda bu sorular› sorup, nedenleriyle birlikte cevaplar›n› s›ral›yor. Cumhuriyet ‹stanbul’undan gündelik fragmanlar alt baﬂl›¤›yla eskinin payitaht›, yeni Cumhuriyet’in
çok onaylanmayan ﬂehri ‹stanbul’un gündelik hayat›n› büyüteç alt›na al›yor. Projesiz Modernleﬂme kitab›nda Kaynar, halk›n gündelik özel ve sosyal yaﬂant›s›ndaki modernleﬂme izlerini ortaya koyuyor. Karﬂ›
ç›kt›¤› fikir olan “otoriteden halka” yani yukar›dan aﬂa¤›ya do¤rultuda gerçekleﬂti¤ini iddia edenlerin aksine kaynaklar›n›, yine sosyal hayat›n en önemli ürünlerinden birisi olan edebiyat eserlerine dayand›r›yor.
Farkl› okumalarla daha da zenginleﬂecek bir anlat›ma sahip kitapta, toplu taﬂ›malar›n, de¤iﬂen konut yaﬂant›s› ve elbette sineman›n kendi kendine modernleﬂen halk üzerindeki etkilerini anlat›yor Ayfer Kaynar. Kitab› yepyeni bir ‘‹stanbul kitab›’ olarak okumak da mümkündür. Zira dönemin realist anlay›ﬂla kaleme al›nan romanlar yahut di¤er an›lar, hikâyeler ve gazetelerde yay›mlanan f›kra ve mektuplardaki konu ‹stanbul’un yaﬂant›s›na odaklanm›ﬂ olanlardan seçiliyor. Hal böyle olunca, zengin bir ‹stanbul kaynakças›na sahip kitap, bize “‹stanbul’un insan yönlerini” aktar›yor. Kitab›n önemli di¤er bir taraf› da, kad›nlar›n modernleﬂmedeki yads›namaz etkilerini gözler önüne sermesi. Zira kad›nlar kaç-göçten uzaklaﬂ›p,
“kafeslerinden” ç›k›p toplu taﬂ›ma araçlar›na veya çeﬂitli iﬂ kollar›na geçiﬂ yap›nca sosyal yaﬂant›y› da yeniden ﬂekillendiriyorlar. Gerek sosyal, gerek ekonomik olarak sosyal yaﬂant›da rolleri artan ve hâkim olduklar› alanlar› geniﬂleyen kad›nlar bir süre sonra modernleﬂmeye ivme kazand›ran unsurlar›n baﬂ›nda geliyorlar.
NEW BOOKS
EMEL KEFEL‹, Bat› Edebiyat›nda Ak›mlar (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 221 ss. ISBN 978-975-995-346-1
Edebî eserler, içinde do¤duklar› toplumdan izler taﬂ›r, ait olduklar› toplumun sosyal, tarihî, politik,
ekonomik ve felsefî özelliklerini yans›t›rlar. Toplumlar›n geçirdikleri evreleri estetik formlar içinde sunan
ak›mlar› anlamak, onlar› oluﬂturan nedenleri ö¤renmek, neden-sonuç iliﬂkilerini kurmak, sanat ﬂubeleri
aras›ndaki iliﬂkiyi ve etkileﬂimi görmek kiﬂinin hayata bak›ﬂ›n› de¤iﬂtirir, fikir dünyas›n› zenginleﬂtirir. Avrupa/Bat› edebiyat›nda geliﬂen ak›mlar›n incelendi¤i bu kitapta amaç, ak›mlar› geliﬂme süreçleri içinde incelemek, temel özellikleri ve temsilcilerini genel bir çerçeve içinde tan›tmakt›r.
YAKUP KEPENEK, Türkiye Ekonomisi (‹stanbul: Remzi Kitabevi, 2012), 616 ss. ISBN 978-975-141-469-4
Türkiye Ekonomisi, ekonominin üretim yap›s›n› say›sal ve niteliksel yönleriyle ele al›yor. Tarihsel
geliﬂme süreçleri: Cumhuriyet dönemi boyunca sermaye birikimi politikalar› ve bunlar›n iç ve d›ﬂ nedenlerle de¤iﬂimi Politika ve sektörlere göre durum: Para ve banka; kamu maliyesi;d›ﬂ ekonomik iliﬂkiler; sermaye kaynaklar›n›n kullan›m›; tar›m, sanayi ve hizmetler Ekonominin toplumsal boyutlar›: Nüfus ve iﬂgücü; çal›ﬂma yaﬂam›; ulusal üretim; gelir bölüﬂümü; genel denge ve fiyatlar Üniversitelerin ve konuyla ilgili tüm kesimlerin yararlanmas› amac›yla haz›rlanan bu çal›ﬂmada ayr›ca, ekonominin küresel denizlerde
yar›ﬂma olanaklar› uzun dönemli geliﬂme düzleminde irdeleniyor.
EROL KILINÇ, Damla Damla Yaﬂad›klar›m (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 314 ss. ISBN 978-975-437899-3
Yaﬂad›klar›mdan bölük pörçük aktard›¤›m ﬂeyler, bu kitapta topland›. Bunlar›, isteyen bir gençlik
maceras›, isteyen ibretlik iﬂler ve yaﬂanm›ﬂl›klar, isteyen s›radan bir ülkücünün ilk gençli¤inden kocam›ﬂl›¤›na kadar hayat›n›n ﬂahsî veya davas› bak›m›ndan kendisince sivri yanlar› ile sosyal araﬂt›rmalar için
malzeme olabilecek yönlerinin kaydedildi¤i bir hat›ra defteri telakki ederek okusun. Bilinsin ki, küçük ﬂeyler de olsa, tarihe do¤ru notlar b›rakmak arzusu, bunlar› kaleme al›rken en baﬂta gelen duygumuzdu. ‹nan›yorum ki, bizim kuﬂa¤›n hayat serüvenleri aﬂa¤› yukar› böyleydi; onun için zannederim ki, Damla Damla Yaﬂad›klar›m’da okuyucu, kendi vicdan› ile yüzleﬂecek, hayat›n›n muhtelif veçhelerinin yans›lar›n› bulacakt›r.
HAKAN KIRIMLI, Türkiye’deki K›r›m Tatar ve Nogay Köy Yerleﬂimleri (‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, 2012), 676 ss. ISBN 978-975-333-283-5
K›r›m Hanl›¤›’n›n halk› olan K›r›m Tatarlar› ve Nogaylar, Osmanl› Devleti’ne ve Türkiye Cumhuriyeti’ne göç eden en kalabal›k topluluklardand›r. Yüz binlerce K›r›m Tatar›’n›n ve Nogay’›n göçü, Osmanl› Devleti ve onun halefi Türkiye Cumhuriyeti’nin demografik yap›s›nda hayatî de¤iﬂikliklere yol açt›. Konunun önemine ra¤men, Türkiye’ye K›r›m Tatar ve Nogay göçlerinin hikâyesi, göçmenlerin ve onlar›n ahfad›n›n yerleﬂtikleri yerlerdeki serencam› hususunda günümüze kadar oldukça az ﬂey yaz›ld›. Özellikle, K›r›m Tatarlar›n›n ve Nogaylar›n Türkiye’deki da¤›l›mlar›, yaﬂay›ﬂlar›, koruyabildikleri ölçüde otantik dil ve kültürleri, birbirleriyle ve di¤er toplumlarla iliﬂkileri gibi konular akademik seviyede yeterince
iﬂlenmedi. Osmanl› Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’nde, K›r›m Tatar ve Nogay muhacirler büyük ölçüde
köylere iskân edildiler. Öte yandan, ﬂehir ve kasabalara da muhacirler yerleﬂtirildi¤i gibi, köylere iskân edi-
125
126
YEN‹ K‹TAPLAR
lenlerin veya onlar›n soyundan gelenlerin pek ço¤u da zaman içinde ﬂehirlere taﬂ›nd›. Hakan K›r›ml›’n›n
tüm Türkiye co¤rafyas›n› kapsayan bu çal›ﬂmas›, K›r›m Tatarlar›n›n ve Nogaylar›n yaﬂam›ﬂ olduklar› köyleri, bu topluluklar›n geçmiﬂteki ve bugünkü da¤›l›m›n› ortaya koyuyor. K›r›m Tatarlar›n›n ve Nogaylar›n
günümüz Türkiye’sinde yaﬂad›¤› köylerin hangileri oldu¤unu belirleyen K›r›ml›, neredeyse bütün Türkiye
co¤rafyas›na yay›lm›ﬂ olan bu köylerin genel yap›s›n› ve özelliklerini inceliyor. Çal›ﬂman›n ilk k›sm›nda,
hangi topluluklar›n K›r›m Tatar› veya Nogay olarak adland›r›lmas› gerekti¤i sorunu ile genel olarak göç ve
iskân süreci ele al›n›yor. Kitab›n ikinci k›sm›nda ise bahsedilen köylerin tarihî, etnografik, kültürel ve sosyal profilleri müstakil olarak sunuluyor.
OLA KOLEHMAINEN, Spot on 1: Kurgusal Gerçekler (‹stanbul: Homer Kitabevi ve Yay›nc›l›k, 2012), 16 ss.
ISBN 978-994-448-339-1
Spot On Serisi, eﬂ zamanl› olarak hem koleksiyon, hem de geçici sergileri organik bir bütünlük içinde sanat severlere sunmay› hedefliyor. Kurumsal koleksiyonun temel özelli¤i; Perili Köﬂk’ün farkl› alanlar›nda, uluslararas› sanatç›lara özel sipariﬂle gerçekleﬂtirilmiﬂ olan ‘‘site-specific’’ çal›ﬂmalar›n yan› s›ra,
foto¤raf, video ve multimedya tekniklerinde olan eserlerden oluﬂmas›d›r. Borusan Contemporary koleksiyonunu, her üç ayda bir farkl› bir sunumla gösterirken, Spot On baﬂl›¤› alt›nda bir sunum modeli geliﬂtirdi. Spot On, ‹ngilizcesi’nden de anlaﬂ›laca¤› gibi, koleksiyonun farkl› özelliklerine ›ﬂ›k tutan bir sergileme
modelidir.
ONUR B‹LGE KULA, Almanyada Türk Kültürü Çok-kültürlülük ve Kültürleraras› E¤itim (‹stanbul: Bilgi
Üniversitesi Yay›nlar›, 2012), 388 ss. ISBN 978-605-399-252-3
Prof. Onur Bilge Kula, Almanyada Türk Kültürü, Çok-Kültürlülük ve Kültürleraras› E¤itim adl› ve
Almanyada Manga cum Laude derecesiyle kabul edilen doktora çal›ﬂmas›nda, bu ülkede yaﬂayan Türkiyeli göçmenlerin kültürleriyle kal›c› hale gelip, biçimlenmesine katk›da bulunduklar› çok-kültürlülü¤ün yaratt›¤› etkileri, bunun sonucunda oluﬂan kültürleraras› e¤itimi ve bunun sonuçlar›n› ele al›yor. Bu çal›ﬂmada hümanist kuramsal yaklaﬂ›m›n verilerinden yararland›¤›n› belirten Kula, çok-kültürlü bir toplumda yarat›c› insanlar›n geliﬂmesini de insanc›ll›k temeline ba¤lamakta, bu anlamda kültürleraras› pedagojiyle yarat›lan potansiyelin e¤itimden, devlet yönetimine, bürokrasiye vb. kadar uzanan görevlerini tart›ﬂmaktad›r.
SOL LEWIT, Spot on 3: Bellek Dün Bugün ve Yar›n (‹stanbul: Homer Kitabevi ve Yay›nc›l›k, 2012), 22 ss.
ISBN 978-994-448-343-8
Borusan Contemporary aims to present both its corporate collection and temporary exhibitions to
art viewers in an organic coherence. The fundamental characteristic of the corporate collection is that it is
composed of artworks produced using photography, video and multi-media techniques as well as site specific artworks that were created by international artists throughout the Perili Köﬂk. Exhibiting the Borusan
Contemporary collection with a different presentation once every three months, we developed a new model of presentation titled Spot On. As the name implies, Spot On is an exhibition model that sheds light on
different features of the collection each time.
NEW BOOKS
GERALDINE LIEVESLEY ve STEVE LUDLAM, Latin Amerikada Radikal Sosyal Demokrasi Deneyimleri [çeviren Funda Çoban] (‹stanbul: Phoenix Yay›nevi, 2012), 400 ss. ISBN 978-605-465-704-9
So¤uk Savaﬂ’›n sonunda, neoliberal politikalar›n ve Washington Uzlaﬂ›s›n›n bask›n oldu¤u y›llardan sonra, Latin Amerika Solunun harap bir ﬂekilde bir kenara çekilmiﬂ olan kitlesini harekete geçirmekten baﬂka bir seçene¤i kalmam›ﬂt›. ‹ﬂte bu kitap, bu dönemde Latin Amerika Solunun seçim siyaseti ve kitle hareketleri ile yeniden serpiliﬂine genel bir bak›ﬂ olarak nitelendirilebilir. Kitab›n bölümleri, Latin Amerika’daki bu “sola do¤ru dönüﬂ”ün aﬂ›r› basitleﬂtirilmesine karﬂ› ç›karak, detayl› bir tarihsel analiz ile Latin Amerika ülkelerini tek tek ve genel olarak örnek olaylar üzerinden ele al›yor. Kitap, uzun ömürlü bir
sosyal adaletin nas›l kurulaca¤›na iliﬂkin farkl› yaklaﬂ›mlarla bizi tan›ﬂt›r›rken, ayn› zamanda toplumun genel hoﬂnutsuzlu¤unun yans›mas› olan politikalar› bize gösteriyor.
CHIRSTOPHER LIGHTFOOT, Amorium, a Byzantine City in Anatolia (‹stanbul: Homer Kitabevi ve Yay›nc›l›k, 2012), 180 ss. ISBN 978-975-829-380-3
In 1836 William Hamilton identified the site of Amorium and provided the first description of the
ancient ruins. Much of what Hamilton described has now disappeared, but since 1988 the Amorium Excavations Project has been to reveal other ruins that testify to the accuracy of his assessment of Amorium as
an important Roman and Byzantine city. This guidebook aims to give an interim account of the on-going
excavations and set the site in its proper historical context.
MICHAEL MANN, Demokrasinin Karanl›k Yüzü [çeviren Bülent Do¤an] (‹stanbul: ‹thaki Yay›nlar›, 2012),
660 ss. ISBN 978-605-375-191-5
‹ki rakip etno-ulusal hareket ayn› topraklarda kendi devletini istedi¤i zaman tehlike do¤ar. Bu
eserde ortaya konan yeni etnik temizlik teorisi en korkunç vakalar› sömürgelerdeki soyk›r›mlar, Ermenistan, Nazi Holokostu, Kamboçya, Yugoslavya ve Ruanda ve nispeten hafif ﬂiddet vakalar›n› ilk dönem modern Avrupa, ça¤daﬂ Hindistan ve Endonezya temel al›yor. Cinai etnik temizlik moderndir demokrasinin karanl›k yüzüdür. Demos (demokrasi) ile ethnosun (etnik grup) birbirine kar›ﬂt›r›ld›¤› yerlerde meydana gelir. ‹ki rakip etno-ulusal hareket ayn› topraklarda kendi devletini istedi¤i zaman tehlike do¤ar. Zay›f taraf boyun e¤meyip d›ﬂar›dan yap›lan yard›m sayesinde savaﬂmaya baﬂlad›¤›nda ya
da güçlü taraf ani ve ezici bir kuvvet kullanabilece¤ine inand›¤›nda çat›ﬂma ﬂiddetlenir. Ama devlet de
hizipleﬂmiﬂ ve savaﬂ türünden d›ﬂ bask›lar yüzünden radikalleﬂmiﬂ olmal›d›r. Önceden planlama nadirdir, zira suçlular nispeten yumuﬂak planlar› suya düﬂünce ﬂiddeti art›rmak zorunda kald›klar›n› hissederler. ﬁiddetin art›ﬂ› basitçe kötü elit tabakan›n ya da ilkel halklar›n iﬂi de¤ildir. Liderler, militanlar
ve etno-milliyetçili¤in çekirdek oy tabanlar› aras›ndaki karmaﬂ›k etkileﬂimlerden do¤ar. Bu karmaﬂ›k
süreci anlamak, gelecekteki etnik yan›lsamalardan sak›nacak politikalar üretmemize yard›mc› olabilir.
Michael Mann büyük fikirler ortaya atar, bu kapsaml› kitap da zekice, güçlü ve k›ﬂk›rt›c› fikirlerle dolu. Daha baﬂl›¤›yla bile anlay›ﬂ›m›z› yeniden ﬂekillendirerek, insanl›k tarihindeki en kötü ﬂeyleri en iyilerin ›ﬂ›¤›nda, eskiyi modernin ›ﬂ›¤›nda görmemizi sa¤l›yor. Mann s›k› ampirik içgörüler ile ustaca bir
kavramsal çerçeveyi birleﬂtiriyor. Her sayfada alk›ﬂlanacak, tart›ﬂ›lacak ve üzerine düﬂünülecek bir
ﬂeyler var.
127
128
YEN‹ K‹TAPLAR
WILLIAM F. MCCANTS, Kültür Mitleri: Tanr›lar› Yaratmak Uluslar› ‹cat Etmek [çeviren Merve Tabur] (‹stanbul: ‹thaki Yay›nlar›, 2012), 216 ss. ISBN 978-605-375-247-9
Yak›ndo¤u’da birbiri ard›na ortaya ç›kan büyük güçlerin, kendi kökenlerine ve baﬂar›lar›na dair tasavvurlar›n› nas›l oluﬂturdu¤unu inceleyen bu kitap, özellikle Müslüman toplumlar›n önceki medeniyetlerle kurdu¤u iliﬂkiye ›ﬂ›k tutuyor.
ULRIKE M. MEINHOF, Protestodan Direniﬂe [çeviren Levent Konca] (‹stanbul: Sel Yay›nc›l›k, 2012), 183
ss. ISBN 978-975-570-591-0
RAF’›n kurucular›ndan Ulrike M. Meinhof, bugün hâlâ Avrupa solunun en çok tan›nan ve en tart›ﬂmal› figürlerinden biri: 1970 y›l›nda, sadece söz söylemenin bir hükmünün olmad›¤›na kanaat getirerek, kalemle baﬂlad›¤› politik mücadele hayat›n› silahla sürdürmeye karar vermesi, Meinhof’u vicdanlara seslenmek
yerine, kapitalizme karﬂ› do¤rudan eyleme giriﬂmenin sembolü haline getirdi. Yazar›n 1959-1969 y›llar› aras›nda, o dönem Almanya’n›n en çok okunan ve en etkili sol dergisi Konkret’de yay›mlanan makaleleri etkisi on y›llarca sürecek bir dönemin resmini oldukça canl› bir biçimde çiziyor. Savaﬂ›n, antikomünizm sosuna
bulanm›ﬂ diplomatik ataklarla sürdürdü¤ü, nükleer silahlanma politikalar›n›n bir tehdit olarak gündemde tutuldu¤u, tüm dünyay› etkisi alt›na alacak 68 ruhunun Vietnam Savaﬂ›’na tepki olarak birikti¤i y›llarda; sosyal demokrasinin acizli¤inden, kad›n sorununa, göçmen iﬂçilerin durumundan Nazizm kâbusunu üzerinden
atmaya çal›ﬂan Almanya’n›n ruh haline, sendikalar›n burjuva bas›nla kol kola girerek yang›n söndürücülük
görevi üstlendi¤i toplumsal muhalefetin ve ö¤renci hareketlerinin filizlenmeye baﬂlad›¤› bir dönemi tüm hatlar›yla yans›tan Protestodan Direniﬂe ayn› zamanda meclise giremedi¤i için de¤il, kendini soka¤a ait gördü¤ü için soka¤a ç›kan radikal bir muhalefetin do¤uﬂuna ve aralar›nda Ulrike Meinhof’un da bulundu¤u kendisi küçük ama etkisi büyük bir az›nl›¤›n yeralt›nda silahl› mücadeleye at›lmas›na da tan›kl›k ediyor.
WOLFGANG MERKEL, ALEXANDER VETRING, CHRISTIAN HENKES ve CHRISTOPH EGLE, ‹ktidarda Sosyal
Demokrasi [çeviren K›vanç Özcan, Erhan Baltac›] (‹stanbul: Phoenix Yay›nevi, 2012), 512 ss.
ISBN 978-605-465-705-6
‹ktidarda Sosyal Demokrasi, yönetimde bulunan sosyal demokrat partilerin yönetim biçimlerini
karﬂ›laﬂt›rmal› bir ﬂekilde inceliyor. Yazarlar, Amerika Birleﬂik Devletleri’nde, Fransa’da, Almanya’da,
Hollanda’da, ‹sviçre’de ve Danimarka’da geleneksel sosyal demokratik hedefler ve araçlar›n do¤as›n› dikkatle ele alarak, sosyal demokrat partilerin özellikle mali konular, iﬂsizlik ve sosyal politika hususunda nas›l tav›r ald›klar›na odaklan›yor. Yazarlar, temel anlamda sosyal demokrat hükümetlerde üç politik model
belirliyorlar: Geleneksel, modernleﬂmiﬂ ve liberalleﬂmiﬂ sosyal demokrasi. Bu modeller aras›ndaki karﬂ›laﬂt›rmal› analiz kitap boyunca yap›lmaktad›r. Baz› durumlarda alt› ülke aras›nda politikalar ve performanslar aras›nda farkl›l›klar olsa da sosyal demokratik partilerin duruﬂlar›, sosyal demokratik bir hükümetin hangi konularda nas›l bir yol haritas› izleyece¤inin ipuçlar›n› bize veriyorlar.
HENNING MEYER ve JONATHAN BUTHERFORD, Avrupa’da Solun Gelece¤i [çeviren Ça¤lar Karaca] (‹stanbul: Phoenix Yay›nevi, 2012), 344 ss. ISBN 978-605-465-706-3
Avrupa’da Solun Gelece¤i, geliﬂimi içinde hem akademik, hem de politiktir. Avrupa’da sosyal demokrasinin daha geniﬂ çapta bir yeniden biçimlenme ve yenilenme sürecini betimlemektedir. Henning Me-
NEW BOOKS
yer ve Jonathan Rutherford, bu kitapla Avrupa’da sosyal demokrasinin yeni ortak bildirisini kolektif olarak yazma görevini üstleniyorlar ve bunu yaparken de ﬂuna inan›yorlar: “Güvenli, eﬂit ve adil bir gelecek
yaratacak, iyi toplum ve daha eﬂitlikçi bir ekonomi öngörüsüne sahibiz. Fakat buna ulaﬂmak için kapitalizm hemen ﬂimdi demokrasiye karﬂ› sorumlu hale getirilmelidir; demokrasinin de yenilenmesi ve derinleﬂtirilmesi gerekecek, böylece bu görev için uygun hale getirilecektir. ‹yi bir toplum yukar›dan aﬂa¤› oluﬂturulamaz, ancak insanlar taraf›ndan ve insanlar için yap›lan bir eylemle gelebilir. ‹yi toplumun yarat›lmas› ça¤›m›z›n en zorlu görevi olacak ve gelecek nesillerin hayat›n› ﬂekillendirecektir.
YALÇIN MIHÇI, Atatürk’üm (Ankara: Bilgi Yay›nevi, 2012), 320 ss. ISBN 978-975-220-431-7
Yalç›n M›hç›, Atatürk’üm kitab›n› neden yazd›¤›n› ve kitapta neler anlatmak istedi¤ini: “Vatan› ve
milleti için kazand›¤› ola¤anüstü baﬂar›lardan dolay› kendisini öven insanlar›, “Yap›lanlar benim de¤il,
Türk milletinin eseridir” diyerek susturan; Türk kad›n›n› “Eller üstünde taﬂ›nmaya lay›ks›n” diye yücelten;
köylüye “Efendimiz” diyen; yoktan bir ülke, sayg›de¤er bir ulus yaratan, “yedi düvel”i yenmekle kalmay›p liderlerini aya¤›na getirtecek vas›flara sahip olan Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, milletine adad›¤›
yaﬂam›yla ilgili gerçekleri anlatma çabalar›na bir katk›m olsun diye yazd›m. Çünkü ben, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin bir ferdiyim ve hem ülkeme hem de onu var eden Atatürk’e vefa borcum var. Çünkü benim, ülkemi parçalay›p bölerek ele geçirmek isteyenlere ve onlara yard›m edenlere söylenecek sözüm var.
Çünkü bizim, gurur duydu¤umuz atalar›m›zdan miras kalan özgür/ba¤›ms›z ve insanca yaﬂama hakk›n› miras b›rakaca¤›m›z çocuklar›m›z var!” sözleriyle aç›kl›yor.
ANAIDE TER MINASSIAN, Ermeni Devrimci Hareketi’nde Milliyetçilik ve Sosyalizm 1877-1912 (‹stanbul:
‹letiﬂim Yay›nlar›, 2012), 100 ss. ISBN 978-975-051-084-7
Rus ‹mparatorlu¤u ve Osmanl› ‹mparatorlu¤u topraklar› aras›nda da¤›n›k bir nüfus oluﬂturan Ermeni toplumu 19.yüzy›l sonunda nas›l politize olmuﬂtu? Anaide Ter Minassian, Ermeni Devrimci Hareketi’nde 1887-1912 aras›nda yaﬂanan siyasi dönüﬂümlere, fikir hareketlerine ve bu fikirlerin taﬂ›y›c›s› olan
politik bireylere bakarak bu sorunun cevab›n› araﬂt›r›yor. H›nçaklardan Taﬂnak Partisi’ne, fedailerden Bolﬂevik Ermenilere uzanan kapsaml› bir de¤erlendirmeyle, Ermeni devrimci hareketinin milliyetçilik ve sosyalizm arac›l›¤›yla siyasal sorunlara buldu¤u cevaplar›n toplumsal karﬂ›l›klar›n› inceliyor. Minassian, Rusya’da 1905 devrimine, Osmanl›’da II. Meﬂrutiyet’in ilan›na (1908) denk gelen süreçlerde Ermeni devrimci hareketinin geçirdi¤i dönüﬂümleri, hareketin kendi tarihindeki tart›ﬂmalar› da hesaba katan bir bak›ﬂla
yorumluyor. Mete Tunçay’›n metne dahil etti¤i II. Meﬂrutiyet dönemine ait bir beyanname ve program ise,
konunun önemini gözler önüne seriyor.
N‹YAZ-‹ MISR‹, Niyazi-i M›sri’nin Hat›ralar› (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 318 ss. ISBN 978-975995-038-5
Büyük mutasavv›f Niyazî-i M›srî birçok tasavvufî ve tarihî meseleyi yazd›¤› Hat›ralar’a tahminen
Rodos’a neyfinden (1083-1673) sonra baﬂlay›p ço¤unu Limni’ye birinci sürülüﬂünde yazm›ﬂt›r. Hat›ralar’›n 1693’te ölümünden bir y›l önce, ikinci sürgün s›ras›nda yan›nda oldu¤u yaz›lar›ndan anlaﬂ›l›yor. Bu
bak›mdan baz› ﬂiir ve yaz›lar›n›n alt›ndaki tarih kay›tlar› konuya aç›kl›k getiriyor. Hat›ralar’da sürgün hayat›n›n s›k›nt›lar›, ac›lar›, psikolojik çöküntüsü ﬂairin kendi a¤z›yla aktar›lm›ﬂt›r ve eserin içinde biri mü-
129
130
YEN‹ K‹TAPLAR
kerrer biri de kendi el yaz›s›yla olmayan 22 ﬂiiri de vard›r. Bu ﬂiirlerin ço¤unun ne zaman, hangi tarihte
yaz›ld›¤› hatta bazen ne gibi psikolojik bir duygu ve hâlin etkisinde yaz›ld›¤› bile belirtilir. Ayr›ca eserde
Limni’nin idarî ve sosyal yap›s› hakk›nda parçalar hakk›nda bilgilere de rastlamaktay›z. Çeﬂitli görevlerde
olan kiﬂilerden bahsedilip, kendileri hakk›ndaki ﬂikâyetler kaleme al›nm›ﬂt›r. Kitap haline getirilen bu eserin orijinal metni de ek olarak sona eklenmiﬂ ve Niyazî-i M›srî’nin hayat›, eserleri, edebî kiﬂili¤i hakk›nda
da eserden önce bilgi verilmiﬂtir.
RANA MITTER, Modern Çin (‹stanbul: Dost Kitabevi, 2012), 182 ss. ISBN 978-975-298-469-1
Moden Çin’in çeliﬂkilerle dolu bir araﬂt›rma sahas› oldu¤una kuﬂku yok. Dünyan›n en fütüristik
kentlerinden birkaç›n› bar›nd›ran bir köylü toplumu, modern bir kimlik aray›ﬂ›ndaki kadim bir gelenek ve
daha birçok can al›c› karﬂ›tl›k. Elinizdeki kitap, Çin’in modern zamanlarda yaﬂad›¤› baﬂ döndürücü geliﬂimi bu karﬂ›tl›klar sarmal› içindeki baﬂat kopuﬂ ve ba¤lant› noktalar›n› esas alarak irdeliyor. Kad›n haklar›ndan Pekin Olimpiyatlar›na, ekonomik patlamadan komünist miras›n etkilerine kadar birçok ekseni kat
ederek anlat›yor.
MANFREDA MOHR, Spot On 2 (‹stanbul: Homer Kitabevi ve Yay›nc›l›k, 2012), 18 ss. ISBN 978-994-448-340-7
Borusan Contemporary, eﬂ zamanl› olarak hem koleksiyon, hem de geçici sergileri organik bir bütünlük içinde sanatseverlere sunmay› hedefliyor. Kurumsal koleksiyonun temel özelli¤i, Perili Köﬂk’ün
farkl› alanlar›nda uluslararas› sanatç›lara özel sipariﬂle gerçekleﬂtirilmiﬂ olan (site-specific) çal›ﬂmalar›n
yan› s›ra foto¤raf, video, multimedya tekniklerinde eserlerden oluﬂmas›d›r. Borusan Contemporary koleksiyonunu, her üç ayda bir farkl› bir sunumla gösterirken, Spot On baﬂl›¤› alt›nda bir sunum modeli geliﬂtirdik. Spot On, ‹ngilizcesi’nden de anlaﬂ›laca¤› gibi, koleksiyonun farkl› özelliklerine ›ﬂ›k tutan bir sergileme modelidir.
FIRAT MOLLAER, Ça¤daﬂ Üç Tarz-› Siyaset Üzerine Eleﬂtiri Yaz›lar›: Tekno Muhafazakârl›k, Kemalizm ve
Liberal Sol’un Eleﬂtirisi (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 120 ss. ISBN 978-975-995-324-9
Yusuf Akçura, yaklaﬂ›k bir as›r önce, Osmanl› siyasal düﬂüncesinde baﬂl›ca üç e¤ilim tespit etmiﬂ
ve buna üç tarz-› siyaset ad›n› vermiﬂti. Yaﬂad›¤›m›z yüzy›l›n baﬂ›ndan bak›ld›¤›nda ise, bir ça¤daﬂ üç tarz› siyasetin çizgilerinin ay›rt edilmeye baﬂland›¤› söylenebilir. F›rat Mollaer, Türkiye’nin son asr›n›n siyasî
e¤ilimlerini tekno-muhafazakârl›k, endiﬂeli Kemalizm ve liberal sol olarak tan›ml›yor. Türkiye için 20.
Yüzy›l›n baﬂ›nda ortaya ç›kan bu üç ak›m üzerine eleﬂtirel yaz›lar› kaleme al›yor.Yazar›n bu kitab›nda günümüz Türkiyesi’nde art›k iyice belirsizleﬂen ve karakterini kaybeden siyasi tutumlar›n iyi bir eleﬂtirisini
bulaca¤›n›z› düﬂünüyoruz.
SEV‹NÇ ORHAN, SERHAT KOLO⁄LUG‹L ve ALTU⁄ YALÇINTAﬁ, ‹ktisatta Bir Hayalet: Karl Marx (‹stanbul:
‹letiﬂim Yay›nlar›, 2012), 360 ss. ISBN 978-975-051-101-1
Bugün Avrupada Marx’›n sözünü etti¤i bir komünizm hayaleti dolaﬂ›yor mu, bunun tayinini okuyucuya b›rak›yoruz. Bizim bu çal›ﬂma dolay›s›yla görebildi¤imiz, iktisatta bir hayaletin dolaﬂ›yor oldu¤u
NEW BOOKS
Marx’›n hayaleti. Marx ve Engels Komünist Manifestoda, komünizm hayaletinin en nihayetinde kapitalizmi y›karak somutlaﬂaca¤›ndan bahsediyordu. Bugün, bu hayaletin varl›¤›na olan inanc›n baz› kapitalizm
karﬂ›t› çevrelerde bile yok say›ld›¤› bir ça¤› yaﬂ›yoruz. Peki, sahiden de ruh ça¤›racak, tarihî bir dönemeçte ismen zikredilecek bir yazar m›d›r Marx? Yoksa insanl›¤›n baﬂka bir dünya hayal etmesini do¤uran ﬂartlar bugün hâlâ var olmaya devam m› etmektedir? Marx anlatmaya devam ediyor. Kapitalizmi niteleyen,
onun bitip tükenmek bilmeyen iﬂtah›n› aç›klayan kuram›yla, zihin aç›c› ve benzersiz bir düﬂünür olarak
varl›¤›n› koruyor. Onun meﬂhur hayalet metaforuna gönderme yapan kitap, Marx›n sorular›n› ve yöntemini hat›rlat›yor, yeniden yorumluyor. Mevcut yaklaﬂ›mlar› özetlerken, güçlü bir alternatif olarak sorunlar›
ele al›ﬂ biçimini irdeliyor.
SADETT‹N ÖKTEN, Yahya Kemal’in ‹stanbul’u ve Devam› (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 253 ss. ISBN
978-975-437-908-2
Bu kitap, Yahya Kemal Bey’in on dört ﬂiiri üzerine kurulu bir deneme niteli¤indedir. ‹sminin de
ima etti¤i gibi Yahya Kemal’in ﬂahit olup, yaﬂad›¤› ‹stanbul ve onun vefat›ndan sonra bu güne kadar yazar›n›n bizzat ﬂahit olup yaﬂad›¤› ‹stanbul’u baz› hassasiyetleri dikkate alarak konu edinmiﬂtir. Yahya Kemal Bey’in yaﬂad›¤› ‹stanbul kendisinin kitaba al›nan on dört ﬂiirinde ﬂairin kendi tavr›, üslûbu ve tarz› ile
sunulmuﬂtur. Kitab›n ismindeki “devam›” sözcü¤ü ise yazar›n›n yaﬂad›¤› ‹stanbul’u alg›lamas› ve bu alg›n›n kendisinde uyand›rd›¤› duygu ve düﬂünceleri yans›t›r.
ONUR ÖYMEN, Uçurumun Kenar›nda D›ﬂ Politika (‹stanbul: Remzi Kitabevi, 2012), 28 ss. ISBN 978-975141-526-4
Uçurumun Kenar›nda D›ﬂ Politika, Onur Öymen’in milletvekili olarak görev yapt›¤› 2002-2011
y›llar› aras›nda Türkiye’yi yak›ndan ilgilendiren d›ﬂ politika geliﬂmelerini anlat›yor. 1 Mart Tezkeresi, K›br›s sorunu ve Kofi Annan Plan›, terörle mücadelenin d›ﬂ boyutu, Kürt aç›l›m› ve Ermenistan’la imzalanan
protokoller gibi konularda mecliste dile getirilen eleﬂtiri ve uyar›lar bu kitab›n konusunu oluﬂturuyor. Onur
Öymen, d›ﬂ politika alan›nda yaﬂananlar hakk›nda tarihe not düﬂüyor. Ayn› zamanda ulus olarak en güncel konularda tarihsel uyar›larda bulunuyor.
EM‹N ÖZDEM‹R, ‹nsan Yüre¤ine Yolculuk (Ankara: Bilgi Yay›nevi, 2012), 296 ss. ISBN 978-975-220-434-8
Emin Özdemir, ‹nsan Yüre¤ine Yolculuk adl› bu denemesel anlat›s›nda, okurlu¤unu yazarl›¤›yla da
besleyerek, baﬂka yazarlar›n ›s›tt›¤› yolda gördüklerini, gözlemlerle, yorumlarla, düﬂünsel ve düﬂsel üretimlerle, filmlere de göndermeler yaparak aktar›yor bize. Kitab›nda yüzlerce kiﬂiden söz eden Özdemir, bu
yolculukta kimlerle karﬂ›laﬂm›yor? M›s›r, Mezopotamya ﬂiirlerinden baﬂl›yor iﬂe. Ard›ndan ötekiler geliyor: Homeros, Dede Korkut, Sapho, Turquato Tasso, Hayyam, Karacao¤lan, Montaigne, Cervantes, Shakespeare, Balzac, Dostoyevski, Tolstoy, Turgenyev, Stendhal, Kafka, Rilke, Çehov, Gorki, Steinbeck, Faulkner, Hamsun, Pessoa, Céline, Borges, Mârquez, Saramago, Nâz›m Hikmet, Canetti, Yaﬂar Kemal. Özdemir, bu ozanlarla, düﬂünürlerle, yazarlarla, çal›ﬂma odas›n›n mütevaz› masas›nda yan yana geliyor, sohbet ediyor, insanlar aras›nda gittikçe yay›lan duygu yoksunlu¤u konusunda tart›ﬂ›yor onlarla, anlat›lardan
sözün can› olabilecek bölümleri, düﬂünceleri öne ç›kararak, üzerinde durulmas› gereken evrensel sorunlar› sezdiriyor.
131
132
YEN‹ K‹TAPLAR
HALUK ÖZDEM‹R, Avrupa Mant›¤›: Avrupa Bütünleﬂmesinin Teori ve Dinamikleri (‹stanbul: Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, 2012), 432 ss. ISBN 978-605-423-892-7
Avrupa mant›¤›, ‹kinci Dünya Savaﬂ›’ndan sonra Avrupa bütünleﬂmesini do¤uran ve geliﬂtiren düﬂünce biçimidir. Bu zihniyet, savaﬂ sonras› dönemin özgün koﬂullar›nda ortaya ç›km›ﬂ ve günümüz Avrupas›’na ﬂekil vermiﬂtir. ﬁüphesiz Avrupa’da bu mant›¤› paylaﬂmayan ve karﬂ› olanlar da vard›r. Dolay›s›yla bu düﬂüncenin tüm Avrupal›lar› ve tüm dönemleri kapsad›¤› söylenemez. Hatta Avrupa mant›¤›, yine
Avrupa ürünü olan ›rkç›, faﬂist ve sömürgeci fikirlerden bir kopuﬂtur ve onlar› unutma yöntemidir. Unutmak ve yeni bir ﬂeyler inﬂa edebilmek için yeni hedefler koyma ve yeni meﬂgaleler bulma aray›ﬂ›d›r. Bu
mant›k anlaﬂ›lmaks›z›n, tarih boyunca birbirine karﬂ› ac›mas›zca savaﬂm›ﬂ olan Almanya ve Fransa’n›n ayn› çat› alt›nda bir araya gelmeleri bize anlams›z gelebilir. Radikal de¤iﬂimlere iﬂaret eden önemli geliﬂmeler, anlams›z çeliﬂkiler gibi görünebilir. Yine daha 20 y›l önce ba¤›ms›zl›k ve egemenlik u¤runa kan döken, soyk›r›m ve katliamlar yapan eski Yugoslav Cumhuriyetlerinin, u¤runa bu kadar günaha girdikleri
egemenlik ve ba¤›ms›zl›klar›n› nas›l ve neden AB’ye devretmeye çal›ﬂt›klar›n› da anlayamay›z. Bu kitap,
Avrupa bütünleﬂmesinin dinamiklerini ve onu do¤uran mant›¤› gün ›ﬂ›¤›na ç›karmaktad›r.
OKTAY ÖZEL, Dün Sanc›s› (‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, 2012), 184 ss. ISBN 978-975-333-279-8
Dün Sanc›s›, Türkiye’de genel tarih alg›s›n›n oldu¤u kadar, tarihçilik mesle¤i ve tarih yaz›m›n›n
da zorunlu bir alan oldu¤unu kabul ederek söze baﬂl›yor. Oktay Özel, Türkiye’deki tarihçilik prati¤ini tarihselleﬂtirmeye giriﬂirken asl›nda bugüne ayna tutuyor. Tarihçiyi, tarihsel bilginin içinde üretildi¤i güncel/tarihsel ortam› analizinin merkezine yerleﬂtiriyor. Kendi ifadesiyle, tarihçili¤in oda¤›ndaki öznenin,
yani tarihçinin iﬂ yapma tarz›na, kavramsal donan›m› ve terminolojisine, güncelle, siyaset kurumuyla ve
nihayet devletle kurdu¤u tehlikeli ontolojik-pragmatik iliﬂkiye, bu ba¤lamda kulland›¤› bilimd›ﬂ› dilin
ideolojik keskinli¤i ve ﬂiddetine yak›ndan bak›yor. Sanc›n›n esasen meslek eti¤inin, tarihsel bilginin demokratik ve ço¤ulcu do¤as›n›n, çoklu okuma yöntemlerinin meﬂrulu¤unun unutulmas›ndan kaynakland›¤›n› ileri sürüyor ve meslektaﬂlar›n› yapt›klar› iﬂin do¤as›na dair düﬂünmeye, temel ilkeleri hat›rlamaya
davet ediyor. Ancak Özel, her koﬂulda zor olana talip olarak kolay(c›) bir çözümün olmad›¤›n› da gösteriyor. Di¤er yandan, Dün Sanc›s› ﬂaﬂ›rt›c› derecede iyimser bir kitap. Çünkü Türkiye’de akademik tarihçili¤in bütün marazi ve yap›sal sorunlar›yla asl›nda kuruluﬂ devrini tamamlad›¤›n›, kendini sessizce do¤as›na daha uygun koﬂul ve temellerde yeniden kurmakta oldu¤unu düﬂünüyor. Ancak bu k›r›lgan bir
iyimserlik; çünkü yazar, bu y›k›l›ﬂ ve yeniden kuruluﬂun kendi sorunlar›yla birlikte gelece¤inin ve gelmekte oldu¤unun da fark›nda. Sanc›, alan›nda ﬂimdiden temel okumalar aras›na girmiﬂ bir baﬂvuru kitab›. Dün Sanc›s›, söyleyecek sözü olan ve sözünü etkili bir ﬂekilde söyleyen çok yönlü bir hesaplaﬂma, keskin bir manifesto. Tarihçiler, tarih ö¤rencileri ve tarih merakl›lar› için vazgeçilmez bir çal›ﬂma. Ama en
çok da, tarihte, tarihçilikle sadece kullan›m de¤eri üzerinden araçsal iliﬂki kuran siyaset kurumu mensuplar› için gerekli.
MEHMET ÖZGER, Türk Roman›’nda 12 Eylül (‹stanbul: Kaknüs Yay›nlar›, 2012), 256 ss. ISBN 978-975256-365-0
Türk Roman›’nda 12 Eylül, bizleri bir dönemin çalkant›l› yap›s›n›n yan› s›ra ideolojik kamplaﬂmalar›na, ﬂiddetin co¤rafyas›na götürüyor. 12 Eylül belle¤inin, edebiyatta yeniden inﬂas›n› tart›ﬂan Mehmet Özger, dönemin siyasal yönelimlerini, yans›malar›n› romanlar arac›l›¤›yla okura sunuyor. Bir alt tür
NEW BOOKS
olarak okunabilecek romanlar›n dönemsel ve kültürel okumalar›n› yans›tan çal›ﬂma, Tar›k Bu¤ra’dan
Bilge Karasu’ya; Latife Tekin’den ‹brahim Y›ld›r›m’a; Ali Teoman’dan Zülfü Livaneli’ye pek çok romanc›n›n ideolojik yaklaﬂ›mlar›n› eserleriyle birlikte serimliyor. Sa¤ ve sol yaklaﬂ›mlar›n belirgin biçimde ﬂekillendirdi¤i romanlar›n incelendi¤i çal›ﬂma, ayn› zamanda bireyin ideoloji ve iktidarla iliﬂkisini vermesi aç›s›ndan dikkate de¤er. Türk Roman›’nda 12 Eylül, yak›n döneminin zihinsel yap›s›n›, ideolojik belirlemelerini en önemlisi ﬂiddetin yak›n tarihini edebiyat metinleri arac›l›¤›yla yeniden gündeme getiriyor.
GEOFFREY PARKER, JAY WINTER ve MARY R. HABECK, 1. Dünya Savaﬂ› ve 20. Yüzy›l (‹stanbul: Türkiye ‹ﬂ
Bankas› Kültür Yay›nlar›, 2012), 368 ss. ISBN 978-605-360-634-5
Üzerinden neredeyse bir yüzy›l geçmesine karﬂ›n, I. Dünya Savaﬂ›’n›n nedenleri, niteli¤i ve miras›
bugün hâlâ hararetli tart›ﬂmalara konu oluyor. Tarihteki bu ilk topyekûn savaﬂa dair kültürel referanslar bugüne dek gücünden hiçbir ﬂey yitirmedi. 1914 y›l›nda fitili ateﬂlenen büyük ideolojik ve ulusal çat›ﬂmalar,
savaﬂan devletlerde muazzam bir de¤iﬂimi harekete geçirmiﬂti. Etkileri 20. yüzy›la yay›lan ve damgas›n›
vuran bir de¤iﬂimdir. Almanya’n›n k›tan›n hâkimiyetini ele geçirmesinin önüne geçmek için savaﬂtan baﬂka yol yok muydu? ‹tilaf Devletleri’nin pek yard›m etmemesi sonucunda Rusya’n›n 1917’de yenilmesi ve
bu yenilginin Bolﬂevik Devrimi’nin önünü açmas› m› daha kötüydü? Yoksa olas› bir Alman zaferi mi? Askerler teknolojik savaﬂ›n yeni gerçekli¤i karﬂ›s›nda nas›l tepki vermiﬂti? Savaﬂ sürüncemede kal›rken, Almanya’daki sosyalistler nas›l bir saikle pasifizme yöneldiler? Savaﬂ›n sömürgecilik, 1920’lerin diplomasisi, savaﬂla ilgili ulusal mitoslar›n yükseliﬂe geçmesi üzerindeki etkileri nelerdi? Bu kitaba katk›da bulunan
yazarlar askeri tarih, uluslararas› tarih ve kültür tarihini bir araya getiren çok geniﬂ bir literatürden yararlanarak, 20. yüzy›l›n bütününü kavray›ﬂ›m›z aç›s›ndan genel bir çerçeve sa¤layan bir I. Dünya Savaﬂ› analizi sunuyorlar.
HAYRETT‹N PINAR, Bab›âli ve H›div ‹smail: Tanzimat Döneminde ‹ktidar›n S›n›rlar› (‹stanbul: Kitap Yay›nevi, 2012), 186 ss. ISBN 978-605-105-098-0
Sultan II. Mahmut’un saltanat› s›ras›nda iki defa isyan eden Mehmet Ali Paﬂan›n, Osmanl› varl›¤›na yöneltti¤i tehdit, Avrupa devletlerinin yard›m›yla gündem d›ﬂ›na itilebildi ancak paﬂan›n b›rakt›¤› miras, 19. yüzy›l boyunca M›s›r›, Osmanl› Devletinin en hassas bölgelerinden biri haline getirdi. 1863’te H›div ‹smail’in M›s›r valili¤ine getirilmesi ile birlikte Mehmet Ali Paﬂan›n merkezi otoritenin kontrolü d›ﬂ›na ç›kma hevesi, bambaﬂka bir program ile yeniden hayat buldu. H›div ‹smail’in, dedesinden kalan an›lara samimi bir itaatle hizmet ederek ba¤›ms›zl›k ya da en az›ndan ‹stanbul’un gözetiminden kurtulmak u¤runa att›¤› her ad›m, Tanzimat Dönemi boyunca Osmanl› iktidar›n›n esas aktörü konumuna yükselen Bab›âli taraf›ndan yak›ndan izlendi ve kontrol edilmeye çal›ﬂ›ld›. Âlî Paﬂan›n deyiﬂiyle, Osmanl› Devletinin
yaﬂamaya devam etmesi için vazgeçilmez öneme sahip olan M›s›r›n, H›div ‹smail’in hayalindeki gibi ba¤›ms›z bir devlete dönüﬂmesini engellemek ad›na her türlü gayret gösterildi. Nitekim Bab›âli, M›s›r› feda
etmemek için Avrupa devletleriyle mücadele etmeyi de göze alarak sahip oldu¤u bütün diplomatik hünerleri sergilemiﬂ ve H›div ‹smail’in merkezi otoriteye ba¤l›, s›radan bir vali oldu¤unu ispat etme kararl›l›¤›ndan vazgeçmemiﬂtir. Dolay›s›yla Bab›âli’nin, H›div ‹smail ile 1860l› y›llar boyunca giriﬂti¤i mücadele, Osmanl› ›slahat ça¤›n›n temel esprisini oluﬂturan merkezileﬂme refleksini gösterdi¤i gibi Osmanl› diplomat›n›n siyaset üretebilme yetene¤ini de berrak hale getirmektedir.
133
134
YEN‹ K‹TAPLAR
ADAM PRZEWORSKI, Kapitalizm ve Sosyal Demokrasi [çeviren Naim Ataba¤soy, Funda Çoban] (‹stanbul:
Phoenix Yay›nevi,2012), 416 ss. ISBN978-605-465-701-8
Kapitalizm ve Sosyal Demokrasi, Bat›l› liberal demokratik ülkelerdeki iﬂçi s›n›f›n›n neden çok s›n›f
merkezli, ekonomik aç›dan reformist (sosyal demokrat) partiler taraf›ndan örgütlendikleri ve örgütlenmekte olduklar› sorusundan hareketle, sosyalist hareketin, sosyal demokrasi deneyimlerinden ç›karabilece¤i
dersler olup olmad›¤›n› sorguluyor. Bunu yaparken hem sosyal demokrasiye hem de sosyalist harekete iliﬂkin eleﬂtirel ve çarp›c› tespitler de yapan Kapitalizm ve Sosyal Demokrasi, solun sadece bir özgürleﬂme
gücü olarak vaadini de¤il, ayn› zamanda seçimlerde bir alternatif olarak özgünlü¤ünü de yitirmiﬂ gibi göründü¤ü bugün, bu açmazdan kurtulman›n yolunun, yeni toplumsal hareketler ve dinamiklerle de bütünleﬂmekten geçti¤ini iddia ediyor.
MUSA QASIMLI, SSCB-Türkiye ‹liﬂkileri [çeviren Abdülkerim Üregen] (‹stanbul: Kaknüs Yay›nlar›, 2012),
464 ss. ISBN 978-975-256-351-3
SSCB-Türkiye iliﬂkilerinde 70’li y›llar›n sonundan itibaren yeniden gerileme ortaya ç›kt›. Buna yol
açan faktörler nelerdi? Afganistan’a Sovyet askeri müdahalesi karﬂ›l›kl› iliﬂkilere nas›l etki etti? Mevcut
duruma niçin yeni so¤uk savaﬂ deniliyor? Yolunda olmayan Sovyet-Türk iliﬂkileri’nin karakteristik yönleri nelerdi? K›br›s problemi karﬂ›l›kl› iliﬂkilere nas›l etki etti? SSCB Karadeniz bo¤azlar› konusunu neden
yeniden gündeme getirdi? 12 Eylül 1980 darbesi karﬂ›l›kl› iliﬂkilere nas›l etki etti? Taraflar birbirlerine karﬂ› gizli savaﬂ› nas›l yürütüyorlard›? Bulgaristan Sovyet-Türk iliﬂkilerine nas›l etki ediyordu? Ermenistan
SSCB liderleri merkez karﬂ›s›nda tarihte hiçbir zaman olmayan uydurma “Ermeni soyk›r›m›” ve Azerbaycan’a karﬂ› as›ls›z toprak iddialar›n› nas›l ileri sürüyorlard›? Bunlar›n aras›nda iliﬂki var m›yd›? Sovyet liderlerinin bu as›ls›z iddialara yaklaﬂ›m› ne idi? Mehmet Ali A¤ca’n›n Papa II. John Paul’a karﬂ› suikast
gerçekleﬂtirmesi Sovyet-Türk iliﬂkilerinde gündeme geldi mi? Körfez krizi Sovyet-Türk iliﬂkilerine nas›l
etki etti? ‹ki ülkenin yak›nlaﬂmas›nda Azerbaycan hangi rolü oynuyordu? Sovyet lideri Mihail Gorbaçov
Sovyet Türk Cumhuriyetlerinin liderlerine neden güvenmiyordu? Bu ve baﬂka sorulara Azerbaycan, Rusya, Türkiye, Gürcistan arﬂivlerinde uzun y›llarca “çok gizli”, “gizli” ve “hizmete özel” damgalar› ile korunan belgelerine, ABD D›ﬂiﬂleri Bakanl›¤›’n›n ve Merkezi ‹stihbarat ‹daresinin bas›l› belgelerine, Ermenistan kaynaklar›na dayal› olarak yaz›lm›ﬂ monografide cevap veriliyor. Yararlan›lm›ﬂ olan kaynak ve eserlerin nerede ise tamam› bilim dünyas›n›n dikkatine ilk kez sunuluyor.
GERTRUDE REINISCH, Hayaller Kervan›: Wanda Rutkiewiczin Yaﬂam› [çeviren Nedim Sipahi] (‹stanbul:
Homer Kitabevi ve Yay›nc›l›k, 2012), 302 ss. ISBN 978-994-448-346-9
Nedim Sipahi: “Wanda Rutkiewich’in yaﬂam› salt bir kad›n da¤c›n›n hayat hikâyesi de¤il. Ayn› zamanda özgürlü¤ü ve hayalleri u¤runa tüm güçlüklere direnmesini bilen bir kiﬂilikte ﬂekillenen azmin, tutkunun ve iradenin özgün bir duruﬂu, bir meydan okuyuﬂu. Onu ilk kez Polonyal› efsane da¤c› Jerzy Kukuczka’n›n “Benim Dikey Dünyam” adl› kitab›n› çevirirken tan›m›ﬂt›m. Hayaller Kervan›’n› okudu¤umda yaﬂad›¤›m heyecan ve duydu¤um hayranl›k, onu ülkemin insanlar›yla da tan›ﬂt›rmaya zorlad› beni. Bir
kad›n olarak, erkeklerin egemen oldu¤u bir alanda, yaﬂam›n› da¤lara olan sevdas› üzerinden kendi elleriyle kurgularken, ac›y› ve mutlulu¤u dengeleyebilme ad›na verdi¤i ödünsüz u¤raﬂ, kimimize bir ›ﬂ›k olabilirdi. Wanda, kendi iç dünyas›ndaki f›rt›nalara karﬂ›, t›rmand›¤› yüksek zirvelerin sert ve so¤uk ikliminde
sakin bir liman ar›yordu bir bak›ma. Yaﬂad›¤› çeliﬂkilerin çözümü de, çözümsüzlü¤ün sarmal›nda yitip git-
NEW BOOKS
mekti belki. Her ﬂeye karﬂ›n hayat çizgisini özgür iradesiyle ve kendi gücüyle çizmesi, sayg›y› ve hat›rlanmay› fazlas›yla hak ediyordu. Wanda Rutkiewich’in hayat›n›n dolambaçl› ve çetin rotas›yla, kad›n ya da
erkek olal›m, her birimizin yaﬂam kervan›n›n oluﬂturdu¤u farkl› izler, zaman zaman kesiﬂmekte ister istemez. Onun gibi hayallerinin peﬂinden özgürce gidebilme cesaretini gösterebilenlerse, menzili hepimiz için
daha ötelere taﬂ›yacaklar. Hayaller kervan› hep ilerleyecek. Wanda gibi yürekli insanlar›n an›lar›, bu kervan›n hep en önünde yürüyecekler. Hayalleri da¤lar›n özgür doruklar›ndan yolumuzu ayd›nlatarak... Bu
çeviri, ülkemin tüm kad›nlar›na arma¤an olsun.”
GERWALD ROCKENSCHAUB, 4 to 2 Floors (‹stanbul: Homer Kitabevi ve Yay›nc›l›k, 2012), 42 ss. ISBN
978-994-448-344-5
Dr. Necmi Sönmez diyor ki: “Gerwald Rockenschaub, 1980’lerde uluslararas› sanat etkinliklerinde ismini duyuran yarat›c› bir sanatç› olarak, Pop, Tasar›m ve Kulüp Kültürü (club culture) gibi kavramlar› bir araya getiren iﬂlerinde, (crossover olarak da tan›mlanan) disiplinleraras› iliﬂkileri sorgulayan öncülerinden biri olarak yorumlanmaktad›r. Çal›ﬂmalar›n› Berlin’de sürdüren sanatç›y› ne bir ressam, ne bir
heykelt›raﬂ ne de yeni medya sanatç›s› olarak tan›mlamak mümkündür. Çünkü Rockenschaub, sanat›n yan› s›ra müzik, tasar›m gibi di¤er yarat›c› iﬂlerle de yak›ndan ilgilendi¤i için, çal›ﬂmalar›n›n tamam›nda
farkl› görsellikleri bir tür kolaj esteti¤iyle yan yana getirerek, farkl›, bir ç›rp›da tan›mlanmas› mümkün olmayan bütünlükler kurar. Bu bütünlüklerin bir tür “Rockenschaub Gezegeni” olarak tan›mlamak yanl›ﬂ
olmaz. Sanatç›n›n Borusan Contemporary için geliﬂtirmiﬂ oldu¤u proje, her ﬂeyden önce ‘Rockenschaub
Gezegeni’nin ‹stanbul’daki yorumu olarak ele al›nabilecek özelliklere sahiptir. Bu sergi projesini ve sonuçlar›n› ele almadan önce belirtilmesi gereken, sanatç›n›n her türlü kültürel karakter ve kimlikten uzak,
kelimenin tam anlam›yla evrensel kodlar üzerine kurarak geliﬂtirdi¤i sanatç› kimli¤i, izleyicilere farkl›
görselliklerin kap›lar›n› fazla ipucu vermeden aralayan bir kimli¤e sahip oldu¤udur. Hiç kuﬂkusuz bir sanatç›n›n çal›ﬂmas›n› yorumlarken, onun geliﬂtirmiﬂ oldu¤u çerçeveden hareket etmek bir zorunluluktur.
‹zleyicileri sadece görsel kalitelere yöneltmek için, çal›ﬂmalar›na isim vermekten bile özellikle kaç›nan
bir sanatç› karﬂ›s›nda oldu¤umuz düﬂünüldü¤ünde, ne kadar güçlü bir anlat›m sorunuyla karﬂ› karﬂ›ya oldu¤umuz anlaﬂ›l›r.”
CHRISTIAN RUBY, Siyaset Felsefesine Giriﬂ [çeviren Aziz Ufuk Y›ld›r›m] (‹stanbul: ‹letiﬂim Yay›nlar›,
2012), 160 ss. ISBN 978-975-051-071-7
Siyaset felsefesi, tarihi boyunca farkl› analiz perspektiflerinden ve referans noktalar›ndan beslenerek bir söz da¤arc›¤› meydana getirmiﬂtir. Yaln›zca siyaset alan›nda haz›rlanm›ﬂ çal›ﬂmalar› anlamak için
de¤il, ayn› zamanda gündelik yaﬂam›n siyasi yüzünü daha iyi kavramak ve bir siyasi aktör olarak etkin olabilmek için de bu söz da¤arc›¤›na hâkim olmak büyük önem taﬂ›r. Tarihsel dönemleri s›ras›yla ele alan bu
kitap, siyaset felsefesi birikimini oluﬂturan olaylar› ve olgular›, kaynaklar›na inerek inceliyor. Kitab›n her
bölümü siyaset felsefesinin bir dönemine odaklan›yor: Yunan felsefesinde siyaset alan›n›n sahip oldu¤u
sayg›nl›¤› vurgulayan Christian Ruby, Ortaça¤ teolojisinde kilisenin siyasetle iliﬂkisini ortaya koyuyor. Ard›ndan 16.-18. yüzy›llarda modernitenin ve irade arac›l›¤›yla birli¤in ortaya ç›k›ﬂ›n› inceleyen yazar, 19.
yüzy›lda siyaset ile tarihsel güçlerin iliﬂkisine e¤iliyor ve 20. yüzy›lda gerçekleﬂen siyasal›n aﬂ›nmas› sürecini de¤erlendiriyor. Bat› siyaset felsefesinin yol iﬂaretlerini günümüzün koﬂullar›yla iliﬂkisi içinde görmek isteyen okurlara ve iktidar, devlet ya da toplumsal yaﬂam konular›nda çal›ﬂan ö¤rencilere eski tart›ﬂmalardan faydalanma imkân› sunan bir kaynak.
135
136
YEN‹ K‹TAPLAR
SERP‹L SANCAR, Türk Modernleﬂmesinin Cinsiyeti (‹stanbul: ‹letiﬂim Yay›nlar›, 2012), 339 ss. ISBN 978975-051-097-7
Eril modernleﬂmenin önemli bir boyutu, yeni modern kad›n temsillerini cinsiyetsizleﬂtirmesidir.
Muhafazakâr modernleﬂme gözlü¤ünden bak›nca, kad›nlar›n cinsel ahlak aç›s›ndan yarg›lanamayacaklar›
bir aseksüel kamunun varl›¤› gerekliydi. Muhafazakâr modernleﬂmenin kabul etti¤i kamusal kad›nl›k ço¤u aristokratik gelenekte oldu¤u gibi kad›nlar› cinsellik sahibi olarak de¤il toplumsal geliﬂime adanm›ﬂ,
cinsiyetsiz bedenler olarak konumland›. Toplumsal amaçlar için seferber edilecek sosyal kimlikler inﬂa
edebilme (ve erkek odakl› cinsiyet rejimlerinin otoriter siyasal rejimlerle eklemlenme) stratejisi olarak bu
tarz›n baﬂar›l› bir örne¤i de Türkiyede yaﬂand›. Serpil Sancar, tarihsel olarak kad›nlar›n d›ﬂland›¤›, cinsiyetçi politikalar›n belirginleﬂti¤i ve cinsel ahlak›n s›n›rlar›n›n çizildi¤i bir tarih anlat›yor bize. Feminist bir
tarih okumas› bu? Yazar, muhafazakâr modernleﬂmenin paranoyalar›n› ve orta s›n›f Türk ailesinin nas›l inﬂa edildi¤ini tart›ﬂ›yor. Beklentiler ve hayal k›r›kl›klar›, ﬂikâyet ve serzeniﬂleri resmediyor.
NECDET SARAÇ, Farkl› Çizgi: Alevilik Sol ve Avrupa Yaz›lar› (‹stanbul: Cem Yay›nevi, 2012), 224 ss.
ISBN 978-975-406-910-5
Makalelerden oluﬂan Farkl› Çizgi yaklaﬂ›k 10 y›ll›k bir döneme farkl› bir bak›ﬂ aç›s› ile ›ﬂ›k tutuyor. Kitap bir anlam›yla, hem Türkiye, hem de baﬂta Almanya olmak üzere Avrupa’daki Alevi ve sol hareketinin de k›sa bir tarihini içeriyor. Ayr›ca kitapta yer alan “Portreler”, “Alevi profili”, “Avrupa ve Almanya” gibi bölümler bir baﬂka bak›ﬂ› ortaya koyuyor. “Mad›mak” bölümü ise “müze” talebinin nas›l baﬂlad›¤›ndan nereye geldi¤imizin bir aynas› oluyor.
VURAL SAVAﬁ, Ça¤daﬂlaﬂman›n Tek Yolu Devrimci Hukuk (Ankara: Bilgi Yay›nevi, 2012), 480 ss. ISBN
978-975-220-438-6
Azgeliﬂmiﬂ ve yar› sömürge durumuna getirilmiﬂ bir ‹slam ülkesinde; Dünya tarihinde eﬂine bir daha rastlanamayacak ﬂekilde ça¤daﬂlaﬂma ve demokratikleﬂmenin önünü Türk Hukuk Devrimi açm›ﬂt›r. Laik Türkiye Cumhuriyeti’nin çökmesi ve paramparça olmas›yla sonuçlanaca¤›, akl› baﬂ›nda olan vatandaﬂlar›m›zca giderek daha iyi anlaﬂ›lan emperyalizm güdümlü “Karﬂ› Devrim”e dur diyebilmek; Kemalizm’in
ve Türk Hukuk Devrimi’nin geniﬂ kitlelere daha iyi anlat›labilmesi ve benimsetilmesiyle mümkündür. Bu
çal›ﬂma, bu amac›n peﬂinden gidenlere katk› sa¤lamak amac›yla kaleme al›nm›ﬂt›r.
AHMED GÜNER SAYAR, Terence W. Hutchison (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 283 ss. ISBN 978-975437-913-6
‹ktisat okumaya baﬂlayan hemen her talebe gibi ben de, kurgulanm›ﬂ teorileri do¤ru kabullenmekten öte, bunlar›n çat›ﬂmas›n›n yaratt›¤› s›k›nt›y› pek duymadan, ‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi’ndeki ö¤rencilik günlerimi sürdürdüm. Gerçi o y›llar, 1964-1968 aras›, Fakülte’de bir kenarda toplanm›ﬂ masum talebe hareketleri, iktisadî bir sistem de¤iﬂikli¤ini dile getirmekteydi. Tribünden sahaya bakan bir seyirci misali, oynanan oyunu de¤erlendirmenin ötesinde kald›m. Fakültede sevdi¤im hocalar›m
vard›, ama ne onlar›n düﬂüncelerinin takipçisi, ne de bir iktisadî sistemin müfrit bir taraftar› olmam gibi
ﬂahsî bir meselem yoktu. Hayat nehrim, o tarihten sonra, ‹ngiltere’de Birmingham Üniversitesi’nde akt›.
NEW BOOKS
Orada yüksek lisans tahsilimi sürdürürken, Profesör Terence Wilmot Hutchison’un ö¤rencisi oldum.
Kendisinin vermekte oldu¤u iktisadî düﬂünce tarihi derslerine kat›ld›m, ayr›ca dan›ﬂman›m oldu¤u için
onun nezaretinde bir yüksek lisans tezi haz›rlad›m. Yukar›da Ö. C. Sarç’tan aktard›¤›m sat›rlar benim
T.W. Hutchison’dan elde etti¤im ilk intiba ile örtüﬂüyordu. Bir büyük iktisat bilgininin ö¤rencisi olmuﬂtum. Gerçekten de, kafas› inceden inceye planlanm›ﬂ, s›ra d›ﬂ›, muhteﬂem bir iktisat ustas›, akl-› küll ve
akl-› selim sahibi bir insandan, dogmatizme saplanmadan, etkilenmemek imkâns›zd›. Akademik bir dürüstlük içerisinde verdi¤i derslerini, hususi sohbetlerimizde iktisad›n büyük isimlerini bir iki f›rça darbesiyle ters yüz etmesini unutam›yorum.
JOAN WALLACH SCOTT, Örtünmenin Siyaseti [çeviren Merve Tabur] (‹stanbul: Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, 2012), 206 ss. ISBN 978-605-423-889-7
Frans›z hükümeti, 2004 y›l›nda, dine ait çarp›c› simgelerin devlet okullar›nda kullan›m›na dair bir
yasak baﬂlatt›. Yasak herkese yönelik olsa bile, Müslüman k›zlar›n kulland›¤› baﬂörtüsünü hedefliyordu.
Yasak taraf›nda yer alanlar Fransa’n›n seküler liberal de¤erlerini savunuyor ve baﬂörtüsünü ‹slam’›n moderniteye karﬂ› direniﬂinin bir sembolü olarak yorumluyorlard›. Örtünmenin Siyaseti, bu bak›ﬂ aç›s›n› hararetli bir tart›ﬂmayla çürütmektedir. Toplumsal cinsiyet araﬂt›rmalar›n›n öncüsü Joan Wallach Scott, söz
konusu yasan›n, Fransa’n›n eski kolonilerinin tebaalar›n› gerçek vatandaﬂlar olarak entegre etme sürecinin
baﬂar›s›zl›¤›n›n bir göstergesi oldu¤unu öne sürmektedir. Scott, yasan›n ard›ndaki ›rkç›l›¤›n uzun tarihinin
yan› s›ra Müslümanlar›n asimilasyonuna yönelik ideolojik engelleri de incelemektedir. Tart›ﬂman›n kalbinde yatan cinselli¤e yönelik yaklaﬂ›mlardaki çeliﬂkileri ortaya koymakta; yasa¤›n Frans›z savunucular›n›n
cinsiyet konusundaki aç›kl›¤› normalli¤in, özgürleﬂmenin ve ferdiyetin bir ölçütü olarak gördüklerini buna karﬂ› baﬂörtüsü ile ima edilen cinselli¤in örtülmesini, Müslümanlar›n asla gerçek Frans›zlar olamayaca¤›n›n bir kan›t› olarak gördüklerine dikkat çekmektedir. Scott, yasan›n dini ve etnik farkl›l›klar› uzlaﬂt›rmaktan öte, bilakis söz konusu farkl›l›klar› daha da keskinleﬂtirdi¤ini belirtmektedir. Homojenlik hususundaki diretmenin Fransa veya genel olarak Bat› için art›k mümkün olmad›¤›n› göstermekte ve bunun “medeniyetler çat›ﬂmas›” denilen gerilimlerin kökenini oluﬂturdu¤unu öne sürmektedir. Örtünmenin Siyaseti
farkl›l›klar›m›z› ortak bir zeminde inﬂa eden, farkl›l›klar› kuﬂatan, onlar› bask›lamayan, toplumsal uyum
için onlar› tan›yan yeni bir toplumsal vizyon ça¤r›s› yap›yor.
BERT A. SEGAL, Mit (‹stanbul: Dost Kitabevi, 2012), 188 ss. ISBN 978-975-298-468-4
Son birkaç yüzy›l boyunca mit alan›nda yap›lm›ﬂ çal›ﬂmalar› temel alan bu inceleme, özünde disiplinleraras› bir soruﬂturma olarak de¤erlendirilebilir. Antropoloji, sosyoloji, psikoloji, edebiyat eleﬂtirisi,
felsefe ve dinler tarihi kitab›n omurgas›n› oluﬂturuyor. Mit’in kökeni, anlam› ve iﬂlevi konusunda sorulan
sorular ba¤lam›nda tüm bu araﬂt›rma disiplinleri bir araya geliyor.
DONALD SOMMERVILLE, II. Dünya Savaﬂ›: Resimli Harp Tarihi (‹stanbul: Türkiye ‹ﬂ Bankas› Kültür Yay›nlar›, 2012), 256 ss. ISBN 978-605-360-448-8
Kitap ayr›nt›l› bir II. Dünya Savaﬂ› tarihi. I. Dünya Savaﬂ›’n›n sonucundan ve Nazi kuvvetlerinin
Avrupa’n›n dört bir yan›na yay›l›ﬂ›ndan Barbarossa Harekât›’na, Kuzey Afrika’daki muharebelere ve Pasifik’teki savaﬂa kadar, tüm savaﬂ alanlar›nda keﬂfe ç›k›l›yor. Kilit önem taﬂ›yan çarp›ﬂmalar, çat›ﬂman›n
137
138
YEN‹ K‹TAPLAR
nas›l ilerledi¤ini gösteren ayr›nt›l› haritalar ve savaﬂ planlar› eﬂli¤inde irdeleniyor. Silahlara ayr›lan bölümler, savaﬂ›n sürdürülmesini sa¤layan baﬂl›ca mekanizma ve taktikleri içeriyor. Kutular içinde aktar›lan temel verilerin yan› s›ra savaﬂta kilit roller üstlenen komutanlar ve liderlerle ilgili bilgiler, muharebelerin sonuçlar›n› ve silah istatistiklerini bir bak›ﬂta görmemizi, önemli siyasi ve askeri liderleri yak›ndan tan›mam›z› sa¤l›yor.
SALAHI R. SONYEL, Kayg›l› Y›llar: Gizli Belgelerle Kurtuluﬂ Savaﬂ›n›n Perde Arkas› 1918-1923 (‹stanbul:
Remzi Kitabevi, 2012), 480 ss. ISBN 978-975-141-536-3
Osmanl› topraklar›nda üstünlük, etki ve ç›kar sa¤lamak için yar›ﬂan ve çat›ﬂan yay›lmac› devletler,
Büyük Savaﬂ’tan yenik ç›kan ‹stanbul Hükümeti’ne Mondros Antlaﬂmas›’n› dayatm›ﬂlard›. Amaç Anadolu’nun iﬂgali ve Türklerin geldikleri bölgeye, Orta Asya’ya sürülmesiydi. Sevr Antlaﬂmas›’yla ise can çekiﬂen Osmanl› Devleti’ne son darbenin vurulmas› planlanm›ﬂt›. Ancak Türk ulusal güçleri, korkunç bir tehdit oluﬂturan bu oldu bittiye karﬂ› halk› coﬂturarak direniﬂi baﬂlatacakt›. Anadolu’da yaﬂanan bu kayg›l› y›llar›, gizli ‹ngiliz belgelerine dayanarak ele alan Salâhi Sonyel’in yeni araﬂt›rmas›, yak›n tarihimize ›ﬂ›k tutuyor.
ERDEM SÖNMEZ, Ahmed R›za: Bir Jön Türk Liderinin Siyasi-Entelektüel Portresi (‹stanbul: Tarih Vakf›
Yurt Yay›nlar›, 2012), 176 ss. ISBN 978-975-333-286-6
On dokuzuncu yüzy›l›n meﬂrutiyetçi hareketlerinin önde gelen isimleri aras›nda di¤erlerinden belirgin ﬂekilde ayr›lan bir isim vard›r: Nam›k Kemal’den 18 yaﬂ küçük, Enver Paﬂa’dan 23 yaﬂ büyük olan bu
isim, Yeni Osmanl›lar ile ‹ttihatç›lar aras›ndaki Jön Türk kuﬂa¤›n›n en önemli mensuplar›ndan biri olan
Ahmed R›za’d›r. Yeni Osmanl›lar›n siyasal tasar›lar›n›n sonraki kuﬂaktaki taﬂ›y›c›s› olan Jön Türk hareketinin birçok bak›mdan baﬂ ideolo¤u olmas› ve mutlak›yetçi II. Abdülhamit idaresine karﬂ› verdi¤i uzun soluklu mücadele, yaﬂam› boyunca ad›yla birlikte an›lacak büyük bir sayg›nl›k ve ünü de beraberinde getirmiﬂtir. I. Jön Türk Kongresi’nde iki ana gruptan birinin lideri pozisyonundad›r. Meﬂrutiyet’in ilan›ndan
sonra ise yap›lan törenlerde “hürriyetçilerin babas›” olarak karﬂ›lan›r. Hayat›n›n belirli dönemlerinde görüﬂ ayr›l›klar› nedeniyle geri çekilen ya da yer yer siyaseten etkisiz b›rak›lan Ahmed R›za’n›n yaﬂam› meﬂrutiyet hareketinin erken ve geç dönemlerinden izler taﬂ›mas› aç›s›ndan da önemlidir. Erdem Sönmez’in bu
çal›ﬂmas›, son y›llarda farkl› bak›ﬂ aç›lar›ndan kaynaklanan eleﬂtirilere de maruz b›rak›lan Ahmed R›za’y›
hayat› ve düﬂüncelerinden yola ç›karak ele al›rken, ço¤u tek yönlü olan bu eleﬂtirilere yönelik farkl› bir tarihsel ba¤lam ve bak›ﬂ aç›s› öneriyor.
ZEEV STERNHELL, MARIO SZNAJDER ve MAIA ASHERI, Faﬂist ‹deolojinin Do¤uﬂu [çeviren ﬁule Çiltaﬂ] (‹stanbul: Ayr›nt› Yay›nlar›, 2012), 352 ss. ISBN 978-975-539-688-0
Faﬂist ‹deolojinin Do¤uﬂu, ‹srailli bir tarihçi ve dünyan›n önde gelen faﬂizm uzmanlar›ndan biri
olan Zeev Sternhellin en önemli çal›ﬂmas›d›r. Sternhell bu kitapta faﬂist ideolojinin köklerini ve faﬂist hareketin geliﬂimini büyük bir titizlikle irdeliyor ve tam bir soya¤ac› ç›kar›yor. Bunu yaparken, gerçek beﬂi¤i dedi¤i Fransa’daki do¤umundan, ‹talya’da, 1914’ten itibaren milliyetçiler ve fütüristlerle birleﬂip çiçekleniﬂinin izinde, s›rt›n› dayad›¤› toplumsal mitler, yaratt›¤› psikolojik ve ahlaki z›tl›klara kadar, faﬂizmin
bütün geliﬂim aﬂamalar›n› gözler önüne seriyor.
NEW BOOKS
CENAB ﬁAHABEDD‹N, ‹stanbul’da Bir Ramazan (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 268 ss. ISBN 978-975995-308-9
Eski ‹stanbul, ﬂehrin gündelik hayat›, âdet ve gelenekleri; Bo¤aziçi, yal›lar, köﬂkler, konaklar, semai kahveleri, meddahlar ve tulumbac›lar; ‹stanbul’un tarihî semtleri, Bizans’tan kalan surlar, Kâ¤›thane
ve Sâdâbâd e¤lenceleri, lâle bahçeleri, Ramazan geceleri ve Direkleraras› gibi konulardan söz edildi¤ini
s›k s›k duyar›z. Ama bunlar›, hayat›n›n büyük bir k›sm›n›, gerçek kimli¤ini henüz yeni yeni kaybetmeye
baﬂlayan ‹stanbul’da geçirmiﬂ olan Edebiyat-› Cedide döneminin ünlü ﬂairi Cenab ﬁahabeddin’in eski bir
gazetenin sararm›ﬂ yapraklar› aras›nda unutulup kalm›ﬂ ‹stanbul’la ilgili yaz›lar›ndan izlemek eski ‹stanbul’u hat›rlamak ve anlamak isteyen ‹stanbul sevdal›lar› için çok anlaml›d›r. Cenab ﬁahabeddin’in, kitab›n
birinci k›sm›ndaki “Ramazan Hasb›halleri” baﬂl›¤›n› taﬂ›yan makaleleri, 20 May›s ile 18 Haziran 1920 tarihleri aras›nda, Anadolu’nun önemli bir k›sm› ile ‹stanbul’un iﬂgal alt›nda bulundu¤u bir s›rada kaleme
al›nm›ﬂ. 1920’de ‹stanbul’da Ramazan ay›, ‹stanbul’un geçmiﬂi, ﬂehrin tabiî ve tarihî güzellikleri, baz› dinî ve siyasî konularla I. Dünya Savaﬂ›’n›n memlekette açm›ﬂ oldu¤u derin yaralar etraf›nda kaleme al›nan
bu yaz›lar›n hemen her sat›r›nda, Cenab ﬁahabeddin’in zekâs›n›n bütün k›vrakl›¤›n› ve ironisini görmek
mümkündür. Toplum hayat›ndaki baz› sosyal de¤iﬂmelerden de bahsedilen bu makalelerde, Cenab ﬁahabeddin’in kendine özgü gözlem ve nükteleri yan›nda, Hâlid Ziya hariç, ça¤daﬂ› yazarlar›n hiç birinde göremedi¤imiz, büyük bir üslûp ustas›n›n Türkçeyi kullanmadaki zarafet ve mahareti de görünüyor. Deyim
yerindeyse, Türkçe onun kaleminde, Refik Halit’e kadar baﬂka hiç bir yazarda göremeyece¤imiz de¤iﬂik
bir tat, bambaﬂka bir güzellik kazan›yor. Kitab›n ikinci bölümünde ise, yazar›n ço¤u 1922 y›l›nda PeyâmSabah gazetesinde olmak üzere yine Ramazan, oruç, iftar ve bayramlar dolay›s›yla yay›mlam›ﬂ oldu¤u on
üç makalesi yer al›yor.
CEVAT ﬁAY‹N, GÜLTEK‹N YILDIZ, Osmanl› Askeri Tarihini Araﬂt›rmak: Yeni Kaynaklar Yeni Yaklaﬂ›mlar
(‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, 2012), 168 ss. ISBN 978-975-333-285-9
Birkaç istisna d›ﬂ›nda akademi içerisindeki tarihçilerin kendi iﬂleri olarak görmeyip uzak durduklar› askerî tarih, askerî bilginin yan› s›ra akademik tarihçilik aç›s›ndan yetkin subay askerî tarihçilerin de yetiﬂtirilememesi nedeniyle Türkiye’de sahipsiz kalm›ﬂ alanlardan biridir. Özellikle ‹kinci Dünya Savaﬂ›’yla
topyekûnlaﬂan ve toplumun bütün kesimlerini etkilemeye baﬂlayan savaﬂ olgusu, bugün dünya akademik
dünyas›ndaki e¤ilim do¤rultusunda Türkiye’de de bir sivilleﬂme sürecine girmiﬂ durumda. Askerî tarih
araﬂt›rmalar› ve ö¤retiminin dünyadaki ve Türkiye’deki mevcut durumu ve gelece¤i hakk›nda metodolojik
incelemeleri içeren ve askerî tarihe karﬂ› uyanan ilginin sürekli k›l›nabilmesi ad›na haz›rlanan bu kolektif
kitab›n da bu e¤ilime olumlu bir katk› olaca¤›n› umuyoruz.
B‹LAL N. ﬁ‹Mﬁ‹R, Lozan Günlü¤ü (Ankara: Bilgi Yay›nevi, 2012), 726 ss. ISBN 978-975-220-437-9
Lozan hakk›nda pek çok ﬂey söylenmiﬂtir. ‹smet Paﬂa’n›n ifadesiyle, Lozan Konferans›, “Büyük s›nav” idi. “Milletimizin Avrupa ortas›na davet olundu¤u büyük bir imtihan”d›. Lozan Antlaﬂmas›, “Milli
Mücadele’nin sonucunu belirlemiﬂtir.” Bu Antlaﬂma, “Harbi Umumi’den sonra gördü¤ümüz antlaﬂmalarla
yak›ndan veya uzaktan benzerli¤i olmayan bir antlaﬂma” idi. Öteki antlaﬂmalar, galip devletlerin ma¤luplara dayatt›¤›, dikte etti¤i antlaﬂmalard›. Lozan Antlaﬂmas› ise, eﬂit taraflar aras›nda çetin müzakerelerle haz›rlan›p imzalanm›ﬂ bir antlaﬂmayd›. “Tarih yazan tarih yapana sad›k kalmal›d›r” kural›na ba¤l›l›k, Bilal N.
ﬁimﬂir’in son eseri olan Lozan Günlü¤ü’nü ilgi çekici bir hâle getiriyor. 1922-1923 Lozan Konferans› ve
139
140
YEN‹ K‹TAPLAR
Bar›ﬂ Sürecinin belgesel bir kronolojisi olan kitap, Yak›n Türk Tarihinin bu büyük olay›n› gün gün belgeleyerek gözler önüne seriyor. ‹stanbul’daki ‹ngiliz Yüksek Komiseri Rumbold, “Türkiye bir elinde Misak-›
Milli, di¤er elinde k›l›çla Lozan’a gidiyor” demiﬂti; “Sevr Antlaﬂmas› ölmüﬂtür, Müttefikler ﬂimdi Misak-›
Milli ile bo¤uﬂmak durumundad›rlar.” Lord Curzon, Misak-› Milli’nin “tam bir negatif” olan bir muht›ra ile
Lozan’a gidiyordu. Türkiye’nin Misak-› Millisi ile ‹ngiliz muht›ras› Lozan’da k›yas›ya çarp›ﬂacakt›. Görünen oydu ki, Lozan Konferans›nda ‹smet Paﬂa’n›n iﬂi zor, hem de pek zor olacakt›. Karﬂ›s›nda, Misak-› Milli ile bo¤uﬂmaya ahdetmiﬂ üç büyük devletle onlar›n müttefikleri, irili ufakl› tam yedi düvel vard›. ‹smet Paﬂa Lozan’da “kelle koltukta” görev yapm›ﬂt›r. Lozan’a var›ﬂ›n›n daha ikinci gününde, 14 Kas›m günü; Paﬂa, defterine ﬂu notu düﬂmüﬂ: “Roma’dan Paris’e telefon. Ermeniler suikast için haz›rlanm›ﬂlar.”
PULAT TACAR, Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi’nde Do¤u Perinçek-‹sviçre Davas› Bir Düﬂünceyi ‹fade
Özgürlü¤ü Sorunu ve Adil Bellek Talebi (‹stanbul: Kaynak Yay›nlar›, 2012), 264 ss. ISBN 978-975343-643-4
Bu kitapta, Bat› merkezli Ermeni soyk›r›m› iddias›n› ve ‹ﬂçi Partisi Genel Baﬂkan› Do¤u Perinçekin, bu iddiay› kabul etmemenin suç say›ld›¤› ‹sviçredeki yalan çi¤neme eylemi nedeniyle yarg›lan›p cezaya çarpt›r›lmas› davas›n› incelemektedir. Perinçek, 1915’in ac› olaylar›n› de¤il, bunlar›n hukuksal anlamda soyk›r›m oldu¤u iddias›n› reddetmiﬂtir. Soyk›r›m suçunun varl›¤›n› saptamada, bu konuda herhangi
bir toplumda oydaﬂma bulundu¤u sav›n› yeterli saymak, uluslararas› kaos yarat›r. Ermeni soyk›r›m› iddias›n› yads›yan çok say›da devlet, kurum ve kiﬂi var. Mahkûmiyet karar›, A‹HS taraf›ndan korunan ifade
özgürlü¤üne ayk›r›d›r.
‹LHAN TEKEL‹, Anlatabildikleri ve Anlatamad›klar›yla Yaﬂam Öyküleri (‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, 2012), 360 ss. ISBN 978-975-333-281-1
‹lhan Tekeli Toplu Eserlerin 23. kitab›, Tekelinin çeﬂitli dönemlerde yazd›¤› biyografik yaz›lar› bir
araya getiriyor. Bu kitapta, Kadro hareketinin iki önemli ismi Yakup Kadri Karaosmano¤lu ve ﬁevket Süreyya Aydemir; Türkiye’nin 1930lu y›llardan 1981 y›l›na kadar ç›kan ilk mimarl›k dergisi Arkitekt’in kurucusu Zeki Sayar; Türk sosyolojisinin önemli isimleri Behice Boran, Mübeccel Belik K›ray ve Tans› ﬁenyap›l›, ve Tekelinin dostlar›, arkadaﬂlar› Nusret H›z›r, Sudi ‹lkorur, Tului Sönmez, Esat Turak, Yi¤it Gülöksüz ve Tar›k Okyay’›n edebi bir dille yaz›lm›ﬂ yaﬂam öykülerini okuyacak, bu yaﬂam öyküleri üzerinden Türkiye’nin geçirdi¤i de¤iﬂime tan›kl›k edeceksiniz.
‹LHAN TEKEL‹, Türkiye’de Yaﬂamda ve Yaz›nda Konutun Öyküsü, 1923-1980 (‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt
Yay›nlar›, 2012), 360 ss. ISBN 978-975-333-282-8
Temel insan haklar›ndan bar›nma mefhumunun en önemli bileﬂeni olan konut, onurlu bir yaﬂam
hakk›n›n gerçekleﬂtirilmesi için merkezi bir konuma sahiptir. Türkiye gibi, inﬂaat sektörünün ekonomi içerisinde çok önemli bir yere sahip oldu¤u bir ülkede toplumun büyük kesimlerinin bu haktan mahrum olmas› mazur görülemez. ‹nsanlar›n yaﬂamlar›nda kendilerini güvende hissetmeleri için konut sorununun çözülmüﬂ olmas› gerekmektedir. Bu nedenle Türkiye’nin hem sosyal hem de ekonomik tarihi bak›m›ndan
Türkiye’deki konutun öyküsünü yak›ndan tan›mak gerekir. Tekeli Toplu Eserlerin 24’üncü kitab›nda Cumhuriyet’in ilk y›llar›ndan 1980’lere kadar Türkiye’de konut sorununun de¤iﬂiminin öyküsünü kurumsal düzenlemeler, sektörün performans› ve yaz›n alan›ndaki yans›malar›yla okuyacaks›n›z.
NEW BOOKS
TEOTIG, Bask› ve Harf: Ermeni Matbaac›l›k Tarihi (‹stanbul: Birzamanlar Yay›nc›l›k, 2012), 256 ss. ISBN
978-975-615-822-7
Mesrob Maﬂdots taraf›ndan 412’de yarat›lan Ermeni alfabesinin ve Me¤abart Hagop taraf›ndan
1512’de baﬂlat›lan Ermeni matbaac›l›¤›n›n, Ermeni kültürünün oluﬂmas› ve geliﬂmesinde çok önemli etkileri olmuﬂtur. Farkl› bir alfabeye sahip olmalar›, Ermenilerin komﬂu ve egemen kültürler içinde erimeden varl›klar›n› sürdürmelerine yard›mc› oldu. Matbaa ise birbirinden uzakta yaﬂayan cemaatler aras›nda ba¤lar›n
korunmas›n› kolaylaﬂt›rd›. Alfabenin bulunuﬂunun 1500. ve ilk Ermeni matbaas›n›n 400. y›ldönümüne denk
gelen 1912’de haz›rlanan bu kitapta, Venedik’ten ‹stanbul’a, Boston’dan Van’a, Kahire’den Stockholm’e,
17 ülkenin 95 ﬂehrinde kurulmuﬂ 462 matbaa hakk›nda bilgi ve önemli Ermeni matbaac›lar›n›n biyografileri yer al›yor. Baz› Ermeni matbaac›lar›n Osmanl›-Türk matbaas›n›n kurucular›, geliﬂtiricileri, yürütücüleri
aras›nda yer alm›ﬂ olmas› ve Matbaa-i Amire’de müdürlük yapan, farkl› karakterlerdeki Osmanl›ca harfleri
matbaaya uyarlayan, bunlar›n farkl› puntolarda dökümünü yapan kiﬂiler aras›nda Ermeni matbaac›lar›n da
bulunmuﬂ olmas›, bu kitab›n ayn› zamanda Türk matbaac›l›k tarihine de ›ﬂ›k tutmas›n› sa¤l›yor.
‹SMA‹L TUNALI, Tasar›m Felsefesi (‹stanbul: YEM Yay›nevi, 2012), 124 ss. ISBN 978-994-475-776-4
Tasar›m, insan›n tinsel yaratma erkiyle meydana getirdi¤i, do¤aya alternatif bir varl›k alan›d›r. Bu
varl›k alan› bilimden sanata, felsefeden tekni¤e insan›n yaratt›¤› her türlü nesne, ürün ya da yap›t› içine
alan bir kültür dünyas›d›r. Böylesi geniﬂ bir dünyay› kavramak, tekil varl›k alanlar›yla s›n›rlanm›ﬂ bilimlerden ziyade ancak felsefenin harc› olabilir. Tasar›m› kendine özgü varl›k tarzlar› ve kategorileriyle birlikte topyekûn ele alan disiplinin ad› estetik felsefesidir. Tasar›m Felsefesi, gelece¤in insan-merkezli, hümanist ve tasar›m odakl› dünyas›n›n temelini oluﬂturacak bir estetik biliminin yap›taﬂlar›n› belirlemeyi
amaçlamaktad›r. Kitapta tasar›m olarak bilim, sanat ve teknik aras›ndaki iliﬂkinin yan› s›ra mimarl›k, kent,
resim, müzik ve edebiyat gibi belli baﬂl› tasar›m modelleri çözümlenmektedir. Endüstri tasar›m› ise ayr› bir
bölümün konusunu oluﬂturmaktad›r. Bu bölümde günümüz dünyas›n›n vazgeçilmez bir ö¤esi olan endüstri ürünlerinin sanat ve tekni¤in arakesitindeki çetrefil konumu, etik ve toplumsal aç›l›mlar›yla birlikte bir
estetik felsefesi problemi olarak ele al›nmaktad›r.
HÜNER TUNCER, K›br›s Sarmal› Nas›l Bir Çözüm? (‹stanbul: Kaynak Yay›nlar›, 2012), 264 ss. ISBN 978975-343-644-1
300 y›ll›k Osmanl› topra¤› K›br›s, 1878’de ‹ngilizlere terk edilirken adadaki Türk nüfusun gelece¤i, hiç bir güvenceye ba¤lanmam›ﬂt›. K›br›s Türk toplumu, o tarihten beri kâh tek baﬂ›na kâh Rum komﬂular› ile birlikte, kâh Rum komﬂular›na karﬂ› kâh da ‹ngiltere ve AB’ye karﬂ› kendi kaderini özgürce belirleme hakk› mücadelesi veriyor. Özellikle 1950’lerden beri K›br›s sorunu, Türkiye’nin uluslararas› iliﬂkilerindeki de¤iﬂmez gündem maddelerinden biri oldu. Soruna müdahil olan Bat›l› devletler, sorunu çözmek
yerine sarmala dönüﬂtürdüler. Doç. Dr. Hüner Tuncer, 1950’den günümüze K›br›s Sarmal›n›n tarihini ve
bu tarihin ortaya ç›kard›¤› dersleri anlat›yor.
AHMET TÜRKAN, Osmanl› Papal›k ‹liﬂkileri (‹stanbul: Kitabevi Yay›nlar›, 2012) 391 ss. ISBN 978-605539-763-0
Bu çal›ﬂma, Osmanl› H›ristiyanlar›n›n özellikle de Katolik Ermenilerin sorunlar› çerçevesinde Osmanl›-Papal›k iliﬂkilerini birincil kaynaklara dayanarak gün yüzüne ç›karmay› amaçlamaktad›r. Osmanl›-
141
142
YEN‹ K‹TAPLAR
Papal›k iliﬂkilerinin uzun bir geçmiﬂi vard›r. 19. yüzy›lda zirveye ç›kan bu süreç kimi zaman olumlu kimi
zaman ise olumsuz bir seyir izlemiﬂtir. Papal›¤›n Do¤u H›ristiyanlar› ile ilgili izledi¤i politikalar, bu iliﬂkileri gerginleﬂtiren en büyük etkendir. Papal›¤›n Osmanl› topraklar›nda yaﬂayan H›ristiyanlar›n kilise yap›s›na müdahalesi hem cemaat içinde tart›ﬂmalara neden olmuﬂ hem de Osmanl›-Papal›k iliﬂkilerini gerginleﬂtirmiﬂtir. Çünkü Osmanl› topraklar›nda yaﬂayan Do¤ulu bir Katolik, Fransa’daki herhangi bir Katolik gibi de¤ildi. Frans›z Katolikler papay› ruhani bir sayg›n›n ötesinde patrik olarak da görüyorlard›. Ancak Osmanl› topraklar›nda yaﬂayan bir Katoli¤e göre papa, ruhani bir liderdi ancak patrik olamazd›. Çal›ﬂma yabanc› bir gücün Osmanl› vatandaﬂ›na müdahalesinin ne ﬂekilde y›k›mlara yol açt›¤›n› ortaya koymas› aç›s›ndan günümüz için de önemli ipuçlar›n› bar›nd›rmaktad›r. Özellikle günümüzdeki az›nl›klarla alakal› yap›lacak düzenlemelerde geçmiﬂteki olumlu ya da olumsuz örneklerin gözden geçirilmesi çal›ﬂmalara büyük kolayl›k sa¤layacakt›r.
AHMET TÜRKAN, Osmanl›’da Kripto Hristiyanlar (‹stanbul: Kitabevi Yay›nlar›, 2012), 178 ss. ISBN 978605-539-742-5
Bu çal›ﬂmada amac›m›z, tarihin bir döneminde yaﬂanm›ﬂ olaylar› tarafs›z bir gözle irdelemektir. Bir
grubu haks›z di¤erini de hakl› görmek gibi subjektif bir yaklaﬂ›m söz konusu de¤ildir. Bunun için de birincil kaynaklardan faydalanmaya büyük özen gösterilmiﬂtir. Özellikle Baﬂbakanl›k Osmanl› Arﬂivi’ndeki
belgeler çal›ﬂmam›z›n temelini teﬂkil etmiﬂtir. Balkanlardaki Kriptolarla ilgili Yunan Hudut Kumandan›
Erkan-› Harbiye Binbaﬂ›s› Recai Bey’in ve Elbasan’daki Kola¤as› Ömer Efendi’nin; Rodos’ta ise ﬂair ve
devlet adam› Nam›k Kemal’in II. Abdülhamit’e sunduklar› raporlar çok önemli detaylar içermektedir. En
önemli belgeler ise II. Abdülhamit’in çok de¤er verdi¤i Ahmet ﬁakir Paﬂa’n›n birebir yaﬂad›¤› gözlemlere
dayanmaktad›r. Ahmet ﬁakir Paﬂa’n›n Anadolu Müfettiﬂli¤i göreviyle Yozgat’›n Akda¤madeni, Trabzon
ve Gümüﬂhane bölgesinde yapt›¤› incelemeler neticesinde yazd›¤› raporlar sözünü etti¤imiz Kriptolar›
devletin gündemine oturtmuﬂtur.
AL‹ FUAD TÜRKGELD‹, Ricâl-i Mühimme-i Siyâsiyye (‹stanbul: Kitabevi Yay›nlar›, 2012), 146 ss. ISBN
978-605-539-752-4
Ali Fuad Türkgeldi, emeklili¤inin baﬂ›nda Tanzimat ve önemli k›sm›na bizzat ﬂahitlik etti¤i Meﬂrutiyet devirlerini ele alan iki kitap yazmay› düﬂünmekteydi. Bunlardan ilki ‹mparatorlu¤un son yüzy›l›n› ﬂekillendiren mühim ricâle, di¤eri de Osmanl› Devleti’nin kaderini ﬂekillendiren d›ﬂ ve bununla ba¤lant›l› iç
mesailin anlat›m›na ayr›lacakt›. Nitekim Ali Fuad Türkgeldi, birbirini tamamlayan bu iki konuda çal›ﬂmak
için gerekli donan›ma ve araçlara sahipti. Zira kendisinin, arkadaﬂlar›n›n, ailesinin ve aile çevresinin Osmanl› XIX. yüzy›l›nda tayin edici bir rol üstlenmiﬂ olan ricalle olan münasebetleri, onlar›n özel arﬂivlerine ulaﬂabilme imkân› ve nihayet Dâhiliye ve Sadaret müsteﬂarl›¤› yapt›¤› dönemde ve Saray’da bulundu¤u s›rada söz konusu kurumlar›n arﬂivlerine ulaﬂabilmesi Ali Fuad Türkgeldi’yi yüksek siyaset ve politik
kararlarda söz sahibi ricâlin görüﬂ ve düﬂünceleri hatta özel hayatlar› konusunda, bugün pek çok tarihçinin
sahip olamayaca¤› eﬂsiz bilgilerle donatm›ﬂt›. Dolay›s›yla onun eserlerinde, bugün pek ço¤u Baﬂbakanl›k
Osmanl› Arﬂivi’nde veya özel arﬂivlerde bulunan belgelerin yan› s›ra devrin entelektüellerine ve siyaset
adamlar›na dair do¤rudan gözlemleri bulmak mümkündür.
NEW BOOKS
SEMA U⁄URCAN, Edebiyat›m›z-1: Edebiyat Tarih ‹liﬂkisi (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 372 ss. ISBN
978-975-995-360-7
Edebiyat›n bir sanat dal› olarak ortaya ç›k›ﬂ›ndan itibaren, toplumun ve siyasî aktörlerin davran›ﬂlar› bu sanat dal›n›n içinde bir ﬂekilde var olmuﬂtur. Türk edebiyat›n›n modern dönemdeki seyrine bak›lacak olursa tarihin ve bugünün nas›l alg›land›¤› ve bunun üzerinden gelece¤in nas›l kurulmak istendi¤ine
dair pek çok yoruma elveriﬂli bir resim ortaya ç›k›yor. Prof. Dr. Sema U¤urcan’›n iki cilt halinde tasnif
edildi¤i yaz›lar›n›n birinci cildi bu tarih ve edebiyat iliﬂkisi merkeze al›narak haz›rlanm›ﬂt›r. Edebiyat kadar tarih ilmi ve tarihî kiﬂilerin hikâyeleriyle de ilgilenen U¤urcan, kariyeri boyunca bu çerçevede yazd›¤›
bütün yaz›lar› bu kitap içinde toplam›ﬂ.
SEMA U⁄URCAN, Edebiyat›m›z-2: Yazarlar Meseleler (‹stanbul: Dergâh Yay›nlar›, 2012), 456 ss. ISBN
978-975-995-361-4
Prof. Dr. Sema U¤urcan’›n iki cilt halinde yay›mlanan toplu yaz›lar›n›n ikinci cildi Yazarlar, Meseleler baﬂl›¤›n› taﬂ›yor. Modern Türk edebiyat›nda öne ç›kan yazarlar ve bu kiﬂilerin meﬂgul oldu¤u kültürel, teknik ve ideolojik meseleler Sema U¤urcan taraf›ndan dikkatle ele al›n›p inceleniyor.
M. ÇA⁄ATAY ULUÇAY, Taht U¤runda Baﬂ Veren Sultanlar (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 204 ss.
ISBN 978-975-437-907-5
Sultan Mahmut, Has odada ve Babüssaadenin önünde bu tahta oturmuﬂ, bayram tebriklerini kabul
etmiﬂti. O günleri hat›rlad›, tebessüm etti, eliyle okﬂayarak yan›nda bulunan di¤er taht› seyre baﬂlad›. Bu
Osmanl› Saray›n›n en de¤erli ve sanatkârane yap›lm›ﬂ taht› idi. Denildi¤ine göre bu taht›, Türk-Hint sanatç›lar› ﬁah ‹smail, bugünkü tarihçilerin ço¤u bunu kabul etmiyorlar, için yapm›ﬂlard›. Yavuz Sultan Selim
Çald›ran savaﬂ›nda harp ganimi olarak alm›ﬂ, hazinesine koymuﬂtu. Yuvarlakt›, ortas›nda bir minder vard›, taht›n her yan›na inciler ve zümrütler kak›lm›ﬂt›. Çok zarifti; ondan sonra, Arz Odas›’nda ki ve di¤er
yerlerde bulunan di¤er tahtlar› hayalinde canland›rd›. Fakat fazla bir k›ymet bulamad›. Hepsi de geniﬂ sedirden, sandalyeden veya koltuktan baﬂka bir ﬂey de¤illerdi. Ne üzerlerine konan incilerden iﬂlenmiﬂ yumuﬂak minderler, ne de taht örtüleri kardeﬂkan›na girme¤e ﬂehzadeyi zorlayacak kadar k›ymetli de¤illerdi.
Çünkü saray›n hazinesindeki mücevherler yan›nda bunlar›n ad› bile geçmezdi. Evet, taht›n bir s›rr› vard›.
Fakat tahtlar›n kendisi s›rr›n sebebi olamazd›. Muhakkak surette bu s›rr› çözmeliydi. Onun için oturup tekrar düﬂünmeye karar verdi. ﬁah ‹smail’in taht›n›n yumuﬂak minderinin üzerine oturunca rahatl›k hissetti,
üzerine bir rehavet çöker gibi oldu, o zaman tahta daha çok yerleﬂti, gözlerini kapad›, düﬂünmeye baﬂlad›.
Bir anda, okudu¤u Türk tarihi gözünün önünden bir rüya gibi geçti.
M. ÇA⁄ATAY ULUÇAY, Sancaktan Saraya (‹stanbul: Yap› Kredi Yay›nlar›, 2012), 776 ss. ISBN 978-975082-346-6
1930’lu y›llar›n sonlar›ndan itibaren vefat›na kadar devam eden çal›ﬂmalar›nda yerel mahkemelerin kay›tlar›yla Osmanl› Arﬂivlerindeki belgelerden yararlanmas› onu özel ve öncü k›lan yanlardan ikisidir. Uluçay, biyografiden menak›pnameye, kültür tarihinden kurum tarihine, yerel araﬂt›rmalardan Osmanl› Haremine, eﬂk›yal›k hareketlerinden âyanlar›n yönetim ve davran›ﬂ biçimlerine, halk edebiyat›n-
143
144
YEN‹ K‹TAPLAR
dan musiki tarihine, padiﬂahlar›n devlet ve harem hayatlar›ndan sultanlar›n, valide ve han›m sultanlar›n,
cariyelerin özel hayatlar›na var›ncaya kadar bugün de de¤erini koruyan yaz› ve kitaplar›n müellifi olarak bilinir.
ASIM US, Gördüklerim Duyduklar›m Duygular›m (‹stanbul: Kitabevi Yay›nlar›, 2012), 210 ss. ISBN 978605-539-741-8
Meﬂrutiyet, Cumhuriyet ve imparatorluk devirlerine ait baz› hat›ralar›m› ve tetkiklerimi, Gördüklerimi, Duyduklar›m, Duygular›m ad› alt›nda toplad›m. Bunlar›n bir cilt içinde neﬂri, memleketimizde millî
kurtuluﬂ tarihi ve demokrasi hayat›n›n geliﬂmesi bak›m›ndan, genç nesillere faydal› bir fikir verecektir. Hat›ralar›m›n yaz›l›ﬂ›, hadiselerin tarih s›ras›na göre de¤ildir. ﬁahsî görüﬂlerimi gösteren hat›ralar›m›, hususî
tetkiklerime tercihan daha öne almak suretiyle yazd›m.
ASIM US, Hat›ra Notlar› (‹stanbul: Kitabevi Yay›nlar›, 2012), 689 ss. ISBN 978-605-539-753-1
1927 y›l›nda III. dönem TBMM’ne milletvekili olarak giren As›m Us 1950 y›l›na kadar bu görevi
yerine getirmiﬂtir. 1950 y›l›ndan sonra ise hem siyasi aç›dan geri planda kalm›ﬂ hem de ç›karm›ﬂ oldu¤u
Vakit gazetesi etkinli¤ini kaybetmiﬂtir. Gazeteci As›m Us’un bu eseri 1930’dan 1950 y›l›na, yani CHP hükümetinin seçim neticesinde ekseriyeti kaybederek iktidar› DP hükümetine devretti¤i güne kadar çeﬂitli hadiselere ait notlar›ndan oluﬂmaktad›r. Eser, Atatürk ve ‹smet ‹nönü dönemiyle ilgili olaylar ve meseleler
hakk›nda birinci elden kaynak de¤erini taﬂ›maktad›r.
H. FEH‹M ÜÇIﬁIK, E¤itim Hukukunda Sorunlar ve Çözüm Önerileri (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 103
ss. ISBN 978-975-437-924-2
Bu kitapta; devletin okul holdingi görünümünde oldu¤u, orta ve ilkö¤retimde yar›y›l tatillerinin
üniversitelerdekinden daha k›sa tutuldu¤u, her y›l üniversiteye giriﬂ için adaylar›n birbirlerini geçmeleri umuduyla ailelerin birkaç yüksekö¤retim kurumu kurulabilecek kadar harcama yapt›¤›, aç›k ö¤retim
bölümlerindeki üniversite ö¤rencilerini fakülte s›navlar›na haz›rlayabilen dershanelerin iki y›ll›k yüksekokula dönüﬂemedikleri, yüksekö¤retime geçiﬂteki uygulaman›n ‹nsan Haklar› Evrensel Bildirgesi’ne
ayk›r› oldu¤u, çok say›da aday yüksekö¤renime giremezken kontenjanlar›n boﬂ kald›¤› gibi tespitler ve
ortaö¤retimde genel lise, meslek lisesi, teknik lise gibi ay›r›mlar yerine, her lisede olabildi¤ince çok
program›n bulunmas›, yüksekö¤retimde devlet üniversitesi, vak›f üniversitesi, birinci e¤itim, ikinci e¤itim ay›r›mlar› yap›lmaks›z›n, etkin bir harç, ücret, burs ve kredi sistemi kurulmas›, e¤itimin her kademesinde liyakatli her ö¤rencinin maddi destek ihtiyac›n›n karﬂ›lanmas›, özel okul ücreti için uzun vadeli kredi verilerek, f›rsat eﬂitli¤i sa¤lanmas› ve kamunun e¤itim alan›ndaki yükünün azalt›lmas›, okul tatillerinin bir k›sm›n›n çeﬂitli Avrupa ülkelerinde oldu¤u gibi yar›y›llar›n içine serpiﬂtirilmesi, okul aile
birliklerine, derslerin haftal›k saatlerini alt ve üst s›n›rlar içinde belirleme yetkisi verilmesi, belirli düzeydeki dershanelerin iki y›ll›k yüksekokula dönüﬂmelerine imkân tan›nmas›, devlet üniversitelerinde
kamu kurum ve kuruluﬂlar› temsilcilerinin kat›l›m›yla Mütevelli Heyet kurulmas› gibi somut çözüm önerileri bulacaks›n›z.
NEW BOOKS
LOIC WACQUANT, Ruh ve Beden: Acemi Bir Boksörün Defterleri [çeviren Nazl› Ökten] (‹stanbul: Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, 2012), 275 ss. ISBN 978-605-423-884-2
Ruh ve Beden, Löic Wacquant’›n Chicago’nun siyahî gettolar›ndan Woodlawn’da yer alan bir boks
salonu üzerine ald›¤› notlar ve de¤erlendirmelerden oluﬂan bir etnografi çal›ﬂmas›d›r. Wacquant’›n araﬂt›rmas›n› ilginç k›lan ise kendisinin de bizzat bu kulüpte boks yaparak üzerinde çal›ﬂt›¤› konuyu bedensel olarak da deneyimlemesidir. “Yolum Woodlawn boks salonuna tesadüfen düﬂtü. O s›ralar, ünlü Afrikal›-Amerikal› sosyolog William Julius Wilson’un daveti ve yak›n iﬂbirli¤iyle incelemeye giriﬂti¤im ama Güney
Fransa’n›n küçük bir köyünde, orta s›n›f bir ailede büyüdü¤üm için en ufak pratik idrakine bile sahip olmad›¤›m siyah Amerikan gettosunun gündelik gerçekli¤ine yak›ndan temas edebilece¤im, dinleyebilece¤im ve bakabilece¤im bir gözlem noktas› ar›yordum. Aylar boyu yerel sahneyi gözlemleyebilmek için kendimi sokuﬂturabilece¤im bir yer arad›ktan sonra judo yapan Frans›z bir arkadaﬂ, beni 63. Cadde’de, evimin
iki blok ötesinde ama farkl› bir gezegendeki bir salona götürdü. Meraktan ve etrafta tak›l›p mahalledeki
genç erkeklerle tan›ﬂabilmenin kabul edilebilir tek yolu gibi göründü¤ünden hemen yaz›ld›m. ‹lk boks idman›mdan hemen sonra bir etnografik günlük tutmaya baﬂlad›m. Üç buçuk y›l boyunca giderek artan bir
devaml›l›kla bu salona gelece¤im ve süreç içinde, günün konuﬂmalar›n›n, etkileﬂimlerinin ve olaylar›n›n
ayr›nt›l› tasvirlerini her akﬂam saatlerce vecd içinde kâ¤›da dökerek iki bin üç yüz sayfa ham not toplayaca¤›m akl›m›n ucundan bile geçmezdi. “ Kitab›n temel amac› toplumsal faili toplumsal pratik ve bedenin
kesiﬂti¤i noktada resmetmek; bir toplumsal grubun yatk›nl›klar sistemati¤inin nas›l ﬂekillendi¤ini anlamaya çal›ﬂmak. Bu kitapta, Wacquant, bir boksörün yetiﬂmesine dâhil olarak, onu günden güne ﬂekillendiren
ve harekete geçiren ﬂu üç unsuru: bedenin, bireysel bilincin ve ortaklaﬂal›¤›n eﬂgüdümünü ayd›nlatarak hayat› ve insan toplumunu keﬂfe ç›k›yor.
GEORGE WASHBURN, Fifty Years in Constantinople and Recollections of Robert College (‹stanbul: Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, 2012), 274 ss. ISBN 978-605-423-868-2
This book has been written at the request of many friends of Robert College. It embodies a history
of the College from its foundation to the close of its fortieth year, 1903.
I have chosen to make it a record of personal recollections, because this seemed to be the only way
in which I could write freely of events and personalities as they appeared to me at the time, without compromising the present administration of the College or making it responsible in any way for my opinions
or actions. It has been my purpose to make it as far as possible a history of the College, but the picture of
a college in Constantinople during these years could not be drawn without a background of incidents, personalities and events, such as would have no place in the story of a college in America. On the other hand,
it did not seem wise to make the background more attractive than the picture, or even to set the latter in the
frame of a detailed history of the Turkish Empire. The Introduction is a review of the events of the last fifty
years which have led to the recent revolution in Constantinople.
IAN WESTWEL, I. Dünya Savaﬂ›: Resimli Harp Tarihi (‹stanbul: Türkiye ‹ﬂ Bankas› Kültür Yay›nlar›,
2012), 256 ss. ISBN 978-605-360-496-9
Kitap, ‹tilaf devletleriyle (Britanya ‹mparatorlu¤u, Fransa, Rusya, S›rbistan, ‹talya, Romanya, Japonya, ABD) ‹ttifak devletlerini (Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanl› ‹mparatorluklar› ve Bulgaristan) karﬂ› karﬂ›ya getiren bu savaﬂ›n hemen öncesinde Avrupa’daki durumu özetledikten sonra, y›l y›l fark-
145
146
YEN‹ K‹TAPLAR
l› cephelerdeki durumu ve en önemli muharebeleri anlat›yor. Savaﬂa yön veren taktiklerin, siper savaﬂlar›n›n, denizdeki çat›ﬂmalar›n yan› s›ra, kullan›lan temel silahlar hakk›nda teknik bilgilere, önemli komutanlar›n biyografilerine ve ak›llarda iz b›rakan olaylara da yer veriyor. Marne Muharebesi’nden Çanakkale Seferi’ne, Jutland Muharebesi’nden Filistin Cephesi’ne, çeﬂitli savaﬂ alanlar›nda, foto¤raflar ve haritalar eﬂli¤inde ç›k›lan tarih yolculu¤unun sonunda da, Wilson ‹lkeleri’nden Milletler Cemiyeti’ne uzanan süreç
özetleniyor. I. Dünya Savaﬂ›’n›n ac›mas›z tarihi ve geniﬂ kapsam›, beﬂ yüzü aﬂk›n foto¤raf, savaﬂ plan› ve
haritayla birlikte bütün ayr›nt›lar›yla aktar›l›yor.
GEOFFREY WOOTTEN, Waterloo 1815 [çeviren M. Okan Do¤an] (‹stanbul: Türkiye ‹ﬂ Bankas› Kültür Yay›nlar›, 2012), 112 ss. ISBN 978-605-360-750-2
Tarihin en büyük savaﬂlar›n›n ayr›nt›l› dökümleri, çarp›ﬂan kuvvetlerin komuta stratejileri, muharebe taktikleri, askerî harekâtlar›n dü¤üm noktalar›. Üç komutan: Napolyon, Wellington ve Blücher; Avrupa’n›n kaderini çizen “Yüz Gün;” 20 y›l süren Frans›z Devrim Savaﬂlar›’n›n son perdesi ve Napolyon efsanesinin kare nizam›ndaki k›rm›z› ceketlilere çarparak sona eriﬂi. Uzun 19. yüzy›l› baﬂlatan Frans›z Devrimi’ne ve devrimin k›l›c› Napolyon Bonapart’›n destan›na son noktay›, 18 Haziran 1815 günü günümüz
Belçika’s›ndaki Waterloo ovas›nda vuku bulan muazzam muharebe koydu. Tarihin kesin sonuçlu muharebeleri aras›nda özel bir yer iﬂgal eden Waterloo’da Avrupa’n›n en büyük iki baﬂkumandan›, Napolyon Bonapart ile Wellington Dükü Arthur Wellesley karﬂ› karﬂ›ya geldi ve tüm gün devam eden müthiﬂ çarp›ﬂma
neticesinde Avrupa haritas› yeni baﬂtan çizildi. Elinizde tuttu¤unuz bu eserde sadece 18 Haziran’da gerçekleﬂen olaylar› de¤il, QuatreBras, Ligny ve Wavre çarp›ﬂmalar› dâhil tüm Yüz Gün seferi harekât›n› dünyadaki say›l› Napolyon Devri uzmanlar›ndan biri olan Geoffrey Wootten’›n sürükleyici anlat›m›yla okuyacak; Wellington’un ömrümdeki en k›l pay› iﬂ diye anlatt›¤› bu kader savaﬂ›n› kritik anlar› tasvir eden üç
boyutlu haritalar ve resimlerle tekrar yaﬂayacaks›n›z.
NURHAN YENTÜRK, STK’lar için Engellilere Yönelik Harcamalar› ‹zleme K›lavuzu (‹stanbul: Bilgi Üniversitesi Yay›nlar›, 2012), 60 ss. ISBN 978-605-399-258-5
Bu k›lavuzun amac› engellilere yönelik kamu harcamalar›n›n ve bu harcamalar›n aktar›ld›¤› hizmetlerin nitelik ve etkinli¤inin STK’lar taraf›ndan izlenmesine katk›da bulunmakt›r. Bu çal›ﬂma ile engellilere yönelik çal›ﬂan hak temelli STK’lar› harcamalar›n niceli¤i ve niteli¤ine dair bilgilerle destekleyerek ve
STK’lar›n bu harcamalarla ilgili kamu kurumlar›n›n planlar›na eriﬂimini kolaylaﬂt›rarak, STKlar› savunuculuk çal›ﬂmalar› aç›s›ndan güçlendirebilece¤imizi umuyoruz.
NURHAN YENTÜRK, STK’lar ‹çin Sosyal Koruma Harcamalar›n› ‹zleme K›lavuzu (‹stanbul: Bilgi Üniversitesi Yay›nlar›, 2012), 69 ss. ISBN 978-605-399-245-5
Bu çal›ﬂman›n amac› Sivil Toplum Kuruluﬂlar›’n›n kamunun sosyal koruma harcamalar›n› izleyebilmeleri için bir yöntem sunmakt›r. Çal›ﬂman›n birinci bölümünde çal›ﬂman›n kapsam› ve yönteminin
aç›klanabilmesi için ESSPROS yöntemi ayr›nt›l› olarak ele al›nm›ﬂt›r. ‹kinci bölümde, ESSPROS yöntemine göre sosyal koruma harcamas› olarak kabul edilen harcamalar› yapan kamu kurumlar›n›n yapt›¤› sosyal koruma harcamalar›n›n niteli¤i ve miktarlar› ayr›nt›l› olarak incelenmiﬂtir. ‹kinci bölümde amaç harcamalar›n izini sürmektir. Üçüncü bölümde, elde edilen toplam sosyal koruma harcamalar›n›n y›llar itibariy-
NEW BOOKS
le geliﬂiminin de¤erlendirilmesi yap›lmaktad›r. Bunun için harcamalar›n GSYH’ye oranlar› hesaplanarak
çeﬂitli karﬂ›laﬂt›rmalara yer verilmiﬂ ve uluslararas› karﬂ›laﬂt›rmalar yap›lm›ﬂt›r. Dördüncü bölümde sonuç
ve önerilere yer verilmiﬂtir. K›lavuz sonunda çeﬂitli aç›klay›c› ekler yer almaktad›r.
GÜLTEK‹N YILDIZ, Mapusane (‹stanbul: Kitabevi Yay›nlar›, 2012), 530 ss. ISBN 978-605-539-764-7
Günümüz insan› için hapis cezas› ve bu cezan›n infaz edildi¤i hapishane, sanki çok eski ça¤lardan
beri hep var olagelmiﬂ tarihsiz bir kurumdur. Oysa sadece iki buçuk as›r geriye gidildi¤inde, dünyan›n hiçbir yerinde bugünkü manada bir hapishaneye rastlanmaz. Tarih boyunca esirler, zanl›lar, suçlular ve siyasî mahpuslar›n kapat›ld›¤› her mekân›, günümüzdeki manas›nda hapishane olarak adland›rmak, hapishane
ve mahbes aras›ndaki fark› göz ard› etmek demektir. Mahbes ve hapishane, farkl› dünya tasavvurlar› ve
toplum düzenlerinin farkl› tezahürleridir. Kadim dünyada zanl›, mahkûm ya da esirin kapat›ld›¤› saray, kale, hisar, kule, tersane ya da çeﬂitli devlet görevlilerinin konutlar› birer mahbesti. Fakat bunlar›n hiçbiri sadece suçlular› ve tutuklular› cezaland›rmak ve dönüﬂtürmek için tesis edilmiﬂ müstakil birer hapishane de¤ildi. Tanzimat ile baﬂlayan idarî yeniden yap›lanma ve bürokratik merkeziyetçilik politikalar›n›n bir ürünü de hapishaneydi. Ülke içindeki cezaland›rma pratiklerini tek tipleﬂtirmek ve standartlaﬂt›rmak isteyen
Osmanl› idarecileri için hapishane, hem daha insani bir ceza arac› hem de Avrupa kaynakl› d›ﬂ bask›lara
karﬂ› kullan›labilecek önemli bir medeniyet sembolü idi. Osmanl› Devletinin yeni imaj›na uymad›¤› düﬂünülen kadim zindanlar ve mahbesler bir bir kapat›l›rken, bunlar›n yerini eldeki k›t kaynaklarla yap›lmaya
çal›ﬂ›lan irili ufakl› hapishaneler almaktayd›. Bürokrasinin hapishane reformu olarak adland›rd›¤› bu süreç,
çok geçmeden bir hapishane problemini beraberinde getirdi. Pek çok mahpus daha muhakemeleri yap›lamadan salg›n hastal›klara kurban olurken, siyasî suçlular›n da hapishane müdavimleri aras›na girmesi ile
Avrupal› büyük devletlerin diplomatik bask›lar› artt›. Anglo-Amerikan Püritanizminin bir icad› olarak do¤an modern hapishane kurumu, dünyan›n hemen her yerinde oldu¤u gibi Osmanl› co¤rafyas›nda da, yar›m
yüzy›l içinde büyük bir hayal k›r›kl›¤›na dönüﬂtü.
EGEMEN YILGÜR, Niﬂantaﬂ› Teneke Mahallesi: Teneke Mahalle Yoksullu¤undan Orta S›n›f Yerleﬂimine (‹stanbul: ‹letiﬂim Yay›nlar›, 2012), 216 ss. ISBN 978-975-051-102-8
Egemen Y›lgür, etnik ve sosyal yap›s›n› 1950’lere kadar muhafaza eden mahalle sakinleriyle yapt›¤› görüﬂmeleri temel alarak, mahallenin farkl› etnik gruplar›na dönük önyarg›lara, 1950 sonras›ndaki göçle karmaﬂ›klaﬂan nüfus yap›s›na, yoksullu¤un etnik ayr›mlar› ortadan kald›ran birleﬂtirici etkisine dair çarp›c› bir tablo sunuyor. Y›lgür’ün yapt›¤› araﬂt›rma mand›rac›l›k, bostanc›l›k, arabac›l›k, hurdac›l›k, leblebicilik, dü¤ün müzisyenli¤i, sepetçilik, kalayc›l›k, kürdanc›l›k, ölü y›kay›c›l›k, ﬂerbetçilik, karaborsa bilet
sat›ﬂ›, yanm›ﬂ kömür toplama, yo¤urtçuluk, iple diﬂ çekme, seyyar berberlik, kurﬂunculuk, halk hekimli¤i
gibi enformel sektörden iﬂler ya da fabrika iﬂçili¤i yapan mahalle sakinlerinin kendine özgü yoksulluk biçimini, yani teneke mahalle yoksullu¤unu farkl› yönleriyle ele al›yor.
HASAN FAT‹H YILMAZ, 16. Yüzy›l Osmanl› Ekonomisinde Piyasa’n›n Karﬂ›t› Pazar (‹stanbul: Ötüken Neﬂriyat, 2012), 190 ss. ISBN 978-975-437-905-1
Birçok tarihçinin, Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nu incelmiﬂ Bat› standartlar›na göre baya¤› ve ayk›r› bulma e¤ilimi, kuﬂkusuz Osmanl› uygarl›¤›n›n ince ayr›mlar› yan›nda, bu uygarl›kla Avrupa’n›n geri kalan
147
148
YEN‹ K‹TAPLAR
bölgeleri aras›ndaki ortak ö¤eleri karanl›kta b›rakm›ﬂt›r. Gerçe¤e ulaﬂmay› hedef edinen tarih araﬂt›rmalar›, do¤ru suallerle iﬂe baﬂlamak zorundad›r. “Osmanl› Devleti idarecileri XVII. yüzy›lda neden bat›ya yönelmediler? Ya da Osmanl› Devleti niçin kapitalist sisteme daha önceki bir dönemde dâhil olmad›?” gibi
bugünden geçmiﬂi yarg›layan mutlakç› sorularda ciddi bir yöntem problemi vard›r. Bu tür suallerle baﬂlayan tarih araﬂt›rmalar›n›n tarihi olguyu anlaml› bir bütün içinde ortaya koyabilmeleri çok güçtür. Do¤ru suallerle iﬂe baﬂlamak. Bu kitap; do¤ru suallerle 16. yüzy›lda Osmanl› ekonomisinde “Piyasa”n›n karﬂ›t› “Pazar”› incelemek ve ancak do¤ru suallerin bizi Osmanl›’ya dair araﬂt›rmalar için özgün ve Osmanl›’y› anlamaya mümkün k›lacak bir metoda ulaﬂt›rabilece¤ini vurgulamak üzere ortaya ç›km›ﬂt›r.
HAKAN YILMAZ ve EMRE ERDO⁄AN, ”Bizi Yanl›ﬂ Tan›yorlar”: Avrupal›lar›n Türkiye ve Türkler Hakk›ndaki Alg›lar› (‹stanbul: Bilgi Üniversitesi Yay›nlar›, 2012), 180 ss. ISBN 978-605-399-259-2
Türkiye ile Avrupa Birli¤i aras›ndaki uzun süreli niﬂanl›l›k sürecinde; ülkemizin tam üyeli¤ine karﬂ› olan Avrupal› politikac›lar›n öne sürdükleri en önemli neden Türkiye ve Türklerin Avrupa kamuoylar›nca sevilmemesi oldu. Avrupal› politikac›lar y›llarca Türkiye’ye hay›r demenin bedellerini azaltabilmek
amac›yla bu argüman› s›k s›k kulland›. Buna karﬂ›l›k, Avrupa kamuoyunun kayda de¤er bölümünün Türkiye’nin Avrupa Birli¤ine tam üyeli¤ine karﬂ› oldu¤u bilinse de; bugüne kadar bu muhalefetin nedeninin
Türkiye’nin ve Türklerin sevilmemesi oldu¤unu gösteren herhangi bir saha çal›ﬂmas› yap›lmam›ﬂt›. Bunun
ötesinde, 50 y›ll›k yolculuk sürecinde, Avrupal›lar›n Türkiye ve Türkler hakk›ndaki alg›lar›n› ölçmeyi
amaçlayan kapsaml› bir araﬂt›rma çal›ﬂmas› da gerçekleﬂmedi. Her ﬂey, Avrupa Birli¤i’nin bir elin parmaklar›n› geçmeyecek say›daki s›n›rl› çabalar›na ba¤l› k›l›nd›. Dolay›s›yla, bugün de Avrupal› politikac›lar›n
söyleminde aç aslan iﬂlevi gören kamuoylar›n›n ne düﬂündükleri bilinmemekte ve sadece izlenimsel de¤erlendirmeler yap›lmaktad›r.
YAVUZ YÖRÜKO⁄LU, Orta Yaﬂ: El Kitab› ve Genç Kalman›n S›rlar› (Ankara: Bilgi Yay›nevi, 2012), 295
ss. ISBN 978-975-220-439-3
65 yaﬂ›nda tenis oynamak ile koroner bypass ameliyat› olmak aras›ndaki fark› yaﬂam tarz›n›z belirler! Yavuz Yörüko¤lu, bu kitapta “Orta Yaﬂ”›n ne oldu¤unu, bizi nelerin bekledi¤ini, orta yaﬂta görülen
durumlarla nas›l baﬂa ç›kabilece¤imizi, nas›l önleyebilece¤imizi ve nas›l tedavi edebilece¤imizi anlat›yor:
“Yaz›lar›m› yazarken gereksiz bilimsel detaylardan ve deyimlerden kaç›nmaya çal›ﬂt›m. Amac›m kimseye
ne kadar bilgili oldu¤umu göstermek veya ders vermek de¤il; orta yaﬂ döneminde gündeme gelen önemli
konular› ana hatlar›yla gözden geçirmek, hastal›klar›n, tedavilerin ve sa¤l›kl› yaﬂam›n basit mant›¤›n› benim perspektifimden sizlere aktarmakt›r.” diyen Yörüko¤lu ekliyor: “Orta Yaﬂ; kimsenin gelmek istemedi¤i ama bir kez gelince de ayr›lmak istemedi¤i bir zaman dilimi! Unutmay›n, bugün sa¤l›¤›na zaman ay›rmayanlar ileride o zaman› hastal›klar›na ay›racaklard›r. ‹nan›n “taksimetreyi” yavaﬂlatmak ve hatta geriye
çevirmek mümkün!” Bu kitap, isteyenler için çok önemli bilgiler ve mesajlar veren, yaﬂam de¤iﬂtirebilecek tarzda bir kaynak.
BU SAYIYA KATKIDA BULUNANLAR
CONTRIBUTORS TO THE CURRENT ISSUE OF THE JOURNAL
Selen AKAN lisans derecesini Bilkent Üniversitesi, ‹ktisat Bölümü’nden ald›. Çeﬂitli sektörlerde edindi¤i
iﬂ deneyimi sonras›nda 2012 y›l›nda ‹stanbul Bilgi Üniversitesinde Uluslararas› ‹liﬂkiler Yüksek Lisans
Program›na baﬂlad›. Halen yüksek lisans e¤itimine devam etmektedir. Akademik ilgi alanlar› aras›nda Ortado¤u ve Türkiye siyaseti bulunmaktad›r.
Selen AKAN received her B.A. degree from Bilkent University, Department of Economics. After gaining
experience in several sectors, she is currently an M.A. student in International Relations Department at
Istanbul Bilgi University. Her academic interests include Middle Eastern and Turkish Politics.
Doç. Dr. H. Nejat BASIM, Baﬂkent Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi ‹ﬂletme Bölümü ö¤retim üyesidir. H. Nejat Bas›m’›n akademik ilgi ve yönelim alanlar› Örgütsel Davran›ﬂ ve ‹nsan Kaynaklar›
Yönetimi olup, bu alanlar›n kapsam›ndaki konularda çeﬂitli yay›nlar› bulunmaktad›r.
H. Nejat BASIM, Ph.D., is currently an associate professor of management in Baﬂkent University, Faculty
of Economic and Administrative Sciences, Department of Management. His research areas cover topics
related to Organizational Behavior and Human Resources Management and he has several academic
studies on these issues.
Memduh BE⁄EN‹RBAﬁ, halen Kara Harp Okulu ‹ﬂletme Bölüm Baﬂkanl›¤›nda ö¤retim görevlisi olarak çal›ﬂmaktad›r. Lisans diplomas›n› Sistem Mühendisi olarak Kara Harp Okulundan 1996 y›l›nda alm›ﬂt›r.
Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Teknoloji Yönetimi alan›nda 2004 y›l›nda yüksek lisans›n› tamamlam›ﬂt›r. Yine doktora derecesini Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Savunma Yönetimi (Örgütsel Davran›ﬂ) Ana Bilim dal›nda 2013 y›l›nda tamamlayarak alm›ﬂt›r. Çal›ﬂma alanlar› aras›nda tükenmiﬂlik, örgütsel vatandaﬂl›k davran›ﬂ›, duygusal emek, kiﬂilik ve örgütsel performans gibi temalar yer almaktad›r.
Memduh BE⁄EN‹RBAﬁ, is a lecturer in Turkish Military Academy, Department of Management.
Begenirbaﬂ received his B.S. degree from Turkish Military Academy, Systems Engineering in 1996. He
has graduated from Technology Management, Military Academy Defense Sciences Institute in 2004.
Begenirbaﬂ has also received his PhD from Defense Management (Organizational Behavior- Military
Academy Defense Sciences Institute) in 2013. His research interests include burnout, organizational
citizenship behavior, emotional labor, personality and organizational performance.
Burç ‹dem D‹NÇEL, ‹stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Ça¤daﬂ Yunan Dili ve Edebiyat› Bölümü ile
Tiyatro Eleﬂtirmenli¤i ve Dramaturji Bölümünden mezun olmuﬂtur. Halen, yüksek lisans›n› tamamlad›¤›
Bo¤aziçi Üniversitesi Çeviribilim Bölümü’nde doktora e¤itimini sürdürmektedir. Çeﬂitli dergilerde Tiyatro ve Çeviribilim alan›nda yazd›¤› birçok makalesi bulunan Dinçel, yirminci yüzy›l tiyatrosu ve tiyatro
ak›mlar› üzerine de dersler vermiﬂtir. Loula Anagnostaki’nin ilk üç oyununu (Geceyi Geçirme, ﬁehir, Resmi Geçit), Somerset W. Maugham’›n Hizmetlerin Karﬂ›l›¤›’n›, George Steiner’›n Tragedyan›n Ölümü’nü,
Çankaya University Journal of Humanities and Social Sciences, 10/1 (May›s 2013), ss.149–152.
© Çankaya Üniversitesi ISSN 1309-6761 Printed in Turkey
150
BU SAYIYA KATKIDA BULUNANLAR
Jonathan Lethem’›n Yaln›zl›k Kalesi’ni, Michael Taussig’in Walter Benjamin’in Mezar›’n› ve Philip
Roth’un Hayalet Yazar’›n› Türkçe’ye çeviren Dinçel, ayn› zamanda Mimesis Tiyatro/Çeviri Araﬂt›rma
Dergisi’nin yay›n kurulu üyesidir. Last Tape on Stage in Translation: Unwinding Beckett’s Spool in Turkey baﬂl›kl› incelemenin de yazar›d›r.
Burç ‹dem D‹NÇEL is undertaking a PhD in Translation Studies at Bo¤aziçi University, where he received
his MA. He also holds BA degrees in Modern Greek Literature and Theatre Criticism and Dramaturgy
from Istanbul University. He has published extensively on Theatre and Translation Studies in various
academic journals and gave lectures on twentieth century theatre and theatre movements. As a translator,
he translated the first three plays (H Dianuxtereush, H Poli, H Parelash) of the Greek playwright Loula
Anagnostaki, For Services Rendered by Somerset W. Maugham, The Death of Tragedy by George Steiner,
The Fortress of Solitude by Jonathan Lethem, Walter Benjamin’s Grave by Michael Taussig, and The
Ghost Writer by Philip Roth into Turkish. Apart from being a member of the editorial board of the
theatre/translation journal Mimesis, he is also the author of Last Tape on Stage in Translation: Unwinding
Beckett’s Spool in Turkey.
Ozanser U⁄URLU 1975 y›l›nda Turhal’da do¤du. Orta Do¤u Teknik Üniversitesi, Psikoloji Bölümü’nü bitirdi. Yüksek lisans ve doktora e¤itimini Ankara Üniversitesi, Psikoloji Bölümü’nde tamamlad›. Gençlerbirli¤i ve Vestel Manisaspor futbol kulüplerinde ve Türkiye Futbol Federasyonu’nda Teknik Direktör Ersun Yanal ile birlikte Psikolog olarak görev yapt›. Çeﬂitli gazetelerde ve dergilerde köﬂe yaz›lar› yazd›.Toplumsal cinsiyeti konu alan kitaplar yay›nlad›. TRT Ankara Radyosu’nda ve Radyo ODTÜ’de programlar
yapt›. Tecrübelerini ve bilgi birikimini daha fazla insana aktarma çabas›yla ç›kt›¤› yolculukta pek çok devlet kurumunda, özel sektörün önde gelen kuruluﬂlar›nda ve üniversitelerde e¤itimler verdi, seminerler gerçekleﬂltirdi. Halen Çankaya Üniversitesi, Psikoloji Bölümü’nde ö¤retim üyesi olarak görev yapmaktad›r.
Mutluluk, performans ve motivasyon konular› üzerine çal›ﬂmaktad›r.
Ozanser U⁄RLU was born in Turhal in 1975. After graduating from the Department of Psychology at
Middle East Technical University, he graduated from Ankara University with his Master’s degree and
doctoral degree in Social Psychology. He worked as a psychologist in Gençlerbirli¤i and Vestel
Manisaspor football clubs. He also worked with football director Ersun Yanal at the Turkish Football
Federation. He wrote columns for several newspapers and magazines. He published books about gender.
He made radio programs at TRT Ankara Radio and Radio METU. In order to share his experiences and
knowledge with other people he gave lectures and seminars at several governmental institutions, private
sector organizations and universities. Currently, he is working at Çankaya University as an assistant
professor. He works on the topics of happiness, performance and motivation.
Gamze SABANCI, ‹stanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi ‹ngiliz Dili ve Edebiyat› Bölümünden 2001 y›l›nda mezun olmuﬂ, yüksek lisans›n› ve doktoras›n› ‹ngiltere’de Liverpool Üniversitesinde tamamlam›ﬂt›r.
Doktora tezi “Both Can Be Done: The Conflicts and Contradictions in Charlotte Perkins Gilman’s Short
Stories” 2010 y›l›nda Edwin Mellen Bas›mevi taraf›ndan yay›nlanm›st›r. Kad›n çal›ﬂmalar›, edebi türler ve
cinsiyet iliﬂkisi, k›sa öykü ve Az›nl›k edebiyat› alanlar›nda çal›ﬂmalar› bulunan Gamze Sabanc› ﬂu an Haliç Üniversitesi Amerikan Kültürü ve Edebiyat› bölümünde ö¤retim üyesi olarak görev yapmaktad›r.
Gamze SABANCI is an Assistant Professor in the Department of American Culture and Literature at Halic
University, specializing in Feminist Movement in the 19th and Early 20th century English and American
CONTRIBUTORS TO THE CURRENT ISSUE OF THE JOURNAL
Literature, gender and genre, short stories, inter-disciplinary possibilities in reading and minority
representations in literature. Dr. Sabanc› graduated from ‹stanbul University, the Department of English
Language and Literature in 2001 and received her MA and Ph.D. from English Literature Department of
the University of Liverpool. Her Ph.D. dissertation entitled “Both Can Be Done: The Conflicts and
Contradictions in Charlotte Perkins Gilman’s Short Stories” has been published under the title “Charlotte
Perkins Gilman’s Short Stories as Social Criticism: Conflicts and Contradictions in a Nineteenth Century
Auhor” by The Edwin Mellen Press in 2010.
Krystof KOTHBAUER sosyoloji ve uluslararas› iliﬂkiler dallar›ndaki lisans e¤itimini Masaryk Üniversitesi’nde (Brno, Çek Cumhuriyeti) tamamlad›. Halen ayn› üniversitenin Uluslararas› ‹liﬂkiler ve Avrupa Etüdleri Bölümü’nde yüksek lisans ö¤rencisidir. Negev, Ben-Gurion Universitesin’de (‹srail) ve ‹stanbul Bilgi
Üniversitesi’nde konuk ö¤renci olarak bulunmuﬂtur. Akademik ilgileri din ve siyaset iliﬂkileri, ça¤daﬂ Orta Do¤u ve ‹slami köktendincili¤e odaklanmaktad›r.
Krystof KOTHBAUER received his bachelor’s degree in Sociology and International Relations from
Masaryk University in Brno, Czech Republic. He is currently a graduate student at Department of
International Relations and European Studies at the same university. He completed study visits at BenGurion University of the Negev in Be’er Sheva, Israel and at Istanbul Bilgi University, Turkey. His
research interests focus on the relation between religion and politics, contemporary Middle East and
Islamic fundamentalism.
Ezgi KÖRO⁄LU lisans derecesini 2012 y›l›nda Kadir Has Üniversitesi Uluslararas› ‹liﬂkiler Bölümünden
ikincilik derecesiyle ald›. Halen ‹stanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararas› ‹liﬂkiler Bölümünde yüksek lisans
ö¤renimine devam etmektedir. Akademik ilgi alanlar› aras›nda milliyetçilik, siyaset teorisi, entelektüel tarih ve tarihsel sosyoloji bulunmaktad›r.
Ezgi KÖRO⁄LU received her B.A. degree from Kadir Has University, Department of International
Relations as the second student in 2012. At the time being, she is a student of M.A. in Istanbul Bilgi
University, at the Department of International Relations. Her academic interests include nationalism,
political theory, intellectual history and historical sociology.
Tahir NAK‹P Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü’nden 2002 y›l›nda mezun oldu. 2006 y›l›nda Marmara
Universitesi Türkiyat Araﬂt›rmalar› Enstitüsü’nde “Geç Dönem Osmanl› Devleti’nde Tarih-i Umumiler”
baﬂl›kl› tezi ile yüksek lisans e¤itimini tamamlam›ﬂt›r. Kanada’da The King’s University College’da Politika, Tarih, Ekonomi Bölümü’nde ö¤rencidir. Tahir Nakip’in ilgilendi¤i konular Osmanl› tarih yaz›c›l›¤›,
Dünya tarihi yaz›c›l›¤›, avrupa merkezcilik, çok kültürlülük, Kanada tarihi ve politikasidir.
Tahir NAK‹P graduated from History Department of Marmara University in 2002. He completed his MA
in Institute of Turkic Studies in Marmara University in 2006 with his thesis titled “Universal Histories in
the late Ottoman period.” Also, he is a student at Politics, History, Economics Department of The King’s
University College in Canada. His research interests include Ottoman historiography, Eurocentrism in
world history writing, multiculturalism, Canadian history and politics.
151
152
BU SAYIYA KATKIDA BULUNANLAR
Berke ZAMANTILI lisans derecesini 2011 y›l›nda Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas› ‹liﬂkiler Bölümü’nden ald›. ‹stanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararas› ‹liﬂkiler Yüksek Lisans Program›’nda yüksek lisans ö¤renimine halen devam etmektedir.
Berke ZAMANTILI received his B.A. degree from Marmara University, Department of Political Science
and International Relations in 2011. He is currently studying for a Masters in International Relations
Department at Istanbul Bilgi University.

yen‹ k‹taplar / new books - Çankaya University Journal of Science

Related documents

Products

Support

yen‹ k‹taplar / new books - Çankaya University Journal of Science

Related documents

Add this document to collection(s)

Add this document to saved

Suggest us how to improve StudyLib